B cng Thng Vin Nghin cu Thng mi

Bo co tng hp ti khoa hc cp B

M s: 68.08.RD

Nghin cu hon thin th ch v mi trng kinh doanh, thc thi

cc cam kt hi nhp kinh t quc t

7161 06/3/2009

H ni 2008

B cng Thng Vin Nghin cu Thng mi

ti khoa hc cp B

M s: 68.08.RD

hon thin th ch v mi trng kinh doanh, thc thi cc cam kt

hi nhp kinh t quc t

C quan qun l: B Cng Thng C quan ch tr thc hin: Vin Nghin cu Thng mi

Ch nhim ti: PGS.TS. L Danh Vnh

Thnh vin ti:

PGS.TS. Nguyn Vn Nam

TS. Nguyn Th Nhiu

CN. Thanh Lim

Danh mc cc t vit tt

WTO T ch Thng mi th gii

ASEAN Hip hi cc quc gia ng Nam

AFTA Khu vc mu dch t do ASEAN

APEC Din n kinh t chu - Thi Bnh Dng

ASEM Din n hp tc - u

IFC Cng ty Ti chnh quc t

WB Ngn hng th gii

ITC Trung tm thng mi quc t

IMF Qu Tin t quc t

FDI Vn u t trc tip nc ngoi

TNCs Cng ty xuyn quc gia

EU Lin minh chu u

XHCN X hi ch ngha

DNNN Doanh nghip Nh nc

DN Doanh nghip

KTTN Kinh t t nhn

NME Quy ch nn kinh t phi th trng

VNCI Nng lc cnh tranh Vit Nam

PCI Ch s cnh tranh cp tnh/thnh

ETI Ch s thun li thng mi

IEF Ch s t do kinh t

ICTs Tnh sn c v s dng cng ngh thng tin

MFN Ch ti hu quc

ITA Hip nh v Cng ngh thng tin

TXT Hip nh v Dt may

ME Hip nh v Thit b y t

CH Hip nh v Ho cht

CA Hip nh v My bay dn dng

TBTs Hip nh v Hng ro k thut trong thng mi

SPS Hip nh v Cc bin php v sinh kim dch

ILP Hip nh v Th tc cp php nhp khu

ROO Hip nh v Quy tc xut x

PSI Hip nh v Kim tra trc khi giao hng

ACV Hip nh v Tr gi tnh thu hi quan

ASG Hip nh v Cc bin php t v

SCM- ADP Hip nh v Tr cp - ph gi

AOA Hip nh v Nng nghip

ATC Hip nh v Thng mi hng dt v may mc

TRIMS Hip nh v Cc bin php u t lin quan n thng mi

GPA Hip nh v Mua sm chnh ph

GATS Hip nh v Thng mi dch v

TRIPS Hip nh v Cc kha cnh lin quan n thng mi ca quyn s hu tr tu

DSU Tho thun v Cc quy tc v th tc iu chnh vic gii quyt tranh chp

Danh mc bng biu

Tn bng Trang

S 1.1. Cu thnh ch s thun li thng mi ca HU v WEF 14

Bng 1.1. Phm vi cc hip nh khu vc Vit Nam tham gia (tnh n 1/1/2008)

30

Bng 1.2. Ch s thnh phn PCI v cc cam kt theo BTA/WTO 32

Bng 1.3. Cc ch tiu c bn nm 2005 ca Trung Quc so snh vi mt s nhm nc

34

Bng 1.4. Ch s t do kinh t ca Trung Quc 2002 - 2008 41

Bng 1.5. Ch s mi trng kinh doanh ca Trung Quc hin nay 42

Bng 2.1. Ch s mi trng thng mi ca Vit Nam v mt s nc la chn nm 2008

50

Biu 2.1. Ch s mi trng kinh doanh ca Vit Nam 2005 - 2008 theo nh gi ca WB/IFC

52

Bng 2.2. Ch s t do kinh t ca Vit Nam 2002 - 2008 56

Bng 2.3. So snh im tng hp v im thnh phn gia PCI nm 2006 v PCI nm 2007

58

Bng 2.4. Tng hp PCI 2008 theo im s cao nht v thp nht

Bng 2.5. Cc ci cch th ch c thc hin trong giai on 2002 - 2006 thc hin cc yu cu BTA

62

66

Biu 2.2. nh gi v mi trng kinh doanh theo nm 80

Biu 2.3. nh gi cc yu t v mi trng kinh doanh 2007 ca Vit Nam

82

Biu 2.4. Nhng ci thin gn y vi mi trng kinh doanh nm 2007 ca Vit Nam

83

Biu 2.5. Nhng xut ca doanh nghip v ci thin mi trng kinh doanh

85

Mc lc Ni dung Trang

M u 1

Chng 1: Tng quan v th ch mi trng kinh doanh trong cc cam kt hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam

8

1.1. Khi qut chung v th ch mi trng kinh doanh 8

1.1.1. Khi nim v th ch 8

1.1.2. Khi nim v mi trng kinh doanh 9 1.1.3. Khi nim v th ch mi trng kinh doanh 10 1.1.4. Nhng yu cu c bn i vi th ch mi trng kinh doanh trong iu kin hi nhp kinh t quc t

11

1.2. Cc tiu ch phn nh th ch mi trng kinh doanh 12

1.2.1. Mi quan h gia th ch mi trng kinh doanh v cc tiu ch c th v mi trng kinh doanh

12

1.2.2. Ch s thun li thng mi (Enabling Trade Index-ETI) 12 1.2.3. 10 tiu ch nh gi mi trng kinh doanh quc gia theo WB v IFC 15 1.2.4. Ch s t do kinh t - IEF 17

1.2.5. 10 tiu ch nh gi mi trng kinh doanh cp tnh thnh theo VCCI v D n nng cao nng lc cnh tranh Vit Nam (VNCI)

18

1.3. Cc cam kt hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam v th ch mi trng kinh doanh

23

1.3.1. Cam kt trong khun kh WTO 23

1.3.2. Cc cam kt trong Hip nh Thng mi Vit Nam - Hoa K 25 1.3.3. Cc cam kt trong cc Hip nh khc 29

1.3.4. Quan h gia cc ch s thnh phn PCI v cc yu cu cam kt BTA/WTO

30

1.3. Kinh nghim ca Trung Quc v hon thin th ch mi trng kinh doanh theo cam kt WTO

34

1.3.1. Nhng ni dung hon thin th ch mi trng kinh doanh ca Trung Quc

34

1.4.2. Nhng kh khn ca Trung Quc trong thc hin cc cam kt WTO 40

1.4.3. Mt s nh gi ca nc ngoi v vic thc hin cam kt WTO ca Trung Quc

41

1.4.4. Tnh hnh thc hin cam kt WTO mt s a phng Trung Quc 43

1.3.2. Bi hc c th p dng cho Vit Nam 46

Chng 2: THC TRNG TH CH MI TRNG KINH DOANH CA VIT NAM HIN NAY

49

2.1. Thc trng mi trng kinh doanh ca Vit Nam 49

2.1.1. nh gi v mi trng kinh doanh Vit Nam ca i hc Harvard (HU) v Din n kinh t th gii (WEF)

49

2.1.2. nh gi v mi trng kinh doanh ca Vit Nam theo 10 tiu ch ca WB/IFC

50

2.1.3. nh gi v mi trng kinh doanh Vit Nam ca The Heritage Foundation/Wall Street Journal

55

2.1.4. nh gi v mi trng kinh doanh ca Vit Nam theo VCCI v D n nng cao nng lc cnh tranh Vit Nam (VNCI)

57

2.2. Qu trnh ci cch th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam 62

2.2.1. Qu trnh ci cch th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam trong iu kin thc hin cc cam kt hi nhp kinh t

62

2.2.2. Cc yu t ca mi trng kinh doanh Vit Nam di s tc ng ca ci cch th ch

68

2.2.3. nh gi ca cng ng doanh nghip v thc trng th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam

76

2.3. nh gi mc p ng cc cam kt hi nhp kinh t quc t v th ch mi trng kinh doanh

85

2.3.1. Nhng yu t p ng trong th ch mi trng kinh doanh 85 2.3.2. Nhng yu t cha p ng c trong th ch mi trng kinh doanh 87 2.3.3. Nguyn nhn v nhng vn cn tip tc hon thin v th ch mi trng kinh doanh

91

Chng 3: nh hng v gii php hon thin th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam thi gian ti 2010, tm nhn 2020

98

3.1. Yu cu i vi vic hon thin th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam thi gian ti

98

3.1.1. p ng yu cu vn ng ca c ch th trng trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip

99

3.1.2 p ng yu cu thc hin cc cam kt hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam

100

3.1.3. p ng yu cu xy dng nn kinh t th trng nh hng XHCN ca nc ta

101

3.2. Quan im v phng hng hon thin th ch mi trng kinh doanh

101

3.2.1. Quan im hon thin th ch mi trng kinh doanh 101 3.2.2. Phng hng hon thin th ch mi trng kinh doanh 103 3.3. Gii php ch yu hon thin th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam trong giai on hin nay

105

3.3.1. Nhm gii php chung 106

3.3.2. Nhm gii php c th 117

Kt lun 127

Ph lc 130

Danh mc ti liu tham kho 134

M u 1. S cn thit nghin cu

Vic Vit Nam chnh thc tr thnh thnh vin th 150 ca t chc Thng mi th gii vo ngy 11/01/2007, nh du bc ngot quan trng ca Vit Nam trong tin trnh hi nhp kinh t quc t, chng t quyt tm mnh m ca Vit Nam tham gia y v su rng vo cuc chi ton cu k t cng cuc i mi nn kinh t nm 1986. Nhng bc i quan trng ca hi nhp kinh t quc t phi k ti vic ti hi nhp vi IMF v WB vo nm 1992, gia nhp Hip hi cc nc ng Nam (ASEAN), tham gia Hip nh thng mi t do ASEAN- CEPT/AFTA nm 1995; sng lp vin Din n Hp tc - u (ASEM) nm 1996; tham gia Din n kinh t chu -Thi Bnh Dng (APEC) nm 1998; K hip nh thng mi song phng vi Hoa K (BTA) nm 2001; Cng vi cc nc ASEAN k Hip nh thnh lp khu vc thng mi t do ASEAN - Trung Quc, ASEAN - Hn Quc, ASEAN - n , ASEAN - Australia v New Zealand; tham gia hp tc tiu vng sng M Kng, tham gia tin trnh hi nhp ng ...

T ngy 11/1/2007 Vit Nam s bt u qu trnh thc thi cc cam kt gia nhp, cc Hip nh, cc Quy nh, cc Quyt nh ca WTO, ng thi c hng cc quyn li v s bnh ng trong quan h vi cc thnh vin WTO khc. Vic gia nhp WTO to cho Vit Nam nhng c hi ln m rng th trng xut khu hng ho v dch v, m rng mng li i tc trn ton cu, tng cng thu ht u t trc tip nc ngoi (FDI) c bit l cc cng ty xuyn quc gia (TNCs), nng cao v th ca Vit Nam trn trng quc t, gii quyt cc tranh chp thng mi trong khun kh c ch gii quyt tranh chp ca WTO...

Vic gia nhp WTO cng t ra nhng thch thc ln v cnh tranh khc lit c quy m nn kinh t, ngnh/sn phm v doanh nghip. Bn cnh l nhng thch thc ln khc v phn phi li ch khng ng u ca ton cu ho, trong nhng nc ang pht trin v chm pht trin s b thit thi hn so vi cc quc gia pht trin; v gia tng s ph thuc ln nhau gia cc nn kinh t vi nhng bin ng trn th trng cc nc s tc ng mnh n th trng trong nc; cn l nhng vn mi trng, vn ho x hi xuyn bin gii, t ra nhng i hi mi v bo v mi trng, bo v an ninh quc gia, an ton sc kho con ngi, gi gn bn sc vn ho v truyn thng tt p ca dn tc.

Tuy nhin, c hi v thch thc khng phi l bt bin m lun vn ng, chuyn ho v i khi thch thc i vi ngnh ny c th l c hi cho ngnh khc pht trin. Tn dng c c hi s to ra th v lc mi vt qua v y li thch thc, to ra c hi mi ln hn. Ngc li, khng tn

2

dng c c hi, thch thc s ln t, c hi s mt i, thch thc s chuyn thnh nhng kh khn di hn rt kh khc phc. Nh vy, vn c tnh cht quyt nh y chnh l yu t ch quan, l n lc ca Nh nc, doanh nghip v ton x hi trong vic khai thc tt nht nhng c hi m ra t hi nhp, vt qua nhng th thch, kh khn trn ng hi nhp a nc ta pht trin nhanh v bn vng.

Ci thin th ch mi trng kinh doanh (TCMTKD) ca Vit Nam theo nh hng kinh t th trng v ph hp vi cc cam kt hi nhp kinh t quc t nm trong s nhng n lc ch quan .

Th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam tri qua hn 20 nm i mi v m ca nn kinh t, hi nhp kinh t quc t c nhng chuyn bin cn bn. H thng php l theo c ch kinh t th trng ngy cng hon thin, cc nguyn tc ca qun l kinh t trong nn kinh t th trng c vn dng, mi trng chnh tr v kinh t v m tng i n nh vi cc loi th trng ti chnh, bt ng sn, lao ng bc u hnh thnh v pht trin, kt cu h tng x hi v ngun nhn lc cng c nhng bc tin ng k

Nhng n lc ci thin th ch mi trng kinh doanh c phn nh qua vic thng hng ng k th bc mi trng kinh doanh ca Vit Nam da trn 10 tiu ch ca Cng ty ti chnh quc t (IFC) thuc Ngn hng th gii (WB); Ch s thun li thng mi (Enabling Trade Index- ETI) ca nhm tc gi ca i Hc Harvard v Din n Kinh t Th gii (WEF)1; Ch s t do kinh t (Index of Economic Freedom - IEF) do Tp ch Ph Wall (M) v Qu Heritage tnh ton cng nh Ch s Nng lc cnh tranh cp tnh PCI theo VCCI v D n nng cao nng lc cnh tranh Vit Nam (VNCI).

Tuy nhin, nhng n lc ci cch th ch MTKD nh vy l cha . So vi cc nc trong khu vc, th bc v mc thun li v d dng trong kinh doanh Vit Nam thp hn nhiu. Trong khi, cc nc c v tr cao hn Vit Nam nh Singapore (ng th nht), Thi Lan 15, Malaysia 24, Trung Quc 83... u rt n lc duy tr v nng cao v tr ca mnh. iu i hi Vit Nam cn phi c nhng n lc mnh m trong ci thin th ch mi trng kinh doanh thu hp khong cch vi cc nc nhm lm cho nn kinh t Vit Nam, cc doanh nghip v sn phm Vit Nam tng tnh cnh tranh nhm m bo thnh cng cho hi nhp.

Vi tt c nhng l do trn, vic thc hin ti nghin cu Nghin cu hon thin th ch v mi trng kinh doanh, thc thi cc cam kt hi nhp kinh t quc t s thit thc gp phn xy dng th ch kinh t th trng hin i, tng cng nng lc cnh tranh ca quc gia, ca sn phm

1 Robert Z. Lawrence, Harvard University, Jennifer Blanke, Margareta Dreniek Handuz, Thierry Geiger and Qin He, World Economic Forum

3

v doanh nghip Vit Nam nhm hi nhp kinh t quc t thng li v pht trin bn vng kinh t x hi t nc.

2. Tnh hnh nghin cu trong v ngoi nc a/ Tnh hnh nghin cu ngoi nc

C rt nhiu cng trnh nghin cu lin quan n ch nghin cu. l cc cng trnh nghin cu v vic chuyn i nn kinh t tp trung sang kinh t th trng i vi cc nc XHCN trc y v cc nghin cu v ci cch kinh t p ng yu cu hi nhp kinh t quc t, gia nhp v thc hin cc cam kt WTO. Di y l mt s nghin cu in hnh:

- Nghin cu ca Bennard Hoekman, Aaditia v Philip English (ch bin) trong cun sch "Pht trin thng mi v WTO", Nh xut bn Chnh tr Quc gia, H Ni, 2005, cp mt cch tng qut v ci cch thng mi v xy dng th ch kinh t th trng ph hp vi cc quy nh ca WTO.

- i s qun Hoa K ti H Ni, Quyt nh v tnh trng kinh t th trng/phi th trng ca Vit Nam, c son tho bi Shauna Lee-Alaia, George Smolik, Athanasios, Mihalakas, Lawrence Norton.

- Nghin cu ca UNDP, 2006, "Cc quy nh thng mi tu tin: chng bn ph gi v quy ch nn kinh t phi th trng (NME) p t cho Vit Nam", khi qut v quy ch NME v nhng tc ng i vi cc trng hp b kin bn ph gi Vit Nam v ngha ca vic Vit Nam tr thnh thnh vin WTO trong vic gii quyt nhng trng hp ny.

- Ngn hng th gii, 2005, Bo co pht trin Vit Nam 2006: Kinh doanh", phn tch tc ng ca cc ci cch th ch ti mi trng kinh doanh ca Vit Nam v s pht trin ca cc loi hnh th trng: ngn hng, ti chnh, th trng lao ng, th trng t ai v cc dch v h tng trong bi cnh hi nhp, t a ra cc khuyn ngh chnh sch nhm hon thin mi trng kinh doanh Vit Nam.

- Yingyi Qian & Jinglian Wu (2000), China's Transition to a Market Economy: How far across the River, CEDPR, Stanford University, phn tch qu trnh i mi ca nn kinh t Trung Quc t m hnh k hoch ho tp trung sang m hnh kinh t th trng trn cc lnh vc: chuyn i doanh nghip Nh nc, khuyn khch pht trin kinh t t nhn v xy dng th ch; cc c hi v thch thc cho pht trin kinh t Trung Quc trong nhng nm ti.

- The U.S.-Vietnam Trade Council, 2006, "Catalog of Legal Updates: Vietnam Trade Policy Regime", phn tch chnh sch thng mi ca Vit

4

Nam, so snh mc ph hp vi cc cam kt ca BTA v vi cc quy nh ca WTO.

- Qu tin t quc t ((IMF), 2006, Vietnam: Selected Issues, phn tch tc ng ca chnh sch ti chnh, tin t i vi pht trin kinh t Vit Nam giai on 2000 - 2005 v d bo tc ng ca vic thc hin cc cam kt m ca th trng ti chnh.

b/ Tnh hnh nghin cu trong nc

K t khi Vit Nam bt u cng cuc i mi (1986), ci cch th ch mi trng kinh doanh theo c ch kinh t th trng v hi nhp kinh t quc t c rt nhiu c quan v cc hc gi trong nc quan tm nghin cu. Sau y l mt s nghin cu in hnh:

- Nguyn Vn Nam, trong tc phm Pht trin kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam trong iu kin ton cu ho v hi nhp kinh t quc t, NXB Chnh tr quc gia, H Ni, phn tch mi quan h bin chng gia pht trin kinh t th trng v hi nhp kinh t quc t, nh gi qu trnh ci cch kinh t th trng Vit Nam theo yu cu hi nhp kinh t quc t v thc hin cc mc tiu XHCN, xut cc quan im, nh hng, gii php pht trin kinh t th trng nhm y mnh qu trnh hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam.

- Vn phng u ban quc gia v hp tc kinh t quc t, 2005, Quy ch nn kinh t phi th trng (NME). Nghin cu ny phn tch cc quy nh lin quan ca WTO, Hoa K, EU v cc nn kinh t ln khc, xem xt thc tin p dng i vi Trung Quc v t to c s cho vic a ra cc cam kt ca Vit Nam.

- L Xun B, 2004, Xy dng v hon thin th ch kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam, Vin Nghin cu qun l kinh t TW. Nghin cu ny tp trung lm r bn cht, ni dung ca th ch KTTT ca Vit Nam bao gm cc vn nh cc lut l thnh vn v bt thnh vn, cch thc t chc th trng, cc lc lng th trng, c ch gim st... Nghin cu ny cng cp n cc h thng th ch kinh t th trng Vit Nam nh th ch cnh tranh, th ch ti chnh, th ch t chc...

- V Tr Thnh, 2002, Th ch - Ci cch th ch v pht trin: L lun v thc tin nc ngoi v Vit Nam, NXB Thng k, H Ni. Cng trnh ny tp trung vo lun gii bn cht ca th ch kinh t th trng, gii thiu cc dng thc KTTT trn th gii, kin ngh v vic xy dng th ch kinh t th trng Vit Nam.

- V i Lc, 2003, Pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam, Ti liu tham kho cho Ban nghin cu ca Th tng,

5

nh gi cc tiu ch kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam theo cc tiu ch ca th trng hin i.

- inh Vn n, 2007, Thc trng xy dng v hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam, trn c s nghin cu cc yu t cu thnh th ch kinh t th trng, tc gi khi qut nhng thnh cng v hn ch ca qu trnh hnh thnh v hon thin h thng th ch kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam trong nhng nm gn y trn cc phng din ch yu: hon thin h thng php lut kinh t; i mi, sp xp li cc DNNN; i mi th ch nhm y mnh pht trin cc loi hnh doanh nghip thuc mi thnh phn; Ci cch hnh chnh; Xy dng v pht trin cc loi th trng yu t sn xut...

- Hong c Thn (2005), Pht trin ng b cc loi th trng Vit Nam, trong ch r vai tr to iu kin v ch ng iu tit ca Nh nc l c bit quan trng to s ng b, n khp v hp lc cc h thng th trng...

- L Danh Vnh (2006), 20 nm i mi c ch chnh sch thng mi Vit Nam, nhng thnh tu v bi hc kinh nghim, Sch chuyn kho, B Thng mi, NXB Thng k, H Ni, 2006. Nghin cu ny phn tch nhng thnh tu cng nh nhng hn ch trong i mi c ch, chnh sch thng mi trong 20 nm qua, lm sng t hn mt s c s l lun cho vic phn tch, nh gi c ch, chnh sch thng mi Vit Nam t khi tin hnh cng cuc i mi n nay, nh gi thc tin qu trnh i mi c ch, chnh sch thng mi, qua xut cc kin ngh tip tc i mi mt cch mnh m hn c ch, chnh sch thng mi ca nc ta thi gian ti

- Nguyn Xun Trnh, L Xun Sang, 2007, iu chnh chnh sch ti kho v tr cp sau khi gia nhp T chc thng mi th gii: C s l lun, kinh nghim quc t v nh hng cho Vit Nam, NXB Ti chnh, H Ni, phn tch nhng tc ng ca vic Vit Nam thc hin cc cam kt gia nhp WTO n cc vn ti kho nh chnh sch thu, ngn sch, h tr, tr cp.

- Nguyn Vn Lch, 2006, trong nghin cu "Tc ng ca vic Vit Nam gia nhp WTO i vi thng mi nc ta" a ra khung kh phn tch tc ng ca vic Vit Nam gia nhp WTO i vi cc lnh vc hot ng thng mi nh xut khu, nhp khu, h thng phn phi v mt trong nhm gii php tn dng c hi pht trin thng mi l hon thin c ch kinh t th trng theo cc nguyn tc ca WTO.

- Nghin cu ca Vin Nghin cu Qun l kinh t trung ng Lut Doanh nghip v Lut u t - bc tin mi quan trng trong vic hon thin th ch kinh t th trng XHCN", 2006, phn tch nhng im mi ca Lut Doanh nghip v Lut u t 2005, ngha ca nhng Lut ny trong

6

vic hon thin th ch kinh t v mi trng kinh doanh, p ng cc yu cu ca WTO.

Cn c th k ra nhiu cng trnh nghin cu khc trong v ngoi nc lin quan n ch nghin cu ny. Nhn chung, nhng nghin cu ni trn kh cng phu, s dng cc phng php hin i c sc thuyt phc, t liu phong ph. Tuy nhin, cc cng trnh u c thc hin trc khi Vit Nam gia nhp WTO nn cha c cng trnh no i su nghin cu v lun gii v th ch v mi trng kinh doanh ca Vit Nam theo cc cam kt hi nhp kinh t quc t, cha cp nht c thc tin sinh ng v th ch mi trng kinh doanh khi Vit Nam l thnh vin ca WTO v hi nhp su rng hn vo cc tin trnh khu vc v quc t khc...

Mt khc, trong thi gian gn y th trng th gii ang din bin ht sc phc tp v kh lng nh gi xng du, st thp vt t, lng thc, thc phm ang tng mnh, ng la mt gi; th trng tn dng u - M ang khng hong, gia tng cc lin kt thng mi khu vc v cc hip nh thng mi t do song phng trong khi vng m phn thng mi a phng trong khun kh WTO vn ang b tc, nn kinh t Vit Nam sau hn mt nm gia nhp WTO ang ng trc nhng vn nng bng ca nhp siu, lm pht, nhng vn ca th trng chng khon, bt ng sn... Nhng thc tin mi ny ang t ra nhiu vn cn c lm r v nghin cu su sc hn. V vy, vic nghin cu hon thin th ch v mi trng kinh doanh, thc thi cc cam kt hi nhp kinh t quc t cn c thc hin nhm xut cc gii php thc tin v kh thi m bo pht trin kinh t t nc nhanh v bn vng.

3. Mc tiu nghin cu ca ti

Mc tiu ca ti l nghin cu lun c khoa hc v xut gii php hon thin th ch mi trng kinh doanh ca Vit nam trong iu kin thc hin cc cam kt hi nhp kinh t quc t, c thc hin thng qua cc nhim v c th sau y:

(1). H thng ho v lm r c s khoa hc v hon thin th ch mi trng kinh doanh theo cc cam kt hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam;

(2). nh gi thc trng th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam hin nay v xc nh nhng vn ang t ra trong th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam theo cc cam kt hi nhp kinh t quc t;

(3). xut nhng gii php ch yu nhm hon thin th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam trong iu kin thc hin cc cam kt hi nhp kinh t quc t.

7

4. i tng v phm vi nghin cu i tng nghin cu: L lun v thc tin v th ch mi trng kinh

doanh ca Vit Nam theo cc cam kt hi nhp kinh t quc t.

Phm vi nghin cu

- V ni dung: ti s i su nghin cu th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam, trong tp trung vo cc yu t phn nh th ch mi trng kinh doanh v cc tiu ch nh gi mc ci thin th ch mi trng kinh doanh ca cc t chc trong nc (VCCI v VNCI: ch s cnh tranh cp tnh/thnh - PCI) v quc t (WB, IFC: ch s thun li kinh doanh - BEI; i hc Harvard v Din n kinh t th gii - WEF: ch s mi trng thng mi - ETI; v Tp ch Ph Wall (M) v Qu Heritage: Ch s t do kinh t - Index of Economic Freedom - IEF). Gii php xut bao gm c cc gii php v m v nhm gii php vi m.

- Phm vi khng gian: Trn ton lnh th Vit Nam

- Phm vi thi gian: nh gi hin trng t nm 2001 n nay v gii php xut cho ti nm 2010, tm nhn n 2020.

5. Phng php nghin cu - Nghin cu ti liu da trn ngun ti liu th cp ca cc th ch v t

chc kinh t trong v ngoi nc, cc trang Web trong nc v quc t lin quan v th ch mi trng kinh doanh, k tha cc kt qu nghin cu trc v th ch mi trng kinh doanh;

- Kho st thc t ti cc th ch, t chc kinh t, thng mi ca Vit Nam nh B Cng Thng, B K hoch v u t, B Ti chnh, Ngn hng Nh nc, chnh quyn cc Thnh ph H Ni, H Ch Minh, Nng; Vin Nghin cu Qun l kinh t Trung ng, Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam; Cc doanh nghip Vit Nam...

- Phng php phn tch thng k, so snh, tng hp; - T chc hi ngh , hi tho, xin kin chuyn gia.

6. Ni dung nghin cu

Ngoi phn m u v kt lun, ni dung ca ti nghin cu c chia ra lm 3 chng:

Chng 1: Tng quan v th ch mi trng kinh doanh trong cc cam kt hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam

Chng 2: Thc trng th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam hin nay

Chng 3: nh hng v gii php hon thin th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam trong iu kin thc hin cc cam kt hi nhp kinh t quc t

8

Chng 1

Tng quan v th ch mi trng kinh doanh trong cc cam kt hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam

1.1. Khi qut chung v th ch mi trng kinh doanh

1.1.1. Khi nim v th ch

Trong cun T in Vit Nam (do Hong Ph ch bin nm 1992), th ch c nh ngha l "nhng quy nh, lut l ca mt ch x hi, buc mi ngi phi tun theo". Theo cc tc gi ca ti KX-01-06, "Th ch l mt cch thc x hi xc lp khung kh, trt t, trong din ra cc quan h gia con ngi v c ch, quy ch, quyn lc. quy tc, lut l vn hnh ca trt t x hi ". Theo nh ngha ny, th ch c th c hiu l ci to thnh khung kh trt t cho cc quan h ca con ngi, nh v c ch thc thi v gii hn ca cc quan h gia cc bn tham gia tng tc; th ch l ch chung ca cng ng x hi trong vic xc lp trt t, nhng quy tc, nhng rng buc v cc chun mc, gi tr chung c mi ngi chia s2.

Vi t cch l mt chnh th, h thng th ch c mt s c im sau y:

Th nht, h thng th ch c th phn chia tng i thnh hai loi: mi trng th ch v th ch qun l qun tr (cp vi m hn). Mi trng th ch xc nh cc rng buc i vi th ch qun l. Mi trng th ch ch trng n mc hot ng tng th trong khi th ch qun l li lin quan nhiu n cc tng tc v giao dch n l.

Th hai, cn phn bit mi trng th ch (bao gm lut chi, quy tc x hi chung) vi cc hnh thc t chc ring bit (cc sp xp v t chc) vi t cch l "ch th", l "ngi chi" trong mi trng th ch.

Th ch kinh t l mt h thng bao gm: cc quy nh v kinh t ca nh nc v cc quy tc x hi c nh nc cng nhn; h thng cc ch th thc hin cc hot ng kinh t; v cc c ch, phng php, th tc thc hin cc quy nh v vn hnh b my .

Th ch kinh t lin quan ti mi cng on ca hot ng kinh t, t vic phn b ngun lc ca nn kinh t cho ti qu trnh phn b u ra ca cc hot ng kinh t. Th ch kinh t l h thng cc qui phm php lut nhm iu chnh cc ch th kinh t, cc hnh vi sn xut kinh doanh v cc quan h kinh t. Th ch kinh t bao gm cc yu t ch yu l cc o lut, quy ch, quy tc, chun mc v kinh t gn vi cc ch ti x l vi phm, cc

2 TS. inh Vn nn, TS. L Xun B, Tip tc xy dng v hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam, NXB Khoa hc v K thut, 2006.

9

t chc kinh t, cc c quan qun l nh nc v kinh t, truyn thng vn ho v vn minh kinh doanh, c ch vn hnh kinh t. Trong Bo co Pht trin ca Ngn hng Th gii (2002), th ch kinh t c th c hnh thnh bi nh nc, cc t chc kinh t (cng ng hay t nhn) v thm ch cn bi cc t chc quc t (i vi cc quan h kinh t mang tnh xuyn quc gia); trong nh nc ng vai tr c bit quan trng trong vic hnh thnh nn th ch kinh t.

1.1.2. Khi nim v mi trng kinh doanh Mi trng kinh doanh l mt khi nim rt a din, c nhiu mc

rng, hp khc nhau.

Nhn mt cch chung nht th mi trng kinh doanh l tng th ca nhiu yu t v iu kin c tnh cht rng buc i vi hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Trong mi trng kinh doanh c th khi qut cc yu t ln l:

(1) Mi trng php l bao gm ton b h thng php lut v kinh doanh ca mt quc gia trong quy nh v iu chnh s gia nhp th trng, hot ng ca doanh nghip trn th trng v s rt lui khi th trng ca doanh nghip;

(2) Mi trng qun l gm h thng cc t chc kim tra, kim sot th trng v tun th quy nh ca php lut;

(3) Mi trng chnh tr v kinh t v m trong s n nh v thn thin th trng s to thun li cho hot ng kinh doanh pht trin lnh mnh vi cc chnh sch v tin t v ti kho linh hot v bn vng;

(4) Kh nng p ng hot ng kinh doanh ca kt cu h tng kinh t, x hi;

(5) Kh nng p ng ca ngun nhn lc cho hot ng qun l v kinh doanh.

Nh vy, mi trng kinh doanh hiu theo ngha rng l ton b cc yu t v iu kin to nn th trng. Trong nn kinh t th trng, phi to lp mt mi trng kinh doanh thun li, thng thong, minh bch v bnh ng cho doanh nghip vi t cch l n v kinh t t ch, t chu trch nhim, c i x bnh ng pht huy ht kh nng ca mnh. Trong iu kin hi nhp kinh t quc t th mi trng kinh doanh trong nc cng phi tng thch vi mi trng kinh doanh quc t. Xy dng mi trng kinh doanh hiu theo ngha rng cng l xy dng ton b h thng th trng, t khun kh chung cho n th trng ca tng ngnh, tng lnh vc hot ng, tng yu t, tng khu trong qu trnh ti sn xut x hi.

10

M.Porter, trong nghin cu hot ng kinh doanh ca doanh nghip trn th trng cnh tranh, cp n 5 yu t mi trng hot ng ca doanh nghip, gm mi trng kinh t, mi trng cng ngh, mi trng vn ho - x hi, mi trng t nhin v mi trng chnh tr, lut php chnh ph. l s cp mi trng kinh doanh theo ngha rng. Tuy nhin trong phm vi ti ny chng ti hn ch nghin cu vo cc ni dung kinh t, qun l kinh t ca Nh nc to ra mi trng kinh doanh ca doanh nghip. l nhng yu t mi trng i hi phi c th ch r rng i vi hot ng kinh doanh ca doanh nghip.

1.1.3. Khi nim v th ch mi trng kinh doanh T nhng khi nim v th ch v mi trng kinh doanh nh trn, nhm

tc gi ti cho rng: Th ch MTKD l mt h thng h tng c s gm 3 thnh t c bn c quan h mt thit v ph thuc ln nhau l:

(1) Cc quy nh v kinh doanh ca Nh nc (h thng php lut v chnh sch) v cc quy tc x hi v kinh doanh c Nh nc cng nhn;

(2) H thng cc ch th thc hin v vn hnh hot ng kinh doanh;

(3) Cc c ch, phng php, th tc thc hin cc quy nh v vn hnh h thng .

Vi khi nim th ch mi trng kinh doanh nh vy, c th xc nh ni hm hay nhng yu t chnh ca th ch MTKD nh sau:

(1) H thng php lut v kinh doanh v cc quy tc x hi iu chnh cc mi quan h kinh doanh v cc hnh vi kinh doanh c php lut tha nhn ca mt quc gia; V thc cht, h thng th ch chnh tr, kinh t, vn ho v x hi ca mt quc gia, l c s nn tng hnh thnh mi trng quy nh v kinh doanh.

(2) Cc ch th thc hin v vn hnh h thng kinh doanh bao gm nh nc, doanh nghip, cc t chc x hi dn s.

(3) Cc c ch, phng php, th tc thc hin cc hot ng kinh doanh v qun l, iu hnh h thng kinh doanh. Trong iu kin Vit Nam, vic xy dng c ch kinh t th trng, vn ci cch th tc hnh chnh v tng cng kt cu h tng kinh t x hi, c phn cng v phn mm u ph thuc vo yu t quan trng nht l ngun nhn lc.

Th ch mi trng kinh doanh s tc ng ti hot ng kinh doanh theo cc ni dung sau y:

Th nht, vn v t do kinh doanh v iu kin cnh tranh cng bng v bnh ng trong kinh doanh;

Th hai, vn to thun li cho hot ng kinh doanh pht trin.

11

1.1.4. Nhng yu cu c bn i vi th ch mi trng kinh doanh trong iu kin hi nhp kinh t quc t

Trong bi cnh Vit Nam l thnh vin T chc thng mi th gii, chuyn mnh sang nn kinh t th trng, th ch mi trng kinh doanh ca Vit Nam s phi p ng c nhng yu cu c bn sau y:

1.1.4.1. T do ho cc cng c iu tit th trng

- T do ho gi c;

- Chnh sch t gi linh hot theo tn hiu th trng;

- i mi chnh sch li sut;

- i mi chnh sch tin lng, tin cng.

1.1.4.2. M rng mc tham gia ca cc ch th kinh doanh v m bo mi trng cng bng, bnh ng gia cc ch th

- M rng quyn kinh doanh thng mi;

- Ci thin chnh sch thu ht u t;

- To mi trng cnh tranh cng bng v bnh ng v kim sot c quyn;

- To lp v hon thin khung th ch cho vic hnh thnh v pht trin ca khu vc t nhn.

1.1.4.3. Tng tnh minh bch ca chnh sch kinh t v tnh tin liu c ca cc quyt nh th trng

- Ci thin khung kh php lut;

- To dng cc thit ch th trng c bn (th trng hng ho, th trng tin t, th trng lao ng, th trng t ai, th trng vn);

- To dng sn chi bnh ng cho tt c cc ch th kinh t;

- To lp cc thit ch h tr pht trin th trng;

- Thc hin cc cam kt quc t.

1.1.4.4. Gim mc can thip ca Chnh ph vo th trng

- Vai tr ca Chnh ph trong phn b ngun lc;

- Mc can thip ca Nh nc vo hot ng kinh doanh ca doanh nghip;

- Ci cch hnh chnh.

12

1.2. Cc tiu ch phn nh th ch mi trng kinh doanh 1.2.1. Mi quan h gia th ch mi trng kinh doanh v cc tiu ch c th v mi trng kinh doanh

Trong khi th ch mi trng kinh doanh to ra khung kh, trt t m bo cho s vn hnh v hot ng ca h thng kinh doanh nhm t c nhng mc tiu nh th nhng tiu ch c th v mi trng kinh doanh chnh l thc o, l s phn nh trung thc v cht lng, nng lc v s ph hp ca th ch vi thc tin kinh doanh. Th ch, nh ni trn, chnh l yu t h tng c s ca hot ng kinh doanh, h tng c s ny c cu thnh bi ba yu t chnh c quan h mt thit v ph thuc ln nhau l h thng php l, chnh sch v cc quy tc x hi v kinh doanh c Nh nc tha nhn; cc cu trc x hi vn hnh h thng kinh doanh; cc c ch, bin php gim st, kim tra vic thc thi v iu chnh, hon thin th ch. C th ni, mi trng kinh doanh tt hay xu, thun li hay kh khn, c h tr hay b cn tr u phn nh trung thc nng lc, cht lng v trnh ca th ch. Chnh v vy, khi nh gi v th ch mi trng kinh doanh ngi ta thng s dng cc h thng tiu ch c th v mi trng kinh doanh lm cng c lng ho cc tc ng ca th ch n hot ng kinh doanh. Ngay trong khi nim v cc ch s mi trng kinh doanh m chng ti la chn gii thiu di y nh Ch s thun li thng mi, Ch s mi trng kinh doanh, Ch s t do kinh t hay Ch s v nng lc cnh tranh cp tnh/thnh u th hin y mi quan h ny.

1.2.2. Ch s thun li thng mi (Enabling Trade Index- ETI) Theo nhm tc gi ca i Hc Harvard v Din n Kinh t Th gii

(WEF)3, Ch s thun li thng mi - ETI l mt ch s tng hp o lng cc yu t, chnh sch v dch v to thun li cho dng hng ho t do lu chuyn qua bin gii n ni tip nhn. ETI c cu thnh t 4 ch s ph sau y:

Tip cn th trng: o lng m ca khun kh vn ho v chnh sch ca mt nc i vi hng ho nhp khu t nc khc.

i vi hng ho ca nc khc c php thm nhp th ch s ph "Qun l hnh chnh ti bin gii" s o lng mc to thun li ca th tc hnh chnh ti bin gii i vi hng ho .

Sau khi hon thnh th tc thng quan, ch s ph "H tng truyn thng v vn ti"s cho php xem xt, nh gi mc to thun li ca c s h tng truyn thng v vn ti ca mt nc a hng t ca khu v ni tip nhn.

3 Robert Z. Lawrence, Harvard University, Jennifer Blanke, Margareta Dreniek Handuz, Thierry Geiger and Qin He, World Economic Forum

13

Cui cng v trn ht, ch s ph "Mi trng kinh doanh" s o lng, nh gi ton din v tc ng nh hng ca mi trng quy nh v an ninh ti hot ng kinh doanh, vn chuyn hng ho .

C 10 Tiu ch hp phn ca ETI (cu thnh trong 4 ch s ph ca ETI):

(1) Cc hng ro thu v phi thu: l tiu ch dng o lng nhng ro cn i vi nhp khu m mt nc t ra thng qua cc hng ro hnh chnh i vi thng mi cp quc gia. Cc hng ro ny bao gm nhng quy nh v thu sut chnh thc i vi hng nhp khu v cc hng ro phi thu nh thu chng ph gi, cc bin php tr a v c cc yu cu k thut v sn phm;

(2) m thng mi: l tiu ch o lng mc m ca thng mi, v d nh: vic tham gia vo cc hip nh thng mi a phng, t l % hng ho c t do nhp khu vo mt nc, tm quan trng ca hot ng xut nhp khu i vi cc cng ty trong nc;

(3) Hiu qu ca qun l hi quan: l tiu ch dng o lng tnh hiu qu ca cc th tc hi quan (Nhng quy nh v th tc thng quan hng ho xut, nhp khu) i vi khu vc t nhn, kh nng cung cp dch v ca hi quan v cc c quan qun l khc ti ca khu;

(4) Hiu qu ca th tc xut nhp khu: l ch s hiu qu th tc xut nhp khu ca ton b lnh vc hnh chnh Hi quan nhm nh gi tnh hiu qu v hiu lc ca qu trnh thng quan ca hi quan v cc c quan kim tra ca khu, s ngy v s ti liu yu cu i vi hng nhp khu vo mt nc v tng chi ph chnh thc lin quan ti nhp khu, khng k thu quan v cc loi thu thng mi;

(5) S minh bch ca qun l hnh chnh ti ca khu: l tiu ch minh bch hnh chnh ca khu nh gi mc nghim trng ca cc chi ph phi tr thm khng ghi trn giy t /hoc nn hi l lin quan vic cp php xut, nhp khu cng nh cm nhn chung v tham nhng ca mt quc gia;

(6) Tnh sn c v cht lng ca h tng vn ti: l tiu ch o lng iu kin c s h tng ca mt nc v d nh mt sn bay, t l ng b, nht l cc tuyn ng xung yu cng nh kh nng lin kt vn chuyn, chuyn ti, giao nhn ca mt quc gia.

(7) Tnh sn c v cht lng ca dch v vn ti: l tiu ch o lng kh nng cung cp ca dch v giao hng, bao gm c s lng dch v cung cp bi cc cng ty vn ti, nng lc i xe v tuyn ng vn chuyn quc t, lch trnh v thi gian m bo hng n ni tip nhn. Bu chnh hiu qu v nng lc tng th ca ngnh logistics a phng (cc nh, mi gii hi quan).

(8) Tnh sn c v s dng cng ngh thng tin (ICTs): Do tm quan trng ngy cng tng ca cng ngh thng tin v truyn thng i vi vic

14

qun l v thc hin giao nhn, tiu ch ny c dng nh gi t l ph bin ca cc cng c mi ny nh in thoi di ng, internet, bng thng rng ti mt nc.

(9) Mi trng quy nh: V mi trng chnh sch i vi hot ng kinh doanh thng mi v logistics, tiu ch mi trng quy nh xc nh mc m chnh ph mt nc, thng qua cc chnh sch ca mnh, tc ng n dng lu chuyn hng ho qua bin gii, k c mc d dng trong vic thu lao ng nc ngoi ca mt nc (iu ny rt quan trng i vi cc cng ty xut nhp khu) v m ca cc Hip nh dch v hng khng song bin m nc tham gia (cho bit kh nng cnh tranh trong lnh vc vn ti hng khng) cng nh mi trng chnh sch khuyn khch u t trc tip nc ngoi.

(10) Anh ninh vt l: Mi trng an ninh ca mt nc c tm quan trng c bit i vi vic m bo giao hng ng yu cu. Trong mi trng ny, tiu ch an ninh vt l o lng mc ti phm mt quc gia (ti phm v bo lc ni chung, k c mi e do khng b) cng nh lng tin i vi dch v cnh st bo v kinh doanh chng ti phm.

S 1.1: Cu thnh ch s thun li thng mi ca HU v WEF

Tip cn th trng

Hng ro thu quan v phi thu

m thng mi

H tng giao thng v thng

tin lin lc

Hiu qa ca QL HQ

Hiu qu th tc XNK

Tnh minh bch ca Qun l bin

gii

Tnh sn c v cht lng h tng GTVT

Tnh sn c v cht llng dch v VT

ICTs

Mi trng kinh doanh

Mi trng quy nh

An ninh vt l

Bi

n g

ii

N

i n

Qun l ng bin

Tip cn thi trng

15

Trong 10 tiu ch ny, tng tiu ch, n lt mnh li c hp thnh bi nhiu tham s ring bit. B d liu v cc tham s ny bao gm c nhng d liu cng v d liu iu tra do Din n kinh t th gii thc hin. S liu cng c thu thp t cc n phm sn c ca cc t chc quc t v t vn quc t nh IATA, ITC, WTO, UNCTAD. D liu iu tra c thc hin trong s cc gim c iu hnh, cc lnh o kinh doanh cp cao cc nn kinh t lin quan. Mi tiu ch ny c tng hp trong 4 ch s ph v ch s chung ca tng nc c tnh l mc trung bnh cng khng c trng s ca 4 ch s .

1.2.3. 10 tiu ch nh gi mi trng kinh doanh quc gia theo WB v IFC c Ngn hng th gii v Tp on Ti chnh quc t (IFC) pht hnh

hng nm, Bo co mi trng kinh doanh nh gi mc thun li ca mi trng kinh doanh ca tng quc gia da trn vic r sot nhng quy nh php lut thc y hoc km hm cc hot ng kinh doanh trong tng lnh vc ca quc gia .

Bo co mi trng kinh doanh nghin cu cc quy nh c nh hng n 10 yu t trong hot ng kinh doanh l: Thnh lp doanh nghip; cp giy php; tuyn dng v sa thi lao ng; ng k ti sn; tip cn tn dng; bo v nh u t; ng thu; thng mi quc t; thc thi hp ng; v gii th doanh nghip.

Bo co mi trng kinh doanh cho php cc nh hoch nh chnh sch c th so snh hiu qu ca quy nh lut php gia nc ny vi nc khc, hc hi nhng kinh nghim thc tin qu bu trn ton cu, v xc nh th t u tin ci cch. Nhng ch s v mi trng kinh doanh cng c s dng phn tch cc vn kinh t x hi nh tnh khng chnh thc ca nn kinh t, nn tham nhng, tht nghip v ngho i .

Bo co mi trng kinh doanh 2008 xp hng 178 nn kinh t v mc thun li kinh doanh, cp nht ton b 10 ch s ni trn, phn tch cc ci cch trong quy nh v kinh doanh - xc nh nhng nc tin hnh nhiu ci cch nht cng nh nhng nc b tt hu. Bo co cng xc nh v phn tch ci cch no c hiu qu nht, ti sao v c p dng u:

(1) Thnh lp doanh nghip: Mc thun li v thnh lp doanh nghip c o bng s lng th tc phi thc hin, s ngy thc hin, chi ph (% thu nhp trn u ngi) v vn ti thiu (% thu nhp trn u ngi).

(2) Cp giy php: Ch s cp giy php ghi nhn tt c cc th tc chnh thc mt doanh nghip trong ngnh xy dng cn thc hin xy mt nh kho, bao gm xin cc giy php cn thit, hon tt th tc thng bo, kim tra (bao gm c kim tra trc khi xy dng), v kt ni in nc.

16

(3) Tuyn dng v sa thi lao ng: Nhng kh khn khi thu mn v sa thi cng nhn, tp trung 6 yu t: kh khi thu ngi, tnh kht khe ca gi lm vic, kh khi sa thi lao ng, kht khe trong ch thu lao ng, chi ph tuyn dng (t l so vi tin lng) v chi ph sa thi (s tun lng phi bi hon). o ch s ny, Bo co Mi trng Kinh doanh tp trung ch yu vo cc quy nh i vi hp ng c thi hn, linh hot ca thi gian lm vic v th tc sa thi lao ng di d.

(4) ng k ti sn: d dng m doanh nghip c th i mi quyn ca mnh i vi ti sn c o lng theo cc ch s: th tc (s lng); thi gian (ngy); chi ph (% gi tr ti sn). Ngoi ra, ch s ny cng phn nh cc yu t nh: giao dch khng chnh thc, quy trnh hp thc ho s hu t ai v ti sn.

(5) Tip cn tn dng: Tiu ch ny xem xt cc mc quyn li theo lut nh ca ngi vay v ngi cho vay (theo im t 0 - 10), mc y ca thng tin tn dng (0 - 6), ph ca ng k cng cng - tnh theo t l % s ngi ln; ph ca ng k t nhn - tnh theo t l % s ngi ln, trong ch s cao hn th hin lut c xy dng tt hn theo hng m rng quy m, kh nng tip cn v cht lng ca thng tin t cc t chc ng k thng tin tn dng cng cng hoc t nhn - ch s cng cao th hin s lng v cht lng thng tin tn dng cung cp t cc t chc ny cng cao).

(6) Bo v nh u t: Nhng ch s di y m t 3 kha cnh ca vic bo v cc c ng thiu s: tnh minh bch ca cc giao dch (Ch s mc cng khai, t 0 n 10), trch nhim c nhn (Ch s mc trch nhim ca gim c, 0 - 10) v kh nng ca cc c ng c th kin gim c v cc cn b khc khi qun l sai (0 - 10), trong gi tr cao hn th hin mc cao hn v cng khai, trch nhim gim c, quyn ca cc c ng v bo v nh u t.

(7) ng thu: o bng thi gian trung bnh trong mt nm doanh nghip phi b ra p ng yu cu v thu (s gi trong mt nm), s ln trong mt nm hon tt vic thanh ton v tng s thu phi tr (% gi tr li nhun).

(8) Thng mi quc t: Ch s mi trng kinh doanh v thng mi quc t o lng thi gian doanh nghip phi b ra lm th tc xut nhp khu (ngy), cc chng t xut nhp khu (s lng) v chi ph xut nhp khu (USD/container).

(9) Thc thi hp ng: Ch s d dng hoc kh khn trong vic thc thi hp ng thng mi o bng s lng th tc, thi gian (ngy) v chi ph (% n) thu hi n kh i hoc gii quyt cc tranh chp kinh t.

17

(10) Gii th doanh nghip: o bng thi gian (nm) v chi ph (% trn ti sn) gii quyt ph sn v gi tr ti sn thu hi c.

Theo bo co Mi trng kinh doanh 2008, Singapore vn tip tc l nn kinh t c mi trng kinh doanh thun li nht th gii. Nhng nc tip sau trong khu vc l Thi Lan (15), Malaysia (24), v i Loan (50)4.

V nhng hn ch ca vic s dng 10 tiu ch, theo i din ca WB, xp hng v mc thun li trong kinh doanh khng phn nh bc tranh tng th ca mt quc gia. Cc ch s ch gii hn trong mt phm vi nht nh, khng tnh n cc yu t khc nh v tr a l gn vi cc th trng ln, cht lng dch v h tng, mc bo ton ti sn khi nn trm cp, tnh minh bch trong mua sm ca Chnh ph, iu kin kinh t v m hay mc vng vng ca cc th ch. Cc phng php, khng gian v thi gian tip cn cng khc nhau cho nn s a n nhng hn ch nht nh. iu ny tt yu s gp phi nhng phn ng t cc chuyn gia kinh t ca cc nc, trong c Vit Nam.

Tuy nhin, theo i din ca WB, xp hng cao v mc thun li cng c ngha l Chnh ph xy dng c mi trng th ch thun li i vi hot ng kinh doanh.

1.2.4. Ch s t do kinh t - IEF

Ch s t do kinh t (Index of Economic Freedom - IEF) do Tp ch Ph Wall (M) v Qu Heritage tnh ton, xp hng cho 161 quc gia da trn 50 bin s kinh t c lp cng thng c tham kho nh gi mi trng kinh doanh ca cc quc gia. Bo co ny nh gi mc t do kinh t ca cc nc da trn 10 tiu ch gm:

(1) T do kinh doanh;

(2) T do thng mi;

(3) Ti kho;

(4) T do v tin t;

(5) Mc can thip ca Chnh ph;

(6) T do v u t;

(7) T do ti chnh;

(8) Quyn s hu;

(9) T do lao ng;

(10) Mc tham nhng.

4 The Worldbank, Interrnational Finance Corporation, Doing Bussiness 2008

18

Thang im ca tng tiu ch l 100%, thang im cao th hin mc t do v s hon thin cao hn ca tiu ch.

1.2.5. 10 tiu ch nh gi mi trng kinh doanh cp tnh thnh theo VCCI v D n nng cao nng lc cnh tranh Vit Nam (VNCI)

Ch s Nng lc cnh tranh cp tnh PCI c xy dng vi mc tiu gip l gii nguyn nhn ti sao mt s tnh thnh ca t nc li tt hn cc tnh thnh khc v s pht trin nng ng ca khu vc kinh t dn doanh, to vic lm v tng trng kinh t. Bng cch thc hin iu tra mi i vi doanh nghip dn doanh tm hiu v s nh gi ca doanh nghip i vi mi trng kinh doanh a phng, kt hp d liu iu tra vi cc s liu so snh thu thp c t cc ngun chnh thc v iu kin a phng, ch s PCI cho im cc tnh theo thang im 100.

Nm 2005, ch s tng hp ny bao gm chn ch s thnh phn (Chi ph gia nhp th trng; Tip cn t ai v s n nh trong vic s dng t; Tnh minh bch v tip cn thng tin; Chi ph thi gian thc hin cc quy nh ca Nh nc; Chi ph khng chnh thc; Thc hin chnh sch ca Trung ng; u i i vi doanh nghip Nh nc; Tnh nng ng v tin phong ca chnh quyn tnh; Chnh sch pht trin kinh t t nhn). Mi ch s thnh phn l gii kh nhiu s khc bit v pht trin kinh t gia cc tnh ca Vit Nam.

T nm 2006 c thm hai ch s thnh phn mi c a vo phn nh hai kha cnh quan trng khc v n lc ca chnh quyn tnh nhm ci thin mi trng kinh doanh a phng l o to lao ng v Thit ch php l (nm 2006 khng tnh ch s Thc hin chnh sch ca Trung ng). Ngoi ra, h thng ch tiu ca cc ch s thnh phn hin c cng c ci tin v hon thin hn.

- Cc ch s thnh phn cu to nn ch s PCI

(1) Chi ph gia nhp th trng bao gm cc loi chi ph sau y

- Thi gian mt doanh nghip cn KKD v xin cp t v nhn c mi loi giy php.

- Thi gian cn thit doanh nghip thc hin tt c cc th tc cn thit bt u hot ng kinh doanh,

- S lng giy php cn hon thnh tin hnh hot ng kinh doanh v (iv) cm nhn v mc kh khn trong cng vic xin cc giy php .

(2) Tip cn t ai v s n nh trong vic s dng t

Ch s ny c tnh ton da trn hai kha cnh v t ai m doanh nghip phi i mt - vic tip cn t ai c d dng khng v khi c t th

19

doanh nghip c c m bo v s n nh, an ton trong s dng t hay khng:

- Kha cnh th nht phn nh tnh trng liu doanh nghip c GCNQSD, c mt bng thc hin nhng yu cu m rng kinh doanh hoc doanh nghip c ang thu li t ca DNNN khng v nh gi vic thc hin chuyn i t ti a phng.

- Kha cnh th hai bao gm nh gi cm nhn ca doanh nghip v nhng ri ro trong qu trnh s dng t ai (v d nh ri ro t vic b thu hi t, nh gi khng ng, thay i hp ng thu t) cng nh thi hn s dng t.

(3) Tnh minh bch v tip cn thng tin

Ch s ny nh gi kh nng m doanh nghip c th tip cn nhng k hoch ca tnh v vn bn php l cn thit cho hot ng kinh doanh, tnh sn c c cc loi ti liu, vn bn ny; liu chng c c a ra tham kho kin doanh nghip trc khi ban hnh v kh nng d on trong qu trnh trin khai thc hin cc vn bn , mc tin dng ca trang web ca tnh i vi doanh nghip.

(4) Chi ph thi gian thc hin cc quy nh ca Nh nc

Ch s ny o lng thi gian m cc doanh nghip phi tiu tn khi chp hnh cc th tc hnh chnh, cng nh mc thng xuyn v thi gian doanh nghip phi tm dng kinh doanh cc c quan Nh nc ca tnh thc hin vic thanh tra, kim tra.

(5) Chi ph khng chnh thc

Ch s ny l mc chi ph khng chnh thc m doanh nghip phi tr v nhng tr ngi do nhng chi ph ny gy ra i vi hot ng kinh doanh ca doanh nghip, vic tr nhng chi ph khng chnh thc nh vy c em li kt qu hay dch v nh mong i khng v liu cc cn b Nh nc c s dng cc quy nh php lut ca a phng trc li khng.

(6) u i i vi DNNN (mi trng cnh tranh)

Ch s ny nh gi tp trung vo cm nhn v s u i i vi cc DNNN v DNNN c phn ho ca chnh quyn tnh, th hin di dng cc u i c th, phn bit v chnh sch v vic tip cn ngun vn.

(7) Tnh nng ng v tin phong ca lnh o tnh

Ch s ny o lng tnh sng to, sng sut ca tnh trong qu trnh thc thi chnh sch Trung ng, trong vic a ra nhng sng kin ring nhm pht trin khu vc KTTN, nh gi kh nng h tr v p dng nhng chnh

20

sch i khi cha r rng ca Trung ng theo hng c li cho doanh nghip.

(8) Chnh sch pht trin KTTN

Ch s ny phn nh cht lng v tnh hu ch ca cc chnh sch cp tnh trong vic pht trin khu vc KTTN nh xc tin thng mi, cung cp thng tin php lut cho doanh nghip, h tr tm kim i tc kinh doanh, cung cp dch v cng ngh cng nh pht trin cc khu, cm cng nghip ti a phng.

(9) o to lao ng:

Ch s ny phn nh mc v cht lng nhng hot ng o to ngh v pht trin k nng do tnh trin khai nhm h tr cho cc ngnh cng nghip a phng, tm kim vic lm cho lao ng a phng.

(10) Thit ch php l:

Ch s ny phn nh lng tin ca doanh nghip dn doanh i vi thit ch php l ca a phng, vic doanh nghip c xem xt cc thit ch ti a phng ny nh l cng c hiu qu gii quyt tranh chp hoc l ni m doanh nghip c th khiu ni nhng hnh vi nhng nhiu ca cn b cng quyn ti a phng hay khng.

- Phng php xy dng ch s PCI v ngha s dng:

Phng php xy dng cc ch s PCI c mt s im c bit gp phn lm cho kt qu nghin cu c th c vn dng d dng vo cng tc i mi iu hnh:

Th nht, bng cch loi tr nh hng ca cc iu kin truyn thng ban u ti s tng trng kinh t (nhng iu kin ny l cc nhn t cn bn cn thit cho s tng trng nhng rt kh hoc thm ch khng th t c trong thi gian ngn), kt qu nghin cu cho thy thc tin iu hnh kinh t tt cp tnh c vai tr quan trng i vi s tng trng v nhng thc tin ny cn gp phn l gii s khc bit v pht trin kinh t gia cc tnh hoc ti sao cc tnh t kt qu pht trin kinh t tng ng mc d iu kin truyn thng ban u ca mi tnh ny rt khc nhau. Tp trung vn dng cc thc tin iu hnh tt s gp phn ci thin s pht trin kinh t m khng nht thit phi i hi ngay mt s thay i to ln no v mt h tng c s vt cht hay con ngi vng .

Th hai, bng cch chun ho im cc thc tin tt nht c Vit Nam, ch s PCI hng chnh quyn a phng vo ci thin cch iu hnh ca h, c th cn c nhng thc tin tt nht sn c cc tnh bn, trong

21

cng mt h thng chnh tr m khng nht thit phi da vo chun mc l tng v m hnh iu hnh . V l thuyt, bt c tnh no cng c th t ti im tuyt i bng cch p dng thc tin tt sn c ca Vit Nam. Chng c l g bin h cho s iu hnh yu km mt tnh khi m bt k chnh quyn cp tnh no cng c th t hon thin to ra mi trng kinh doanh hp dn ngay ti a phng mnh.

Th ba, bng cch so snh thc tin iu hnh kinh t vi thc t pht trin kinh t, ch s PCI cung cp cc nh gi ban u v tm quan trng ca thc tin iu hnh i vi sc thu ht u t v tng trng. y l mt minh chng c th v mi tng quan gia thc tin iu hnh kinh t tt vi nh gi ca doanh nghip, vi s ci thin phc li ca a phng. Mi quan h th hai nu r cc chnh sch v thc tin iu hnh kinh t tt khng ch lm li cho cc doanh nghip m cn lm li cho x hi, khu vc kinh t t nhn nng ng s to thm vic lm, gp phn nng cao mc sng cho nhn dn.

Mc d c mt vi bin i nh trong phng php lun so snh theo thi gian, c s l lun chung ca nghin cu PCI cho thy:

- Th nht, bng cch loi tr nh hng ca cc iu kin truyn thng nh v tr a l, c s h tng, quy m GDP v ngun nhn lc nhng iu kin c bn cn thit cho s tng trng nhng rt kh, thm ch khng th ci thin c trong thi gian ngn, PCI cho thy thc tin iu hnh kinh t tt c th trin khai cp tnh. C th ch ra mt nhm cc tnh ngi sao hoc cc tnh thc hin tt nht i vi mi ch tiu ca PCI.

Ngoi ra, nhng thc tin ny cn gp phn l gii mt s ni dung sau y:

(1) S khc bit v pht trin kinh t gia cc tnh;

(2) Nguyn nhn ca vic cc tnh c mc pht trin kinh t ngang nhau trong iu kin truyn thng (nh c s h tng v ngun nhn lc) khc nhau. Nhng ci thin trong thc tin iu hnh kinh t tnh , nhiu lc khng i hi phi c ngay s thay i ln v c s h tng hay ngun nhn lc.

Th hai, bng cch chun ho im s t cc thc tin tt nht c Vit Nam, ch s PCI hng chnh quyn a phng vo vic ci thin iu hnh kinh t ca mnh cn c vo nhng thc tin tt nht sn c cc tnh bn m khng cn da vo m hnh l tng. Mc d im s PCI ca cc tnh hin dao ng t 38 n 77 im, nhng v l thuyt, bt c tnh no cng c th t im tuyt i bng cch p dng tt c cc thc tin tt sn c Vit Nam.

Th ba, bng cch so snh thc tin iu hnh kinh t vi thc t pht trin kinh t, ch s PCI cung cp cc nh gi ban u v tm quan trng ca

22

thc tin iu hnh i vi kh nng thu ht u t v s tng trng. y l mt minh chng c th v mi tng quan gia:

(1) Thc tin iu hnh kinh t thn thin vi doanh nghip;

(2) nh gi ca doanh nghip i vi nhng thc tin ;

(3) Vi s ci thin phc li ca a phng. Mi quan h th ba c ngha c bit quan trng v n nu r cc chnh sch v thc tin iu hnh kinh t tt khng ch lm li cho cc doanh nghip m cn lm li cho ton x hi, mt khu vc KTTN nng ng chnh l c s to thm nhiu vic lm, gp phn nng cao mc sng cho ngi dn.

Kt qu PCI 2007 l tng im c trng s ca mi ch s thnh phn Nhng ch s thnh phn c tng quan nhiu nht ti s tng trng ca khu vc KTTN, u t v li nhun s nm trong nhm trng s cao nht l 15%. Tng t nh vy, nhng ch s thnh phn khng tng quan nhiu lm ti kt qu pht trin ca khu vc KTTN s nm trong nhm trng s thp nht l 5%. Nhm trng s trung bnh 10% dnh cho cc ch s thnh phn c mc tng quan trung bnh i vi c ba bin s pht trin hoc c tng quan rt ln vi mt kt qu (chng hn nh li nhun) nhng li c quan h ti thiu vi hai kt qu cn li.

Phn tch ch s PCI theo cc ch s thnh phn, c th thy cc yu t quan trng nht gip l gii s khc bit mc pht trin khu vc KTTN gia cc tnh:

(1) Tnh minh bch v tip cn thng tin;

(2) Chnh sch pht trin KTTN;

(3) Tnh nng ng v tin phong ca lnh o tnh;

(4) o to lao ng.

Thay i ng ch trong ng gp ca tng ch s thnh phn gia nm 2006 v 2007 l ch s u i i vi DNNN (mi trng cnh tranh) do ng gp rt ln ca yu t ny i vi u t khu vc t nhn. Mt im tng thm ca ch s ny, hm gim bt cc cn tr v th ch, tng cng cnh tranh t do v bnh ng gia cc DNNN v DNTN, s a li mc tng ng ngc nhin trong d bo u t. Kt qu tng vt bc ca ch s u i i vi DNNN xut pht t thc t trong khi mt s tnh tn dng u im ca chnh sch phn cp v cc chnh sch php lut mi thc y s pht trin ca khu vc KTTN th cc tnh khc thm ch cn ph thuc nhiu hn vo cc DNNN vi t cch l ngun thu ngn sch ch yu. Cc ng c ca nhng tnh ny bt ngun t c ch ti chnh v phn chia ngun thu

23

ngn sch vi Trung ng khuyn khch cc tnh tp trung vo khu vc kinh t chi phi ngn sch ca tnh.

1.3. Cc cam kt hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam v th ch mi trng kinh doanh 1.3.1. Cam kt trong khun kh WTO

WTO l t chc thng mi ton cu ln nht hin nay ly cc nguyn tc ca KTTT iu tit thng mi ton cu nh:

(1) Thng mi khng phn bit i x (MFN, NT bo m bnh ng trong gia nhp th trng; khng c thin v trong vic hng u i t Nh nc v chnh sch thu v tr cp ).

(2) Thng mi ngy cng t do hn (thc y t do ho v gia nhp th trng).

(3) m bo tnh minh bch, d d on trong chnh sch thng mi (bo m cng khai minh bch v kh nng gii trnh v s can thip chnh sch ca Nh nc, cc thnh vin trong v ngoi nc c bnh ng trong tip cn thng tin).

(4) Thc y cnh tranh lnh mnh (Bo m cnh tranh lnh mnh, chng c quyn; gi c khng b bp mo, mang tnh th trng, chng hnh vi bn ph gi.

(5) Thc y pht trin v ci cch kinh t (Thc y ci cch nh hng th trng. To iu kin cho Chnh ph khc phc cc dng "tht bi" ca th trng thng qua u i thu quan v thc hin cc dng tr cp c php).

Cc cam kt a phng ca Vit Nam tun th cc nguyn tc c quy nh trong cc hip nh ca WTO, mang tnh rng buc vi mi thnh vin nhm mc ch a h thng lut l v c ch iu hnh thng mi ca cc nc thnh vin ph hp chun mc chung.

V c bn, chng ta cam kt thc hin ton b cc Hip nh WTO ngay thi im gia nhp. Cc hip nh ny a ra cc quy nh c th i vi cc lnh vc thng mi c iu tit bi WTO: cp php, hi quan, kim dch, chng ph gi, s hu tr tu.

Cc cam kt a phng ca Vit Nam v mi trng kinh doanh bao gm:

- Chnh sch ti chnh - tin t, ngoi hi v thanh ton: Vit Nam cam kt tun th cc quy nh c lin quan ca WTO v IMF v chnh sch ti chnh, tin t, ngoi hi v thanh ton; theo iu 8 ca IMF.

24

- Cc DN Nh nc (DNNN) do Nh nc s hu hoc kim sot, hoc c hng c quyn hoc c quyn: s hon ton hot ng theo tiu ch thng mi, Nh nc khng can thip trc tip hay gin tip vo hot ng ca DNNN v khng coi mua sm ca DNNN l mua sm Chnh ph. Nh nc can thip vo hot ng ca DN vi t cch l mt c ng bnh ng vi cc c ng khc.

Cam kt ny l hon ton ph hp ch trng i mi hot ng v sp xp li DNNN ca nc ta nn ta s khng phi iu chnh Lut DN Nh nc khi thc hin cam kt ny.

- T nhn ho v c phn ho: Vit Nam s c bo co thng nin cho WTO v tin c phn ho chng no cn duy tr chng trnh ny.

- Chnh sch gi: Vit Nam cam kt thc thi vic qun l gi ph hp cc quy nh ca WTO v s bo m tnh minh bch trong kim sot gi thng qua vic ng ti danh mc cc mt hng chu s qun l gi v cc vn bn php lut lin quan trn Cng bo.

- Khun kh xy dng v thc thi chnh sch: Vit Nam a ra 3 cam kt:

Mt l, trong qu trnh ph chun vn kin gia nhp, Vit Nam s xc nh th thc thc thi cc cam kt (p dng trc tip hoc ni lut ho) v khng nh nguyn tc u tin p dng cc iu khon trong cam kt quc t.

Hai l, cc quy nh ca WTO c p dng thng nht trn ton lnh th; cc lut, cc quy nh di lut v cc bin php khc bao gm cc quy nh v bin php ca chnh quyn a phng u phi tun th cc quy nh ca WTO.

Ba l, cc c quan t php (c quan xt x) s gi t cch c lp, khch quan khi xt x cc quyt nh hnh chnh thuc cc lnh vc m WTO iu chnh.

- Quyn kinh doanh (quyn xut khu v nhp khu):

K t khi gia nhp, Vit Nam cho php DN v c nhn nc ngoi c quyn xut khu v nhp khu hng ho nh DN v c nhn Vit Nam, tr i vi cc mt hng thuc danh mc thng mi Nh nc (nh xng du, thuc l iu, x g, bng a hnh, bo, tp ch) v mt s mt hng nhy cm khc m ta ch cho php sau mt thi gian chuyn i (nh go v dc phm).

DN v c nhn nc ngoi khng c hin din ti Vit Nam c ng k quyn xut nhp khu ti Vit Nam ph hp thng l quc t. Quyn xut nhp khu ch l quyn ng tn trn t khai hi quan lm th tc xut nhp khu, khng bao gm quyn phn phi trong nc.

- Cc bin php u t lin quan n thng mi: Vit Nam ng cam kt thc hin y ngha v quy nh ti Hip nh Trims t thi im gia nhp.

25

- Khu thng mi t do v c khu kinh t: Cc quy nh v chnh sch p dng cho cc c khu kinh t s tun th ng cc quy nh ca WTO v cc cam kt ca Vit Nam v tr cp, thu ni a, cc bin php u t lin quan n thng mi v cc quy nh khc. Lut u t mi, c hiu lc t 1-7-2006, iu chnh chnh sch ph hp vi cam kt ny ca nc ta.

- Cc chnh sch nh hng n thng mi dch v: Trong lnh vc ny, bn cnh vic lm r cc chnh sch tc ng n thng mi dch v, Vit Nam a ra mt s cam kt lm r, hoc b sung thm cho Biu cam kt dch v. Nhng cam kt ng ch l:

- Vic cp php cung ng dch v s c thc hin theo cc tiu ch khch quan, minh bch.

- Cc DN khng phi DNNN c tham gia cung ng dch v vin thng khng gn vi h tng mng v c tham gia lin doanh vi nc ngoi theo cc quy nh trong Biu cam kt v m ca th trng dch v.

- Khng qu 3 thng sau ngy Ngh nh th gia nhp WTO c c quan c thm quyn ca Vit Nam ph chun, Chnh ph s ban hnh Ngh nh hng dn vic cp php cung ng dch v chuyn pht nhanh. Cc doanh nghip c vn u t nc ngoi cung ng dch v chuyn pht nhanh c quyn s hu v vn hnh cc phng tin ng b phc v cho vic cung ng dch v ca h.

- Cc ngn hng c 100% vn nc ngoi ti Vit Nam s c dnh i x quc gia trong cc vn lin quan thit lp hin din thng mi. Vit Nam khng cho chi nhnh ngn hng nc ngoi c m thm im giao dch ngoi tr s ca chi nhnh, nhng s khng hn ch s lng chi nhnh ca ngn hng nc ngoi ti Vit Nam.

- Vit Nam ng cho php cc bn tham gia lin doanh c t tho thun v t l vn ti thiu cn thit quyt nh cc vn quan trng ca cng ty TNHH v cng ty c phn. thc thi cam kt ny, ta s c hnh thc php l thch hp sa iu 52 v 104 ca Lut doanh nghip.

- Minh bch ho: Vit Nam cam kt ngay t khi gia nhp s dnh ti thiu 60 ngy cho vic ng gp kin vo d tho cc vn bn quy phm php lut thuc lnh vc iu chnh ca WTO. Vit Nam cng cam kt s ng cng khai cc vn bn php lut trn cc tp ch hoc trang tin in t ca cc b, ngnh.

- Ngha v thng bo v cc hip nh thng mi: Vit Nam cam kt tun th cc quy nh ca WTO v ngha v thng bo cc thng tin cn thit cho WTO (ch yu lin quan ch , chnh sch), bao gm c vic thng bo v cc hip nh thng mi c lin quan.

26

1.3.2. Cc cam kt trong Hip nh Thng mi Vit Nam - Hoa K - Trao qui ch i x ti hu quc (NTR/MFN) v i x quc gia (NT)

cho cc cng ty v cng dn Hoa K Vit Nam cam kt vo thi im Hip nh Thng mi c hiu lc s

trao qui ch i x ti hu quc (NTR/MFN) v i x quc gia (NT) cho hu ht cc hng ho dch v Hoa K v i vi cc quan h u t, ngoi tr mt s lng va phi cc trng hp min tr nu trong cc qui nh v ph lc ca hip nh. i x quc gia (l i x bnh ng gia cc doanh nghip trong v ngoi nc) cng c thc hin trong vic bo h quyn s hu tr tu. Trong mt s trng hp, MFN v NT c thc hin theo l trnh cn c vo cc thi hn c th nu trong Hip nh Thng mi.

- Khng s dng th tc hnh chnh v cc qui chun k thut v mc ch bo h

Ngay khi Hip nh Thng mi c hiu lc, Vit Nam khng c php s dng th tc hnh chnh v cc qui chun k thut to ra cc ro cn khng cn thit cho thng mi quc t. Hip nh Thng mi cng yu cu Vit Nam phi p ng hu ht cc ngha v nu trong cc hip nh ca WTO v ro cn k thut i vi thng mi (TBT) i vi hng ho cng nghip v SPS i vi cc mt hng nng sn v thc phm.

- T do ho v n gin ho cc quyn kinh doanh: Hip nh Thng mi yu cu Vit Nam, ngay khi hip nh c hiu lc,

phi t do ho cc th tc cp giy php i vi hot ng xut - nhp khu theo Hip nh v th tc cp php nhp khu ca WTO, tu thuc vo mt s hn ch ngnh ngh c chia thnh l trnh, trong vic t do ho v c bn cc quyn kinh doanh i vi cc cng ty c vn u t ca Hoa K c thc hin t nm th ba (thng 12-2004) n nm th by (thng 12-2008) sau khi Hip nh Thng mi c hiu lc. Cc hot ng thng mi ca Nh nc phi c tin hnh trn c s thng mi k t khi Hip nh c hiu lc.

- Ci tin cc th tc gii quyt tranh chp: Ngay khi Hip nh Thng mi c hiu lc, Vit Nam c ngha v phi cho php cc tranh chp thng mi c yu t nc ngoi c gii quyt bng cc th tc trng ti c quc t tha nhn v phi qui nh cc phng thc c hiu qu cng nhn v thi hnh cc phn quyt trng ti.

- T do ho v bo h u t nc ngoi Hip nh Thng mi yu cu Vit Nam phi thc hin mt s ci cch

nhm tng cng u t ca Hoa K vo Vit Nam, c th l: a) Trao c ch i x MFN hoc NT tu theo c ch no tt hn cho cc

nh u t Hoa K, trong c c ch i x quc gia lin quan ti hot

27

ng qun tr cng ty, tnh ph v nh gi mt s dch v v th chp quyn s dng t c thc hin theo l trnh;

b) n gin ho cc th tc cp php u t, c bit l chuyn sang c ch ang k cp php u t thay v c ch thm nh;

c) nh gi khng phn bit i x;

d) Hng lot cc bin php bo h i vi cc nh u t nc ngoi, k c s bo m rng vic tc quyn s hu s c thc hin theo ng trnh t m php lut qui nh, bi hon nhanh chng, c hiu qu v quyn c chuyn v nc cc khon thu nhp;

e) Dn dn loi b cc bin php u t c lin quan ti thng mi (TRIMs) nh cn cn thng mi, t l ni a ho v cc yu cu v ngoi hi;

f) Loi b cc yu cu v chuyn giao cng ngh v t l xut khu;

g) Quyn la chn cc nhn s ch cht khng tnh ti quc tch v quyn c nhp cnh ca cc nhn s qun l;

h) Cc nh u t c quyn la chn cc bin php v th tc gii quyt tranh chp ca mnh vi Chnh ph, k c bng con ng trng ti rng buc gia cc nh u t v Chnh ph (bao gm trung tm gii quyt cc tranh chp u t quc t, ICSID).

Trong s cc ngha v ny, nhiu ngha v phi thc hin ngay khi hip nh Thng mi c hiu lc, nhiu ngha v c thc hin theo l trnh nhiu nm, trong c mt trng hp ngha v phi thc hin nm th chn sau khi Hip nh c hiu lc.

- To thun li hn na cho kinh doanh: Khi Hip nh Thng mi c hiu lc, Vit Nam cam kt thc y cc mi quan h u t v thng mi song phng bng cch to cc c hi tip cn trc tip v khng phn bit i x vi cc hot ng kinh doanh c bn nh qung co, nghin cu th trng, tham gia hi ch thng mi, cho thu vn phng,...

- Tng cng minh bch ho cc lut, quy nh v th tc hnh chnh: Khi Hip nh Thng mi c hiu lc, Vit Nam c ngha v thng bo thng xuyn v nhanh chng trn mt tp ch chnh thc ton b cc lut, qui nh v th tc c tnh p dng chung cng vi cc thng tin lin lc cn thit cng chng c th tip cn c khi thc thi. Ngoi ra, Hip nh cng yu cu Vit Nam phi to c hi cho cc cng dn Hoa K v Chnh ph Hoa K gp vo cc d tho, quy nh v th tc hnh chnh. Yu cu ny p dng c cp trung ng v a phng.

- Xy dng c ch khiu kin v quyt nh hnh chnh: Khi Hip nh Thng mi c hiu lc, Vit Nam c ngha v phi xy dng v duy tr mt h thng cc c quan ti phn hnh chnh v t php to iu kin xem xt li v sa cha mt cch nhanh chng cc hnh vi hnh chnh c lin quan ti

28

cc vn m Hip nh nu ra. Cc bn phi c quyn khiu ni hnh vi hnh chnh ra to v c thng bo bng vn bn v quyt nh gii quyt cc khiu ni km theo l do c th.

- p dng lut mt cch thng nht, v t v hp l Khi Hip nh Thng mi c hiu lc, Vit Nam c ngha v phi iu

hnh thng nht, v t v hp l ton b lut, quy nh v th tc hnh chnh c tnh cht p dng chung ca mnh. Quy nh ny p dng vi cc cp trung ng v a phng

Cc ngha v theo Hip nh Thng mi t ra nhng i hi quan trng i vi h thng php lut ca Vit Nam. Vic thc hin c hiu qu Hip nh Thng mi i hi khun kh php lut, cc quy trnh qun l v hnh chnh Nh nc cng vi h thng t php phi c kh nng vn hnh trn c s tun th cc chun mc quc t, bao gm cc yu cu c th v gii quyt tranh chp thng mi, bo h quyn s hu tr tu, bo m quyn li ca nh u t, quyn khiu kin cc hnh vi hnh chnh, v bo m tnh minh bch ca ton b cc h thng lp php, lut php v hnh chnh vic thc hin thc s c hiu qu cc yu cu i hi Vit Nam phi pht trin h thng lut php, hnh chnh v t php ca mnh trn cc mt php l, th tc, th ch v ngun nhn lc.

BTA c xy dng da trn nn tng cc hip nh WTO v cc cng c quc t c lin quan. Thnh cng ca qu trnh thc hin BTA trong nm nm 2002 - 2006 gp phn lm tng uy tn ca Vit Nam trong vic tun th cc cam kt quc t, y mnh qu trnh m phn gia nhp WTO. Hn th na, vic gia nhp WTO i hi hu ht mi yu cu ca WTO v ci cch php lut v hnh chnh u phi c bt u trc khi cc thnh vin WTO ph chun v vic gia nhp ca thnh vin mi.

Tuy nhin, cc yu cu php lut v hnh chnh ca BTA v WTO khng ging nhau. Hip nh Thng mi BTA c cc yu cu c th hn v th tc u t, bin php bo h, qun tr doanh nghip v mt s lnh vc v quyn s hu tr tu. Cn cc yu cu ca WTO li c th hn so vi cc yu cu ca Hip nh Thng mi BTA trn mt s vn :

(1) Xo b cc bin php tr cp u t v sn xut cng nghip lin quan ti thng mi theo l trnh nm nm tr lnh vc dt may v may mc - l lnh vc m vic xo b phi thc hin ngay khi gia nhp) v cc bin php tr cp nng nghip khng ph hp vi WTO, hn ch vai tr ca cc hot ng nh nc trong nn kinh t;

(2) Thnh lp im hi p v bo co v cc tiu chun v cc quy chun k thut (TBT) v cc qui nh v kim dch ng thc vt (SPS);

(3) T do ho quyn kinh doanh, k c vic cho php cc cng ty khng c hin din Vit Nam c nhp khu ng tn.

29

(4) WTO cng t ra cc yu cu mnh hn i vi quy trnh bo h, chng bn ph gi v thu chng tr cp. Trong cc v vic chng bn ph gi ca mnh lin quan ti Vit Nam, Hoa K c th duy tr cc yu cu p dng cc nn kinh t phi th trng trong thi hn ti a l 12 nm.

S khc bit quan trng nht gia BTA v WTO l cc ngha v v tip cn th trng. BTA t c bc tin quan trng trong mt s vn tip cn th trng, su sc nht l vic ln u tin t ra yu cu phi t do ho v c bn vic tip cn th trng i vi hu ht cc dch v v mt s lnh vc u t. Cc yu t ny r rng to c s lu di v c h thng cho ton b qu trnh t do ho, song v l mt hip nh thng mi song phng nn BTA ch yu cu trc tip vic m ca cc lnh vc ny cho cc nh cung cp dch v v u t Hoa K, ch khng phi mi nh TNN.

1.3.3. Cc cam kt trong cc Hip nh khc

a/ Sng kin chung Vit Nam - Nht Bn c Chnh ph Vit Nam v Chnh ph Nht Bn xy dng t thng 4/2003 nhm mc ch ci thin mi trng u t ti Vit Nam. Thng 12/2003, 44 mc trong K hoch hnh ng nhm thc thi sng kin chung c thng qua v bo co ln Th tng hai nc. Sng kin chung Vit Nam - Nht Bn c xy dng da trn nhn thc tng cng kh nng cnh tranh ca Vit Nam, l iu cn thit gip kinh t quc ni ca Vit Nam pht trin v gip xo i gim ngho trong bi cnh Vit Nam chun b gia nhp WTO, thc hin Khu vc mu dch t do ASEAN (AFTA), ng thi to mi trng thc hin hip nh u t Vit Nam nhm pht trin kinh t.

Sng kin chung Vit Nam - Nht Bn yu cu Chnh ph Vit Nam ci thin chnh sch nhm thc y u t, s dng mt cch c hiu qu vin tr ODA ca Chnh ph Nht Bn trong vic thc thi cc chnh sch cn thit. l cc hot ng h tr k thut hon thin c s h tng nh ng x, bn cng, cu... thc y u t, h tr pht trin cc doanh nghip va v nh, lp cc k hoch chin lc pht trin cng nghip, bao gm c nhng hng mc v ang c thc hin t trc n nay.

Nhm gip cho s pht trin ca kinh t v x hi Vit Nam, ODA ca Chnh ph Nht Bn c s dng vi 3 trng tm chnh, bao gm:

(1) Thc y tng trng;

(2) Ci thin mi trng sinh hot v x hi;

(3) Xy dng th ch.

b/ Vit Nam thnh cng trong vic k kt cc tho thun hi nhp su hn vi cc thnh vin ASEAN (AFTA), ASEAN - Trung Quc (ACFTA), ASEAN - Hn Quc (AKFTA). Thng qua khun kh ASEAN, Vit Nam

30

cng khi xng m phn Hip nh thng mi t do vi n (2003), Nht Bn (2002) New Zealand (2004) v EU (2006). Hi nhp kinh t khu vc mang li cho Vit Nam c hi tham gia m phn cc lnh vc lin quan n thng mi hin cha c m phn trong WTO, v d tiu chun v lao ng v mi trng, chnh sch cnh tranh, hp tc (tho thun cng nhn ln nhau hp tc v tiu chun).

Bng 1.1. Phm vi cc Hip nh khu vc Vit Nam tham gia (tnh n 1/1/2008)

Lnh vc WTO

AFTA

ASEAN/TQ

ASEAN/ HQ

Ct gim v loi b thu quan 3* 3 3 3 Quy tc xut x 3 3 3 3 Quy trnh hi quan 3 3 3 3 Cc bin php v sinh dch t 3 3 3 3 Cc ro cn i vi thng mi 3 3 3 3 Cc bin php khc phc thng mi

3** 3 3 3

Quyn s hu tr tu 3 3 3 3 Gii quyt tranh chp 3 3 3 3 Cc qui nh v hnh chnh v th ch

3 3 3

Thun li ho thng mi 3 3 3 u t 3 BC BC Thng mi dch v 3 3 3 3 Lnh vc WT

O AFT

A ACFTA AKFFTA

3 C cam kt. BC (Being considered)- ang m phn. *: Thu quan rng buc trong WTO 3**: C th bao gm tr cp trong WTO. Li ch ln nht t mt Hip nh khu vc so vi Hip nh a phng l

c th cho php Vit Nam m phn v nhng lnh vc thng mi hin cha c thc thi trong khun kh WTO, bao gm nhng vn c tnh cht ro cn thng mi: chnh sch cnh tranh, tiu chun mi trng, cc bin php thun li ho thng mi, u t. Vic tin hnh m phn (cc vn ny) vi cc i tc thng mi l mt bc thit yu tng cng trao i thng mi trong khu vc.

31

1.3.4. Quan h gia cc ch s thnh phn PCI v cc yu cu cam kt BTA/WTO

Bng vic ph chun Hip nh thng mi Vit Nam - Hoa K v tr thnh thnh vin ca WTO, Vit Nam cam kt xy dng mt mi trng kinh doanh hin i hn, quy nh th ch tt hn v theo nh hng th trng hn nng cao kh nng cnh tranh ca Vit Nam trn th trng ton cu.

Mc d ch s PCI khng c thit k gim st trc tip tc ng ca cc hip nh thng mi, thng tin ch s PCI cung cp v tc ng ca chnh quyn tnh n khu vc KTTN s gip nh gi tc ng thc t ca mt s ci cch lin quan n BTA/WTO nh tnh cng khai minh bch, n gin ho quy nh, cung cp dch v pht trin doanh nghip v hn ch nhng u i i vi khu vc DNNN - gip pht trin khu vc KTTN ca Vit Nam cp c s.

Cc cam kt trong Hip nh BTA v WTO c xy dng trn c s mt s nguyn tc nn tng. C bn nht, cc thnh vin WTO khng c c chnh sch phn bit i x vi i tc thng mi (i x ti hu quc) cng nh gia cc doanh nghip trong nc v nc ngoi (i x quc gia). Cc quc gia cn n lc tng cng kh nng tip cn th trng cho cc i tc nc ngoi bng cch gim cc hng ro chnh thc i vi thng mi v u t, c gng khng s dng cc hng ro phi thu quan b li tc ng ca vic gim thu v hn ngch. Mc d BTA v WTO i su vo h thng th ch, php lut v qun l nh nc ca Vit Nam v m rng kh nng tip cn th trng cho cc i tc nc ngoi, mc c bn nht, cc Hip nh ny ch mi yu cu cc t chc nc ngoi phi c i x ti thiu nh cc bn i tc trong nc v ni dung cc quy nh trong nc khng c ngn cn u t v thng mi nc ngoi.

Ch s PCI t mc tiu vo iu hnh kinh t gia cc tnh, trong tp trung vo mi trng kinh doanh ca cc DNTN trong nc, m khng iu tra cc doanh nghip c vn u t nc ngoi hoc thng mi quc t. V vy mi lin h trc tip v chnh thc gia BTA/WTO v ch s PCI s tng i hn ch. Cc hip nh thng mi tp trung vo cc quyn ca nh u t v thng nhn nc ngoi trong khi ch s PCI li tp trung vo khu vc KTTN ca Vit Nam.

Tuy nhin, cc lut v quy nh c ci thin do i hi ca cc hip nh thng mi s khng c nhiu ngha nu ch p dng i vi cc doanh nghip c vn u t nc ngoi. Trong l trnh gia nhp WTO, thc thi BTA, Vit Nam trin khai ci cch theo mt phng php tip cn mang tnh h thng i vi cc DNTN v DNNN. Chng hn, Lut Doanh nghip (2005) v

32

Lut u t (2005) l mt n lc xy dng mt mi trng kinh doanh khng phn bit i x i vi tt c cc loi hnh doanh nghip.

Vic sa i trong Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut v Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca Hi ng Nhn dn, U ban nhn dn yu cu thng tin v h thng lut ca Vit Nam phi c cng khai rng ri n cc doanh nghip trong v ngoi nc, c cp Trung ng v cp tnh. Vic xy dng nhng hnh lang php l mi nh Lut s hu tr tu, B Lut t tng dn s, Php lnh v trng ti thng mi, sa i Lut khiu ni v t co v Php lnh v th tc gii quyt cc khiu kin hnh chnh l nhm p ng cc yu cu t ra trong cc hip nh thng mi.

Cc ch s PCI c s dng phn tch tc ng nh hng ca nhng ci cch c lin quan n BTA/WTO i vi khu vc KTTN ca Vit Nam. Cc ch s thnh phn PCI cho php nh gi mc nh hng ca nhng ci cch lin quan n BTA/WTO n hot ng ca KTTN cp tnh, nh gi mc hiu qu ca vic p dng thc tin tt ca quc t (trong cc Hip nh thng mi) i vi cc DNTN ti Vit Nam.

Bng 1.2. Ch s thnh phn PCI v cc cam kt theo BTA/WTO Ch s thnh phn

Tham chiu cc quy nh BTA- WTO Cc yu cu ca BTA-WTO

Chi ph gia nhp th trng

BTA chng IV, iu 2 (i x quc gia trong vic thnh lp, qun l vn hnh nhng d n u t)

Nhng yu cu c th nhm thng nht v n gin ho th tc thnh lp doanh nghip nc ngoi v cc d n u t, nhng yu cu hn ch cho vic thnh lp doanh nghip Vit Nam

Mc tiu l cc doanh nghip nc ngoi phi c i x bnh ng nh cc DNTN theo quy nh ca Lut u t c cc doanh nhn nc ngoi nh gi cao v tnh hiu qu

Tnh minh bch v tip cn thng tin

BTA chng VI, iu 1,2,3,4,6; BTA chng IV, iu 5 (nhng lut, quy nh qun l nh nc, cc th tc u t) WTO GATT chng X cng quy nh nhng nguyn tc i x trong cc hip nh ca WTO (vd; TBT,SPS, GAST)

Lut quy nh cc th tc hnh chnh, s liu kinh t phi c cng b v c th tip cn c i vi cc doanh nghip v chnh ph nc ngoi Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut v lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca HN v UBND to iu kin thun li, d dng cho vic tip cn cc c s d liu php l thng qua vic m rng, nng cp cng bo Chnh ph s gim thiu chi ph khng chnh thc.

Chi ph khng chnh thc

BTA chng VI v WTO GATT iu X ( minh bch)

Khng c nhng yu cu chnh thc no lin quan n chi ph khng chnh thc. Gi thit l rt nhiu quy nh v minh bch v quyn c khiu kin cc quyt nh ca Chnh ph s gim thiu chi ph khng chnh thc.

u i BTA chng I, iu 8 (Thng mi Ngh nh th gia nhp WTO yu cu

33

DNNN (Mi trng cnh tranh)

hng ho); chng IV, iu 2 ( u t) WTO GATT iu XVII (trao i thng mi)

nhng tr cp lm mo m quan h thng mi s khng c p dng, bao gm c nhng tr cp cho DNNN.

Cc DNNN phi hot ng trn c s thng mi v khng phn bit i x vi cc nh cung cp, khch hng nc ngoi.

Chnh sch pht trin KTTN

BTA chng III, phc lc G (quyn cung ng dch v) WTO GATS v biu cam kt m ca th trng dch v ca Vit Nam

BTA chng V BTA chng IV, iu 11 v phc lc I (hip nh WTO v cc bin php u t lin quan n thng mi TRIMS/tr cp tri lut)

WTO GATT iu XVI (tr cp) hip nh WTO TRIMS hip nh tr cp v thu chng tr cp.

Yu cu cc nh cung ng dch v nc ngoi phi c php cung cp dch v trc tip thng qua mt i din thng mi Vit Nam hoc cung cp qua bin gii. BTA bo m doanh nghip c quyn qung b xc tin, u t, bao gm kh nng tham d hi ch thng mi v gi hng mu qua bin gii xc tin thng mi. Khng c nhng yu cu c th lin quan n "chng trnh mc tiu" ca Chnh ph h tr pht trin KTNN ngoi tr trng hp tr cp gy mo m thng mi bnh thng.

o to lao ng

BTA chng IV, iu 11 phc lc 1 (TRIMS/ tr cp bt hp php)

WTO GATT iu XVI ( tr cp) Hip nh WTO v cc bin php u t lin quan n thng mi TRIMS Hip nh v tr cp v thu chng tr cp

Cc doanh nghip nc ngoi c th cung ng dch v o to v dy ngh

Khng c nhng yu cu trc tip v cc chng trnh ca Chnh ph trn lnh vc o to lao ng. Tuy nhin, nu nhng chng trnh phn bit i x vi doanh nghip nc ngoi, s gy ra tranh chp thng mi.

Thit ch php l

BTA chng VI, iu 7 (quy nh chung)

BTA chng II, iu 11,12,13,14 (s hu tr tu)

WTO GATT, iu X

BTA chng I, iu 7 (trng ti thng mi)

Nhng yu cu c th v vic to n phi cung cp cc c ch gii quyt hiu qu nhng tranh chp thng mi, bo h QSHTT nc ngoi, k c vic p dng nhng bin php hnh s i vi cc hnh vi xm phm quyn s hu tr tu c thc hin vi quy m thng mi (bao gm c vic cho php p dng nhng bin php khn cp tm thi nhm thu gi ngay nhng bng chng phm php trc khi i tng vi phm kp tiu hu). BTA/WTO yu cu minh bch ho trong h thng t php bao gm c cng khai nhng quyt nh bng vn bn ca to n. BTA yu cu cc DN Hoa K hot ng v kinh doanh thng mi ti Vit Nam phi c tip cn vi cc th tc trng ti theo thng l tt nht. Cn thit phi c nhng ci tin c bn trong h thng php lut ca Vit Nam cho cc t chc nc ngoi , vi gi thit rng nhng ci cch ny cng s p dng i vi cc DN trong nc.

* BTA/WTO khng a ra nhng yu cu trc tip no c lin quan n nhng ch s thnh phn sau ca PCI- Tip cn t ai; Chi ph thi gian tun th cc quy nh php lut; Tnh nng ng, tin phong ca lnh o tnh. Tuy vy BTA/WTO cng a ra nhng nguyn tc bao trm trn cc lnh vc m ch s thnh phn PCI o lng nh khng phn

34

bit i x doanh nghip nc ngoi, vic vn dng chnh sch cn thc hin hp l, cng bng, minh bch v khch quan.

1.4. Kinh nghim ca Trung Quc v hon thin th ch mi trng kinh doanh theo cam kt WTO

1.4.1. Nhng ni dung hon thin th ch MTKD ca Trung Quc

Trong sut ba thp k va qua, Trung Quc c nh gi l nn kinh t rt thnh cng v pht trin kinh t, nht l duy tr tc tng trng kinh t cao nht th gii. Trong s cc nhn t quan trng lm nn thnh cng ny phi k n s thay i linh hot trong chnh sch pht trin v s kin nh vi cng cuc ci cch kinh t c bt u tin hnh t nm 19785.

Bng 1.3 a ra cc ch tiu nh gi qui m kinh t, sc mnh ca Nh nc v th trng v mc hi nhp kinh t ca Trung Quc nm 2005 so snh vi nhm nc c thu nhp trung bnh v nhm nc ng - Thi Bnh Dng.

Bng 1.3. Cc ch tiu c bn nm 2005 ca Trung Quc so snh vi mt s nhm nc

Cc ch tiu

Trung Quc

ng - Thi Bnh

Dng

Nhm nc c

thu nhp trung bnh

V m v kinh t GNI bnh qun u ngi theo phng php Atlas (USD - gi hin hnh)

1740

1629,8

2646,9

GDP (t USD - gi hin hnh) 2000 3000 8600 Tc tng GDP (%) 10,2 8,9 6,4 Lm pht - ch s gim pht GDP (%) 3,9 4,6 4,8 Gi tr XK hng ho v dch v so vi GDP (%) 37,5 45,9 35,5 Gi tr nhp khu so vi GDP (%) 31,9 40,8 32,9 Tch lu ti sn (% so vi GDP) 43,5 37,9 26,9 Nh nc v th trng Thi gian cn thit khi s kinh doanh (ngy) 48 55 47,8 Mc vn ho th trng chng khon ca cc cng ty nim yt (% so vi GDP)

34,9

41,3

49,5

Hi nhp kinh t Tng xut nhp khu so vi GDP (%) 63,6 74,6 62,1

5 TS inh Vn n (2007), Trit l pht trin v xu hng ci cch kinh t ca Trung Quc: u l thch thc?

35

Vn FDI thun*(t USD- gi hin hnh) 79,1 96,9 260,3 Tng vn h tr chnh thc (ODA) (t USD) 1,8 9,5 46,9

Ngun: World Development Indicators database, 2007

Mc d t c nhng thnh tu y n tng, nn kinh t Trung Quc vn khng che y c nhng yu km v c cu kinh t, nhng im m trong ci cch c cu v ci cch hnh chnh. Mt s biu hin v mt cn i v m xut hin, r rt hn sau khi Trung Quc gia nhp T chc Thng mi Th gii (WTO) v ang tr thnh vn ln, nh hng khng ch i vi ring Trung Quc m cn i vi th gii do hiu ng lan truyn trong bi cnh hi nhp v ton cu ho. l thng d thng mi, thng d cn cn vn, t gi v mt cn i trong nc gia tch lu v tiu dng. Nhng thnh thc mi ca nn kinh t cng tr thnh thch thc ca pht trin v ci cch.

S thay i v quan im v mc tiu pht trin i hi phi thay i v cch tip cn ci cch. iu ng ni nht l c s nht tr cao v cam kt v tip tc kin tr ci cch v tip tc m ca nn kinh t. Cch tip cn ci cch ca Trung Quc t i hi XVI th hin s quyt tm xy dng mt x hi hi ho gia mc tiu tng trng, cng bng trong iu kin Trung Quc phi thc hin cc cam kt trong khun kh WTO t nm 2001.

trin khai thc hin nhng cam kt gia nhp WTO, Trung Quc thc hin nhng iu chnh kh ton din v ng b trn nhiu lnh vc v nhiu cp khc nhau, va tp trung vo vic bo m p ng mt cch trc tip nhng yu cu ca cam kt, va x l nhiu vn gin tip khc nhm t c mc tiu chung l nng cao nng lc cnh tranh v thc y s tng trng ca nn kinh t.

Nhng iu chnh ca Trung Quc tp trung mt s nhm vn sau:

1.4.1.1. Ni dung i mi chc nng ca Chnh ph v chnh quyn cc cp

Chc nng ca Chnh ph, ca chnh quyn cc cp Trung Quc sau khi gia nhp WTO th hin bn mt trng im sau y6:

(1) Tng cng iu hnh v qun l kinh t v m: khng theo kiu kinh t k hoch mnh lnh trc kia m phi ph hp vi quy lut th trng.

(2) Xy dng quy tc th trng, cc quy tc cnh tranh, l ngi trng ti, bt buc cc doanh nghip, cc n v hnh chnh khc chp hnh cc quy tc ban hnh, ng thi iu chnh nhng khu, nhng mt mt cn i trn th trng.

6 TS. Nguyn Thnh Pht, Ci cch hot ng ca Chnh ph Trung Quc sau khi gia nhp WTO, 2004.

36

(3) T chc sn xut cc sn phm cng cng (public goods): s pht trin nhanh ca nn kinh t, c dn v cc n v sn xut kinh doanh s dn n yu cu ln hn v cc sn phm cng cng nh ng s, sn bay, cu cng, h thng in - nc, cng vin h thng an ninh... Loi sn phm ny kh cn i nu ch da vo s iu tit ca th trng. Chnh ph thng qua cc chnh sch v ti chnh, tin t, chnh sch ngnh ngh... m bo cho vic xy dng cng nh cht lng cc loi sn phm ny.

(4) To lp mi trng thng thong, thng nht cho cc hot ng sn xut kinh doanh, m bo kt hp gia bo h vi cnh tranh lnh mnh, cng bng.

1.4.1.2. Cc phng thc v bin php thc hin

chuyn i chc nng ca Chnh ph, Trung quc thc hin thc hin cc phng thc v bin php sau y:

(1) Tng cng chc nng qun l v m: iu ny th hin ch Chnh ph vn dng cc cng c nh lut php, hnh chnh, kinh t iu khin cc hot ng kinh t, pht huy tt cc chc nng: ch o v chin lc, duy tr nhng cn i chnh trong nn kinh t (cung cu v hng - tin, ngn chn lm pht, tht nghip, cn i ngnh ngh...), ng thi khc phc nhng khim khuyt ca th trng.

(2) Gim nh dn chc nng qun l vi m: Chnh ph gim s can d vo cc hot ng ca cp di, ca x nghip, chuyn mt s quyn thm nh, xt duyt, qun l... cho cp di, cho doanh nghip, lm cho cc lc lng th trng tr thnh ch th trong phn b cc ngun lc. iu ny cng c ngha l phn gii mt phn chc nng ca Chnh ph, lm gim nh chc nng qun l nhiu mt ca Chnh ph truyn thng.

(3) Chuyn ho chc nng qun l x hi ca Chnh ph: Chuyn giao chc nng qun l x hi t Chnh ph cho cc thc th x hi nh: c nhn. gia nh, cc t chc x hi v cc x nghip. Trn thc t, m rng nguyn tc tp trung dn ch, thng qua quy nh chung, nhiu cng vic giao cho cp di cho cc t chc x hi th lm tt hn, d hn, nhng nu tt c u tp trung trong tay Chnh ph th rt kh gii quyt. Chnh v vy Chnh ph phi mnh dn giao quyn cho cc t chc x hi, trnh m m nhng cng vic mang tnh cht k thut, tnh cht phc v iu ho nh: k ton, kim ton, qun l ngnh ngh, nh gi ti sn...

1.4.1.3. M hnh ci cch hnh chnh Trung Quc theo cam kt WTO

Ci cch hnh chnh sau khi Trung Quc gia nhp WTO l s tip tc nhng n lc ci cch c ra t cui nhng nm 1990, khi Trung Quc

37

thc hin nhiu c gng chun b cho s gia nhp ny. M hnh ci cch hnh chnh ny c tn gi: "Chnh ph nh, x hi ln"

"Chnh ph nh" l Chnh ph, Nh nc tp trung vo nhng cng vic then cht, c ngha quyt nh i vi s pht trin n nh, c hiu qu ca ton b nn kinh t ch khng m m, lm nhng vic khng phi ca mnh, khng ng lm. Nhng cng vic m Chnh ph tp trung lm l:

- Ban hnh cc quy nh php lut, quy hoch pht trin cc vng, cc ngnh ngh, hoch nh khung php l v cc chnh sch kinh t, c bit l cc chnh sch ti chnh, tin t, gi c;

- Cung cp cc thng tin kinh t, tin hnh cc d bo v mc cung, cu cc loi hng ho c bn, dng cc n by kinh t dn dt cc hot ng kinh t;

- Gim st v qun l, kim tra, thc y hnh thnh v hon thin th ch th trng; thc hin cc chc nng phc v cng cng nh duy tr v gia tng gi tr ti sn cng; pht trin s nghip gio dc, y t v phc li x hi, tng bc tng cng thc hin qun l nh nc bng php lut.

X hi ln" l pht huy mnh m quyn t ch, s t tr v t qun l ca cc doanh nghip, cc t chc x hi, cc on th. m bo cho cc doanh nghip quyn t ch kinh doanh, c lp hch ton, t chu l li, quyn quy nh v tin lng, tuyn dng v cho cng nhn thi vic, t quyt nh vic phn phi li nhun...

1.4.1.4. Xc nh li trng tm ca qun l v m

T sau khi chnh thc gia nhp WTO, chuyn trng tm sang qun l v m, Chnh ph Trung Quc tp trung lm nhng vic sau y:

(1) Duy tr s pht trin n nh ca nn kinh t: Chnh ph Trung Quc thc hin nhiu bin php iu hnh kinh t v m nh: iu chnh chnh sch tin l, hn ch u t mt s ngnh quan trng, iu tit gi c gim bt cng thng trong cung cu mt s ngnh nng lng nh: in, than, kh t, khng ch vic s dng t trong xy dng, coi trng hn cc khu yu trong mt s ngnh: nng lng, nng nghip, giao thng, gio dc...

(2) y mnh pht trin cc ngnh dch v hin i: trong ch trng pht trin, m ca ngnh dch v, thc hin cc cam kt vi WTO, Chnh ph Trung Quc coi trng m ca ton din i vi cc doanh nghip t nhn trong nc, coi y va l s cn thit trong tng trng chu k ngn ca nn kinh t, va ti u ho c li ch quc gia.

(3) Qun l thng qua tng cng h thng php lut: Kinh t th trng cng pht trin th vic xy dng v hon thin h thng php lut cng phi

38

c tng cng v trong nn kinh t th trng lut php l mt cng c quan trng Chnh ph qun l nn kinh t.

T u nm 2002, hn 30 V ca U ban nh nc Trung Quc r sot hn 2300 b lut v quy nh hin hnh, bi b 830 vn bn v sa i 323 vn bn. Hn 190.000 vn bn lut quy nh ca cc cp a phng v cc tiu chun c hu b hoc sa i.

Gn y hn, t ngy 1/6/2004, Trung Quc bt u thc hin 30 b lut, cng nhng vn bn php quy, cc quy nh php lut mi. Trong s ny c n 22 b lut cp nh nc v 8 b lut cp a phng. ng ch trong s cc quy nh php lut mi, c nhiu quy nh lin quan n cc ngnh dch v nh ti chnh, bo him v mt s lnh vc mi nhm gip cc ngnh ny pht trin vng chc hn, v d: Lut u t chng khon, Quy nh v qun l cng ty Hng dn khng ch' ri ro vn dng bo him ngun vn, Quy nh v qun l ti sn bo him. Nhng quy nh php l ny v ang gip ngnh bo him v ti chnh ni chung c c s pht trin, c bit trong bi cnh thi k qu gia nhp WTO gn kt thc.

cc doanh nghip c th hiu su hn, nhn thc tt hn trnh v c cch gii quyt tt trong cc xung t thng mi, Trung Quc cng b ba vn bn php lut mi, l: iu l thc thi bo h, iu l chng bn ph gi v iu l chng c quyn. Ring trong lnh vc thng mi dch v: Trong 3 nm k t khi gia nhp WTO, Trung Quc ban hnh hn 40 quy nh php lut lin quan n cc lnh vc nh: ngn hng, bo him, chng khon, dch v php lut, i l bn hng, giao thng vn ti, du lch, gio dc... thit lp v c bn h thng lut php cho thng mi dch v

(4) Gim st ti sn cng: Vic xy dng v hon thin th ch gim st ti sn cng c quan h cht ch n vic hon thin c ch kinh t th trng XHCN Trung Quc. Cho n cui nm 2004, Trung Quc bc u xy dng c b khung v th ch gim st ti sn cng, c nc Trung Quc thnh lp c gn 500 c quan gim st ti sn cng cc cp, trong c 203 c quan gim st ti sn cng cp thnh ph a khu. 28 tnh, khu t tr, thnh ph trc thuc thit lp ring cho mnh mt ban cng tc gim st. Ngoi ra, U ban gim st ti sn cng ca Quc v vin Trung Quc cn ban hnh 9 bn quy ch v hn 20 vn bn quy phm lin quan.

(5) Xo b trit tnh trng cc DNNN thua l: U ban gim st v qun l ti sn nh nc Trung Quc trnh Quc v vin bn K hoch chm dt h tr ti chnh cho cc DNNN thua l. Quc v vin Trung Quc ph chun bn k hoch ny vo thng 2/2005. Do vy ngay t u nm 2005, Trung Quc v ang y mnh vic bin cc DNNN thnh nhng cng ty c phn nu cc doanh nghip ny c kh nng nim yt ti th trng

39

chng khon Trung Quc, gip cc DNNN thc hin iu ny, Trung Quc a ra nhiu chnh sch v ph sn, trong quy nh quyn ca ngi lao ng, v qun l ti sn v cc khon vay kh i. Hin ti, mt s tnh thnh nh Bc Kinh, Thng Hi, Trit Giang, Phc Kin, Giang T ngng cp cc khon ti tr chnh cho cc DNNN c nguy c ph sn.

(6) Xy dng cc loi th trng: Sau khi gia nhp WTO, mt trong nhng nhim v quan trng ca Chnh ph Trung Quc l y nhanh qu trnh xy dng v hon thin h thng th trng, to nn tnh thng nht ca th trng, t thc y kinh t quc dn pht trin n nh v thc y hi nhp quc t

i vi th trng vn, cc c quan Chnh ph ang thc hin cc n lc nng cao hiu qu lu thng vn, tng thu ht v s dng vn u t nc ngoi, dng mi cch tng huy ng vn nhn ri trong c dn, pht hnh nhiu loi chng t giao dch trn th trng nh: tri phiu, c phiu. Tip tc thc y ci cch h thng ngn hng theo hng thng mi ho, chuyn mn ho. Trong xy dng v pht trin th trng vn, Trung Quc ch trng chuyn t nh nc u t l chnh sang huy ng cc ngun lc ngoi nh nc l chnh.

Kh nng ti chnh c hn trong khi nhu cu ln khin nh nc phi tm cch huy ng cc ngun ti chnh trong dn. Mt trong nhng ngun l pht trin th trng tri phiu. Pht trin th trng tri phiu, mt mt gip a dng ho cc hnh thc u t trn th trng ti chnh quc gia, gim c s ph thuc qu mc vo th trng tn dng, mt khc cn gip cung cp cc cng c v mi trng Chnh ph qun l, iu hnh kinh t v m c hiu qu. Vi nhiu c gng, n cui nm 2003, Trung Quc c quy m th trng tri phiu ln th ba chu t 4098 t NDT, tng ng 500 t USD.

V th trng lao ng, t sau khi gia nhp WTO, th trng lao ng Trung Quc cn tn ti nhiu vn . Rt nhiu ch php lut v lao ng cn thiu, cc ch v bo him lao ng cn thiu, s lu chuyn lao ng gia cc ngnh ngh, gia cc khu vc cn hn ch... cho nn cha thc s thc y s pht trin ca th trng ny.

hnh thnh v pht trin th trng lao ng lnh mnh v c t chc, c trt t, Trung Quc v ang thc hin mt s bin php nh sau:

- Xy dng k hoch tng th pht trin cc c s o to ngh trn phm vi ton quc, coi trng la chn nhng thnh ph, th trn va v nh hi t cc iu kin hnh thnh th trng lao ng thng nht gia thnh th v nng thn.

- M cc c s dy ngh, iu ho c t chc gia ni tha v ni thiu lao ng.

40

- M nhiu hnh thc tp hun nhm nng cao cht lng lao ng nng thn, to ra mt lc lng lao ng c o to ngh nghip mt chng mc nht nh, sn sng tip nhn vic lm khi cn.

(7) Phn cp, phn quyn: Cho n nm 2002, trong qun l hnh chnh, Trung Quc c 5 cp l: ton quc, cp tnh, cp a khu, cp huyn, v cp x. lm cho b my hnh chnh tr nn gn nh, gim bt th tc rm r:

- u nm 2003, Trung Quc thnh lp U ban Pht trin v Ci cch nh nc trn c s sp nhp U ban k hoch nh nc v U ban ci cch th ch;

- thnh lp U ban gim st v qun l vn v ti sn nh nc, thc hin chc nng i din cho ch s hu, qun l vn v ti sn cc doanh nghip nh nc v cc t chc kinh t x hi

- thnh lp Cc qun l hnh chnh kinh t trc thuc Quc v vin, nhm thc hin chc nng qun l nh nc i vi cc loi doanh nghip.

- Ci cch hnh chnh c thc hin mnh m Hi Nam. Trong khi cc tnh khc c n 60 ban ngnh th y ch c 26 ban ngnh, cp a khu b b, qun l t tnh i thng n 19 huyn.

Tuy t c khng t kt qu sau khi gia nhp WTO, song u ban Ci cch v Pht trin cho rng Trung Quc m ca nhanh nn kinh t nhng ci cch trong nc cn chm, khng theo kp tin trnh m ca. Khi nn kinh t tham gia vo sn chi ca WTO th ch iu chnh cc chnh sch hng ngoi l khng , m i hi phi ng thi iu chnh chnh sch tc ng n khu vc trong nc nhm to ra s cn bng, cng nh cn c nng lc thc thi cc chnh sch ny.

1.4.2. Nhng kh khn ca Trung Quc trong thc hin cam kt WTO

V c bn, nhng kh khn trong thc hin cc cam kt WTO ca Trung Quc tp trung vo 3 nhm sau y:

Th nht, kh nng iu chnh, thch ng ca b my qun l Nh nc v cht lng ca ngun nhn lc: Mt trong nhng vn c coi l thch thc rt ln l kh nng i mi hot ng ca b my qun l nh nc, vn cht lng cng chc ni ring v cht lng ngun nhn lc ni chung. Cnh tranh trong hi nhp to ra p lc khng ch cho khu vc doanh nghip trc tip tham gia sn xut kinh doanh m cn to ra p lc khng nh i vi cc c quan qun l nh nc trong vic tm cch c cu li t chc b my, i mi phng thc hot ng v nng cao cht lng ca ngi lao ng nhm nng cao hiu qu hot ng ca c h thng, to mi trng thun li cho cc ngnh kinh t pht trin. Cng vi s tham gia ngy cng mnh m ca cc doanh nghip nc ngoi, cc tp on quc t ln theo cc cam kt m

41

ca th trng, yu cu v ngun nhn lc (c s lng v cht lng) ngy cng tr nn cp bch.

Th hai, kh nng ng ph vi nhng tranh chp v xung t thng mi: Cc xung t v thng mi ca Trung Quc vi cc i tc thng mi ngy cng tng ln. Trong s 276 v kin chng bn ph gi ca cc thnh vin WTO th c 47 v l c lin quan n Trung Quc vi s tin pht l 450 triu USD. Ch trong 10 thng u nm 2004, c 15 nc v khu vc kin Trung Quc vi 50 v kin chng bn ph gi, chng tr gi, bin php bo h v iu tra bo h c bit vi s tin pht khong 1,15 t USD. Cc v kin phn ln xut pht t M v EU. Bn cnh nhng vn xung t thng mi, Trung Quc cng gp phi mt s vn khc nh thm ht thng mi ln ca M hay EU vi nc ny. Tnh hnh t Trung Quc trc nhng thch thc khng nh trong vic kim sot v ng ph bo m cho nn kinh t pht trin n nh v hiu qu.

Th ba, kh nng kim sot tng trng v bo m pht trin bn vng: Sau khi gia nhp WTO, nn kinh t Trung Quc tip tc pht trin vi tc cao. Nhiu mt hng Trung Quc tiu th nhiu hn M nh thp, nhm, ng, than... Tuy nhin, mc tng trng cao v s bng n pht trin lm cho nhu cu nhp khu tng cao, vic s dng ngun ti nguyn thin nhin qu mc ang lm nh hng nghim trng n mi trng v bo m cc ngun lc t nhin cho s pht trin lu di v bn vng. Tng trng nng ang l mt thch thc to ln i vi s pht trin bn vng ca Trung Quc, nht l sau khi gia nhp WTO.

1.4.3. Mt s nh gi ca nc ngoi v vic thc hin cam kt WTO ca Trung Quc

Theo nh gi ca cc chuyn gia nc ngoi, ngoi tr cc chnh sch t do ho thng mi, Trung Quc cha c nhiu ci thin v cc ch tiu t do kinh t khc t sau gia nhp WTO.

Bng 1.4. Ch s t do kinh t ca Trung Quc 2002 - 2008

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Xp hng 117 120 124 116 123 134 126

Ch s chung 52,75 52,61 52,50 53,51 53,36 51,80 52,83

Ch s t do kinh doanh 55,00 55,00 55,00 55,00 43,11 46,93 50,03

Ch s t do thng mi 48,60 50,60 51,40 54,40 68,00 68,00 70,20Ch s t do ti kho 70,30 66,90 66,40 67,90 70,00 66,60 66,40

Ch s v s can thip ca CP 92,32 90,17 88,36 86,00 86,00 87,02 89,73

Ch s t do tin t 87,56 85,81 86,39 84,84 79,38 75,48 76,53

Ch s t do u t 30,00 30,00 30,00 30,00 30,00 30,00 30,00Ch s t do ti chnh 30,00 30,00 30,00 30,00 30,00 30,00 30