n.ganzorig 4.5
TRANSCRIPT
СОЁЛ УРЛАГИЙН ИХ СУРГУУЛИЙН
Соёлын боловсролын сургууль
United States of America
Америкийн Нэгдсэн Улс Ичнээ. 4.5
Судэв:АНУ-ын номын сан
Гүйцэтгэсан:..............................................\Н.Ганзориг\
Шалгасан:..................................................\ .Нарангарав\
Улаанбаатар хот
2011 он
Дэлхийн номын сангуудын түүхийг харжсуухад үнэхээр сонирхолтой,гайхалтайгмэдэрлээ.
Хүн төрөлхтөн оюун ухаанаараа бүтээсэнбүхнээрээ ном, сударыг амилуулж, номынсандаа хадгалж, түүнийг үе үеэрээдамжуулан уншиж,сурч боловсордог жамтай.
Ямар ч номын сангийн хамгийн энгийнойлголт болхүний оюун ухааны бүтээлийгуншигчид, ерөөсөө хүмүүст хүргэхэрхэмзорилготой.
Монголчууд хэдийгээр нүүдэлчинудамтай боловч дэлхийд гайхагдсан номсудар олныг бүтээж, түүнийгээ хэнээс ч дутахгvй хадгалж,уншиж ирсэн сайхануламжлалтай, номын эрхэм соёлтой ардтүмэн.
Тиймээс дэлхийн өндөр хөгжилтэй номын
сангуудыг та бүхэндээ танилцуулахын
тулд өнөөдөр АНУ-ын Сиэтл хотын болон
Конгрессийн номын санг танилцуулж
байгаа баяртай байна.
Ñèýòëèéí 4-ð ºðãºí ºëººíä áàéðëàäàãÒºâ íîìûí ñàí ºäºðò 8000 õ¿í áóþó õóó èíáàðèëãààñàà õî¸ð äàõèí èõ çî äûãõ¿ëýýí àâäàã.
“Ìåòðîïîëèòàí ÀðõèòåêòóðÎôèñ”, Ñèýòëèéí “LMN Àðõèòåêñ”õàìòðàí àæèëëàæ ýíý ãàéõàëòàéòºñëèéã àæèë õýðýã áîëãîæýý.
Íîìûí ñàíãèéí íèéò òàëáàéíü 30000ì2 áà óãáàéãóóëàìæèéã 165.5ñàÿ äîëëàðààðáîñãîæýý.
Áàðèëãûí ãàäна òàëûã øèëýýð á¿òýýñýíõýäèé îð èí ¿åèéí øèíý òåõíèêèéíäýâøëèéã á¿ðýí àøèãëàñàí íü äîòîð îð èíãõýò õàëàõ,ìºí õóðö ãýðýë, ãÿëáàëòààñá¿ðýí õàìãààëñàí õèéöòýé.
Øèëýýð á¿òýýãäñýí íîìûí ñàíãèéí äîòîðõäàâõàð áîëãîíä áîëæ áóé ¿éë ÿâäëûããàäíààñ íü õàðæ áîëîõëîîð õèéãäñýíçîõèîìæ íü ººðºº ã¿í ã¿íçãèé óòãà ñàíààãèëòãýæ áàéíà.
̺í áàðèëãûí ºâºðìºö õýëáýð íü äîòîîä õýñýãò
îðæ èðæ áàéãàà ãýðëèéí òóñãàëûí õýìæýýã
çîõèöóóëàõ ¿¿ðýãòýéãýýð á¿òýýãäæýý.
Ñèýòëèéí íîìûí ñàíãèéí ºðãºí ºëºº ð¿¿ õàðñàí
õààëãàíû äýýä õýñýãò íü ¿íýõýýð ñîíèðõîëòîé
øèéäëýýð õàðàà áóëààäàã.
Õºâºõ òàâöàã áîëîí äèàãíàëü ñ¿ëæýý çýðýã
íü àðõèòåêòóðûí òàëààñàà òºäèéã¿é ãàçàð
õºäëºëò áîëîí õ¿ òýé ñàëõèíààñ õàìãààëàõààð
á¿òýýãäñýí áàéíà.
¯¿íèéã ìýðãýæèëòí¿¿ä áàéãóóëàìæèéí
äèçàéíû øèíý ëýëèéí íýã õýìýýí íýðëýæýý.
Òóñ áàéãóóëàìæèéí íýãä¿ãýýð äàâõðûí 275 õ¿íèé ñóóäàëòàé Ìàéêðîñîôò òàíõèì íü íîìûí ñàíãèéíòºâ õýñýã þì.
Õî¸ðäóãààð äàâõàðò íîìûí ñàí èä áîëîí íîìûí ñàíãèéíòóñëàõ àæèëòíóóä áàéðëàäàã.
Ãóðàâäóãààð äàâõàðò íü ãîë òàíõèì, íîì àâàõ, áóöààõ õýñýã, ìºí Íîðêëèô ñàíãèéí òºâ ºðºº áóþó 15 ìåòðèéí ºíäºð òààçòàé óíøëàãûí òàíõèì áàéðëàíà.
ĺðºâä¿ãýýð äàâõàðò íü äºðâºí óóëçàëòûí ºðºº, ìýäýýëýë ñîëèëöîõ çîðèóëàëòààð á¿òýýñýíóóëçàëòûí òàíõèì áàéäàã.
Òýíä õ¿ì¿¿ñ ìýäýýëýë ñîëèëöîí, áèå áèåòýéãýýõàëóóí äóëààí ÿðèà ºðí¿¿ëýõ îð èí á¿ðäñýíáàéäàã áàéíà.
Íîìûí ñàíãèéí íýã ãàéõàëòàé øèéäýë íü íîìûí
ýðã¿¿ëýí òàâèóð áºãººä çóðãààãààñ åñºí
äàâõàð õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëíý.
Àðàâäóãààð äàâõàðò 400 õ¿íèé
áàãòààìæòàé óíøëàãûí ºðºº.
Àðâàí íýãä¿ãýýð äàâõàðò íîìûí ñàíãèéí
óäèðäëàãà áîëîí àæèëòíóóäûí çîîãèéí ãàçàð
áàéðëàäàã.
Íîìûí ñàíãèéí äèíàìèê õýëáýðèéí ºíöºã
áóëàíãóóä íü ò¿¿íèé áóñàä áàðèëãà
áàéãóóëàìæààñ ýðñ ÿëãàðóóëñàí ºâºðìºö
çîõèìæòîé.
Áàðèëãûã ãàäíà òàëààñ íü õàðàõàä ãàçðààñ
òàñðàí íèñýõ ãýæ áàéãàà þì øèã ñýòãýãäýë
òºð¿¿ëäýãýýðýý ãàéõàëòàé øèéäýë ãýãääýã.
Áàðèëãûí õýëáýð íü ÿìàð çîõèîí
áàéãóóëàëòã¿é ìýò õàðàãääàã áîëîâ ºíöºã
òàë á¿ðèéã íü ãýðëèéí òóñãàë, õýðýãëýý ãýõ
ìýò îëîí õ¿ èí ç¿éëñèéã áîäîëöîæ çîõèîñîí
ãýäýã .
Íîìûí ñàíãèéí ºíöºãä¿¿ëñýí øèëýí òàëóóä äîòîð
òàëáàéí îðîí çàé㠺뺺òýé, õºäºë㺺íòýé,
“Àìüä” õàðàãäóóëàõààñ ãàäíà íýã äàâõðûã íü
íºãºº ð¿¿ íü óóñãàæ ºãñíººðºº îíöëîã.
Äîòîîä çàñëûí õóâüä òºìºð, øèë, ãýðëèéí òºãñ
çîõèëäëîãîî ãýæ íýðëýõýýñ àðãàã¿é.
Ãýðëýýð èìýãëýãäñýí ºíäºð òààç íü íîìûí
ñàíãèéí ºðººí¿¿äèéã õîò äîòîðõè õîò øèã
õàðàãäóóëäãààðàà áóñàä õýñãýýñýý
àðõèòåêòóð äèçàéíààðàà ÿëãàðäàã.
Õýäèéãýýð äýëõèéí èõ íîìûí ñàíãóóä
õàíãàëòòàé îðîí çàéòàé óíøëàãûí
òàíõèìóóäòàé áàéäàã Ñèýòëèéí íîìûí ñàíãèéí
äîòîîä çîõèîí áàéãóóëàëò, äèçàéíû ºâºðìºö
øèéäýë íü àñàð óóäàì îðîí çàé öýëèéõ ìýò
ñýòãýãäýë òºð¿¿ëäýã.
̺í íîìûí ñàíä îëîí íèéòýä çîðèóëñàí íýýëòòýéòàëáàéãààñãàäíà íîìûí òàâèóðóóäûí äýðãýäõóâèéí èìýýã¿é áóëàíãóóä õèéãäæýý.
Ãàëààñ õàìãààëàõ øàò íü õóó èíáàðèëãóóäûí àäèë íóóö áàéäëààð áèø õàðèíáàðèëãûã èðæ ¿çìýýð ñàíàãäàõóéö ñîäîíøèéäýëòýé þì.
Óã áàéãóóëàìæèéí åðºíõèé àðõèòåêòîð ÐåìÊîëõàñ ýíý á¿òýýëýý õýðýãëýý áîëîíõýëáýðèéã òºãñ õîñëóóëñàí øèëäýãá¿òýýë¿¿äèéíõýý íýã ãýæ ¿çæýý.
1800 оны 4 сарын 24-нд гарынүсэг зурсан энэхуулинд Конгрессийн номын сан байгуулахтухай заалт орсонбайлаа
АНУ-ын тусгаар тогтнолыг тунхаглагч,
Конгрессийн номын санг үндэслэгч Томас
Жефферсон 1801-1809 онд гурувдагч
ерөнхийлөгчөөр сонгогдож байсан.
In God We TrustБид Бурхандитгэдэг
АНУ-ийн Конгресийн номын сан АНУ-ийнКонгресийн номын сан нь нүсэр том хэмжээболон төрөл бүрийн цуглуулгаарааCongress-ийн номын сан дэлхийд хамгийнагуу, хамгийн томүндэсний номын сан гэжтооцогддог.
Энэ номын сан нь хувийн цуглуулгаа сэхтэйномын сан Дэлхийн хамгийн баялаг санхөмрөгтэй номын сангуудын нэгболохКонгрессийн номын Сангийн анхны эхүүсвэр нь АНУ-ын Ерөнхийлөгч ТомасЖефферсоны хувийн номын сан байлаа.
Номын сангийн фондыг бүрдүүлэхийн тулд5000 доллар төсөвлөжээ. Энэ номын сандАНУ-ын ерөнхийлөгч, дэд ерөнхийлөгч,Сенатын танхимийн гишүүд,Төлөөлөгчдийн танхимийн гишүүд лнэвтрэх эрхтэй байлаа.
Иймээс ч Конгрессийн номын сан гэжнэрлэгдэх болжээ. 1814 онд иргэний дайныүедБританий цэргүүд Капитолийн ордонггалдан шатаахад Конгрессийн номын
санбүхэлдээ сүйджээ.
Номын санд байсан 3000 ном шатаж, үнс нурамболжээ.Тухайн үеийн АНУ-ын ерөнхийлөгчасан Жефферсон өөрийнхөө 50 жилцуглуулсан6487 боть номыг Конгресст бэлэглэжээ. ИнгэжКонгрессийн номыэнсанг сэргээж байлаа.
АНУ-ын нутаг дэвсгэр дээр хэвлэгдсэн ямар чномноос заавал нэг ширхэгийг АНУ-ынКонгрессийн номын санд илгээж байхзарлигийг1870 онд баталсан байна.
Энэ журам одоо ч АНУ-д хүчин төгөлдөрмөрдөгдөжбайна. 1897 оны 11 сард Конгрессийнномын сангийн шинэ барилгаашиглалтандоржээ. Капитолын ордоны эсрэг талдбаригдсан номын сангийнбайшин ашиглалтандорж Жефферсоны нэрэмжит Конгрессийнномын сан гэж нэрлэгдэх болжээ.
1939 онд Конгрессийн номын сангийн өргөтгөл"Аннекс"баригдаж АНУ-ын 2 дахь ерөнхийлөгчЖон Адамсын нэрэмжит болгожээ. 1980ондгурав дахь өргөтгөл нь нээгдэж АНУ-ын 4 дэхьерөнхийлөгч ЖеймсМедисоны нэрэмжитболгожээ.
Конгрессийн номын сангийн барилгууд ньөөрхоорондоо газар доорх байгууламжаархолбоотой. Өнөөдөр АНУ-ын Конгрессийнномын сан дэлхийн хамгийн том номын сангийннэг гэж тооцогдожбайна.
Конгрессийн номын сангийн сайтанд бичсэнээрдэлхийн 470 хэлээр хэвлэгдсэн 142 сая ширхэгном, хэвлэл, баримт бичиг хадгалагдаж байна
Номын сангийн номын цуглуулагийн тэнхагас нь англи хэлээр байна. Jefferson-ыбодлын дагуу уг номын сан үнэхээр өргөнхүрээг хамарсан бөгөөд 470 гаруйхэл дээрсудалгааны материалыг олох боломжтой.
Тэдгээр материалуудыгдэлхийн өнцөгбулан бүрээс гадаадын засгийн газартайхийсэн гэрээ,судалгааныинститут, судалгааны материалынсолилцоо, бэлэгсэлт, худалданавах, Америкийн засгийнгазрын агентлагуудын шилжүүлгэ зэргээрдамжууланномын санд орж ирдэг.
Өдөрт ойролцоогоор 31000 шинэ материалномын сандорж ирдэг бөгөөд үүний 7000гаруй материал нь номын сангийнтогтмолцуглуулга болон үлддэг, бусадцуглуулгаараа - газрын зураг, атлас, сонин,дуухөгжим, хөдөлгөөнт зураг, зураг, зургийнхальс зэргээрээ дэлхийд хамгийнтомдордог.
Конгрессийн номын сан нь Great Hall хэмээхтансаг сайхан танхимтай,уншлагын танхимнь эртний Грекийн гүн ухаантнуудынбаримал байрлуулан,ром маягийн хээхуараар чимэглэсэн байдаг.
Үүний дээр уг номын сандсонинхэвлэл, палкат, гар зураг, ярьдагном, тайлан, бичлэг болон диск,computer-ийнпрограм болон бусаддүрст болон хэвлэлийн материалуудбайдаг.
Энэхүүцуглуулганд Америкийн түүх,улс төр, уран зохиол, дуу хөгжим,газар зүй, хууль,ялангуяа гадаад хууль,эдийн засаг, угийн бичиг зэрэгАмерикийн орон нутгийнтүүхийнматериалууд ихээр орсон байдаг.
Congress-ийн номын сангийнихэнхматериал нь Американ гэж олонхүмүүс бодож магадгүй ч, харин чэнэхүүномын сан нь гадаадхэвлэл, сонин сэтгүүлээрээ илүүнарийн материалынцуглуулгатай.
Жишээ нь, Кубээс 14 гаруйхэвлэл, Романиагаас 21хэвлэл,Тайландаас 11 хэвлэлийн тустус авдаг. Үүний дээр цуглуулгандбуйномнуудынх нь гуравны хоѐр ньАнгли хэлээс өөр хэл дээр бичигдсан.
Хятад,Орос, Япон, Солонгос, Польш хэл дээрхбичигдсэн материал нь тэдгээрээсгаднахамгийн том нь бөгөөд Араб цуглуулга ньЕгиптээс гадна хамгийн том ньболно.
Luso-Hispanic материалын цуглуулгаараадэлхийд хамгийн томд ордог.Энэхүү номынсанд Америкт хэвлэгдсэн ном бүрийн 1 хувьбайдаг гэсэн яриабайдаг ба энэ нь үнэн бишюм.
Дэлхий дээр маш алдартай өөр номынсангуудтай харьцуулашгүй их цуглуулгатай.Энэ номын сан нь мөн үйлчлүүлэгчдээконцертууд болонлекцүүд, мөн хараагүйхүмүүст үйлчилдэг үндэсний төв нь болсон баүндэснийнэгдсэн катологийн цуглуулгынбайршилтай.
2500 гаруй номын сангуудын номын
ботуудын тэмдэглэгээ, бичлэг,хөдөлдөг зургын сантай.
Номын сан баинститут, дээдсургуулийн захиалагч нарт зориуланхэвлэсэн катологийн арвиних сантай.Хэрэв англи хэл дээр ямар нэгэнномыг олж чадахгүй тохиололдCongress online catalog гэж орж өөрийнхүссэн номыг хайж олох боломжтой.
1501 оноос өмнө хэвлэгдсэн 5600 - гаадномнуудтай. 33 саяаас илүү гараарбичсэнолворуудтай.
Конгресс номын сан нь АНУ -даа хамгийн томграфик материалтай. Номнуудын тоо нь 1жилд л 1 сая гаруйгаар фонд ньнэмэгдэжбайдаг байна.
Таазан дээрх нэрс номынсангийн таазан дээрдэлхий утга зохиолын түүхэнд хамгийнчухалнөлөө үзүүлсэн нэрт зохиолчдын нэрсийгдуриалган сийлжээ.
УолтУитмэн, Эдгар По, Хэйнрих Хайне, ВикторХюго гээд ихэнхтэй нь Монголчуудбид бүрарван жилийн сурагч ахуйдаа эдгээрзохиолчидтой танилцаж байсанбилээ.
Мөн номтой холбоотой олон сайханзүйр үг, хүмүүсийн хэлсэн үгийгбичсэнбайна. Конгрессийн номынСангийнхны хамгийн их бахархдагномболох дэлхийд ердөө дөрөвхөнүлдсэн алдарт Гутенбергийн Библи чмөн эндбайдаг.
Орчин үеийн аргаар хэвлэсэн анхныном нь Гутенбэргийн Библи юм.Азийн танхим номын санд зочилсонхүн бүр тэр болгон Азийн танхим рууороод байжчаддаггүй.
Учир нь Азийн танхим нь Конгрессийнгишүүдийн уншлагын танхимхоѐр нэг хонгилд,өөд өөдөөс харан байрлах бөгөөд хонгилынэхэнд “ЗөвхөнКонгрессийн гишүүд болонАзийн танхимын уншигчид орж болно”хэмээнанхааруулсан байдаг.
Конгрессийн номын Сангийн Азийн салбар болАзиас гадна орших Ази судлалын хамгийнбаялаг номтой төв юм.
Анх 1869 онд Чинулсын хаан 933 боть номбэлэглэснээр хөмрөгөө нээж байсан байна.
Конгрессийн номын Сангийн МонголЦуглуулга Азийн салбарын ховор номынцуглуулгад 20-р зууны эхээр олдсон 80 Монголсудар хадгалагдаж байна.
Тэдгээрийн анхных болох 2 гар бичмэл, 1модонбарын номыг Америкийн судлаач, дипломатУиллиам Вүүдвилл Рокхилл1893-1901 ондхандивлажээ.
Энэхүү 3 ном нь буддын шашны алдартсудруудынмонгол орчуулга бөгөөд Рокхилл 2зууны заагаар Монголд аялахдаа олж авсанаж.
70 гаруй бүтээл нь нэрт монголч эрдэмтэнБертольд Лауферийн 1917 ондолсон судруудбөгөөд өөрийнх нь товч гар тэмдэглэлийн хамтбайна.
Цуглуулгад Ганжуур Данжуурын ном27, уншлага, залбирал 19, түүх намтар11,анагаах ухааны 5, хэлний 2 бүтээл болон ТөвАзийн Гэсэрийн хэсэгбүртгэгджээ.
Эдгээрийн дотор “Үлгэрийн далай”, “Алтангэрэл”, “Сундуй” зэрэг18-р зууны үеийн модонбарын алдарт судрууд, “Очроор огтлогч”-ийнмонголорчуулга болон “Ихэд тонилгогч”(Тарпочинпо) судрын уран нарийн зурагбүхийгар бичмэл Монгол орчуулга байна.
Монгол цуглуулгад мөн Монгол“Ганжуур”,“Данжуур” –ын шинэ хэвлэл ч мөнхадгалагдаж байна. Хамгийн сүүлдМонголСоѐлын Төвийн гишүүн, зоос судлаачБадарчийн Нямаа гуай Монгол зоос,болонтамга тэмдгийн талаар гаргасан хоѐр анталог-бүтээл гаргасныгааКонгрессийн номын Сандбэлэглэсэн байна.
Мөн яруу найрагч Батбаяр саяханхэвлэгдсэншүлгийнхээ номыг тус номын санд дурсгалболгон үлдээсэн байна.Ихэд тонилгогч судар17-р зууны “Ихэд тонилгогч” судар.
Хавтсыг нь нэн гоѐмсог торгонхээгээрчимэглэсэн энэ Монгол бичгийн судармаш сайн хадгалагдсан. Уг “тонилох”гэсэнүгийн жинхэнэ утга нь “чөлөөлөгдөх” гэсэнутгатай.
Конгрессийн номын Сан нь эзлэн оршихнутгийнхаа хэмжээгээр АНУ-д гурав дахь томбайгууллага юм.
Эхнийх нь Пентагон, хоѐр дахь нь FBI, харин 3Дугаарт Конгресийн номын сан зүй ѐсоор ордогбайна.
Конгрессийн номын сан нь дэлхийн
хамгийн том номын сан бөгөөд
Гиннессийн номонд бичигдсэн.
Конгрессийн номын сан нь 1927 онд
байгууллагдсан ба Олон Улсын
Номын Сангийн Нэгдсэн Холбоонд \
IFLA\-д европын 14 улсын хамт
анхны гишүүнээр элсэж байсан.
Улс :- АНУ
Байршил :- Вашингтон хот Колумбын
тойрог
Үндэслэсэн:-1800 оны 4-р сарын 24
Цуглуулга:- Ном, сэтгүүл бусад
хэвлэлийн
бүтээгдхүүн
Цуглуулгын хэмжээ :-30 сая ном\138 сая
нэгж бүтээгдхүүэ\
Үйлчлэх хүрээ:- Конгрессийн
535 гишүүн, түүний албан
хаагчид
Төсөв:- 600417000 доллар
Захирал:-Жеймс Хэдле
Биллингтон \1987- оноос\
Энэ агуу номын сангийн түүхийг судлажбайхад манай орны засгийнгазар ч гэсэнийнхүү конгрессийн номын сангаас судалжсуралцаж, өөрийн эхоронд хэвлэгдэж байгааномын эх хувийг номын сандаа авч үлдэхжишгийгнэвтрүүлэх хэрэгтэй мэт санагдлаа.
Үндэсний оюун ухааны сангаацэнэглэж,номоор дvvргэх нь нэг хэрэг боловчнөгөө талаас дэлхийнсоѐл, иргэншлийнтомоохон төвvvд болохЛондон, Вашингтон, Египет, Москва, Чех, Токио, Вена,Парис, Бээжингийн номын сандмонгол хvний хийж бvтээсэн бvхнээс ч гэсэнилгээж тэнд хадгалагдаж байх ѐстойг чмартаж болохгvй эрхэм үйлс гэлтэй.
Дэлхийн бvх номын санд хvргэжчаддаггvй юмаа гэхэд гол хэдэнгазарт ньтараан түгээж олонтүмэнд соѐлын өв, оюуны өвийгдэлгэрүүлэхэд суралцах хэрэгтэймэт санагдлаа.
Ингээд энэ хоѐр номын сангаасбагахан зүйлийг гэсэн эх орондоохэрэгжүүлэхийн ажиллахыг нийтномын санчид, оюутнууддаа уриалжбайна.
Дэлхийн алдартай номын сан \ном\
Интернэт
Бусад
Анхаарлаа хандуулсанд
баярлалаа