muzyka starożytna

8/17/2019 Muzyka starożytna

1/41

starożytn

aGrecji EgiptuRzymu


2/41

Muzyka

w starożytnejGrecji…

…czyli trochę o tym, jak Grecyśpiewali do swoich !stw


3/41

"g!lnie o greckiej

muzyceMuzyka starożytnej Grecji byłabardzo istotnym elementemwielu greckich mitów i legend.

Odgrywała ważną rolę w wieludziedzinach życia i była obecnana ublicznych zebraniach!rzyjęciach "gr. symosion#!uroczysto$ciach religijnych!ceremoniach żałobnych! w

teatrze i na igrzyskach.Muzyka odgrywała bardzoważną rolę nie tylko w życiuGreków! ale także w ich oezji.


4/41

Muzyka grecka narodziła się nie w samej Grecji! ale w

różnych krajach orientalnych. Mogła mie% swój rodowód wstarożytnych &hinach i 'gicie! gdzie równie ważna była

koncecja ethosu.Muzyka starogrecka $ci$le ołączona jest z historią literatury.

Można odzieli% ją na kilka okresów(

okres krete#ski ) głównym o$rodkiem kulturalnym jest*reta. +owstają wtedy $iewy zwane eanami.

okres homerycki ) z tego czasu ochodzą dwa dzieła,omera( -liada i Odyseja. ą to oematy eickie! którewykonywane były rzez zawodowych $iewaków zwanychaojdami! rzy akomaniamencie kitary.

okres przejściowy ) centrum stają się /teny. 0astęuje

owstanie i rozkwit 1orm dramatycznych( tragedii! komediii dramatu satyrów.

$ochodzenie muzyki

greckiej


5/41

%stota muzyki

greckiej3yła sztuką synkretyczną! łączyłasię nierozerwalnie z oezją ita4cem "zwłaszcza w najstarszym

okresie nie było rozdzielenia#.Mówimy o tzw. trójjedynej chorei"trójjedyna chorea#( taniec! słowo!muzyka! srzężone ze sobą. *ażdewływa na każde! osobno nieistnieją. 0ie istniała czysta muzykainstrumentalna jako samodzielna

kategoria! aczkolwiek istniały wGrecji szkoły *itarzystów "kitary# i/leutów "aulosy#. +ojawiała siętylko i wyłącznie na marginesiekultury muzycznej jako grasolistyczna.


6/41

%nstrumentarium……czyli trochę o instrumentach


7/41

&ira jest jedynym instrumentem strunowym za$wiadczonym

dla kultury myke4skiej i minojskiej! co wydaje się zaowiada% jej dominację w Grecji klasycznej! gdzie tylko aulos odgrywałzbliżoną do niej rolę. 2szystkie inne instrumenty miałymniejsze znaczenie. 5ira była instrumentem! na którymregularnie grywał mityczny bóg /ollo. Greckie liry wystęują wkilku różniących się tyach! w$ród których możemy wyróżni%liry skrzynkowe "kitary# i liry miskowe "lira i barbitos#.

'ulos z greckiego 6rura6 lub 6kanał6. 3ył to instrumentodwójnostroikowy! składający się z dwóch niezależnychiszczałek!z których jedna była iszczałką burdonową! a nadrugiej grano melodię. +rawie zawsze grano na dwóch aulosach jednocze$nie! o jednym w każdej ręce.

&ira i 'ulos


8/41

(itara była bardzo odobna do liry! jednak miała

solidniejsze ramiona "zrobione z rogów byka#. 3yła dużym

drewnianym instrumentem strunowym! na którym grałosię szariąc struny alcami lub za omocą lektronu! którydawał d7więk jasny! gło$ny i wyra7ny. +alce za$ ) tonmiększy i uboższy w górne alikwoty.

)ar*a to instrument w kształcie łuku. ,ar1a miała od 89):;strun. Grywały na niej wyłącznie kobiety! które nazywanosaltriai! czyli 6szaraczki6 .,ar1a rzyuszczalnie dotarłana tereny Grecji z 'gitu. -stniały dwa rodzaje har1y(

)ar*a o p+askiej podstawie

rigonon ) har1a trójramienna

(itara oraz )ar*a


9/41

-letnia $ana "gr. syrin 2ielko$% ukazana na obrazach to ok. ?;)@;cm $rednicy. Awykle trzymany był w lewej ręce i uderzany alcamirawej.

-letnia $ana i

ympanon


10/41

.zynele "gr. kymbala# są to talerze erkusyjne. 3yły grubsze i

mniejsze od dzisiejszych! nie rzekraczały 8B cm $rednicy.Miały kształt czary otoczonej łaskim obrzeżem. C7więk

czyneli był stosunkowo wysoki! odobny do niewielkiegodzwonka.

(rotala to kołatki często rzedstawiane na malowidłach.kładały się z dwóch drewnianych łytek! którerzyuszczalnie łączył naięty skórzany zawias! o zwolnieniuucisku łytki odskakiwały i klekotały.

/alpinks ojawia się na wyobrażeniach na wazach od D-wieku .n.e. Eest to jedyny instrument dęty blaszany wstarożytnej Grecji. +ojawia się w kontek$cie militarnym oraz wkontek$cie ublicznych obwieszcze4.

)ydraulis czyli organy wodne to instrument oisanyszczegółowo w *siędze - +neumatyki ,erona z /leksandrii" ołowa - wieku n.e.#. Organy wodne to w zasadzie syringa!

zyne e, rota a,/alpinks oraz

)ydraulis


11/41

&ira i 'ulos


12/41

(itara oraz )ar*a


13/41

-letnia $ana i

ympanon


14/41

.zynele, (rotala

oraz )ydraulis


15/41

Muzyka miała charakter raczej oralny ) rzekazywana była

ustnie. +rzedstawienia na wazach nie ukazują muzyków

czytających nuty! wywodzi się stąd ogląd! iż była toumiejętno$% elitarna. -stniały dwa systemy notacyjne(

osobny dla muzyki instrumentalnej! osobny dla wokalnej.Co notacji instrumentalnej! którą uważa się za starszą!

używano B znaków z al1abetu 1enickiego. Anaki te

obejmowały oktawę! każdy ze znaków użyty by w ?ozycjach! aby zaisa% ozostałe d7więki. 0a notacjęwokalną składały się :@ litery al1abetu jo4skiego! użyte w jednej tylko ozycji. 0otację grecką odczytał 3ellermandoiero w 8B@F. 0ajwiększy wkład w badaniu notacji miał

niemiecki muzykolog *urt achs.

0otacja……a prościej m!wi1c trochę o zapisie

symoli


16/41

2aytki muzyczneGrecji


17/41

Co naszych czasów zachowało się 8 zabytków muzycznych! wiele jedynie1ragmentarycznie. 0ajwcze$niejsze zachowane w cało$ci utwory to dwa eany zó7nego -- wieku .n.e. ) są to dwa ,ymny CelHckie z 8?B .n.e. 2ykazują onetendencje archaizujące! więc mogą zawiera% elementy starsze. +ierwszy hymn

delHcki nazywamy hymnem /thenajosa! drugi ) hymnem 5imeniosa. Aostały onewyryte na zewnętrznej stronie skarbca $wiątyni /ollina w Cel1ach. Odnale7li je wI-I wieku 1rancuscy archeolodzy.

Eurypides 3"restes3 ) ten dialog liryczny $iewali mężczy7ni wcielający się wrole kobiece.

Eurypides 3%4genia w 'ulidzie3 ) sztukę tę o raz ierwszy wystawił synoety! 'uryides Młodszy! w roku @;.

Mesodomes ) z jego twórczo$ci zachowały się dwa hymny

erpander ) ochodził z /nissy na wysie 5esbos! był oetą i muzykiem. 2latach 9F9)9F? rzed naszą erą działał w arcie. 3ył twórcą ierwszej szkołymuzycznej. Co jego zasług zalicza się zwiększenie liczby strun w lirze z czterechdo siedmiu. +rzyisywane jest mu także autorstwo wielu ie$ni biesiadnych inomosów. zkoła! którą stworzył rzetrwała do ołowy D- wieku rzed naszą erą.

w!rcy i zachowane

zaytki muzyczne

' teraz czas na ods+uchanie $ierwszego )ymnu 5el4ckiego


18/41

'jschylos

/o*okles )omer

)ezjod $indar

0ajwięksi tw!rcy

literaccy

' na sam koniec o Grekach


19/41

Eej oczątek związany jest z odkryciem rzyisywanym +itagorasowi(odkrył on istnienie arytmetycznego stosunku omiędzy długo$ciądrgającej struny a wysoko$cią d7więku. Odkrył! że jeżeli skrócimystrunę w ołowie otrzymamy d7więk o oktawę wyższy! jest więc to

stosunek :(8. Eeżeli skrócimy strunę w jednej trzeciej długo$ciotrzymamy d7więk o kwintę wyższy! a więc stosunek ?(:. *iedyskrócimy strunę w jednej czwartej długo$ci! otrzymamy d7więk okwartę wyższy ) stosunek @(?.

-nterwały oktawy! kwinty i kwarty były dla Greków najbardziejdoskonałymi.

/ntyczni akustycy nie odkryli do ko4ca zależno$ci omiędzynaięciem struny a wysoko$cią d7więku! wiedzieli tylko! że grubszastruna o tej samej długo$ci co cienka da niższy d7więk. =raktaty! zktórych czeriemy wiedzę o greckiej nauce o akustyce(

=raktat /rchytasta z -D w .n.e.! gdzie mowa jest o tym! iż d7więkowstaje na skutek zderzenia. /rchytas isze również o tym! że

niektóre d7więki mogą by% zbyt gło$ne by mogły by% słyszalne.K)

' na sam koniec o Grekach…

roszeczkę o ich

nauce o akustyce


20/41

Muzyka

w starożytnymEgipcie…

…a prościej m!wi1c o

przygrywaniu *araonowi


21/41

2 -D tysiącleciu . n. e. drobne a4stwa leżące nad 0ilem

ołączyły się tworząc a4stwo 'git. Grecki historyk ,erodot

nazwał ten kraj JCarem 0iluK. -stotnie! jednym z Hlarów a4stwa

było rolnictwo( 'gicjanie urawiali zboże i warzywa "groch!cebule! ogórki#. 2ładcą a4stwa był 1araon! któremu

rzyisywano cechy boskie. Laraon srawował 1unkcje monarchy!

ale także najwyższego kałana! sędziego oraz naczelnego wodza

armii. +ismo egiskie nazywamy hierogli1ami. ozszy1rowano je

doiero w 8B::! a dokonał tego 1rancuski uczony Eean LranNois&hamollion. 'gicjanie byli znakomitymi budowniczymi i

inżynierami. 3udowali wsaniałe iramidy i $wiątynie. 2ażne

budowle wznoszono z kamiennych bloków! które okładano

granitowymi lub waiennymi łytami lub z suszonej cegły

okładanej kamieniem. 2ierzono! że o $mierci człowiek żyje w

6ak to się zaczę+o……czyli R"/2E.2(7 o Egipcie


22/41

*ultura starożytnego 'gitu ) w tym także muzyka jest

jedną z najstarszych. 3yła silnie związana z religią"wystęowały $iewające i ta4czące bóstwa! łączonokonkretne instrumenty z osobami bogów#. -nstrumentymuzyczne zdobiono ostaciami zwierząt symbolizującymiróżne bóstwa! aby zaewni% obecno$% głosu boga wtychże instrumentach! a także o to! aby wykonywanie isłuchanie muzyki było swoistym sotkaniem ze s1erąbogów. 2ierzono! że jedynie kałani w ełni ojmują sensmuzyki "jako głosu boga#.

raz już zaczynamy o

uzyce…e jeszcze nie tak do ko#ca


23/41

"d tej chwili 8 na

poważnieMuzyka starożytnego 'gitu byłatakże sztuką synkretyczną! o czym$wiadczą liczne malowidła $cienne

rzedstawiające różne zesołymuzyczne. A biegiem czasuwyodrębniły się oszczególne gatunkimuzyki( dworska! kultowa "religijna#oraz $wiecka! która była wykonywanaw domach miejskich lub na rykach.

+owstawały różne zesoły muzyczne(kaele dworskie! zesołyinstrumentalne i instrumentalno)taneczne! a także orkiestry wojskowezłożone z trąb i bębnów.


24/41

Muzyka instrumentalna ołączona ze $iewem i ta4cembyła nieodłącznym elementem wszystkich ceremonii iobrzędów religijnych. 2yjątek stanowiły modlitwy doOzyrysa muzycy i tancerze nie mieli wstęu do$wiątyni tegoż boga! anowały tam dialogi orazantomima. Eednak aby e1ektywnie owiąza% muzykę zceremoniałem religijnym! należało szkoli% kałanów. 2każdej szkole rzy$wiątynnej kładziono duży nacisk nakształcenie muzyczne. +oczątkowo muzykami mogli by%wyłącznie mężczy7ni! kobiety)kałanki ojawiły się wokresie 0owego +a4stwa "8;; ) 8;F; r. . n. e.#

Muzyka w religii


25/41

-stnieje niewiele danych na temat muzyki $wieckiej w

starożytnym 'gicie. 2iemy! że muzycy na dworze 1araonabyli traktowani niemal jak bliscy krewni władcy. O znaczeniu

muzyki $wiadczy również włączenie jej do owszechnejedukacji. Eako ciekawostkę możemy rzytoczy% 1akt! iżegiskie słowo JmuzykaK oznaczało również rado$% i

zadowolenie.

eraz coś zupe+nie odmiennego czyli…

Muzyka świecka


26/41

%nstrumentarium……tylko tym razem już egipskie


27/41

(laskanki i /istrumy(laskanki o kształcie ludzkichrąk lub zwierzęcych głów

rze7bione w drewnie lub ko$cisłoniowej.

/istrum instrumenterkusyjny! na którym

grano orzezotrząsanie!

wykonywano go z metalulub ceramiki.


28/41

astaniety, talerze oraz

zwonki2ykonywane były z metali szlachetnych lub brązu.


29/41

9ęny dzieliły się na cylindryczne i beczułkowate! a :ety

ionowe osiadały od dwóch do sze$ciu otworówalcowych.

9ęny, amuryna i

-lety


30/41

)ar*y były różnego tyu! liry w dwóch odmianach(

symetrycznej i asymetrycznej! za$ lutnie miały zwykle odwie struny! a ich udła rezonansowe wykonywane były z

drewna lub żółwich skoru.

)ar*y, &iry oraz

&utnie


31/41

Aa omocą ruchów dłoni in1ormowano $iewaków okierunku zmiany melodii "tzw. cheironomia! rozwijana

też w muzyce euroejskiego $redniowiecza#.'gicjanie nie znali jednak isma nutowego! zatem

dzi$ czerie się wiadomo$ci o egiskiej muzyce

starożytnej z zachowanych zabytków czy traktatówteoretycznych.

Gestykulacja…czyli prościej m!wi1c 8 ;machanie rękami<


32/41

0a odstawie istniejących in1ormacji nie można

rozwiąza% roblemu teorii muzyki starożytnego'gitu. Można jednak rzyuszcza%! że znane byłyewne normy! ewentualne mody! według którychkomonowano. Eak w całym $wiecie antycznym!

'gicjanie wierzyli w magiczną siłę muzyki! znaczenie

oszczególnych d7więków! ich związek ze zjawiskamikosmicznymi. 'lementy a1ryka4skie krzyżują się wmuzyce egiskiej z arabskimi i azjatyckimi! obok

muzyki obrzędowej! $iewu religijnego! urawianomuzykę $wiecką! taneczną.

0ormy komponowania

pieśni egipskich


33/41

Muzyka

w starożytnymRzymie…

…czyli o tym, jak muzyka

towarzyszy+a poezji i dramacie


34/41

+odobnie jak w Grecji!muzyka towarzyszyła

oezji

i 1ormom dramatycznym! jak mimy czy atellany.

*limat srzyjał temu! abygra%

i $iewa% na otwartej

rzestrzeni. +rzedodbojem greckim

najoularniejszymiinstrumentami były

instrumenty dęte. &zęsto

używano trąb! któreocz tkowo nie b ł

.zas na teorię


35/41

+o odboju Grecji w

zymie uowszechniły sięinstrumenty takie jak lira

czy aulos. Muzykaodkre$lała sławę i

bogactwo! czemu służyłowykorzystanie dużychzesołów wokalnych i

instrumentalnych. 2tedyteż wykrystalizował sięodział na twórców isłuchaczy. 2cze$niej

muzykę wsółtworzono.

2aś po podiciu

Grecji


36/41

2 zymie tragedia nie zyskała oularno$ci. Aa to dużym

owodzeniem cieszyła się komedia! będąca zlekiemdialogów i oularnych iosenek. Cuże znaczenie miała

muzyka wojenna. ozwinęło się muzykowanie uliczne.

eraz o odmianach muzyki


37/41

%nstrumentarium……niestety już ostatnie


38/41

3yły to między innymi ( ucina, cornu, lituus i :etnia $ana=

%nstrumenty dęte


39/41

Co nich za$ możemy zaliczy% kitarę, har*ę i lutnię=

%nstrumenty

strunowe


40/41

Mimo widocznych wływów wschodnich kultur

muzycznych! a zwłaszcza greckiej "m.in. 1rygijskieiszczałki! aleksandryjskie organy wodne# o odrębno$cimuzyki starożytnego zymu zadecydowała su$cizna

etruska "dęte instrumenty wojskowe# i secyHka kulturyzymu. Orócz muzyki kultowej "związanej z obrzędami!

n. ogrzebowymi# i wojskowej "związanej zuroczysto$ciami! także z działaniami wojennymi# kwitło

muzykowanie odczas igrzysk! widowisk teatralnych i uczt.

>p+yw muzyki

greckiej

' na sam koniec ? jedna z pr!zrekonstruowania melodii /kolionu,

czyli pieśni iesiadnej /ycylijczyka


41/41

muzyka starożytna

Documents