nerivaldo alves araújo - scielo booksbooks.scielo.org/id/snxnr/pdf/araujo-9788523220310-09.pdf ·...
TRANSCRIPT
SciELO Books / SciELO Livros / SciELO Libros ARAÚJO, N.A. Referências. In: Poética oral do samba de roda das margens do Velho Chico [online]. Salvador: EDUFBA, 2016, pp. 229-236. ISBN: 978-85-232-2031-0. https://doi.org/10.7476/9788523220310.
All the contents of this work, except where otherwise noted, is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International license.
Todo o conteúdo deste trabalho, exceto quando houver ressalva, é publicado sob a licença Creative Commons Atribição 4.0.
Todo el contenido de esta obra, excepto donde se indique lo contrario, está bajo licencia de la licencia Creative Commons Reconocimento 4.0.
Referências
Nerivaldo Alves Araújo
229
Referências
ACHUGAR, Hugo. Planetas sem boca: escritos efêmeros sobre arte,
cultura e literatura. Tradução Lyslei Nascimento. Belo Horizonte: Ed.
UFMG, 2006.
ALTHUSSER, Louis. Ideologia e aparelhos ideológicos de estado.
Tradução J. J. Ramos. Lisboa: Presença: Martins Fontes, 1974 [1970].
ALVES, Ívia. Imagens e representações da mulher na literatura. In:
ALVES, Ívia (Org.). Interface: ensaios críticos sobre escritoras. Ilhéus:
Editus, 2005.
ANTONACCI, Maria Antonieta. Corpos negros em zonas de contato
interculturais. In: VELOSO, Monica Pimenta; ROUCHOU, Jöelle
e OLIVEIRA, Cláudia de (Org.). Corpo: identidades, memórias e
subjetividades. Rio de Janeiro: Mauad X, FAPERJ, 2009.
ASENSIO, Eugenio. Poética y realidad en el cancionero peninsular de la
edad media. 2. ed. aumentada. Madrid: Editorial Gredos, 1970.
BÂ, Amadou Hampâté. Amkoullel, o menino fula. Tradução Xina
Smith de Vasconcellos. São Paulo: Palas Athena: Casa das Áfricas,
2003 [1992].
BAUMAN, Zygmunt. Identidade: entrevista a Benedetto Vecchi.
Tradução Carlos Alberto Medeiros. Rio de Janeiro: Jorge Zahar, 2005.
BARZANO, Marco A. L. Griôs: dobras e avessos de uma ONG,
Pedagogia, Ponto de Cultura. Feira de Santana: UEFS Ed. 2013.
BASTIDE, Roger. Estudos afro-brasileiros. São Paulo: Perspectiva, 1973.
BATISTA, Sebastião Nunes. Poética popular no Nordeste. Rio de
Janeiro: Fundação Casa de Rui Barbosa, 1982.
BERGSON, Henri. Matéria e memória: ensaio sobre a relação do corpo
com o espírito. São Paulo: Martins Fontes, 1999.
BHABHA, Homi K. O local da cultura. Tradução Myriam Ávila, Eliana
Loureiro de Lima Reis, Gláucia Renate Gonçalves. Belo Horizonte: Ed.
UFMG, 2003.
BRADESCO-GOUDEMAND, Yvonne. O ciclo dos animais na literatura
popular do Nordeste. Tradução Therezinha Pinto. Rio de Janeiro:
Fundação Casa de Rui Barbosa, 1982.
poetica-oral-samba-de-roda-miolo.indd 229 1/2/17 18:43
230 | nerivaldo alves araújo
BURKE, Peter. Hibridismo cultural. Tradução Leila Souza Mendes. Rio
Grande do Sul: Unisinos, 2006.
CAMPOS, Cristina. Pantanal mato-grossense: o semantismo das águas
profundas. Cuiabá: Entrelinhas, 2004.
CANDAU, Joel. Memória e identidade. Tradução Maria Lúcia Ferreira.
São Paulo: Contexto, 2011.
CARNEIRO, Édison. Samba de umbigada. Rio de Janeiro: MEC:
Campanha de Defesa do Folclore Brasileiro, 1961.
CASCUDO, Luiz Câmara. Dicionário do folclore brasileiro. Edição
revista, atualizada e ilustrada. 2. reimp. São Paulo: Global Ed., 2008.
CHEVALIER, Jean; GHEERBRANT, Alain. Dicionário de símbolos (mitos, sonhos, costumes, gestos, formas, figuras, cores, números).
Tradução Vera da Costa e Silva et al. 23. ed. Rio de Janeiro: J. Olympio,
2009.
CHOCIAY, Rogério. Teoria do verso. São Paulo: McGraw-Hill do
Brasil,1974. Disponível em: <http://www.revistas.usp.br/rieb/article/
viewFile/34545/37283>. Acesso em: 08 abr. 2014.
DO BRASIL, Antônio Americano. Cancioneiro de trovas do Brasil
central. 2. ed. Goiânia: Oriente, 1973.
EVARISTO, Conceição. Conceição Evaristo por Conceição Evaristo.
2009. Disponível em: <http://www.letras.ufmg.br/literafro/autores/
conceicaoevaristo/ dados.pdf>. Acesso em: 27 nov. 2014.
FALEIROS, Álvaro Silveira. A rima nos cantos populares: contribuições
para o rimário brasileiro. Revista do IEB, n. 43, set. 2006.
FANON, Frantz. Pele negra, máscaras brancas. Tradução Renato da
Silveira. Salvador: EDUFBA, 2008.
FERREIRA, Jerusa Pires. Armadilhas da memória e outros ensaios. São
Paulo: Ateliê Editorial, 2003.
FERREIRA, Jerusa Pires. Cavalaria em cordel: o passo das águas
mortas. 2. ed. São Paulo: Hucitec, 1993.
FERREIRA, Jerusa Pires. Cultura das bordas: edição, comunicação,
leitura. Cotia, SP: Ateliê Editorial, 2010.
poetica-oral-samba-de-roda-miolo.indd 230 1/2/17 18:43
Poética oral do samba de roda das margens do Velho Chico | 231
FERREIRA, Ricardo Franklin. Afro-descendente: identidade em
construção. São Paulo: EDUC; Rio de Janeiro: Pallas, 2004.
FERNANDES, Silvia. Teatralidade e performatividade na cena
contemporânea. Revista Repertório, Salvador, n. 16, p. 11-23, 2011.
Disponível em: <http://www.portalseer.ufba.br/index.php/revteatro/
article/viewFile/5391/3860>. Acesso em: 09 out. 2012.
FONSECA, Maria Nazareth Soares. Literatura negra, literatura afro-
brasileira: como responder à polêmica. In: SOUZA, Florentina; LIMA,
Maria Nazaré (Org.). Literatura afro-brasileira. Salvador: Centro de
Estudos Afro-Orientais; Brasília: Fundação Cultural Palmares, 2006.
FREIXEDO, Xosé Bieito Arias. Antoloxía da lírica galego-portuguesa.
Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 2003.
FREIXEDO, Xosé Bieito Arias. Elos dunha longa cadea. Pervivência
e variacións dalgúns motivos eróticos medievais na poesia galega de
tradición oral. In: FREIXEDO, Xosé Bieito Arias; CLEMENTE, Xosé
Maria Gómez; DURÁN, Gabriel Pérez (Ed.). Sementar para os que
veñan: homenaxe a Camiño Noia. Vigo: Universidade de Vigo, Servizo
de Publicacións, 2012.
GARCÍA CANCLINI, Néstor. Culturas híbridas: estratégias para entrar
e sair da modernidade. Tradução Heloísa Pezza Cintrão, Ana Regina
Lessa. Tradução da Introdução Gênese Andrade. 4. ed. 1. reimp. São
Paulo: EdUSP, 2006.
GÓIS, Aurino José. O diálogo inter-religioso entre o cristianismo e as
tradições afro-brasileiras. In: AMÂNCIO, Maria da Costa (Org.). África-
Brasil-África: matrizes, heranças e diálogos contemporâneos. Belo
Horizonte: Ed. PUC Minas: Nandyala, 2008.
HALL, Stuart. A Identidade cultural na pós-modernidade. Tradução
Tomaz Tadeu da Silva, Guaracira Lopes Louro. 4. ed. Rio de Janeiro:
DP&A, 2000.
HALL, Stuart. Da Diáspora: identidades e mediações culturais.
Tradução Adelaine La Guardia Resende et al. Belo Horizonte: Ed.
UFMG; Brasília: Representação da UNESCO no Brasil, 2003.
HOBSBAWM, Eric; RANGER, Terence (Org.). A invenção das tradições. Tradução Celina Cardim Cavalcante. 3. ed. Rio de Janeiro: Paz e Terra,
2002.
poetica-oral-samba-de-roda-miolo.indd 231 1/2/17 18:43
232 | nerivaldo alves araújo
IBGE (2013). Disponível em: <http://www.ibge.gov.br/cidadesat/
topwindow.htm?1> Acesso em: 09 set. 2013.
KLAPISCH-ZUBER, Christiane. Introdução. In: DUBY, George;
PERROT, Michelle. (Dir.). História das mulheres no ocidente: a Idade
Média. Porto: Afrontamento, 1990.
LE GOFF, Jacques. História e memória. Tradução Bernardo Leitão et
al. 5. ed. Campinas, SP: Ed. da UNICAMP, 2003.
LEMAIRE, Ria. Expressões femininas na literatura oral. In: BERND,
Zilá; MIGOZZI, Jacques (Org.). Fronteiras do literário: literatura oral e
popular Brasil/França. Porto Alegre: Ed. Universidade/UFRGS, 1995.
LEMAIRE, Ria. Passado-Presente e passado-perdido: transitar entre
oralidade e escrita. Letterature d’América, São Paulo, anno XXII, n. 92,
p. 83-121, 2002.
LEMAIRE, Ria. PASSIONS ET POSITIONS: Contribution à une
sémiotique du sujet dans la poésie lyrique médiévale en langues
romanes. Amsterdã: Rodopi, 1987.
LIMA, Francisco Assis de S. Conto Popular e comunidade narrativa.
Rio de Janeiro: FUNARTE/ Instituto Nacional do Folclore, 1985.
LOPES, Cássia. Gilberto Gil: a poética e a política do corpo. São Paulo:
Perspectiva, 2012.
LOPES, Nei. Novo dicionário banto do Brasil: contendo mais de 250
propostas etimológicas pelo Dicionário Houaiss. Rio de Janeiro:
Pallas, 2003.
MARCONDES, Marcos Antônio. Enciclopédia da música brasileira:
erudita, folclórica e popular. São Paulo: Art Ed.,1977. v. 1-2.
MERLEAU-PONTY, Maurice. Fenomenologia da percepção. Tradução
Carlos Alberto Ribeiro de Moura. 2. ed. São Paulo: Martins Fontes,
1999.
MENÉNDEZ PIDAL, Ramón. Romancero hispánico (hispano-
português, americano y sefardy), Madrid: Espasa-Calpe, 1953. 2 v.
MOISÉS, Massaud. A Literatura Portuguesa. 32. ed. São Paulo: Cultrix,
2007.
poetica-oral-samba-de-roda-miolo.indd 232 1/2/17 18:43
Poética oral do samba de roda das margens do Velho Chico | 233
MOREIRA, Thiers Martins. Poesia popular: aulas radiofônicas: 1963-
1964. Organização Inês Cardoso Martins Moreira. Rio de Janeiro:
Edições Casa de Rui Barbosa, 2004.
MUNANGA, Kabengele. Construção da identidade negra no contexto
da globalização. In: DELGADO, Ignácio et al. (Org.). Vozes (além) da
África. Juiz de Fora, MG: Ed. da UFJF, 2006.
MUNANGA, Kabengele. Origem e histórico do quilombo na África.
Revista USP, São Paulo, n. 28, p. 56-63, 1996.
MUNIZ JÚNIOR, José. Do batuque a escola de samba: subsídios para a
história do samba. São Paulo: Símbolo, 1976
NEVES, Zanoni. Rio São Francisco: história, navegação e cultura. Juiz
de Fora, MG: Ed. UFJF, 2009.
NOGUEIRA, Carlos. A poesia oral em baião. Braga: Edições Vercial,
2012.
NOGUEIRA, Carlos. Funções da poesia oral. Brigantia, Bragança,
Portugal, v. XIX, n. 3-4, p. 67-78, 1999.
NORA, Pierre. Entre Memória e História: a problemática dos lugares.
Tradução Yara Aun Khoury. Projeto História. Revista de Estudos Pós-
Graduados em História e do Departamento de História da PUC-SP, São
Paulo, 1981.
NUNES, Maria Arminda Zaluar. O cancioneiro popular em Portugal.
Instituto de Cultura Portuguesa, Secretaria de Estado da Cultura,
Ministério da Educação e Cultura, Portugal: Oficinas gráficas da
Livraria Bertrand, 1978. (Biblioteca Breve, v. 23)
OLIVEIRA, Eduardo. Cosmovisão africana no Brasil: elementos para
uma filosofia afrodescendente. Curitiba: Gráfica Popular, 2006.
OLIVEIRA, Eduardo. Filosofia da ancestralidade: corpo e mito na
filosofia da educação brasileira. Curitiba: Gráfica Popular, 2007.
ORTIZ, Renato. Cultura brasileira e identidade nacional. 4. reimp.
5. ed. São Paulo: Brasiliense, 2003.
PAIXÃO. Sylvia. A fala a menos: a repressão do desejo na poesia
feminina. Rio de Janeiro: Numen Ed., 1991.
PALMEIRA, Francineide Santos; SOUZA, Florentina da Silva.
Representações de gênero e afrodescendência na obra de Conceição
poetica-oral-samba-de-roda-miolo.indd 233 1/2/17 18:43
234 | nerivaldo alves araújo
Evaristo. In: ENCONTRO DE ESTUDOS MULTIDISCIPLINARES EM
CULTURA, 4., 2008, Salvador. Anais eletrônicos... Salvador: Faculdade
de Comunicação/UFBA, 2008. Disponível em: <http://www.cult.ufba.
br/enecult2008/14440.pdf> Acesso em: 27 jan. 2012.
PINHO, Osmundo Santos de Araújo. O mundo negro: hermenêutica
crítica da reafricanização em Salvador. Curitiba: Progressiva, 2010.
PINSKY, Carla Bassanezi; PEDRO, Joana Maria. Igualdade e
especificidade. In: PINSKY, Jaime; PINSKY, Carla Bassanezi. (Org.).
História da cidadania. São Paulo: Contexto, 2003.
PINTO, Tiago de Oliveira. Capoeira, samba, candomblé. Berlim:
Staatliche Museum, 1990.
POHL, Johann Emanuel. Viagem no interior do Brasil. Tradução
Milton Amado e Eugênio Amado. São Paulo: EDUSP, 1976.
PORTER, Roy. História do corpo. In: BURKE, Peter (Org.). A escrita da
história: novas perspectivas. Tradução Magda Lopes. São Paulo: Ed.
UNESP, 1992.
QUEIROZ, Amarino de oliveira. As inscrituras do verbo: dizibilidades
performáticas da palavra poética africana. 2007. 310 f. Tese (Doutorado
em Teoria da Literatura) - Centro de Artes e Comunicação, Programa
de Pós-Graduação em Letras, Universidade Federal de Pernambuco,
Recife, 2007.
RAMOS, Arthur. O folclore negro no Brasil: demopsicologia e
psicanálise. 3. ed. São Paulo: WMF Martins Fontes, 2007. (Raízes).
REIS, Eliana Lourenço de Lima. Pós-colonialismo, identidade e
mestiçagem cultural: a literatura de Wole Soyinka. Belo Horizonte: Ed.
UFMG, 2011.
REIS, Liana Maria. Africanos no Brasil: saberes trazidos e
representações culturais. In: AMÂNCIO, Iris Maria da Costa (Org.).
África-Brasil-África: matrizes, heranças e diálogos contemporâneos.
Belo Horizonte: Ed. PUC Minas: Nandyala, 2008.
RICOEUR, Paul. A memória, a história, o esquecimento. Tradução
Alain François et al. Campinas, SP: Ed. da UNICAMP, 2007.
ROMÉRO, Sylvio. Cantos populares do Brasil. 2. ed. melhorada. Rio de
Janeiro: São Paulo: Livraria Classica de Alves & Comp, 1897.
poetica-oral-samba-de-roda-miolo.indd 234 1/2/17 18:43
Poética oral do samba de roda das margens do Velho Chico | 235
ROMÉRO, Sylvio. Estudos sobre poesia popular do Brazil (1879–1880).
Rio de Janeiro: Typ. Laemmert & C., 1888.
SAID, Edward W. Orientalismo: o oriente como invenção do ocidente.
Tradução Rosaura Eichenberg. São Paulo: Companhia das Letras,
2007.
SAMBA de Roda do Recôncavo Baiano. Brasília: IPHAN, 2006. (Dossiê
IPHAN, 4).
SANTOS, Alvanita Almeida. O canto das mulheres: entre bailar e
trabalhar: relações de gênero em narrativas orais, 2005. 212 f. Tese
(Doutorado em Letras e Linguística) - Instituto de Letras, Programa
de Pós-Graduação em Letras e Linguística, Universidade Federal da
Bahia, Salvador, 2005.
SANTOS, Alvanita Almeida. Texto oral, memória e reconhecimento.
In: TELLES, Célia; SANTOS, Rosa Borges dos (Org.). Filologia, críticas e
processos de criação. Curitiba: Appris, 2012. p. 265-273.
SANTOS, Idelete Muzart Fonseca dos. Em demanda da poética
popular. Ariano Suassuna e o Movimento Armorial. 2. ed. rev.
Campinas, SP: Ed. da UNICAMP, 2009.
SANTOS, Idelete Muzart Fonseca dos. Memória das vozes: cantoria,
romanceiro & cordel. Prefácio Armindo Bião. Tradução Márcia
Pinheiro. Salvador: Secretaria da Cultura e Turismo, Fundação
Cultural do Estado da Bahia, 2006.
SARAIVA, Antônio José; LOPES, Óscar. História da literatura
portuguesa. 17. ed. corrigida e atualizada. Porto: Porto Editora, 2001.
SERRANO, Carlos; WALDMAN, Maurício. Memória D’África: a
temática africana em sala de aula. 3. ed. São Paulo: Cortez, 2010.
SIQUEIRA, Magno Bissoli, Samba e identidade nacional: das origens à
Era Vargas. São Paulo: Ed. UNESP, 2012.
SODRÉ, Muniz. Samba, o dono do corpo. 2. ed. Rio de Janeiro: Mauad,
2007.
TRAPERO, Maximiano. Religiosidad popular en verso: últimas
manifestaciones o manifestaciones perdidas en España e
Hispanoamérica. A.C. México: Frente de Afirmación Hispanista, , 2011.
poetica-oral-samba-de-roda-miolo.indd 235 1/2/17 18:43
236 | nerivaldo alves araújo
VASCONCELLOS, Carolina Michaëlis de. Cancioneiro da ajuda.
Edição crítica e comentada. Lisboa: Imprensa Nacional - Casa de
Moeda, 1990. v. 2. Halle a.S., Max Niemeyer, 1904. (rpt com “Glossário”
[=Michaëlis 1920],
VASCONCELLOS, Luiz Paulo. Dicionário de Teatro. São Paulo: L&PM,
2009. (Coleção L&PM Pocket)
WEISZFLOG, Walter. (Ed.). Michaelis Moderno Dicionário Da Língua
Portuguesa. Coordenador Rosana Trevisan 1998-2009. [São Paulo]:
Editora Melhoramentos, 2009. Disponível em: <http://michaelis.uol.
com.br/moderno/portugues/index.php?lingua=portugues-portugues>
ZUMTHOR, Paul. A letra e a voz: a “Literatura” Medieval. Tradução
Amálio Pinheiro, Jerusa Pires Ferreira. São Paulo: Companhia das
Letras, 1993.
ZUMTHOR, Paul. Escritura e nomadismo: entrevistas e ensaios.
Tradução Jerusa Pires Ferreira e Sonia Queiroz. Cotia, SP: Ateliê
Editorial, 2005.
ZUMTHOR, Paul. Introdução à poesia oral. Tradução Jerusa Pires
Ferreira, Maria Lúcia Diniz Pochat e Maria Inês de Almeida. Belo
Horizonte: Ed. UFMG, 2010.
ZUMTHOR, Paul. Tradição e esquecimento. Tradução Jerusa Pires
Ferreira e Suely Fenerich. São Paulo: Hucitec, 1997.
ZUMTHOR, Paul. Performance, recepção, leitura. Tradução Jerusa
Pires Ferreira e Suely Fenerich. 2. ed. rev. e ampl. São Paulo: Cosac
Naify, 2007.
poetica-oral-samba-de-roda-miolo.indd 236 1/2/17 18:43