musicus en componist 34 jaar in de antroposofie i 2 christophorus

Musicusencomponist 34jaarindeantroposofieI 2

Christophorusonderdak bijAmerpoortI 6

Laboratorium onderzoektlevenskrachtI 14

Nietdownloaden, maarverhalenvertellenI 10

Hoeoverleefje alsantroposofische zorggemeenschap?I 16

VerhalenvankwaliteitI 20

tijdschriftvoorgezondheidszorgvanuitdeantroposofieInr22012-aprilIlosnummer€5,25

Stroom geeft het woord aan... Jeroen Aarts (44), bewoner

van Bronlaak, een antroposofische woon-werkgemeen-

schap voor mensen met een verstandelijke beperking

Tekst I Jeroen Aarts en Petra Essink Foto I Hapé Smeele

‘IkbenJeroenAarts.EnikwoonopBronlaakbijOplooinde

provincieNoord-Brabant.Ikwoonzelfstandigineenapparte-

mentbovenhetKoetshuis.Doordeweekkanikmiddageten

ophalenindekeuken.Ikhouervanom’smiddagswarmte

eten,dat isheelgezond. Inhetweekendkookikzelf.Soms

nodigikmijnvriendinuit,danbakikpannenkoekenvoorhaar.

MijnvriendinwoontookopBronlaak,maardanineengroep.

Zekannietzelfstandigwonen.Ikwerkindepottenbakkerij,

ik haalde mijn diploma van de vakopleiding keramiek voor

mensenmeteenbeperking.Ikhebmijnservieszelfgemaakt.

Mijnhobby’szijn:muziekmaken,wandelen,zwemmen,scoo-

terenencomputerennatuurlijk.Entvkijken.Mijnlievelings

tv-programmais3opReis,eenreisprogramma.Enikluister

ookgraagmuziek.Mijnmuziekkeuzeisheelbreed.Ikbedoel

vanBachtotaanMichaelJacksonenvanBaroktotaande

jarenzeventig. Ikvindbijnaallesgoedvanmuziek. Ikspeel

zelfookinstrumenten,pianoengitaar.Enikzitineenband,

deRimboBandinHelmond.Daarspeelikgitaar.Wespelen

eigentijdsemuziekvanGuusMeeuwis,maarookklassiekzo-

alsdeCanonvanPachelbel.

Binnenkort hebben we een bewonersconferentie in Appel-

scha. Dat is iedere twee jaar en het duurt drie dagen. We

doenworkshopsenpratengezelligmetelkaar.Ikgademu-

ziekgroep begeleiden als assistent. Heel leuk. Aankomende

vrijdaggaiknaarZeistomtevergaderen,want ikzit inde

voorbereidingsgroep. Mijn vader zegt altijd dat ik een echt

antroposoofjeben.DatkomtomdatikvroegeropZonnehuis

SteniaenookopVeldheim inZeisthebgewoond. Ik kwam

opSteniaop16oktober1978opeenmaandagochtendom

11.00uur,ikwas10jaaroud.Ikdenkdatikvierendertigjaar

in de antroposofie zit. Veel antroposofische dingen vind ik

goed,zoalsdefeesten.Somsvindikhetoverdreven,bijvoor-

beelddatjetwintigjaargeledenopBronlaakgeenradioen

tvmochthebben.Nuisdatgelukkiganders.Bronlaakhoort

nietmeerbijdeZonnehuizen,tegenwoordighorenwijbijDe-

Seizoenen.LoekWinterisonzenieuwebaas.

Ikhebeenkaartjegeschrevendatikinmijnkasthebgezet

waaropstaat:LoekWinterverdrijftdeZonnehuizen.Ikweet

nietofdatzois.Mijnemaildoetvandaagzowaardeloos.Ik

krijggeenmailsbinnen.Ikdenkdathetmetdeveranderin-

gentemakenheeft.Daarkanikniksaandoen.

DegroetenvanJeroenAartsenhoudoe!!!!!’

sI Jeroen Aarts schrijft zelf liedjes. Wil je een liedje

van hem horen? Kijk dan op Youtube bij Jeroen

Aarts, conferentielied

Musicusencomponist34jaarindeantroposofie

stroom 2012 - april 3s

NielsTekstIMargaret Vink FotoI

het kind op de foto is niet

Niels

De ouders van Niels had-

den het meteen vreemd

gevondentoenhijvertelde

dat hij ineens pijn in zijn

beenhad.Hijhadzichniet

gestoten en hij zat niet

op voetballen of een an-

dere sport waar hij zich

bezeerdzoukunnenheb-

ben. Niels wist zelf ook

niethoehetkwamdathij

ineens pijn had. Hij kon

niet meer op zijn been

staan,zo’npijndeedhet.

Devolgendedagwarenzenaardehuisarts

gegaanendiehaddekinderartsopgebeldmetdevraagof

Nielsdezelfdedagkonkomen.Bijdekinderartshaddenzeop

deröntgenfotogeziendaterinhetonderbeenvanNielseen

witte vlek te zienwas.Eenkwaadaardiggezwel inhetbot,

haddekinderartsgezegd.

NuzatNielsvoorme,eenjongenvanbijnatienmeteenopen,

vriendelijkgezicht.ZijnoudersdedenhetwoordenNielsliet

hetmaarwatoverzichheenkomen.Ookwelonderdeindruk,

hetwasallemaalzonieuwwaternugebeurde.Zijnouders

vroegenom informatie overhet gebruik van maretak. Was

datietsvoorNiels?Zehaddenerovergehoordendachten

dathetmisschieneengoedeaanvullingzoukunnenzijnopde

behandeling,naastdechemokurendieNielszougaankrijgen.

Ikverteldedaterverschillendemaretakpreparatenindehan-

delzijnmaardatzemetelkaargemeenhebbendatzeper

injectietoegediendworden.Gelukkigwasditgeenbezwaar.

Demaretakgroeitopeengastheerboomenvoordeverschil-

lende soorten kanker zijn er verschillende gastheerbomen.

Voor Niels adviseerde ik

de maretak die op de es

groeit. Deze kan gebruikt

worden bij tumoren in het

bot. Essenhout heeft bij-

zondere eigenschappen:

het ishard, taaimaar toch

elastisch en buigzaam. Ei-

genlijkzoalsonsbotisdus.

Uiteenaftrekselvandebes-

sen en de bladeren van de

maretakwordtnabewerking

een heldere vloeistof ver-

kregen die in ampullen van

eenmillilitergeleverdwordt.

Dezevloeistofwordtonderdehuidingespoten,tweetotdrie

keerperweek.Ditispijnloos,endatwaseengeruststelling

voor Niels. De prikjes, dat vond hij eigenlijk niet eens erg,

datwasmaarheeleven.Dappervond ikhem,deze jongen

dienogeenhelewegtegaanhadenzoheelveelprikkenen

andere onderzoeken nog zou gaan krijgen. Maar ik had de

stelligeovertuiging,endeeldeditmetNielsenzijnouders,

datdemaretakhemzouhelpennietdemoedteverliezen,

zijninnerlijkekrachtteblijvenvoelenookalshijperiodenzou

doormakenmetvermoeidheidenmisselijkheiddoordeche-

mokuren. De es wortelt diep, vertelde ik Niels, en kan een

voorbeeldzijnhoehijzijnvoetenstevigenstandvastigopde

aardekanzetten.Meebuigendmetwaterophemafkomt

zonderomtewaaien.Ikkonziendathetbeeldhemaansprak

enhijvastbeslotenwasergoeddoorheentekomen.

s I MargaretVinkisconsultatiefwerkend

antroposofischartsinZutphen

Herfst2011melddenweinStroomdatZonnehuizenlangsde

afgrondging.Dezeoerinstellingvanantroposofischeheilpeda-

gogie en sociaaltherapie voor kinderen en volwassenen met

eenbeperkingwankelde.Deval indedieptebleektenslotte

aanheteindevanhet jaaronvermijdelijk.Tweeweken later,

op 10 januari, werd de overname bezegeld door twee niet-

antroposofische partijen: LSG-Rentray (voor de afdeling Kind

&JeugdenOnderwijs)endeGroepWinter (voordeafdeling

Volwassenenzorg).Erwaszeerveelmediabelangstellingvoor.

Deoverheidbemoeideerzichzominmogelijkmeeenlietliefst

allesaandemarktpartijenover.

Ondertussenbezwoerendetweenieuweeigenarendatzijhet

antroposofisch karakter van Zonnehuizen zouden behouden.

Wathoudtdatindepraktijkin?Deprilleeerstedriemaanden

geldenvooralalsovergangssituatie,zodathierovernietzoheel

veelvalttezeggen.Maarwekunnenwelopzoeknaarverge-

lijkbaresituaties.

DatiswatStroominditlentenummerdoet.

DebijnazestigjarigeantroposofischezorginstellingChristopho-

rusinBoschenDuinwerdtweejaargeledenovergenomendoor

Amerpoort.Hoevergaathetmendaar?YgdrasilinOverijsselis

eenjongezorggemeenschapwaarmenvanuiteenantroposo-

fischeinspiratiewilwerken,opeennetietsanderemanierdan

deoudereinstellingen.EnhoedoetmenhetinBreidablick,een

typischantroposofische instelling onder de vlag vandeRap-

haëlstichting, die pal staat voor ‘antroposofische zorg’? Wat

houdtdezezorgin,wanneerbiedjedie?GuusvanderBieen

TonBeemsterbuigenzicheroverinhuntweegesprek.Uithet

vraaggesprek met hoogleraar ethiek Hans Reinders, houder

vandeLievegoedleerstoel,blijktdatantroposofischegezichts-

puntenvoorzorgonderzoekeenwarmonthaalkrijgeninregu-

liereinstellingen.Zelfsverzekeraarsinteresserenzichhiervoor.

Kortom,er isvasttoekomstvoorantroposofischezorg.Maar

danopnieuweplekken,ineennieuwejas.Dieanderemensen

aantrekkendandegenendiedaartotnogtoe juistombekend

stonden. (MG)

Colofon8e jaargang, nr. 2, april 2012

Redactie Petra Essink (hoofdredactie), Michel

Gastkemper (hoofdredactie), Thom Kloes (be-

stuurslid), Mieke Linders, Inica Loe en Aad Meijer

Redactiesecretariaat Stationsstraat 79G, 3811

MH Amersfoort

Vormgeving Gerda Peters, www.fingerprint.nl

DrukwerkZijlstra Drukwerk, Rijswijk

Oplage7.500 exemplaren

ISSN 2012-5744

Kopijsluiting1 juli 2012

Advertenties(06) 4862 3741, adverteren@antro-

posana.nl

[email protected]

Ledenmutaties [email protected]

Vragen Antroposanapolis antroposanapolis@

flexisgroep.nl, (020) 62 60 628

Overigen vragen [email protected] of (033)

42 26 542

BestuurAntroposanaAnnemieke Jansen (voorz.),

Harjo Walvis (sec.), Theo Helling (penningm.),

Andreas Reigersman en Thom Kloes

Directeur Lia Kemerink

SecretarieelmedewerkerInica Loe

Stroom wordt verzonden in afbreekbaar biofolie,

mede gefinancierd door Zijlstra Drukwerk

©2012, ,alle rechten

voorbehouden

Stroom is het tijdschrift van Antroposana, lan-

delijke patiëntenvereniging antroposofische ge-

zondheidszorg. Secretariaat: Stationsstraat 79G,

3811 MH Amersfoort, (033) 42 26 542 (di-wo-do

10.00-13.00 uur), [email protected], www.an-

troposana.nl.

Een abonnement op Stroom kost € 19,- per jaar.

Het lidmaatschap van de vereniging, inclusief een

abonnement op Stroom, kost € 25,- per jaar. Abon-

nement en lidmaatschap worden beide steeds stil-

zwijgend met een periode van een jaar verlengd.

Opzegging schriftelijk aan bovenstaand adres, vóór

25 december.

Disclaimer De inhoud van alle uitingen van Antro-

posana, landelijke patiëntenvereniging antroposo-

fische gezondheidszorg, zoals website, tijdschrift,

brochures, posters, folders, banners en dergelijke,

is met de grootst mogelijke zorg samengesteld on-

der eindverantwoordelijkheid van het bestuur van

de vereniging. Deze uitingen beogen bij te dragen

aan de realisering van de doelstellingen van de ver-

eniging Antroposana.

Het bestuur van Antroposana kan niet aanspra-

kelijk worden gesteld voor eventuele, buiten haar

schuld ontstane, onjuistheden en evenmin voor de

gevolgen van het gebruik van de inhoud.

Het bestuur wijst eveneens elke aansprakelijkheid

van de hand voor bijdragen van derden, of voor de

inhoud of het functioneren van informatiebronnen

waarnaar wordt doorverwezen.

©Dedieptein


Camphillgemeenschap Christophorus in Bosch en Duin

droeg altijd een duidelijke antroposofische signatuur.

Sinds twee jaar is zij onderdeel van de reguliere zorgin-

stelling Amerpoort. Welke gevolgen heeft dat voor de

antroposofische zorg? En wat is de ervaring van mede-

werkers die er al langere tijd werken, kunnen zij gedijen

in deze nieuwe setting? Aad Meijer sprak met Christi van

Groesen, zij werkt al 23 jaar bij Christophorus. Tekst I

Aad Meijer Foto I Hapé Smeele

Wie van Bilthoven naar Zeist het fietspad op de oude

spoordijkvolgt,komthalverwege,geborgeninhetgroen,

aanzijnrechterhandChristophorustegen.Hetheethier

BoschenDuin.Dienaamklopt.Loofbosafgewisseldmet

stuifduin,vliegdennenensparren.Notabelenhebbenhier

landhuizen gebouwd om rustig en op stand te wonen.

Christophorus heeft tien van zulke villa’s ingebruikge-

nomen als groepswoningen voor ongeveer negentig

kinderen en jongvolwassenen met een verstandelijke

beperking.Indejaren’80krijgthetcentrumeennieuw-

gebouwdhartwaarondermeerdeaula,deschoolenhet

gezondheidscentrumzijngevestigd.Christophoruswerkt

opantroposofischegrondslagenheeftin2010onderdak

gevonden bij Amerpoort, een organisatie voor dienst-

verlening aan mensen met een verstandelijke beperk-

ingindeprovinciesUtrecht,FlevolandenNoord-Holland

(’tGooi).IkontmoethierdemanagerKind&Jeugdvan

Christophorus,ChristivanGroesen.

Heeft Christophorus een heel nieuwe weg ingeslagen?

ChristivanGroesen:Christophoruskonalskleinezorgin-

stellingnietmeeralleszélf.Wijvoeldendenoodzaakte

gaansamenwerken.Dankijkjeuitnaareenpartner.Als

jeuitdeantroposofischehoekkomt,ligthetvoordehand

datjeeerst indiehoekgaatzoeken.Wewillennueenmaal

graagonzeeigenkleurenachtergrondbehouden.Maaruit-

eindelijkzijnweterechtgekomenbijeenregulierezorginstel-

ling,Amerpoort.

Amerpoort iseen instellingdieprobeerteenkleurrijkpalet

aanzorgteleveren.Deontmoetingmetdezeinstellingleid-

deuiteindelijktoteenfusie.Inditproceszijnwegaankijken

naardeeigenkleurdiewebijAmerpoortwildenbinnenbren-

gen:zorggeïnspireerdvanuitdeantroposofie.Juistdieeigen

kleurwarenweeenbeetjekwijt.Doorallerleiomstandighe-

denwistenwenietmeerzogoedwaaromwesommigedin-

gendoenzoalswezedoen.Binnendeorganisatieleiddedat

totdevraag:Hoekunnenweantroposofieweerinzijnkracht

teruglatenkomen?Enmetbehoudvaneigenkrachtinhet

groteregeheelAmerpoorteenplekinnemen?

En lukt het je – antroposofische – zelf te blijven in dat grotere

geheel?

Metveelkleinestapjeszijnwedaarnueenstukverdermee.

Datwilonzenieuwefolderlatenzien.Dezemoesttoeganke-

lijk zijn. De antroposofische visie kan nog wel eens ‘wollig’

overkomen.Duswildenweeenfolderdievooriedereenlees-

baarwas.Maarookmetalleswaarmeewelatenzienwaarin

je‘anders’bent.

Via de website en deze folder treedt Christophorus op een eigen-

tijdse manier naar buiten. Is dat een uiting van de herbezinning

op de antroposofische grondslag?

Uiteindelijkgaathetomhetinterneprocesvanverandering.

Jekuntnogzo’nmooiefolderhebben,dathaaltnietsuitals

hetnietneerslag is vangroei vanbinnenuit.Debegeleiders

moetensterkergaanvoelenwaardeeigenkracht ligt: inde

antroposofie.Wijkunnenalsmanagementwelvanalleswillen,

debegeleiderszullendiekrachtmoetenervarenenuitstralen.

Zijzijndeeerstendiecontacthebbenmetdeouders.Descho-

lingvandezemedewerkersvindenwevanhetgrootstebelang.

Mensendieoponsafkomen,voelenalgauwdatChristophorus

eenbijzondereplekis,maarhebbenvaaknoggeenideewat

daarachterzit.Omdatbeterzichtbaartemakenhebbenwe

eenintroductiecursusantroposofieopgezet.Allemedewerkers

nemendaarsamenaandeel. Indeaparte teamswordtdan

aan thema’s verder gewerkt. Ook beginnen we samenkom-

stenaltijdmet ietswat inspireertofdeaandachtvestigtop

onzespiritueleachtergrond.Datgeldtookvoordebewoners-

besprekingen;dangaatereenkaarsjeaanenzeggenweeen

spreukvoorwebeginnen.Wehoudenzulketraditiesinereom-

datwedewaardeervanervaren,nietomdathetvoorschriftis.

Wat is er wél anders ten opzichte van vroeger?

Zoals wij als Camphill-organisatie ooit geweest zijn... dat is

nietmeer.Ikbenhier23jaargeledenbegonnen.Hoeleefden

wetoen?Wonenenwerkzesdagenperweek;deBijbelavond

eneencultuuravond.Dezevasteelementenzijnerlangzamer-

handvanafgegaan.Medewerkerskunnennietmeertegelijker-

tijdopgaanindegemeenschapentochooknogeenprivéleven

hebbenofbuitendegemeenschapnogietsdoen.Hetintensie-

velevenvanCamphillleiddevaaktotvoorbij-je-grenzengaan.

Terugkijkendopdieidealistischeperiodezegikaltijdwélte-

genmijzelf:ikhadhetabsoluutnietwillenmissen.Hetwas

zo bijzonder om in een huis alles te delen met elkaar. Het

waseenhechteclubmedewerkersdiedichtomelkaarende

anderebewonersheenstonden.Zozorgenenbegeleidenwas

eenrijkdomomtebeleven!Zoheeftmijnoudstedochterin

ChristophorusonderdakbijAmerpoort

‘Bij Amerpoort zorg binnenbrengen geïnspireerd vanuit de antroposofie’


dietijdliefdevollerenomgaanmetonzejongeren.

Ineenbepaaldopzichthebbenwestappenteruggezet.Van

deanderekantmoestenweonsindeze21eeeuwplaatsen.

Datwerdonsduidelijktoenweinderegulierezorgopzoek

gingennaareenpartner.VanAmerpoortkunnenweveelle-

ren.Ookdaariseengevoelvoorgemeenschapeneenheel

bijzonderemaniervankijkennaardebewoners.Ookzókan

het!Antroposofenmoetenookbescheidenzijnenbekennen

datervanandereorganisatiestelerenvalt.Vandeandere

kantheeftAmerpoorthoogingezetomjuistonzeantroposo-

fischeidentiteittebewakenenteversterken.Detoegewijde

zorg,dejaarfeesten,depareltjesvanonzemaniervanwer-

kenmoestenweeromhoogkomen.

Collega’s uit de reguliere zorg stelden ons heldere vragen:

‘Hoedoenjulliedattoch?Alswebijjullieophetterreinko-

meniserzo’nrusttebeleven.Hoescheppenjulliediesfeer

indehuizen?Hoezogeentelevisiealtijdaan?’Datleidttot

gesprekken over de inhoudvan het werk.Enmedewerkers

vanAmerpoortdiegraaghierwillenkomenwerkenomdatze

voelendathierietsbijzondersleeft.

Zijn er in de nieuwe organisatie ook zaken die de ideale zorgcul-

tuur beperken?

Jehebttemakenmetregelgevingvanuitdeoverheid.Bud-

getten bepalen mede wat er kan en niet. De organisatie

stuurtopgezondebedrijfsvoering.Wemakenmetelkaareen

scholingsjaarplanwaarinwedeprioriteitenvooreenwerk-

jaarvaststellen.

DeheilpedagogieinNederlandheefthetheelmoeilijkgehad

metdeopstapelendebezuinigingenindesector.OokChris-

tophorusheeftjarenmeegemaaktwaarinwehardmoesten

werken ons hoofd boven water te houden. Wanneer men-

senontslagenworden,komthetwerkonderdruk testaan,

maarhetgaatgewoondoormetmindermensen.Endandie

vreemdeogendiemeekijkenoverjeschouders:‘Gaathetwel

goed?’ Dat was een lastige periode. Maar niets komt voor

niets. Wat betekent deze situatie voor mij als mens? Ga ik

erinmetnieuwekrachtoftreedikterug?Ikhoudzoveelvan

dezegemeenschap;elkekeerkreegikweerdekansominte

stappenofhetbijltjeerbijneertegooien.

Hoe zijn de bewoners door dat proces van versobering heen ge-

komen?

Ikdenkdatdebewonersnietveellasthebbenondervonden.

Jeprobeerthunzoveelmogelijktevrijwarenvanproblemen.

Als jeervaneenafstandnaarkeek,kon jedeverschraling

welzien.Goedezorgmoestdoorgaan.Maarerwarenveelaf-

scheidsfeestjesenroosteraanpassingen.Uitloopurenkonden

nietmeer.Debewonerszullenzekerietshebbengemerktvan

deveranderingen.Dekinderenzijnzooprechteneerlijkdat

je aan hun gedrag kan zien wanneer de dingen niet lekker

lopen.Destafheefteraltijdingeloofddatweerdoorheen

zoudenkomen!

Hoe kwam het tot het beslissende keuzemoment?

Indemoeilijke jarenhebbenweeens inde tweemaanden

bijeenkomsten gehad met alle betrokkenen: bestuur, ma-

nagement, teamleiders, Ondernemingsraad, medewerkers.

Elkekeerwasereenthemawaarmeeweaanonsfundament

kondenwerken.Eénvandethema’swas:hoekunnenweeen

sterkereorganisatieworden?Dezevraaghebbenwelangon-

derzocht.Debestuurlijkesamenwerkingkwamdaarmeeop

gangenmonddeuitindefusiemetAmerpoortin2010.

Vandeenekantwaserdirecteenwarmendankbaargevoel

naaronzenieuwepartner.DekwaliteitenvanAmerpoorther-

kendenwedirect.Vandeanderekantwaserdezorgomde

eigenidentiteit,onserfgoed.Wezijninmiddelstweejaarop

weg. En binnen de organisatie begint het door te dringen:

wedoenhettochmaar!Wenoterensuccesjes.Erzijndank-

bareentevredenouders.Dekwaliteitvandeantroposofische

zorg wordt opnieuw zichtbaar door alle vragen die worden

gesteld. We hebben zicht op een nieuwe toekomst. Ik geef

weerveelrondleidingenoverhetterrein.

sI www.amerpoort.nl

Eten met aandachtDiëtisteRyaYpmaschreef insamen-

werking met arts Machteld Huber

een helder, toegankelijk en informa-

tiefboekje.Hetisruimenluchtigvan

opzet met veel kleurrijke, aanspre-

kende foto’s. Tien hoofdstukken met

onderwerpen als: de betekenis van

smaken, verteren, warmte en ritme,

overgewicht,wordenafgewisseldmet

een illustratieve casusbeschrijving.

Bedoeldvoorcollegadiëtistenen ie-

dereendie zichbezighoudtmetvoe-

ding.RyaYpmabeschrijftovertuigend

haaropeen rijkeervaringgestoelde

methode.Deproefsessieisdesleutel

tothetinzichtkrijgeninklachten,die

verbandkunnenhoudenmetvoeding.

Doorsamenmethaarcliëntteproe-

ven en te vragen naar de beleving

leert de persoon waarnemen. Door

zichbewustteworden‘hoe’ergege-

tenwordtinplaatsvan‘wat’,doorbij-

voorbeeldmetaandacht te snoepen,

kaneenontwikkelingsprocesopgang

wordengebracht.Dewaardedieeten

voordezemensheeftwordtduidelijk

zodateengrotergevoelvanruimteen

vrijheidkanontstaan.Zevertelthoe

ideeënenemotieseenverbindingmet

eten in de weg kunnen staan, zodat

verzadiging nauwelijks meer wordt

gevoeld. Weer gevoelig worden voor

het signaal van verzadiging dat als

baby zo vanzelfsprekend bestond, is

belangrijkvoormeerbegripbijover-

gewicht. Arts-onderzoeker Machteld

HubernoemtdebenaderingvanRya

Ypma veelbelovend voor de toene-

mende problematiek bij overgewicht

enaanverwanteziekten.Zepleitvoor

nader onderzoek en een plek in de

modernevoedingstherapie.(ML)

s I Eten met aandacht. Doeikhetgoed

ofdoethetmij goed?RyaRypma

i.s.m. Machteld Huber, € 11,50, te

bestellenviawww.louisbolk.nl

AngstDereeksKleineSteiners isuitgebreid

met‘Angst’:eenverzamelingfragmen-

ten uit Steiners voordrachten en ge-

schreventekstenoverangst.

Nagewenningaandetaal,valterveel

behartenswaardigs te lezen. Rudolf

Steinerleertonsdatangstverbonden

ismethetmenszijnendathetoverwin-

nenervannoodzakelijkisvoordegees-

telijkeontwikkelingvanhetindividuen

van de wereld. Ook over de grenzen

vangeboorteendoodisdezielnietvrij

vanangst.Hijbespreektondermeerde

(onbewuste)angstvoorhetonbekende,

detoekomst,angstvoordekosmische

leegteendegrootstevreesinhetaard-

seleven:dedoodsangst.Hijschetstde

samenhang tussen angst en het heb-

ben van zorgen en egoïsme, legt een

relatie tussen angst en de wil en het

zelfvertrouwen.Kunsten sprookjes in

deopvoedingroepenverwonderingop,

waardooreerbiedvoorhetonbekende

totontwikkelingkankomen–eenon-

misbarekwaliteitopdelaterewegnaar

zelfkennis.Uitvoeriggaathijinopzelf-

opvoedingenbewustwordingdieangst

uiteindelijkkunnenoverwinnenenlei-

dentotinnerlijkekalmteengelijkmoe-

digheid, naast moed en daadkracht.

Geduldig en herhaald oefenen zullen

ziel en lichaam versterken. Overgave

enmeditatienoemtSteineralsmidde-

len.Terondersteuninggeefthijenkele

concreteoefeningen.Eenboekjeomte

lezenenteherlezen. (ML)

s I Angst. RudolfSteiner,Uitgeverij

Pentagon,Amsterdam2011,

€13,50

‘Amerpoort zet sterk in op onze antroposofische identiteit’


Guus van der Bie: Om te beginnen

kun je jeafvragenofantroposofische

instellingen wel antroposofische zorg

bieden. Waaraan zie je dat er deze

zorg wordt geboden? De uiterlijke

vorm komt slechts in beperkte mate

overeenmetdeinnerlijkgebodenkwa-

liteit.Jemoetdemensendiedezorg

verlenenkennenomdittekunnenbe-

oordelen.Aandeanderekant,erzijn

antroposofischehuisartsendiebijeen

bepaalde kwaal een bepaald middel

geven,alseenstandaardrecept.Ikwil

maarzeggen:deverpakkingisnietre-

presentatiefvoordeinhoud.Hethangt

ervan af op welke manier men in de

zorgstaat.Ikdenkweldatjekuntzeg-

gendatdehartekrachtwaarmeevele

artseninderegulierezorgwerken,in

derichtingvandeantroposofischeof

tenminstehumanezorggaat.

Er iséénverschil:depraktijkvandie

zorglijktmogelijkeenbeetjeantropo-

sofischvankarakter,maardegeestes-

wetenschappelijkeachtergrondvande

antroposofieontbreektbijdezorgver-

lener.

Ton Beemster: Voor mij ligt het an-

ders. Ikwerkbinneneenstichtingdie

zichzelf uitdrukkelijk antroposofisch

noemtenwaarmenzichlaatinspire-

ren door de antroposofische zorg: de

Raphaëlstichting.Ikvindhetbelangrijk

datmensenBreidablickherkennenals

zijndeniet-regulier.Wijonderscheiden

ons dus in de eerste plaats uiterlijk.

Alsmensendezeinstellingwillenleren

kennen,leidenwehenrondenlatenwe

hunhethieraltijdeerstzien.Devraag

isdanofzezichzelfherkenneninwat

zehierervaren. Ikwilnietontkennen

dat we een enorme strijd voeren om

deinnerlijkekantvandeantroposofie

hiertebehouden.Maarindeuiterlijke

kant moet het meteen duidelijk zijn.

Ikmoeterwelaantoevoegendatcli-

entenhieranderevragenhebbendan

een patiënt in een huisartsenpraktijk

of in behandeling bij een therapeut:

hetishierhunwoonplek.Mensenko-

menhierhunlevenlang.Onzezorgis

huneenomgevingtebiedenwaarinze

zichhetbestekunnenontwikkelen.We

bestaan veertien jaar en hebben nu

450medewerkers.Hetwordtzorgelijk

als medewerkers zeggen: ik heb niks

metantroposofie.

Guus:Essentieelisdatjealsantropo-

sofische instelling een duidelijke plek

in de maatschappij inneemt en daar

een verbinding mee hebt. Dat bete-

kent dat je jezelf niet afgrenst. Maar

tegelijkertijdstreef jedebestekwali-

teitna,jebiedteenzopuurmogelijke

cultuuraan.Zulkeinstellingenmoeten

er ook zijn, als tegenwicht tegen or-

ganisaties die van origine antroposo-

fischwarenmaarwaardieimpulsom

allerlei reden is afgenomen. Als deze

verdwijnen,danontbreektereenbe-

langrijkemogelijkheidomechtantro-

posofieineenbepaaldetoepassingte

lerenkennen.Vanbelangisdeverbin-

ding met de samenleving te verzor-

gen.Datisookdezinvanorganisaties

zoals (beroeps)verenigingen van an-

troposofische artsen, therapeuten en

verpleegkundigen, of de antroposofi-

schezorgaanbieders(NVAZ)endeAn-

troposofischeVereniging. Indiezin is

antroposofiebedoeldvoordewereld.

Deuiterlijkeverschijningisdaarbijes-

sentieel, door in kleuren en vormen

duidelijktemakenwieenwatjebent.

DatbetekentookgeenRadio4 inde

wachtkamer, hoe goed bedoeld ook.

In de geneeskunde brengt de dokter

genezingsprocessen op gang door

patiënten met bepaalde natuurlijke

medicijnentebehandelen.Antroposo-

fiehelpthemhierbijomhet juiste te

vinden. Bij leidinggevenden moet het

vermogenaanwezigzijnomgeestelijk

vrijeruimtetescheppenomantropo-

sofischegeneeskundetebedrijven.Als

een instelling door niet antroposofen

geleidwordt,kandiezorgalsnogan-

troposofischzijnalsereenvrijeruimte

isvoorantroposofischezorg.Watdan

antroposofisch genoemd wordt, kan

nietdoordedirectieofleidingbeoor-

deeld worden, maar moet zijn uitbe-

steed zijn aan die mensen die in die

vrijeruimteprofessioneleantroposofi-

schezorgaanbieden.Dedirectievolgt

dandeprofessionalszolanghetprak-

tischuitvoerbaaris.

Ton:Wijzijnweliswaareenantroposo-

fischeinstelling,maardemeesteme-

dewerkerszijngeenantroposofen.Bij

onze interneconferentie,eenretraite

met de leidinggevenden, vroegen wij

onsaf:hoekunnenwijweerstandbie-

dentegenalleswatvanbuitenopons

afkomt en niet bevorderlijk voor ons

werk is? Hoe veroveren wij die vrije

geestelijkeruimteweer?

Guus: Dat geldt niet alleen voor de

instellingen, hetzelfde speelt bijvoor-

beeldookonderantroposofischehuis-

artsen.Metdehuidige regelgeving is

hetontzettendmoeilijkomantroposo-

fischtewerken.

Ton:Hoekrijgjedatweervoorelkaar?

Wij zoeken het in het kleine. Zo had-

den we een taalproject, waarbij we

begrippen wilden vermijden die niet

hetmenselijkeuitdrukken.Eenduide-

lijkvoorbeeldishetbegrip‘productie’,

datkomtuitdeindustrieenpasthier

helemaal niet. Je moet daar nieuwe

begrippenvoorzientevinden.

Nietdownloaden,maarverhalenvertellenTegenwoordig zijn er reguliere or-

ganisaties die ook antroposofische

zorg aanbieden. Is dat wel een rea-

listische mogelijkheid? Of kun je an-

troposofische zorg alleen aanbieden

in antroposofische instellingen?

Stroom organiseerde een gesprek

tussen Guus van der Bie, gepen-

sioneerd antroposofisch huisarts,

onderzoeker en opleider, en Ton

Beemster, directeur van de antropo-

sofische zorginstelling Breidablick

in Middenbeemster Tekst I Michel

Gastkemper Beeld I Hapé Smeele

‘Het is zorgelijk als medewerkers niks hebben met antroposofie’


Guus:Juistindekleinedingenkunjeje

identiteitopbouwen.Datisvoorantro-

posofischehuisartsenvolledigherken-

baar. Dagelijks moet je de innerlijke

ruimte veroveren om antroposofisch

te kunnen werken. De woordkeus te-

genover de patiënt is hierbij essenti-

eel.Alsjejeafvraagtwathetwerkings-

mechanisme van een medicament

is, gebruik je een ‘verkeerd’ woord.

‘Mechanisme’komtvoortuiteenme-

chanistische, technische en materiële

voorstellingvanzaken.Maardatgeldt

nietvoorhetmenselijklichaamenhet

toedienenvanmedicijnen.

Ton:Cliëntendieeenantroposofische

behandeling wensen, moeten vooral

letten op de woonsfeer, niet zozeer

opdebenadering.Dieomgevingmoet

hetmenselijkeindemensstimuleren.

Daarvoorontwikkeljeaspecten,zoals

taal die de gezondheid bevordert. Ie-

derjaarmoetjeopnieuwjeidentiteit

verduidelijken,steedsmetwatanders.

Wij hebben bijvoorbeeld elkaars hui-

zengevisiteerd.Heb jewelhet juiste

schilderij aan de wand? Je moet kri-

tiek kunnen verdragen. Het is jouw

huiskamerendiemoetwel levensbe-

vorderendzijn.Jezouhierinveelmeer

kunnenontwikkelen.

Het is heel moeilijk om mensen met

hetantroposofischeincontacttebren-

gen.Alsofheternunietdetijdvooris.

Mensen hebben niet de grote vragen

zoalsvroeger.Antroposofengaanmee

methetelkjaarweereenandermodi-

eusbegripcentraalstellen:eerstwas

hetsalutogenese,daarnavitaliteit,nu

weerdeTheoryU.Metditlaatsteheb

ikmoeite,omdatdaarbijeenhelese-

rie van industriële termen wordt ge-

bruikt,bijvoorbeeld‘downloaden’.Dat

stuitmetegendeborst.Hetgaatme

om het opbouwen van innerlijkheid.

Vroeger hadden alle instellingen hun

verhaal.HierwasdatdeEdda,inScor-

lewalddeParcival.

Guus: Het antroposofische gezond-

heidscentruminZeistheetWidar...Ja,

dat is heel belangrijk, het spirituele

ineenverhaalvatten.Datiseentoe-

gangspoort. Je zult waarde moeten

toekennen aan het spirituele, je in-

nerlijk daarbij aansluiten en dat dan

invullen. Ik wil nog even terugkomen

op een antroposofische behandeling

vaneenkwaal.Diekunjeniet‘opbe-

stelling’ krijgen, dan zit je namelijk

weerinhetregulieredenken.Jemoet

individueelenbiografischkijken.Eris

geenstandaardreceptuur.Alleswatje

standaardiseert, doet onrecht aan de

kwaalenaandemens.Jemoetbeide

regulier én contextueel beschouwen,

kijkennaarhetwelzijnendeontwikke-

lingvandepatiënt.

Weontkomennietaanregelgevingvan

het aanbieden van griepvaccinatie.

Maarjekuntweleenbezinningsaspect

aanjeuitnodigingtoevoegen.Jebiedt

de patiënt dan een kans: een kijk op

ontwikkeling.

Ton:Een innerlijkhoudingsaspectdat

voordeantroposofischezorgvanbe-

lang is, is dat je in jezelf het contact

onderhoudt tussen binnen en buiten.

Onze medewerkers hebben de diepe

wens om voor anderen te zorgen.

De innerlijke houding die daarbij ge-

vraagdwordt,isopenheid,eerlijkheid,

gelijkwaardigheid.Diekunjenietme-

ten.Maarwekrijgenerweleenindruk

vandoorhoedemedewerkerwerkt.

Daarnaastbiedenweinhoudaan,zoals

eeninleidingopdejaarfeesten.Datis

ook zobij de stof voordeoriëntatie-

cursus.De innerlijkheidkunnenwe in

feitealleenstimulerendoorhetvoor-

beeldendeervaring.

Guus:Ikmerkbijdestudentenaanwie

iklesgeef,datzewillenwetenwaarze

kunnenlerenwatikdoe.Daniseriets

gewekt in het slapende deel van het

bewustzijn.Eenvoorbeeldkanhetin-

nerlijkwekken:waarkaniklerenomzo

naardemenstekijken?

Ton:Wekkendisbijvoorbeelddevraag:

watiseenmens?Waarbeginthetle-

venvaneenmens,opwelkmoment?

Datisvanuitdeantroposofischegees-

teswetenschap gezien geen goede

vraag. Je hebt nu die discussie over

baby’smetopenruggetjes,ofjehier-

bijmetlevenswaardigleventemaken

hebt. Dat is eigenlijk een onzinnige

vraag. Dat besef breekt dan door bij

medewerkers, ze krijgen zo achting

voorhetbegripmens.

Een intakeconsult van een tandarts

kost€37,waarvan€31doordezorg-

verzekeraars vergoed wordt (gemid-

delde bedragen). Nu de tandartsta-

rieven per 1 januari van dit jaar zijn

vrijgegeven, wijken meer prijzen van

behandelingen af van de vergoeding

uit de aanvullende tandverzekering.

De Amersfoortse laat met terugwer-

kende kracht per 1 januari 2012 het

marktconformetarieflos.Insommige

gevallen betekent dit voor verzeker-

den een hogere vergoeding. Of deze

tijdelijke maatregel definitief wordt

hangtafvandenieuwetandartstarie-

vendie in april bekendworden.Voor

een overzicht van de prijsverschillen

maakt de patiëntenkoepel NPCF een

vergelijkingssite. www.npcf.nl. Antro-

posanaislidvandeNPCF.

‘Vroeger hadden alle instellingen hun verhaal: hier de Edda, daar de Parcival’

Plaatselijkeafdelingen

Aquamarijn (Arnhem) Gerard Rotteveel I T: 026 3512712 I E:

[email protected] Artaban (Hoorn) Maarten Moens I T: 0229 214550 I E: artaban@

antroposana.nl

Duindoorn (Den Haag) Daniëla Oele I T: 070 3548737 I E: duindoorn

@antroposana.nl

Egelantier (Bergen) Etty Hebers I T: 072 589 73 83 I E: egelantier@

antroposana.nl

Eindhoven Jan FrimaT: 040 2450147 I E: jfrima@

kpnplanet.nl

Fryslân (Leeuwarden) Ria Dijkstra I T: 058 2664746 I E: rietje_50@

hotmail.com

Helianth (Rotterdam) Nyn-ke Roukema I E: helianth@

antroposana.nl

Jaspis (Driebergen-Zeist e.o.) Roos Chan I T: 030 6924403 I E:

[email protected]

Keerkring (Haarlem) Bert van Westerop I T: 023 5272576 I E:

[email protected]

Maretak (Zoetermeer) Yvonne Meppelink I T: 079 3413100 I E:

[email protected]

Meander (Breda) Hans van Gennip I T: 076 5878834 I E: hansvangennip

@gmail.com

Noordelijke afdeling (Groningen) Nienke Boschman I T: 0595

424251 I E: nienke.boschman@

planet.nl

Saga/Steden3hoek (Apeldoorn, Deventer, Zutphen) Elisabeth Duisterhof I T: 055 5214161 I E:

[email protected]

Symphytum (Vlaardingen) vacantTilburg i.o. Richard Fischer I T:

013 4685371 I E: ricfisch@gmail.

com

Wilg (Alkmaar) Gerda Schoen I T: 072 5625175 I E: antroposana-

[email protected]

Zonneweg (Dordrecht) Thea van Veen I T: 078 6814535 I E:

secretariaat.zonneweg@

antroposana.nl

Regio’s

Regio Centrum, Bernard Heldt I T: 030 6953621 I E: bernard@

heldt.nl

Regio Noord Regio Noord-WestRegio OostRegio WestRegio Zuid (Brabant) Jan Frima I T: 040 2450147 I E: jfrima@

kpnplanet.nl

Regio Zuid (Limburg) Johan Littel I T: 045 5215407 I E:

[email protected]

Gastvereniging

VOAG (Leiden) Tromp de Vries I T: 071 5416732 I E:

[email protected]

Antroposana

VergoedingtandartstarievenAntroposanapolis

In de serie Gezichtspunten van het

Centrum Sociale Gezondheidszorg is

nu verschenen nummer 49: Kanker,

een visie op ontstaan, werking en be-

handeling,doorJanSaal.Debrochure

opentmeteenbeschrijving:eentumor

neemtruimteinzonderinhetlichaam

een functie te hebben. Vanuit het an-

troposofisch mensbeeld wordt kanker

beschreven als een verstoring van de

harmonietussendekrachtenveldendie

samendemens instandhouden.Een

langjarigonderzoekvandeuniversiteit

vanHeidelberglaatziendatdeoverle-

vingskans in gunstige zin wordt beïn-

vloeddoorhetgevoeldatjezelfjeleven

kuntbepalen(zelfregulatie).Daaromis

hetgoeddaternietalleenfysiekwordt

ingegrepen (bijvoorbeeld operatief of

via bestraling) maar ook het contact

met de ‘diepere eigen wil’ wordt ver-

sterkt. Auteur Jan Saal schrijft eerlijk

en duidelijk over deze

vaak levensbedreigende

ziekteenbespreektonder

andere het gebruik van

maretak, het belang van

gezonde voeding en het

omgaanmetdepressieve

gevoelens.(IL)

s I Tebestellenvia

www.gezichtpunten.nl.Prijs:€3.

Brochure over kanker


In het voormalig klooster Roepaen in

Ottersum is op 23 maart 2012 een

laboratorium geopend dat onderzoek

doetnaarlevenskrachtinvoeding.Paul

Doesburg,directeurvanCrystal-labwil

met behulp van de zogenaamde kris-

tallisatie-methode laten zien dat het

mogelijk isdeplantaardigeprocessen

vangroei,rijpingenverouderingzicht-

baartemakenentebestuderen.Ver-

schilinlevenskracht,ookwelinnerlijke

kwaliteitgenoemd,tussendeverschil-

lendeontwikkelingsfasenvaneenplant

en met name ook hoe die ontwikke-

lingsprocessenopelkaarinwerken,kan

zovisueelgemaaktworden.Hoegaat

Crystal-labtewerk?Hetsapofextract

van een (voedings)product wordt ge-

mengdmetkoperchloride.Ditmengsel

verdampt onder gecontroleerde om-

standighedenwaarnadekoperchloride

kristalliseert. De aldus ontstane kris-

tallisatie structuur, het zogenaamde

kristallisatiebeeld, is productspecifiek,

maarkanbinneneenvoedingsproduct

heelverschillendevormenaannemen.

Debeeldenwordenoptweemanieren

beoordeeld:visueelendoormiddelvan

gecomputeriseerdeimageanalyse,af-

hankelijkvandeonderzoeksvraag.Met

eenvisuelebeoordelingishetmogelijk

een uitspraak te doen over de mate

vankwaliteit.Bijdecomputerbeoorde-

linggaathetomhetachterhalenvan

significanteverschillentussenproduc-

ten.Crystallabwilgraagwetenschap-

pelijke erkenning van, en bekendheid

geven aan de (voedings)kristallisatie-

methodeenwerktdaartoeinEuropees

verband in het zogenoemde Triangle

consortiumsamenmetdeUniversiteit

van Kassel (D) en de Biodynamic Re-

search Association Danmark (DK) aan

het standaardiseren en wetenschap-

pelijkvaliderenvandevoedingskristal-

lisatiemethode.(PE)

Meerinfo:www.cystal-lab.nl

Crystallabonderzoektlevenskracht

Het Patiënten Platform Complemen-

taireGezondheidszorgverrichtonder-

zoek naar een geïntegreerde aanpak

voor chronische gewrichtsklachten.

Doelvanhetprojectisomeenaantal

complementairebehandelwijzen inde

eerstelijnszorgmetdebehandelingbij

dehuisartsteintegreren.Patiëntenis

gevraagd naar hun zorgbehoeften. Er

zijn gesprekken gevoerd met huisart-

sen en complementair werkende art-

sen en zorgverzekeraars zijn geïnter-

viewd.Eriseeninventarisatiegemaakt

van knelpunten in de huidige eerste-

lijnszorg, zoals de afstemming tussen

verschillende zorgverleners. Binnen-

kort komen de eerste resultaten van

hetonderzoekvrijenzalineenaantal

huisartsenpraktijkeneenbehandeltra-

jectvanstartgaan.

Antroposana is als lid van het PPCG

een van de deelnemende partijen in

het project. Zij juicht het project toe,

omdatuithetonderzoekblijktdatde

meeste patiënten met chronische ge-

wrichtsklachtenaangeveneengeïnte-

greerdebehandelingtewillen.Dezorg

in antroposofische huisartsenpraktij-

kenisperdefinitieintegratief.(LK)

www.ppcg.nl

De

nieu

wsb

eric

hten

zijn

ver

zorg

ddo

orP

etra

Ess

ink

(PE)

,en

Lia

Kem

erin

k(L

K)

Internationale nieuwsbrief antroposofisch medisch onderzoek

Onlangs is de eerste uitgave van de

InternationalResearchNewsletteron

Anthroposophic Medicine versche-

nen.Dezedigitalenieuwsbrief iseen

nieuw initiatief van de Hogeschool

Leiden, Lectoraat Antroposofische

Gezondheidszorg, in samenwerking

metdeMedischeSectievanhetGoe-

theanum in Dornach. Met de inter-

nationale samenwerkingkanworden

voldaan aan de huidige eisen van

onderzoek op het gebied van de an-

troposofischegeneeskunde.Hiermee

wordtdeuitwisselingvan informatie

enkennisoveronderzoeksgerelateer-

deactiviteitenvandeantroposofische

geneeskundebevorderd(LK)

www.hsleiden.nl/lectoraten/antroposofi-

sche-gezondheidszorg/nieuwsbrieven

Afdeling Saga-Apeldoorn breidt uit Tijdenseendrukbezochtebijeenkomst

op15maartisbeslotendatdeAntro-

posana-afdeling Saga verder gaat als

onderdeel van de Stedendriehoek. Dit

iseennieuwinitiatiefvanenkeleleden

uit Apeldoorn, Deventer en Zutphen.

Ieder die een steentje wil bijdragen

aandevormgevingvandevernieuwde

afdeling kan zich bij de initiatiefgroep

aansluiten.. (LK)

Info: Elisabeth Duisterhof, (055) 521

[email protected]

In de gezondheidszorg wordt steeds

meergewerktmetzorgprogramma’s.

Eenzorgprogrammaiseencompleet

aanbod van behandelmogelijkheden

en-doelenvoorspecifiekeaandoenin-

gen.Dooruittegaanvandevraagvan

depatiëntishetmogelijkeengrotere

samenhangindezorgtecreëren.Bo-

vendienzijnzorgprogramma’szoveel

mogelijk gebaseerd op wetenschap-

pelijkonderzoek.Inhetkaderhiervan

ontwikkelt het Lectoraat Antroposo-

fische Gezondheidszorg een viertal

antroposofische zorgprogramma’s,

namelijk voor kanker, depressie,

hechtingsstoornissen en schouder-

klachten.Hierbijwordtgeletoppati-

enttevredenheid, kwaliteit van leven,

werkbaarheid, kosteneffectiviteit en

de vergelijking tussen reguliere zorg

enantroposofischezorg.Dezorgpro-

gramma’s worden in verschillende

therapeuticaonderzocht.(LK)

InZwollewordteenopvallendzieken-

huisgebouwd.Dearchitectenvanhet

ArchitectenbureauAlberts&vanHuut

sprekenvaneen‘organischontwerp’.

Een oplettende waarnemer ontkomt

ernietaaninditgebouwgelijkenissen

optemerkenmetgebouwenvandi-

verseantroposofische scholenen in-

stellingen,zoalsderamenmetsche-

vehoeken.Ennietalleenvanbuiten

maarookbinneninhetgebouwzullen

straks veel organische vormen, veel

groen en waterpartijen zichtbaar en

voelbaarzijn.Hetiseenverheugende

ontwikkeling dat een ‘regulier’ zie-

kenhuis zich laat inspireren door de

gedachtedateengezondeomgeving

gezond makend op haar gebruikers

werkt. De geplande oplevering van

hetziekenhuisismedio2013.(PE)

Meerinfo:www.isalabouwt.nl

Organischzieken-huisinZwolle

Mensenmetchronischegewrichts-klachtenwillengeïntegreerdezorg

Ontwikkeling Antroposofische Zorgprogramma’s


Vraag naar een eigen leven

‘Ygdrasil is voortgekomen uit een

vraag van bewoners die destijds op

Overkempe woonden. Mijn toenma-

ligepartnerenikwerktendaarindie

tijd als groepsleiders. Daarvóór had

ikvanafmijn21eenkelejarenopde

Michaelshoeve inBrummengewerkt.

Daarmaakteikkennismetdeantro-

posofie.Datwasvoormijheelindruk-

wekkend en het voelde als een her-

kenning.

De vraag die de bewoners destijds

stelden was naar een “zo gewoon

mogelijk leven in de maatschappij”.

Wijwoonden indie tijdopeengrote

boerderij met veel ruimte, land en

dieren. Dat alles wilden we graag

delen. De vraag van die bewoners

enonzeovervloedaan ruimtevielen

opdatmomentgewoonsamenenin

1998verhuisdendeeerstebewoners

naar onze boerderij. We bestaan nu

bijnavijftienjaarenYgdrasilisuitge-

groeidtoteengemeenschapmetzes

woonlocaties,dagbestedingenambu-

lantebegeleiding.Totopdedagvan

vandaag isdieallereerstevraagnog

steedsonzeleidraad:onzebewoners

een leven tebieden, zogewoonmo-

gelijkindemaatschappij.’

Antroposofie in essentie

OpdevraagwatYgdrasil toteenan-

troposofische zorginstelling maakt

antwoordt Karin: ‘Bij een aanvraag

vooreenplaatsingisonzebelangrijk-

ste vraag onafhankelijk van leeftijd,

beperkingof indicatie:pastdezeper-

soon hier als mens? De daaraan ten

grondslagliggendevraagdiewijstel-

lenis:welkdoelheeftdezemensinzijn

of haar leven? Daarover kun je niets

aflezen uit de indicatieformulieren.

Laatst kwam er een jongen van vijf-

tienjaarkennismakenineengroep.Hij

wasbijnadoofenbijnablind.Hijleefde

grotendeels op sondevoeding en had

deheledagfysiekebegeleidingnodig.

Deontmoetingmetdemedebewoners

enbegeleiderswaszobijzonderenzo

prachtigdatiedereenwildedathijhier

kwamwonen.Wedoenerdanallesaan

omzo’nplaatsingmogelijk temaken,

ookalsdeindicatieniethelemaallijkt

tepassen.’

‘Wij hebben vanaf dag één het stre-

vengehadomdeessentietepakken

van de antroposofie. Dat betekende

vooronsdatweeenheleboeluiterlijk

herkenbare antroposofische dingen

hebbenlosgelaten.Endatzegikmet

groot respect voor de plekken waar

zehetweldoen,wantgebruikenvan

jaarfeesten, spreuken, kleding en in-

richting hebben heel goede kanten.

Bijonsishetiederedagopnieuwzoe-

kennaardekernvandeantroposofie

tot essentie geworden. Zo gaan we

nietstandaardvliegerenmetMichaël

enlangsdehuizenmetSint-Maarten.

MetMichaëlgaanwewelaandeslag

metthema’salsmetmoed,durf,met

naarbinnenkeren.Bijvoorbeelddoor

het organiseren van een roofvogel-

show.Hetvasthoudenvaneengigan-

tischearendofhetaaienvaneenuil,

daar heb je veel moed voor nodig.

Somsslaanweookdeplankookmis.

Dan zeggen we achteraf: “dat had

niets met Sint-Maarten te maken.”

Datgeeftniets.’

‘Zoblijvenweookindiscussieoverde

kwaliteitvanonzevoeding.Eenbiolo-

gischekipovergevlogenuitIsraël,wel

bio, maar 17 euro/kg bijvoorbeeld

schiet z’n doel voorbij. Daar hebben

wehetdanover.Alsjedanheelgraag

kipwilteten,danmaareenkeertjeuit

de supermarkt. Niets is bij ons doel

opzich,maarallesiseenmiddelmet

als doel ontwikkeling van onszelf en

elkaartebewerkstelligen.Wijhebben

het idee dat we een woon-werkge-

meenschapzijn.Wekennenelkaar,we

zetten ons in voor elkaar en we zijn

zoveelmogelijkbetrokkenbijelkaar.

Laatstzeiiemand:“Ik krijg ontzettend

jeuk van het woord gemeenschap”.Dan

hebbenwehetdaarover.Bijalleswat

wijdoengaathetmeeroverhetna-

denken en het gesprek over de din-

gen, het stimuleren van bewustzijn,

danoverdefeitenopzich.’

Betrokken bij biografie

‘Onze medewerkers krijgen een op-

leidingvanhetEdithMaryoncollege*

aangeboden.Ofzediedaadwerkelijk

doen is aan hen. We proberen ieder

jaareenstukjeantroposofiebinnente

halenindevormvaneenlezingofeen

cursus.Inonskerstpakketvanafgelo-

penjaarzateenboekoverantroposo-

fieofeenaandeantroposofiegerela-

teerdonderwerp.Alsdatboekuit is,

kunnenwehetruilenindebibliotheek

vooreenander.Dangeefjeeenstukje

goud.Maaralsjegeenzinhebtomte

lezen,ishetookgoed.’

‘Onzesollicitatiegesprekkendurenal-

tijdkort.Gaeerstmaareenswerken

in de groep. In de ontmoeting, in de

interactiemetdeanderemensmetof

zonder beperking blijkt veel duidelij-

kerwiejebent.Erzijnhierveelme-

dewerkers, die veel antroposofischer

zijndanzedenken,doordemensdie

ze zijn. Snap je wat ik bedoel? Het

zithemwatonsbetreftindemanier

vandenkenoverjemedemensende

omgangsvormmetelkaar.Alsiemand

hier met nieuwsgierigheid en met

verwondering binnenkomt, dan zegt

datvoormijvoldoende.Als jevanuit

jezelfbetrokkenbentbijdebiografie

vandebewonersdanhebjedaarge-

voelentalentvoor.’

Anno2012Hoe(over)leefjealsantroposofischezorggemeenschap?Het wordt er anno 2012 niet makkelijker op om als

antroposofische zorginstelling je waarden overeind

te houden. Een interview met Karin Kooiman (48

jaar), oprichtster en directeur van Ygdrasil, een an-

troposofische woon-werkgemeenschap met locaties

in onder andere Wijhe en Olst, over de zoektocht naar

een eigentijdse antroposofische manier van zorgen

en begeleiden van in totaal zestig bewoners met een

beperking Tekst I Petra Essink Foto’s I Jos Groen, en

uit het archief van Ygdrasil

>>pagina19


Diep geraakt

Karin: ‘Wij draaien financieel redelijk

goed. Al onze bewoners zijn geïndi-

ceerd, wij hebben een kwaliteitssys-

teem(HKZ),envoldoenaanallewet-

telijke eisen. Hierin zijn wij modern

enmeegegaanindetijd.Tochhebik

zorgen.Onzeblikrichtingendievanuit

dewetgevinglopenmethetjaarmeer

uiteen.Erkomensteedsmeerregels

die ons ertoe dwingen ons bezig te

houdenmetdeingewikkeldefinancie-

ring via de ZZP-indicatie (hoe groter

debeperking,hoemeergeld)endoel-

groepenbeleid. Om de financiering

rondtekrijgen,wordikgedwongenme

meerdanme lief isbezig tehouden

metwerkzaamhedenrondomwet-en

regelgeving.Wijkijkennaardemens

achterdebeperkingenwillenuitprin-

cipe niemand op voorhand weigeren

of indelen naar ZZP, er is me heel

veel aan gelegen om die werkwijze

tehandhaven.Debetrokkenheid,het

werken aan gemeenschapsvorming,

de aandacht voor ontmoetingen, de

blikopdemensachterdebeperking.

Alleswaarwij ingelovenmoetenwe

steeds meer bevechten. Het is een

moeilijke taak in deze tijd leidingge-

vendetezijnvaneenantroposofische

zorginstelling.’

‘Ikbendiepgeraaktdoordeontwik-

kelingenopOverkempeenMichaels-

hoeve, beide onderdeel van de Zon-

nehuizen.Wijzijnuithengeborenen

uit hen groot geworden, meerdere

collega’shebbendaarhunroots.Mijn

gedachtengoedisdaargevormd.

WepratenveeloverwateropdeZon-

nehuizengebeurt.“Watzegthetons?”,

vragenwijonsaf.Vijftienjaargeleden

zouden we bijna onder de vlag van

Overkempebeginnen.Ophet laatste

momentzijnwetochalszelfstandige

stichtinggestart.Ookhebbenweeen

lange tijd overlegd over deelname

aande zogenaamdeBellisgroep,een

overkoepelendorgaanvanonderan-

dere Overkempe en Michaelshoeve.

Toen er contracten en intentiever-

klaringen bij kwamen kijken, zijn wij

afgehaakt.Eenvanmijnredenenom

niet tewillensamengaan,wasdat ik

metiedereenwilsamenwerken,maar

metniemandbindendecontractenwil

aangaan.Ditvanuithetideedat,wan-

neerdeontmoetingklaaris,jeinvrij-

heidverdermoetkunnengaanmetde

restvanjelevenenvooreennieuwe

samenwerkingsvorm moet kunnen

kiezen.Opditmoment lijktdatonze

reddingtezijn.Enmetterugwerkende

krachtdenkiknu“ikhebgelukkiggoed

geluisterd”.Wewerkenmetmeerdere

instellingensamen,maarmerkenwel

datweveeldingennetandersdoen.

Maarwatdoenwijdananders?Watis

hetbestaansrechtvanYgdrasil?Datis

de vraag die ons op dit moment ten

diepstebezighoudt.’

sI * Het Edith Maryon College is een

antroposofisch opleidingsinstituut

dat scholing verzorgt voor de zorg

en begeleiding van kinderen, jon-

geren en volwassenen met een

ontwikkelingsstoornis of psychia-

trische problematiek.

artsen&therapeuten

Antroposofische geneeskunde

Roermond/Melick/Nuenen

Lou CrijnsConsultatief antroposofisch

arts I Spreekuur volgens

afspraak I T: 0475 520 980

Rotterdam

Aart van der StelAntroposofisch en consultatief

arts IBoy Edgarstraat 208,

3069 ZA Rotterdam I Spreek-

uur volgens afspraak I T: 06

463 116 86

Zaanstreek

‘Raphael’, Centrum voor

antroposofische gezond-

heidszorg in de Zaanstreek

I Tjotterlaan 14c, 1503 LB

ZaandamI T: 075 612 1028

Zutphen

Margaret VinkConsultatief antroposofisch

arts ITherapeuticum De

Rozenhof IT: 0575 574 466 I

www.margaretvink.nl

Muziektherapie

Den Haag

Praktijk Muziek SpeciaalPraktijk voor Kunstzinnige

Therapie Muziek, specialisme:

kind en jeugd I Zonnebloem-

straat 44, 2565 RZ Den Haag I

T: 070 388 1201

Groningen

Gooyke van der SchootBalans-Muziek, praktijk voor

muziektherapie I Gerard Dous-

traat 91, 9718 RH Groningen

I T: 050 527 8453 I www.

Balans-Muziek.nl

Noordgouwe

Connie AlblasKlinker Klankwerk & Muziek-

therapie I Ring 32, 4317

AB Noordgouwe I T: 06 403

666 47 of 0111 712 045 I

[email protected] I www.

deklinker.net

Chirofonetiek

Zutphen

Angelique PetersenPraktijk voor Chirofonetiek I

Burgemeester Dijckmeester-

weg 14, 7201 AL Zutphen I

T: 0575 515 332 I www.prak-

tijkvoorchirofonetiek.nl

Psychosociale therapie

Arnhem

Hilde HooibergWaarom loop ik steeds tegen

hetzelfde aan? Wat wil ik met

mijn leven? Wie ben ik...?,

Biografiegesprekken. Praktijk

digame (zeg het me) I www.

digame.nu I T: 06 273 11 283

Bedum

Margje VosPraktijk voor Psychosynthese

& Biografische coaching,

Kwaliteit en bezieling in Le-

ven, Werk en Relatie I

Thesingerweg 1, 9781 TR

Bedum I T: 050 301 0867 I

www.margjevos.nl

Heemstede/Zaandam

Drs. Lucia PultrumPraktijk voor werken levens-

vragen. Individuele psychoso-

ciale therapie, biografisch

werken, jobcoaching, loop-

baanbegeleiding, relatiethera-

pie, zingevingsvraagstukken I

T: 023 545 0373 I

www.luciapultrum.nl

Schagen (NH), Zuidwolde (Dr)

Drs. Peter KortekaasPraktijk voor levens- en zinge-

vings vragen I T: 06-159 499 69 I

[email protected] Iwww.

de3weg.nl

Zutphen

Heleen KloosterhuisPsychosociale therapie,

stresscoaching, yoga, hartco-

herentie, zwangerschapsyoga,

(natuur)voedingsadvies I Maria

Rutgerstraat 43, 7207 GX

Zutphen I T: 06 226 07 532 I

[email protected] I

www.heleenkloosterhuis.nl

Kunstzinnige therapie - beeldend

Eindhoven

Karin LamersPraktijk voor schildertherapie op

basis van licht, kleur en duister-

nis I T: 06 520 74 800 I karinla-

[email protected] I www.antrovis-

ta/gezondheid/karinlamers

Groningen

Aldura VenemaZelfwijzer, praktijk voor kunst-

zinnige therapie & persoonlijke

ontwikkeling voor kinderen &

volwassenen I Paterswoldse-

weg 324, 9727BX Groningen I

T: 050 549 9661/ 06 403 77

341 [email protected] I

www.zelfwijzer.com

Wageningen

Elske HoenKunstzinnige therapie en cursus-

sen voor meer energie en min-

der stress I Nienke van Hichtum-

straat 20, 6708 SE Wageningen

I T: 0317 412 996 I info@elske-

hoen.nl I www.elskehoen.nl

Zeist

Marlies ’t HartKunstzinnig therapeut beel-

dend, volwassenen en kinderen.

Trainingen sociale redzaam-

heid, weerbaarheid I Bodegra-

ven/Zeist I 030 2681599/06-

26780863 I www.marliesthart.nl

Zeist

Anneke Weeda-VisArtesana, Praktijk voor kunst-

zinnige therapie I T: 030 699

44 18 I www.artesana.nl

Euritmietherapie

Rotterdam

Katrin Beise Euritmietherapeute in het

Therapeuticum Helianth I

Vredeman de Vriesstraat

19-23, 3067 ZJ Rotterdam

I T: 010-2263788 of 06-

44124050 I www.euritmiero-

terdam.nl

Zutphen/Warnsveld

Wieger VeermanPraktijk voor euritmietherapie

I Sint Martinusstraat 9, 7231

CK Warnsveld I T: 0575 572 124

Voeding

Nijmegen

Rya YpmaAntroposofisch diëtist I Hyperi-

con I Berg en Dalseweg 83

6522 BC Nijmegen I T: 024-

3552978 I [email protected]

Overige therapieën

Arnhem

Doris ZiliusPraktijk Speelse Opening. The-

rapeutische begeleiding

en coaching I Parkstraat 29,

6828 JC Arnhem I T: 026 370

99 52 I info@speelseopening.

nl I www.speelseopening.nl

Vlaardingen

Inge van HoornPraktijk voor Fysiotherapie

Therapeuticum Symphytum

I Robert Schumanring 17,

3137VB I T: 010 752 3844 en

06 255 059 28 I www.fysiothe-

rapieantroposofie.vpweb.nl

Den Haag

Micheline MetsILMATAR Praktijk voor spel- en

opvoedings ondersteuning I

Van Bylandtstraat 59, 2561 GJ

Den Haag I T: 06 499 121 44 I

[email protected] I

www.spelenopvoeding.nl

Arnhem

Praktijk Marianque den DraakHaptotherapeute op antropo-

sofische basis I T: 026 442 2824 I

Burgemeestersplein 13, Arnhem

I www.Praktijk Den Draak.nl

Delft/Zoetermeer/Den Haag

Renny Wiegerink Auryn Acupunctuur I Acupunc-

tuur op antroposofische

basis en Sericatherapie I

Ramaerstraat 26, 2612 ER

Delft I T: 06 43 060 433 I www.

auryn-acupunctuur.nl

Uw praktijk in deze rubriek opnemen? Bel 06 486 237 41 of mail [email protected]

‘Niets is doel op zich, maar alles een middel voor ontwikkeling’


hetkwaliteitsdebatbegeven.Maarwat

er uit voortgekomen is, vindt vooral

ook ingangbuitendeantroposofische

zorg.’

En wat is er uit voortgekomen?

‘We noemen het Beelden van Kwali-

teit.Eenverhalendemanieromtela-

tenzienwatergebeurt inplaatsvan

eenkwantificerendemanier.Deeerste

ronde van pilotstudies is uitgevoerd

door de Raphaëlstichting en Esdégé-

Reigersdaal, een reguliere instelling.

Inseptembergaanwebeginnenbijde

Lievegoed Zorggroep, zowel aan de

psychiatrischekantalsbijdegehandi-

captenkant,deItaWegmanStichting.’

Zo’npilotstudieheeftnogalwatomhet

lijf. ‘We leiden mensen van de instel-

lingenoptotonderzoeker’,zegtHans

Reinders. ‘Dat leek aanvankelijk een

hachelijke aangelegenheid, maar het

leidttotresultatendieveelbeterzijn

danikaanvankelijkhaddurvenhopen.

Praktijkmensenzijnheelgoedinstaat

totgoedwaarnemen.Maarwatisgoed

waarnemen,daarkomteenstukjethe-

orieaantepas,verzorgddoordeVU.

Uitdietheorieleidenweeenaantalon-

derzoeksvragenafwaarmeewezeop

pad sturen. Dat levert observatiever-

slagenop.Diegaan,naeencheckdoor

de locaties, naar een kwaliteitspanel

dat door de instelling zelf wordt sa-

mengesteld. Ieder lid van dit panel

formuleertopgrondvanzijneigenpo-

sitie en verantwoordelijkheid vragen

aanhetobservatieteam.Erwordtdus

een evaluerend gesprek voorbereid.

Alsdatheeftplaatsgevonden,krijgtde

betreffendelocatieeenheellijstjemet

vragenenpuntenomdekomendetijd

aantewerken.’

Wat zijn de onderzoeksvragen?

‘Daar zit veel verbinding met de an-

troposofische zorgvisie. Er wordt uit-

gegaanvaneentheorieoverkwaliteit

die het bestaan van de mens in acht

domeinen verdeelt, zoals lichamelijk

welbevinden,persoonlijkeontplooiing,

interpersoonlijke relaties, enzovoort.

Op die domeinen worden indicatoren

onderscheiden. Er zijn gevalideerde

meetinstrumentenvoorontwikkeld.’

Maar dit leidt niet automatisch tot

duidelijke resultaten. ‘Het probleem

is’, stelt Hans Reinders, ‘hoe kom je

tot een beoordeling van de kwaliteit

van bestaan als je acht verschillende

componentenhebt,terwijlhetoméén

levengaat?Daarzegtdetheorieniets

over. Vandaar dat ik op een andere

toerbengegaan.Waargaathetinde

langdurigezorgeigenlijkom?Hetgaat

er om met elkaar een goed bestaan

mogelijktemaken.Duswanneerdoen

wehetindelangdurigezorggoed?Als

jeinstaatbentmensentotbloeitela-

ten komen. Dat leidt tot een kernbe-

grip,namelijkontwikkeling.Ontwikke-

lingisdekernvankwaliteitvanzorg.’

Ontwikkeling?

‘Ja,maardatmoet jenietal te cog-

nitief invullen. Niet alleen of iemand

naarschoolgaat.Voordeeerstekeer

je hand in de sneeuw stoppen is ook

ontwikkeling.Danhebjeontwikkeling

infeitegedefinieerdalshetuitbreiden

vaniemandservaringswereld.

Datisdeeerstestap.Detweedestap

isdatwewetendatervanontwikke-

lingweinig terechtkomtalswegeen

mensenomonsheenhebbendiezich

metonsverbinden.Datgeldtinhetbij-

zondervoormensenmeteenverstan-

delijkebeperking.Alsergeenbegelei-

ders zijndie zichmethenverbinden,

danwordenzeboosofbangmaarze

komennietuithunhuisje.’

Dus het gaat om ontwikkeling én verbin-

ding?

HansReinders:‘Ja,diebegrippenlei-

dentottweeonderzoeksvragen:gakij-

kenopdielocatiehoedemedewerkers

eenverbindingaangaanmetdecliën-

ten. Dat kun je op allerlei manieren

waarnemen: de manier waarop men-

senwordenaangesproken,waaroptijd

voorhenwordtgemaaktofniet,waar-

opzewordenvoorbijgelopen.

Detweedevraagis:kijkhoedeverbin-

ding die wordt aangegaan wordt in-

gezetomaanontwikkelingtewerken

metdecliënt.

Indelaatstepilothebbenwedaareen

vraagaantoegevoegd.Alshetgaatom

ontwikkeling, is het belangrijk goed

We spreken Hans Reinders op zijn

werkkamer, dertien hoog in een be-

tonkolosvandeVrijeUniversiteit.On-

derwerpvangesprek is ‘kwaliteitvan

zorg’.Hetprobleemisdit:allezorgin-

stellingen, regulier, antroposofisch of

anderszins, moeten zich verantwoor-

den. Dat betekent dat ze verplicht

zijn jaarlijks een bulk getallen op te

hoesten over ondermeer financiën,

productie,personeelenkwaliteit.Hans

Reinderszetgrotevraagtekensbijdie

kwaliteitsinformatie.Deregistratieen

aanlevering daarvan vragen veel tijd.

Maken zorginstellingen er enigszins

duidelijk mee wat ze doen, waarmee

zezichonderscheidenenwathunka-

rakteristiekenzijn?

‘Nee’ zegt Hans Reinders. ‘Er is een

spanning tussen wat mensen vinden

datechtekwaliteitisenwatdoormid-

delvandiegetallenaangebodenwordt

alskwaliteit.’Maarhij isookgenuan-

ceerd:‘Diespanningvindjenietalleen

voor de antroposofische zorg. In de

langdurige zorg in het algemeen zijn

mensen niet gelukkig met de manier

waaropnukwaliteitvanzorgzichtbaar

gemaaktwordt,namelijkviameting.’

Vanuit de Raphaëlstichting te Noord-

Holland werd het in 2009 voor het

eerst aangekaart: wij hebben proble-

menmetonszorgkantooralshetgaat

omhetzichtbaarmakenvankwaliteit.

Erziteenflinkeafstandtussenwatwij

denkendatspecifiekisvooronsenwat

zijwillenweten.

De Bernard Lievegoed Leerstoel or-

ganiseerdehiereenmiddagover.Een

conclusiewasdatechtekwaliteit van

zorgenondersteuninggaatoverdin-

gen die je niet kunt meten. Reinders

noemtheteenfraairesultaat:‘Vanuit

deRaphaëlstichtinghebbenweonsin

Verhalenvankwaliteit

Prof.dr. Hans Reinders (1950)

ishoogleraarethiekaandeVrijeUni-

versiteit in Amsterdam waar hij als

bijzonderhoogleraarookdeBernard

Lievegoed leerstoel bekleedt. Hij

heefteen langeervaringmetweten-

schappelijkonderzoekindegehandi-

captensector. Hij publiceerde tal van

boekenenartikelenoverdeethische

aspectenvanzorgenondersteuning,

metnameaanmensenmeteenver-

standelijkebeperking.

Pure getallen over personeel, productie en financiën zouden harde informa-

tie over de zorgkwaliteit moeten geven, is de heersende gedachte. Hoogleraar

ethiek Hans Reinders, houder van de Lievegoed leerstoel, gaat hier recht tegenin

met zijn verhalende ‘beelden van kwaliteit’. Hij boekt hiermee onverwacht suc-

ces, juist ook buiten de antroposofische zorg. Tekst I Thom Kloes FotoI Tara Kloes


naardemensen tekijken.Watgeven

ze aan, welke initiatieven nemen ze,

waarkunjeopreageren?’

Hoe kwamen jullie daar op?

‘Opgrondvaneerdereverslagenhad-

den we de indruk dat er op cliënten

wordt gereageerd op grond van ge-

maakteafsprakenbinnenhetzorgplan.

Jekunt jevoorstellenhoedatwerkt.

Wehebbeneenlijstmetafsprakenen

alsJanzichbuitendatkaderbegeeft

vraagthijmeeraandachtdanwekun-

nen geven, dus Jan wordt als ‘lastig’

gezien. Maar als je wilt dat cliënten

zich ontwikkelen, dan moet je er op

lettenwelkesignalenzezelfaangeven.

Danzie jedatbegeleiderssomszelfs

onthutsendafwijzendzijnophetmo-

mentdatiemandkomtopeentijdstip

ofplekwaarhijnietgewenstis.Dusde

derde onderzoeksvraag is: wat wordt

door begeleiders als eigen initiatief

vancliëntenherkendenerkend?’

Een lastig punt.

‘Ja, het allermoeilijkste voor mensen

die zelf de praktijk maar al te goed

kennen is zich te onthouden van een

oordeel.Dat iswatwezemoeten le-

ren: observeren zonder beoordelen.

Het neveneffect is: ze vinden het ge-

weldig leerzaam en interessant, zich-

zelflerenbetrappenopoordelen.

Deonderzoekerskrijgenvande loca-

tieendemensendiedaarwerkenveel

meertehorenalszezichopeenopen,

onderzoekende,nieuwsgierigemanier

opstellen. Dat leidt ertoe dat mede-

werkershetheelleukvinden,wantdie

voelenzichnietbekekenmaargezien.

Dekernvandemethodeiseenvorm

van betekenis uitwisselen. Waarvoor

wedevraaggebruiken:ikziejenueen

aantalkerenditdoen,maarisdatook

watjeaanhetdoenbent?Indieuitwis-

selingvindtreflectieplaats.

Datdraagtertoebijdathetonderzoek

zelfaleenheelleerprocesis.Datishet

grote verschil met de gangbare kwa-

liteitsmetingen.Bovendien,als jeeen

staatje met cijfers krijgt, volgt daar

nietuitwatjemoetdoen.Bijbeelden

vankwaliteitishetvrijwelonmiddellijk

zichtbaarwatjemoetdoen.Demede-

werkers zien dat zelf en komen met

veranderingen. Dat is de reden dat

mensenerenthousiastoverzijn.’

Hoe kijken verzekeraars en inspectie hier

naar?

‘Wehebbenopbasisvandeeerstepi-

lots goede contacten ontwikkeld met

de directie gehandicaptenzorg van

Achmea. Die zijn zeer geïnteresseerd

inwatwedoen.Wegaaneenproject

samenmethendoen,waarinwegaan

kijken of we de kwantitatieve metin-

gen kunnen reduceren tot een paar

belangrijke indicatoren. Als we dan

uitkomstenkrijgenwaarbijwedenken:

watisdaaraandehand?,dangaanwe

daar observaties op doen. We kijken

ofwebijanderezorgverzekeraarsook

zulkeconnectieskunnenontwikkelen.

Vooreendeelkomtdeinteressevoort

uithetfeitdatzijziendatwijinstaat

zijn kwaliteitsverantwoording tot een

bronvanpositieveenergietemaken.’

Een probleem lijkt me de vergelijkbaar-

heid van de resultaten.

‘Datiszekereenpunt’,zegtHansRein-

ders. ‘Maar, voor zover kwaliteitsme-

ting als doel heeft dat toekomstige

cliënten moeten kunnen kiezen naar

welkeaanbiederzegaan,kanikjeop

eenbriefjegevendatzeveelmeerte

wetenkomendoorzo’nobservatiever-

slag dan een staatje met cijfers. Wat

weetjenuals65%vanjecliëntenwel

eenseenuitstapjemaakt?Isdatveel,

of juist niet? Wat beleven ze er aan?

Waarhangtdatvanaf?Decijfersge-

vendaargeenduidelijkheidover.

De vraag is hoe publiek de observa-

tieverslagen zijn. Van de vorige pilot

hebbentweeinstellingenbeslotendie

verslagenintegraalophunwebsitete

plaatsen.Uiteindelijkisdatdeaange-

wezenmanier.’

Wat blijken kwalitatief sterke kanten

van antroposofische zorg te zijn?

‘Inmijnwaarnemingzijnertweeas-

pecten waarin antroposofische zorg

verschilmaakt.Heteersteishetuit-

gangspuntdatdemenseengezonde

geestelijkekernheeft.Eenhandicap,

kwaalofziekteiseenattribuut,maar

maaktnooitdeeluitvanjewezen.De

opdrachtvanzorginstellingen is:wat

kunnen wij ertoe bijdragen dat het

wezen van het individu tevoorschijn

kan komen? Daar zie je al het hele

ontwikkelingsverhaalinterugkomen.

Ook in de reguliere zorg wordt ge-

zegd:hetgaatomdemogelijkheden,

nietalleenomdebeperkingen.Maar

daarzijndebeperkingentochhetka-

Zeist,19april

Algemene gezichtspunten mbt gezondheid, ziekte en karmaEerstevaneenserievan3

lezingendoorJaapvandeWegarts

Tijd: 20.15-22.00 I Locatie: Rafaëlzaal – Ste-

nia, Utrechtseweg 86 in Zeist (parkeren aan

de achterkant bij de voormalige brandweer-

kazerne) I Kosten: € 7,50, 3 avonden € 20,-.

Leden Antroposana € 4,00, 3 avonden € 10,-

I Opgave: [email protected]

Leeuwarden,27april

Nieuwe gemeenschappen I Voordracht

door Henk Verhoog. Het sociale element

moet bewust verzorgd worden. Als vrije

individuen,losvanoudegroepsverbanden,

eennieuwegemeenschapvormen,kunnen

geestelijke wezens zich met zo’n groep

verbinden

Kosten voor de voordracht: € 12,50, Antro-

posanaleden € 10,00 I Tijd: 20.00-22.00 uur I Plaats: Gebouw CACF Druifstreek 61, Leeu-

warden I Info: www.antroposofieinfriesland.nl

I T: 058 266 47 46 I Opgave bij Ria Dijkstra,

[email protected]

Bergen,23april

Hoe kan je als ouder omgaan met kinde-ren met hooggevoeligheid, ADHD, PDD, angsten? Workshop door Marjan Zeven-

bergenpsycholoogenSandraWijker,bio-

grafischouderschapscoachZijgevendmv

onderzoek, oefeningen, handreikingen en

uitwisseling aan wat een kind met deze

bijzondere eigenschappen vraagt van het

ouderschap

Plaats: prinsesselaan 52, Bergen I Tijd: 20.00

uur I Kosten: : € 5,- I Opgave en info: Ma-

rijke de Vries, T: 023 52 79 555 I Marijkede-

[email protected]

Bergen,9mei

De geneeskracht uit de plantenwereld

WorkshopdoorartsRogerCrijns,euritmist

LennardBegeerenkunstzinnigtherapeute

MarijkedeVriesnemenumetbehulpvan

waarnemingsoefeningen, tekenen en eu-

ritmie mee naar de wereld van krachten

achterdebeuk.Ervaringnietnodig

Plaats: Prinsesselaan 52, Bergen I Tijd: 20.00

uur I Kosten: : € 5,-I Opgave en info: Marijke

de Vries, T: 023 52 79 555 I Marijkedevries1@

versatel.nl

DenHaag,13mei

Gezondheid door zelfregulatie – de behan-deling van hooikoorts Lezing door Erik

Baars, arts-onderzoeker. Hij zal vertellen

overzijnpromotieonderzoeknaardewer-

king van Citrus/Cydonia comp. (citroen/

kweepeer) bij hooikoorts en de rol die

hetzelfgenezendvermogenvandemens

daarbijspeelt

Tijd: 14:00 uur I Plaats: Rudolf Steiner Ver-

pleeghuis, Nieuwe Parklaan 58, Den Haag I Kosten: vrijwillige bijdrage I T: 070 32 81 765

of [email protected]

Zeist,22mei

Je vrijheid in het omgaan met gezondheid en ziekte Tweedevaneenserievan3lezin-

gendoorJaapvandeWeg,arts







Haarlem,24mei

Hooggevoeligheid, hoe ga je er mee om?

Workshop door M. Zevenbergen, psycho-

loogenM.deVries,kunstzinnigtherapeut

Plaats: Sparenbergstraat 50, Haarlem I Kos-

ten: €5,- I Opgave en info: Marijke de Vries, T:

023 52 79 555 of Marijkedevries1@versatel.

nl

Zeist,5juni

Aanleg en Karma Derde in en serie van 3

lezingendoorJaapvandeWeg,arts







der waarin naar de mogelijkheden

wordt gekeken. Mensen die eerst in

deregulierezorghebbengewerkten

daarna in de antroposofische zorg,

zeggenaltijddatdithenhetmeeste

opvalt, deze andere manier van kij-

ken.

Het tweede verschil is, als er in de

regulierezorgoverontwikkelingvan

medewerkers wordt gesproken, dan

gaat het over deskundigheidsbevor-

dering. Het gaat niet over persoon-

lijkeontwikkeling.

Die wederkerigheid in ontwikkeling

vindikeenheelsterkpuntindeantro-

posofischezorg.Ikdenkweldatveel

medewerkers in de antroposofische

zorg denken dat dit tweede aspect,

demedewerkerenzijnontwikkeling,

behoorlijkonderdrukstaat.Vooreen

deel om budgettaire redenen, voor

eendeelomdatopsommigeplekken

desturingandersbegintteverlopen.

Maardekernvanwatmenprobeert,

is iets waar een schreeuwende be-

hoefteaanis.’


Postbus 412 I 2220 AK Katwijk Z-H T +31 6 22 43 80 80 E [email protected]

natuurlijke uitvaartmanden

FAIR TRADE ECO uitvaartmanden en kisten van bamboe en bananenblad voor hen die ervoor kiezen om

een milieubewuste levensstijl ook na het overlijden in praktijk te brengen. www.greencoffins.nl

EURYTHMY TRAININGLEADING TO AN INTERNATIONALLY ACCREDITED UNIVERSITY DEGREE

BACHELOR Of ARTS EURYTHMY — MASTER Of ARTS EURYTHMY EDUCATION — MASTER Of ARTS EURYTHMY THERApY — MASTER Of ARTS EURYTHMY IN pERfORMANCE — pERfORMANCE STAGE / ADDITIONAL QUALIfICATION BACHELOR Of ARTS EURYTHMY

ALANUS UNIVERSITY Of ARTS AND SOCIAL SCIENCES — Villestraße 3 — 53347 Alfter / Bonn — GermanyPhone +49 (0) 22 22 . 93 21-12 73 — [email protected] — www.alanus.edu

Architecture — Sculpture — Painting — Art Teacher Qualification — Drama — Eurythmy — Education — Early Childhood Education — Curative Education — Art Therapy — Business Management

Gezondheidscentrum Therapeuticum Aurum te Zoetermeer zoekt i.v.m. opvolging per 1 juli 2012 een

Antroposofisch Huisarts 60%

Meer informatie is te vinden op www.antroposana.nl en www.therapeuticumaurum.nl

In harmony with nature and the human being

Since 1921

In harmonie met mens en natuur

Niet ‘wat doet het geneesmiddel met jou’ is de spannende vraag, maar ‘wat doe jij met het geneesmiddel’? Onze ge-neesmiddelen dwingen niet. Ze nodigen uit om zelf aan de slag te gaan. Ze versterken het zelfh erstellend vermogen dat elk lichaam - jong of oud - eigen is. Daarvan word je beter. Weleda geneesmiddelen zijn ontwikkeld vanuit antro-posofi sch-medische inzichten en kennen een lange traditie van medisch gebruik.

Niet ‘wat doet het geneesmiddel met jou’ is de spannende vraag, maar ‘wat doe jij met het geneesmiddel’? Onze ge-Niet ‘wat doet het geneesmiddel met jou’ is de spannende vraag, maar ‘wat doe jij met het geneesmiddel’? Onze ge-neesmiddelen dwingen niet. Ze nodigen uit om zelf aan de slag te gaan. Ze versterken het zelfh erstellend vermogen

Niet ‘wat doet het geneesmiddel met jou’ is de spannende vraag, maar ‘wat doe jij met het geneesmiddel’? Onze ge-

dé spreekbuis voor uw belangen in de antroposofische gezondheidszorg

word lid voor €25/jaar of abonneer u op Stroom, €19033-4226542 of www.antroposana.nl

musicus en componist 34 jaar in de antroposofie i 2 christophorus

Documents