เผยแพรเปนธรรมทาน หามจาหนาย

พระธรรมเทศนา พระอาจารยมน ภรทตโต

มตโตทย

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 1

มตโตทย พระอาจารยป มน ภรทตโต

วดปาสทธาวาส จ.สกลนคร

๑. การปฏบต เปนเครองยงพระสทธรรมใหบรสทธ

สมเดจพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงวาธรรมของพระตถาคต เมอ

เขาไปประดษฐานในสนดานของปถชนแลว ยอมกลายเปนของปลอม

(สทธรรมปฏรป) แตถาเขาไปประดษฐานในจตสนดานของพระอรย

เจาแลวไซร ยอมเปนของบรสทธแทจรง และเปนของไมลบเลอนดวย

เพราะฉะนนเมอยงเพยรแตเรยนพระปรยตถายเดยว จงยงใชการ

ไมไดด ตอเมอมาฝกหดปฏบตจตใจกาจดเหลา กะปอมกา คอ

อปกเลส แลวนนแหละ จงจะยงประโยชนใหสาเรจเตมท และทาให

พระสทธรรมบรสทธ ไมวปลาสคลาดเคลอนจากหลกเดมดวย

๒. การฝกตนดแลวจงฝกผอน ชอวาทาตามพระพทธเจา

ปรสทมมสารถ สตถา เทวมนสสาน พทโธ ภควา สมเดจพระ

บรมศาสดาสมมาสมพทธเจา ทรงทรมานฝกหดพระองคจนไดตรสร

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 2

พระอนตตรสมมาสมโพธญาณ เปน พทโธ ผ รกอนแลวจงเปน ภควา

ผทรงจาแนกแจกธรรมสงสอนเวไนยสตว สตถา จงเปนครของเทวดา

และมนษย เปนผ ฝกบรษผมอปนสยบารมควรแกการทรมานใน

ภายหลง จงทรงพระคณปรากฏวา กลยาโณ กตตสทโท อพภคค

โต ชอเสยงเกยรตศพทอนดงามของพระองคยอมฟ งเฟองไปในจตร

ทศจนตราบเทาทกวนน แมพระอรยสงฆสาวกเจาทงหลายทลวงลบ

ไปแลวกเชนเดยวกน ปรากฏวาทานฝกฝนทรมานตนไดดแลว จงชวย

พระบรมศาสดาจาแนกแจกธรรม สงสอนประชมชนในภายหลง ทาน

จงมเกยรตคณปรากฏเชนเดยวกบพระผมพระภาคเจา ถาบคคลใดไม

ทรมานตนใหดกอนแลว และทาการจาแนกแจกธรรมสงสอนไซร กจก

เปนผมโทษ ปรากฏวาปาปโกสทโท คอเปนผมชอเสยงชวฟ งไปใน

จตรทศ เพราะโทษทไมทาตามพระสมมาสมพทธเจา และพระอรย

สงฆสาวกเจาในกอนทงหลาย

๓. มลมรดกอนเปนตนทนทาการฝกฝนตน

เหตใดหนอ ปราชญทงหลาย จะสวดกด จะรบศลกด หรอจะทาการ

กศลใดๆ กด จงตองตง นโม กอน จะทง นโม ไมไดเลย เมอเปนเชนน

นโม กตองเปนสงสาคญ จงยกขนพจารณา ไดความวา นคอธาต

นา โม คอ ธาตดน พรอมกบบาทพระคาถา ปรากฏขนมาวา มาตาเป

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 3

ตกสมภโว โอทนกมมาสปจจโย สมภวธาตของมารดาบดาผสมกน จง

เปนตวตนขนมาได น เปนธาตของ มารดา โม เปนธาตของ บดา

ฉะนนเมอธาตทง ๒ ผสมกนเขาไป ไฟธาตของมารดาเคยวเขาจนได

นามวา กลละ คอ นามนหยดเดยว ณ ทนเอง ปฏสนธวญญาณเขาถอ

ปฏสนธได จตจงไดถอปฏสนธในธาต นโม นน เมอจตเขาไปอาศย

แลว กลละ กคอยเจรญขนเปน อมพชะ คอเปนกอนเลอด เจรญจาก

กอนเลอดมาเปน ฆนะ คอเปนแทง และ เปส คอชนเนอ แลวขยายตว

ออกคลายรปจงเหลน จงเปนปญจสาขา คอ แขน ๒ ขา ๒ หว ๑ สวน

ธาต พ คอลม ธ คอไฟ นนเปนธาตเขามาอาศยภายหลงเพราะจตไม

ถอ เมอละจากกลละนนแลว กลละกตองทงเปลาหรอสญเปลา ลม

และไฟกไมม คนตาย ลมและไฟกดบหายสาปสญไป จงวาเปนธาต

อาศย ขอสาคญจงอยทธาตทง ๒ คอ นโม เปนเดม

ในกาลตอมาเมอคลอดออกมาแลวกตองอาศย น มารดา โม บดา

เปนผทะนถนอมกลอมเกลยงเลยงมาดวยการใหขาวสกและขนมกม

มาส เปนตน ตลอดจนการแนะนาสงสอนความดทกอยาง ทานจง

เรยกมารดาบดาวา บพพาจารย เปนผสอนกอนใครๆ ทงสน มารดา

บดาเปนผมเมตตาจตตอบตรธดาจะนบจะประมาณมได มรดกททา

ใหกลาวคอรปกายนแล เปนมรดกดงเดมทรพยสนเงนทองอนเปนของ

ภายนอกกเปนไปจากรปกายนเอง ถารปกายนไมมแลวกทาอะไรไมได

ชอวาไมมอะไรเลยเพราะเหตนนตวของเราทงตวนเปน "มลมรดก"

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 4

ของมารดาบดาทงสน จงวาคณทานจะนบจะประมาณมไดเลย

ปราชญทงหลายจงหาไดละทงไม เราตองเอาตวเราคอ นโม ตงขน

กอนแลวจงทากรยานอมไหวลงภายหลง นโม ทานแปลวานอบนอม

นนเปนการแปลเพยงกรยา หาไดแปลตนกรยาไม มลมรดกนแลเปน

ตนทน ทาการฝกหดปฏบตตนไมตองเปนคนจนทรพยสาหรบทาทน

ปฏบต

๔. มลฐานสาหรบทาการปฏบต

นโม น เมอกลาวเพยง ๒ ธาตเทานน ยงไมสมประกอบหรอยงไมเตม

สวน ตองพลกสระพยญชนะดงน คอ เอาสระอะจากตว น มาใสตว ม

เอาสระ โอ จากตว ม มาใสตว น แลวกลบตว มะ มาไวหนาตว โน

เปน มโน แปลวาใจ เมอเปนเชนนจงไดทงกายทงใจเตมตามสวน

สมควรแกการใชเปนมลฐานแหงการปฏบตได มโน คอใจนเปนดงเดม

เปนมหาฐานใหญ จะทาจะพดอะไรกยอมเปนไปจากใจนทงหมด ได

ในพระพทธพจนวา มโนปพพงคมา ธมมา มโนเสฏฐา มโนม

ยา ธรรมทงหลายมใจถงกอน มใจเปนใหญ สาเรจแลวดวยใจ พระ

บรมศาสดาจะทรงบญญตพระธรรมวนย กทรงบญญตออกไปจาก ใจ

คอมหาฐาน นทงสน เหตนเมอพระสาวกผ ไดมาพจารณาตามจนถง

รจก มโน แจมแจงแลว มโน กสดบญญต คอพนจากบญญตทงสน

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 5

สมมตทงหลายในโลกนตองออกไปจากมโนทงสน ของใครกกอนของ

ใคร ตางคนตางถอเอากอนอนน ถอเอาเปนสมมตบญญตตามกระแส

แหงนาโอฆะจนเปนอวชชาตวกอภพกอชาตดวยการไมรเทา ดวยการ

หลง หลงถอวาเปนตวเรา เปนของเราไปหมด

๕. มลเหตแหงสงทงหลายในสากลโลกธาต

พระอภธรรม ๗ คมภร เวนมหาปฏฐาน มนยประมาณเทานนเทาน

สวนคมภรมหาปฏฐาน มนยหาประมาณมไดเปน "อนนตนย" เปน

วสยของพระสมมาสมพทธเจาเทานนทจะรอบรได เมอพจารณาพระ

บาลทวา เหตปจจโย นนไดความวา เหตซงเปนปจจยดงเดมของสง

ทงหลายในสากลโลกธาตนนไดแก มโน นนเอง มโน เปนตวมหาเหต

เปนตวเดม เปนสงสาคญ นอนนนเปนแตอาการเทานน อารมมณ

จนถงอวคคต จะเปนปจจยไดกเพราะมหาเหตคอใจเปนเดมโดยแท

ฉะนน มโนซงกลาวไวในขอ ๔ กด ฐต ภต ซงจะกลาวในขอ ๖ กด

และมหาธาตซงกลาวในขอนกด ยอมมเนอความเปนอนเดยวกน พระ

บรมศาสดาจะทรงบญญตพระธรรมวนยกด รอะไรๆ ไดดวย ทศพล

ญาณ กด รอบร สรรพเญยยธรรม ทงปวงกด กเพราะมมหาเหตนน

เปนดงเดมทเดยว จงทรงรอบรไดเปนอนนตนย แมสาวทงหลายกม

มหาเหตนแลเปนเดม จงสามารถรตามคาสอนของพระองคไดดวย

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 6

เหตนแลพระอสสชเถระผ เปนท ๕ ของพระปญจวคคยจงแสดงธรรม

แก อปตสส (พระสารบตร) วา เย ธมมา เหตปภวา เตส เหต ตถาคโต

เตส�จ โย นโรโธ จ เอว วาท มหาสมโณ ความวา ธรรมทงหลายเกด

แตเหต...เพราะวามหาเหตนเปนตวสาคญ เปนตวเดม เมอทาน

พระอสสชเถระกลาวถงทน (คอมหาเหต) ทานพระสารบตรจะไมหยง

จตลงถงกระแสธรรมอยางไรเลา? เพราะอะไร ทกสงในโลกกตอง

เปนไปแตมหาเหตถงโลกตตรธรรม กคอมหาเหต ฉะนน มหาปฏฐาน

ทานจงวาเปน อนนตนย ผมาปฏบตใจคอตวมหาเหตจนแจมกระจาง

สวางโรแลวยอมสามารถรอะไรๆ ทงภายในและภายนอกทกสงทก

ประการ สดจะนบจะประมาณไดดวยประการฉะน

๖. มลการของสงสารวฏฏ

ฐตภต อวชชา ปจจยา สงขารา อปาทาน ภโว ชาต คนเราทกรป

นามทไดกาเนดเกดมาเปนมนษยลวนแลวแตมทเกดทงสน กลาวคอม

บดามารดาเปนแดนเกด กแลเหตใดทานจงบญญตปจจยาการแต

เพยงวา อวชชา ปจจยา ฯลฯ เทานน อวชชา เกดมาจากอะไรฯ ทาน

หาไดบญญตไวไม พวกเรากยงมบดามารดาอวชชากตองมพอแม

เหมอนกน ไดความตามบาทพระคาถาเบองตนวา ฐตภต นนเองเปน

พอแมของอวชชา ฐตภต ไดแก จตดงเดม เมอฐตภต ประกอบไปดวย

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 7

ความหลง จงมเครองตอ กลาวคอ อาการของอวชชาเกดขน เมอม

อวชชาแลวจงเปนปจจยใหปรงแตงเปนสงขารพรอมกบความเขาไป

ยดถอ จงเปนภพชาตคอตองเกดกอตอกนไป ทานเรยก ปจจยาการ

เพราะเปนอาการสบตอกน วชชาและอวชชากตองมาจากฐตภต

เชนเดยวกน เพราะเมอฐตภตกอปรดวยวชชาจงรเทาอาการทงหลาย

ตามความเปนจรง นพจารณาดวยวฏฐานคามน วปสสนา รวม

ใจความวา ฐตภต เปนตวการดงเดมของสงสารวฏฏ (การเวยนวาย

ตายเกด) ทานจงเรยกชอวา "มลตนไตร" (หมายถงไตรลกษณ)

เพราะฉะนนเมอจะตดสงสารวฏฏใหขาดสญ จงตองอบรมบมตวการ

ดงเดมใหมวชชารเทาทนอาการทงหลายตามความเปนจรง กจะหาย

หลงแลวไมกออาการทงหลายใดๆ อก ฐตภต อนเปนมลการกหยด

หมน หมดการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏฏดวยประการฉะน

๗. อรรคฐาน เปนทตงแหงมรรคนพพาน

อคค ฐาน มนสเสส มคค สตตวสทธยา ฐานะอนเลศมอยในมนษย

ฐานะอนดเลศนนเปนทางดาเนนไปเพอความบรสทธของสตว โดย

อธบายวาเราไดรบมรดกมาแลวจาก นโม คอ บดามารดา กลาวคอตว

ของเรานแล อนไดกาเนดเกดมาเปนมนษย ซงเปนชาตสงสด เปนผ

เลศตงอยในฐานะอนเลศดวยดคอมกายสมบต วจสมบต แลมโน

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 8

สมบตบรบรณ จะสรางสมเอาสมบตภายนอก คอ ทรพยสนเงนทอง

อยางไรกได จะสรางสมเอาสมบตภายในคอมรรคผลนพพานธรรม

วเศษกได พระพทธองคทรงบญญตพระธรรมวนย กทรงบญญตแก

มนษยเรานเอง มไดทรงบญญตแก ชาง มา โค กระบอ ฯลฯ ทไหนเลย

มนษยนเองจะเปนผปฏบตถงซงความบรสทธได ฉะนนจงไมควรนอย

เนอตาใจวา ตนมบญวาสนานอย เพราะมนษยทาได เมอไมม ทาใหม

ได เมอมแลวทาใหยงไดสมดวยเทศนานยอนมาในเวสสนดรชาดาวา

ทาน เทต สล รกขต ภาวน ภาเวตวา เอกจโจ สคค คจฉต เอกจโจ

โมกข คจฉต นสสสย เมอไดทากองการกศล คอ ใหทานรกษาศล

เจรญภาวนาตามคาสอนของพระบรมศาสดาจารยเจาแลว บางพวก

ทานอยกตองไปสสวรรค บางพวกทามากและขยนจรงพรอมทง

วาสนาบารมแตหนหลงประกอบกน กสามารถเขาสพระนพพานโดย

ไมตองสงสยเลย พวกสตวดรจฉานทานมไดกลาววาเลศ เพราะจะมา

ทาเหมอนพวกมนษยไมได จงสมกบคาวามนษยนตงอยในฐานะอน

เลศดวยดสามารถนาตนเขาสมรรคผล เขาสพระนพพานอนบรสทธได

แล

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 9

๘. สตปฏฐาน เปน ชยภม คอสนามฝกฝนตน

พระบรมศาสดาจารยเจา ทรงตงชยภมไวในธรรมขอไหน? เมอ

พจารณาปญหานไดความขนวา พระองคทรงตงมหาสตปฏฐานเปน

ชยภม อปมาในทางโลก การรบทพชงชย มงหมายชยชนะจาตองหา

ชยภม ถาไดชยภมทดแลวยอมสามารถปองกนอาวธของขาศกไดด ณ

ทนนสามารถรวบรวมกาลงใหญเขาฆาฟนขาศกใหปราชยพายแพไป

ได ทเชนนนทานจงเรยกวา ชยภม คอททประกอบไปดวยคายคประต

และหอรบอนมนคงฉนใด

อปไมยในทางธรรมกฉนนน ทเอามหาสตปฏฐานเปนชยภมกโดยผ ท

จะเขาสสงครามรบขาศก คอ กเลส ตองพจารณากายานปสสนาสต

ปฏฐานเปนตนกอน เพราะคนเราทจะเกด กามราคะ เปนตน ขน ก

เกดทกายและใจ เพราะตาแลไปเหนกายทาใหใจกาเรบ เหตนนจงได

ความวา กายเปนเครองกอเหต จงตองพจารณากายนกอน จะไดเปน

เครองดบนวรณทาใหใจสงบได ณ ทนพง ทาใหมาก เจรญใหมาก คอ

พจารณาไมตองถอยเลยทเดยว ในเมออคคหนมตปรากฏ จะปรากฏ

กายสวนไหนกตาม ใหพงถอเอากายสวนทไดเหนนนพจารณาใหเปน

หลกไวไมตองยายไปพจารณาทอน จะคดวาทนเราเหนแลว ทอนยง

ไมเหน กตองไปพจารณาทอนซ เชนนหาควรไม ถงแมจะพจารณาจน

แยกกายออกมาเปนสวนๆ ทกๆอาการอนเปนธาต ดน นา ลม ไฟ ได

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 10

อยางละเอยด ทเรยกวาปฏภาคกตาม กใหพจารณากายทเราเหนท

แรกดวยอคคหนมตนนจนชานาญ ทจะชานาญไดกตองพจารณาซา

แลวซาอก ณ ทเดยวนนเอง เหมอนสวดมนตฉะนน อนการสวดมนต

เมอเราทองสตรนไดแลว ทงเสยไมเลาไมสวดไวอก กจะลมเสยไม

สาเรจประโยชนอะไรเลย เพราะไมทาใหชานาญดวยความประมาท

ฉนใด การพจารณากายกฉนนนเหมอนกน เมอไดอคคหนมตในทใด

แลว ไมพจารณาในทนนใหมากปลอยทงเสยดวยความประมาทกไม

สาเรจประโยชนอะไรอยางเดยวกน

การพจารณากายนมทอางมาก ดงในการบวชทกวนน เบองตนตอง

บอกกรรมฐาน ๕ กคอ กายนเอง กอนอนหมดเพราะเปนของสาคญ

ทานกลาวไวในคมภรพระธรรมบทขททกนกายวา อาจารยผ ไมฉลาด

ไมบอกซงการพจารณากาย อาจทาลายอปนสยแหงพระอรหนตของ

กลบตรได เพราะฉะนนในทกวนนจงตองบอกกรรมฐาน ๕ กอน

อกแหงหนงทานกลาววา พระพทธเจาทงหลาย พระขณาสวเจา

ทงหลาย ชอวาจะไมกาหนดกาย ในสวนแหง โกฏฐาส (คอการ

พจารณาแยกออกเปนสวนๆ) ใดโกฏฐาสหนงมไดมเลย จงตรสแก

ภกษ ๕๐๐ รปผกลาวถงแผนดนวา บานโนนมดนดาดนแดงเปนตน

นนวา นนชอวา พหทธา แผนดนภายนอกใหพวกทานทงหลายมา

พจารณา อชฌตตกา แผนดนภายในกลาวคออตตภาพรางกายน จง

พจารณาไตรตรองใหแยบคาย กระทาใหแจงแทงใหตลอด เมอจบการ

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 11

วสชชนาปญหาน ภกษทง ๕๐๐ รปกบรรลพระอรหนตผล

เหตนนการพจารณากายจงเปนของสาคญ ผ ทจะพนทกทงหมดลวน

แตตองพจารณากายนทงสน จะรวบรวมกาลงใหญไดตองรวบรวม

ดวยการพจารณากาย แมพระพทธองคเจาจะไดตรสรทแรกกทรง

พจารณาลม ลมจะไมใชกายอยางไร? เพราะฉะนนมหาสตปฏฐาน ม

กายานปสสนาเปนตน จงชอวา "ชยภม" เมอเราไดชยภมดแลว

กลาวคอปฏบตตามหลกมหาสตปฏฐานจนชานาญแลว กจงพจารณา

ความเปนจรงตามสภาพแหงธาตทงหลายดวยอบายแหงวปสสนา ซง

จะกลาวขางหนา

๙. อบายแหงวปสสนา อนเปนเครองถายถอนกเลส

ธรรมชาตของดทงหลาย ยอมเกดมาแตของไมด อปมาดงดอกปทม

ชาตอนสวยๆ งามๆ กเกดขนมาจากโคลนตมอนเปนของสกปรก

ปฏกลนาเกลยด แตวาดอกบวนน เมอขนพนโคลนตมแลวยอมเปนสง

ทสะอาด เปนททดทรงของพระราชา อปราช อามาตย และเสนาบด

เปนตน และดอกบวนนกมไดกลบคนไปยงโคลนตมนนอกเลย ขอน

เปรยบเหมอนพระโยคาวจรเจา ผประพฤตพากเพยรประโยคพยายาม

ยอมพจารณาซง สงสกปรกนาเกลยดนนกคอตวเรานเอง รางกายน

เปนทประชมแหงของโสโครกคอ อจจาระ ปสสาวะ (มตรคถ) ทงปวง

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 12

สงทออกจากผม ขน เลบ ฟน หนง เปนตน กเรยกวา ข ทงหมด เชน ข

หว ขเลบ ขฟน ขไคล เปนตน เมอสงเหลานรวงหลนลงสอาหาร มแกง

กบ เปนตน กรงเกยจ ตองเททง กนไมได และรางกายนตองชาระอย

เสมอจงพอเปนของดได ถาหาไมกจะมกลนเหมนสาป เขาใกลใครก

ไมได ของทงปวงมผาแพรเครองใชตางๆ เมออยนอกกายของเรากเปน

ของสะอาดนาด แตเมอมาถงกายนแลวกกลายเปนของสกปรกไป

เมอปลอยไวนานๆ เขาไมซกฟอกกจะเขาใกลใครไมไดเลย เพราะ

เหมนสาบ ดงนจงไดความวารางกายของเรานเปนเรอนมตร เรอนคถ

เปนอสภะ ของไมงาม ปฏกลนาเกลยด เมอยงมชวตอยกเปนถงปานน

เมอชวตหาไมแลว ยงจะสกปรกหาอะไรเปรยบเทยบมไดเลย

เพราะฉะนนพระโยคาวจรเจาทงหลายจงพจารณารางกายอนนให

ชานชานาญดวย โยนโสมนสการ ตงแตตนมาทเดยว คอขณะเมอยง

เหนไมทนชดเจนกพจารณาสวนใดสวนหนงแหงกายอนเปนทสบาย

แกจรตจนกระทงปรากฏเปนอคคหนมต คอ ปรากฏสวนแหงรางกาย

สวนใดสวนหนงแลวกกาหนดสวนนนใหมาก เจรญใหมาก ทาใหมาก

การเจรญทาใหมากนนพงทราบอยางน อนชาวนาเขาทานาเขากทาท

แผนดน ไถทแผนดนดาลงไปในดน ปตอไปเขากทาทดนอกเชนเคย

เขาไมไดทาในอากาศกลางหาว คงทาแตทดนอยางเดยว ขาวเขากได

เตมยงเตมฉางเอง เมอทาใหมากในทดนนนแลว ไมตองรองเรยกวา

ขาวเอยขาว จงมาเตมยงเนอ ขาวกจะหลงไหลมาเอง และจะหามวา

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 13

เขาเอยขาว จงอยามาเตมยงเตมฉางเราเนอ ถาทานาในทดนนนเอง

จนสาเรจแลว ขาวกมาเตมยงเตมฉางเอง ฉนใดกดพระโยคาวจรเจาก

ฉนนน จงพจารณากายในทเคยพจารณาอนถกนสยหรอทปรากฏมา

ใหเหนครงแรก อยาละทงเลยเปนอนขาด การทาใหมากนนมใชหมาย

แตการเดนจงกรมเทานน ใหมสตหรอพจารณาในททกสถานในกาล

ทกเมอ ยน เดน นง นอน กน ดม ทา คด พด กใหมสตรอบคอบในกาย

อยเสมอจงจะชอวา ทาใหมาก เมอพจารณาในรางกายนนจนชดเจน

แลว ใหพจารณาแบงสวนแยกสวนออกเปนสวนๆ ตามโยนโส

มนสการตลอดจนกระจายออกเปนธาตดน ธาตนา ธาตไฟ ธาตลม

และพจารณาใหเหนไปตามนนจรงๆ อบายตอนนตามแตตนจะ

ใครครวญออกอบายตามทถกจรตนสยของตน แตอยาละทงหลกเดม

ทตนไดรครงแรกนนเทยว

พระโยคาวจรเจาเมอพจารณาในทน พงเจรญใหมาก ทาใหมาก อยา

พจารณาครงเดยวแลวปลอยทงตงครงเดอน ตงเดอน ใหพจารณากาว

เขาไป ถอยออกมาเปน อนโลม ปฏโลม คอเขาไปสงบในจต แลวถอย

ออกมาพจารณากาย อยางพจารณากายอยางเดยว หรอสงบทจตแต

อยางเดยว พระโยคาวจรเจาพจารณาอยางนชานาญแลว หรอ

ชานาญอยางยงแลว คราวนแลเปนสวนทจะเปนเอง คอ จต ยอมจะ

รวมใหญ เมอรวมพบลง ยอมปรากฏวาทกสงรวมลงเปนอนเดยวกน

คอหมดทงโลกยอมเปนธาตทงสน นมตจะปรากฏขนพรอมกนวาโลก

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 14

นราบเหมอนหนากลอง เพราะมสภาพเปนอนเดยวกน ไมวา ปาไม

ภเขา มนษย สตว แมทสดตวของเรากตองลบราบเปนทสดอยาง

เดยวกนพรอมกบ ญาณสมปยตต คอรขนมาพรอมกน ในทนตดความ

สนเทหในใจไดเลย จงชอวา ยถาภตญาณทสสนวปสสนา คอทงเหน

ทงรตามความเปนจรง

ขนนเปนเบองตนในอนทจะดาเนนตอไป ไมใชทสดอนพระโยคาวจร

เจาจะพงเจรญใหมาก ทาใหมาก จงจะเปนเพอความรยงอกจนรอบ

จนชานาญเหนแจงชดวา สงขารความปรงแตงอนเปนความสมมตวา

โนนเปนของของเรา โนนเปนเรา เปนความไมเทยงอาศยอปาทาน

ความยดถอจงเปนทกข กแลธาตทงหลาย เขาหากมหากเปนอยอยาง

นตงแตไหนแตไรมา เกด แก เจบ ตาย เกดขนเสอมไปอยอยางนมา

กอน เราเกดตงแตดกดาบรรพกเปนอยอยางน อาศยอาการของจต

ของขนธ ๕ ไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณไปปรงแตง

สาคญมนหมายทกภพทกชาต นบเปนอเนกชาตเหลอประมาณมา

จนถงปจจบนชาต จงทาใหจตหลงอยตามสมมต ไมใชสมมตมาตด

เอาเรา เพราะธรรมชาตทงหลายทงหมดในโลกน จะเปนของม

วญญาณหรอไมกตาม เมอวาตามความจรงแลว เขาหากมหากเปน

เกดขนเสอมไป มอยอยางนนทเดยว โดยไมตองสงสยเลยจงรขน

วา ปพเพส อนนสสเตส ธมเมส◌ ธรรมดาเหลาน หากมมาแตกอน

ถงวาจะไมไดยนไดฟงมาจากใครกมอยอยางนนทเดยว ฉะนนใน

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 15

ความขอน พระพทธเจาจงทรงปฏญาณพระองควา เราไมไดฟงมาแต

ใคร มไดเรยนมาแตใครเพราะของเหลานมอย มมาแตกอนพระองค

ดงน ไดความวาธรรมดาธาตทงหลายยอมเปนยอมมอยอยางนน

อาศยอาการของจตเขาไปยดถอเอาสงทงปวงเหลานนมาหลายภพ

หลายชาต จงเปนเหตใหอนสยครอบงาจตจนหลงเชอไปตาม จงเปน

เหตใหกอภพกอชาตดวยอาการของจตเขาไปยด ฉะนนพระโยคาวจร

เจามาพจารณา โดยแยบคายลงไปตามสภาพวา สพเพ สงขารา อนจ

จา สพเพ สงขารา ทกขา สงขารความเขาไปปรงแตง คอ อาการของ

จตนนแลไมเทยง สตวโลกเขาเทยง คอมอยเปนอยอยางนน ให

พจารณาโดย อรยสจจธรรมทง ๔ เปนเครองแกอาการของจตใหเหน

แนแทโดย ปจจกขสทธ วา ตวอาการของจตนเองมนไมเทยง เปนทกข

จงหลงตามสงขาร เมอเหนจรงลงไปแลวกเปนเครองแกอาการของจต

จงปรากฏขนวา สงขารา สสสตา นตถ สงขารทงหลายทเทยงแทไม

ม สงขารเปนอาการของจตตางหาก เปรยบเหมอนพยบแดด สวนสตว

เขากอยประจาโลกแตไหนแตไรมา เมอรโดยเงอน ๒ ประการ คอรวา

สตวกมอยอยางนน สงขารกเปนอาการของจต เขาไปสมมตเขา

เทานน ฐตภต จตตงอยเดมไมมอาการเปนผหลดพน ไดความวา

ธรรมดาหรอธรรมทงหลายไมใชตน จะใชตนอยางไร ของเขาหากเกด

มอยางนน ทานจงวา สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงหลายไมใชตน

ใหพระโยคาวจรเจาพงพจารณาใหเหนแจงประจกษตามนจนทาใหจต

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 16

รวมพบลงไป ใหเหนจรงแจงชดตามนน โดย ปจจกขสทธ พรอมกบ

ญาณสมปยตต รวมทวนกระแสแกอนสยสมมตเปนวมตต หรอรวม

ลงฐตจต อนเปนอยมอยอยางนนจนแจงประจกษในทนนดวยญาณ

สมปยตตวา ขณา ชาต ญาณ โหต ดงน ในทนไมใชสมมตไมใชของ

แตงเอาเดาเอา ไมใชของอนบคคลพงปรารถนาเอาได เปนของทเกด

เอง เปนเอง รเอง โดยสวนเดยวเทานน เพราะดวยการปฏบตอน

เขมแขงไมทอถอย พจารณาโดยแยบคายดวยตนเอง จงจะเปนขนมา

เอง ทานเปรยบเหมอนตนไมตางๆ มตนขาวเปนตน เมอบารงรกษา

ตนมนใหดแลว ผลคอรวงขาวไมใชสงอนบคคลพงปรารถนาเอาเลย

เปนขนมาเอง ถาแลบคคลมาปรารถนาเอาแตรวงขาว แตหาไดรกษา

ตนขาวไม เปนผ เกยจคราน จะปรารถนาจนวนตาย รวงขาวกจะไมม

ขนมาใหฉนใด วมตตธรรม กฉนนนนนแล มใชสงอนบคคลจะพง

ปรารถนาเอาได คนผปรารถนาวมตตธรรมแตปฏบตไมถกตองหรอไม

ปฏบตมวเกยจครานจนวนตายจะประสบวมตตธรรมไมไดเลย ดวย

ประการฉะน

๑๐. จตเดมเปนธรรมชาตใสสวาง แตมดมวไปเพราะอปกเลส

ปภสสรมท ภกขเว จตต ต�จ โข อาคนตเกห อปกเลเสห อปกก

ลฏฐ ภกษทงหลาย จตนเสอมปภสสรแจงสวางมาเดม แตอาศย

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 17

อปกเลสเครองเศราหมองเปนอาคนตกะสญจรมาปกคลมหมหอ จง

ทาใหจตมสองแสงสวางได ทานเปรยบไวในบทกลอนหนงวา "ไมชะ

งกหกพนงา(กง) กะปอมกากงกาฮอย กะปอมนอยขนมอพน ครนตว

มาบทน ขนนาคมอๆ" โดยอธบายวา คาวาไมชะงก ๖,๐๐๐ งานนเมอ

ตดศนย ๓ ศนยออกเสยเหลอแค ๖ คงไดความวา ทวารทง ๖ เปน

ทมาแหงกะปอมกา คอของปลอมไมใชของจรง กเลสทงหลายไมใช

ของจรง เปนสงสญจรเขามาในทวารทง ๖ นบรอยนบพน มใชแต

เทานน กเลสทงหลายทยงไมเกดขนกจะทวยงๆ ขนทกๆ วน ในเมอไม

แสวงหาทางแก ธรรมชาตของจตเปนของผองใสยงกวาอะไรทงหมด

แตอาศยของปลอม กลาวคออปกเลสทสญจรเขามาปกคลมจงทาให

หมดรศม ดจพระอาทตยเมอเมฆบดบงฉะนน อยาพงเขาใจวาพระ

อาทตยเขาไปหาเมฆ เมฆไหลมาบดบงพระอาทตยตางหาก ฉะนน ผ

บาเพญเพยรทงหลายเมอรโดยปรยายนแลว พงกาจดของปลอมดวย

การพจารณาโดยแยบคายตามทอธบายแลวในอบายแหงวปสสนาขอ

๙ นนเถด เมอทาใหถงขนฐตจตแลว ชอวายอมทาลายของปลอมได

หมดสนหรอวาของปลอมยอมเขาไปถงฐตจต เพราะสะพานเชอมตอ

ถกทาลายขาดสะบนลงแลว แมยงตองเกยวของกบอารมณของโลก

อยกยอมเปนดจนากลงบนใบบวฉะนน

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 18

๑๑. การทรมานตนของผบาเพญเพยร ตองใหพอเหมาะกบ

อปนสย

นายสารถผ ฝกมามชอเสยงคนหนง มาเฝาพระพทธเจาทลถามถงวธ

ทรมานเวไนย พระองคทรงยอนถามนายสารถกอนถงการทรมาณมา

เขาทลวามาม ๔ ชนด คอ ๑. ทรมานงาย ๒. ทรมานอยางกลาง ๓.

ทรมานยากแท ๔. ทรมานไมไดเลย ตองฆาเสย พระองคจงตรสวาเรา

กเหมอนกน ๑. ผทรมาณงาย คอผปฏบตทาจตรวมงายใหกนอาหาร

เพยงพอ เพอบารงรางกาย ๒. ผทรมานอยางกลาง คอผปฏบตทาจต

ไมคอยจะลง กใหกนอาหารแตนอยอยาใหมาก ๓. ทรมานยากแท คอ

ผปฏบตทาจตลงยากแท ไมตองใหกนอาหารเลย แตตองเปน

อตต�� รกาลงของตนวาจะทนทานไดสกเพยงไร แคไหน ๔. ทรมาน

ไมไดเลย ตองฆาเสย คอผปฏบตทาจตไมได เปน ปทปรมะ พระองค

ทรงชกสะพานเสย กลาวคอไมทรงรบสงสอน อปมาเหมอนฆาทงเสย

ฉะนน

๑๒. มลตกสตร

ตกแปลวา ๓ มลแปลวาเคามลรากเหงา รวมความวาสงซงเปน

รากเหงาเคามลอยางละ ๓ คอ ราคะ โทสะ โมหะ กเรยก ๓ อกศลมล

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 19

ตณหา กม ๓ คอกามตณหา ภวตณหา วภวตณหา โอฆะและอาสวะ

กมอยางละ ๓ คอ กามะ ภาวะ อวชชา ถาบคคลมาเปนไปกบดวย ๓

เชนน ตปรวตต กตองเวยนไปเปน๓ ๓ กตองเปนโลก ๓ คอ กามโลก

รปโลก อรปโลก อยอยางนนแล เพราะ ๓ นนเปนเคามลโลก ๓

เครองแกกม ๓ คอ ศล สมาธ ปญญา เมอบคคลดาเนนตนตามศล

สมาธ ปญญา อนเปนเครองแก น ตปรวตต กไมตองเวยนไปเปน๓ ๓

กไมเปนโลก ๓ ชอวาพนจากโลก ๓ แล

๑๓. วสทธเทวาเทานนเปนสนตบคคลแท

อกปป สพพธมเมส เญยยธมมา ปเวสสนโต กปป สพพธมเมส

เญยยธมมา ปเวสสนโต บคคลผมจตไมกาเรบในกเลสทงปวง รธรรม

ทงหลายทงทเปนพหทธาธรรม ทงทเปน อชฌตตกาธรรม สนโต จง

เปนผสงบระงบ สนตบคคลเชนนแลทจะบรบรณดวยหรโอตตปปะ ม

ธรรมบรสทธสะอาด มใจมนคงเปนสตบรษผทรงเทวธรรมตามความ

ในพระคาถาวา หรโอตตปปสมปนนา สกกธมมสมาหตา สนโต สปปร

สา โลเก เทวธมมาต วจจเร อปตตเทวา ผพรงพรอมดวยกามคณ

วนวายอยดวยกเลส เหตไฉนจงจะเปนสนตบคคลได ความในพระ

คาถานยอมตองหมายถงวสทธเทวา คอพระอรหนตแนนอน ทานผ

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 20

เชนนนเปนสนตบคคลแท สมควรจะเปนผบรบรณดวยหรโอตตปปะ

และ สกกธรรม คอ ความบรสทธแท

๑๔. อกรยาเปนทสดในโลก - สดสมมตบญญต

สจจาน จตโร ปทา ขณาสวา ชตมนโต เต โลเก ปรนพพตา สจ

ธรรมทง ๔ คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค ยงเปนกรยา เพราะแตละ

สจจะๆ ยอมมอาการตองทาคอ ทกข-ตองกาหนดร สมทย-ตองละ

นโรธ-ตองทาใหแจง มรรค-ตองเจรญใหมาก ดงนลวนเปนอาการท

จะตองทาทงหมด ถาเปนอาการทจะตองทา กตองเปนกรยาเพราะ

เหตนนจงรวมความไดวาสจจะทง ๔ เปนกรยา จงสมกบบาทคาถา

ขางตนนน ความวาสจจะทง ๔ เปนเทาหรอเปนเครองเหยยบกาวขน

ไป หรอกาวขนไป ๔ พกจงจะเสรจกจ ตอจากนนไปจงเรยกวา อกร

ยา

อปมา ดงเขยนเลข ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๐ แลวลบ ๑ ถง ๙ ทงเสย

เหลอแต ๐ (ศนย) ไมเขยนอกตอไป คงอานวา ศนย แตไมมคาอะไร

เลย จะนาไปบวกลบคณหารกบเลขจานวนใดๆ ไมไดทงสนแตจะ

ปฏเสธวาไมมหาไดไม เพราะปรากฏอยวา ๐ (ศนย) นแหละ คอ

ปญญารอบร เพราะทาลายกรยา คอ ความสมมต หรอวาลบสมมตลง

เสยจนหมดสน ไมเขาไปยดถอสมมตทงหลาย คาวาลบ คอทาลาย

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 21

กรยา กลาวคอ ความสมมต มปญหาสอดขนมาวา เมอทาลายสมมต

หมดแลวจะไปอยทไหน? แกวา ไปอยในทไมสมมต คอ อกรยา นนเอง

เนอความตอนนเปนการอธบายตามอาการของความจรง ซงประจกษ

แกผปฏบตโดยเฉพาะ อนผ ไมปฏบตหาอาจรไดไม ตอเมอไรฟงแลว

ทาตามจนรเองเหนเองนนแลจงจะเขาใจได

ความแหง ๒ บาทคาถาตอไปวา พระขณาสวเจาทงหลายดบโลก

สามรงโรจนอย คอทาการพจารณาบาเพยเพยรเปน ภาวโต พหลกโต

คอทาใหมาก เจรญใหมาก จนจตมกาลงสามารถพจารณาสมมต

ทงหลายทาลายสมมตทงหลายลงไปไดจนเปนอกรยากยอมดบโลก

สามได การดบโลกสามนน ทานขณาสวเจาทงหลายมไดเหาะขนไปน

กามโลก รปโลก อรปโลกเลยทเดยว คงอยกบทนนเอง แมพระบรม

ศาสดาของเรากเชนเดยวกน พระองคประทบนงอย ณ ควงไมโพธ

พฤกษแหงเดยวกน เมอจะดบโลกสาม กมไดเหาะขนไปในโลกสาม

คงดบอยทจต ทจตนนเองเปนโลกสาม ฉะนน ทานผ ตองการดบโลก

สาม พงดบทจตของตนๆ จงทาลายกรยา คอตวสมมตหมดสนจากจต

ยงเหลอแตอกรยา เปนฐตจต ฐตธรรมอนไมรจกตาย ฉะนแล

๑๕. สตตาวาส ๙

เทวาพภพ มนสสโลก อบายโลก จดเปนกามโลก ทอยอาศยของสตว

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 22

เสพกามรวมเปน ๑ รปโลก ทอยอาศยของสตวผสาเรจรปฌานม ๔

อรปโลก ทอยอาศยของสตวผสาเรจอรปฌานม ๔ รวมทงสน ๙ เปนท

อยอาศยของสตว ผมารเทาสตตาวาส ๙ กลาวคอ พระขณาสวเจา

ทงหลาย ยอมจากทอยของสตว ไมตองอยในท ๙ แหงน และปรากฏ

ในสามเณรปญหาขอสดทายวา ทส นาม ก อะไรชอวา ๑๐ แกวา

ทสหง เคห สมนนาคโต พระขณาสวเจาผประกอบดวยองค ๑๐ ยอม

พนจากสตตาวาส ๙ ความขอนคงเปรยบไดกบการเขยนเลข ๑ ๒ ๓

๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๐ นนเอง ๑ ถง ๙ เปนจานวนทนบได อานได บวกลบ

คณหารกนได สวน ๑๐ กคอ เลข ๑ กบ ๐ (ศนย) เราจะเอา ๐ (ศนย)

ไปบวกลบคณหารกบเลขจานวนใดๆ กไมทาใหเลขจานวนนนมคา

สงขน และ ๐ (ศนย) นเมออยโดยลาพงกไมมคาอะไร แตจะวาไมมก

ไมได เพราะเปนสงปรากฏอย ความเปรยบนฉนใด จตใจกฉนนนเปน

ธรรมชาต มลกษณะเหมอน ๐ (ศนย) เมอนาไปตอเขากบเลขตวใด

ยอมทาใหเลขตวนนเพมคาขนอกมาก เชน เลข ๑ เมอเอาศนยตอเขา

กกลายเปน ๑๐ (สบ) จตใจเรานกเหมอนกน เมอตอเขากบสง

ทงหลายกเปนของวจตรพสดารมากมายขนทนท แตเมอไดรบการ

ฝกฝนอบรมจนฉลาดรอบรสรรพเญยยธรรมแลวยอมกลบคนสสภาพ

๐ (ศนย) คอ วางโปรงพนจากการนบการอานแลว มไดอยในท ๙ แหง

อนเปนทอยของสตว แตอยในทหมดสมมตบญญตคอ สภาพ ๐

(ศนย) หรออกรยาดงกลาวในขอ ๑๔ นนเอง

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 23

๑๖. ความสาคญของปฐมเทศนา มชฌมเทศนา และปจฉม

เทศนา

พระธรรมเทศนาของสมเดจพระสมมาสมพทธเจาใน ๓ กาลม

ความสาคญยง อนพทธบรษทควรสนใจพจารณาเปนพเศษ คอ

ก. ปฐมโพธกาล ไดทรงแสดงธรรมแกพระปญจวคคย ทปาอสปตน

มฤคทายวน เมองพาราณส เปนครงแรกเปนปฐมเทศนา เรยกวา

ธรรมจกร เบองตนทรงยกสวนสด ๒ อยางอนบรรพชตไมควรเสพ

ขนมาแสดงวา เทว เม ภกขเว อนตา ปพพชเตน น เสวตพพา ภกษ

ทงหลาย สวนทสด ๒ อยางอนบรรพชตไมพงเสพ คอ กามสขลลกา

และอตตกลมถา อธบายวา กามสขลลกา เปนสวนแหงความรก อตต

กลมถา เปนสวนแหงความชงทง ๒ สวนนเปนตวสมทย เมอผบาเพญ

ตบะธรรมทงหลายโดยอยซงสวนทงสองน ชอวายงไมเขาทางกลาง

เพราะเมอบาเพญเพยรพยายามทาสมาธ จตสงบสบายดเตมทกดใจ

ครนเมอจตนกคดฟ งซานราคาญกเสยใจ ความดใจนน คอ กามสขลล

กา ความเสยใจนนแล คอ อตตกลมถา ความดใจกเปนราคะ ความ

เสยใจกเปนโทสะ ความไมรเทาในราคะ โทสะ ทงสองนเปนโมหะ

ฉะนน ผ ทพยายามประกอบความเพยรในเบองแรกตองกระทบสวน

สดทงสองนนแลกอน ถาเมอกระทบสวน ๒ นนอย ชอวาผดอยแตเปน

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 24

ธรรมดาแททเดยว ตองผดเสยกอนจงถก แมพระบรมศาสดาแตกอน

นนพระองคกผดมาเตมทเหมอนกน แมพระอครสาวกทงสอง กซาเปน

มจฉาทฐมากอนแลวทงสน แมสาวกทงหลายเหลาอนๆ กลวนแตผด

มาแลวทงนน ตอเมอพระองคมาดาเนนทางกลาง ทาจตอยภายใตรม

โพธพฤกษ ไดญาณ ๒ ในสองยามเบองตนในราตร ไดญาณท ๓

กลาวคออาสวกขยญาณในยามใกลรง จงไดถกทางกลางอนแทจรง

ทาจตของพระองคใหพนจากความผด กลาวคอ...สวนสดทงสองนน

พนจากสมมตโคตร สมมตชาต สมมตวาส สมมตวงศ และสมมต

ประเพณ ถงความเปนอรยโคตร อรยชาต อรยวาส อรยวงศ และอรย

ประเพณ สวนอรยสาวกทงหลายนนเลากมารตามพระองค ทาใหได

อาสวกขยญาณพนจากความผดตามพระองคไป สวนเราผปฏบตอย

ในระยะแรกๆ กตองผดเปนธรรมดา แตเมอผดกตองรเทาแลวทาให

ถก เมอยงมดใจเสยใจในการบาเพญบญกศลอย กตกอยในโลกธรรม

เมอตกอยในโลกธรรม จงเปนผหวนไหวเพราะความดใจเสยใจนน

แหละ ชอวาความหวนไหวไปมา อปปนโน โข เม โลกธรรมจะเกดท

ไหน เกดทเรา โลกธรรมม ๘ มรรคเครองแกกม ๘ มรรค ๘ เครองแก

โลกธรรม ๘ ฉะนน พระองคจงทรงแสดงมชฌมาปฏปทาแกสวน ๒

เมอแกสวน ๒ ไดแลวกเขาสอรยมรรค ตดกระแสโลก ทาใจใหเปนจา

โค ปฏนสสคโค มตต อนาลโย (สละสลดตดขาดวางใจหายหวง) รวม

ความวา เมอสวน ๒ ยงมอยในใจผ ใดแลว ผนนกยงไมถกทาง เมอผม

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 25

ใจพนจากสวนทง ๒ แลว กไมหวนไหว หมดธล เกษมจากโยคะ จงวา

เนอความแหงธรรมจกรสาคญมาก พระองคทรงแสดงธรรมจกรนยง

โลกธาตใหหวนไหว จะไมหวนไหวอยางไร เพราะมใจความสาคญ

อยางน โลกธาตกมใชอะไรอน คอตวเรานเอง ตวเรากคอธาตของโลก

หวนไหวเพราะเหนในของทไมเคยเหน เพราะจตพนจากสวน ๒ ธาต

ของโลกจงหวนไหว หวนไหวเพราะจะไมมากอธาตของโลกอกแล

ข. มชฌมโพธกาล ทรงแสดงโอวาทปาฏโมกขในชมชนพระอรหนต

๑,๒๕๐ องค ณ พระราชอทยานเวฬวนกลนทกนวาปสถาน กรง

ราชคฤหใจความสาคญตอนหนงวา อธจตเต จ อาโยโค เอต พทธาน

สาสน พงเปนผ ทาจตใหยง การทจะทาจตใหยงไดตองเปนผสงบระงบ

อจฉา โลภสมาปนโน สมโณ ก ภวสสต เมอประกอบดวยความอยาก

ดนรนโลภหลงอยแลวจกเปนผสงระงบไดอยางไร ตองเปนผปฏบตคอ

ปฏบตพระวนยเปนเบองตน และเจรญกรรมฐานตงตนแตการเดน

จงกรม นงสมาธ ทาใหมาก เจรญใหมาก ในการพจารณามหาสตปฏ

ฐาน มกายนปสสนาสตปฏฐาน เปนเบองแรก พงพจารณาสวนแหง

รางกาย โดยอาการแหงบรกรรมสวนะคอ พจารณาโดยอาการ

คาดคะเน วาสวนนนเปนอยางนนดวยการมสตสมปชญญะไป

เสยกอน เพราะเมอพจารณาเชนนใจไมหางจากกาย ทาใหรวมงาย

เมอทาใหมาก ในบรกรรมสวนะแลว จกเกดขนซงอคคหนมตให

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 26

ชานาญในทนนจนเปนปฏภาค ชานาญในปฏภาคโดยยงแลวจกเปน

วปสสนา เจรญวปสสนาจนเปนวปสสนาอยางอกฤษฏ ทาจตเขาถงฐ

ตภต ดงกลาวแลวในอบายแหงวปสสนาชอวาปฏบต เมอปฏบตแลว

โมกข จงจะขามพน จงพนจากโลกชอวาโลกตตรธรรม เขม จงเกษม

จากโยคะ (เครองรอย) ฉะนน เนอความในมชฌมเทศนาจงสาคญ

เพราะเลงถงวมตตธรรมดวยประการฉะนและฯ

ค. ปจฉมโพธกาล ทรงแสดงปจฉมเทศนาในทชมชนพระอรยสาวก

ณ พระราชอทยานสาลวนของมลลกษตรยกรงกสนารา ในเวลาจวน

จะปรนพพานวา หนทาน อามนตยาม โว ภกขเว ปฏเวทยาม โว ภกข

เว ขยวยธมมา สงขารา อปปมาเทน สมปาเทถ เราบอกทานทงหลาย

วาจงเปนผ ไมประมาท พจารณาสงขารทเกดขนแลวเสอมไป เมอทาน

ทงหลายพจารณาเชนนนจกเปนผแทงตลอด พระองคตรสพระธรรม

เทศนาเพยงเทานกปดพระโอษฐมไดตรสอะไรตอไปอกเลย จงเรยกวา

ปจฉมเทศนาอธบายความตอไปวา สงขารมนเกดขนทไหน อะไรเปน

สงขาร สงขารมนกเกดขนทจตของเราเองเปนอาการของจตพาให

เกดขนซงสมมตทงหลาย สงขารนแล เปนตวการสมมตบญญตสง

ทงหลายในโลกความจรงในโลกทงหลายหรอธรรมธาตทงหลายเขาม

เขาเปนอยอยางนน แผนดน ตนไม ภเขา ฟา แดด เขาไมไดวาเขาเปน

นนเปนนเลย เจาสงขารตวการนเขาไปปรงแตงวา เขาเปนนนเปนนจน

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 27

หลงกนวาเปนจรง ถอเอาวาเปนตวเรา เปนของๆ เราเสยสน จงม

ราคะ โทสะ โมหะ เกดขนทาจตดงเดมใหหลงตามไป เกด แก เจบ

ตาย เวยนวายไปไมมทสนสด เปนอเนกภพ อเนกชาต เพราะเจาตว

สงขารนนแลเปนตวเหต จงทรงสอนใหพจารณาสงขารวา สพเพ สงขา

รา อนจจา สพเพ สงขารา ทกขา ใหเปนปรชาญาณชดแจง เกดจาก

ผลแหงการเจรญปฏภาคเปนสวนเบองตน จนทาจตใหเขาภวงค เมอ

กระแสแหงภวงคหายไป มญาณเกดขนวา "นนเปนอยางนน เปน

สภาพไมเทยง เปนทกข" เกดขนในจตจรงๆ จนชานาญเหนจรงแจง

ประจกษ กรเทาสงขารได สงขารกจะมาปรงแตงใหจตกาเรบอกไมได

ไดในคาถาวา อกปป สพพธมเมส เญยยธมมา ปเวสสนโต เมอสงขาร

ปรงแตงจตไมไดแลว กไมกาเรบรเทาธรรมทงปวง สนโต กเปนผสงบ

ระงบถงซงวมตตธรรม ดวยประการฉะน

ปจฉมเทศนานเปนคาสาคญแท ทาใหผ พจารณารแจงถงทสด

พระองคจงไดปดพระโอษฐแตเพยงน

พระธรรมเทศนาใน ๓ กาลน ยอมมความสาคญเหนอความสาคญใน

ทกๆ กาล ปฐมเทศนากเลงถงวมตตธรรม มชฌมเทศนากเลงถงวมตต

ธรรม ปจฉมเทศนากเลงถงวมตตธรรม รวมทง ๓ กาล ลวนแตเลงถง

วมตตธรรมทงสน ดวยประการฉะน

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 28

๑๗. พระอรหนตทกประเภทบรรลทงเจโตวมตต ทงปญญา

วมตต

อนาสว เจโตวมตต ป�ญาวมตต ทฏเฐว ธมเม สย อภ�ญา สจ

ฉกตวา อปปสมปชช วหรต พระบาลนแสดงวาพระอรหนตทงหลาย

ไมวาประเภทใดยอมบรรลทงเจโตวมตต ทงปญญาวมตต...ท

ปราศจากอาสวะในปจจบน หาไดแบงแยกไววา ประเภทนนบรรลแต

เจโตวมตต หรอปญญาวมตไม ทเกจอาจารยแตงอธบายไววา เจโต

วมตตเปนของพระอรหนตผ ไดสมาธกอน สวนปญญาวมตตเปนของ

พระอรหนตสกขวปสสกผ เจรญวปสสนาลวนๆ นนยอมขดแยงตอ

มรรค มรรคประกอบดวยองค ๘ มทงสมมาทฏฐ ทงสมมาสมาธ ผจะ

บรรลวมตตธรรมจาตองบาเพญมรรค ๘ บรบรณ มฉะนนกบรรล

วมตตธรรมไมได ไตรสกขากมทงสมาธ ทงปญญา อนผจะไดอาส

วกขยญาณจาตองบาเพญไตรสกขาใหบรบรณทง ๓ สวน ฉะนนจงวา

พระอรหนตทกประเภทตองบรรลทงเจโตวมตต ทงปญญาวมตตดวย

ประการฉะนแลฯ

วดพทธธมมธโร คอนคอรด แคลฟฟอรเนย 29