ngÂn hÀng th gi i - world banksiteresources.worldbank.org/intvietnaminvietnamese/resources/... ·...
TRANSCRIPT
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
1
����
NGÂN HÀNG TH� GI�I
VI�T NAM: XÂY D�NG CHI�N L��C TOÀN DI�N �� TNG C�NG KH� NNG TI�P C�N D CH V�
TÀI CHÍNH VI MÔ [C�A NG�I NGHÈO]
T�ng c��ng Ph�m vi, Hi�u qu� và Tính b�n v�ng
Ph�n II: Các l�a ch�n cho m�t Chi�n l��c Toàn di�n
DFC S.A 06/02/2007
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
2
Vi�t Nam: Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c��ng kh� n�ng ti�p c n [c!a ng��i nghèo và ng��i có thu nh p th"p] ��n
các D#ch v$ Tài chính Vi mô.
T�ng c��ng Ph�m vi, Hi�u qu� và Tính b�n v�ng
Ph�n II: Các l�a ch�n cho m�t Chi�n l��c Toàn di�n
1.Tóm t�t ......................................................................................................................... 3 2. Gi�i thi�u .................................................................................................................... 7 A)Môi tr��ng Chính sách, các v�n �� và nh�ng h�n ch�: C ch� tín dng ���c tr�
c�p, Lãi su�t và Giao d�ch b t bu�c. ....................................................................... 0 B) Các v�n �� và h�n ch� v� T� ch�c, N�ng l�c nhân s� và ��nh ch� .............. 154
a) Các v�n �� và h�n ch� v� N�ng l�c nhân s� và T� ch�c i) Danh mc và ch�t l��ng các s�n ph�m Tài chính vi mô ii) Các v�n �� v� tính b�n v�ng và ho�t �ng tài chính iii) Th tr��ng b phân tán r i rác và Kinh t� theo quy mô
b) Các v�n �� v� T� ch�c cho ngành Tài chính vi mô và Nh�ng l�a ch�n trong vi�c gi�i quy�t các v�n �� �ó................................................................. 19
i) Vai trò c�a các T� ch�c qu�n chúng ii) B lu�t v� �ng x� cho cho các MFP không chuy�n ��i
C) Các v�n �� v� Môi tr��ng pháp lý và qu�n lý trong ngành Tài chính vi mô �ang ti�n tri�n ................................................................................................ 22
a) Ngh� ��nh v� "T� ch�c và Ho�t ��ng c�a các T� ch�c Tài chính vi mô t�i Vi�t Nam
b) Các v�n �� khác v� Qu�n lý và pháp lý.......................................................... 3. Mt chi�n l��c cho vi�c t�ng c��ng ti�p c�n Tài chính Vi mô: Xem xét l�i các ch�n l�a............ ..................................................................................................................... 27
A) Nh�ng l�a ch�n cho vi�c t�o ra môi tr��ng chính sách thu�n l�i trong ngành Tài chính vi mô..................................................................................................... 27 B) Nh�ng l�a ch�n và các Bi�n pháp �� C�i thi�n khuôn kh� T� ch�c, N�ng l�c nhân s� và ��nh ch� cho ngành Tài chính vi mô và các C quan qu�n lý............32
a) Các l�a ch�n và Bi�n pháp �� c�i thi�n �� C�i thi�n T� ch�c và N�ng l�c nhân s�.............................................................................................................32 b) H� tr� k� thu�t và Xây d�ng n�ng l�c ���c �i�u ch�nh cho phù h�p.........33 c) Các l�a ch�n cho Vai trò phù h�p hn c�a các T� ch�c qu�n chúng..........34
C) Các l�a ch�n có th� có �� C�i thi�n Khuôn kh� Pháp lý và Qu�n lý...............35 a) Th�c thi Ngh� ��nh 28..................................................................................35 b) Các bi�n pháp/Hành ��ng pháp lý khác ph�i ���c ti�n hành.....................39
4. K�t lu�n: Nh�ng �i�u ki�n và nh�ng nhân t� có th� c�a m�t chi�n l��c �� t�ng c��ng kh� n�ng ti�p c�n tài chính vi mô..................................................................40
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
3
1. Tóm t�t Vi�t Nam �ã ��t ���c nh�ng ti�n b� �áng k trong công cu�c gim nghèo �ói trong th�p k� v a qua nh�ng v�n còn khong 4,6 tri�u h� gia �ình (khong h�n 20% dân s� m�t chút) s�ng trong nghèo �ói và Vi�t Nam v�n còn là m�t trong nh�ng qu�c gia nghèo h�n trên th� gi�i. Khi Vi�t Nam ti�p t�c chính sách kinh t� và tài chính �n ��nh và hi�u qu c�a mình và làm sâu s�c thêm chính sách ��nh h��ng kinh t� th� tr��ng c�a mình và khi cm nh�n ���c nh�ng tác ��ng tích c�c lên (ch� y�u là) t�o ra công �n vi�c làm � thành th� khi Vi�t Nam gia nh�p WTO, nghèo �ói c�ng s� ���c gim b�i tác ��ng c�a vi�c thu hút liên t�c nh�ng lao ��ng không có vi�c làm � nông thôn vào nh�ng khu v�c thành th� n�ng ��ng h�n (ho�c ��n nh�ng n��c khác thông qua quá trình di dân) và t�ng l��ng � nông thôn. Ngành tài chính vi mô �ã và �ang phát trin r�t nhanh chóng, và nhi�u ng��i tin r ng tài chính vi mô �ã �óng góp tích c�c r�t l�n cho vi�c gim nghèo �ói. !�c tính khong t 70% ��n 80% s� ng��i nghèo có th ti�p c�n ���c m�t trong s� các lo�i hình d�ch v� tài chính, h"u h�t d��i d�ng các khon ti�t ki�m hay tín d�ng ng�n h�n (và s� 20% -30% còn l�i có l� n m trong lo�i ho�t ��ng trong m�ng l��i an sinh xã h�i c�a chính ph�). Tuy nhiên, Vi�t Nam v�n ch�a có m�t chi�n l��c toàn di�n và nh�t quán cho ngành tài chính vi mô, và cho t�i g"n �ây thì th�m chí còn v�n ch�a ��nh hình m�t chính sách cho ngành này và cu�i cùng là vi�c h�i nh�p tài chính vi mô vào ngành tài chính. Có l� vì v�y mà ngành tài chính vi mô v�n còn manh mún, thi�u lu�t l� và kém hi�u qu c v� m�t ti�t ki�m l�n cho vay mà �i�u này làm gim ch�t l��ng ph�m vi cung c�p, �e d#a t�i s� b�n v�ng, h�n ch� t�c �� phát trin và khi�n tài chính vi mô không th h�i nh�p hoàn toàn v�i ngành tài chính c�a Vi�t Nam ���c. C� th h�n, ��c tr�ng c�a tài chính vi mô � Vi�t Nam là: (a) khuôn kh� chính sách không hi�u qu và b� bi�n d�ng, là k�t qu c�a c� ch� tín d�ng ���c tr� c�p, làm bi�n d�ng tr� c�p lãi su�t và chuyn giao ti�t ki�m b�t bu�c (b) vi�c quan tâm không �"y �� t�i n�ng l�c c�a con ng��i và th ch� c"n thi�t � cho tài chính vi mô tr� thành m�t ph"n c�a ngành tài chính �ang ���c ci cách/hi�n ��i hóa nhanh chóng � Vi�t Nam, và (c) khuôn kh� pháp lý và chính sách �ang chuyn ��i ch�a �áp $ng ���c t�t nhu c"u c�a ngành tài chính vi mô. Nh�ng v�n �� này �ã và �ang n�i lên m�t ph"n là b�i xu h��ng � Vi�t Nam gây nh"m l�n các d�ch v� tài chính v�i chi tr bo �m xã h�i. Chi tr bo �m xã h�i ��c bi�t là ��i v�i nh�ng khu v�c và các t%nh nghèo nh�t, ch�c ch�n s� có v� trí cho mình trong m�t vài n�m t�i � Vi�t Nam. Tuy nhiên, ng��i nghèo trên kh�p th� gi�i �ã kiên trì ch$ng minh r ng ti�p c�n nh�t quán và thu�n ti�n ��n tín d�ng và các d�ch v� tài chính khác quan tr#ng h�n giá c c�a các d�ch v� �ó. Nh�ng v�n �� l�n gây cn tr� ��i v�i môi tr��ng chính sách mang tính kh� thi là
(a) Lãi su�t Chính ph� áp ��t mà VBSP áp s� t��ng ���ng v�i n&a m$c lãi su�t th� tr��ng ���c h"u h�t các MFP khác áp. Chính sách này không khuy�n khích huy ��ng ti�t ki�m và k�t qu là tín d�ng “���c chia theo ph"n” cho ng��i nghèo. 'i�u này c�ng h�n ch� kh n�ng c�a nh�ng t� ch$c tài chính vi mô khác ph�c v� ng��i có thu nh�p
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
4
th�p và ng��i nghèo � c�nh tranh trên th� tr��ng và làm suy gim ti�m n�ng t�ng tr��ng c�a h#. (b) Chính sách chuyn giao u� quy�n khong 80% các ngu(n l�c tài chính huy ��ng ���c c�a Ngân hàng Ti�t ki�m B�u �i�n Vi�t Nam (VPSC) sang cho Ngân hàng Phát trin Vi�t Nam (VDB). S� m�t cân ��i gi�a th�i h�n các ngu(n l�c ���c VPSC huy ��ng (khong 80% là dài h�n) và ngu(n l�c ���c chuyn giao v�i t� cách là khon vay cho VDB (h"u h�t là trung h�n), tác ��ng tiêu c�c lên VPSC v� kh n�ng thanh khon và kh n�ng sinh l�i và d�n d�t VPSC theo ��nh k) gim d"n n* l�c huy ��ng các ngu(n l�c c�a mình c � khu v�c nông thôn và thành th� vì nh�ng lý do phi th� tr��ng. (c) VDB cho các doanh nghi�p v a và nh+ vay � m$c lãi su�t ���c tr� c�p trên c� s� là tr� c�p là c"n thi�t cho các doanh nghi�p nh+ và v a � �"u t� vào nh�ng vùng sâu vùng xa và � có th c�nh tranh trên th� tr��ng bên ngoài. Chính sách v� lãi su�t ���c tr� c�p có th khi�n cho các SOCB và các JSCB th�y ít h�p d�n h�n vì c�ng cho các doanh nghi�p v a và nh+ vay – và ngày càng h��ng ��n th� tr��ng ng��i tiêu dùng � thành th� - � gim quy mô h�n n�a.
Ph�m vi v� th� ch� r�ng l�n và khá sâu c�a ngành tài chính vi mô � Vi�t Nam (ch% m�t s� trong 24% nh�ng ng��i trong h� nghèo và thu nh�p th�p b� lo�i tr hoàn toàn kh+i vi�c ti�p c�n ��n m�t hình th$c tài chính nào �ó) che d�u nh�ng v�n �� v� t� ch$c, n�ng l�c con ng��i, t� ch$c n m sâu � d��i trong ngành này m�t ph"n là do nh�ng v�n �� v� chính sách nh� �ã nêu � trên. Nh�ng v�n �� mang tính h� th�ng nh� th� này bn thân nó ���c b�c l� trên b�n l,nh v�c c� th:
(a) Ph�m vi h�n ch� và ch�t l��ng khá th�p các sn ph-m tài chính vi mô do các MFI cung c�p;
(b) Nh�ng quan ng�i n�ng n� v� kh n�ng sinh l�i v� m�t tài chính và do �ó là nh�ng v�n �� v� b�n v�ng c�a MFIs;
(c) V�n v�t và tn mát th� tr��ng �áng k và hi�u qu kinh t� theo quy mô ch�a có (tr tr��ng h�p c�a VBARD và VBSP), và;
(d) Vai trò m� h( c�a các T� ch$c qu"n chúng trong tài chính vi mô. Vào tháng 3 n�m 2005, Chính ph� Vi�t Nam �ã thông qua Ngh� ��nh s� 28 v� “T� ch�c và Ho�t ��ng c�a các T� ch�c Tài chính vi mô” � Vi�t Nam � ��a ra khuôn kh% chính sách và pháp lý c� th cho tài chính vi mô. Ngh� ��nh 28 ��a ra c� s� pháp lý cho các ho�t ��ng tài chính vi mô bán chính th$c (và hi�n t�i không ���c �i�u ti�t) � n��c này thông qua vi�c yêu c"u có s� chuyn ��i c�a các MFP sang các trung gian tài chính ���c �i�u ti�t và do �ó h# s� gia nh�p vào h� th�ng tài chính “chính th$c” h�n và �em l�i s� h�p lý v� m�t pháp lý cho các MFI ���c chuyn ��i. Do �ó, ngh� ��nh ��a ra khuôn kh� cho vi�c h�i nh�p c�a các nhà cung c�p tài chính vi mô vào ngành tài chính chính th$c h�n. Tuy nhiên, ch�a có s� nh�t trí v� vi�c áp d�ng c� th và chi ti�t th�c hi�n Ngh� ��nh 28 và do �ó nh�ng thông t� h��ng d�n th�c hi�n c"n thi�t ch�a bao gi� ���c s& d�ng (hi�n t�i nh�ng v�n
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
5
bn này v�n �ang trong quá trình chu-n b� ho�c tham v�n). Vi�c ch�a có s� �(ng thu�n rõ ràng phn ánh r�i ro r ng th�c thi Ngh� ��nh 28 nh� l�ch trình là vào tháng 3 n�m 2007 và theo hình th$c hi�n t�i ���c trình lên có th gây ra s� suy gim �áng k s� l��ng các MFP bán chính th$c hi�n �ang ho�t ��ng � Vi�t Nam mà nh�ng MFP bán chính th$c này có th cung c�p các d�ch v� th� tr��ng ngách ��c bi�t ho�c ti�p c�n ��n nh�ng ng��i r�t nghèo � nh�ng khu v�c không d. dàng ti�p c�n ���c. 'i�u này có th có nh�ng tác ��ng tiêu c�c ��n ph�m vi ho�t ��ng. Th�c thi ngh� ��nh c�ng s� gây ra gánh n�ng l�n v� chính sách và giám sát cho Ngân hàng Nhà n��c trong khi Ngân hàng Nhà n��c v�n ch�a s/n sàng cho vi�c này. Báo cáo �� xu�t m�t th�c ��n các kh n�ng v� chính sách chi�n l��c, ��nh ch� và t� ch$c, và pháp lý và qun lý và các bi�n pháp cho chính ph� và c�ng �(ng các nhà tài tr� cân nh�c. Cu�i cùng, các kh n�ng ���c l�a ch#n (và báo cáo ��a ra m�t s� khuy�n ngh� v� nh�ng kh n�ng ���c �a thích) s� cùng nhau ��a ra m�t bng h��ng d�n cho Chính ph� Vi�t Nam trong công tác xây d�ng d��i s� lãnh ��o chung c�a B� Tài chính và Ngân hàng Nhà n��c, v� chi�n l��c cho ngành tài chính vi mô v�i t� cách là m�t l,nh v�c tài chính t� l�c v�i nhi�m v� xã h�i (ch$ không phi là m�t công c� cho vay chính sách) mà �i�u này s� giúp Vi�t Nam ��t ���c nh�ng m�c tiêu nêu ra trong vi�c �m bo t�ng c��ng ti�p c�n ��n nhi�u d�ch v� tài chính vi mô h�n v�i ch�t l��ng cao h�n cho ng��i nghèo, t�ng c��ng hi�u qu c�a các t� ch$c bán chính th$c và “chính th$c” bao g(m ngành tài chính vi mô và do �ó �m bo s� b�n v�ng c�a h# trong ngành tài chính ���c tích h�p. Các bi�n pháp và l�a ch#n chính ���c �� xu�t là: 1. ' ��t ���c m�t môi tr��ng chính sách t�o thu n l�i h&n:
0 VBSP có th tr� thành m�t t� ch$c cho vay bán buôn v,nh vi.n v�i m$c th� tr��ng (ho�c g"n h�n) m$c lãi su�t th� tr��ng ��c bi�t là cho MFIs ph�c v� ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p và duy trì n�ng l�c cho bán l1 riêng r� nh�ng nh+ h�n nhi�u. 0 Theo cách khác (và ���c yêu thích), VBSP nên có hai “c&a s�” cho vay khác nhau hoàn toàn. M�t cho các ho�t ��ng có th là ti�p t�c yêu c"u có tr� c�p (ví d� nh� cho sinh viên vay) ���c tài tr� t phân b� ngân sách hàng n�m và th$ hai là cho các ho�t ��ng xây d�ng “ngân hàng/tín d�ng” nói chung ���c tài tr� hoàn toàn t v�n hi�n t�i c�a VBSP và các ngu(n ti�t ki�m b� sung mà VBSP có th huy ��ng ���c t th� tr��ng. 0 M$c lãi su�t cho vay c�a VBSP theo m�t trong hai cách trên s� c"n gia t�ng d�n d�n theo m$c �� th� tr��ng, t$c là trang tri các r�i ro tín d�ng, chi phí v�n và t�t c các chi phí ho�t ��ng � phát huy �"y �� ti�m n�ng c�a VBSP cho vi�c huy ��ng các ngu(n l�c. 0 M�t s� ho�t ��ng hi�n t�i ���c VBSP “tài tr�” v� bn ch�t mang tính m�ng l��i an sinh xã h�i h�n và c"n phi ���c chuyn giao sang cho các B�, ngành t��ng $ng. 0 Bn ch�t b�t bu�c c�a vi�c chuyn giao t VPSC sang VDB c"n ���c lo�i b+ m�t cách m�nh m� và m$c lãi su�t cho vay c�a VDB c�ng c"n ���c t�ng lên d�n d�n ��n m$c th� tr��ng � h# có th huy ��ng các ngu(n l�c theo �i�u ki�n th� tr��ng (bao g(m trái phi�u chính ph� và các ngu(n l�c c�a VPSC).
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
6
2. ' t�ng c��ng khuôn kh� '�nh ch� và T� ch$c c�a ngành và cho phép các MFIs chính th$c và bán chính th$c m� r�ng khi h# th�y có c� h�i trên th� tr��ng, c"n ti�n hành hai ho�t ��ng m�u ch�t sau �ây:
0 ' t�ng c��ng k2 n�ng v� r�i ro ngân hàng và tín d�ng c�a nhân viên c�a h# và ch�t l��ng v� qun lý và kim toán c�ng nh� là vi�c s& d�ng MIS. 0 Các nhà tài tr� c"n gia t�ng ph"n các ngu(n l�c trong các khon vay/tài tr� không hoàn l�i dành cho vi�c �ào t�o nhân viên và các nhà qun lý c�a các MFPs chính th$c và ch�a chuyn ��i. Lý t��ng là các ngu(n l�c nên ���c phân b� � giúp ci thi�n n�ng l�c �ào t�o c�a các t� ch$c �ào t�o hi�n nay, ví d� nh� Hi�p h�i Ngân hàng, CCF (cho các PCF), ho�c BTC (do IFC h* tr�) cung c�p �ào t�o cho m�t di�n r�ng nh�ng MFIs v� k2 n�ng ngân hàng và ph��ng th$c làm k� toán. 0 Trong s� các MFI s� g(m có m�t s� t� ch$c chính th$c (VBARD, VBSP, PCF và các MFI ���c chuyn ��i) và các t� ch$c bán chính th$c, theo B� lu�t v� 3ng x& ���c xây d�ng t�t, các T� ch$c Qu"n chúng và ��c bi�t là H�i Ph� n� nên ti�p t�c �óng vai trò trong �ó h# n�i tr�i và th hi�n ���c quá kh$ ho�t ��ng tuy�t v�i: �ó là c�a tác nhân thúc ��y � gia t�ng s� ti�p c�n c�a ng��i nghèo (ph� n� trong tr��ng h�p c�a VWU) ��n các d�ch v� tài chính và phi tài chính, ch$ không phi v�i t� cách là nhà cung c�p d�ch v� tài chính vi mô b�n v�ng, m�t vai trò theo �ó VWU hay các T� ch$c qu"n chúng khác c�ng ch�a chu-n b� hay ch�a ���c c� c�u.
3. ' t�ng c��ng khuôn kh% Pháp lý và Qu�n lý
0 Các thông t� h��ng d�n th�c hi�n Ngh� ��nh 28 c"n ���c ban hành càng s�m càng t�t. N�u kh thi v� m�t pháp lý, các Thông t� c"n cho phép thêm m�t chút th�i gian n�a cho các MFP có ý ��nh chuyn ��i � làm nh� v�y. N�u các thông t� không th gia h�n th�i �im th�c thi ngh� ��nh, c"n tính ��n vi�c s&a ��i ngh� ��nh � cho phép có s� gia h�n này. 0 Giúp xây d�ng m�t B� lu�t v� 3ng x& cho các MFI hi�n nay có m$c v�n ít h�n 500 tri�u VND s� ch#n không chuyn ��i và cho phép h# ti�p t�c ho�t ��ng mà “không có s� �i�u ti�t” c�a Ngân hàng Nhà n��c nh�ng theo lu�t v� $ng x& r�t ch�t ch� ���c chính ph� xây d�ng và thông qua. Các MFI trong t��ng lai v�i m$c v�n ít h�n 500 tri�u VND c�ng s� ���c phép ho�t ��ng theo B� lu�t 3ng x&. 0 Th�c thi yêu c"u v� vi�c các MFI hi�n t�i và trong t��ng lai có m$c v�n t 500 tri�u ��n 5 t� VND s� theo s� �i�u ch%nh c�a Ngh� ��nh 28 nh�ng cho phép h# l�a ch#n li�u có ch�p nh�n hay không ti�t ki�m t� nguy�n mà �i�u này s� bu�c h# theo nh�ng yêu c"u khác nhau � ���c Ngân hàng Nhà n��c c�p phép nh� �ã ���c nêu trong 'i�u 8 c�a Ngh� ��nh. 0 T�ng c��ng n�ng l�c c�a Ngân hàng Nhà n��c trong vi�c duy trì c� s� d� li�u thông tin nh�t quán và c�p nh�t v� t�t c các t� ch$c tài chính ph�c v� th� tr��ng bao g(m ch�t l��ng tài sn, ph�m vi ho�t ��ng, ngu(n tài tr� và phân �o�n th� tr��ng � ci thi�n vi�c qun lý r�i ro.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
7
0 Xem xét thay ��i các quy ��nh và t ng b��c (và th�n tr#ng) cho phép PCF m� r�ng ra ngoài biên gi�i c�a các xã hi�n t�i �ang h�n ch� h# � ci thi�n c� h�i c�a h# nh m ��t ���c th� ph"n l�n h�n và c�t gim chi phí c�a mình. 0 H* tr� vi�c xây d�ng h� th�ng tham chi�u tín d�ng (c�c) v�i ít nh�t là m�t h� th�ng ��ng ký không tr ���c n� � c�t gim r�i ro c�a vi�c n� quá nhi�u và do �ó là r�i ro danh m�c cho vay không phát hi�n ���c trên th� tr��ng ���c ph�c v� t�t. 0 Xây d�ng m�t h� th�ng x�p h�ng th��ng xuyên các MFP/MFI trung bình và l�n (chính th$c và bán chính th$c ��u gi�ng nhau) � ci thi�n s� hiu bi�t và ni�m tin vào th� tr��ng v�n trong ngành này.
Vi�c áp d�ng m�t chi�n l��c m�i nh�t quán theo �ó trong báo cáo này (T�p I và T�p II) hy v#ng s� �óng góp vào vi�c giúp xây d�ng m�t s� �(ng thu�n chung gi�a t�t c các bên liên quan và ��nh h��ng s� phát trin c�a ngành tài chính vi mô g�n k�t v�i các th�c ti.n t�t d�a trên ho�t ��ng và h��ng ��n k�t qu trong toàn b� ngành tài chính mà �i�u này s� giúp Vi�t Nam phát trin.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
8
2. Gi'i thi�u Vi�t Nam �ã ��t ���c nh�ng ti�n b� �áng k trong công tác xóa �ói gim nghèo trong th�p k� qua, nh�ng v�n còn khong 4,6 tri�u h� (h�n 20% dân s� m�t chút) �ang s�ng trong nghèo �ói và Vi�t Nam hi�n v�n là m�t trong nh�ng qu�c gia nghèo h�n trên th� gi�i. Ngành tài chính c�a Vi�t Nam �ã và �ang phát trin nhanh chóng và cùng v�i �i�u này là ph�m vi các ��nh ch� tài chính vi mô ph�c v� nh�ng ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p. Vi�c ng��i nghèo có th ti�p c�n ���c d. dàng h�n ��n m�t lo�t nh�ng d�ch v� tài chính h�p lý, giá c phù h�p và theo nhu c"u �ã ���c ch$ng minh trên toàn th� gi�i và � Vi�t Nam �ây là m�t trong nh�ng y�u t� nâng cao kh n�ng t� thoát nghèo c�a nh�ng ng��i nghèo và ngu�i có thu nh�p th�p ho�c giúp h# t� nâng cao ���c thu nh�p theo cách c�a mình m�t cách hi�u qu và b�n v�ng. Khi Vi�t Nam ti�p t�c chính sách kinh t� �n ��nh và hi�u qu và ng��i ta cm nh�n ���c tác ��ng tích c�c c�a vi�c Vi�t Nam gia nh�p WTO ��n vi�c t�o ra công �n vi�c làm (ch� y�u) là � thành th�, nghèo �ói s� gim b�t nh� �ã t ng xy ra � t�t c các n��c �ang phát trin b�i tác ��ng c�a vi�c thu hút liên t�c lao ��ng không có ngh� nghi�p � nông thôn ra nh�ng khu v�c �ô th� n�ng ��ng h�n (ho�c sang nh�ng n��c khác thông qua quá trình di c�) và gia t�ng l��ng b�ng � nông thôn. Tuy v�y, v� t��ng lai có th d� �oán ���c, chính sách xã h�i và phân ph�i c�a Vi�t Nam s� c"n ti�p t�c dành s� chú ý ��n vi�c gim b�t s� l��ng khá nhi�u ng��i, ch� y�u là � nông thôn, s�ng trong nghèo �ói. Và ngành tài chính và ��c bi�t là khu v�c tài chính vi mô s� ti�p t�c �óng vai trò m�u ch�t trong ti�n trình này. Tuy nhiên, ngành tài chính vi mô � Vi�t Nam v�n còn cho th�y m�t s� b�t c�p �in hình, �ó là s� manh mún, thi�u lu�t l� và hi�u qu th�p d�n ��n vi�c gim ch�t l��ng ph�m vi h* tr�, �e d#a s� phát trin b�n v�ng c�a ngành, h�n ch� s� phát trin và khi�n cho l,nh v�c tài chính vi mô không th hòa nh�p �"y �� vào h� th�ng tài chính c�a Vi�t Nam. M�c dù chính ph� �ã có ��nh h��ng t�t nh�t và các nhà tài tr� qu�c t� c�ng nh� bn thân các bên liên quan ��u �ng h� nh�ng Vi�t Nam v�n ch�a có ���c m�t chi�n l��c toàn di�n và ch�t ch� cho khu v�c tài chính vi mô và cho ��n g"n �ây thì th�m chí v�n ch�a d� tính ��a tài chính vi mô cu�i cùng s� hòa nh�p vào h� th�ng tài chính. Vì v�y, m�c �ích c�a báo cáo này (T�p I và II) là nh m ��a ra cho chính ph� m�t �� c��ng các y�u t� cho chi�n l��c tài chính vi mô b�n v�ng c�a Vi�t Nam trong �ó bao g(m m�t s� l�a ch#n cho vi�c can thi�p nh m nâng cao ph�m vi ti�p c�n, tính hi�u qu và s� b�n v�ng c�a ngành phù h�p v�i các chi�n l��c và chính sách khác có liên quan c�a ��t n��c và các thông l� t�t nh�t ���c qu�c t� ch�p nh�n. Vi�c ch�a có m�t khuôn kh� chi�n l��c ch�t ch� cho tài chính vi mô, có tính ��n ��c thù c�a Vi�t Nam, c�ng nh� ch�a có ���c nh�ng thông l� t�t nh�t v� tài chính vi mô ���c qu�c t� ch�p nh�n khi�n cho chi phí � m$c cao, làm méo mó th� tr��ng tài chính c�a tài chính vi mô và d�n ��n vi�c phân b� ngu(n l�c thi�u hi�u qu. Vì th� �i�u này s� làm gim tác ��ng tích c�c mà ngành có th có ��i v�i công tác xoá �ói gim nghèo. Trên th�c t� thì vi�c thi�u m�t chi�n l��c ch�t ch� �ã d�n ��n:
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
9
a) Hàng lo�t các chính sách tài chính trong ngành xét trên m�t s� khía c�nh là thi�u hi�u qu và khi�n th� tr��ng b� méo mó xét trên m�t s� khía c�nh khác, b) Thi�u s� quan tâm t�i vi�c xây d�ng n�ng l�c cán b� và n�ng l�c th ch� c�a ngành sao cho tài chính vi mô có th tr� thành m�t b� ph�n không th thi�u c�a ngành tài chính �ang trong quá trình ci cách/hi�n ��i hóa nhanh chóng và; c) M�t khuôn kh� chính sách và pháp lý �ang ti�n trin mà theo nh� d� tho hi�n nay thì ch�a �áp $ng ���c t�t các nhu c"u c�a khu v�c tài chính vi mô và khi�n cho khu v�c này khó có th h�i nh�p hoàn toàn ���c v�i toàn b� ngành tài chính.
Nhìn chung thì nh�ng v�n �� này có th ch�a nh h��ng t�i nh�ng ng��i nghèo hi�n �ã ti�p c�n ���c m�t s� lo�i hình d�ch v� tài chính nào �ó (“ph�m vi ti�p c�n”). Trong t�ng s� khong 4,6 tri�u h� nghèo � Vi�t Nam thì ��c tính khong 70-80% trong s� h# �ã có th ti�p c�n ���c m�t s� lo�i hình d�ch v� tài chính nào �ó, �a ph"n d��i d�ng tín d�ng và ti�n ti�t ki�m ng�n h�n và 20-30% s� còn l�i có l� không vay ���c tín d�ng và khó có th huy ��ng ���c các ngu(n ti�t ki�m trong th�i h�n ng�n và nh� v�y thì nh�ng ��i t��ng này s� ���c h��ng tr� c�p an sinh xã h�i c�a chính ph�. S� l��ng ng��i có thu nh�p th�p ti�p c�n ���c các d�ch v� tài chính còn � m$c cao h�n, ��c bi�t là � khu v�c thành th�. Tuy nhiên, xét v� s� l��ng các lo�i hình sn ph-m tài chính s/n có, tính hi�u qu và chi phí c�a các d�ch v� tài chính và các y�u t� khác thì ch�t l��ng ph�m vi ti�p c�n v�n còn � m$c th�p. Và ��c bi�t là ngu(n tài chính trung và dài h�n dành cho m#i ��i t��ng ng��i dân thì nhìn chung là không s/n có cho h"u h�t ��i t��ng ng��i dân. H�n n�a, các v�n �� v� chính sách, pháp lý, qun lý và th ch� �ã d�n ��n tình tr�ng kém hi�u qu trong vi�c huy ��ng và s& d�ng các ngu(n l�c tài chính và t�o ra nguy c� cho s� b�n v�ng c�a m�t s� t� ch$c cung c�p d�ch v� tài chính vi mô và t�i s� s/n có c�a nh�ng lo�i hình d�ch v� này. Vì v�y, m�t chi�n l��c toàn di�n nh m nâng cao s� ti�p c�n c�a ng��i dân ��n tài chính vi mô � Vi�t Nam c"n phi t�p trung vào 24% s� h� nghèo và h� có thu nh�p th�p � Vi�t Nam và ��a ra ���c nh�ng chính sách t�o thu�n l�i; m�t c�u trúc pháp lý và chính sách �úng ��n; h* tr� nh m t�ng c��ng các nhà cung c�p l1 d�n ��n vi�c các nhà cung c�p này tr� thành các ��nh ch� l�n h�n, hi�u qu h�n và b�n v�ng h�n � có th cung c�p ���c các d�ch v� tài chính �a d�ng h�n v�i ch�t l��ng cao h�n, ��c bi�t là cho nh�ng ng��i dân thu�c nhóm m�c tiêu. 'i�u này s� giúp khu v�c tài chính vi mô h�i nh�p vào toàn b� h� th�ng tài chính và �óng góp vào vi�c xây d�ng m�t th� tr��ng tài chính sâu r�ng h�n, bn thân nó là m�t y�u t� ch� ch�t trong công cu�c xây d�ng và phát trin kinh t�. Báo cáo này bao g(m T�p II c�a t�p tài li�u : “Vi�t Nam: Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n � t�ng c��ng kh n�ng ti�p c�n [c�a ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p] ��n các D�ch v� Tài chính Vi mô” trong �ó b� sung thêm nh�ng mô t và phân tích v� b$c tranh tài chính vi mô ���c trình bày t�i T�p I c�a báo cáo thông qua vi�c ��a ra m�t lo�t nh�ng gii pháp chi�n l��c có th giúp xóa b+ ���c nh�ng khó kh�n hi�n t�i ��i v�i vi�c nâng cao kh n�ng ti�p c�n tài chính vi mô trong ng�n h�n và trung h�n. '(ng th�i, các l�a ch#n c�ng ��a ra nhi�u ��nh h��ng � d�ng nên m�t khuôn kh� cho m�t chi�n l��c toàn di�n nh m nâng cao kh n�ng ti�p c�n tài chính vi mô và trong trung h�n ��n dài h�n s� h�i nh�p các nhà cung c�p d�ch v� tài chính vi mô
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
10
(MFP) vào trong h� th�ng tài chính c�a Vi�t Nam và ci thi�n hi�u qu và s� b�n v�ng c�a h#. Các l�a ch#n s� ���c trình bày d��i d�ng: (a) các l�a ch#n cho vi�c xây d�ng m�t khuôn kh� chính sách �úng ��n ��c bi�t là liên quan ��n các c� ch� tín d�ng ���c tr� c�p và các m$c lãi su�t và vai trò c�a VBSP; (b) các l�a ch#n và gii pháp nh m nâng cao s� h* tr� cho vi�c phát trin n�ng l�c cán b�, n�ng l�c t� ch$c và n�ng l�c th ch� c�a các ��nh ch� tài chính vi mô trong �ó có tiu vùng tài chính t�o thu�n l�i cho s� phát trin ngành tài chính vi mô nh� là m�t b� ph�n không th thi�u c�a khu v�c tài chính � Vi�t Nam; và (c) các l�a ch#n kh�c ph�c nh�ng b� t�c hi�n nay trong vi�c xây d�ng môi tr��ng pháp lý xoay quanh Ngh� ��nh 28. Báo cáo này ���c chia làm b�n ch��ng. Ch�&ng 2 nói v� các v�n �� và h�n ch� v� chính sách, các v�n �� n�ng l�c cán b�, n�ng l�c t chc và n�ng l�c th� ch� và các v�n �� và h�n ch� pháp lý và qu�n lý xoay quanh Ngh� ��nh 28 �ang t(n t�i trong ngành tài chính vi mô � Vi�t Nam. Gii quy�t nh�ng v�n �� và tháo g4 nh�ng h�n ch� s� t�o thu�n l�i cho vi�c chuyn ��i d"n d"n và c�ng c� các ��nh ch� tài chính vi mô, ci thi�n ch�t l��ng và các d�ch v� tài chính vi mô mà h# cung c�p, gia t�ng l�i nhu�n c�a h# và ch�t l��ng tài sn c�a h#, gim b�t chi phí và nói chung là cho phép h# phát trin nh� là m�t ph"n không th thi�u c�a ngành tài chính � Vi�t Nam. Ch�&ng 3 ��a ra m�t lo�t các l�a ch n �� các c� quan trung ��ng c�a chính ph� cân nh�c cho ngành tài chính vi mô � d"n d"n xây d�ng m�t khuôn kh� chính sách hi�u qu và b�n v�ng h�n trong ngành tài chính vi mô, m�t t�p h�p các t� ch$c m�nh m� h�n, t� l�c h�n và b�n v�ng h�n có th nhìn th�y ���c t nh�ng nhân t� hi�n nay trong ngành: các c� quan trung ��ng c�a chính ph� và các c� quan qun lý, các ngân hàng chính th$c, các ��nh ch� phi ngân hàng bán chính th$c (cu�i cùng là các MFIs và nh�ng ��n v� khác, có th là các ��nh ch� không ���c �i�u ti�t) và các T� ch$c qu"n chúng. Ch��ng này c�ng s� tho lu�n nh�ng c� ch� h* tr� b� sung (s� tham gia và �i�u ph�i c�a các nhà tài tr� và các t� ch$c phi chính ph� quóc t�) và các bi�n pháp có th có ���c áp d�ng � ci thi�n khuôn kh� pháp lý và qun lý. S� l�a ch#n r�ng rãi trong s� các l�a ch#n ���c ��a ra không nghi ng� gì n�a s� t�ng c��ng kh n�ng c�a ngành tài chính vi mô � ��n v�i nh�ng nh�ng ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p � Vi�t Nam và giúp t�ng c��ng s� h�i nh�p c�a khu v�c tài chính vi mô vào ngành tài chính c�a Vi�t Nam. Và cu�i cùng, Ch�&ng 4 ��t ra nh�ng �i�u ki�n và tóm t�t nh�ng y�u t� ���c l�a ch#n cho m�t chi�n l��c có th có và tác ��ng tích c�c ���c trông ��i c�a chi�n l��c m�i ��n ph�m vi ho�t ��ng, hi�u qu và s� b�n v�ng c�a ngành tài chính vi mô.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
11
3. Nh�ng v"n �� và h�n ch� ch! y�u trong ngành Tài chính vi mô ( Vi�t Nam A) Môi tr��ng Chính sách, các V�n �� và H�n ch�: các C� ch� Tín d�ng ���c Tr� c�p, Lãi su�t và Chi tr� b�o ��m b�t bu�c. M�t ngành tài chính vi mô b�n v�ng và hi�u qu c"n phi có m�t môi tr��ng chính sách � th�c thi. Y�u t� ch� ch�t c�a môi tr��ng này là � Chính ph� Vi�t Nam ti�p t�c theo �u�i nh�ng �i�u ki�n kinh t� v, mô �n ��nh và làm sâu s�c h�n các chính sách ��nh h��ng th� tr��ng, ��c bi�t là vi�c t�o ra m�t sân ch�i bình �5ng cho các nhà cung c�p tài chính vi mô trên th� tr��ng. Chính sách ch� ch�t th$ hai � t�o �i�u ki�n cho tài chính vi mô là d"n d"n xóa b+ các c� ch� tín d�ng ���c tr� c�p và nh�ng tr� c�p lãi su�t làm méo mó th� tr��ng, �i kèm v�i vi�c xây d�ng m�t khuôn kh� pháp lý �úng ��n và các ��nh ch� b�n v�ng ho�t ��ng theo nh�ng thông l� t�t và d�a vào ��i ng� qun lý chuyên nghi�p và công ngh� và h� th�ng phù h�p. Vi�c d"n xóa b+ các c� ch� tín d�ng ���c tr� c�p và nh�ng y�u t� khác làm méo mó ngành tài chính vi mô là �i�u thi�t y�u cho s� phát trin �úng ��n c�a ngành. Trong khi chi tr bo �m xã h�i, ��c bi�t là cho các t%nh và vùng nghèo nh�t ch�c ch�n là v�n t(n t�i trong m�t vài n�m t�i � Vi�t Nam nh�ng quan tr#ng là chúng ta không ���c nh"m l�n gi�a d�ch v� tài chính v�i chi tr bo �m xã h�i. Nh� th� gi�i �ã ch$ng minh b ng nhi�u tài li�u, các ��nh ch� tài chính vi mô ho�t ��ng hi�u qu nh�t, và khi �ó s� ph�c v� ng��i nghèo t�t h�n khi các ��nh ch� này h��ng t�i ph�c v� các nhu c"u c�a khách hàng; khi nh�n m�nh t�i ho�t ��ng (ch�t l��ng) ch$ không phi ph�m vi cung c�p (s� l��ng); và khi ���c phép ho�t ��ng và c�nh tranh nh� là m�t th�c th ‘th� tr��ng” c�a ngành tài chính và ���c h* tr� � phát trin thông qua các quy ��nh và lu�t l� nh m xóa b+ nh�ng rào cn cho phát trin c�a ngành. Tín d�ng vi mô � Vi�t Nam �ã r�t ph� bi�n và là ph��ng ti�n � nâng cao n* l�c phát trin xã h�i công c�ng nh m gim nghèo, nh�ng t�p trung vào tín d�ng cho phát trin xã h�i có th d�n ��n vi�c quá chú tr#ng ��n t"m quan tr#ng c�a vi�c phát trin các h� th�ng tài chính. Tr��c �ây chính ph�, c�ng �(ng h* tr� phát trin (v�i các ch��ng trình �a ngành ���c tài tr� trong �ó có h�n m$c tín d�ng) và các T� ch$c qu"n chúng tham gia ho�c tr�c ti�p �i�u hành MFP �ã hiu sai s� khác bi�t gi�a d�ch v� tài chính và tr� c�p xã h�i. S� k�t h�p các y�u t� th� tr��ng và phi th� tr��ng này khi�n cho các k) v#ng v� vi�c cung c�p các d�ch v� tài chính không phi lúc nào c�ng t��ng thích v�i thông l� t�t ���c ch�p nh�n trong tài chính vi mô, ��c bi�t là t"m quan tr#ng c�a s� b�n v�ng, và các nguyên t�c qun lý tài chính �úng ��n �ã b� vi ph�m th��ng xuyên. Biu hi�n rõ nh�t c�a s� nh"m l�n này là vi�c duy trì mãi các c� ch� tín d�ng ���c tr� c�p và tr� c�p lãi su�t c�a chính ph� và �i�u này �ã không khuy�n khích ngân hàng và các t� ch$c khác tham gia vào l,nh v�c tài chính vi mô và do �ó �ã h�n ch� c�nh tranh gi�a các ��nh ch� MFI chính th$c. Chính sách này g"n nh� ���ng nhiên là c�ng t�o ra m�t nh h��ng tiêu c�c ��i v�i ph�m vi ti�p c�n và s� b�n v�ng � Vi�t Nam và d�n ��n k�t qu là t�t c m#i th$ ��u th��ng xuyên ch�a ���c t�i �u hóa xét theo khía c�nh hi�u qu. Theo cách phân chia ���c th a nh�n
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
12
và ch�p nh�n � Vi�t Nam thì các t� ch$c cung c�p tài chính vi mô g(m các ��nh ch� tài chính vi mô chính th$c (t� ch$c ngân hàng và phi ngân hàng), các ��nh ch� bán chính th$c và phi chính th$c, và chính sách lãi su�t hi�n nay trong ngành nh h��ng tr�c ti�p h�n t�i các ��nh ch� ���c g#i là chính th$c (t� ch$c ngân hàng và phi ngân hàng) vì chính sách này d�n ��n m�t môi tr��ng g(m c các y�u t� th� tr��ng l�n y�u t� phi th� tr��ng nh�ng trong môi tr��ng này thì các ��nh ch� l�i phi ho�t ��ng theo nguyên t�c �m bo có l�i nhu�n. Nh�ng chính sách này c�ng nh h��ng gián ti�p t�i các ��nh ch� bán chính th$c do các ��nh ch� này mu�n ho�t ��ng trong môi tr��ng có ��nh h��ng th� tr��ng. H�n n�a, khi Ngh� ��nh 28 có hi�u l�c và m�t s� các t� ch$c tài chính vi mô bán chính th$c trong m�t khong th�i gian t��ng ��i ng�n trên th�c t� tr� thành các nhà cung c�p tài chính vi mô “chính th$c” và ���c �i�u ti�t thì các t� ch$c này c�ng s� ch�u tác ��ng c�a nh�ng méo mó v� chính sách khi�n cho hi�u qu c�a các nhà cung c�p tài chính vi mô ‘chính th$c” và ���c Ngân hàng Nhà n��c �i�u ti�t b� gim sút. Tr m�t s� ít ngo�i l�, d"n d"n thì ni�m tin ph� bi�n � Vi�t Nam cho r ng tài chính vi mô c"n phi ���c tr� c�p nh m �em l�i l�i ích ng��i nghèo b�t �"u lùi vào d, vãng. Ngành tài chính vi mô toàn c"u �ã h#c ���c t ng��i nghèo r ng vi�c ti�p c�n thu�n ti�n và nh�t quán ��n tín d�ng ngày càng gia t�ng và các d�ch v� tài chính khác quan tr#ng h�n là giá c. T quan �im c�a khách hàng là ng��i nghèo, s� b�n v�ng là �i�u m�u ch�t � �m bo r ng h# luôn ti�p c�n ���c các d�ch v� tài chính nh m giúp h# t�n d�ng ���c các c� h�i và qun lý ���c r�i ro, ng��c v�i c nh�ng khon vay “ch% có m�t l"n” hay các khon tín d�ng “d ng r(i �i” mà ng��i nghèo có ���c khi các MFP thành công trong vi�c huy ��ng v�n t bên ngoài. Và th�m chí trong chính ph� c�ng có s� tán thành r�ng rãi (nh�ng không phi hoàn toàn) r ng lãi su�t ���c tr� c�p c�a VBSP không c"n thi�t và c�ng không h�u ích. Tuy nhiên, tr� c�p lãi su�t và các méo mó khác v�n còn t(n t�i và cùng v�i nh�ng v�n �� khác d�n ��n vi�c suy gim kh n�ng c�a h� th�ng trong vi�c huy ��ng các ngu(n l�c tài chính và �e d#a s� b�n v�ng c�a ngành tài chính vi mô thông qua vi�c làm x�u �i tình tr�ng tài chính c�a nhi�u MFP hi�n nay. Trên th�c t�, ngo�i tr nhi�u qu2 tín d�ng nhân dân và m�t s� t� ch$c cung c�p tài chính vi mô bán chính th$c hi�n có kh n�ng ho�t ��ng khá v�ng v� tài chính (ph"n l�n r�i vào tr��ng h�p sau do c� c�u c�a v�n c�a h# ch� y�u là tài tr� không hoàn l�i), r�t ít các nhà cung c�p tài chính vi mô � Vi�t Nam hi�n nay, k c các MFIs chính th$c l�n h�n (VBARD và VBSP và m�t s� PCFs) ho�t ��ng có lãi và vì v�y có th t(n t�i b�n v�ng ��n m$c �� có th �áp $ng ngay các yêu c"u nhanh chóng v� tín d�ng và các d�ch v� tài chính khác c�a các khách hành c�ng nh� bo �m cho s� t(n t�i lâu dài c�a mình trên th� tr��ng. 'úng là nh� v�y, không th gán hoàn toàn nguyên nhân c�a tình tr�ng này cho tr� c�p lãi su�t do Chính ph� quy�t ��nh thông qua Ngân hàng Chính sách Xã h�i và nh h��ng có th có c�a vi�c này ��i v�i l�i nhu�n trên tài sn (ROA) c�a các t� ch$c này. Chi phí ho�t ��ng và s� thi�u h�t các k2 n�ng ngân hàng c�a nhi�u MFP chính th$c và bán chính th$c c�ng là nh�ng v�n �� nghiêm tr#ng ���c phn ánh trong các �o�n ti�p theo và �� c�p ��n m�t cách �"y �� h�n trong ph"n v� th ch�. M�t s� v�n �� chính sách chính liên quan ��n c� ch� tín d�ng ���c tr� c�p hi�n h�u � Vi�t Nam, m$c �� lãi su�t và chuyn giao các ngu(n b�t bu�c. Các v�n �� v� chính sách này liên quan ��n (và nh h��ng t�i) Ngân hàng Chính sách, Công ty Ti�t ki�m B�u �i�n và Ngân hàng
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
13
Phát trin và tác ��ng ��n hi�u qu và s� b�n v�ng c�a các khu v�c này Do �ó, nh�ng y�u t� �ó c�ng tác ��ng tiêu c�c ��n kh n�ng c�nh tranh c�a các ��nh ch� khác (VBARD, PCFs và th�m chí là m�t s� MFP bán chính th$c) cho ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p vay. 'ó là:
1. M$c lãi su�t do chính ph� ��t ra mà Ngân hàng Chính sách Xã h�i (VBSP) áp, ch% b ng
khong 50% m$c lãi su�t “th� tr��ng” mà ph"n l�n các nhà cung c�p tài chính vi mô khác áp (v�i khong t 8.6% ��n 24% m�t n�m). M$c lãi su�t mà VBSP áp không �� � trang tri chi phí v�n “th� tr��ng”, r�i ro tín d�ng c�a mình và chi phí ho�t ��ng cao c�a m�ng l��i r�t r�ng l�n các chi nhánh c�a ngân hàng trên kh�p ��t n��c, n�u yêu c"u VBSP huy ��ng các ngu(n l�c th� tr��ng c"n thi�t cho ho�t ��ng cho vay c�a mình (ch% khong 53% các ngu(n l�c ���c huy ��ng t th� tr��ng - ph"n còn l�i ��n t các ngu(n chi tr b�t bu�c, ti�n c�a nhà tài tr� và ngân sách). Chính sách này làm c�ng kh n�ng c�a nh�ng c�a nh�ng ��nh ch� tài chính vi mô khác (PCFs và nh�ng nhà cung c�p không ���c �i�u ti�t) c�ng ph�c v� nh�ng ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p � c�nh tranh trên th� tr��ng và làm gim kh n�ng t�ng tr��ng c�a các t� ch$c này. Th�m chí ngay c ��i v�i tr��ng h�p c�a Ngân hàng Nông nghi�p và Phát trin Nông thôn, ngân hàng l�n nh�t c�a Vi�t Nam, �i�u này c�ng làm gim kh n�ng sinh l�i (v�i t� cách là m�t SOCB, ngân hàng ���c yêu c"u chuyn giao 2% ti�n g&i c�a mình cho VBSP) và �i�u này kh n�ng �a d�ng hóa ph$c h�p sn ph-m c�a h#, c�ng nh� kh n�ng thâm nh�p vào b� ph�n dân s� có thu nh�p th�p nh�t.
2. M$c lãi su�t th�p ��i v�i các khon vay mà VBSP áp và s� s/n có c�a các khon
chuyn giao b�t bu�c, khon vay c�a nhà tài tr� và ngân sách không khuy�n khích t� ch$c này huy ��ng ngu(n l�c t ti�n g&i ti�t ki�m vì m*i �ô la huy ��ng � m$c, ho�c g"n m$c lãi su�t th� tr��ng (do có nhi�u c�nh tranh h�n trong l��ng ti�n g&i ti�t ki�m) s� làm t�ng thêm m$c thua l* trong ho�t ��ng �ã khá l�n c�a h# r(i, m�t ph"n là do m$c �� n� x�u cao h�n m$c ���c báo cáo (tuy �ã có m�t s� ti�n b� v� s� li�u trong m$c �� tr n� chính th$c) và chi phí ho�t ��ng cao. 'i�u này c�ng ���c phn ánh trong m$c �� lãi su�t mà VBSP tr trên ti�n ti�t ki�m v�n � m$c lãi su�t th�p h�n m$c mà các MFP khác tr. Không có gì ng�c nhiên c, m�c dù t� ch$c này có m�t m�ng l��i chi nhánh r�ng kh�p c n��c, cho ��n cu�i n�m 2005, t� ch$c này ch% có ít h�n 2% t�ng s� tài khon ti�n ti�t ki�m trong c n��c (và v�i s� ti�n g&i trung bình b ng �ô la M2 nh+ h�n trên m*i tài khon, th� ph"n trên t�ng s� v�n huy ��ng ���c th�m chí còn nh+ h�n). Ng��c l�i, c�ng ��n cu�i n�m 2005, VBARD có 7 tri�u tài khon ti�n ti�t ki�m v�i t�ng s� ti�n g&i ti�t ki�m là $7.5 t� �ôla M2 so v�i 58.5 tri�u �ôla M2 trong 167.000 tài khon c�a VBSP. Th�m chí ngay c khi so sánh s� tài khon c�a nhóm nghèo và nhóm có thu nh�p th�p, VBSP v�n �$ng cu�i bng trong s� các nhà cung c�p tài chính vi mô. Trong khi vi�c huy ��ng ti�n g&i c�a VBSP không ���c �"y �� c�ng phn ánh nh�n ��nh c�a nhi�u ng��i là VBSP hi�n là m�t t� ch$c tài chính không �áng tin c�y và không b�n v�ng, rõ ràng là m$c lãi su�t th�p trên ���ng tài sn c�a VBSP ���c hiu là làm gim vi�c huy ��ng ngu(n l�c và vì v�y làm gim c� h�i cho ng��i nghèo ���c h��ng lãi và t�ng kh n�ng thanh khon .
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
14
3. C hai y�u t�, t$c là lãi su�t th�p h�n lãi su�t th� tr��ng trên ���ng tài sn và không khuy�n khích vi�c huy ��ng ngu(n l�c v� phía VBSP, cùng v�i s� ph� thu�c c�a t� ch$c này vào ngu(n v�n t ngân sách và chuyn giao b�t bu�c và tài tr� h�n ch� trong ho�t ��ng cho vay, �ã d�n ��n vi�c tín d�ng mà VBSP cung c�p cho ng��i dân có tính “phân ph�i” m�t cách hi�u qu. Do v�y, ta th�y th�c t� r ng m$c cho vay trung bình 280 �ôla M2 c�a VBSP th�p h�n r�t nhi�u so v�i, ví d� nh� VBARDs (1,320 �ôla M2) hay các qu2 tín d�ng nhân dân (h�n 700 �ôla M2) không ch% phn ánh s� khác bi�t trong ���ng cung tín d�ng, t$c là th lo�i khách hàng (h"u h�t là ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p) mà v� nguyên t�c có th yêu c"u ho�c có th ch�u ���c ít tín d�ng h�n nh�ng c�ng trên ���ng cung, t$c là s� thi�u h�t v� ngu(n l�c c�a VBSP, k�t qu c�a s� k�t h�p gi�a m$c lãi su�t th�p và s� ph� thu�c vào ngu(n v�n ngân sách ch$ không phi là vi�c t� huy ��ng v�n c�a t� ch$c này.
4. C� ch� tài chính c�a VBSP, ph"n l�n là t ngu(n v�n ngân sách, không ch% d�n t�i phân
ph�i trong cung c�p tín d�ng mà còn gim kh n�ng cung c�p ngu(n v�n “bên ngoài” cho khu v�c nông thôn/nghèo c�a Vi�t Nam. Trên th�c t�, các t� ch$c �a ph��ng và song ph��ng ít khi cung c�p ngu(n tài chính cho khu v�c tài chính vi mô khi các cn tr� v� c� c�u và lãi su�t ���c tr� c�p còn t(n t�i trong khu v�c này. Rõ ràng là VBSP ch�a �áp $ng ���c tiêu chí �� tiêu chu-n t�i thiu � tham gia vào ph$c h�p l�n D� án Nông thôn II do Ngân hàng Th� gi�i tài tr�, và do �ó s� không th ti�p c�n ���c b�t k) m�t c� ch� tái chi�t kh�u nào ���c xây d�ng trên �i�u ki�n và �i�u khon th� tr��ng.
5. Vi�c chuyn ngu(n tài chính u� quy�n và không minh b�ch t Công ty Ti�t ki�m B�u
�i�n sang Ngân hàng Phát trin m�i (theo m�t ngh� ��nh, 80% t�ng v�n huy ��ng ���c c�a VPSC ���c chuyn sang VDB) c�ng có th góp ph"n vào vi�c gim huy ��ng ngu(n l�c vùng nông thôn và các khu v�c nghèo (khong 50% t�ng v�n huy ��ng ���c c�a VPSC là t các khu v�c nông thôn). Trên th�c t�, có s� không t��ng x$ng trong lo�i ti�n g&i mà VPSC huy ��ng (khong 80% là dài h�n) v�i lo�i v�n chuyn sang cho VDB (ph"n l�n là trung h�n). Vi�c này có th (và trên th�c t� �ã) nh h��ng x�u t�i kh n�ng thanh khon và sinh l�i c�a VPSC, d�n t�i vi�c VPSC, nh� chính lãnh ��o c�a công ty �ã th a nh�n, s� phi gim d"n theo ��nh k) nh�ng n* l�c huy ��ng ti�n g&i � c nông thôn và thành th� vì nh�ng lý do phi th� tr��ng.
6. Ngoài s� không t��ng x$ng gi�a k) h�n c�a các khon cho vay/cho vay, vi�c chuyn
v�n b�t bu�c t VPSC sang VDB �ã làm ��i h��ng lu(ng di chuyn c�a ít nh�t là m�t s� ngu(n ti�n t nông thôn sang thành th� mà không có m�t b ng ch$ng th� tr��ng thuy�t ph�c nào là nh�ng lu(ng v�n �ó là � �áp $ng t� l� lãi cao c�a nh�ng khon �"u t� �ang di.n ra ho�c nh�ng lu(ng v�n �ó s� v�n có v�i �i�u ki�n th� tr��ng do l�i nhu�n cao h�n c�a các khon vay cho khu v�c thành th� b�t ngu(n t chi phí giao d�ch th�p h�n. Do �ó, vi�c chuyn giao này có th làm bi�n d�ng các lu(ng tài chính.
7. M�c dù không tác ��ng, ít nh�t m�t cách tr�c ti�p, vào khu v�c tài chính vi mô, VDB
c�ng nh� VBSP dành cho ng��i có thu nh�p th�p, cho các doanh nghi�p v a và nh+
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
15
vay v�i lãi su�t ���c tr� c�p vì cho r ng vi�c tr� c�p là c"n thi�t � các doanh nghi�p v a và nh+ t�ng tr��ng và có th c�nh tranh � th� tr��ng n��c ngoài (h# c�ng cho các d� án c� s� h� t"ng � vùng nông thôn h1o lánh vay). Trong khi danh m�c cho vay c�a VDB cho các doanh nghi�p nh+ và v a vay (ch$ không phi là các doanh nghi�p qu�c doanh) khá th�p thì chính sách lãi su�t ���c tr� c�p có th khi�n cho các ngân hàng th��ng m�i nhà n��c và ngân hàng c� ph"n c�ng �ang cho các doanh nghi�p nh+ và v a vay - và �ang có ngày càng nhi�u khách hàng � th� tr��ng tiêu dùng thành th� - �i “xu�ng th� tr��ng” và tham gia vào ngành tài chính vi mô có th là b ng cách gim kh n�ng sinh l�i c�a mình. M�c dù v� m�t trung h�n các ngân hàng này có th không cung c�p tr�c ti�p tín d�ng vi mô hay các d�ch v� tài chính vi mô khác cho ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p, ph"n l�n trong s� h# có k� ho�ch m� r�ng ho�t ��ng c�a mình ��n các th� xã, th� tr�n v�i d� ki�n kinh t� s� ti�p t�c t�ng tr��ng nhanh chóng và l�i nhu�n s� t�ng lên. V�i vi�c cung c�p tài chính cho các doanh nghi�p v a và nh+, các ngân hàng này s� giúp t�o ra nhi�u c� h�i vi�c làm � khu v�c nông thôn, t�ng thu nh�p cho ng��i nghèo và nâng cao kh n�ng ti�p c�n các d�ch v� tài chính vi mô cho h#. Vì v�y, v� l�i nhu�n biên, vi�c làm gim ti�m tàng kh n�ng sinh l�i c�a các Ngân hàng Th��ng m�i Nhà n��c và Ngân hàng C� ph"n do chính sách lãi su�t c�a VDB có th nh h��ng ��n ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p thông qua vi�c làm ch�m ti�n trình phát trin các chi nhánh ngân hàng và các ho�t ��ng ngân hàng � các vùng nông thôn.
B) Nh�ng h�n ch� và các v�n �� v� T chc, N�ng l�c con ng��i và ��nh ch� a) Nh�ng v"n �� và h�n ch� v� T% ch)c và N�ng l�c con ng��i B$c tranh v� t� ch$c c�a ngành tài chính vi mô �ã có s� ti�n trin nhanh chóng trong vài n�m v a qua v�i nh�ng thay ��i � VBSP và vi�c t�o ra m�t h� th�ng các h�p tác xã m�i (PCFs/CCF) thay th� h� th�ng h�p tác xã �ã th�t b�i �"u nh�ng n�m 90. Vi�c th�c thi Ngh� ��nh 28 s� t�o ra m�t môi tr��ng pháp lý và qun lý m�i mà môi tr��ng này s� c"n có nh�ng thay ��i v� t� ch$c và th ch� thêm n�a n�u ngành này duy trì m$c hi�n t�i v� ph�m vi cung c�p, ci thi�n hi�u qu và tr� nên b�n v�ng. Ba t� ch$c tài chính ���c �i�u ti�t (VBARD, PCF và VBSP) � Vi�t Nam �óng m�t vai trò chi ph�i trong vi�c cung c�p các d�ch v� tài chính cho BOP, và ��t ���c m$c d� ki�n t�ng s� là 3 tri�u khách hàng BOP v�i d�ch v� ti�t ki�m và 5 tri�u v�i tín d�ng, khá là sâu và r�ng vào ngành nghèo h�n. Nh�m ��n th� tr��ng nh�ng ng��i nghèo nh�t, tài chính vi mô bán chính th$c ���c cung c�p ch� y�u b�i (I) các ch��ng trình NGO trong quan h� ��i tác v�i các t� ch$c qu"n chúng chính tr�-xã h�i (��c bi�t là H�i Ph� n� Vi�t Nam) và ��t ��n g"n m$c 350.000 khách hàng hi�n t�i �ang ��a ra ch� y�u là nh�ng khon vay nh+ và các d�ch v� ti�t ki�m. Hoàn t�t ngu(n cung c�p này, m�t l��ng d� th a các c� ch� tài chính bán chính th$c “t� nhân” th�c s�,
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
16
bán c�u trúc và có tính ��a ph��ng t(n t�i � h"u h�t các hang cùng ngõ h1m � Vi�t Nam nh� là m�t ph"n tích h�p �"y �� c�a m�ng l��i an sinh c�ng �(ng. Ph�m vi cung c�p mang tính ��nh l��ng v� tài chính vi mô (�� sâu v� tài chính) � Vi�t Nam là �n t��ng, và g"n nh� không có ai th�c s� b� lo�i ra kh+i vi�c ti�p c�n ��n m�t hình th$c tài chính nào �ó. Có m�t s� th� tr��ng ngách không ���c ph�c v� t�t l�m v� nh�ng ng��i r�t nghèo � nh�ng vùng sâu vùng xa và không ���c ph�c v� (c�ng �(ng ng��i dân t�c thiu s�) nh�ng phân �o�n th� tr��ng tài chính vi mô l�n nh�t � Vi�t Nam là 24% h� gia �ình nghèo và thu nh�p th�p mà cho ��n nay �ã ���c ti�p c�n ��n m�t hình th$c d�ch v� tài chính nào �ó. Ng��c l�i v�i hiu bi�t này, “nhu c"u ch�a ���c �áp $ng” � Vi�t Nam rât là nh+, ��c bi�t là trong th� tr��ng tài chính vi mô truy�n th�ng. Do �ó, khi xem xét toàn b� các ��nh ch� �ang ho�t ��ng � Vi�t Nam cung c�p quy mô ��nh l��ng (toàn cnh) v� ngành tài chính vi mô, ph"n l�n là “ch�p nh�n ���c”. Th lo�i các ��nh ch� t các t� ch$c gi�ng nh� ngân hàng “chính th$c” nh� VBARD, bao trùm di trên nh�ng ng��i có thu nh�p th�p ��n m�t s� MFP nh+ cung c�p d�ch v� cho nh�ng nhóm nh+ nh�ng ng��i thu nh�p th�p nói chung là � m�t s� c�ng �(ng � trong m�t t%nh, nói chung là � nh�ng khu v�c nghèo khó ti�p c�n. Gi�a hai lo�i t� ch$c �ó là VBSP cung c�p tín d�ng ���c tr� c�p ch� y�u cho ng��i nghèo v�i m�t m�ng l��i r�ng l�n các chi nhánh ��n c t�t c ngõ ngách � Vi�t Nam; h� th�ng PCF nói chung là làm vi�c � t ng xã nh�ng v� m�t ��a lý � t�t c các t%nh c�a ��t n��c, và m�t s� MFP l�n h�n s� chuyn ��i thành các MFI chính th$c h�n theo Ngh� ��nh 28. Các ��nh ch� ngân hàng l�n h�n và có tính th��ng m�i h�n nh� là các Ngân hàng qu�c doanh và các ngân hàng c� ph"n, c�ng có vai trò quan tr#ng trong b$c tranh t� ch$c c�a tài chính vi mô � Vi�t Nam, không ch% b�i h# cho ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p vay mà v�i m�t s� ngo�i l� � khu v�c thành th�, h# không (h# c�ng không mu�n s�m �i “xu�ng th� tr��ng” và cho vay tr�c ti�p ��n nh�ng ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p b�t k) lúc nào �ó). Nh�ng h# �óng m�t vai trò quan tr#ng trong b$c tranh tài chính vi mô b ng cách giúp gia t�ng thu nh�p � nh�ng khu v�c nghèo � nông thôn và thành th� thông qua vi�c tài tr� cho các doanh nghi�p nh+ và v a mà nh�ng doanh nghi�p này t�o ra công �n vi�c làm. '"u t� có hi�u qu c�a các doanh nghi�p nh+ và v a do các ngân hàng tài tr�, gia t�ng thu nh�p và gim nghèo �ói theo hai cách. M�t là b ng vi�c t�o ra công �n vi�c làm � khu v�c thành th�, h# �óng góp vào chuyn nh�ng ng��i không có công �n vi�c làm và n�ng su�t th�p ra kh+i khu v�c nông thôn mà theo th�i gian có xu h��ng gia t�ng m$c l��ng � nông thôn. Hai là và tr�c ti�p h�n, b ng vi�c t�o ra công �n vi�c làm � m�t s� vùng sâu vùng xa n�i �ã có m�t s� �"u t�. Và có nh�ng d�u hi�u và k� ho�ch rõ ràng trong ph"n c�a nhi�u ngân hàng c� ph"n � m� r�ng m�ng l��i chi nhánh c�a mình ��n nh�ng vùng xa xôi h1o lánh c�a ��t n��c ch$ không phi là t�p trung hoàn toàn vào ba thành ph� l�n chính nh� t tr��c ��n nay. K�t qu c�a vi�c gia t�ng thu nh�p làm gia t�ng nhu c"u c�a d�ch v� tài chính vi mô bao g(m c tín d�ng vi mô � ph"n ng��i nghèo và v� ti�m n�ng là cung c�p th� tr��ng b�n v�ng h�n, hi�u qu h�n và ngày càng gia t�ng cho MFIs m�t khi nh�ng h�n ch� v� chính sách ���c �� c�p � ph"n trên b� lo�i b+.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
17
Tuy nhiên, quy mô t� ch$c r�ng và khá sâu c�a ngành che d�u nh�ng v�n �� v� th ch� n m sâu trong ngành xét v� ch�t l��ng và các th lo�i d�ch v� cho ng��i nghèo, n�ng l�c v� qun lý, ngân hàng và kim toán � h"u h�t các MFI bán chính th$c và chính th$c, th� ph"n h�n ch� (tr tr��ng h�p c�a VBARD và VBSP nói chung là các th� tr��ng nh+ có �� tn m�n cao không cho phép có ho�t ��ng kinh t� theo quy mô ) và n�ng l�c con ng��i. Nh�ng v�n �� này cùng v�i nh�ng v�n �� v� chính sách nêu � trên gây ra nh�ng quan ng�i l�n v� kh n�ng sinh l�i và ��a ra câu h+i v� s� b�n v�ng v� tài chính c�a nhi�u MFIs c chính th$c (VBARD, VBSP và m�t s� PCF) và các t� ch$c bán chính th$c. Nh�ng v�n �� này c"n ���c gii quy�t n�u nh� ph�m vi cung c�p phi ���c duy trì (v�i ch�t l��ng d�ch v� cao h�n và quy mô d�ch v� r�ng h�n), hi�u qu ���c ci thi�n và các t� ch$c s� b�n v�ng v� m�t tài chính. Ngoài ra, thi�u v�ng �i�u ph�i và chia s1 thông tin gi�a các nhà cung c�p �ã che ��y s� trùng l�p v� khách hàng (ch� y�u là � ph"n trên c�a phân �o�n BOP) và th�m chí còn nêu lên là tín d�ng “cung c�p quá m$c” � m�t s� khu v�c n�i mà cho vay nhi�u th lo�i ph� bi�n � nh�ng h� gia �ình r�t nghèo ��a ra nh�ng quan ng�i v� n� quá nhi�u và r�i ro danh m�c cho vay ti�m tàng n�u hi�n t�i không ���c nh�n ra. S� thi�u v�ng h� th�ng tham chi�u tín d�ng (CRS) ho�c m�t '�n v� v� Tín d�ng có th xác ��nh nh�ng tr��ng h�p c�a �i vay nhi�u th lo�i và có th là n� quá nhi�u trong ph"n các khách hàng MFIs ��a ra v�n �� r�i ro tín d�ng có tính h� th�ng ch�a ���c �ánh giá nh�ng ti�m tàng ��i v�i danh m�c cho vay c�a t ng nhà cung c�p. Ngân hàng Nhà n��c v�i s� h* tr� c�a IFC-MPDF hi�n �ang xây d�ng m�t ��n v� v� tín d�ng t� nhân t�p trung vào các công ty t� nhân. Nh�ng �i�u này s� không giúp ���c trên th� tr��ng tài chính vi mô trong t��ng lai g"n. Cu�i cùng, c�ng có nh�ng v�n �� v� t� ch$c trong ngành liên quan ��n vai trò c�a các T� ch$c Qu"n chúng trong ngành tài chính vi mô c�ng nh� là nhu c"u xây d�ng B� lu�t v� 3ng x& cho các MFP mà nh�ng MFP này ch�a chuyn ��i, gi thi�t r ng chính ph� l�a ch#n kh n�ng là báo cáo này mu�n cho phép có giai �o�n chuyn ��i lâu h�n và kh n�ng là m�t s� MFP nh+ có th ti�p t�c ho�t ��ng � trong n��c mà không c"n có gi�y phép hay s� giám sát c�a Ngân hàng Nhà n��c. Bn thân trong ngành này c�ng có nhu c"u ci thi�n qun tr� doanh nghi�p, th�c ti.n qun lý và ho�t ��ng trong s� các MFP và áp d�ng th�c ti.n qu�c t� t�t ch�t ch� h�n và v�i n�ng l�c k2 thu�t t�t h�n. Xây d�ng n�ng l�c con ng��i và th ch� s� là m�u ch�t cho vi�c chuyn ��i thành công các MFP bán chính th$c hi�n t�i theo Ngh� ��nh 28, n�m 2005 và VBSP. C�ng t��ng t� nh� các nhà cung c�p chính th$c và bán chính th$c, tính kh thi v� m�t t� ch$c và nhu c"u v� kh n�ng c�nh tranh c"n t�ng c��ng, và các h� th�ng cung c�p, các d�ch v� và sn ph-m có tính sáng t�o c"n ���c xây d�ng và �i�u ch%nh cho phù h�p v�i nhu c"u ngày càng ti�n trin c�a th� tr��ng (khách hàng). H�n n�a, các k2 n�ng tài chính và ngân hàng c�a ngân hàng và m$c �� qun lý c�a các MFI c"n ���c ci thi�n.
i) Ph�m vi và Ch�t lng các s�n ph�m Tài chính Vi mô
Ph�m vi các d�ch v� tài chính vi mô do các nhà bán l1 cung c�p tr tr��ng h�p VBARD là h�n
ch�. 'i�u này phn ánh c m$c thu nh�p t��ng ��i th�p c�a Vi�t Nam – kéo theo nhu c"u th�c
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
18
t� t��ng ��i th�p v� các d�ch v� ngoài tín d�ng và ti�t ki�m trong b� ph�n dân c� nghèo và s�
phát trin ch�a tr��ng thành c�a ngành. Ph�m vi sn ph-m dành cho các h� BOP là theo ngu(n
cung và ���c chu-n hoá, h�i t�p trung vào cung c�p tín d�ng. Do �ó, các d�ch v� tài chính vi mô
ngoài tín d�ng và ti�t ki�m hi�n m�i ch% b�t �"u ���c trin khai và ph�m vi cung c�p còn r�t h�n
ch� ��i v�i ng��i nghèo và nói chung, ch�t l��ng c�a nh�ng d�ch v� này còn th�p. 'ây chính là
h�u qu v� bn ch�t gin d� c�a khách hàng c�ng nh� ��i ng� cán b� trong ngành tài chính vi
mô có k2 n�ng còn th�p và s� ch�m ch. c�a h� th�ng ngân hàng trong vi�c xây d�ng các ��nh
ch� ph�c v� ng��i nghèo.
Nhìn chung, các nhà cung c�p bán chính th$c t�p trung nhi�u h�n vào tín d�ng h�n là vào các
khon ti�n g&i. Th�m chí kh n�ng ti�p c�n ��n các khon ti�n ti�t ki�m thông qua VPSC và các
ngân hàng th��ng m�i c�ng t+ ra r�t h�n ch� ��i v�i nh�ng ng��i r�t nghèo do ph�m vi ti�p c�n
c�a ngành t��ng ��i h6p, ngay c trong tr��ng h�p c�a VBARD và VPSC, khi so v�i 11.000 xã
trên toàn qu�c. L,nh v�c bo him vi mô t+ ra không có gì xu�t s�c do m�i ch% thâm nh�p th�
tr��ng m�t cách h�i h�t. Nh�ng b��c ti�n m�i �ây trong ngành bo him nói chung liên quan
t�i Bo Vi�t và nh�ng l�i ích ti�m n�ng khi ho�t ��ng cùng v�i các MFI – là nh�ng t� ch$c �ang
trin khai m�t s� lo�i sn ph-m bo him vi mô (ví d� TYM). Bo Vi�t có th là nhà cung c�p tiên
phong nh�ng sn ph-m m�i trong l,nh v�c này. Nh�ng �ó là m�t ti�n trình ch�m ch�p �òi h+i
phi có th�i gian tr��c khi ��t ���c ��ng l�c thúc �-y.
Phân �o�n th� tr��ng này s� �òi h+i các nhà cung c�p phi ��a ra các sn ph-m tài chính ngày
càng �a d�ng và tinh vi h�n trong nh�ng n�m t�i. Nh�ng nhà cung c�p d�ch v� tài chính vi mô
thành công s� là nh�ng ng��i bi�t �i�u ch%nh các sn ph-m, d�ch v� và c� ch� phân ph�i sao
cho phù h�p v�i nhu c"u c�a th� tr��ng; �(ng th�i, t�ng m$c �� an toàn c�a các danh m�c cho
vay c�a mình và duy trì ���c s� b�n v�ng v� tài chính.
Quá trình xây d�ng các sn ph-m tài chính m�i và sáng t�o này c�a các MFI c"n phi theo nhu
c"u và ���c th& nghi�m thí �im tr��c khi ���c trin khai r�ng rãi. M�t vài sn ph-m có th s�
���c phát trin d"n d"n ho�c c"n phi có theo nhu c"u th� tr��ng là:
• Các sn ph-m v�n vay, ti�t ki�m và ti�n g&i m�i (bao g(m c h#c phí và chi phí ch�m
sóc y t�)
• K� ho�ch bo toàn v�n vay và tr n�
• Bo him nhân th# và ti�m n�ng có th là c bo him y t�
• Bo him chuyn ti�n
• Tr� c�p h�u trí
• Bo him mùa v� và v�t nuôi; và
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
19
• Các sn ph-m khác có th m� r�ng ph�m vi d�ch v� tài chính nông thôn và khuy�n khích
các khách hàng nông thôn ti�p c�n v�i nh�ng d�ch v� này, cu�i cùng là các khon vay
trên c� s� phân tích dòng ti�n.
ii) Các v�n �� v� Ho�t ��ng Tài chính và B�n v ng v� Tài chính
Ngay c nh�ng nhà cung c�p d�ch v� tài chính chuyên bi�t h�n (VBARD, các JSCB, m�ng l��i
PCF, CEP, TYM và � m$c �� nào �ó là m�t vài MFP khác) – là nh�ng th ch� �ã t�p trung vào
ho�t ��ng giám sát th�c hi�n d�a trên k�t qu và �ã nh�n ���c tr� giúp k2 thu�t thông qua các
d� án tài tr� (ví d� nh� d� án �ào t�o c�a BIDV dành cho VBARD, ch��ng trình �ào t�o c�a ILO
dành cho các MFP nói chung, Ngân hàng CARD và H* tr� c�a GSB cho TYM nói riêng) – c"n
phi ci thi�n ho�t ��ng c�a các nhà qun lý ngân hàng c�a h# và ��c bi�t cho ��i ng� cán b� �
các chi nhánh. Nói chung, vi�c thi�u ��i ng� cán b� ���c �ào t�o m�t cách phù h�p, tr l��ng
th�p và thi�u các ��ng l�c khác là hi�n t��ng ph� bi�n trong khu v�c tài chính vi mô.
'�c bi�t là tr��ng h�p c�a các PCF ���c thành l�p m�i �ây trong �ó, ngoài ra, các h� th�ng
giám sát ho�t ��ng k� toán và ho�t ��ng v�n không ���c x& lý b ng th� công không hi�u qu,
và r�t ít tr� giúp c�a công ngh�. Và c�ng có th là tr��ng h�p c�a VPSC, n�u t� ch$c này tr�
thành ngân hàng thì m�t trong nh�ng l�a ch#n �ang ���c tho lu�n hi�n nay là ��i ng� nhân
viên c�a VPSC ch% x& lý các khon ti�n g&i ti�t ki�m và h# th�c s� c"n phi ���c �ào t�o nhi�u
h�n n�a v� các phân tích tín d�ng sâu h�n.
'�i v�i các MFI bán chính th$c, h# th��ng v�n hành nh� các “d� án” c�a các T� ch$c qu"n
chúng và không có n�ng l�c k2 thu�t c�ng nh� n�ng l�c qun lý � theo dõi, ghi chép, báo cáo
ho�c phân tích d� li�u th�c hi�n t các ho�t ��ng c�a mình, nên h# th��ng v a lòng v�i vi�c
��t ���c các m�c tiêu v� s� l��ng mà lãnh ��o, chính ph� ho�c các nhà c�p v�n �ã �� ra h�n
là t�p trung vào vi�c xem xét l�i m$c �� t��ng thích c�a h# v�i th� tr��ng �ang thay ��i nhanh
chóng; và vào ho�t ��ng k� toán cho nh�ng khon ti�n �ã chi tiêu cho d� án h�n là ghi chép
nh�ng nh h��ng c�a nó. Ngoài ra, các d�ch v� h* tr� kinh doanh tài chính nh m xây d�ng n�ng
l�c c�a các MFP c�ng ch% ���c cung c�p m�t cách h�n ch�. Cách ti�p c�n nh m có ���c xây
d�ng n�ng l�c ch� y�u là s& d�ng hình th$c t� v�n �i kèm (t các nhân viên NGO) và các khoá
h#c d��i hình th$c l�p h#c nói chung. Cách ti�p c�n này c�ng s� c"n phi ���c thay ��i sao
cho linh ho�t h�n và c"n phi d�a trên nhu c"u, nh�ng h* tr� k2 thu�t t�i ch* có ch�t l��ng cao
h�n ch$ không phi là d�a trên kinh nghi�m nh� t tr��c t�i nay.
Nh�ng v�n �� v� n�ng l�c qun lý, ngân hàng và k� toán, cùng v�i các v�n �� v� kim tra giám
sát và nh�ng v�n �� chính sách �ã nói ��n trong nh�ng ph"n tr��c khi�n cho hi�u qu, n�ng
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
20
su�t tài chính và t� su�t l�i nhu�n � nhi�u MFP là th�p. D� li�u v� ch�t l��ng danh m�c v�n vay
là không �áng tin c�y và khi các khon vay quá h�n cùng v�i nh�ng khon n� x�u có v1 nh� �ã
gim �i thì vi�c s& d�ng th��ng xuyên các khon vay tái c�p v�n trong m�t b� ph�n các MFP �ã
làm cho d� li�u tr� nên không nh�t quán. T�t c các y�u t� này k�t h�p v�i nhau làm n5y sinh
m�i lo ng�i v� tính b�n v�ng tài chính c�a nhi�u MFP, tr khi các v�n �� v� n�ng l�c cán b� và
th ch� hi�n t�i c�ng ���c gii quy�t thông qua các ch��ng trình �ào t�o có tính t�p trung và
quy mô nh m nâng cao k2 n�ng qun lý, ngân hàng và k� toán � các MFP.
iii) Phân �o�n hóa th� tr�ng và Hi�u qu� kinh t� nh� quy mô
Tài chính vi mô �ã phát trin r�ng rãi ngoài ph�m vi c�a khu v�c tài chính chính th$c, v�i c��ng
v� là m�t ngành chuyên bi�t có ph�m vi khách hàng m�c tiêu t��ng ��i h6p v�i nh�ng tiêu chu-n
và các k2 thu�t riêng do các NGO d�n �"u. Nh�ng nh�ng d�ch v� này v�n ch�a h�i nh�p �"y ��
vào h� th�ng tài chính t�ng th c�a Vi�t Nam, m�t ph"n, nh� các ph"n tr��c �ã ch% rõ, là do
thi�u m�t c�u trúc lu�t pháp và qun lý, �(ng th�i, thi�u m�t ngành m�nh m� và có trách nhi�m
gii trình, d�n ��n m�t ngành tài chính vi mô r�t manh mún.
Vi�c phân �o�n ngành thành vô s� các nhà cung c�p nh+ �ã gây ra nhi�u thách th$c. Quy mô
ho�t ��ng t��ng ��i nh+ c�a m�t vài MFP chính th$c và c�a h"u h�t các MFP bán chính th$c �ã
làm t�ng c� c�u chi phí tính trên m*i khách hàng ���c ph�c v� và làm h�n ch� tính kinh t� theo
quy mô. Ngoài ra, kích c4 nh+ c�a các tài khon vay v�n và tài khon ti�t ki�m làm t�ng chi phí
giao d�ch, cùng v�i vi�c thi�u tính kinh t� theo quy mô, làm cho các MFP tr� nên kém c�nh tranh
v� chi phí h�n so v�i �áng nh� ra có th có. Có th th�y r�t rõ �i�u này qua tr��ng h�p c�a
nhi�u PCF – th��ng là v a m�i ���c thành l�p trong nh�ng n�m g"n �ây, và th��ng theo
nh�ng quy ��nh v� th�n tr#ng c�a Ngân hàng Nhà n��c nh m h�n ch� ho�t ��ng c�a các PCF
trong ph�m vi ch% m�t xã cho ��n khi các th ch� này có th xây d�ng ���c n�ng l�c ho�t ��ng
và tính b�n v�ng c�a mình. Vì lý do này, các PCF có xu h��ng b�c l� nh�ng chi phí v� nhân s�
quá cao so v�i m$c tín d�ng cho vay và so v�i s� l��ng khách hàng s& d�ng d�ch v�. Bên c�nh
�ó, c�ng có s� khác bi�t t��ng ��i l�n gi�a các PCF trong cùng ngành do có s� chênh l�ch r�t
l�n v� các ch% s� ho�t ��ng/hi�u su�t. 'i�u này th��ng cho th�y r ng m�t vài PCF �ã ���c xây
d�ng t m�t ho�t ��ng nguyên th c�a INGO, trong �ó, vi�c ��t ���c các m�c tiêu, ch$ không
phi chi phí là quan ng�i chính. Có m�t �i�u �áng ng�c nhiên là trong các chuy�n th�m ��n m�t
s� PCF ���c l�a ch#n, s� chênh l�ch v� hi�u su�t quá l�n này ���c ch$ng minh gi�a m�t PCF
có 825 khách hàng v�i danh m�c t�ng v�n vay là 3,5 t� �(ng và 16 nhân viên, trong khi m�t PCF
khác có 1.370 khách hàng v�i danh m�c v�n vay lên t�i 10 t� �(ng và ch% có 12 nhân viên.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
21
Th�c t� này th�m chí còn rõ ràng h�n trong tr��ng h�p các MFP bán chính th$c có quy mô nh+
h�n. Ng��i ta không trông ��i nh�ng MFP này có th chuyn ��i t ng�n h�n sang trung h�n
và có th s� ch5ng bao gi� có kh n�ng �ó. Có khong 45 MFP bán chính th$c trên danh sách
c�a MFWG v�i t�ng s� khách hàng khong 350.000 h�. Ba MFP l�n nh�t cung c�p d�ch v� cho
khong m�t ph"n ba s� h� gia �ình này. Nh� v�y, còn khong h�n 40 MFP, m*i MFP trong s�
này cung c�p d�ch v� cho trung bình khong 5000 h�. Tuy nhiên, gi�a chúng v�n có s� khác bi�t
l�n v�i m�t vài MFP khó có th cung c�p d�ch v� cho s� l��ng khách hàng lên t�i vài tr�m h�.
Xét v� t�t c các kh n�ng, m$c trung bình này th�m chí còn th�p h�n vì không phi t�t c các
MFP ��u là thành viên c�a MFWG. Nhi�u ngu(n v�n g�c hay khon vay dành cho các MFP này
��n t các ngu(n bên ngoài, th��ng là t các INGO. Nh�ng qu2 này là nh�ng ngu(n l�c ���c
“ràng bu�c” cho các d� án c� th mà n�u không nh�ng d� án này nhi�u khi l�i không dành cho
ng��i nghèo ho�c không ���c trin khai trên lãnh th� Vi�t Nam. Tuy nhiên, ngành này c"n phi
c�ng c� và xây d�ng nh�ng MFI có quy mô r�ng h�n và m�nh h�n n�u duy trì ���c s� b�n
v�ng v� tài chính ngoài nh�ng nh h��ng ng�n h�n c�a các d� án c� th do INGO tài tr�. T�t
nhiên là s� luôn có nh�ng ngo�i l� nh� trong tr��ng h�p có s� can thi�p ��i v�i nh�ng h� r�t
nghèo t�i các khu v�c ��c bi�t khó kh�n ho�c trong tr��ng h�p s� ��i m�i c�a các sn ph-m
���c kim ch$ng. Tuy nhiên, v�i �ôi chút ngh�ch lý, nhi�u MFP bán chính th$c c"n phi cân
b ng ngu(n tài sn quyên t�ng nghèo nàn v�i chi phí v� ph�m vi ho�t ��ng; do �ó, chúng không
có kh n�ng cung c�p d�ch v� cho nh�ng c�ng �(ng khó kh�n và xa xôi h1o lánh nh�t (ví d� nh�
các dân t�c thiu s� phía B�c), ngay c khi h# có v� trí t�t nh�t � làm �i�u �ó. M�t vài b� ph�n
dân c� nghèo nh�t hi�n v�n ch�a ���c ti�p c�n ��n các d�ch v� tài chính vi mô m�t cách công
b ng, th�m chí là các d�ch v� t nh�ng MFI bán chính th$c.
b) Các v�n �� v� T chc trong ngành Tài chính Vi mô và các L�a ch n �� tìm ra
Gi�i pháp
S� ph�i h�p gi�a nhi�u bên liên quan v�n còn h�n ch�. VBARD là thành viên c�a Hi�p h�i Ngân
hàng mà Hi�p h�i này làm vi�c qua l�i v�i Ngân hàng Nhà n��c (nh�ng c CCF và VBSP ��u
không phi là thành viên c�a Hi�p h�i này). Các PCF �ã thành l�p Hi�p h�i riêng c�a h# trong �ó
không m�t MFP nào khác là thành viên. 44 MFP bán chính th$c, ch$ không phi VBSP, hi�n
�ang ho�t ��ng trong m�ng l��i c�a Nhóm Công tác v� Tài chính Vi mô (MFWG) – là m�t sáng
ki�n �áng ���c tuyên d��ng c�a các MFP h��ng ��n các th�c ti.n t�t. Sáng ki�n này nh m
t�ng c��ng n�ng l�c k2 thu�t, �-y m�nh �i�u ph�i và t�ng tính minh b�ch trong ngành tài chính
vi mô bán chính th$c và dành cho m�ng l��i ch�a ��ng ký � Vi�t Nam. Sáng ki�n này �ã ���c
th�c hi�n � m$c �� t�t và ���c Ngân hàng Nhà n��c �ánh giá cao v�i t� cách là ng��i �ng h�
các MFP trong nh�ng n�m qua, ��c bi�t là trong quá trình so�n tho Ngh� ��nh 28. Tuy nhiên, ch%
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
22
có r�t ít các cu�c ti�p xúc tr�c ti�p và s� ph�i h�p gi�a các MFP bán chính th$c và các MFP
���c �i�u ti�t, m�c dù h# cùng ph�c v� cho m�t th� tr��ng.
Ngoài ra, và không gi�ng nh� trên h"u h�t các th� tr��ng khác, c� c�u chính ph� c�a Vi�t Nam
cho phép các T� ch$c qu"n chúng là nh�ng bên liên quan quan tr#ng c trên c�p �� chính sách
l�n trên c�p �� ho�t ��ng trong ngành tài chính vi mô. Vì Ngh� ��nh 28 �ã b�t �"u có hi�u l�c, v�
trí l�4ng quy�n này �ã t�o ra c� h�i cho ngành tài chính vi mô non tr1 nh�ng �(ng th�i c�ng làm
ny sinh m�t vài câu h+i và nh�ng v�n �� quan ng�i v� t� ch$c c�a ngành trong m�i liên quan
t�i vai trò c�a VWU trong l,nh v�c tài chính vi mô.
Trong m�t l,nh v�c không ���c ph�i h�p t�t, �i�u quan tr#ng là xem xét l�i cách t� ch$c c�a
ngành, ngoài các MFI chính th$c và �ang chuyn ��i, vì ngành này s� phát trin theo Ngh� ��nh
28, ��c bi�t trong m�i liên h� v�i các th ch� cung c�p d�ch v� tài chính vi mô cho phân �o�n
th�p c�a th� tr��ng t�ng th. M�i quan tâm ��c bi�t chính là vai trò c�a các T� ch$c qu"n chúng
và các v�n �� có th ny sinh khi xây d�ng B� lu�t v� 3ng x& - m�t chi�c ô th ch� cho các
MFP không chuyn ��i - n�u nh� chính ph� l�a ch#n h��ng �i này.
i) Vai trò c�a các T� ch�c qu�n chúng
Có b�n T� ch$c qu"n chúng l�n � Vi�t Nam có liên quan t�i l,nh v�c tài chính vi mô. H�i Liên
hi�p Ph� n� Vi�t Nam (VWU) gi� v� trí trung tâm xét v� tính ��i di�n chính tr� xã h�i, m$c �� nh
h��ng và s� h* tr� v� lu�t pháp mà t� ch$c này dành cho các MFP.
VWU có m�t m�ng l��i sâu r�ng trên toàn qu�c v�i 12 tri�u h�i viên, và có s� t�p trung rõ ràng
vào s� ti�n b� c�a ph� n� nghèo t�i các vùng nông thôn. Các ��t huy ��ng ph� n� nghèo tham
gia các nhóm tín d�ng và ti�t ki�m th��ng �em l�i ti�p c�n ��n �ào t�o c� bn v� qun lý theo
nhóm, k2 n�ng tài chính và các D�ch v� Phát trin Kinh doanh (BDS) phi tài chính ���c ti�n hành
v�i s� u� thác c�a VWU. '(ng th�i, VWU c�ng có s$c m�nh th ch� khá quan tr#ng trong vi�c
khuy�n khích trao quy�n kinh t� cho ng��i nghèo.
Khong 40 ch��ng trình tín d�ng và ti�t ki�m ban �"u ���c các NGO qu�c t� tài tr� c�ng �ã
���c trin khai cùng v�i ��i tác là VWU � các t%nh thành, các qu�n huy�n và các thôn xã trên
kh�p lãnh th� Vi�t Nam. VWU các c�p c�ng �ã ti�n hành m�t vài ch��ng trình tín d�ng quy mô
nh+ v�i ngu(n v�n t� có. 7 c�p trung ��ng, VWU qun lý các MFP l�n th$ hai và th$ ba c�a
Vi�t Nam (v� ph�m vi ti�p c�n): VBCP và TYM. S/n sàng chuyn ��i, TYM v a m�i gia nh�p và
�ang ho�t ��ng r�t tích c�c trong MFWG, trong khi VBCP v�n �ang duy trì cách ti�p c�n c� �in
h�n v�i nh�ng d� án h6p trong cung c�p d�ch v�. Do �ó, VWU là t� ch$c �i�u ph�i và “ho�t
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
23
��ng” h�p pháp - m�c dù theo cách ch�a ���c ph�i h�p - v�i h"u h�t các nhà cung c�p tài
chính vi mô chính th$c và bán chính th$c. Nh�ng gi�a VWU và các nhà cung c�p này ít có các
cu�c ti�p xúc, h# không �(ng tình v�i nhau v� ��nh ngh,a các T�p quán T�t và các tiêu chu-n
th�c hi�n, �(ng th�i, r�t ít thông tin ���c chia s1 r�ng rãi trong ngành và có r�t ít c� ch� kim tra
vi�c th�c hi�n.
VWU là ��n v� tiên phong trong vi�c trin khai các chi�n l��c xây d�ng m�i quan h� cho các
khách hàng c�a h# gi�a m�t s� nhà tài tr� – và các d� án tài chính vi mô do các NGO qu�c t� tài
tr� ���c trin khai cùng v�i s� h�p tác v�i VWU và các ��nh ch� tài chính chính th$c. M�ng l��i
liên k�t này t�o �i�u ki�n cho các khách hàng ti�p c�n b�n v�ng ��n các d�ch v� tín d�ng và
cung c�p m�t cách h�p pháp và chuyên nghi�p các d�ch v� ti�t ki�m. Các d�ch v� c�a m�ng l��i
này bao g(m bo him d� tr� v�n vay, l�p nhóm và kim tra, kim tra l�ch s& tín d�ng h�i viên,
qun lý n� quá h�n, v..v. Thông qua cung c�p bo him v�n vay, các t� ch$c qu"n chúng có vai
trò quan tr#ng nh�t trong vi�c thông qua v�n vay, và nh� v�y, các t� ch$c này có “th� ph"n th�c
t�” l�n h�n. Ngoài ra, VWU c�ng là c"u n�i tiên phong tuy�t v�i gi�a các h�i viên v�i các MFP
chính th$c thông qua các h�p �(ng khung ký v�i VBARD và VBSP, các h�p �(ng khung này
giúp các h�i viên ti�p c�n ��n nh�ng d�ch v� ti�t ki�m và tín d�ng chuyên nghi�p h�n, t� ch�
h�n.Vai trò c�a các T� ch$c qu"n chúng xu�t phát t phân ph�i th� tr��ng ��n �i�u ph�i h�p
tác. M�t khác, vai trò WVU c�ng bao g(m “�i�u ph�i tín d�ng”. Trong th�c t�, cùng v�i các chính
quy�n ��a ph��ng, các t� ch$c này phân b� ngu(n tín d�ng nh m bo �m sao cho các ngu(n
tín d�ng này ���c phân ph�i “�(ng ��u” gi�a các c�ng �(ng và gi�a các cá nhân trong cùng
m�t c�ng �(ng. Ngay c trong tr��ng h�p ��n xin vay v�n yêu c"u có s� xác nh�n c�a chính
quy�n ��a ph��ng thì các t� ch$c qu"n chúng c�ng là ng��i ��a ra các nh�n xét quan tr#ng �
chính quy�n ��a ph��ng ra quy�t ��nh cu�i cùng ��i v�i ��n xin vay v�n �ó. 'i�u này v� ti�m
n�ng có th d�n ��n quy�t ��nh v� tín d�ng mà quy�t ��nh này có th không d�a trên ch% thu"n
tuý là cân nh�c v� tài chính.
'�c bi�t là ghi nh�n v� vai trò kiu m�u c�a VWU có th ���c th hi�n qua D� án Ph�m vi ti�p
c�n Tài chính Nông thôn Vi�t Nam – Cana�a ���c hoàn thành vào tháng 12 n�m 2003. Vào cu�i
d� án này, VWU �ã ký m�t K� ho�ch Th ch� hoá nh m m� r�ng m�t cách c� th phát trin và
�ã th& nghi�m thành công các sn ph-m tín d�ng và ti�t ki�m tài chính vi mô ���c VBARD cung
c�p cho các nhóm ph� n� nghèo nông thôn ���c VWU huy ��ng trên toàn qu�c. T��ng t�, vào
th�i �im k�t thúc d� án tín d�ng và ti�t ki�m do UNICEF tài tr�, các khách hàng ���c k�t n�i
v�i các ngân hàng và v�n vay ���c tái phân b� s& d�ng cho ho�t ��ng xây d�ng n�ng l�c. Ba
d� án b� sung sau �ó �ang di.n ra (v�i Action Aid và SNV), c�ng nh� VBCP – trong tr��ng h�p
VBCP n�u ��n v� này không chuyn ��i thành m�t MFI chính th$c – thì ch�c là s� �i theo cách
ti�p c�n này.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
24
Tuy nhiên, hàm ý c�a Ngh� ��nh 28 là t�t c các d� án tài chính vi mô c�a VWU hi�n nay c"n
phi ���c c� c�u l�i thành các ��n v� có t� cách pháp lý riêng và t� ch� v� tài chính, ho�c ��n
gin là tách ra (b� t��c b+) kh+i VWU và có l�a ch#n gi� l�i quy�n s� h�u v�i ph"n c� ph"n. Cho
dù có m�t s� ngo�i l� (ng�4ng) cho các c� ch� nh+ ���c quy ��nh trong các Thông t� c�a Ngh�
��nh 28, nh�ng không ch�c là ho�t ��ng trung gian ti�n g&i hi�n nay t các thành viên s� là h�p
pháp theo Ngh� ��nh 28. Nh� v�y, Ngh� ��nh 28 t�o ra m�t c� h�i tuy�t v�i � ��nh ngh,a l�i vai
trò c�a VWU và các MO khác trong khu v�c tài chính vi mô � Vi�t Nam.
ii) Quy t�c v� �ng x� c�a các MFP không chuy�n ��i
Nh� �ã ch% ra trên �ây, ch% có r�t ít MFP bán chính th$c hi�n nay � Vi�t Nam ���c trông ��i là
có th chuyn ��i thành công thành các MFI chính th$c trong ng�n h�n ho�c trung h�n (ho�c có
th là v,nh vi.n). 'ây là k�t qu c�a m�t s� y�u t� �ã ���c ch% ra � các MFP: ch�a �� n�ng l�c
k2 thu�t, thi�u không gian ��c l�p � ra quy�t ��nh trong ph�m vi c�a MFP. Ch% b ng cách t�ng
c��ng trình �� qun lý hi�n nay, m$c �� cam k�t, t"m nhìn chi�n l��c và gii quy�t nh�ng khó
kh�n trong vi�c t�ng tr��ng danh m�c v�n vay thì nh�ng ��n v� này m�i có th ��t ���c s� b�n
v�ng nh� các MFI chính th$c.
Tuy nhiên, � tránh làm gim các d�ch v� tài chính dành cho ng��i nghèo � Vi�t Nam cho ��n
khi VBSP, VBARD và các PCFs có th nâng cao lên ���c s� y�u kém này, báo cáo này �� xu�t
m�t l�a ch#n r ng nên cho phép nh�ng MFP bán chính th$c này ti�p t�c ho�t ��ng liên t�c, vì
các ��nh ch� “c�p 4” không ���c �i�u ti�t không th làm trung gian ti�t ki�m t� nguy�n t dân
chúng và c�ng không nh�n ti�t ki�m t� nguy�n mi.n là m�t Quy t�c '�o �$c ���c xây d�ng mà
theo �ó các MFP bán chính th$c không chuyn ��i (ch$ không phi là các MFIs chính th$c) c"n
phi tán thành. Quy t�c này c"n phi phn ánh m�t s� nh�t trí v� ��nh ngh,a, ��a ra m�t bn mô
t ho�t ��ng, các nguyên t�c ch� ch�t trong ho�t ��ng và các th�c ti.n trong l,nh v�c tài chính vi
mô � Vi�t Nam. Quy t�c này c"n phi ���c trin khai vào th�i �im Ngh� ��nh 28 b�t �"u ���c
thi hành � �m bo r ng m�t hình m�u ��nh ch�, “���c �i�u ti�t” và có t� ch$c �ang t(n t�i
trong toàn b� ngành.
Có �� các ví d� v� các Quy t�c '�o �$c �ã ���c xây d�ng thành công cho các nhà cung c�p tài
chính vi mô t�i nhi�u n��c trên th� gi�i và có th ���c chuyn ��i d. dàng vào b�i cnh Vi�t
Nam. Các MFP không ���c �i�u ti�t c�ng có th s& d�ng MFWG nh� là m�t cách nh m phân
ph�i h* tr� k2 thu�t có th có mà các nhà tài tr� có th cung c�p � xây d�ng m�t Quy t�c '�o
�$c nh� v�y. Các T� ch$c qu"n chúng có th dùng nh h��ng và h* tr� c�a h# � m$c �� th�c
��a nh m giúp �i�u ph�i và giám sát vi�c áp d�ng Quy t�c '�o �$c. Các ngu(n thông tin và h*
tr� b� sung cho l,nh v�c tài chính vi mô có th ���c tìm th�y t�i khu v�c Châu Á mà �i�u c"n
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
25
���c khai phá thông qua VIDC, ARCM (Trung tâm Ngu(n l�c Châu Á cho l,nh v�c Tài chính vi
mô), EDA/MCRIL cho x�p h�ng, và CGAP – �ã tr� giúp Trung tâm Tài chính vi mô Châu Á. Ti�t
ki�m Vi mô Châu Á c�ng s� ���c thành l�p � 8n '� vào n�m 2006.
C. Nh�ng v"n �� v� Môi tr��ng Pháp lu t và Chính sách trong m�t ngành
Tài chính Vi mô �ang phát tri�n
Cho t�i n�m 2005, Vi�t Nam ch�a có m�t khung pháp lu�t c� th nào cho tài chính vi mô. Hành
lang pháp lý bao g(m Ngh� ��nh v� VBSP, và các “cho phép ��c bi�t” c�a V�n phòng Th� t��ng
dành ch� y�u cho các MO trong l,nh v�c tài chính vi mô xã h�i1. Thi�u v�ng m�t khung pháp lý là
y�u t� quan tr#ng b�i cnh quy mô và ph�m vi ti�p c�n c�a tài chính vi mô bán chính th$c b� h�n
ch�: các NGO không ���c phép vay cho m�c �ích th��ng m�i, và ch% có th cung c�p tài chính
vi mô trong khuôn kh� pháp lý mà các “cho phép ��c bi�t” c�a chính ph� �ã v�ch ra ��i v�i các
MO; các INGO �ang là ��i tác c�a các MO th��ng ch% có th ���c c�p v�n ho�c vay v�n cho
các ch��ng trình c�a h# nh m t�ng quy mô ��n m$c có th t� ch� v� tài chính. Và khi mà Lu�t
Doanh nghi�p m�i ���c s&a ��i g"n �ây �ã ci thi�n �áng k môi tr��ng kinh doanh, theo Lu�t
này, các doanh nghi�p ��ng ký không ���c phép làm môi gi�i tài chính. H�n n�a, v�n còn t(n
t�i nh�ng y�u kém trong h� th�ng lu�t pháp và trong lu�t thu� liên quan ��n vi�c th�c hi�n h�p
�(ng trong các tr��ng h�p mà các khon vay không tr ���c làm h�n ch� n�ng l�c gii quy�t,
��c bi�t là c�a các ��nh ch� ngân hàng chính th$c �òi h+i th� ch�p b ng hi�n v�t � thu h(I
nh�ng khon vay cho ng��i nghèo.
a) Ngh# �#nh v� “T% ch)c và Ho�t ��ng c!a các �#nh ch� Tài chính Vi mô ( Vi�t
Nam”
Vào tháng 3 n�m 2005, sau hai n�m tham v�n ���c h* tr� b ng H* tr� K2 thu�t (TA) �áng k
c�a Ngân hàng Phát trin Châu Á (ADB), Ngh� ��nh s� 28 v� “T� ch�c và Ho�t ��ng c�a các
��nh ch� Tài chính Vi mô � Vi�t Nam” cu�i cùng c�ng �ã ���c thông qua. Ngh� ��nh 28 là m�t
�óng góp ���c hoan nghênh cho môi tr��ng lu�t pháp và chính sách ��i v�i l,nh v�c tài chính �
Vi�t Nam và t�o ra m�t c� s� pháp lý cho các ho�t ��ng tài chính vi mô bán chính th$c (và
không ���c �i�u ti�t) � Vi�t Nam hi�n nay, thông qua vi�c yêu c"u các MFP phi chuyn ��i
thành các trung gian tài chính ���c �i�u ti�t và do �ó phi tham gia vào h� th�ng tài chính “chính
th$c” h�n. Ngh� ��nh này c�ng mang ��n tính h�p pháp cho các MFI �ã chuyn ��i. Nó c�ng góp 1 Ví d nh� th� chính th�c Th� t� ng g!i cho VWU, cho phép t� ch�c này qu�n lý ti�t ki�m xã h�i và các ho�t ��ng tín dng gi�m �ói nghèo.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
26
ph"n làm t�ng tính minh b�ch c�a ngành tài chính vi mô và c�a nhi�u ho�t ��ng c� th h�n. Do
�ó, Ngh� ��nh này t�o ra m�t khung pháp lý � các nhà cung c�p tài chính vi mô bán chính th$c
h�i nh�p vào khu v�c tài chính chính th$c h�n, m�t d�u hi�u th hi�n m$c �� chín mu(i và ��
sâu c�a l,nh v�c này. Tuy nhiên, Ngh� ��nh này không có tác ��ng ��n các nhà cung c�p tài
chính vi mô chính th$c (VBARD, VBSP và các PCFs) ngo�i tr ��n m$c �� là cu�i cùng Ngh�
��nh s� gia t�ng s� l��ng các MFI chính th$c và do �ó làm gia t�ng c�nh tranh trong ngành.
Trong khi ���c ho�ch ��nh r�ng rãi (có 7 thông t� ch% rõ vi�c áp d�ng c� th và các chi ti�t trin
khai �ang trong quá trình chu-n b� ho�c tham v�n) thì Ngh� ��nh 28 bao g(m h"u h�t các �i�u
khon lu�t ���c ch�p nh�n chung ��i v�i lu�t l� v� tài chính vi mô, ��c bi�t là ��i v�i vi�c bo
�m ti�n g&i nh�n ���c t các MFI trung gian, k c các khon ti�n g&i ���c Ngân hàng Nhà
n��c cho phép; các b��c �i � có ���c �i�u này �ã ���c nêu rõ trong Ngh� ��nh. Ngh� ��nh này
có th có m�t ph�m vi �i�u ch%nh quá r�ng, trong �ó, t�t c các MFP hi�n t�i ��u trông ��i ���c
c�p gi�y phép theo Ngh� ��nh ho�c ng ng ho�t ��ng. Ngh� ��nh này gi�i h�n nh�ng ai có th
thành l�p MFI cho:
(a) Các t� ch$c chính tr� - xã h�i, các t� ch$c xã h�i, các t� ch$c xã h�i - ngh�
nghi�p c�a Vi�t nam, các qu2 t thi�n và các qu2 xã h�i, và
(b) Các t� ch$c phi chính ph� c�a Vi�t Nam.
Ngh� ��nh này c�ng ��t ra m�t yêu c"u v� v�n pháp ��nh t�i thiu c�a các MFI nh� sau:
(a) '�i v�i các ��nh ch� tài chính vi mô không th ch�p nh�n ti�t ki�m t�
nguy�n: 500 tri�u �(ng (khong 31.200 �ôla M2) và,
(b) '�i v�i các ��nh ch� tài chính vi mô có th ch�p nh�n ti�t ki�m t� nguy�n: 5
t� �(ng (khong 312.000 �ôla M2).
Nh� v�y, theo Ngh� ��nh 28, m�t MFP bán chính th$c không th ti�p t�c ho�t ��ng trên lãnh th�
Vi�t Nam n�u nó không có m�t khon v�n t�i thiu là 500 tri�u �(ng và ch% các MFP có s� v�n t�i
thiu là 5 t� �(ng m�i ���c phép huy ��ng và làm trung gian cho các khon ti�t ki�m tình
nguy�n. C$ cho r ng các �i�u khon lu�t pháp trong Ngh� ��nh 28 theo l�ch trình s� b�t �"u có
hi�u l�c vào tháng 3 n�m 2007, nhi�u yêu c"u, ��c bi�t là nh�ng yêu c"u liên quan ��n m$c v�n
pháp ��nh và các yêu c"u v� qun lý và kim toán s� gây ra nh�ng tr� ng�i cho vi�c chuyn ��i
nhi�u MFP bán chính th$c hi�n �ang ho�t ��ng � Vi�t Nam – v�i m�t s� ít ngo�i l�, chúng
th��ng là nh�ng ��nh ch� có quy mô nh+, t��ng ��i non tr1 và v�n còn y�u kém v� m�t th ch�
và k2 thu�t.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
27
Nh� v�y, n�u Ngh� ��nh 28 ���c trin khai ��n “t ng câu ch�” và theo �úng k) h�n là vào tháng
Ba n�m 2007, thì v�n �� s� h�u và k�t h�p v�i các yêu c"u v� v�n s� khi�n cho s� l��ng các
nhà cung c�p d�ch v� tài chính vi mô gim �i �áng k, vì ch% có m�t s� r�t ít các MFP hi�n nay có
kh n�ng chuyn ��i thành công, và do �ó, s� còn l�i s� phi ng ng ho�t ��ng. Ngay c ��i v�i
nh�ng nhà cung c�p có n�ng l�c t�t nh�t trong s� các MFP l�n (TYM, CEP) �ã lên k� ho�ch
chuyn ��i, thì v�n có nh�ng lý do � lo ng�i v� v�n �� qun tr�, s� b�n v�ng v� th ch� dài h�n
và trách nhi�m gii trình vì ch% có r�t ít tr� giúp k2 thu�t cho nhi�m v� quan tr#ng và l�n lao này.
V� v�n �� này, �i�u �áng khích l� là SBV nên cân nh�c � cho phép các MFI chuyn ��i thành
các công ty trách nhi�m h�u h�n, vì H�i �(ng qun tr� ho�c các v� trí lãnh ��o có th ���c trang
b� n�ng l�c k2 thu�t t bên ngoài.
Vi�c trin khai các thông t� c�a Ngh� ��nh 28 c�ng s� c"n phi xác ��nh rõ nh�ng ��nh ch� nào �
Vi�t Nam có th ���c coi là “các t� ch$c phi chính ph� c�a Vi�t Nam”, vì hi�n nay, không có
khung pháp lý nào �i�u ch%nh các t� ch$c lo�i này, và r�ng h�n là nh�ng th ch� nào ���c phép
thành l�p các MFI và li�u có h�n ch� nào ��i v�i s� tham gia c�a n��c ngoài vào các qu2 xã h�i
và các lo�i th ch� khác ���c phép thành l�p các MFI theo Ngh� ��nh 28 hay không. V�n t(n t�i
các v�n �� nghiêm tr#ng v� th ch� có th th nh h��ng t�i các quy�t ��nh ho�t ��ng do các
MO ��a ra, ��c bi�t là do VWU và LU � tr� thành ho�c là “ng��i trin khai tr�c ti�p” ho�c
“ng��i �i�u ph�i” cho tài chính vi mô �ây là m�t v�n �� quan ng�i c"n phi ���c xem xét sâu
h�n trong l,nh v�c t� ch$c và th ch�.
Tóm l�i, các �òi h+i m�i này có th nh h��ng t�i s� l��ng các ��nh ch� tài chính bán chính
th$c có kh n�ng chuyn ��i và ���c phép ti�p t�c ho�t ��ng m�t cách h�p pháp � Vi�t Nam.
Do �ó, nguy c� có th xy ra là trong ng�n h�n, Ngh� ��nh 28 có th s� h�n ch� c� h�i ti�p c�n
��n các d�ch v� tài chính c�a nh�ng ng��i r�t nghèo.
Trong t�ng s� 44 MFP bán chính th$c có báo cáo cho MFWG � Vi�t Nam, v�i khong 350.000
khách hàng (ch� y�u là ng��i nghèo và trong �ó có 280.000 ng��i �ang vay v�n) và t�ng s�
khong 47,4 tri�u �ôla ti�n v�n cho vay, thì ch% 2 ho�c 3 trong s� các MFP này, Qu2 Tao Yo Mai
(TYM) thu�c H�i Liên hi�p ph� n� Vi�t Nam và Qu2 Tr� c�p v�n v� công �n vi�c làm cho ng��i
nghèo (CEP) thu�c Liên �oàn lao ��ng Vi�t Nam là có kh n�ng chuyn ��i theo nh�ng yêu c"u
c�a Ngh� ��nh 28 vào th�i h�n cu�i cùng là tháng Ba n�m 2007. Hai nhà cung c�p này n m trong
s� nh�ng nhà cung c�p tài chính vi mô l�n nh�t và xét trên các tiêu chí thì c�ng ��t m$c �� b�n
v�ng cao h�n trong s� các MFP bán chính th$c. Hi�n nay, xét v� m�t ��nh ch�, hai MFP này
�ang cung c�p d�ch v� cho m�t l��ng �áng k 28% t�ng s� khách hàng v�i 30% t�ng v�n vay
trong s� các nhà cung c�p tài chính vi mô bán chính th$c. Tuy nhiên, 40 MFP bán chính th$c
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
28
còn l�i khó có kh n�ng chuyn ��i k�p th�i h�n vào tháng 3 n�m 2007 và nhi�u t� ch$c s�
ch5ng bao gi� chuyn ��i ���c.
Do �ó, có v1 nh� là th�i �im và cách th$c trin khai Ngh� ��nh 28 – vì nó áp d�ng cho các nhà
cung c�p tài chính vi mô hi�n t�i trong ng�n h�n – là nh�ng v�n �� c�t lõi c"n phi gii quy�t và
c"n phi có m�t khong th�i gian chuyn ��i phù h�p � trin khai hoàn toàn ngh� ��nh này n�u
nh� mu�n tránh nh�ng cú s�c l�n cho khu v�c tài chính vi mô. Ngay c trong dài h�n, m�t s�
bi�n pháp b� sung c�ng c"n ���c xây d�ng trong b�i cnh c�a Ngh� ��nh 28 nh m �m bo
r ng các d�ch v� ���c cung c�p b�i các nhà cung c�p tài chính vi mô quy mô nh+ - là nh�ng
��nh ch� có th ch5ng bao gi� có kh n�ng chuyn ��i (ho�c vi�c chuyn ��i c�a chúng là không
c"n thi�t và không nên làm) – có th ti�p t�c ph�c v� ng��i nghèo � Vi�t Nam. 'i�u này có th
��c bi�t quan tr#ng trong dài h�n n�u ph�m vi ti�p c�n c�a các ��nh ch� “chính th$c” hi�n nay (là
nh�ng th ch� �ang làm vi�c v�i ng��i thu nh�p th�p và ng��i nghèo (VBSP,VBARD và các
PCF) và ph�m vi ti�p c�n c�a các MFI “chính th$c” m�i chuyn ��i không ���c m� r�ng ��
nhanh � h�p th� ���c nh�ng danh m�c v�n vay c�a các MFP không chuyn ��i.
' tránh nh�ng r�c r�i này, vi�c áp d�ng ngh� ��nh và vi�c trin khai các thông t� c"n phi ���c
so�n tho m�t cách thích h�p, phi ���c thi�t k� t các quy ph�m và phi có s� �(ng thu�n cao
nh�t có th. SBV c"n phi c�i m� � ti�p t�c ��i tho�i v�i các nhà tài tr� và v�i các thành viên
c�a MFWG �ã có nh�ng t�p quán t�t v� tài chính vi mô. TA do ADB tài tr� cho Phòng Tài chính
Vi mô c�a SBV � so�n tho và trin khai các thông t� này c"n phi h* tr� cho quá trình tham
v�n gi�a SBV v�i các nhà cung c�p l1 �ã b�t �"u t TA tr��c c�ng do ADB tài tr� � so�n tho
Ngh� ��nh.
Nh�ng n�i dung sau �ây s� �i xem xét các nh h��ng tiêu c�c có th có ��i v�i ph�m vi ti�p c�n
c�a c�a Ngh� ��nh 28 n�u nó ���c trin khai �úng l�ch trình và theo �úng hình th$c �ã �� xu�t
hi�n nay. Báo cáo này c�ng s� ch% ra các nh h��ng tích c�c trong dài h�n c�a Ngh� ��nh xét v�
ph�m vi ti�p c�n, tính hi�u qu, tính b�n v�ng và các h* tr� b� sung c"n có cu�i cùng là cho vi�c
trin khai và th�c hi�n Ngh� ��nh. 'i theo nh�ng tác ��ng này này s� cho phép xây d�ng m�t s�
bi�n pháp � gim ho�c lo�i b+ hoàn toàn nh�ng nh h��ng tiêu c�c trong ng�n h�n trong khi
t�i �a hoá các nh h��ng chi�n l��c tích c�c trong dài h�n v� t�ng th, ��c bi�t là nh�ng nh
h��ng có th cho phép các nhà cung c�p tài chính vi mô bán chính th$c h�i nh�p hoàn toàn vào
h� th�ng tài chính và t�ng tính hi�u qu và tính b�n v�ng c�a ngành tài chính vi mô. Trong khi
tham gia vào t�ng th ngành tài chính, các nhà cung c�p tài chính vi mô quy mô nh+ h�n có th
cung c�p các d�ch v� c� th phù h�p ho�c ph�c v� ng��i r�t nghèo t�i nh�ng n�i h# khó ti�p
c�n ���c v�i các d�ch v� tài chính. Nh�ng l�a ch#n chính sách này c�ng c"n l�u ý t�i các t�p
quán tài chính vi mô t�t nh�t �ã ���c CGAP xây d�ng.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
29
V� m*t tích c�c, và th�m chí không tính ��n các �u �im chi�n l��c c�a m�t ngành tài chính
���c tích h�p, trong �ó các ��nh ch� tài chính vi mô s� chi�m gi� phân �o�n th� tr��ng th�p h�n
trong toàn b� các ��nh ch� tài chính �ang n�m gi� m�t ph"n l�n c�a th� tr��ng, Ngh� ��nh 28
���c d� báo là s� gây ra nh�ng nh h��ng tích c�c trong dài h�n nh� d��i �ây:
1. Ngh� ��nh 28 s� giúp ci thi�n hi�u qu c�a các MFI này s� bi�n ��i thông qua vi�c m�
r�ng th� tr��ng ti�m n�ng và h��ng các MFI này t�i th& nghi�m th� tr��ng c�nh tranh
gay g�t h�n, và t �ó làm t�ng tính ��c l�p c�a các MFI ��i v�i các t� ch$c qu"n chúng.
'�n l��t nó, �i�u này s� làm gim chi phí, ci thi�n kh n�ng sinh l�i và cu�i cùng là t�o
�i�u ki�n m� r�ng các ngu(n v�n nh� huy ��ng nhi�u ngu(n l�c h�n và ti�p c�n nh�ng
h�n m$c tín d�ng m�i t bên ngoài c�a các ��nh ch� tài chính �a ph��ng và các nhà tài
tr� song ph��ng. Nh�ng yêu c"u v� th�n tr#ng s� làm t�ng �� an toàn c�a các khon
ti�n g&i huy ��ng t ng��i nghèo, các c� ch� giám sát và báo cáo c�ng s� làm t�ng tính
minh b�ch và tính chuyên nghi�p t�i các MFI �ã chuyn ��i. '�n l��t nó, �i�u này s�
làm t�ng tính hi�u qu và m$c �� sinh l�i khi�n cho các MFI thành công có th ti�p c�n
��n các ngu(n v�n th��ng m�i trong th�i gian dài h�n.
2. Ngh� ��nh 28 có th làm t�ng ngu(n v�n c�p cho ng��i nghèo, nh� vào các dòng v�n
bên ngoài t các ��nh ch� �a ph��ng ADB, IFAD, WB c�ng nh� các ngu(n v�n th��ng
m�i t m�t s� l��ng l�n h�n các nhà cung c�p chính th$c, nh� tr��ng h�p trong m�ng
l��i các PCF. 'i�u này có th xy ra vì nhi�u nhà cung c�p tài chính vi mô s� gia nh�p
khu v�c tài chính vi mô “chính th$c”. T�t nhiên là c"n phi t�ng c��ng ch�t l��ng qun
lý, hành chính và n�ng l�c kim toán nh� s� ���c nêu trong ph"n sau � các MFI “chính
th$c” m�i ���c phép ho�t ��ng theo các �i�u ki�n “�%nh” - m�t c� ch� c"n ��n s� h* tr�
c�a các nhà tài tr�.
V� m*t tiêu c�c, vi�c trin khai ngh� ��nh 28 nh� �ang �� xu�t có th s� nh h��ng t�i ph�m vi
ti�p c�n trong ng�n h�n (và th�m chí trong dài h�n, do có s� m� r�ng ph�m v� ti�p c�n t các
nhà cung c�p tài chính vi mô chính th$c khác nh� �ã nêu � ph"n trên), nh� sau:
1. N�u ���c trin khai t�i “t ng câu ch�”, Ngh� ��nh 28 ch�c s� làm gim s� l��ng các nhà
cung c�p bán chính th$c vì ch% r�t ít các MFP hi�n nay có th �áp $ng ���c nh�ng yêu
c"u v� v�n và qun lý � chuyn ��i ���c �úng th�i h�n �ã nêu trong ngh� ��nh. Trong
khi các nhà cung c�p bán chính th$c ch% ph�c v� khong 335.000 ng��i trong t�ng s�
dân c� ���c coi là nghèo, và trong s� này, s� ch% có khong 40.000 ng��i ti�p t�c ���c
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
30
các MFI “�ang chuyn ��i” ph�c v�, và nh� v�y thì s� l��ng ng��i nghèo không ���c
h��ng các d�ch v� tài chính vi mô s� cao ��n m$c không th ch�p nh�n ���c.
2. Ngh� ��nh 28 có th làm gim các khon �"u t� v�n t các t� ch$c trong l,nh v�c tài
chính vi mô trong n��c và qu�c t� t�i Vi�t Nam, do các c�u trúc s� h�u ���c cho phép
hi�n nay còn quá h�n h6p. 'i�u này s� ���c lo�i b+ n�u các Thông t� c�a ngh� ��nh cho
phép các MFI có th thành l�p nh� các công ty trách nhi�m h�u h�n theo Lu�t Doanh
nghi�p. 'i�u �ó s� t�o �i�u ki�n cho s� tham gia c�a khu v�c t� nhân m�c dù h# không
���c trung gian hoá các khon v�n. H�n n�a, có nh�ng câu h+i liên quan ��n vi�c làm
th� nào � các t� ch$c này phi tuân theo các quy ��nh c�a Ngân hàng Nhà n��c. Do
�ó, các Thông t� c�a Ngh� ��nh 28 phi xác ��nh rõ k� toán �( dành riêng cho các d�ch
v� tài chính vi mô, các t�p quán k� toán và các ch% s� v� th�n tr#ng c"n phi ���c �u
tiên vì các quy ��nh v� k� toán hi�n nay ��i v�i Doanh nghi�p không d. dàng ���c dung
hoà v�i các t�p quán t�t v� tài chính vi mô ho�c v�i các �i�u ki�n mà c� ch� tín d�ng
�%nh �ã �� ra.
3. Ngh� ��nh 28 không có kh n�ng t�o ra sân ch�i bình �5ng hi�n nay cho các MFI �ang
chuyn ��i (ho�c cho VBARD và PCFs) tr khi ci cách ch� �� cho vay theo chính sách
hi�n nay c�a VBSP v�i m$c lãi su�t ���c tr� c�p. Do v�y, �i�u này không nh�t quán và
có th ��t m�t gánh n�ng vô lý lên vai các nhà cung c�p tài chính vi mô bán chính th$c
�ang tìm cách chuyn ��i thành nh�ng ��nh ch� tài chính vi mô “chính th$c” h�n và theo
��nh h��ng th� tr��ng h�n và �(ng th�i l�i bu�c các t� ch$c này phi c�nh tranh trong
m�t môi tr��ng có tr� c�p. Th�c t� là VBARD, PCFs (và cu�i cùng là các ngân hàng c�
ph"n) bu�c phi c�nh tranh trên môi tr��ng ���c tr� c�p này không phi là l�p lu�n �
c�ng �i�u ch%nh các MFIs tuân theo �i�u �ó.
b) Các v"n �� khác v� pháp lý và qu�n lý
Khuôn kh� qun lý tài chính t�ng th hi�n �ang ���c �i�u ch%nh theo yêu c"u c�a WTO và tiêu
chu-n qu�c t�. Chính ph� �ang nh�n ���c h* tr� t m�t s� nhà tài tr� mà nh�ng nhà tài tr� này
�ang làm vi�c ch�t ch� v�i Ngân hàng Nhà n��c. Trong s� �ó có m�t s� d� án h* tr� k2 thu�t
làm xem xét l�i Lu�t v� Ngân hàng Nhà n��c và Lu�t v� các T� ch$c tín d�ng do GTZ cung c�p
và h* tr� trong vi�c so�n tho nhi�u quy�t ��nh � t�ng c��ng khuôn kh� pháp lý giám sát ho�t
��ng ngân hàng và ho�t ��ng hi�n �ang do IMF cung c�p. Ngoài ra, Ngân hàng Nhà n��c �ang
nh�n h* tr� � t�ng c��ng giám sát ngân hàng và các tiêu chu-n k� toán qu�c t�. T�t c nh�ng
thay ��i này s� có tác ��ng tích c�c lên Ngân hàng Nhà n��c khi mà vi�c áp d�ng các lu�t m�i,
các yêu c"u m�i và Basel 1 �i vào th�c t�. Tuy nhiên, m�t khi Ngh� ��nh 28 có hi�u l�c, có th có
m�t s� v�n �� liên quan ��n vi�c trách nhi�m giám sát c�a Ngân hàng Nhà n��c ��i v�i các
MFI. S� nghiêm tr#ng c�a các v�n �� này s� ph� thu�c vào vi�c m�t s� t� ch$c chuyn ��i theo
Ngh� ��nh 28, t�c �� chuyn ��i này, quy�t ��nh theo �ó MFI c"n ���c c�p phép và ���c �i�u
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
31
ti�t và quy�t ��nh r ng Ngân hàng Nhà n��c có th ti�n hành � gia t�ng quy mô c�a b� ph�n x&
lý các MFI.
3. M�t chi�n l��c �� t�ng c��ng kh� n�ng ti�p c n ��n tài chính. Rà soát
l�i các l�a ch�n
Hi�n nay, không có m�t chi�n l��c qu�c gia t�ng th hay ���c nh�t trí hay m�t báo cáo c� th
nào v� t��ng lai cho ngành tài chính, trong �ó ch% rõ vai trò c�a tài chính vi mô có th �óng góp
vào s� phát trin c�a ��t n��c, ho�c ch% rõ xem l,nh v�c này có th ���c xây d�ng nh� th� nào
� tr� thành m�t b� ph�n không th tách r�i c�a ngành tài chính. Tài chính vi mô ���c coi là m�t
công c� ��c bi�t � ch�ng �ói nghèo trong CPRGS, nh�ng l�i không ���c g�n k�t vào ngành tài
chính nh� v�y. Nhi�u tr� ng�i xy ra trong vi�c xây d�ng Ngh� ��nh 28 và các Thông t� c�a Ngh�
��nh minh ho� cho s� thi�u v�ng m�t chi�n l��c, ch�a nói ��n s� �(ng thu�n v� vai trò c�a Tài
chính vi mô trong n�n kinh t� Vi�t Nam.
Vì th� song song v�i ti�n trình l�p pháp hi�n nay s� là �i�u �áng ��c ao n�u xây d�ng ���c m�t
chi�n l��c qu�c gia th�ng nh�t cho toàn b� ngành tài chính, ���c chính ph� Vi�t Nam tham v�n
m�t cách r�ng rãi và thông qua, coi �ây là c� s� � k�t thúc quá trình l�p pháp nh m h* tr� cho
vi�c m� r�ng và c�ng c� tài chính vi mô v�i t� cách là m�t b� ph�n không th tách r�i c�a ngành
tài chính. M�t chi�n l��c nh� v�y c�ng s� t�o �i�u ki�n thu�n l�i cho vi�c cung c�p các ngu(n
v�n tài tr� m�t cách c� k�t, hi�u qu và th�ng nh�t d�a trên nh�ng t�p quán t�t cho t�i khi nó có
th ���c thay th� b�i v�n th��ng m�i dành cho s� t�ng tr��ng trong t��ng lai.
B� Tài chính (ho�c B� K� ho�ch '"u t�) cùng v�i Ngân hàng Nhà n��c có th lãnh ��o ti�n
trình xây d�ng chi�n l��c cho khu v�c tài chính vi mô và s� hoà nh�p c�a khu v�c này vào
ngành tài chính. Thu nh�n l�i ích t nh�ng kinh nghi�m trong vi�c xây d�ng các L� trình cho
ngành ngân hàng và cho vi�c phát trin các Doanh nghi�p v a và nh+ – do Ngân hàng Nhà
n��c và B� Tài chính (ASMED) l"n l��t thi�t k�, m�t bn “K� ho�ch tiu ngành cho toàn b�
ngành tài chính” có th s� ���c trin khai. Ví d�, theo phác tho v� L� trình Ngân hàng, m�t
Sub-SIP m�i có th ���c xây d�ng t nh�ng l�a ch#n có th có và nh�ng �ánh giá nêu trong
nh�ng �o�n ti�p theo mà cùng nhau s� ��a ra m�t lo�t nh�ng �im tín hi�u � giúp l�p khuôn
kh� cho m�t chi�n l��c t�ng th � t�ng c��ng ti�p c�n tài chính vi mô mà trong trung h�n và
dài h�n s� tích h�p các nhà cung c�p tài chính vi mô b�n v�ng (MFP) vào ngành tài chính c�a
Vi�t Nam và ci thi�n hi�u qu và s� b�n v�ng c�a h#.
A) Các l�a ch�n t�o thu n l�i cho môi tr��ng chính sách trong ngành Tài chính vi mô
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
32
Nh� �ã ���c nêu � ch��ng tr��c, có s� �(ng thu�n r�ng rãi (nh�ng ch�a hoàn toàn) trong
chính ph� r ng các c� ch� tín d�ng ���c tr� c�p và lãi su�t trong ngành này là không c"n thi�t
và không h�u ích. Tuy nhiên, tr� c�p lãi su�t và các hình th$c bi�n d�ng khác v�n t(n t�i cùng
v�i nhi�u v�n �� khác có th d�n ��n làm gim kh n�ng c�a h� th�ng trong vi�c huy ��ng các
ngu(n l�c tài chính và �e do� s� b�n v�ng c�a tài chính vi mô thông qua vi�c làm y�u �i tình
hình tài chính c�a VBARD, các PCF và nhi�u MFP bán chính th$c. Nh�ng �o�n sau �ây ��a ra
m�t lo�t các l�a ch#n � gii quy�t m�t s� bi�n d�ng c� th cho ��n nay v�n còn t(n t�i.
i) Các c& ch� tín d$ng tr� c"p thông qua VBSP. Có th s& d�ng ba l�a ch#n (chúng tôi lo�i b+
vi�c �óng c&a hoàn toàn VBSP v�i t� cách là m�t ��n v� không hi�u qu và m�i �e do� cho kh
n�ng ho�t ��ng c�a các d�ch v� tài chính vi mô cho phân �o�n ng��i nghèo t ng�n ��n trung
h�n):
L�a ch n 1: Chuy�n �i VBSP t� t chc cung c�p tài chính bán l� sang bán buôn
VBSP có th tr� thành m�t c� ch� cho vay bán buôn dài h�n v�i lãi su�t th� tr��ng (ho�c g"n v�i
th� tr��ng) ��c bi�t là cho các MFI bán chính th$c ph�c v� ng��i nghèo và nh�ng ng��i có thu
nh�p th�p và duy trì n�ng l�c bán l1 riêng bi�t nh�ng nh+ h�n. C� ch� bán buôn này có th cung
c�p các ngu(n l�c cho c c� ch� bán l1 trong VBSP c�ng nh� CCF mà hi�n t�i �ang ho�t ��ng
v�i t� cách là c� ch� cung c�p tài chính bán buôn cho các PCF. 'i�u này có th là m�t b��c �i
� gim b�t tr� c�p có s� u� quy�n c�a chính ph� cho th� tr��ng tài chính vi mô khi chuyn h"u
h�t trong s� �ó ra kh+i giao d�ch th��ng m�i tr�c ti�p gi�a các nhà cung c�p và khách hàng
trong khi cung c�p v�n cho c� ch� tái tài tr� thông qua �ó MFIs ti�p c�n ��n ng��i nghèo v�i
vi�c cung c�p d�ch v� ngày càng b�n v�ng và �úng ��n có th ti�p c�n ��n v�n mà h# c"n �
t�ng tr��ng cho ��n th�i �im quy ch� pháp lý c�a h#, quy mô và ho�t ��ng c�a h# cho phép h#
thu hút v�n th��ng m�i.
Th�c hi�n l�a ch#n này s� có m�t s� v�n �� r�c r�i. '"u tiên, mi.n là VBSP v�n là m�t trong s�
nh�ng nhà cung c�p tài chính vi mô bán l1 l�n nh�t và bn thân t� ch$c này b� trói l�i cho v�n,
do c� ch� lãi su�t c�a mình và tính không hi�u qu c�a mình, m�t c� ch� nh� v�y c"n s� c"n
���c lo�i tr m�t cách ch�t ch� kh+i ho�t ��ng bán l1 trong m�t c� ch� na ná gi�ng nh� th�
���c thi�t l�p cho Trung tâm giao d�ch III c�a BIDV và nâng cao n�ng l�c c"n thi�t � �m bo
qun lý �úng ��n s� là �áng k. Hai là m�ng l��i chi nhánh r�ng l�n hi�n nay c�a VBSP s� c"n
���c gim b�t ho�c các chi nhánh s� ���c chuyn v� cho VBARD ho�c MFIs, m�t ti�n trình v�
m�t th�c t� là không kh thi. H�n n�a, t ng�n h�n ��n trung h�n, có m�t r�i ro r ng các MFI
bán chính th$c có th không có kh n�ng thay th� hoàn toàn các d�ch v� mà VBSP ��n nay �ang
cung c�p. Ba là, s� không gii quy�t ���c v�n �� m$c �� lãi su�t tr� c�p cho b� ph�n bán l1
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
33
trong ho�t ��ng c�a mình. B�n là, c� c�u (h�p tác) ��nh ch� khác nhau c�a CCF và PCF có th
s� khi�n cho m�t c� ch� bán buôn duy nh�t không ho�t ��ng ���c. Và cu�i cùng, ng��i ta có
th l�p lu�n r ng các ngu(n l�c tài khoá không nên �ánh d�u riêng cho các MFI bán chính th$c
��c bi�t là nh�ng ��n v� không ���c Ngân hàng Nhà n��c �i�u ti�t và c�ng không h�p lý nh�
v�y n�u các nhà tài tr� s/n sàng tài tr� cho m�t c� ch� nh� th� tr phi nó ���c thi�t l�p m�t
cách �úng ��n v� tài chính.
L�a ch n 2: Thúc ��y ti�p c�n ��n các C� ch� Apex
M�t l�a ch#n có liên quan s� là t�ng c��ng m�c �ích nguyên thu� c�a Qu2 cho vay Tài chính vi
mô (MLF) theo D� án Tài chính Nông thôn giai �o�n II do Ngân hàng Th� gi�i tài tr� � nó c�ng
có th ���c các “NGO c�p tín d�ng không hoàn l�i” ti�p c�n ��n nh� �ã tiên li�u trong ph"n
th-m ��nh c�ng nh� VBSP ti�p c�n có th � m$c lãi su�t th� tr��ng. Vi�c thi�t l�p v� bn ch�t “ít
��nh ch� h�n” và có tính t�m th�i nhi�u h�n có th là �"y ��, tính ��n giai �o�n t 3-5 n�m, có
th xây d�ng ngành tài chính vi mô và s� l��ng h�n ch� các MFI ���c c�p phép ��n m$c �� h#
có th ti�p c�n v�n th��ng m�i.
V�n �� chính trong l�a ch#n này là sau m�t s� n�m ho�t ��ng c�a D� án Tài chính nông thôn
giai �o�n II, k c VBSP l�n b�t k) m�t MFI bán chính th$c nào khác ��u không �áp $ng ���c
�i�u ki�n ngân hàng th5ng th�n ���c d� án thi�t l�p � ti�p c�n ��n ngu(n v�n. Trong th�c t�,
80% MLF �ã ���c gii ngân ��n cho VBARD m�c dù r ng ��nh ch� này không công khai nh�m
��n ng��i nghèo ho�c t�p trung vào tài chính vi mô. Do �ó, l�a ch#n này s� phù h�p h�n m�t
khi VBSP và các MFI bán chính th$c khác ��a ra nh�ng thay ��i v� ��nh ch� và gi�ng nh� ngân
hàng nh� �ã ���c g�i ý trong báo cáo.
L�a ch n 3: D�n d�n t�ng lãi su�t � VBSP
Nh� t tr��c ��n nay, Chính ph� s� có các b��c � d"n d"n � nâng m$c lãi su�t mà VBSP
cho vay cho ��n khi ��t ���c m$c lãi su�t mà VBSP trang tri ���c các chi phí v�n, r�i ro tín
d�ng và chi phí ho�t ��ng. (Hi�n t�i, lãi su�t “th� tr��ng” ���c ��a ra theo m$c mà các SOCB
��a ra m�c dù m$c lãi su�t này d��ng nh� không trang tri ���c các chi phí tài chính dài h�n
th�c s�, r�i ro tín d�ng và t�ng tr��ng tài sn). S� gia t�ng này s� d�a vào c� s� v�t ch�t ���c
ch�p nh�n (m�t quan �im c�ng ���c chia s1 � Vi�t Nam) r ng �úng th�i �im và s� b�n v�ng
c�a tín d�ng và không nh�t thi�t là chi phí tín d�ng là quan tr#ng h�n th�m chí là ��i v�i ng��i
nghèo � ti�p c�n ���c ��n tín d�ng. Vài n�m tr��c, VBSP ���c tách kh+i VBARD. H"u h�t các
nhân viên hi�n nay c�a ngân hàng này ��n t VBARD và VBSP, do �ó h# v�n có các k2 n�ng
ngân hàng liên quan và có m�ng l��i chi nhánh � ngân hàng này có th tr� thành ngân hàng
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
34
b�n v�ng c�a ng��i nghèo d�a trên các nguyên t�c th��ng m�i �úng ��n và các th�c ti.n tài
chính vi mô t�t; m�t lo�i ngân hàng “Grameen” � Vi�t Nam.
VBSP c�ng ���c khuy�n khích gia t�ng ph"n ngu(n l�c mà h# huy ��ng ���c khi mà lãi su�t
cho vay t�ng lên và cu�i cùng ng��i ta trông ��i là (ngo�i tr v�n g�c t chính ph�) là cung c�p
v�n cho vay tích lu2 hoàn toàn ngoài các ngu(n l�c huy ��ng ���c. Có m#t s� ho�t ��ng c� th
hi�n � VBSP mà m$c �� tr� c�p là hiu ���c (ví d� khon vay cho sinh viên). Nh�ng �im này
nên ���c xác ��nh và nên ���c tài tr� t qu2 ngân sách ��c bi�t là dành cho m�c �ích ��y �
tình hình ho�t ��ng t ho�t ��ng “th��ng m�i” có th ���c tách bi�t rõ ràng. Có nh�ng ho�t
��ng khác c�a VBSP c�ng ���c “ngu9 trang” v�i t� cách là khon vay nh�ng v� bn ch�t chính
xác h�n là thu�c v� ��nh ch� c�a m�ng l��i an sinh xã h�i. Nh�ng ho�t ��ng này (“các khon
vay” cho công nhân � n��c ngoài, cho ng��i túng thi�u,..v...v...) c�ng nên ���c xác ��nh và
ho�c chuyn cho m�t ��nh ch� khác vì h# không th�c t� hoá các khon vay ho�c trong tr��ng
h�p khon vay cho sinh viên, c�ng nên ���c tài tr� t các khon phân b� khác nhau t ngân
sách.
L�a ch#n này c�ng không phi là không có v�n �� nh�ng m�t khác nó là m�t l�a ch#n ���c yêu
thích h�n. 'i�u ch�a h5n �ã rõ ràng là s� phân tách trách nhi�m c�a VBSP gi�a nh�ng bên
không phi thu�c v� bn ch�t “tín d�ng” th�c s� và nh�ng bên v�n ���c tr� c�p ho�c thu�c v�
m�ng l��i an sinh xã h�i là r�t rõ ràng. Không phi là m�t quy�t ��nh t�t y�u r ng ho�c VBSP
sau m�t s� n�m ho�t ��ng ít h�n vai trò ngân hàng ch$ không phi là c� quan “phát trin”, có
th quay tr� l�i áp d�ng các nguyên t�c ngân hàng và cu�i cùng là tìm ki�m cách tr� nên t� l�c
v� tài chính và ��t �im hoà v�n trong ho�t ��ng th��ng m�i. 'i�u này s� �òi h+i có s� chuyn
��i c�a toàn b� c� c�u t� ch$c, v�n hoá và ho�t ��ng � tr� thành �áp $ng nhu c"u th� tr��ng.
'i�u này c�ng không d. dàng �áp $ng các ngu(n l�c v� tài chính mà h# nh�n ���c � trang tri
chi phí giao d�ch và chi phí hành chính cao c�a vi�c ti�n hành các ho�t ��ng khác (cho sinh viên
vay, ho�t ��ng an sinh xã h�i) n�u không có c� quan/��nh ch� chính ph� nào khác có th thay
th� ���c VBSP.
Có th VBSP không bao gi� ���c yêu c"u t�i �a hoá l�i nhu�n nh�ng không có s� bi�n h� nào
trên th� tr��ng cho m�t nhà cung c�p ���c tr� c�p mà �i�u này không ���c khuy�n khích t
vi�c huy ��ng ti�n g&i do m$c tr"n lãi su�t cho vay. Xét v� dài h�n, t�t c các nhà cung c�p tài
chính vi mô phi d�a vào v�n th��ng m�i và ti�n g&i huy ��ng ���c ch$ không phi là �i vay t
các d� án tài tr� và ngân sách chính ph� � duy trì ho�t ��ng trên c� s� th��ng m�i. ' khuy�n
khích t�i �u hoá v�n và huy ��ng ti�n ti�t ki�m và ��a ra nh�ng khuy�n khích m�nh m� � m�
r�ng và duy trì cho ng��i nghèo vay, s� là �u tiên � cho VBSP (và VBARD) cho ng��i nghèo
vay trên c� s� th��ng m�i, áp m$c lãi su�t �� cao � trang tri chi phí ho�t ��ng và r�i ro cho
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
35
vay. So v�i th�c ti.n hi�n nay c�a vi�c cung c�p các khon vay r1 cho ng��i nghèo s& d�ng
ngân sách chính ph� và ti�n c�a các nhà tài tr�, s� là t�t h�n n�u VBSP s& d�ng v�n c�a mình
cho vay mà �i�u này c�ng có th ci thi�n vi�c th-m ��nh khon vay và thu n�. 'i�u quan tr#ng
h�n, VBSP n�ng ��ng cho ng��i nghèo vay trên c� s� th��ng m�i s� duy trì ���c kh n�ng
c�a ng��i nghèo ti�p c�n ��n tín d�ng chính th$c trên c� s� dài h�n.2. Xét v� ng�n h�n, VBSP
��a ra m�t thách th$c nh�ng m�t �i�u mà chính ph� v�i s� h* tr� c�a các nhà tài tr� có thê và
nên gii quy�t b ng cách d"n d"n t�ng lãi su�t và chuyn ho�t ��ng an sinh ra ngoài VBSP ho�c
b(i th��ng tr�c ti�p t ngân sách nhà n��c.
M�t s� l�a ch#n khác có th ���c v�ch ra liên quan ��n t��ng lai c�a VBSP, t$c là: (a) t� nhân
hoá m�t ph"n VBSP và bán c� ph"n cho m�t ngân hàng c� ph"n và m�t ��i tác chi�n l��c n��c
ngoài có kinh nghi�m v� ho�t ��ng ngân hàng vi mô (b) Bán hoàn toàn VBSP cho m�t ngân
hàng khác (c) sáp nh�p VBSP v�i VBARD (d) sáp nh�p VBSP v�i CCF. Trong khi nh�ng l�a
ch#n này không th lo�i b+ h�t thì môi tr��ng chính sách hi�n nay c�ng nh� tình hình tài chính
c�a VBSP, VBARD và nhi�u PCFs có th khi�n cho ba l�a ch#n cu�i cùng này tr� nên ��n gin
là không kh thi (c"n phi nh� r ng VBSP g"n �ây m�i ���c tách ra t VBARD và không có l�i
th� rõ ràng � l�y l�i quy�t ��nh �ó) và do �ó d��ng nh� l�i khuyên r�n nh�ng ai �ang tích c�c
theo �u�i nh�ng v�n �� này nh� nh�ng l�a ch#n kh thi. Th�m chí l�a ch#n ti�m n�ng �"u tiên,
t� nhân hoá VBSP d��ng nh� s� không �áng theo �u�i � giai �o�n hi�n nay vì ch�c là m�t ��nh
ch� t� nhân s� không s/n sàng mua VBSP trong môi tr��ng chính sách hi�n t�i (không nói ��n
s� kh thi v� m�t chính tr� c�a l�a ch#n �ó).
ii) Chuy�n giao ngu�n l�c không minh b�ch và ���c u� quy�n t� VDB sang VPSC. Hai l�a
ch#n có th ���c �� xu�t.
L�a ch n 1 VPSC tr� thành m�t ngân hàng th��ng m�i
Vi�c chuyn giao VPSC thành m�t ngân hàng th��ng m�i ��c l�p trong T�ng công ty B�u chính
và Vi.n thông Vi�t Nam (VNPT), m�t ti�n trình d��ng nh� �ang di.n ra, s� không có ý ngh,a l�m
n�u vi�c chuyn giao ���c u� quy�n t� ��ng sang VDB và s� b�t cân x$ng v� th�i h�n ti�p t�c
(có nh�ng l�a ch#n khác cho vi�c s� h�u VPSC v�i t� cách là m�t ngân hàng th��ng m�i; m�t
cu�c tho lu�n toàn di�n h�n v� �i�u này n m ngoài ph�m vi c�a báo cáo này). Vì th�, có th gi
thi�t r ng chuyn ��i VPSC v� nguyên t�c s� �òi h+i lo�i b+ vi�c chuyn giao t� ��ng và s� yêu
c"u Chinh ph� tài tr� VDB theo cách minh b�ch h�n thông qua ngân sách. L�a ch#n này c�a
nhi�u lý do trong �ó có hai lý do b� sung: (a) nh� là m�t cách cho VPSC (huy ��ng 50% ti�n g&i
c�a mình t nông thông) � “c�nh tranh” m�t cách ti�m tàng v�i VBSP trong vi�c cung c�p tín
2 ADB: �ánh giá ho�t ��ng, op.cit.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
36
d�ng cho vùng nghèo/vùng sâu vùng xa và do �ó là m�t ��ng l�c cho VBSO � ci thi�n th�c
ti.n ngân hàng phi c�nh tranh v�i VPSC, và (b) bn thân ban qun lý VPSC xem mình nh� là
m�t công ty th��ng m�i và có t�t c các y�u t� c�a m�t ngân hàng th��ng m�i: h# có m�t m�ng
l��i nh�ng v�n phòng, h# �ã huy ��ng ���c các ngu(n l�c và h# �ang tích c�c khám phá làm
th� nào � ��a ho�t ��ng tín d�ng vào ti�n trình tr� thành m�t ngân hàng th��ng m�i.
Kh n�ng r ng VPSC có th c�nh tranh v�i VBSP là không th�c t� l�m trong ng�n h�n ��n trung
h�n. Trong khi VPSC có kinh nghi�m trong huy ��ng cá ngu(n l�c, t� ch$c này không có kinh
nghi�m trong cho vay và �ánh giá r�i ro c � khu v�c thành th� và khu v�c nông thôn. Có th thu
��oc kinh nghi�m nh�ng tính ��n l��ng nhân viên hi�n t�i � nh�ng b�u �i�n và nhu c"u �"u t�,
vi�c chuyn ��i s� là m�t nhi�m v� không d. dàng. H�n n�a, nh�ng ai nhìn vào VPSC � tham
gia tích c�c � khu v�c nông thôn/nghèo và do �ó � c�nh tranh trong vi�c cung c�p d�ch v� tài
chính vi mô cho ng��i nghèo v�i VBSP do �ó ��a ra khuy�n khích cho VBSP � ci thi�n tình
hình tài chính c�a mình (ho�c th�m chí � bi�n m�t) ch�c là s� h�t s$c th�t v#ng. VPSC huy
��ng các ngu(n l�c � nông thôn t các nhóm khó có th g#i là nghèo vì ch� y�u h# g(m nh�ng
công ch$c chính ph� (giáo viên và nh�ng ng��i khác) và h"u h�t là nh�ng ng��i có l��ng. Và ý
��nh c�a ban giám ��c VPSC nh� �ã nói v�i tác gi c�a báo cáo này là � ngân hàng ch� ��ng
h�n n�a � các trung tâm �ô th� chính c�a Vi�t Nam và không n m � khu v�c nông thôn/nghèo.
Vì th�, chính ph� s� c"n phi quy�t ��nh v�n �� c�a VPSC tr� thành m�t ngân hàng ho�t ��ng
v� ho�t ��ng ngân hàng và tài chính ch$ không phi theo cách gii quy�t nh�ng v�n �� chính
sách khác hi�n nay � Vi�t Nam liên quan ��n VBSP.
L�a ch n 2 D�n d�n lo�i b chuy�n giao b�t bu�c t� VPSC sang VDB
Trong tr��ng h�p VPSC không tr� thành ngân hàng th��ng m�i ho�c quy�t ��nh b� trì hoãn thì
l�a ch#n này �� xu�t là nên d"n d"n lo�i b+ chuyn giao b�t bu�c t VDB sang VPSC (n�u
VPSC tr� thành m�t ngân hàng, vi�c chuyn giao s� bu�c phi lo�i b+ s�m h�n nh� trong L�a
ch#n 1). 'i�u này s� yêu c"u Chính ph� cung c�p tài chính cho VDB theo cách minh b�ch h�n
ho�c là thông qua ngân sách ho�c là cho phép t� ch$c này phát hành ch$ng t n&a chính ph�
ho�c b ng cách ti�p c�n m�t s� hình th$c h�n m$c tín d�ng nào �ó có � các ��nh ch� song
ph��ng và �a ph��ng. VDB th�m chí có th ti�p t�c nh�n các ngu(n l�c huy ��ng ���c c�a
VPSC c�nh tranh trên c� s� th� tr��ng nh� các ��nh ch� tài chính khác mi.n là VPSC không tr�
thành ngân hàng th��ng m�i. 'i�u này s� yêu c"u (ho�c s� phi �i kèm v�i) vi�c d"n d"n nâng
lãi su�t cho các khon vay mà VDB cung c�p, cu�i cùng là m$c lãi su�t th� tr��ng. H"u h�t các
ngân hàng th��ng m�i cho các SMEs vay trên c� s� th� tr��ng, không th�y m$c gia t�ng cu�i
cùng c�a lãi su�t nh� là m�t v�n �� nh h��ng ��n kh n�ng c�nh tranh c�a các công ty t�
nhân mà h# v�n là c� s� cho t�ng tr��ng xu�t kh-u và sn xu�t � Vi�t Nam.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
37
Có m�t s� v�n �� liên quan ��n l�a ch#n này. N�ng l�c ��nh ch� c�a VDB � ho�t ��ng trên m�t
môi tr��ng h��ng ��n th� tr��ng h�n s� c"n ���c t�ng c��ng và các c� ch� tài tr� s� thay th�
các qu2 t VPSC s� c"n ���c �ánh giá c-n th�n � tránh vi�c l�i �em l�i nh�ng bi�n d�ng khác
và tính ��n v�n �� th�i h�n chuyn ��i (vì VDB cho vay t ng�n h�n ��n dài h�n). '�c bi�t là
chính ph� có th xem xét cung c�p v�n cho VDB thông qua phát hành trái phi�u theo giá th�
tr��ng. Nh�ng có m�t s� r�i ro r ng ti�n trình này s� �e do� vi�c có tín d�ng � cung c�p cho
các SMEs ho�c s� làm t�ng �áng k chi phí tài chính cho các SMEs.
B) Các l�a ch n và gi�i pháp �� c�i thi!n khuôn kh ��nh ch�, n�ng
l�c con ng��i và t chc c�a ngành tài chính vi mô và các c� quan
qu�n lý
a) Các l�a ch�n và gi�i pháp v� c�i thi�n n�ng l�c �#nh ch� và con ng��i
Sau �ây là m�t s� bi�n pháp có th giúp lo�i b+ m�t s� v�n �� và h�n ch� v� n�ng l�c ��nh ch�
và con ng��i:
1. Ngân hàng Nhà n��c nên xem xét thay ��i quy ��nh và nhanh chóng (và th�n
tr#ng) cho phép các PCFs này mà nh�ng t� ch$c này là có lãi (ho�c �áp $ng
các tiêu chí nh�t ��nh � ���c nh�t trí) m� r�ng ho�t ��ng ngoài các ranh gi�i
xã hi�n t�i �ang h�n ch� h# � ci thi�n c� h�i n�m b�t ���c th� ph"n l�n h�n
trên th� tr��ng và gim chi phí c�a h#;
2. Có m�t nhu c"u c�p thi�t cho Ngân hàng Nhà n��c � t�ng c��ng n�ng l�c c�a
h# nh m duy trì m�t c� s� d� li�u thông tin nh�t quán và c�p nh�t v� t�t c các
t� ch$c tài chính ph�c v� th� tr��ng, bao g(m c ch�t l��ng tài sn, ph�m vi
ho�t ��ng, ngu(n tài tr� và phân �o�n th� tr��ng � ci thi�n qun lý r�i ro;
3. Chính ph�/các nhà tài tr� nên h* tr� nh�ng n* l�c ban �"u c�a IFC, GTZ và EU
� xây d�ng c� s� pháp lý nh m phát trin m�t h� th�ng tham chi�u tín d�ng
(c�c) v�i ít nh�t là m�t h� th�ng ��ng ký n� không tr ���c � gim b�t r�i ro
c�a n� quá m$c và do �ó không phát hi�n ra ���c r�i ro danh m�c cho vay trên
th� tr��ng ���c ph�c v� t�t.
4. Khuy�n khích vi�c thành l�p h� th�ng �ánh giá th��ng xuyên các MFP/MFI
trung bình và l�n h�n (chính th$c c�ng nh� bán chính th$c) � giúp ci thi�n
hiu bi�t v� th� tr��ng v�n và ni�m tin vào ngành này.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
38
5. '�i v�i c các MFP �ang chuyn ��i và các PCF ��u có nhu c"u t�ng c��ng k2
n�ng r�i ro tín d�ng và ngân hàng cho nhân viên c�a mình và ch�t l��ng c�a
ban qun lý và kim toán, c�ng nh� là s& d�ng MIS. Nhân viên VBSP c�ng s�
c"n c�p nh�t k2 n�ng ngân hàng khi tr� thành m�t ph"n c�a VBARD. Các k2
n�ng m�i ho�c c�p nh�t s� cho phép các MFI m� r�ng n�u v�n cho phép và h#
th�y nh�ng c� h�i trên th� tr��ng.
6. Các nhà tài tr� (�a ph��ng c�ng nh� song ph��ng) c"n t�ng c��ng ph"n các
ngu(n l�c trong các khon vay/tài tr� không hoàn l�i ���c giành cho �ào t�o
nhân viên và các nhà qun lý c�a các MFP chính th$c và �ang chuyn ��i, nh�t
là m�t khi các v�n �� v� môi tr��ng chính sách ���c gii quy�t. Nên có s� c-n
tr#ng � �m bo r ng �ào t�o không ch% bao g(m các ch��ng trình �ào t�o b�t
ch�t ���c cung c�p trong b�i cnh các d� án c� th, cho dù các ch��ng trình
�ào t�o t�t ��n nh� th� nào (nh� trong tr��ng h�p VBARD theo d� án Tài chính
nông thôn giai �o�n II thông qua BIDV). Thay vào �ó, h# nên cung c�p ph��ng
ti�n � ci thi�n n�ng l�c �ào t�o c�a các ��nh ch� �ào t�o hi�n nay ho�c nh�ng
��n v� cung c�p �ào t�o nh� là m�t ph"n trách nhi�m u� thác c�a h#, ví du nh�
Hi�p h�i ngân hàng, CCF (��i v�i PCFs), ho�c BTC và m� r�ng kh n�ng ti�p
c�n ��n các c� s� và ch��ng trình �ào t�o c�a h# cho nhân viên các ngân hàng
và các MFIs phi ngân hàng.
7. Các c� ch� trên �%nh hi�n t�i và t��ng lai có th cung c�p h* tr� cho các MFIs vì
bn thân h# có k2 n�ng và sn ph-m � cung c�p cho các thành viên c�a h#
(nh� CCF �ang làm cho PCF m�c dù v�n theo m�t cách khá h�n ch�, và BIDV
�ang làm cho VBARD). Do �ó, các t� ch$c trên �%nh có hi�u qu có th �óng
m�t vai trò trong vi�c h* tr� MFI thông qua vi�c xây d�ng các quy ��nh nôi b�
�úng ��n, thi�t l�p các tiêu chu-n và giám sát ho�t ��ng c�a h#. Chính ph� và
các nhà tài tr� nh�m vào vi�c h* tr� các t� ch$c � �%nh trong vi�c xây d�ng h�
th�ng và c� c�u ��nh ch� h* tr� các thành viên MFI c�a h#. C CCF và BIDV v�i
s� h* tr� c�a các nhà tài tr� ci thi�n n�ng l�c c�a h# � xây d�ng nh�ng ��n
v� m�i, phát trin d�ch v�, �ánh giá ho�t ��ng và nói chung là ci thi�n ho�t ��ng
c�a h# c�ng nh� là c�a các ��i tác MFI c�a h#.
8. Các nhà tài tr� c�ng có th �óng m�t vai trò quan tr#ng trong vi�c h* tr� MIS
cho t�t c các MFIs và ph"n m�m cho ho�t ��ng ngân hàng, kim toán và Giám
sát và 'ánh giá.
b) Xây d�ng n�ng l�c và h+ tr� k, thu t ���c �i�u ch-nh cho phù h�p
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
39
Chính ph� và các nhà tài tr� nên ti�p t�c cung c�p các ch��ng trình xây d�ng n�ng l�c ���c
thi�t k� t�t thông qua h* tr� k2 thu�t cho các MFI chính th$c và bán chính th$c. 'i�u này s� giúp
h# ci thi�n hi�u qu ho�t ��ng c�a h#, s� b�n v�ng v� tài chính c�ng nh� n�ng l�c � m� r�ng
ph�m vi ho�t ��ng cho các khách hàng thu nh�p th�p c�ng nh� kh n�ng cung c�p d�ch v� tài
chính ch�t l��ng t�t h�n � h# có th phát trin thành các t� ch$c tài chính hi�u qu h�n và sinh
l�i h�n. M�t s� ��nh ch� tài chính vi mô chính th$c, VBARD và các PCFs �ã nh�n ���c h* tr� k2
thu�t r(i t các ch��ng trình c�a các nhà tài tr�. 'i�u này s� ti�p t�c. Tuy nhiên, h* tr� nói
chung là trên c� s� chia s1 chi phí, nên ���c cung c�p ch% cho các MFI chính th$c ho�c chuyn
��i mà h# có th ch$ng minh ���c cam k�t ch�c ch�n c�a mình trong vi�c phát trin t� ch$c
trên c� s� b�n v�ng. Khi m�t MFI yêu c"u có h* tr� n�ng l�c, ��n c�a h# nên ch$ng minh vi�c
làm th� nào xây d�ng n�ng l�c s� ci thi�n ho�t ��ng và ho�t ��ng tài chính t�ng th c�a mình
c�ng nh� ti�n b� thành t� l�c v� tài chính.
Báo cáo này ch�a ���c chu-n b� � �� xu�t vi�c thành l�p c� ch� H* tr� K2 thu�t chuyên bi�t
cho các qu2 � khu v�c công tài tr�. Tuy nhiên, có nh�ng lý do chính �áng � khuy�n khích các
nhà tài tr� cung c�p h* tr� k2 thu�t cho các MFI �ang chuyn ��i. ' �� tiêu chu-n cho b�t k)
lo�i h* tr� k2 thu�t nào, các MFI �ang chuyn ��i nên cung c�p cho Chính ph� ho�c nhà tài tr�:
- M�t k� ho�ch phát trin kinh doanh ch% ra làm nh� th� nào h* tr� s� giúp �4 k� ho�ch �ó. Yêu
c"u s� ��a ra k�t qu d� ki�n mà yêu c"u này có th ���c th-m ��nh m�t cách khách quan
thông qua các ch% s� ho�t ��ng cho giai �o�n mà h* tr� k2 thu�t cung c�p;
- '�i v�i h* tr� �ào t�o, c"n có m�t k� ho�ch phát trin ngu(n nhân l�c;
- Ngu(n và ph�m vi �� xu�t c�a d�ch v� xây d�ng n�ng l�c s� c"n ���c gii thích rõ ràng, và;
- Trong tr��ng h�p MFI chuyn ��i, tài khon kim toán, Bng cân ��i tài sn và Báo cáo L* lãi
t 3 n�m ho�t ��ng tr��c, n�u có th ���c, nh�ng ít nh�t là m�t n�m ho�t ��ng.
M�t s� l,nh v�c c"n ���c h* tr� nh� sau:
- Phát trin ngu(n nhân l�c
- H� th�ng thông tin và h* tr� t� v�n và xúc ti�n cho các MFI
- T�o ra và duy trì c� s� d� li�u thành viên
- Phát hành các bn tin gi�i thi�u th�c ti.n t�t nh�t và các ch% s� ho�t ��ng ch� ch�t t�ng c��ng
giáo d�c thành viên và xây d�ng n�ng l�c kim toán liên quan c� th ��n MFI trong s� các kim
toán viên t� nhân.
Trin khai m�t s� ho�c t�t c các bi�n pháp nói trên s� ci thi�n k2 n�ng nhân viên và nh�ng
ng��i qun lý � các ��nh ch� cung c�p d�ch v� vi mô và ���c trông ��i là ��a ��n s� gia t�ng
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
40
��u ��n v� ch�t l��ng c�a d�ch v� tài chính vi mô dành cho ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p
th�p. Gia t�ng ph�m vi và �� sâu c�a d�ch v� c�ng s� ph� thu�c vào m�t nhân t� riêng bi�t: phát
trin c�a th� tr��ng cho d�ch v� tài chính vi mô liên quan ch�t ch� ��n t�ng tr��ng kinh t� � Vi�t
Nam.
c) Các l�a ch�n cho vai trò phù h�p h&n c!a các t% ch)c qu�n chúng
Hai l�a ch#n có th ��a ra liên quan ��n vai trò g"n nh� phù h�p nh�t cho H�i liên hi�p ph� n�
Vi�t Nam (VWU) và các t� ch$c qu"n chúng khác trong tài chính vi mô.
L�a ch�n 1. Theo l�a ch#n này, VWU s� t� chuyn ��i t� ch$c này m�t ph"n ho�c toàn ph"n
thành m�t nhà cung c�p tài chính vi mô �áp $ng nhu c"u th� tr��ng, b�n v�ng và ��c l�p v�i các
nhà tài tr�, m�t vai trò mà � m$c �� nào �ó hi�n nay h# �ã có r(i m�c dù ch�a chính th$c. Tuy
nhiên, vai trò này có th �i l�ch v�i quá kh$ làm vi�c tuy�t v�i v�i t� cách là ��n v� h� tr t�ng
c��ng cho ph� n� nghèo ti�p c�n ��n các d�ch v� tài chính và phi tài chính v�i t� cách là ng��i
phát hi�n ra nh�ng ng��i theo tín d�ng, giúp t� ch$c các nhóm tín d�ng, ..v..v.. ch$ không phi
là m�t nhà cung c�p d�ch v� tài chính vi mô b�n v�ng, m�t vai trò mà VWU ch�a ���c t� ch$c
ho�c ch�a s/n sàng.
Do �ó, ch�a có mong mu�n rõ ràng ho�c có th có r ng VWU v�i t� cách là m�t t� ch$c qu"n
chúng chính tr� - xã h�i v�i m�t ch��ng trình ngh� s� r�ng l�n th�c s� có th ho�c nên �m nh�n
vai trò nhà cung c�p tài chính vi mô ch� ��ng này và quan �im này ���c nhi�u ng��i làm bên
trong và bên ngoài VWU c�ng nh� các t� ch$c qu"n chúng khác chia s1.
L�a ch�n 2. Theo l�a ch#n kh thi h�n này, VWU s� ���c ��t � v� trí t�t nh�t v�i t� cách là m�t
��n v� ho�t ��ng “h�p pháp” hi�n nay trong s� nhi�u MFP bán chính th$c và s� h�u các MFI
chính th$c trong t��ng lai � h* tr� vi�c phát trin ngành tài chính vi mô chuyên nghi�p h�n
thông qua vi�c s& d�ng v� trí c�a mình, n�ng l�c và kinh nghi�m ���c t�ng c��ng trong vai trò
m�i v�i t� cách là ��n v� h* tr� và v�n ��ng cho th�c ti.n t�t v� tài chính vi mô � c�p �� qu�c
gia � Vi�t Nam c cho các MFI �ang chuyn ��i và các MFP nh+ h�n có th không chuyn ��i.
VWU, làm vi�c v�i MFWG, c�ng có th giúp ��a ra và t�p trung hoá th�c ti.n v� báo cáo ���c
chu-n hóa tuân th� Th�c ti.n T�t ���c qu�c t� ch�p nh�n t nh�ng d� án hi�n nay. '�i v�i các
MFI chính th$c và �ang chuyn ��i, VWU nên ti�p t�c cung c�p h* tr� � c�p xã và c�p làng
trong vi�c t� ch$c nhóm tín d�ng, giám sát tr n�, v..v...Vai trò h* tr� và �i�u ph�i này có th
VWU th hi�n t�t nh�t, n�u nh� h# ���c coi là m�t ��n v� h* tr� khách quan, chuyên nghi�p cho
vi�c �i�u ph�i t�t h�n nh�ng ý t��ng chung, v�n �� chung và quan ng�i chung cho ngành � b�t
k) quan ni�m nào v� VWU v�i t� cách là siêu t� ch$c kim soát s� ���c ��a ��n ch* yên ngh%.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
41
C) Các l�a ch n cho vi!c c�i thi!n Khuôn kh pháp lý và qu�n lý
a) Th�c thi Ngh# �#nh 28 Các l�a ch#n chi�n l��c ��i v�i vi�c trin khai Ngh� ��nh 28 và theo �ó là ��i v�i vi�c xây d�ng
�"y �� môi tr��ng lu�t pháp và �i�u ti�t cho các th ch� tài chính vi mô c"n phi ���c xem xét
trong hai khung th�i gian: các l�a ch#n “trong ng�n h�n” (và các nh h��ng) có th ���c áp
d�ng cho các MFP bán chính th$c hi�n �ang t.n t�i � Vi�t Nam và các nh h��ng có th xy
t�i ��i v�i ph�m vi ti�p c�n c�a các d�ch v� tài chính vi mô dành cho ng��i nghèo; và các l�a
ch#n “trong dài h�n” (v�i các nh h��ng) liên quan t�i các t% ch)c s/ gia nh p ngành này và
nh�ng �i�u ki�n mà theo �ó các MFP hi�n nay s� “���c chuyn ��i” thành ��nh ch� chính th$c
và tích h�p vào vào h� th�ng tài chính t�ng th.
'�i v�i các MFP bán chính th$c hi�n nay, nh�ng v�n �� “ng�n h�n” chính là nhu c"u Ngân hàng
Nhà n��c (SBV) phi so�n tho càng s�m càng t�t các thông t� pháp lý giúp cho Ngh� ��nh 28
���c trin khai. Có th ��a ra ba l�a ch#n � Ngân hàng Nhà n��c, các bên liên quan khác và
các nhà so�n tho thông t� cân nh�c. Ba l�a ch#n này s� xác ��nh cách áp d�ng Ngh� ��nh 28
��i v�i các nhà cung c�p d�ch v� tài chính vi mô bán chính th$c � Vi�t Nam. M*i l�a ch#n ��u có
các nh h��ng khác nhau ��i v�i t��ng lai c�a các MFP và c�a m$c �� d�ch v� tài chính vi mô
dành cho ng��i nghèo.
C"n phi nh�c l�i r ng Ngân hàng Nhà n��c không phi là ng��i ra quy�t ��nh chính sách duy
nh�t trong ti�n trình thông qua và th�c thi các Thông t�, và c�ng không phi là bên liên quan duy
nh�t còn ít ti�p xúc v�i t�p quán tài chính vi mô t�t. D�a trên kinh nghi�m trong quá trình xây
d�ng Ngh� ��nh, �i�u quan tr#ng là c"n phi lôi kéo nhi�u bên liên quan h�n tham gia ch$ không
phi ch% m�t mình SBV (MPI, MOF và ��c bi�t là PMO tr�c ti�p ho�c gián ti�p qua các MO) vào
quá trình so�n tho và tham v�n các Thông t� v� vì các v�n bn quan tr#ng này nh m phn ánh
các thách th$c và c� h�i trên th� tr��ng tài chính vi mô Vi�t Nam và � t��ng thích v�i các T�p
quán t�t h* tr� cho ngành này.
L�a ch#n 1: Trin khai nh� nó v�n có
L�a ch#n này � xu�t trin khai “��n t ng câu ch�” c�a Ngh� ��nh 28, ngh,a là vi�c ban hành các
thông t� kh5ng ��nh r ng Ngh� ��nh này yêu c"u T8T C: các nhà cung c�p tài chính vi mô hi�n
nay và trong t��ng lai phi �i�u ch%nh quy ch� pháp lý, c� c�u v�n, ho�t ��ng và yêu c"u v� �i�u
ti�t ��i v�i nh�ng ��i t��ng nêu trong ngh� ��nh 28 vào tháng 3/2007 (t$c là 24 tháng sau khi
Ngh� ��nh ���c thông qua). Trên th�c t�, �i�u này có ngh,a là:
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
42
(a) Yêu c"u �óng c&a h"u h�t n�u không phi là t�t c các nhà cung c�p tài chính vi
mô quy mô nh+ hi�n nay (ch� y�u là các NGO) – th��ng là nh�ng th ch� �ang
(nh�ng không phi là lúc nào c�ng v�y) ph�c v� các khách hàng nghèo h�n t�i
các vùng khó kh�n h�n vì nh�ng nhà cung c�p này không �� kh n�ng �áp $ng
���c các yêu c"u c�p phép
(b) Dòng d�ch v� tài chính vi mô dành cho ng��i nghèo có nguy c� b� suy gim -
m�t k�t qu ch�c ch�n không n m trong các m�c tiêu ban �"u c�a Ngh� ��nh 28,
và
(c) Không khuy�n khích ho�t ��ng trong t��ng lai c�a các nhà cung c�p tài chính vi
mô � Vi�t Nam, tr khi h# có th �áp $ng các yêu c"u c�p phép.
Chi phí và r�i ro quá l�n mà l�a ch#n này có th gây ra khi�n cho nó không có tính kh thi, gi�ng
nh� m�t báo cáo n�i b� c�a SBV �ã ghi nh�n, và có l� t�t h�n c là hãy tr�c ti�p khai thác hai
l�a ch#n sau �ây.
L�a ch�n 2: Gia h�n th�i h�n cu0i cùng
S&a ��i ngày b�t �"u c�a th�i gian ân h�n nêu trong ngh� ��nh, t ngày thông qua Ngh� ��nh ��n
ngày ban hành Thông t� cu�i cùng v� ho�t ��ng. Các thông t� này nên cho phép m�t khong
th�i gian dài h�n � áp d�ng ngh� ��nh 28 (có th ���c xem xét sau 12 ho�c th�m chí 24 tháng
sau khi ban hành thông t� có liên quan). 'i�u này s� cho phép các nhà cung c�p tài chính vi mô
bán chính th$c này có ý ��nh chuyn ��i � hoàn t�t quá trình này và có th các MFP khác ��a
ra ý t��ng và hoàn thành quá trình chuyn ��i này. N�u �i�u này không có tính kh thi v� lu�t
pháp, b�t ch�p vi�c các thông t� này ���c vi�t nh� th� nào, � s& d�ng chúng nh m t�o ra m�t
s� linh ho�t b� sung v� th�i h�n cho phép trin khai �"y �� Ngh� ��nh 28, thì nên xem xét vi�c
s&a ��i th�i �im trin khai Ngh� ��nh ��i v�i các MFP.
Vi�c cho phép có thêm th�i gian b� sung cho vi�c th�c thi Ngh� ��nh 28 v� bn ch�t s� không
làm thay ��i các v�n �� �ã nêu � các �o�n tr��c, �i�u này có ngh,a là nhi�u MFP có th không
bao gi� �� kh n�ng �áp $ng m#i yêu c"u mà Ngh� ��nh 28 �� ra. Tuy nhiên, ngh� ��nh cho thêm
th�i gian cho quy trình chuyn ��i có tr�t t� và cho phép các MFI ���c c�p phép (và các ngân
hàng và các PCF) có thêm th�i gian � m� r�ng quy mô �� nhanh, ph�c v� ���c l��ng khách
hàng mà các MF không ���c c�p phép và do �ó phi �óng c&a �ã � l�i. Ngoài ra, � t�o �i�u
ki�n cho m�t ti�n trình chuyn ��i có tr�t t� cho các MFP, L�a ch#n 2 c"n phi �u tiên thêm th�i
gian cho phép Phòng Tài chính Vi mô c�a SBV �i�u ch%nh c�u trúc giám sát n�i b� ��i v�i nhu
c"u c�a ngành.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
43
L�a ch�n 3: - Gi'i h�n �i�u ti�t c!a SBV �0i v'i các MFI l'n và nh n ti�n g1i
N�u Ngh� ��nh 28 ���c s&a ��i � gia h�n th�i h�n cho ngh� ��nh � có hi�u l�c, c"n xem xét
m�t s&a ��i chút ít l"n th$ hai ��i v�i 'i�u 3 c�a Ngh� ��nh. S&a ��i này phi duy trì hai lo�i MFI
phân theo m$c v�n nh�ng có ngo�i l� ��i v�i các MFP hi�n nay ch�a �áp $ng ���c yêu c"u
hi�n nay v� v�n t�i thiu là 500 tri�u �(ng. S&a ��i này s� ��a ra thêm kh n�ng SBV rà soát
��nh k) các m$c v�n sao cho t��ng thích v�i l�m phát và nh�ng thay ��i trong n�n kinh t�.
Theo l�a ch#n này, các MFP hi�n ch�a �áp $ng ���c m$c v�n 500 tri�u �(ng mà Ngh� ��nh 28
yêu c"u có th v�n ���c ��ng ký và ti�p t�c ho�t ��ng theo khung th ch�, lu�t pháp và không
ch�u s� �i�u ti�t c�a SBV (m�t ngành theo “Quy t�c '�o �$c”), cho ��n khi các ��n v� này t�ng
v�n lên h�n 500 tri�u �(ng và �áp $ng ���c các yêu c"u khác c�a Ngh� ��nh 28. Nh�ng MFP
này s� không ���c phép nh�n ti�t ki�m t� nguy�n và h# s� phi tuân th� Quy t�c '�o �$c ���c
t�t c các bên xây d�ng và �(ng tình trong khung th�i gian m�i nh� L�a ch#n 2 �� xu�t. Nhi�u
n��c �ã xây d�ng Quy t�c '�o �$c nh� v�y và Vi�t Nam có th nghiên c$u các kinh nghi�m t
h#. Các MFP ho�t ��ng theo Quy t�c '�o �$c có th phi th�c hi�n t ng b��c theo m�t khong
th�i gian nh�t ��nh � nh�t trí v�i chính ph� v� quy�n s� h�u trong t��ng lai các tài sn c�a h#
vào th�i �im k�t thúc m*i d� án – “món quà” tài sn ch% ��n v�i các nhà cung c�p tài chính vi
mô ho�t ��ng theo Ngh� ��nh 28.
Vi�c t� �i�u ti�t s� b�t �"u b ng vi�c các MFP không chuyn ��i � tham gia hi�p h�i tài chính vi
mô qu�c gia mà hi�p h�i này s� xây d�ng và áp d�ng Quy t�c '�o �$c mô t và phác ho� các
ho�t ��ng kinh doanh, nhóm khách hàng m�c tiêu và các ho�t ��ng tài chính vi mô. Các Quy t�c
'�o �$c t�t phi bao g(m các th�c ti.n v� kim soát ch�t l��ng danh m�c cho vay, các ho�t
��ng hi�u qu, và qun lý th�n tr#ng các khon ti�t ki�m (ví d� nh� T� l� d� tr� ti� g&i t�i thiu)
và m$c �� sinh l�i �(ng th�i và cung c�p cho Hi�p h�i các công c� th�c thi các t�p quán �ã
���c nh�t trí. Hi�p h�i tài chính vi mô s� �ánh giá x�p lo�i (x�p lo�i ban �"u, x�p lo�i theo s�
�im t�ng lên ho�c gim xu�ng) ho�t ��ng c�a thành viên nh� �ã nêu trong báo cáo v� ho�t
��ng theo quý và theo các chu-n m�c v� n�ng l�c (tiêu chí). Quy t�c '�o �$c có th, nh� � m�t
s� n��c, cho phép Hi�p h�i tr�c xu�t các thành viên không tuân th� các th�c ti.n �ã ký. Nh�
v�y, quy ch� h�i viên và “x�p h�ng” (phân lo�i) có th bo �m m�t ch�t l��ng c�n bn c�a m�t
MFP và tuân th� các th�c ti.n t�t ��i v�i khách hàng, các nhà c�p v�n và công chúng. M�c dù
Quy t�c '�o �$c không ch�u s� giám sát hay �i�u ti�t c�a SBV, nh�ng nó thích h�p cho ngành
này � có s� tham gia c�a SBV, các MFP ���c c�p phép (t$c là VBARD, VBSP và m�ng l��i
các PCF) vào quá trình xây d�ng Quy t�c '�o �$c.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
44
Trong l�a ch#n th$ ba này, các MFP hi�n �ang có s� v�n t 500 tri�u �(ng ��n 5 t� �(ng có th
l�a ch#n, hi�n t�i nh� �i�u 8 c�a Ngh� ��nh �ã quy ��nh, quy�t ��nh xem li�u h# có mu�n ch�p
nh�n ti�t ki�m t� nguy�n hay không. Các ��n v� này ��u s� ���c SBV c�p phép ho�t ��ng
nh�ng nh�ng yêu c"u c�p phép, nh� trong Ngh� ��nh �ã ch% rõ, có th ch�t ch� h�n n�u h# l�a
ch#n ch�p nh�n ti�t ki�m t� nguy�n. Tuy nhiên, m�t vài MFP hi�n có s� v�n hi�n t�i l�n h�n 500
tri�u �(ng nh�ng d��i 5 t� �(ng hi�n �ang huy ��ng ti�n ti�t ki�m thì h# có th s� phi ng ng
huy ��ng vào th�i �im Ngh� ��nh 28 có hi�u l�c, dù th�i �im �ó là vào tháng Ba n�m 2007 hay
vào m�t th�i �im m�i do chính ph� l�a ch#n. Gi s& r ng trong tr��ng h�p sau n�u Chính ph�
ch�p nh�n l�a ch#n kéo dài th�i gian áp d�ng Ngh� ��nh 28.
Ngoài vi�c t�o ra kh n�ng cao h�n � ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p s� ti�p t�c ti�p
c�n ���c v�i các d�ch v� tài chính vi mô và m�t ti�n trình chuyn ��i có tr�t t� h�n cho các MFI,
L�a ch#n 3 còn có m�t �u �im khác n�a là dành ra m�t khong th�i gian � Phòng Tài chính vi
mô c�a SBV �i�u ch%nh c�u trúc �i�u ti�t và giám sát n�i b� ��i v�i các nhu c"u �ang �i lên c�a
ngành này.
'�i v�i các MFP có kh n�ng s� vào Vi�t Nam trong t��ng lai, v�n �� có v1 ��n gin h�n, khi
mà khung lu�t pháp và chính sách � trin khai Ngh� ��nh 28 ���c xây d�ng �"y ��, hy v#ng là
sau khi các l�a ch#n trên �ây ���c cân nh�c. S� tham gia c�a các INGO � Vi�t Nam trong
t��ng lai có th là ��i t��ng c�a T8T C: các yêu c"u v� lu�t pháp, v�n và th ch� trong Ngh�
��nh 28. Nh� v�y, chính ph� s� khuy�n khích t�t c các MFP s�p gia nh�p th� tr��ng nên có v�n
pháp ��nh l�n h�n 500 tri�u �(ng và �áp $ng t�t c các yêu c"u khác c�a Ngh� ��nh 28 ho�c làm
vi�c thông qua các MFI hi�n nay.
Tuy nhiên, chính ph� có th mu�n cân nh�c cho phép các d� án m�i c�a các INGO v�i s� v�n
d��i 500 tri�u �(ng ���c ho�t ��ng � Vi�t Nam mà không c"n gi�y phép và không ch�u s� �i�u
ti�t c�a SBV mi.n là các d� án này phi công b� m$c v�n tr��c khi b�t �"u ho�t ��ng, phi
�(ng ý v�i chính ph� v� s� h�u tài sn trong t��ng lai khi d� án “k�t thúc” và phi tuân theo t�t
c các quy ��nh khác trong Quy t�c '�o �$c �ã ���c xây d�ng (nh� các MFP hi�n ch�a �áp
$ng ���c yêu c"u v� v�n s� làm). Vi�c ti�p t�c cho phép các MFP nh+ tham gia th� tr��ng c�ng
s� góp ph"n t�o ra nh�ng sn ph-m tài chính có tính sáng t�o ph�c v� nh�ng ng��i nghèo nh�t,
b� ph�n dân c� � các khu v�c xa xôi h1o lánh nh�t, và ti�p t�c mang l�i nh�ng ngu(n v�n t
bên ngoài cho ngành này.
Nh� v�y, khung �i�u ti�t ��i v�i khu v�c tài chính có th ���c xây d�ng d��i d�ng h� th�ng
“th$ b�c”, t��ng t� v�i các h� th�ng �ã ���c trin khai thành công � nhi�u n��c (xem H�p 1).
Trong m�t h� th�ng th$ b�c nh� th�, các MFI l�n mu�n làm trung gian ti�n g&i t dân chúng
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
45
(“b�c 3”) có th ���c SBV giám sát và �i�u ti�t m�t cách th�n tr#ng, nh�ng các c� ch� tài chính
vi mô nh+ h�n và mang tính ��a ph��ng h�n mà theo quy ��nh th��ng ch% ��nh h��ng tín d�ng,
và ch% coi ti�t ki�m t� nguy�n nh� các khon bo lãnh v�n vay t ng ph"n ho�c làm trung gian
cho các khon ti�t ki�m nh+ gi�a các h�i viên (“b�c 4”) s� ho�t ��ng theo Quy t�c '�o �$c s�
���c MFWG xây d�ng nh�ng không phi là ��i t��ng phi giám sát th�n tr#ng vì chúng không
gây ra các r�i ro mang tính h� th�ng.
Theo k�ch bn này, Nhóm Công tác Tài chính vi mô - v�i t� cách là m�t hi�p h�i v�n còn non tr1
các ��nh ch� tài chính vi mô � Vi�t Nam – có th gi� vai trò �i�u ph�i và qun lý ��i v�i các MFP
t� �i�u ti�t (“b�c 4”) nh� �ã mô t � trên. 'i�u này giúp �m bo r ng các d�ch v� cung c�p b�i
các ��nh ch� tài chính vi mô nh+ - là nh�ng th ch� có th ch5ng bao gi� có kh n�ng chuyn ��i
(ho�c s� chuyn ��i là không nên làm ho�c không c"n thi�t) – v�n ti�p t�c ph�c v� ng��i nghèo
� Vi�t Nam, do v�y, có th b� sung cho ph�m vi ti�p c�n c�a các ��nh ch� “chính th$c” hi�n nay
�ang ph�c v� ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p (VBSP, VBARD, các PCF) và ph�m vi ti�p
c�n c�a các MFI “chính th$c” m�i �ã ���c chuyn ��i.
H�p 1: H� th�ng tài chính c�a Ugan�a ���c Ngân hàng Ugan�a x�p thành 4 b�c
B�c I: T�t c� các ngân hàng th�ng m�i trong n�c và n�c ngoài
T�t c các ngân hàng th��ng m�i trong n��c và qu�c t� ���c Lu�t Ngân hàng �i�u ti�t và ���c
ngân hàng trung ��ng giám sát
B�c II: Các ��nh ch� tín d�ng cho vay và làm trung gian cho ti�n g�i c�a công chúng
'��c �i�u ti�t b�i Lu�t Ngân hàng v�i m�t s� gi�i h�n v� d�ch v� ngân hàng mà h# có th cung
c�p, ���c giám sát b�i ngân hàng trung ��ng
B�c III: Các ��nh ch� nh�n ti�n g�i tài chính vi mô (MDI)
Do Lu�t các ��nh ch� nh�n ti�n g&i vi mô n�m (2002) �i�u ti�t và ���c giám sát b�i ngân hàng
trung ��ng nh� các NBFI. Hi�n �ang có 5 MFI ���c c�p gi�y phép ho�t ��ng v�i t� cách là
MDI. M�t s� MFI b�c IV �ang chu-n b� chuyn ��i sang MDI b�c III
B�c IV: T�t c� các nhà cung c�p tài chính vi mô khác, bao g(m c các NGO, các h�p tác xã tín
d�ng và ti�t ki�m, các t� ch$c tài chính trên c� s� c�ng �(ng. B�c IV không ch�u s� �i�u ti�t c�a
ngân hàng trung ��ng nh�ng h"u h�t là thành viên c�a Hi�p h�i các ��nh ch� tài chính vi mô �
Ugan�a (AMFIU). AMFIU �ã xây d�ng Quy t�c '�o �$c cho các thành viên trong �ó các thành
viên phi tuân th� các T�p quán T�t. Hi�p h�i này c�ng c�p nh�t m�t Bn �( Ph�m vi ti�p c�n
c�a các chi nhánh thành viên; tuân th� và ph� bi�n d� li�u c� bn v� ho�t ��ng c�a các thành
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
46
viên MFI, và phân lo�i thành viên theo b�n nhóm d�a trên ph�m vi ti�p c�n, ch�t l��ng danh
m�c v�n vay và m$c �� b�n v�ng.
Các v�n �� pháp lý và chính sách khác
Các mng khác v� chính sách và quy ��nh s� c"n có s� rà soát l�i � thúc �-y h�n n�a ngành
tài chính vi mô và �m bo r ng nh�ng h�n ch� xác ��nh ra s� ���c kh�c ph�c. Các lu�t c"n rà
soát l�i có th bao g(m:
- Lu�t v� các Hi�p h�i và có th là c m�t Lu�t m�i v� các t� ch$c phi chính ph�;
- Lu�t Doanh nghi�p so v�i các MFI v�i t� cách là các công ty h�u h�n nh� bo lãnh;
- Lu�t và quy ��nh v� ngân hàng và các ��nh ch� tài chính phi ngân hàng, ví d� nh� có th
có c� h�i cho vi�c h�p nh�t nhi�u Ngh� ��nh r�i r�c liên quan ��n vi�c cung c�p d�ch v�
tài chính trong m�t Lu�t s&a ��i v� các t� ch$c tín d�ng nh� �ã nêu trong n�m 2007;
- Các lu�t kinh doanh khác có liên quan ��n l,nh v�c tài chính;
- Lu�t và các quy ��nh cho PCF và các h�p tác xã tín d�ng.
- Quy ��nh/lu�t l� liên quan ��n các d�ch v� tài chính vi mô khác (cho thuê, bo him,
chuyn ti�n).
4. K�t lu n: Nh�ng �i�u ki�n và y�u t0 có th� có cho chi�n l��c
t�ng c��ng ti�p c n ��n tài chính vi mô
Thách th$c mà chính ph� Vi�t Nam phi ��i m�t mà báo cáo này hy v#ng s� �óng góp là thông
qua chi�n l��c toàn di�n cho ngành tài chính vi mô nh m t�ng c��ng ti�p c�n c�a ng��i nghèo
và ng��i có thu nh�p th�p ��n m�t di�n r�ng các lo�i d�ch v� tài chính, vì các bài h#c kinh
nghi�m trên th� gi�i �ã ch% ra r ng �ây là m�t trong nh�ng cách hi�u qu nh�t � ng��i nghèo
và ng��i có thu nh�p th�p t� gii thoát kh+i �ói nghèo ho�c gia t�ng thu nh�p trên �i�u ki�n c�a
h# trong khi �(ng th�i cho phép khu v�c tài chính vi mô h�i nh�p hoàn toàn vào ngành tài chính.
Chi�n l��c này s� ��t ���c thành công l�n nh�t n�u nó ���c coi là y�u t� thêm n�a trong ti�n
trình ci cách tài chính � Vi�t Nam.
Chi�n l��c này c�ng c"n phi bao g(m c vi�c ��a ra nh�ng l�a ch#n công khai các chính sách
và các biên pháp �� xu�t trong báo cáo � gim ho�c lo�i b+ hoàn toàn nh�ng bi�n d�ng làm
gim hi�u su�t và �e do� s� b�n v�ng c�a các ��nh ch� tài chính vi mô. Chi�n l��c này c�ng
c"n phi xây d�ng m�t c�u trúc lu�t pháp và �i�u ti�t thích h�p ���c xây d�ng xung quanh Ngh�
��nh 28 nh m t�o �i�u ki�n � tài chính vi mô có th ho�t ��ng trôi chy, trong �ó minh b�ch và
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
47
pháp tr� là ch� ��o. Bên c�nh �ó, Chi�n l��c này c�ng c"n tâp trung ��a ra nh�ng ch��ng trình
tr� giúp k2 thu�t và xây d�ng n�ng l�c nh m giúp cho các ��nh ch� tài chính vi mô có s$c m�nh
h�n, ph�m vi ho�t ��ng r�ng h�n, có hi�u qu và b�n v�ng h�n, c chính th$c và bán chính
th$c trong quá trình th�c hi�n vai trò cung c�p các d�ch v� tài chính �a d�ng, có ch�t l��ng cao,
phù h�p v�i nhu c"u và giá c cho ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p � Vi�t Nam. ' chi�n
l��c này thành công, chính ph�, các ��nh ch� tài chính �a ph��ng và song ph��ng, các t� ch$c
xã h�i dân s� qu�c t� và ��a ph��ng (NGO và các t� ch$c khác) c"n phi cam k�t m�t cách h�
th�ng và nh�t quán nh m th�c hi�n n* l�c và �ng h� chi�n l��c này trong các n�m t�i. Ngoài ra,
các c� quan tài tr� c"n phi n* l�c �i�u ph�i hài hoà các ho�t ��ng h* tr� dành cho ngành tài
chính vi mô v�i m�c tiêu t�ng c��ng tính ch�t ch� và s� liên k�t �"u t� cho các chính sách qu�c
gia.
Báo cáo này kh5ng ��nh gi thuy�t là t�ng c��ng ti�p c�n ��n tài chính vi mô theo m�t cách b�n
v�ng là m�t nhân t� thi�t y�u c�a chi�n l��c làm ��ng l�c gim nghèo � nông thôn. H�n n�a,
báo cáo này th a nh�n r ng chi�n l��c � t�ng c��ng ti�p c�n ch�t l��ng và s� �a d�ng ch�p
nh�n ���c các d�ch v� tài chính vi mô cho ng��i nghèo (a) c"n nh�n m�nh là không phi ph�m
vi ti�p c�n tr nh�ng khu v�c có v�n �� v� s�c t�c và ��a hình ��a ph��ng, và m�t s� v�n �� v�
ch�t l��ng ���c xây d�ng khá t�t � Vi�t Nam mà là hi�u qu và tính b�n v�ng c�a các ��nh ch�
bao g(m ngành tài chính vi mô và ph�c v� ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p và (b) c"n
���c xây d�ng, suy ngh, v� dài h�n, ch� y�u là xung quanh các các ��nh ch� chính th$c:
VBARD, VBSP, các PCF là nh�ng nhà cung c�p l�n nh�t các d�ch v� tài chính cho ng��i nghèo
và ng��i có thu nh�p th�p, và d"n d"n là b�i các JSCB, trong b�i cnh th� tr��ng tài chính �ang
phát trin sâu r�ng trong t"ng l�p có thu nh�p th�p h�n. Các ��nh ch� s� ��t ���c quy mô mà th�
tr��ng �òi h+i và s� có s$c m�nh tài chính l�n h�n, v�i �i�u ki�n là chúng ���c c�ng �(ng qu�c
t� h* tr� v� k2 thu�t. Vì Ngh� ��nh 28 �ang ���c trin khai, m�t s� ít các MFP l�n bán chính th$c
ch�c là s� chuyn ��i thành nh�ng nhà cung c�p tài chính vi mô “���c �i�u ti�t” và do �ó, làm
t�ng t� l� ng��i nghèo và ng��i thu nh�p th�p là ��i t��ng ph�c v� c�a các ��nh ch� “chính
th$c” và �i�u này s� làm gia t�ng c�nh tranh cho các d�ch v� tài chính vi mô. Tuy nhiên, ngành
tài chính vi mô � Vi�t Nam không th ���c l�p k� ho�ch, ���c c� c�u và ��oc �i�u ti�t trong
các quy ��nh h�n ch� thành công c�a chính ph� và môi tr��ng không c�nh tranh c"n phi ���c
d4 b+ và các nhà cung c�p d�ch v� b�t �"u l�ng nghe và �áp $ng nhu c"u �ang thay ��i trên th�
tr��ng – và cu�i cùng là các khách hàng s� quy�t ��nh nhà cung c�p nào s� thành công.
Trong ng�n h�n, vi�c trin khai Ngh� ��nh 28, m�t y�u t� ch� ch�t trong chi�n l��c c�a chính
ph�, c"n phi ���c qun lý m�t cách th�n tr#ng nh m tránh s� bi�n m�t c�a nhi�u MFP. M�c dù
các ngu(n l�c h�n ch� và ph�m vi ti�p c�n c�a h# ch% gi�i h�n trong m�t vài xã trong m�t t%nh và
không c"n thi�t t�i các c�ng �(ng khó kh�n và xa xôi h1o lánh nh�t nh�ng trong ng�n h�n, s�
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
48
l��ng các MFP có th suy gim s� làm t�ng nguy c� �-y m�t s� ng��i nghèo ra kh+i nh�ng
d�ch v� tài chính vi mô v�n �ã h�n h6p nh�ng v�n �ang giúp ích cho h# hi�n nay. Và �i�u này thì
th�t không th ch�p nh�n ���c. Nh� v�y, chi�n l��c kép này ���c t�ng c��ng � duy trì ph�m
vi ti�p c�n trong ng�n h�n là � t�ng c��ng s$c m�nh cho t�t c các ��nh ch� chính th$c trong
ngành, �(ng th�i h* tr� v�n giúp các MFP nh+ h�n hi�n nay, ch�c ch�n s� nh�n ���c s� h* tr�
c�a các nhà tài tr� xây d�ng m�t môi tr��ng “t� �i�u ti�t” v�i s� �(ng ý c�a chính ph� (“Quy t�c
'�o �$c”) cho phép duy trì các d�ch v� �ang cung c�p hi�n nay. Vì trong t��ng lai, khi khuy�n
khích các MFI s�p xu�t hi�n làm nh� v�y theo quy ��nh c�a Ngh� ��nh 28, có kh n�ng là m�t vài
MFP nh+ h�n không �� tiêu chu-n theo Ngh� ��nh 28, s� �óng góp m�t cách tích c�c các cách
ti�p c�n m�i ho�c s� ph�c v� khách hàng � nh�ng vùng khó kh�n và nên cho phép h# này ho�t
��ng � Vi�t Nam (nh�ng theo các quy ��nh nghiêm ng�t c�a Quy t�c '�o �$c có th s� ���c
thông qua).
Báo cáo này �� xu�t m�t lo�t các chính sách chi�n l��c, các bi�n pháp lu�t pháp và �i�u ti�t,
các bi�n pháp th ch� và ho�t ��ng � chính ph� và c�ng �(ng các nhà tài tr� xem xét. Cu�i
cùng, nh�ng �� xu�t ���c l�a ch#n cùng nhau (và báo cáo này c�ng ��a ra m�t s� khuy�n ngh�
v� m$c �� �u tiên cho m*i �� xu�t) s� t�o thành nh�ng �im ký hi�u cho phát trin chi�n l��c
c�a ngành tài chính vi mô c�a Chính ph� Vi�t Nam d��i s� lãnh ��o chung c�a B� Tài chính và
Ngân hàng Nhà n��c, giúp Vi�t Nam ��t ���c nh�ng m�c tiêu �ã �� ra v� t�ng c��ng c� h�i
ti�p c�n c�a ng��i nghèo ��n các d�ch v� tài chính vi mô có ch�t l��ng cao h�n và có ph�m vi
l�n h�n. Các �� xu�t này c�ng s� giúp Vi�t Nam t�ng c��ng hi�u qu c�a các ��nh ch� “chính
th$c” và bán chính th$c �ang ho�t ��ng trong l,nh v�c tài chính vi mô và theo �ó là t�ng c��ng
s� b�n v�ng c�a h# khi tài chính vi mô tr� thành m�t b� ph�n không th tách r�i c�a ngành tài
chính. Các bi�n pháp và l�a ch#n chính ���c tóm t�t sau �ây:
�� ��t ���c m�t môi tr��ng chính sách ho�t ��ng t0t h&n
a. VBSP có th tr� thành m�t t� ch$c tín d�ng th��ng tr�c cho vay bán buôn v�i lãi
su�t th� tr��ng (ho�c g"n v�i m$c lãi su�t th� tr��ng), ��c bi�t v�i các MFI ph�c v�
ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p, �(ng th�i, duy trì n�ng l�c bán l1 ��c l�p
nh�ng nh+ h�n nhi�u.
b. Thay vào �ó (và có v1 phù h�p h�n), VBSP c"n có hai “c&a” cho vay khác bi�t nhau:
i. m�t là cho các ho�t ��ng có th ti�p t�c �òi h+i tr� c�p (ví d�: cho sinh
viên vay). Ngu(n v�n cho “cánh c&a” th$ nh�t này s� ���c l�y t phân
b� ngân sách hàng n�m.
ii. m�t cho các ho�t ��ng phát trin “ngân hàng/tín d�ng” nói chung. Ngu(n
v�n cho “cánh c&a” th$ hai này ch% gi�i h�n trong ngu(n v�n hi�n t�i c�a
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
49
VBSP và các ngu(n ti�t ki�m b� sung mà VBSP có kh n�ng huy ��ng
t th� tr��ng.
c. ' VBSP phát huy �"y �� ti�m n�ng huy ��ng ngu(n l�c, lãi su�t cho vay c�a VBSP
trong c hai tr��ng h�p ��u c"n phi t�ng d�n d�n lên t�i m$c lãi su�t cho vay trên
th� tr��ng, t$c là � trang tri r�i ro tín d�ng, chi phí v�n và t�t c chi phí ho�t ��ng.
d. M�t s� ho�t ��ng hi�n �ang ���c VBSP “c�p v�n” v� bn ch�t là nh�ng ho�t ��ng
an sinh xã h�i h�n và chúng c"n phi ���c chuyn giao t VBSP sang các b�
ngành có liên quan.
e. M$c lãi su�t cho vay c�a VDB c�ng nên ���c t�ng d"n d"n lên m$c lãi su�t th�
tr��ng � c�p v�n cho các h�n m$c tín d�ng c�a h# có th ���c duy trì thông qua
vi�c c�nh tranh các ngu(n l�c cho th� tr��ng (bao g(m, ch$ng t c�a chính ph� và
các ngu(n l�c c�a VPSC. Bn ch�t bu�c phi chuyn giao t VPSC sang VDB nên
d"n d"n ���c lo�i b+.
�� t�ng c��ng khuôn kh% �#nh ch� và t% ch)c
a. ' t�ng c��ng k2 n�ng r�i ro ngân hàng và tín d�ng c�a cán b� nhân viên và ch�t
l��ng c�a ban qun lý và kim toán t�t c các MFI, c chính th$c và bán chính th$c
và � cho phép h# m� r�ng ho�t ��ng khi h# th�y có c� h�i trên th� tr��ng c�g nh� là
s& d�ng MIS.
b. Các nhà tài tr� (c �a ph��ng l�n song ph��ng) nên t�ng c��ng chia s1 ngu(n l�c
trong các khon vay/cho vay không hoàn l�i ���c dành cho �ào t�o cán b� nhân viên
và các nhà qun lý c�a các MFP chính th$c và không chuyn ��i. Lý t��ng là các
ngu(n l�c nên ���c cung c�p � giúp ci thi�n n�ng l�c �ào t�o c�a các t� ch$c �ào
t�o hi�n nay, ví d� nh� Hi�p h�i Ngân hàng, CCF (��i v�i PCF), ho�c BTC (cho IFC
h* tr�) � cung c�p �ào t�o cho m�t l��ng l�n các MFI v� k2 n�ng ngân hàng,
ph��ng th$c k� toán.
c. Trong mng MFI bao g(m m�t s� ��nh ch� chính th$c (VBARD, VBSP, PCF, các MFI
chuyn ��i) và các ��nh ch� bán chính th$c, theo m�t Quy t�c '�o �$c ���c xây
d�ng t�t, các t� ch$c qu"n chúng và nh�t là H�i Liên hi�p ph� n� nên ti�p t�c �óng
vai trò theo �ó h# phát trin v��t tr�i và th hi�n quá kh$ ho�t ��ng xu�t s�c: �ó là
nh�ng ng�i thúc ��y s� gia t�ng ti�p c�n c�a ng��i nghèo (ph� n� trong trong
tr��ng h�p VWU) ��n các d�ch v� tài chính và phi tài chính, t$c là xác ��nh nh�ng
ng��i ti�p c�n ��n tín d�ng, giúp t� ch$c các nhóm tín d�ng, h* tr� vi�c tr n� ch$c
không phi là m�t nhà cung c�p d�ch v� tài chính vi mô b�n v�ng, m�t vai trò mà VWU
hay các t� ch$c qu"n chúng khác không ���c chu-n b� ho�c không ���c c� c�u �
làm nh� th�.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
50
C�i thi�n môi tr��ng pháp lý và chính sách
a. Các Thông t� thi hành c�a Ngh� ��nh 28 c"n phi ���c ban hành càng s�m càng t�t.
N�u có tính kh thi v� m�t pháp lý, các thông t� này c"n phi cho phép m�t khong
th�i gian dài b� sung � các MFP có ý ��nh chuyn ��i có th th�c hi�n ���c �i�u �ó.
N�u các thông t� này không th kéo dài th�i h�n trin khai ngh� ��nh thì c�ng c"n phi
xem xét vi�c s&a ��i ngh� ��nh � cho phép có s� gia h�n này. C"n phi cân nh�c
nguy c� ti�m tàng trong ng�n h�n v� vi�c gim c� h�i ti�p c�n tài chính vi mô c�a
ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p th�p � Vi�t Nam do s� bi�n m�t c�a nhi�u MFP
quy mô nh+ h�n. Do �ó, Ngh� ��nh 28 c"n phi cho phép nh�ng thay ��i b� sung d��i
�ây:
b. M�t Quy t�c '�o �$c s� ���c xây d�ng và ���c áp d�ng cho các MFI hi�n �ang có
s� v�n d��i 500 tri�u �(ng và quy�t ��nh không chuyn ��i. C"n cho phép h# ti�p t�c
ho�t ��ng “không ���c �i�u ti�t” b�i Ngân hàng Nhà n��c nh�ng theo nh�ng quy t�c
��o �$c nghiêm ng�t do chính ph� xây d�ng và thông qua. Các MFI trong t��ng lai
có s� v�n d��i 500 tri�u �(ng c�ng s� ���c phép ho�t ��ng theo Quy t�c '�o �$c
(quy t�c này phi có �òi h+i báo cáo v�n khi b�t �"u ho�t ��ng và phi nêu rõ c� c�u
tài sn sau khi d� án k�t thúc ho�t ��ng)
c.Nh�ng MFI hi�n nay và trong t��ng lai có s� v�n t 500 tri�u ��n 5 t� �(ng s� phi
theo t�t c các yêu c"u c�a Ngh� ��nh 28. H# phi ���c phép l�a ch#n vi�c có ch�p
nh�n hay không các khon ti�t ki�m t� nguy�n và do �ó là ��i t��ng c�a các quy ��nh
khác theo gi�y phép c�a SBV, nh� �ã nêu trong �i�u 8 trong Ngh� ��nh.
d. Hàng n�m ho�c c$ hai n�m m�t l"n, SBV ���c u� quy�n chính th$c cho phép �i�u
ch%nh m$c v�n yêu c"u ��i v�i các MFI.
e. ' ci thi�n công tác �i�u ti�t c�a SBV, th ch� này c"n:
i. T�ng c��ng kh n�ng duy trì c� s� d� li�u thông tin luôn ���c c�p nh�t và nh�t
quán hi�n nay v� t�t c các ��nh ch� tài chính �ang ho�t ��ng trên th� tr��ng,
bao g(m ch�t l��ng tài sn, ph�m vi ti�p c�n, ngu(n v�n, phân �o�n th� tr��ng,
v�i m�c �ích �-y m�nh qun lý r�i ro;
ii. Xem xét vi�c thay ��i m�t s� quy ��nh và t ng b��c (m�t cách th�n tr#ng) cho
phép các PCF m� r�ng ph�m vi ho�t ��ng hi�n �ang kìm hãm các PCF ra ngoài
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
51
biên gi�i các xã hi�n nay, t �ó, t�o c� h�i � các PCF có th� ph"n l�n h�n và
gim chi phí
iii. Giúp �4 xây d�ng m�t h� th�ng (c� quan) tham chi�u tín d�ng v�i ít nh�t m�t h�
th�ng ghi n� v�i ít nh�t m�t h� th�ng ��ng ký danh m�c v�n vay không tr n�
���c nh m gim r�i ro n� quá h�n và danh m�c có r�i ro ch�a b� phát hi�n trên
th� tr��ng ���c �áp $ng t�t;
iv. Xây d�ng m�t h� th�ng �ánh giá th��ng xuyên v� các MFP và MFI quy mô l�n
và v a (chính th$c và bán chính th$c) s� ci thi�n ���c m$c �� hiu bi�t l�n
nhau và tính �áng tin c�y trong ngành này.
Vi�c xây d�ng chi�n l��c này cho ngành tài chính vi mô v�i t� cách là m�t phân ngành kinh
doanh tài chính t� l�c có nhi�m v� xã h�i ch$ không phi m�t công c� cho vay gim nghèo s�
�òi h+i tái t�o ��ng l�c cho ��i tho�i gi�a Chính ph�, các ��nh ch� trong ngành, các nhà tài tr�
và các t� ch$c qu"n chúng hi�n �ang qun lý m�t l��ng l�n các t� ch$c tài chính vi mô bán
chính th$c. Chi�n l��c m�i s� lo�i b+ nh�ng v�n �� tr��c �ây và nh�ng b�t �n v� chính sách
nh� �ã nêu trong vi�c xây d�ng khuôn kh� pháp lý kh thi theo Ngh� ��nh 28 và s� thi�u v�ng
m�t chi�n l��c nh�t quán c"n ���c gii quy�t.
'i�u quan tr#ng h�n là thông qua m�t chi�n l��c m�i nh�t quán s� giúp xây d�ng s� �(ng
thu�n t�ng th gi�a t�t c các bên liên quan cho ngành tài chính vi mô tuân th� theo các th�c
ti.n t�t h��ng ��n k�t qu và d�a trên ho�t ��ng trong toàn b� ngành tài chính. Ng��i ta hy
v#ng r ng báo cáo này (Tâp I và T�p II) s� �óng góp cho chi�n l��c này và cho thành công c�a
th� tr��ng ��c �áo này và cho s� phát trin c�a Vi�t Nam.
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
52
Nh�ng h�n ch� L�a ch#n Nh�ng thu�n l�i/Nh�ng b�t l�i
Chuyn ��i t VBSP t cho vay bán l1 sang bán buôn, nh�ng v�n duy trì m�t s� ch$c n�ng bán l1 .
i) S� khó kh�n khi phân tách c� ch� bán buôn t ho�t ��ng bán l1.
ii) M�ng l��i chi nhánh s� c"n ���c �óng c&a ho�c chuyn giao các chi nhánh. Trong ng�n h�n ��n trung h�n s� có r�i ro r ng các MFIs bán chính th$c có th không th thay th� các d�ch v� �"y �� c�a VBSP.
iii) S� không gii quy�t ���c v�n �� m$c lãi su�t ���c tr� c�p cho b� ph�n bán l1 trong ho�t ��ng c�a ��n v�.
iv) C� c�u ��nh ch� khác bi�t c�a CCF và PCFs s� không làm cho ch$c n�ng bán buôn duy nh�t tr� nên kh thi.
v) Các ngu(n l�c tài khoá không nên dành cho các MFI bán chính th$c, nh�t là nh�ng ��n v� không ���c SBV �i�u ti�t. Các nhà tài tr� s� không cung c�p tài chính m�t c� ch� nh� v�y tr phi nó ���c thiêt l�p m�t cách �úng ��n v� tài chính.
Xúc ti�n ti�p c�n ��n các c� ch� trên �%nh (Apex)
Cho ��n nay, c VBSP l�n các MFIs khác ��u không �� kh n�ng �áp $ng các �i�u ki�n ngân hàng mà các c� ch� trên �%nh �ã thi�t l�p.
D"n d"n t�ng lãi su�t � VBSP T� nhân hoá m�t ph"n VBSP M�t t� ch$c t� nhân ch�c là s� không mua
VBSP trong môi tr��ng chính sách hi�n hành Bán VBSP hoàn toàn cho m�t ngân hàng khác
Gi�ng nh� tr��c
Nh�ng h�n ch� và l�a
ch#n cho m�t môi tr��ng
chính sách ch� ��ng trong
ngành tài chính vi mô
Các c� ch� tín d�ng ���c tr�
c�p thông qua VBSP
Sáp nh�p VBSP v�i VBARD Ch�c là không kh thi vì VBSP v a tách kh+i VBARD
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
53
Sáp nh�p VBSP v�i CCF Không kh thi tính ��n khác bi�t v� c� c�u ��nh ch�
VPSC tr� thành m�t ngân hàng th��ng m�i.
VPSC có kinh nghi�m trong huy ��ng các ngu(n l�c, nh�ng không có kinh nghi�m trong cho vay và �ánh giá r�i ro. VPSC huy ��ng các ngu(n l�c � các khu v�c nông thôn và ch� y�u s� chuyn giao cho vùng thành th�. Vi�c chuyn giao không minh
b�ch và u� quy�n các ngu(n
l�c sang VDB t VPSC
D"n d"n lo�i b+ chuyn giao b�t bu�c t VPSC sang VDB
S� yêu c"u có nh�ng cách minh b�ch h�n � tài tr� cho VDB và cho phép d"n d"n t�ng lãi su�t cho vay lên m$c th� tr��ng. N�ng l�c ��nh ch� c�a VDB � ho�t ��ng trong môi tr��ng h��ng ��n th� tr��ng h�n s� c"n ���c t�ng c��ng. Các c� ch� tài tr� s� thay th� các qu2 t VPSC s� c"n ���c �ánh giá c-n th�n.
Các l�a ch#n và bi�n pháp v�
ci thi�n n�ng l�c th ch� và
con ng��i
Xây d�ng n�ng l�c và h* tr�c
k2 thu�t ���c �i�u ch%nh
Cho phép các PCFs sinh l�i m� r�ng ra
ngoài m�t xã. Ci thi�n d� li�u c�a SBV v�
các t� ch$c tài chính. Xây d�ng h� th�ng
tham chi�u tín d�ng và �ánh giá các MFIs
l�n/trung bình. Ci thi�n các k2 n�ng r�i ro
tín d�ng và ngân hàng c�a MFIs và ch�t
l��ng qun lý. Các nhà tài tr� s� h* tr� các
c� ch� trên �%nh và gia t�ng các ngu(n l�c
cho xây d�ng n�ng l�c
Các l�a ch#n và bi�n pháp
� ci thi�n n�ng l�c ��nh
ch�, con ng��i, và khuôn
kh� t� ch$c cho ngành tài
chính vi mô và các c� quan
qun lý
Vai trò c�a các t� ch$c qu"n
chúng
T� mình chuyn d�i m�t ph"n hay toàn
b� thành m�t nhà cung c�p tài chính vi
mô b�n v�ng, �áp $ng nhu c"u th� tr��ng
Không �� xu�t. Vai trò này có th �i l�ch kh+i
quá kh$ ho�t ��ng r�t t�t v�i t� cách là bên
thúc ��y cho ph� n� nghèo ti�p c�n ��n các
Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n �� t�ng c�ng kh n�ng ti�p c�n ��n Tài chính vi mô
54
và ��c l�p v�i nhà tài tr� d�ch v� tài chính và phi tài chính
“Nhà ho�t ��ng” h�p pháp c�a các MFPs
bán chính th$c và s� h�u các MFIs chính
th$c trong t��ng lai � h* tr� cho s� phát
trin c�a ngành tài chính vi mô chuyên
nghi�p h�n
Trin khai nh� Ngh� ��nh �ã nêu ra (a) S� yêu c"u �óng c&a h"u h�t các MFPs quy mô nh+ mà nh�ng ��n v� này nói chung �áp $ng các khách hàng và khu v�c “khó kh�n”
(b) Có th làm gim dòng d�ch v� tài chính vi mô cho ng��i nghèo
(c) Có th không khuy�n khích s� tham gia trong t��ng lai c�a các MFPs trong ngành này tr khi h# có th �áp $ng các yêu c"u v� c�p phép .
M� r�ng th�i h�n V� m�u ch�t �i�u này s� �i�u ch%nh các v�n v� nói trên. Tuy nhiên, ngh� ��nh s� ��a ra nhi�u th�i gian h�n cho các MFPs chuyn ��i và cho phép thêm th�i gian cho các MFIs ���c c�p phép m� r�ng �� nhanh � ph�c v� các khách hàng c�a các c� ch� tài chính vi mô không ���c c�p phép mà �i�u này phi ���c ch�m d$t. 'i�u này c�ng s� cho phép thêm th�i gian cho Phòng Tài chính vi mô c�a SBV �i�u ch%nh c� ch� giám sát n�i b� cho phù h�p v�i nhu c"u c�a ngành.
Ci thi�n khuôn kh� pháp lý
và qun lý
Th�c thi Ngh� ��nh 28
H�n ch� quy ��nh c�a SBV ��i v�i các
MFIs l�n và nh�n ti�n g&i, và xây d�ng m�t
B� Quy t�c ��o �$c cho các MFP nh+,
không chuyn ��i v�i t� cách là các ��n v�
t� �i�u ti�t
Tránh t�t c các v�n �� có th ny sinh li�t kêt
� nh�ng l�a ch#n � trên.