ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Το Βρετανικό Μουσείο είναι το εθνικό μουσείο της Μεγάλης

Βρετανίας. Είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε αρχαιολογικές και εθνογραφικές

συλλογές, που στεγάζονται στην συνοικία Μπλούμσμπερυ στον δήμο

Κάμντεν του Λονδίνου. Το μουσείο ιδρύθηκε με πράξη του Κοινοβουλίου

το 1753 και αρχικά περιλάμβανε τις συλλογές του σερ Χανς Σλόουν, του

Ρόμπερτ Χάρλυ, πρώτου κόμη της Οξφόρδης, και του σερ Ρόμπερτ Κότον.

Οι συλλογές (που περιλάμβαναν επίσης σημαντικό αριθμό χειρόγραφων,

βιβλίων και άλλων εντύπων) στεγάστηκαν στο Μοντάγκιου Χάους και

άνοιξαν για το κοινό το 1759.

Sir Hans Sloane Robert Harley

Το σημερινό κτίριο σχεδιάστηκε σε νεοκλασικό ρυθμό από τον σερ

Ρόμπερτ Σμεκ και κτίστηκε (1823-1852) στη θέση του Μοντάγκιου Χάους,

ενώ αργότερα υπέστη πολλές προσθήκες και μετατροπές. Το περίφημο

Αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1850.Το

1881 οι συλλογές φυσικής ιστορίας μεταφερθήκαν σε νέες εγκαταστάσεις

στο Σάουθ Κένσινγκτον και αποτέλεσαν το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Το

1973 με απόφαση του Κοινοβουλίου η Βιβλιοθήκη του Βρετανικού

Μουσείου ενσωματώθηκε, μαζί με άλλες βιβλιοθήκες, στη Βρετανική

Βιβλιοθήκη, αλλά μέχρι το 1997, όταν άρχισε να λειτουργεί το νέο κτίριο

της Εθνικής Βιβλιοθήκης, μεγάλο τμήμα των συλλογών της στεγαζόταν στο

Βρετανικό Μουσείο. Κατόπιν η αίθουσα του Αναγνωστηρίου

αποκαταστάθηκε στην αρχική της μορφή και στέγασε μια βιβλιοθήκη

αναφοράς και τεκμηρίωσης σχετική με την ιστορία και τα εκθέματα του

μουσείου. Επίσης διαμορφώθηκε μια γυάλινη Μεγάλη Αυλή.

Αναγνωστήριο Parabola της βρετανικής βιβλιοθήκης Αυτό είναι το τμήμα των

εφημερίδων.

Από τα περιφημότερα εκθέματα του Βρετανικού Μουσείου είναι: η

συλλογή των Ελγίνειων Μαρμάρων, των γλυπτών που απέσπασε ο λόρδος

Έλγιν από την Ακρόπολη των Αθηνών στις αρχές του 19ου αιώνα· τα γλυπτά

του Μαυσωλείου της Αλικαρνασσού και του Αρτεμισίου της Εφέσου· η

Στήλη της Ροζέττας, η οποία έδωσε το κλειδί της αποκρυπτογράφησης των

αρχαίων αιγυπτιακών ιερογλυφικών· αρχαιολογικά ευρήματα του

ασσυριακού πολιτισμού από ανάκτορα και ναούς στο Καλάχ (σημερινή

Νιμρούντ) και στη Νινευί· έξοχα χρυσά, αργυρά και άλλα αντικείμενα από

την Ουρ της αρχαίας Μεσοποταμίας· το αποκαλούμενο Αγγείο Πόρτλαντ,

από γυάλινη καμέα, ρωμαϊκό έργο του 1ου μ.Χ. αιώνα· το πλοίο που

ανακαλύφθηκε σε τάφο του 7ου μ.Χ. αιώνα στο Σάτον Χου του Σάφοκ· και

αλλά κινέζικα αγγεία της περιόδου των Μινγκ και άλλων δυναστειών.

Το μουσείο είναι Μη Κυβερνητικό Δημόσιο Ίδρυμα το οποίο

χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Πολιτισμού, Τύπου και Αθλητισμού και

όπως όλα τα εθνικά μουσεία στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν χρεώνει εισιτήριο.

Ωστόσο υπάρχουν χρεώσεις για την είσοδο σε κάποιες εκθέσεις.

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, γνωστά και ως Ελγίνεια Μάρμαρα,

είναι μια συλλογή γλυπτών που προέρχονται από την Ακρόπολη των

Αθηνών. Αφαιρέθηκαν από τον Τόμας Μπρους, 7ο κόμη του

Έλγιν, πρέσβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1799 μέχρι το 1803,

και μεταφέρθηκαν στην Βρετανία το 1806. Εκμεταλλευόμενος την

Οθωμανική ηγεμονία στην ελληνική επικράτεια, κατάφερε και

απέκτησε φιρμάνι από τον Οθωμανό Σουλτάνο για την αποκαθήλωσή τους

από τον Παρθενώνα με σκοπό τη μέτρηση και την αποτύπωσή τους σε

σχέδια, και στη συνέχεια προχώρησε στην αφαίρεση και φυγάδευσή τους.

Τα γλυπτά αυτά αποθηκεύτηκαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου το

1816.

Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1802 το δικάταρτο μπρίκι «Μέντωρ», με το

οποίο ο λόρδος Έλγιν μετέφερε τα κλεμμένα μάρμαρα από τον

Παρθενώνα, ναυάγησε νοτιοδυτικά των Κυθήρων. Προορισμός του πλοίου

ήταν η Μάλτα και από εκεί το πολύτιμο φορτίο θα μεταφερόταν στην

Αγγλία. Έξω από το ακρωτήριο Ταίναρο, το πλοίο έπεσε σε μεγάλη

τρικυμία λόγω ισχυρών ανέμων και παρά τις προσπάθειες του

πληρώματος να βρει καταφύγιο στον Αβλέμονα Κυθήρων, χτύπησε στα

βράχια και βούλιαξε....

Το ναυάγιο δεν είχε θύματα, καθώς όλοι πρόλαβαν να

εγκαταλείψουν τον «Μέντορα» εγκαίρως και με ασφάλεια. Όμως ο

ανυπολόγιστος θησαυρός της Ακρόπολης με τα γλυπτά του Παρθενώνα

κατέληξε στο βυθό της θάλασσας. Σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες

αρχαιολόγων και δυτών, το γεγονός ότι το πλοίο βούλιαξε σχεδόν αμέσως,

βοήθησε να διασωθούν τα μάρμαρα. Το φορτίο ήταν τοποθετημένο μέσα

σε 17 κιβώτια τα οποία παρασύρθηκαν μαζί με το σκαρί. Ο άρπαγας

λόρδος ξόδεψε μια περιουσία για την ανέλκυση των γλυπτών. Ο Έλγιν όσο

αδίστακτος και αποφασισμένος φάνηκε με την αρπαγή των γλυπτών, άλλο

τόσο οργισμένος και επίμονος έγινε για να ανασύρει την «λεία» από τον

βυθό της θάλασσας. Αμέσως επιστράτευσε τους καλύτερους «βουτηχτές»

της εποχής από την Κάλυμνο για να αναλάβουν τη δύσκολη αποστολή της

ανέλκυσης. Τα τεχνικά μέσα ήταν σχεδόν ανύπαρκτα και το μόνο που

βοηθούσε τους δύτες της εποχής ήταν ότι το ναυάγιο βρισκόταν σε σχετικά

μικρό βάθος (λίγο παραπάνω από 20 μέτρα). Χρειάστηκαν να περάσουν

τρία ολόκληρα χρόνια και ο Έλγιν να ξοδέψει μεγάλο μέρος της

προσωπικής του περιουσίας για να φέρει το φορτίο στην επιφάνεια. Οι

ξένοι αρχαιοκάπηλοι αποκαλούν «βάρβαρες» τις ελληνικές ακτές Το 1916

δημοσιεύτηκαν κάποιες επιστολές που αναφέρονται στην ανέλκυση των

μαρμάρων και βρέθηκαν τότε στα χέρια του Βρετανού υποπρόξενου, μέσω

κάποιου συγγενή του, που μεταξύ άλλων γράφουν: «Είμαι στην ευχάριστη

θέση να σας ενημερώσω ότι τελικά, τα μάρμαρα των Κυθήρων έχουν

διασωθεί και έχουμε ένα λόγο να χαιρόμαστε. Ομολογώ όμως ότι

ανησυχώ διαπιστώνοντας ότι τόσο αυτά που έχουν ήδη φύγει για τη

Βρετανία, όσο και τα εδώ, που είναι σε καλύτερη κατάσταση, παραμένουν

σε «βάρβαρες» ακτές». Οι επιστολές δεν έχουν υπογραφή, ωστόσο μπορεί

να υποθέσει κανείς ότι ανήκουν σε άνθρωπο του Έλγιν, που όχι μόνο

έκλεψε τα αριστουργήματα της Ακρόπολης, αλλά αποκαλεί βάρβαρες τις

ελληνικές ακτές που τα «φιλοξένησαν» μετά την ανέλκυση. Ο Έλγιν, παρά

τις περιπέτειες, κατάφερε τελικά να οδηγήσει τα κλεμμένα στην πατρίδα

του.

Το κουφάρι του «Μέντορα» όμως, παρέμεινε στο βυθό των

Κυθήρων. Εντοπίστηκε από την αρχαιολογική υπηρεσία και ερευνάται. Το

ερώτημα, τι μυστικά μπορεί να κρύβει, δεν έχει απαντηθεί πλήρως. Από τις

αρχές του 1800 οπότε βούλιαξε το «Μέντωρ» έχουν γίνει πολλές

προσπάθειες ανεύρεσης και άλλων αρχαιοτήτων στο ναυάγιο. Στο σημείο

καταδύθηκε το 1975 και ο διάσημος ωκεανογράφος Ζακ Υβ Κουστώ, χωρίς

όμως να βρει κάτι αξιόλογο. Οι πρώτες υποβρύχιες έρευνες από το

Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών έγιναν το 1980. Τότε βρέθηκε

το σκαρί του πλοίου, αλλά κανένα αρχαίο αντικείμενο. Οι έρευνες

συνεχίζονται περιοδικά και κάθε φορά που δύτες και αρχαιολόγοι

καταδύονται στο «Μέντωρ» επιστρέφουν με νέα ευρήματα και

εντυπωσιακές φωτογραφίες. Πρόσφατες έρευνες έχουν γίνει το 2009, το

2011 και το 2012. Οι ερευνητές στις πιο πρόσφατες καταδύσεις τους

επικεντρώθηκαν κυρίως στην πρύμνη του πλοίου που έχει υποστεί τη

μικρότερη φθορά από τα υπόλοιπα μέρη του πλοίου. Ο δύτης Γιάννης

Φαρδούλης ήταν ένα από τα βασικά μέλη της ομάδας που συμμετείχε στις

πρόσφατες έρευνες. Οι φωτογραφίες που τράβηξε κατά την κατάδυση,

είναι εντυπωσιακές....

Ο «καθαρισμός» των μαρμάρων του Παρθενώνα από τις «βρωμιές»,

από Άγγλους «ειδικούς», διήρκεσε δεκαπέντε μήνες, από το 1938 έως το

1939. Κατά τον καθαρισμό αυτό, υπάλληλοι του μουσείου, χωρίς επίσημη

έγκριση, χρησιμοποίησαν χάλκινα εργαλεία για να βγάλουν αυτό που

πίστευαν ότι ήταν βρωμιά, το οποίο στην πραγματικότητα ήταν η

οξείδωση της ιστορικής επιφάνειας που αποκτά ένα χρώμα σαν αυτό του

μελιού. Επίσημη δήλωση που ανακοινώθηκε τότε και δημοσιεύθηκε στην

εφημερίδα The Times ανέφερε ότι η ανάθεση στη νέα πινακοθήκη του

Λόρδου Duveen να στεγάσει τα γλυπτά θα παρείχε τη δυνατότητα να

καθαριστούν και να βελτιωθεί η εμφάνιση της επιφάνειάς τους με την

απομάκρυνση των σημείων που παρουσίαζαν αλλοίωση. Στις 8 Οκτωβρίου

1938 η μόνιμη επιτροπή του βρετανικού μουσείου ανακάλυψε ότι «μετά

από ακατάλληλες και χωρίς έγκριση προσπάθειες να βελτιωθεί το χρώμα

των γλυπτών του Παρθενώνα για την πινακοθήκη του Λόρδου Duveen,

μερικά πολύ σημαντικά κομμάτια είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές».

Αποτέλεσμα ήταν να ασκηθεί πειθαρχική δίωξη εναντίον δύο υπαλλήλων,

του Frederic Pryce, τότε συντηρητή ελληνικών και ρωμαϊκών αρχαιοτήτων,

στον οποίο «δόθηκε άδεια να αποσυρθεί από την υπηρεσία Εφόρων λόγω

προβλημάτων υγείας», και του βοηθού του, Roger Hinks, ο οποίος

επιπλήχθηκε επίσημα για παραμέληση καθήκοντος και τιμωρήθηκε με

αφαίρεση δέκα ετών αρχαιότητας στην υπηρεσία και με μείωση μισθού.

Έπειτα από αυτά παραιτήθηκε και ο καθηγητής Bernard Ashmole κλήθηκε

να αναλάβει το τμήμα των ελληνικών και ρωμαϊκών αρχαιοτήτων ως

επίτιμη ιδιότητα. Ωστόσο, ο George Hill ( συντηρητής των ελληνικών και

ρωμαϊκών αρχαιοτήτων στο βρετανικό μουσείο από το 1921 έως το 1930)

αρνήθηκε ότι χρησιμοποιήθηκε αμβλύ χάλκινο εργαλείο και σε γράμμα

του στην εφημερίδα The Times το 1939 δήλωσε ότι η μέθοδος καθαρισμού

περιελάμβανε μόνο νερό και σαπούνι και η όποια ενδεχόμενη ζημιά δεν

ήταν αντιληπτή από ένα άπειρο μάτι. Οι συντηρητές τομέων τέθηκαν

υπεύθυνοι για τον καθαρισμό με καθήκον να εκδίδουν οδηγίες, να

επιβλέπουν τη διαδικασία και να αναφέρουν κατευθείαν στους εφόρους

του μουσείου και όχι στους διευθυντές. Ο κ. Arthur Holcombe, όμως,

επικεφαλής της ομάδας καθαρισμού αρχαιοτήτων του μουσείου, δήλωσε

σε συνέντευξη σε εφημερίδα στις 19 Μαΐου 1939 ότι στα μέλη της ομάδας

του: « δόθηκε διάλυμα σαπουνιού νερού και αμμωνίας. Αρχικά

βουρτσίσαμε τη σκόνη από τα μάρμαρα με μαλακή βούρτσα. Έπειτα τα

πλύναμε με το διάλυμα χρησιμοποιώντας την ίδια βούρτσα. Τα

στεγνώσαμε με σφουγγάρι και ξαναπήραμε την επιφάνεια με

αποσταγμένο νερό... Για να καθαρίσω μερικά από τα πιο βρώμικα σημεία,

τα έτριψα με ένα αμβλύ χάλκινο εργαλείο. Ορισμένα από αυτά ήταν τόσο

μαύρα από τη βρωμιά όσο και αυτή η σχάρα» είπε ο κ. Holcombe,

δείχνοντας στο τζάκι του. Παραδέχτηκε ότι μερικοί από τους άνδρες του

ακολούθησαν το παράδειγμά του αλλά ισχυρίστηκε ότι δεν υπήρχε

κίνδυνος από την ενέργεια αυτή «διότι ο χαλκός είναι πιο μαλακός από την

πέτρα.(!) Έχω χρησιμοποιήσει τα ίδια εργαλεία για να καθαρίσω μάρμαρα

στο μουσείο με την άδεια τεσσάρων μέχρι τώρα διευθυντών.»

Ο συγγραφέας αναφέρει ακόμα ότι οι εργάτες του Έλγιν δεν

κατέστρεψαν τον Παρθενώνα κατά λάθος, αλλά έκοψαν το μάρμαρο σε

μικρότερα κομμάτια προκειμένου να γίνει η μεταφορά του ευκολότερη.

Επίσης, ο Clarke γνώριζε ότι τα γλυπτά κοσμήματα του Παρθενώνα ήταν

κατά τέτοιο τρόπο σχεδιασμένα από το Φειδία και τους συνεργάτες του

ώστε η καλύτερη γωνία θέασής τους να είναι από κάτω προς τα πάνω, και

όχι όταν βρίσκονται στο ύψος των ματιών, όπως συμβαίνει όταν εκτίθενται

σε μουσείο. Ολοκληρώνει την αναφορά του τονίζοντας ότι ο ναός υπέστη

μεγαλύτερη ζημιά από εκείνη που προκάλεσαν τα μηχανήματα του

Morosini, ότι διεπράχθη μεγάλη παρανομία και ότι η αγγλική κυβέρνηση

θα μπορούσε να είχε απαιτήσει από την τουρκική κυβέρνηση τη λήψη

μέτρων για την προστασία των γλυπτών.

Όσον αφορά στο κιονόκρανο του Παρθενώνα που βρίσκεται στο Βρετανικό

Μουσείο, αξιοσημείωτο είναι ότι, εάν επανατοποθετούνταν στην αρχική

του θέση, στο πλαίσιο αναστήλωσης της β. κιονοστοιχίας στον 10ο κίονα,

(όπου ανήκει σύμφωνα με τη μελέτη του κ. Κ. Ζάμπα), θα ήταν ο

μοναδικός ολοκληρωτικά αποκατεστημένος κίονας της βόρειας

κιονοστοιχίας με πρωτότυπο υλικό.

Από το 1983, με πρωτοβουλία της τότε Υπουργού Πολιτισμού

Μελίνας Μερκούρη, η Ελλάδα καταβάλλει προσπάθειες να φέρει τα

μάρμαρα πίσω στην Αθήνα. Η προσπάθεια των ελληνικών αρχών για την

επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στο τόπο καταγωγής και

δημιουργίας τους υποστηρίζεται ενεργά από διεθνή, ομότιτλη επιτροπή.[1]

Η αναγκαιότητα της επιστροφής τους στην Ελλάδα επιβεβαιώνεται και από

την επίσημη θέση της εκπροσώπου της UNESCO, με βάση την αρχή της

διατήρησης της ακεραιότητας των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής

κληρονομίας.[2] Κατά καιρούς έχουν δει τη δημοσιότητα διάφορες

προτάσεις από έγκριτους, ουδέτερους παρατηρητές, με σκοπό την

εξεύρεση μιας λύσης στη διαφωνία Ελλάδας και Βρετανικού Μουσείου επί

του ζητήματος της επιστροφής των κλεμμένων γλυπτών.[3] [4] [5]

Σε ανακοίνωση που εξέδωσε το Βρετανικό Μουσείο τον Απρίλιο του 2007 αναφέρει ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει την κυριότητα των Γλυπτών του Παρθενώνα σε ελληνικό μουσείο[6]. Νεότερη ανακοίνωση του Βρετανικού Μουσείου (2009) ανέφερε πως, με την ευκαιρία των εγκαινίων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, θα ήταν διατεθειμένο να δανείσει τα Γλυπτά, αρκεί η ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους στο Μουσείο. Η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση.

Τα εκθέματα του θησαυρού της Αίγινας είναι κοσμήματα από χρυσό και

πολύτιμους λίθους. Παρουσιάζουν χαρακτηριστικά Μινωικής

και Μυκηναϊκής τέχνης με Αιγυπτιακή επιρροή. Αποτελούν μια από τις πιο

αξιόλογες συλλογές αρχαίων έργων τέχνης της εποχής του χαλκού που

σώζονται μέχρι σήμερα. Βρέθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, ίσως σε

τάφους στην Αίγινα και δημοσιεύτηκαν από τον Έβανς, ο οποίος τα

χρονολόγησε στον 8ο αιώνα π.Χ. Σήμερα αξιολογούνται μεταξύ 1850 και

1550 π.Χ., εποχή κατά την οποία, η Αίγινα κατοικείτο από Μινωικές

αποικίες.

Η ΚΛΕΜΜΕΝΗ ΚΑΡΥΑΤΙΔΑ

Στο Ερεχθείο της Ακρόπολης, στην Αθήνα, μπορεί κανείς να δει τις

περίφημες Καρυάτιδες, που στηρίζουν τον εξώστη του οικοδομήματος. Οι

Καρυάτιδες είναι έξι κόρες σε διάταξη σχήματος Π πατούν σε ένα πόδιον

ύψους 1.77 μ. και στηρίζουν την οροφή της πρόστασης με το κεφάλι τους,

μέσω ενός αρχιτεκτονικού μέλους που μοιάζει με καλαθόσχημο

κιονόκρανο στολισμένο με ωά (αυγά).

Στην αρχή τα αγάλματα αυτά ονομάζονταν απλώς Κόρες. Η

ονομασία Καρυάτιδες δόθηκε σε μεταγενέστερους χρόνους. Σύμφωνα με

το ρωμαίο αρχιτέκτονα Βιτρούβιο παρίσταναν τις γυναίκες της λακωνικής

πόλης Καρυών, που είχε μηδίσει κατά τους περσικούς πολέμου και

τιμωρήθηκε με φόνο των ανδρών της και αιχμαλωσία των γυναικών της.

Το πιθανότερο είναι όμως ότι οι Κόρες ταυτίστηκαν με τις Καρυάτιδες

παρθένες, οι οποίες τελούσαν στην πατρίδα τους γνωστούς χορούς προς

τιμή της Καρυάτιδας Αρτέμιδος.

Οι έξι κόρες έχουν λυγισμένο το ένα πόδι, αυτό προς τον κεντρικό

άξονα (ή πιο απλά οι τρεις αριστερές το δεξί πόδι και οι τρεις δεξιές το

αριστερό πόδι). Φορούν ένα δωρικό πέπλο που σχηματίζει πτυχές

ανάμεσα στα στήθη και καθώς κυλά προς τα πόδια.

Τα μαλλιά τους είναι μακριά, χτενισμένα προς τα πίσω και δεμένα

χαλαρά. Οι βραχίονες λείπουν από όλες. Σύμφωνα με ρωμαϊκά αντίγραφα

στο Τίβολι το ένα χέρι κρατούσε την άκρη του ρούχου και το άλλο μια

φιάλη.

Οι Καρυάτιδες σήμερα βρίσκονται στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης,

εκτός από τη δεύτερη από αριστερά η οποία είχε απαχθεί από το λόρδο

Έλγιν και βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο».

Μαυσωλείο Αλικαρνασσού

Το μαυσωλείο της Αλικαρνασσού θεωρείται ένα τα Επτά θαύματα

του αρχαίου κόσμου. Ήταν ο τάφος του Μαύσωλου, Πέρση σατράπη της

Καρίας. Η λέξη μαυσωλείο χρησιμοποιείται από τότε για να δηλώσει

μεγάλο, μνημειώδη τάφο. Αυτό το μεγαλοπρεπές έργο χτίστηκε για να

φυλαχθεί το σώμα του Μαύσωλου και της γυναίκας του Αρτεμισίας.

Υπολογίζεται ότι το ύψος του Μαυσωλείου ήταν 45 μέτρα και ήταν

λευκού χρώματος. Οι Έλληνες αρχιτέκτονες, Σάτυρος και Πύθεος, το

σχεδίασαν και άλλοι τέσσερις Έλληνες γλύπτες το φιλοτέχνησαν.

Το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού πιστεύεται ότι κατέρρευσε μετά

από σεισμό κατά το Μεσαίωνα. Ορισμένα από τα γλυπτά του

μεταφέρθηκαν από επιδρομείς στο Μποντρούμ, από όπου τα πήρε το

1846 ο Βρετανός πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη μεταφέροντάς τα

στη συνέχεια στο Βρετανικό Μουσείο. Τα υπόλοιπα εκθέματα

εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια ανασκαφών από το Μουσείο τη δεκαετία

του 1850.

Η ΣΤΗΛΗ ΤΗΣ ΡΟΖΕΤΤΑΣ

Η Στήλη της Ροζέττας είναι μια πέτρινη πλάκα από γρανοδιορίτη

(και όχι από βασάλτη ή γρανίτη όπως συχνά αναφέρεται λανθασμένα),

που προέρχεται από τον ναό του Πτολεμαίου Ε’ του Επιφανούς.

Χρονολογείται στον 2ο αιώνα π.Χ. και φέρει μια εγχάρακτη

επιγραφή σε δύο γλώσσες (αιγυπτιακή και ελληνική) και τρία συστήματα

γραφής (ιερογλυφικά, δημώδη αιγυπτιακή, ελληνική) Το ελληνικό μέρος

της στήλης αρχίζει ως εξής: « Βασιλεύοντος του νέου και παραλαβόντος

την βασιλείαν παρά του πατρός... ».

Το όνομά της προέρχεται από την πόλη Rachid (που εκγαλλίστηκε σε

Rosette) της Κάτω Αιγύπτου, στο βορειοδυτικό τμήμα του Δέλτα του

Νείλου. Βορειότερα της πόλης, γύρω από το οχυρό Φορ Ζυλιέν (Fort

Jullien), ο Γάλλος αξιωματικός Πιέρ Φρανσουά Ξαβιέ Μπουσάρ (Pierre-

François-Xavier Bouchard), που υπηρετούσε στο στράτευμα του

Ναπολέοντα, ανακάλυψε τη στήλη τελείως τυχαία το 1799. Μελετώντας

την όμως κατάλαβε την αξία της, καθώς έως τότε κανείς δεν είχε

καταφέρει να αποκρυπτογραφήσει τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Η

ανακάλυψη της τρίγλωσσης στήλης αποδείχθηκε θεμελιώδους σημασίας.

Ο σπουδαίος Γάλλος μελετητής Ζαν-Φρανσουά Σαμπολιόν (1790-

1832) (Jean-François Champollion), από τους πιο διακεκριμένους

γλωσσολόγους της εποχής, κατάφερε, με βάση τα ονόματα των βασιλέων

Πτολεμαίου και Αρσινόης που αναφέρονται στην στήλη, να βρει το κλειδί

για να αποκρυπτογραφήσει τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Αυτή η

ανεκτίμητης αξίας ανακάλυψη ήταν καθοριστική για την εξέλιξη της

επιστήμης της Αιγυπτιολογίας. Το σύστημα που χρησιμοποίησε ο

Σαμπολιόν για να αποκρυπτογραφήσει το κείμενο της στήλης, η οποία

φυλάσσεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, αποτελεί

σημαντικό οδηγό για όσους ενδιαφέρονται για τη μελέτη των αρχαίων

συστημάτων γραφής.

Το πολύτιμο εύρημα παραχωρήθηκε στην Αγγλία το 1801 στο

πλαίσιο της Συνθήκης της Αλεξάνδρειας. Η πρώτη επίσημη αίτηση για την

επιστροφή του στην Αίγυπτο έγινε από τον δρ Χαουάς τον Ιούλιο του 2003.

Κατόπιν μακρών διαπραγματεύσεων το Βρετανικό Μουσείο έστειλε τον

Νοέμβριο του 2005 στο Κάιρο ακριβές αντίγραφο. Προχθές ανακοίνωσε

«οριστικά» ότι δεν προτίθεται να επιστρέψει το πρωτότυπο, διότι, όπως

ανέφερε, «η άποψη της διεύθυνσης είναι ότι η (αιγυπτιακή) συλλογή

πρέπει να παραμείνει ανέπαφη». Και επιπλέον, κατά τους Βρετανούς,

«έχει διαπιστωθεί ότι στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Καΐρου τα εκθέματα

δεν προστατεύονται επαρκώς».

ΑΓΓΕΙΟ ΠΟΡΤΛΑΝΤ

Η Χρονολόγηση του «αγγείο του Διοσκουρίδη » αρχίζει κατά τους

ερευνητές από το 5 Ή 25 Ή 50 π.Χ. και τελειώνει ότι κατασκευάστηκε στην

Αλεξάνδρεια περί το έτος 290 ή 325 μ.Χ. όπως μερικοί ερευνητές

υποστηρίζουν .Άλλοι πάλι θεωρούν ότι πιθανότατα προέρχεται από τη

Ρώμη από χέρια τεχνιτών που είχαν εκπαιδευτεί στην Αλεξάνδρεια της

Αιγύπτου, όπου για πρώτη φορά ασκούνται τεχνικές κατασκευής αυτού

του είδους σε γυαλί , αλλά και πάλι εξακολουθεί να είναι κάτι

διφορούμενο. Ο Διοσκουρίδης ο Έλληνας καλλιτέχνης που ευρίσκεται στο

απόγειο της τέχνης του το 45 π.Χ. έως το 15 π.Χ. θεωρείται από άλλους

ερευνητές ότι αυτός το κατασκεύασε .Ο Έλληνας Διοσκουρίδης έχει

κατασκευάσει σε ημιπολύτιμους λίθους μορφές με ίδια τεχνοτροπία

χάραξης μορφών και για την εποχή του θεωρείται ,από αυτά που

γνωρίζουμε , ο καλύτερος. Εάν πάλι δεν το έκανε αυτός μπορεί να

προέρχεται από τεχνίτες που έμαθαν στην συνέχεια την απόρροια της

τέχνης του.

Είναι το πιο γνωστό κομμάτι της ρωμαϊκής εποχής ως κόσμημα από

γυαλί και έχει υπηρετήσει ως πηγή έμπνευσης για πολλά αντικείμενα από

γυαλί και πορσελάνη από κατασκευαστές ,περίπου από τις αρχές του 18ου

αιώνα και μετά.

Μετά από κάποιες μικρές ζημιές το 1810, το αγγείο δόθηκε και

τοποθετήθηκε στο Βρετανικό Μουσείο από τον ιδιοκτήτη του, το τέταρτο

δούκα του Πόρτλαντ. Δυστυχώς, το 1845 ένας «μέθυσος» βάνδαλος

έσπασε το βάζο ενώ ήταν στην προθήκη , προκαλώντας σημαντικές ζημιές.

Ένα αντίγραφο των κεραμικού αριστουργήματος του Josiah

Wedgwood (1730-1795) χρησιμοποιήθηκε από συντηρητή του Βρετανικού

Μουσείου ως κατευθυντήρια γραμμή για την εκ νέου συναρμολόγηση των

εκατοντάδες κομμάτια του αγγείου πίσω την παλιά του αίγλη.

ΠΑΠΥΡΟΣ ΤΟΥ ΑΝΙ

Ο Πάπυρος του Άνι είναι ένας αρχαίο Αιγυπτιακό χειρόγραφο σε

πάπυρο, γραμμένο σε κυρτά ιερογλυφικά και εικονογραφημένο με

έγχρωμες παραστάσεις. Δημιουργήθηκε γύρω στο 1240 π.Χ. κατά τη 19η

δυναστεία του νέου βασιλείου της Αρχαίας Αιγύπτου.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι συγκροτούσαν ένα προσωπικό βιβλίο για κάθε

άτομα κατά το θάνατό του, το οποίο ονόμαζαν «Καθημερινό Βιβλίο της

Μετάβασης», αλλά παραμείνει πλέον γνωστό ως το «Βιβλίο των Νεκρών».

Συνήθως περιλάμβανε ρητά και παροιμίες για να βοηθήσει τον νεκρό στη

μεταθανάτια ζωή του. Το «Βιβλίο των νεκρών» για το συγγραφέα Άνι από

τις αρχαίες Θήβες, είναι γνωστό ως ο Πάπυρος του Άνι.

Το χειρόγραφο αγοράστηκε το 1888 από τον Σερ Γουάλις Μπάτζ για λογαριασμό της συλλογής του Βρετανικού Μουσείου, στο οποίο βρίσκεται και σήμερα. Πριν από τη μεταφορά του χειρογράφου στην Αγγλία, ο Μπατζ έκοψε τη περγαμηνή σε 37 τμήματα σχεδόν ίδιου μεγέθους, καταστρέφοντας έτσι την ακεραιότητα του εγγράφου σε μία εποχή που η επιστήμη δεν μπορούσε να το επανασυνδέσει.

Σήμερα παρουσιάζεται με μεγάλα γράμματα σαν διάζωμα στις Αιγυπτιακές Αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου με συνολικό μήκος 28 μέτρων.

ΑΜΦΟΡΕΑΣ BURGON

Ο αμφορέας Burgon, που φιλοξενείται στο Βρετανικό Μουσείο, έχει σχήμα κοντό και κάπως πλατύ στην κοιλιά, με πολύ κοντό λαιμό και χαμηλό στόμιο. Ο πόδας του είναι εξαιρετικά μικρός σε σχέση με το ύψος του σώματος. Οι δύο λαβές είναι πολύ μικρές και πολύ κοντά στο σώμα. Η πίσω όψη φέρει σημαντικές φθορές που προξενήθηκαν από την αρχαιολογική σκαπάνη.

Φέρει μελανόμορφη αγγειογραφία της Αθηνάς, μιας σειρήνας και μιας γλαύκης. Η Αθηνά εικονίζεται προς τα αριστερά. Φοράει περικεφαλαία, ενώ ένας παχύς βόστρυχος φτάνει μέχρι τους ώμους. Κάνει ένα βήμα μπροστά κραδαίνοντας ένα αιχμηρό δόρυ στο αριστερό, υψωμένο χέρι. Η θεά φοράει μακρύ πέπλο με ζώνη και χωρίς μανίκια. Η αιγίδα καταλήγει σε τρία ελισσόμενα φίδια. Στο αριστερό χέρι κρατάει ασπίδα, η οποία φέρει ως σύμβολο ένα δελφίνι που κάνει βουτιά προς τα αριστερά.

Ο αμφορέας φέρει την επιγραφή ΤΟΝΑΘΕΝΕΘ(Ε)ΝΑΘΛΟΝΕΜΙ, δηλαδή «Των Αθενέθεν άθλων εμί» σε μετάφραση «Είμαι (αμφορέας) των άθλων που έγιναν στην Αθήνα (των Παναθηναϊκών αγώνων)».

Στην πίσω μεριά εικονίζεται ένας αρματοδρόμος καθιστός. Το πρόσωπο είναι χωρίς γενειάδα. Φοράει κόκκινο χιτώνα. Ακουμπάει τα πόδια σε σανίδα και οδηγεί το δύιππο άρμα προς τα δεξιά. Στο δεξί χέρι κρατάει αγκίδα, στο αριστερό καλαύροψ με κουδουνάκια για να παρακινεί τα άλογα. Οι τροχοί του άρματος είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί και ομοιάζουν με αυτούς άλλου ευρήματος από την Ολυμπία.

Ο αμφορέας συγκαταλέγεται στους Παναθηναϊκούς αμφορείς. Ήταν το επίσημο βραβείο που απονεμόταν στους νικητές των Παναθηναίων, όπως αποδεικνύει η επιγραφή «Των Αθήνηθεν άθλων ειμί», δηλαδή η κρατική σφραγίδα προς εξασφάλιση του γνησίου του αμφορέα.

Ο αμφορέας Burgon είναι ο αρχαιότερος Παναθηναϊκός αμφορέας που έχει βρεθεί. Η επιγραφή ακολουθεί την γραμματοσειρά του 6ου αιώνα π.Χ., ενώ ο άγνωστος αγγειογράφος, καθώς και ο αμφορέας πήραν το όνομά τους από τον Thomas Burgon, συλλέκτη και αρχαιολόγο, πρώην κάτοχο του Αμφορέα. Η ομάδα των αγγειογράφων, στους οποίους συγκαταλέγεται και ο άγνωστος ζωγράφος του αμφορέα μας άκμασε στα μέσα του 6ου αι. π.Χ.. Το έτος κατασκευής του αμφορέα ανάγεται στο 560 π.Χ..

Η ΧΑΛΚΙΝΗ ΓΑΤΑ

Η χάλκινη γάτα (αγγλ. Bronze figure of a seated cat ή Gayer-Anderson Cat) Παριστάνει μια γάτα σε καθιστή θέση, ενώ στέκει στα μπροστινά πόδια. Φοράει κοσμήματα και φυλακτά. Τα σκουλαρίκια και το δακτυλίδι της μύτης ίσως να είναι μεταγενέστερες προσθήκες, αν και είναι αρχαία. Σε παλαιότερη φωτογραφία το άγαλμα φαίνεται να φοράει άλλα κοσμήματα. Στο στήθος και στο κεφάλι φέρει φτερωτό σκαραβαίο. Το μπρούτζινο είδωλο συμβολίζει την θεά γάτα Μπαστέτ.

Φιλοξενείται στο Βρετανικό Μουσείο είναι αρχαιολογικό εύρημα από την Σακκάρα. Είναι δωρεά του ταγματάρχη Robert Grenville Gayer-Anderson, από τον οποίο και πήρε το όνομά του. Αντίγραφό της φυλάσσεται στο Μουσείο Gayer-Anderson του Καΐρου.

Η ΠΡΟΤΟΜΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ

H προτομή του Περικλή που φιλοξενείται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο είναι από τα πιο γνωστά έργα ελληνικής τέχνης. Βρέθηκε το 1871 στην έπαυλη του Μ. Βρούτου λίγο πιο κάτω από το Τίβολι. Πέρασε στη συλλογή του Gavin Hamilton και εν συνεχεία του Charles Townley, η οποία αργότερα δωρίθηκε στο Βρετανικό Μουσείο. Εκεί εκτίθεται στις ημέρες μας στο παράρτημα ελληνικών και ρωμαϊκών αρχαιοτήτων

Είναι από μάρμαρο της Πεντέλης. Διατηρείται ακέραιο, εκτός της μύτης που συμπληρώθηκε. Εικονίζει τον Περικλή μεσήλικα. Η κεφαλή που διατηρείται σώα έχει ελαφρά κλίση προς τα αριστερά. Στη βάση της φέρει την επιγραφή «ΠΕΡΙΚΛΗΣ». Τα χαρακτηριστικά του προσώπου ταιριάζουν περισσότερο σε άνθρωπο του πνεύματος παρά σε πολεμοχαρή. Η διάθεση του προσώπου είναι ήρεμη, τα μάτια αρχαΐζουν, τα κατσαρά μαλλιά και γένια είναι κοντά και περιποιημένα. Η ανασηκωμένη περικεφαλαία (κορινθιακού ρυθμού), την οποία συναντάμε πάντα στις προτομές του Περικλή είναι διακριτικό του αξιώματος του στρατηγού της Αθήνας, το οποίο ο Περικλής κατείχε για σειρά πολλών συνεχόμενων ετών.

Είναι έργο αντίγραφο ελληνικό, που κατασκευάστηκε στα τέλη του τρίτου με αρχές του δεύτερου αιώνα π.Χ. Το πρωτότυπο χρονολογείται στα μέσα του δεύτερου ήμισυ του 5ου αιώνα π.Χ. και ίσως να ήταν ο γνωστός μπρούτζινος ανδριάντας του Κρεσίλα, τον οποίο αναφέρει ο Πλίνιος.

ΑΛΛΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ

Σφίγγα

Πρόκειται για πολύ λεπτό φύλλο χρυσού σε σχήμα ορθογώνιο, με έκτυπη

ανάγλυφη παράσταση σφίγγας. Η σφίγγα κάθεται προς τα αριστερά.

Φοράει φαρδύ αλλά χαμηλό σκέπασμα κεφαλής, από την κορυφή της

οποίας ξεπροβάλει μια αλογοουρά που κυματίζει προς τα πίσω. Φέρει

οπές, από τις οποίες συγκρατείτο.

Ύπνος

Η κεφαλή προσαρμόστηκε σε αντίγραφο σώματος που βρέθηκε στη

Μαδρίτη. Σκοπός της προσαρμογής αυτής ήταν η τοποθέτηση του

εκθέματος στο σωστό καλλιτεχνικό και ανατομικό πλαίσιο. Φέρει αρκετές

φθορές, ενώ λείπουν ένα φτερό από το κεφάλι, οι βολβοί των ματιών και

άλλα σημαντικά τμήματα.

Η κεφαλή παρουσιάζει τον θεό Ύπνο. Θεωρείται ως άριστο έργο

αρχαίας Ελληνικής γλυπτικής, που αποκαλύπτει την καλλιτεχνική

δεξιοτεχνία των έργων του Πραξιτέλη, ίσως καλύτερα από οποιοδήποτε

άλλο αρχαίο έργο. Θεωρείται ισάξιο του Απόλλωνα Σαυροκτόνου.

Τέθριππο Ηλίου

Πρόκειται για επάργυρο φάλαρο, το οποίο ίσως να χρησίμευε ως

διακοσμητικό στοιχείο του χαλιναριού κάποιου αλόγου. Είναι

διακοσμημένο με ανάγλυφη παράσταση του θεού Ήλιου που ακτινοβολεί

καθώς ανατέλλει στον ορίζοντα. Διακρίνεται ο θώρακάς του, και ο χιτώνας

που φοράει, καθώς και ο στρογγυλός συνδετήρας που συγκρατεί τον

χιτώνα. Δεξιά και αριστερά φαίνονται οι κεφαλές δύο αλόγων του άρματός

του. Καλπάζουν ξέφρενα με το μπροστινό πόδι σηκωμένο ψηλά. Στο κάτω

μέρος του φάλαρου δύο δελφίνια βουτούν στην θάλασσα.

Σκύθες

Πρόκειται για χρυσή πλάκα, με ανάγλυφη παράσταση δύο Σκύθων

πολεμιστών. Στέκουν στην μάχη, πλάτη προς πλάτη και σημαδεύουν με το

τόξο τους. Ο προς τα αριστερά έχει γενειάδα, ενώ ο προς τα δεξιά ίσως

είναι νεώτερος και γιαυτό άμουσος. Η κόμμωση είναι χαρακτηριστική, τα

μακρυά μαλλιά είναι δεμένα κόμπο πίσω από το κεφάλι. Φορούν στενό

δερμάτινο επανωφόρι, παντελόνι και μπότες. Το έδαφος που πατάν είναι

από διαφορετικό κράμα χρυσού.

Γοργόνειο

Πρόκειται για χονδρή πλάκα από ασήμι σε τετράγωνο σχήμα. Είναι

σφραγισμένο με ανάγλυφο Γοργόνειο, αρχαΐζοντος τύπου. Τα

χαρακτηριστικά του προσώπου είναι τρομακτικά, με προεξέχουσα γλώσσα

και εξογκωμένους οφθαλμούς. Η κόμη είναι πυκνή, με μπούκλες που

πέφτουν στο πρόσωπο, και δεμένη κότσο στην κορφή. Μια από τις γωνίες

φέρει οπή, ενώ οι υπόλοιπες τρεις λείπουν, επειδή έσπασαν και χάθηκαν.

Βρίσκεται στην αρχαϊκή συλλογή του Βρετανικού Μουσείου και

βρέθηκε το 1856 σε τάφο στον Θάρρα στην Σαρδηνία.

Μελανός Οβελίσκος του Σαλμανεσέρ Γ'

Ο μελανός Οβελίσκος του Σαλμανεσέρ Γ΄ είναι αρχαιολογικό εύρημα που φιλοξενείται στο Βρετανικό Μουσείο.

Ανακαλύφθηκε στο Νιμρούντ στο σημερινό νότιο Ιράκ. Η επιγραφή του μνημονεύει τις πράξεις του αυτοκράτορα Σαλμανεσέρ Γ' που κυβέρνησε μεταξύ 858-824 π.Χ. Είναι ο πιο άρτια διατηρημένος οβελίσκος, και το αρχαιότερο τεκμήριο που εικονίζει Ισραηλίτη.

Μεγεθυντικός φακός του Νιμρούντ

Φακός της Νιμρούντ ή φακός του Layard ονομάζεται ένα κομμάτι

ορυκτού κρυστάλλου 3000 περίπου ετών που βρέθηκε από τον Όστεν

Χένρι Λέιαρντ (Austen Henry Layard) στο ασσυριακό παλάτι της Νιμρούντ,

στο σημερινό Ιράκ. Ενδέχεται να χρησιμοποιήθηκε ως μεγεθυντικός φακός

ή ως φακός για το άναμμα φωτιάς, ή και ως διακοσμητικό στοιχείο.

Πάπυρος του Λονδίνου 10059

Ο Πάπυρος του Λονδίνου 10059 είναι αρχαίος Αιγυπτιακός πάπυρος

ιατρικού και μαγικού περιεχομένου που φυλάσσεται στο Βρετανικό

Μουσείο. Χρονολογείται στα τέλη της 18ης δυναστείας, περ. 1350 π.Χ.. Η

προέλευσή του είναι άγνωστη. Συγκαταλέγεται στα αρχεία του Βρετανικού

Μουσείου από το 1860 κατόπιν δωρεάς

Ο πάπυρος έχει μήκος 210 εκατοστά και διαιρείται σε 19 σελίδες οι

οποίες περιέχουν 61 κείμενα, εκ των οποίων τα 25 είναι ιατρικού

περιεχομένου, ενώ τα υπόλοιπα κείμενα ασχολούνται με την μαγεία. Τα

ιατρικά κείμενα περιγράφουν καρκινώματα και εγκαύματα,

γυναικολογικές ασθένειες και απώλειας όρασης. Αποσπάσματά του είναι

γραμμένα σε άλλες γλώσσες της εποχής, και στην κρητική και μινωική

διάλεκτο.

Σύμφωνα με ερμήνευση του βιολόγου Σίρο Τρεβιζανάτο (Siro Igino

Trevisanato), οι ιατρικές συνταγές για εγκαύματα σχετίζονται με την

μινωική έκρηξη του ηφαιστίου της Σαντορίνης,[1] η οποία έγινε αφετηρία

πλήθους καταστροφών στην αρχαία Αίγυπτο, όπως μας τις μεταφέρει η

Παλαιά Διαθήκη στις 10 πληγές. Η ιατρική περίθαλψη των ασθενών με

εγκαύματα ήταν αναγκαία σύμφωνα με την ερμηνεία αυτή λόγω της

έβδομης πληγής, δηλαδή το βαρύ χαλάζι και τη φωτιά που έπεσε από τον

ουρανό. Με βάση αυτή την ερμηνεία διασταυρώνεται η αφήγηση της

Παλαιάς Διαθήκης περί των δέκα πληγών της Αιγύπτου, που επέτρεψε

στους Εβραίους να φύγουν από την αιχμαλωσία, ώστε μπορεί να

τοποθετηθεί σε ένα ιστορικό πλαίσιο που μπορεί να εξακριβωθεί. Η

μινωική έκρηξη χρονολογείται περί το 1560 π.Χ., ή σύμφωνα με νεώτερες

έρευνες το 1620 π.Χ..

Το Βρετανικό Μουσείο σήμερα είναι το διασημότερο αξιοθέατο της

μεγάλης Βρετανίας και το αρχαιότερο εθνικό μουσείο του πλανήτη καθώς

ιδρύθηκε το 1753 . Διαθέτει περισσότερα από 7 εκατομμύρια εκθέματα

από όλη την παγκόσμια κληρονομία και την εξέλιξη του ανθρώπινου

πολιτισμού από την αρχή του μέχρι και σήμερα. Με 6.04 εκατομμύρια

επισκέπτες το χρόνο είναι φανερό ότι αξίζει τη προσοχή που δέχεται.

ΕΞΑΔΑ ΦΩΤΙΑ:

ΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

ΓΕΩΡΓΑΛΗ ΙΩΑΝΝΑ

ΚΟΚΚΑΛΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ

ΜΑΡΤΙΔΟΥ ΑΝΝΑ

ΝΙΚΟΛΑΡΑ ΝΕΦΕΛΗ

ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ΖΩΗ