Mykoplazmoza – poważny problem nie doceniany w hodowlach gołębi pocztowychMykoplazmy to bardzo ciekawe bakterie należące do klasyMollicutes. Mikroorganizmy te cechuje brak typowej ścianykomórkowej. Przez to są bardzo wrażliwe na powszechniewystępujące środki dezynfekcyjne i odporne na wieleantybiotyków o szerokim spektrum np. penicyliny, cefalosporyny,na które te antybiotyki nie działają. Żeby je zniszczyć potrzebne sąspecjalistyczne leki o wąskim spektrum oraz skomplikowanebadania laboratoryjne potwierdzające ich obecność. W Polscemykoplazmoza u gołębi to poważny problem i bardzo rzadko jestdiagnozowana gdyż wiele lecznic i laboratoriów weterynaryjnychnie ma możliwości zrobienia badań w tym kierunku. Do wykonaniaposiewów laboratoryjnych potrzeba bardzo złożonych podłóż trudnodostępnych w Polsce oraz trudno dostępnych testów serologicznych.Jest na świecie bardzo dużo różnych gatunków mykoplazmu różnych gatunków ptaków. U gołębi największe znaczenie maMycoplasma columbinasale, Mycoplasma columbinumoraz Mycoplasma columborale. Bakterie te mają wyspecjalizowanąstrukturę powierzchniową pozwalającą na przyleganie do nabłonkaoddechowego. Mykoplazmozy u gołębi powodują głównie zmianyzapalne w układzie oddechowym i upośledzenie narządu ruchuw postaci kulawizn (Krautwald 2013). Przekazywanie zakażeniawewnątrz stada występuje w wyniku bliskiego, zapewnew rezultacie wydychania, wykasływania lub kichaniadrobnoustrojami. Choroba ta może nasilać się w stadachzakażonych cirkowirusem, streptokokozą, czy klebsiellą. Ostatniow Niemczech powstało wiele prac naukowych na tematsynergistycznego oddziaływania mykoplazm i klebsielli pneumoniae(Becker 2011). W swoim laboratorium diagnostycznym bardzoczęsto izoluję mykoplazmę łącznie z klebsiellą pneumoniaeoraz różnymi gatunkami paciorkowców z popłuczyn tchawicy. Wśródinnych czynników współdziałających wymienia się zwiększone

stężenie amoniaku w środowisku, znaczną ilość kurzu, niedoborywitaminy A, biotyny, manganu, cynku oraz czynniki stresowe.

Rys.1 Zaawansowana mykoplazmoza u gołębia pocztowego.

Mykoplazmy przenikają do nabłonka dróg oddechowych wskutekwdychania aerozolu lub przez błonę śluzową spojówki. Następnieprzylegają do błony śluzowej komórki i hamują aparat rzęskowy.Dlatego duże stężenie amoniaku i uszkodzenia błony śluzowejprzez inne organizmy maja tutaj sytuację sprzyjającą zakażeniu.Upośledzenie aparatu rzęskowego powoduje nadmiernegromadzenie się śluzu utrudniony jego odpływ co objawia sięrzężeniem. Niepowikłane zakażenie często nie powoduje żadnychobjawów klinicznych ani śmiertelności. Przypuszcza się że w Polscezakażonych mykoplazmą jest prawie 80% stad gołębi. Sytuacjekomplikuje sytuacja epizootyczna u dzikich ptaków. Wedługnaukowców wydziału weterynarii Uniwersytetu w Lipsku prawie 70%wszystkich dzikich ptaków w dolnej Saksonii jest nosicielamiróżnych gatunków mykoplazm (Krautwald 2014). Oznaczato gigantyczne narażanie gołębi pocztowych na zakażeniemykoplazmami od dzikich ptaków. Wystarczy krótki lot treningowy,

czy krótka obecność dzikiego gołębia w gołębniku by infekcja byłagotowa.

Najczęstsze objawy kliniczne są ze strony układu oddechowegoi zalicza się do nich wypływ z jamy nosowej, zapaleniespojówek, kichanie, wilgotne rzężenia i oddychanie przez otwartąjamę dziobową. W stanach chorobowych bardzo zaawansowanychdochodzi do silnej opuchlizny okolicy zatok podoczodołowychi zamknięcia oczu. (Rys.1). Zapaleniu zatok przynosowych częstotowarzyszy gromadzenie wysięku w jamie nosowej. ( Heiss 2010 )Wysięk ma konsystencję galaretowatą i kolor mętny żółtawy. Przyformie utajonej mykoplazmy proces chorobowy dotyczytylko worków powietrznych i wtedy możemy nie zaobserwowaćżadnych zmian chorobowych. (Rys.2) Niektóre szczepy mykoplazmatakują też układ ruchu. W ostrej postaci stawowej mykoplazmyobserwuje się osowiałość, obrzęki stawów kończyn i skrzydeł.(Rys.3) Forma ta praktycznie zawsze jest mylonaze streptokokozą i salmonellą stawową. Na podstawie objawów bezzrobienia badań laboratoryjnych te 3 jednostki chorobowe są nie dorozpoznania, gdyż dają identyczne objawy kliniczne.

Rys.2 Utajona forma mykoplazmozy z przewlekłym łagodnym zapaleniem spojówki

Zmiany sekcyjne w układzie oddechowym mogą być właściwieniezauważalne lub przejawiać się wyłącznie nadmierną ilością śluzulub nieżytowym wysiękiem w zatokach około- i przynosowych,tchawicy, płucach oraz obrzękiem worków powietrznychw późniejszym etapie choroby. Poszerzenie zatok podoczodołowychjest początkowo wywołane przez nadmierną ilość śluzu, którypóźniej zostaje zastąpiony gęstą, ropną wydzieliną z krwią. Częstowidoczne są zmiany zapalne w jelitach, zapalenie osierdziagdy choroba jest wikłana Klebsiellą. W formie stawowejobserwujemy zapalenie pochewek ścięgnowych i liczne ubytkichrząstki stawowej w postaci drobnych nadżerek. (Sudhoff 2009)Mykoplazmozy nie można rozpoznać na podstawieobjawów klinicznych lub zmian anatomopatologicznych, dlategogłówną rolę odgrywają badania laboratoryjne. W Polsce ta chorobapraktycznie nie jest diagnozowana spowodowane jest to bardzoutrudnionym dostępem hodowców gołębi do badań laboratoryjnychptaków. Większość laboratoriów weterynaryjnych wykonuje głównie

oznaczenia laboratoryjne pod kątem medycyny psów i kotów.U psów i kotów nie ma problemu z mykoplazmami dlategolaboratoria w Polsce nie widzą sensu wprowadzenia do swojej ofertybadania w kierunku mykoplazmozy lub robione jest to nieudolnietestem jakościowym, którego wyniki są mało wiarygodne.

Pierwszą metodą diagnostyczną jest hodowla pobranego materiałuklinicznego podczas wizyty na specjalistycznych podłożachdo hodowli mykoplazm np. PPLO lub C0401 .(Rys.4) Sąto skomplikowane, robione na zamówienie selektywne podłożado namnażania i oceny tych drobnoustrojów. (Krautwald 2013)Doświadczony bakteriolog będzie w stanie też ocenić ryzykozakażenie mykoplazmami na podstawie preparatów barwionychspecjalnymi technikami barwienia ukazującymi cechy morfologicznebakterii np. błękitem metylenowym. Jednak techniki barwienianależy używać tylko w sytuacji kiedy potrzebna jest szybkadiagnoza by obrać odpowiedni tor leczenia gdyż są to najmniejprecyzyjne techniki badawcze.

Rys.3 Zmiany w stawach kończyny u chorego gołębia z mykoplazmozą

Najdokładniejszymi metodami badawczymi jest test szybkiejaglutynacji (RSA) wykorzystujący komercyjne barwione antygeny.Nie wolno używać tego testu do diagnostyki nie dawnoszczepionych ptaków przeciwko mykoplazmie gdyż otrzymujemywyniki fałszywie dodatnie. Oprócz testu RSA możemy użyć tutaj teżtestu ELISA i PCR. Te testy są tutaj najdroższe i najdokładniejsze.WPolsce te badania są bardzo trudno dostępne.

Na świecie jest wiele szczepionek dla gołębi przeciwkomykoplazmozie. Niestety większość tych szczepionek,to szczepionki poliwalentne (zawierające oprócz komponentymykoplazmozowej, komponentę przeciwko paramyksowiroziei salmonellozie). Szczepionki zabezpieczające stada przeciwko 2-3chorobom dają bardzo słabe zabezpieczenie i stosowanie ich jestdyskusyjne. W Niemczech szczepionki poliwalentne są praktyczniena wymarciu i stosowanie ich jest mocno dyskusyjne.Do szczepionki zabezpieczającej przeciwko 2 lub 3 chorobom możnazmieścić tylko podstawowy pojedynczy szczep danej bakterii lubwirusa dlatego ta szczepionka daje połowiczne zabezpieczenie.Powoli przechodzi się na szczepionki pojedyncze poliwalentnei układa się na podstawie nich całe programy szczepień. Dajeto dużą skuteczność zabezpieczenia stada gołębi oraz eliminujepowikłania poszczepienne. Dodatkowo słabsze gołębie z niższympoziomem przeciwciał mają wtedy większą szansę na uodpornienie.

Rys.4 Agar PPLO z indygo zmodyfikowany-kolonie Mycoplasma

Stosowanie obecnie szczepionek wieloskładnikowych zawierającychkomponenty mykoplazmowe daje zabezpieczenie przeciwkomikoplazmie na poziomie około 40%. Związane jest to z tymże szczepionki te zawierają jeden wybrany szczep mykoplazmy,którego praktycznie w terenie już nie ma, dlatego lepiej szczepić 2-3razy „każdą chorobę oddzielnie” niż raz „szczepionką zawierającą 2-3 choroby”.

Oprócz szczepienia bardzo ważnymi rzeczami w zapobieganiuzakażeń mykoplazm odgrywa dobrze dobrany program ochronyzdrowia gołębnika na bazie preparatów ziołowych oraz warunkiutrzymania ptaków. Dobrze dobrany program powinien zawieraćmiędzy innymi:

•stosowanie co najmniej 2 razy w tygodniupreparatów mentolowych (tj. zawierających m.in. eukaliptus,mięte, lukrecję, szałwię…); dobrze gdyby te preparaty byłypodawane w wodzie do picia jak też w formie aerozolowej;

•stosowanie co najmniej 2 razy w tygodniu preparatów będącychpołączeniem jodku potasu i ekstraktów ziołowychoczyszczających śluz z nabłonka górnych dróg oddechowych;

•stosowanie mineralno-witaminowych bogatych w mangan,biotynę, wyciągi z drożdży, które zapobiegają perozie(zwyrodnienie chrząstki stawowej);

•stosowanie preparatów z wysokoaktywną witaminąA i karotenoidami wzmacniającymi nabłonek górnych drógoddechowych;

•stosowanie 2 razy w tygodniu dobrego immunomodulatora

odporności np. ekstrakty z korzenia lukrecji czy liściokwiatugarbnikowatego.

Jeśli chodzi o warunki utrzymania to przede wszystkimw profilaktyce mykoplazmy ważna jest dobra wentylacjaze skuteczną eliminacją związków siarkowodoru z amoniakiemoraz brak dostępu dzikich ptaków, które są częstymi nosicielamimykoplazmy. Bardzo ważna jest tutaj też kwarantanna, a niewpuszczanie świeżo nabytych gołębi do gołębnika ze względuna powszechność tej choroby. Dobra kwarantanna powinna wynosićco najmniej 14 dni. Podczas tego okresu by zminimalizowaćzakażenie można zrobić co najmniej 6 zamgławień preparatamimentolowymi i jodowymi w formie aerozolu w odstępachkilkudniowych.

Autor: lek. wet. Mariusz KrawczyńskiCentrum Zdrowia Gołębi – Oddział MazowieckiSpecjalistyczny Gabinet Weterynaryjny “Pod Skrzydłami”lek. wet. Mariusz Krawczyńskiul. Lazurowa 196-500 Sochaczewtel. 691 514 030e-mail: mariuszkrw@o2.plwww.gabinetpodskrzydlami.pl