museo nacional de costa rica departamento de historia natural...

278
MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL PROYECTO LIMÓN CIUDAD PUERTO HISTORIA NATURAL DOCUMENTACIÓN DE RECURSOS BIOLÓGICOS EN LA REGIÓN DE BAJA TALAMANCA, LIMÓN, COSTA RICA Editor: Joaquín Sánchez González AGOSTO 2014

Upload: nguyenthuy

Post on 27-Oct-2018

256 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA

DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL

PROYECTO LIMÓN CIUDAD PUERTO – HISTORIA NATURAL

DOCUMENTACIÓN DE RECURSOS BIOLÓGICOS EN LA REGIÓN DE

BAJA TALAMANCA, LIMÓN, COSTA RICA

Editor: Joaquín Sánchez González

AGOSTO 2014

Page 2: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento
Page 3: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

ÍNDICE

Introducción General 1

Objetivo General 2

Objetivos Específicos 3

Área de Estudio 3

Hábitats Naturales de la Región de Baja Talamanca 6

Diversidad de Plantas Vasculares en la Región de Baja Talamanca,

Limón, Costa Rica

15

Los Macrohongos de Baja Talamanca, Limón, Costa Rica 40

Caracterización de Mamíferos en la Región de Baja Talamanca y

Estribaciones de la Fila Matama, Limón, Costa Rica

61

Avifauna de la Región de Baja Talamanca, Limón, Costa Rica 84

Diversidad de Mariposas Diurnas y Nocturnas en la Región de

Baja Talamanca, Limón, Costa Rica

112

Anexo 1. Listado de Plantas Vasculares 129

Anexo 2. Lista de los Macrohongos 201

Anexo 3. Lista de Mamíferos 207

Anexo 4. Listado de Aves 211

Anexo 5. Lista de los Mariposas 225

Fotografías de plantas, hongos, mamíferos, aves y mariposas 258

Page 4: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

AGRADECIMIENTOS

Este proyecto se llevó a cabo gracias a la colaboración de diferentes instituciones estatales, personas

y empresas privadas por lo que expresamos nuestro agradecimiento por la atención brindada. En

primer lugar al Museo Nacional de Costa Rica y al Proyecto Limón Ciudad Puerto por el

financiamiento del proyecto. Al Área de Conservación La Amistad Caribe por los permisos de

entrada a las áreas protegidas, así como los permisos de recolecta de especímenes. A las empresas

Veragua Rain Forest Park, Selva Bananito Lodge y Tropical Zoo Plants, por permitir el uso de sus

propiedades e instalaciones para llevar a cabo la observación y recolección de especímenes de flora

y fauna. Asimismo el agradecimiento es extensivo al personal admisnistrativo y técnicos de estas

empresas por su apoyo en las labores de campo.

Page 5: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

1

INTRODUCCIÓN GENERAL

La zona del Caribe Sur de Costa Rica, alberga la mayor cobertura boscosa del país, con

considerables extensiones de bosque inalterado, principalmente en las partes montañosas. El cantón

de Talamanca está cubierto en un 66 % de bosques primarios o poco intervenidos, con una alta

representatividad de la flora y fauna del país (Bustillo et al. 1993, Valverde 1998). En esta región se

encuentra parte de la cordillera de Talamanca, un área reconocida por su riqueza en especies

endémicas, que junto con la península de Osa son las principales áreas con esta característica en

América Central (Dinerstein et al. 1995). En parte la riqueza biológica de esta zona se debe a que la

diferencia de altitud entre la costa y la cordillera de Talamanca en un trayecto de tan solo 60 km

produce una serie de hábitats y zonas de vida que permiten el establecimiento de una rica variedad

de plantas y animales.

A pesar de que se han hecho diversas incursiones por parte del Museo Nacional, Instituto

Nacional de Biodiversidad y Missouri Botanical Garden para recolectar muestras de vegetación, aun

quedan zonas sin explorar y especies de plantas y animales aun desconocidos para la ciencia,

algunos de los cuales han sido descritos en tiempos recientes (Soto & Monro 2008, Monro 2009,

Acuña 2010). Una de estas zonas poco exploradas es la fila de Matama, que aún conserva una buena

cantidad de bosque denso y en los últimos años ha rendido una buena cantidad de especies de

plantas nuevas para la ciencia.

La zona comprendida entre el río Matina y la frontera con Panamá, desde el nivel del mar

hasta los 400 m aproximadamente, constituye la región florística de Baja Talamanca según

definición de Zamora et al. (2004). Esta región presenta una mezcla de muchas especies

provenientes de diversas regiones fitogeográficas. Contiene elementos florísticos tanto del Pacífico

suramericano, como de la Amazonia cisandina que se mezclan con componentes mesoamericanos y

antillanos. Asimismo en las partes altas se da una combinación de elementos típicamente montanos

Page 6: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

2

que llegan a altitudes bajas y al contrario elementos típicos de tierras bajas que suben hasta tierras

medias (Zamora et al. (2004).

El presente trabajo es una caracterización de la región de Baja Talamanca, desde el punto de

vista de diferentes grupos biológicos (plantas, hongos, aves, mamíferos y mariposas), grupos de los

que posee colecciones el Museo Nacional de Costa Rica. La delimitación de esta región de estudio

obedece a que es una unidad con condiciones biológicas particulares, dentro de la cual se encuentra

la ciudad de Limón.

Para cada uno de los grupos en estudio se expone un capítulo donde se detalla las principales

características en cuanto a representatividad, número de familias, de géneros y especies de la zona

de Baja Talamanca, así como para cada una de las localidades de muestreo. Se presentan resultados

en cuanto a hábitats para los diferentes grupos. Se presentan listados de especies importantes para la

conservación, ya sea porque están bajo alguna categoría de amenaza, son endémicas regionales o

son importantes desde el punto de vista cultural o turístico. Se presentan anexos con listados de

especies con algunas anotaciones, así como una muestra de fotografías representativas de la

colección de algunas especies de la zona.

OBJETIVO GENERAL

Aportar conocimiento sobre la flora y la fauna de Baja Talamanca, para promover su

conservación y uso sostenible, mediante productos divulgativos dirigidos al público en general

residente y visitante de la Ciudad de Limón.

Page 7: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

3

OBJETIVOS ESPECÍFICOS

1. Recolectar especímenes de plantas, hongos, aves, mamíferos, mariposas en diferentes

localidades de la región de Baja Talamanca, Costa Rica, para ser incorporados a las colecciones

de referencia del Museo Nacional de Costa Rica.

2. Documentar mediante fotografías, videos y archivos de sonido las diferentes especies y hábitats

de plantas, hongos, mamíferos, aves y mariposas de la región de baja Talamanca.

3. Producir una guía ilustrada de las especies más llamativas de la zona, de manera que pueda ser

utilizada por guías de turismo y público en general para conocer los recursos biológicos de la

zona.

4. Producir láminas de diferentes temas relacionados con la flora y fauna de la zona.

ÁREA DE ESTUDIO

Este proyecto se desarrolló en la región de Baja Talamanca, la cual constituye una de las 25

regiones florísticas en que se ha dividido a Costa Rica (Zamora et al. 2004). Esta región se localiza

desde el sur del río Matina hasta el río Sixaola, frontera con Panamá. Se extiende desde el nivel del

mar hasta los 400 msnm.

El relieve se caracteriza por poseer una llanura costera de menos de 100 m de altitud, de un

ancho variable entre 1 y 4 km que se extiende desde la ciudad de Limón hasta el río Sixaola

(Bergoeing 1998). Dentro de esta misma altitud se localizan los valles de los ríos Banano, Bananito,

Estrella y valle de Talamanca. Las partes más elevadas están constituidas por la fila Carbón, cerca de

Cahuita y las estribaciones de la fila Matama y cordillera de Talamanca por el oeste.

Page 8: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

4

Para efectos de este trabajo se eligieron tres zonas de estudio tomando en cuenta los

siguientes aspectos: Representatividad de los diferentes grupos de flora y fauna en las colecciones y

bases de datos; que hubiera áreas de bosque importantes en cuanto a extensión, vulnerabilidad, y

acceso y por último que hubiera representatividad de bosques de diferentes altitudes. Las áreas de

estudio son las siguientes:

Las planicies. Comprende aquellas zonas entre 0 y 100 msnm, donde se localizan las llanuras

costeras y los valles fluviales. Los sitios de recolecta y documentación de especímenes se localizaron

en la cuenca del río Bananito dentro de los predios de Selva Bananito Lodge, el Parque Nacional

Cahuita y el Refugio Nacional de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo.

Las Brisas de Veragua y sus alrededores. Localidad que se encuentra 12 km al sur de Liverpool. Los

sitios de recolecta y documentación de especímenes se encuentran entre los 100 y 500 msnm, Se

hicieron muestreos dentro de las cuencas de los ríos Victoria, Segundo y Blanco específicamente en

la propiedad de Veragua Rainforest Park.

Cerros Chimú (767 msnm) y Muchilla (880 msnm). Ambos cerros pertenecen a las estribaciones de

la Fila Matama. Se hicieron varias expediciones con el fin de obtener registros de la flora y fauna de

la zona montañosa cercana a la ciudad de Limón.

Cuadro 1. Sitios de recolecta de especímenes, con la respectiva zona de vida a la que pertenecen.

Sitio de Recolecta Zona de Vida

Las Brisas de Veragua Bosque Muy Húmedo Tropical

Bananito Bosque Muy Húmedo Tropical

Parque Nacional Cahuita Bosque Húmedo Tropical

RNVS Gandoca-Manzanillo Bosque Húmedo Tropical

Cerro Muchilla Bosque Pluvial Premontano

Cerro Chimú Bosque Muy Húmedo Premontano

Page 9: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

5

Figura 1. Localización de los sitios de estudio en la región de Baja Talamanca, Costa Rica.

Page 10: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

6

HÁBITATS NATURALES DE LA REGIÓN DE BAJA TALAMANCA

Bosque Lluvioso Tropical

Este tipo de bosque se

encuentra en tierras bajas (0-

500 msnm), con precipitación

anual que ronda los 3000 a

6000 mm anuales, con

temperatura promedio entre 27

y 28 oC. Se le conoce con varios

nombres: Bosque ombrófilo

(ombro: lluvia), bosque muy

lluvioso, bosque ecuatorial,

pluvisilva, bosque húmedo o muy húmedo (Gómez 1986, Vargas Ulate 2009). En general se puede

decir que la estructura del bosque consta de tres estratos. El más alto llamado dosel tiene una altura

entre los 30 a 40 m, donde las copas de los árboles se tocan unas con otras formado una densa

cobertura que detiene el paso de la luz a estratos más bajos. Algunos árboles emergentes logran

crecer a alturas de hasta 50 m y sobresalen del dosel. El estrato intermedio tiene árboles de hasta 20

m, a veces formado por individuos juveniles del estrato superior que se encuentran a la espera de

que la caída de un árbol abra un claro en el bosque para crecer y cerrar de nuevo el dosel. El estrato

inferior, llamado sotobosque, está formado por árboles pequeños, arbustos y palmas. El suelo se

encuentra cubierto por una gruesa capa de hojas y ramas en descomposición, cubierto por algunas

hierbas, palmas pequeñas y helechos. La mayoría de las especies de árboles poseen raíces poco

profundas, debido a que los nutrientes se encuentran más bien en las capas superiores del suelo, por

la descomposición de la materia orgánica. Es por esta razón que al menos un 50 % de las especies

arbóreas presentan gambas, que son extensiones del tronco que ayudan al sostén de estos

gigantescos árboles (Vargas Ulate 2009).

Page 11: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

7

Estos bosques junto con los de la península de Osa son los más exuberantes de Costa Rica. En

ellos se encuentran muchos de los árboles maderables de gran valor, por lo que han sufrido una

explotación intensiva. En muchos sitios del Caribe solo sobreviven franjas de bosque a la orilla de

ríos y canales. Una vez que se extrajo la madera el suelo fue dedicado a los monocultivos (cacao,

banano y piña) y ganadería. Por otra parte, la fauna es de gran riqueza y de la cual casi no existen

inventarios exhaustivos. Muchas de las especies de mamíferos, aves y reptiles son objeto de caza

furtiva, por lo que muchas poblaciones han sido reducidas casi a la extinción.

Manglar

El manglar es un hábitat

formado por vegetación muy

tolerante a la salinidad, que

ocupan la zona entre mareas

cercana a las desembocaduras

de cursos de agua dulce de las

costas del trópico. En Costa

Rica las mayores extensiones

de este tipo de vegetación se

encuentran a lo largo de la

costa pacífica (Jiménez 1994). En el Caribe el manglar de la laguna Gandoca, es el más grande, más

desarrollado y en mejor estado de conservación, además ha sido el más estudiado de la zona. Es el

único manglar de Costa Rica, junto con el del Parque Nacional Corcovado, donde se han preservado

algunas zonas continuas de bosque y manglar (Jiménez & Soto 1985, Cortés 1991). Las especies más

comunes son: Rhizophora mangle (mangle rojo), Avicennia germinans (mangle salado),

Laguncularia racemosa (mangle blanco) y Conocarpus erecta (mangle botón). Los árboles alcanzan

alturas entre 3 y 12 m. Este manglar es muy importante para varias especies de aves acuáticas, para

Page 12: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

8

la reproducción y supervivencia del sábalo real (Megalops atlenticus) la especie de mayor

importancia para pesca deportiva en el Caribe de Costa Rica, y el manatí (Trichechus manatus), esta

última en vías de extinción en todo su ámbito de distribución (Coll et al. 2001).

Lagunas

La laguna Gandoca es la

más extensa de la costa

Caribe sur de Costa Rica.

Además del manglar antes

mencionado, la laguna está

rodeada por otros tipos de

vegetación, transicionales

hacia el bosque tropical

muy húmedo, como son los

yolillales (Raphia taedigera)

mezclados con helechos (especialmente la negraforra, Acrostichum aureum). En los márgenes de la

laguna también son abundantes árboles de Cassipourea guianensis, Inga multijuga (guabo de

estero), Posoqueria latifolia (guayaba de mono), Prioria copaifera (cativo), Xylosma panamensis y

Zygia latifolia (sotacaballo); arbustos de Montrichardia arborescens; bejucos como Allamanda

cathartica, Cydista aequinoctialis, Lonchocarpus densiflorus y Rhabdadenia biflora, así como lirios

de agua (Eichornia crassipes) y varias especies de pastos (Coll et al. 2001).

En los árboles se han visto algunos mamíferos como los monos araña (Ateles geoffroyi) y los

monos congo (Alouatta palliata), pero también es factible la presencia de los monos carablanca

(Cebus imitator), los perezosos de dos dedos (Choloepus hoffmanii) y tres dedos, la ardilla roja

(Sciurus granatensis), y varias especies de murciélagos incluyendo el murciélago narigudo

Page 13: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

9

(Rhynchonycteris naso), que descansa de día a veces formando fila india en los troncos de árboles

cercanos al agua.

Yolillales

El yolillal es un

bosque anegado en áreas

cercanas a la costa, que en

su núcleo se encuentra do-

minado casi exclusivamente

por la palma Raphia

taedigera (yolillo). En la

periferia se encuentran otras

especies como: Pentaclethra

macroloba (gavilán), Ptero-

carpus officinalis (sangrillo),

Luehea seemanii (guácimo colorado), Grias cauliflora (tabacón), Prioria copaifera (cativo), Carapa

nicaraguensis (caobilla) y helechos (Acrostichum aureum y A. danaeifolium). En los límites del

yolillal se establece una asociación de transición compuesta de yolillo y árboles del bosque húmedo

(Gómez 1986, Coll et al. 2001). Este tipo de vegetación se encuentra en Tortuguero, Cahuita y en el

Refugio de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo.

Aunque en apariencia el yolillal parece un ecosistema monótono, impenetrable e insalubre,

en realidad es muy importante ya que es refugio de diversas especies animales. En la estación seca

estos bosques se secan parcial o totalmente durante algunos meses, lo que permite el uso del hábitat

por parte de varias especies de aves, mamíferos y reptiles. Entre los más notables se encuentran el

manigordo (Leopardus pardalis), zainos (Tayassu tajacu), mapaches (Procyon lotor), monos

cariblancos (Cebus capuccinus), pavones (Crax rubra) y el cocodrilo americano (Crocodylus acutus).

Page 14: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

10

Mientras los ambientes aledaños son deforestados, algunas de esas especies se movilizan a estos

humedales buscando refugio, por lo que actualmente parecen ser más fáciles de encontrar en

yolillales que en los bosques donde otrora fueran comunes (Beneyto 2013).

Cativales o cativeras

El catival es también un bosque anegado, aunque

en menor grado que el yolillal. Está compuesto hasta en

un 90 % de árboles de Prioria copaifera (cativo),

mezclado con Pterocarpus officinalis (sangrillo), Carapa

nicaraguensis (caobilla), Symphonia globulifera (cerillo)

y Pentaclethra macroloba (gavilán) (Gómez 1986). El

cativo es un árbol de hasta 40 m de altura por 1 m de

diámetro, con tronco cilíndrico, recto y sin gambas. Es

una especie que ha sido explotada por la buena calidad de

su madera, para la fabricación de plywood y enchapes.

Actualmente está catalogada como una especie

amenazada (Jiménez Madrigal 1998). Este tipo de

vegetación se encuentra en Tortuguero y una buena

representación está protegida en el Refugio Nacional de

Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo, entre Punta Mona y

Middle Creek.

Page 15: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

11

Bosques de Sangrillos

Estos bosques corresponden a otro tipo de bosque

anegado, en terrenos aluviales y costeros, el cual se inunda

periodicamente de una forma considerable. En este caso la

especie dominante es Pterocarpus officinalis (sangrillo), la

cual puede llegar a formar rodales casi puros. Otras especies

que pueden estar presentes en menor grado son Carapa

nicaragüenses (caobilla), Symphonia globulifera (cerillo) y

Pentaclethra macroloba (gavilán). Existe una importante

representación de este tipo de bosque en el P.N. Cahuita, de

hecho el nombre Cahuita, se origina de las palabras miskitas

"cawi" (sangrillo o sangregado) y "ta" (punta), es decir punta

de sangrillos o sangregados.

Page 16: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

12

Vegetación del litoral

Esta vegetación se caracteriza

por la presencia de especies

adaptadas a suelos arenosos y está

limitada por la marea alta. La planta

más común es Cocos nucifera (coco),

también comunes son: Alibertia edu-

lis (madroño), Amphitecna latifolia

(jícaro de playa), Annona glabra

(anona de charco), Chrysobalanus

icaco (icaco), Coccoloba uvifera (uva de playa), Conocarpus erectus (Mangle botón), Costus

woodsonii, Cyperus ligularis, Dalbergia ecastaphyllum, Hymenocallis littoralis, Inga multijuga,

Ipomoea imperati, Ipomoea pes-caprae, Montrichardia arborescens, Morinda citrifolia (noni), Piper

littorale (Piperaceae), Rhabdadenia biflora, Sphagneticola trilobata, Tabernaemontana alba (huevos

de caballo), Talipariti tiliaceum, Terminalia catappa (almendro de playa), Thevetia ahouai (chirca

silvestre), Randia aculeata, Vigna luteola yXylosma panamensis,. Por su carácter de transición esta

vegetación es importante como sitio de paso para diversas especies de aves y mamíferos. Entre los

mamíferos que suelen llegar a este tipo de vegetación están: el mapache (Procyon lotor), el pizote

(Nasua narica), la guatuza (Dasyprocta punctata), los monos Carablanca (Cebus capucinus) y congo

(Alouatta palliata), los perezosos de dos dedos (Choloepus hoffmanii) y tres dedos, la ardilla roja

(Sciurus granatensis), entre otros. Las playas de la vertiente Caribe son importantes sitios de

descanso y alimentación para numerosas especies migratorias.

Page 17: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

13

Bosques de las cordilleras

La mayor cobertura boscosa

de la provincia de Limón se

encuentra en la estribaciones

caribeñas de la Cordillera de

Talamanca, Fila Matama y Cordillera

Volcánica Central. Es bien conocido

que la flora y fauna más rica del país

se encuentra a altitudes entre los 500

y 1500 msnm, por lo que hacer una descripción es sumamente difícil. Pocos estudios se han hecho

en estos sitios, debido en gran parte, a la dificultad de acceso producto de la topografía irregular de

la zona. La mayor parte de esta zona se encuentra protegida por el Parque Internacional La Amistad

y reservas indígenas. Es un área que alberga una de las áreas más extensas de bosque denso la parte

sur de Mesoamérica. Se encuentran ecosistemas de tierras medias, bosques montanos, robledales,

sabanas de altura, turberas, lagos fríos y páramos. La flora puede albergar cerca de 3000 especies de

plantas. La diversidad de otros grupos biológicos, tales como aves, mamíferos, anfibios y reptiles,

insectos, de igual manera es inmensa. Esta zona es reconocida por ser un área de alto endemismo,

de indiscutible importancia para la ciencia y la conservación.

LITERATURA CITADA

Acuña C., R. H. 2010. A new species of Zamia (Zamiaceae) from Costa Rica. Brenesia 73-74: 29-33.

Beneyto, D. 2013. Humedales olvidados. [en línea]. http://www.espores.org/index.php?option=

com_k2&view=item&id=217:article-investigació&Itemid=6&lang=es#startOfPageId217.

[Mayo 2013].

Page 18: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

14

Bergoeing, J.P. 1998. Geomorfología de Costa Rica. Instituto Geográfico Nacional. San José, Costa

Rica. Pp. 355-358.

Bustillo, R., J.D. Alfaro, L. Tenorio, G. Aguilar, C. Garcia & B. Venegas. 1993. Diagnóstico de

prefactibilidad del Corredor Biológico Talamanca-Caribe.The Nuature Conservancy. RBA-

ACA-CEDARENA-MIRENEM-ANAL. 155 p.

Coll, M., A. C. Fonseca & J. Cortés. 2001. El manglar y otras asociaciones vegetales de la laguna de

Gandoca, Limón, Costa Rica. Rev. Biol. Trop. 49. Supl. 2: 321-329.

Cortés, J. 1991. Ambientes y organismos marinos del Refugio Nacional de Vida Silvestre Gandoca-

Manzanillo, Limón, Costa Rica. GEOISTMO 5: 62-68.

Gómez, L.D. 1986. Vegetación de Costa Rica, apuntes para una biogeografía costarricense.

Vegetación y Clima de Costa Rica. Vol. 1. Editorial UNED. San José, Costa Rica. 323 pp.

Jiménez, J.A. 1994. Los Manglares del Pacífico Centroamericano. EFUNA, Heredia, Costa Rica. 352

p.

Jiménez, J.A. & R. Soto. 1985. Patrones regionales en la estructura y composición florística de los

manglares de la costa pacífica de Costa Rica. Rev. Biol. Trop. 33: 25-37.

Monro, A. K. 2009. A new species of Pilea (Urticaceae) from the Talamanca Mountains, Costa Rica.

Phytotaxa 2 (24-28).

Soto, D. A. & A. K. Monro. 2008. Una nueva especie de Cuatresia (Solanaceae) de Costa Rica y

Panamá. J. Bot. Res. Inst. Texas 2: 41–44.

Valverde, O. 1998. Estructura forestal y patrones floristicos de dos bosques tropicales húmedos de la

cordillera de Talamanca, Costa Rica. Brenesia 49-50: 39-60.

Zamora, N., B. E. Hammel, M. H. Grayum. 2004. Vegetación. In: B.E. Hammel, M. H. Grayum, C.

Herrera & N. Zamora (eds.). Manual de Plantas de Costa Rica, Vol I. Monogr. Syst. Bot.

Missouri Bot. Gard. 97 : 91-216.

Page 19: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

15

DIVERSIDAD DE PLANTAS VASCULARES EN LA REGIÓN DE BAJA TALAMANCA, LIMÓN,

COSTA RICA

Armando Estrada Chavarría

Herbario Nacional (CR)

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

[email protected]

RESUMEN

La región de Baja Talamanca incluye principalmente bosques húmedos y muy húmedos de

elevaciones bajas y medias, con una representación de alrededor del 24% (2 258 especies), de la

riqueza florística del país. Esta riqueza florística se concentra mayormente en las familias Rubiaceae

y Fabaceae, seguidas por Poaceae, Araceae, Melastomataceae, Orchidaceae y Piperaceae, que entre

todas incluyen poco más de un 30% del total de especies registradas. A nivel de géneros Piper,

Psychotria, Anthurium, Miconia, Solanum, Inga, Peperomia, Thelypteris y Passiflora, representan

los grupos más diversos. Las formas de vida herbácea y arborescente son la más predominante en

términos de diversidad, seguidas por la vegetación arbustiva y por los bejucos y enredaderas en

menor proporción. El componente epífito es relativamente bajo en la zona, representando casi un

14 % del total de especies registradas y dominado ampliamente por las familias Orchidaceae y

Araceae y los géneros Anthurium, Peperomia y Philodendron. Existe, también un importante

grupo de plantas acuáticas, de al menos 44 especies, muy comunes en lagunas y pantanos o incluso

en el mar. Estas especies pertenecen mayormente a las familias Cyperaceae y Araceae, y a grupos de

helechos y lirios de agua. Algunas de estas plantas viven totalmente sumergidas en aguas dulces y

otras en aguas salinas como los llamados zacates marinos (Halodule wrightii, Syringodium filiforme

y Thalassia testudinum). En relación con las especies de interés para la conservación se registraron

76 especies endémicas del país, lo cual representa alrededor de un 3% del total de especies del área,

un porcentaje de endemismo bajo, en relación con el porcentaje nacional (11-12 %). Se registró,

además, un grupo de 50 especies con una distribución restringida a esta región del Caribe Sur,

muchas de las cuales son endémicas nacionales o regionales (Costa Rica – Panamá), las cuales

forman parte de la flora exclusiva de esta región. También se registraron 29 especies bajo alguna

categoría documentada de amenaza a su conservación. Finalmente los principales hallazgos

registrados corresponden a entidades que aún se encuentran en estudio y que posiblemente

representen, al menos, nuevos registros para la flora del país, además de la ampliación de

distribución de algunas especies.

Page 20: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

16

INTRODUCCIÓN

El Caribe Sur costarricense es una exuberante región de bosques lluviosos tropicales, con

una elevada riqueza florística, conformada por una mezcla de elementos amazónicos, antillanos,

mesoamericanos, del Pacífico Suramericano y otros exclusivos de la región (Gómez 1982, 1986,

Zamora et al. 2004). Esta región presenta ciertas particularidades ambientales y de vegetación que

la distinguen como una unidad florística a nivel nacional, denominada por Zamora et al. (2004)

como la región de Baja Talamanca. Esta área se diferencia de las regiones más al norte del Caribe

costarricense, por una disminución de la humedad y la presencia de planicies más estrechas,

producto de la cercanía de la cordillera de Talamanca al litoral (Zamora et al. 2004). La región se

caracteriza además por una mayor heterogeneidad ambiental, que incluye como principales

componentes geográficos la presencia de una zona litoral, planicies periódicamente inundadas y

áreas onduladas de mejor drenaje, valles fluviales importantes y una abrupta región montañosa de

mayor elevación, que corresponde a las estribaciones de la Cordillera. El ámbito altitudinal de la

región va de los 0 a los 400 msnm.

Estas condiciones permiten la presencia de variados ecosistemas y una flora muy diversa,

que aunque característica de la región caribeña en general, presenta algunos elementos propios o

exclusivos. En las zonas más bajas, planas y cercanas a la costa, se presentan áreas pantanosas y

frecuentemente inundados, en las cuales se desarrollan asociaciones vegetales particulares (ej.

cativales, yolillales, manglares), con alta dominancia de unas pocas especies (ej. Prioria copaifera,

Pterocarpus officinalis, Carapa nicaraguensis, Pentaclethra macroloba, Raphia taedigera,

Rhizophora mangle) y una baja diversidad florística. Las áreas con mejor drenaje y topografía

irregular presentan una vegetación más heterogénea y variada, la cual se enriquece con elementos

montanos en las áreas montañosas de mayor elevación cercanas a la cordillera (Zamora et al. 2004).

A pesar de que se han hecho diversas incursiones por parte del Museo Nacional, Universidad

de Costa Rica, Instituto Nacional de Biodiversidad y Missouri Botanical Garden para caracterizar y

Page 21: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

17

documentar su riqueza biológica, aun quedan zonas sin explorar y especies de plantas aun

desconocidas para la ciencia, algunas de los cuales han sido descritas en tiempos recientes (Hammel

2003, Kriebel 2004, Rodríguez 2004, Monro 2009, Acuña 2010, Gómez-Laurito 2010).

Estos aspectos justifican la realización de este trabajo de recolecta y registro de

observaciones de flora de esta región, con el fin de aportar conocimiento sobre la flora de la región

de Baja Talamanca, para promover su conservación y uso sostenible, mediante productos

divulgativos dirigidos al público en general residente y visitante de la ciudad de Limón.

MATERIAL Y MÉTODOS

Área de estudio

El área de estudio incluye en su totalidad la región botánica denominada Baja Talamanca, la

cual se extiende desde el sur del río Matina hasta la frontera de Panamá e incluye la zona litoral, las

llanuras y las estribaciones de la cordillera de Talamanca hasta los 400 msnm (Zamora et al. 2004).

Adicionalmente se incluyeron algunos sectores de la fila Matama (cordillera de Talamanca), de 400

hasta 1300 msnm (ver Fig. 1, de la sección de introducción de este informe), los cuales se analizan

por separado.

Los sitios de recolecta visitados durante el proyecto específicamente fueron: 1. Las Brisas de

Veragua específicamente en la propiedad de Veragua Rainforest Park (incluyendo al Cerro Chimú),

2. Márgenes del río Bananito, en la propiedad de Selva Bananito Lodge, 3. Parque Nacional Cahuita

(incluyendo a la localidad cercana de Estero Negro), 4. Refugio Nacional de Vida Silvestre

Gandoca-Manzanillo y 5. Estribaciones de la Fila Matama (Cerros Chimú y Muchilla).

Page 22: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

18

Recolección de la información

La información de la diversidad de plantas en la zona de estudio se obtuvo tanto de datos

previos a este estudio provenientes principalmente de bases de datos de herbarios, como de trabajo

de campo realizado durante el proyecto (recolecta de plantas y observaciones de campo, 2011-

2013).

Los datos previos se obtuvieron mayormente de las bases de datos del Herbario Nacional

(CR) y del Herbario del Instituto Nacional de Biodiversidad (INB), con corte al 2 de junio de 2014

(información previa existente). Se consultó además, algunas fuentes bibliográficas y de internet con

información sobre la flora de la región (Epidendra 2014, Sánchez 1983).

La información de las dos fuentes anteriores (datos previos y datos de trabajo de campo), se

unieron en una base de datos con la información completa de cada espécimen la cual incluye:

1. grupo taxonómico, 2. familia, 3. Origen o procedencia (nativa, cultivada, introducida o

naturalizada, endémica del país), 4. Nombre científico y autor, 5. Recolector y número, 6. Fecha de

recolecta, 7. Descripción de localidad, 8. Coordenadas geográficas (latitud y longitud), 9. Elevación

y 10. Descripción del espécimen. Adicionalmente, para cada especie se anotó la forma (hierba,

arbusto, árboles y bejucos y enredaderas) y el hábito (terrestre vs. epífito) de la planta.

Análisis de la información florística

Previo al análisis de la información se realizó un proceso de depuración de los datos que

consistió en eliminar registros duplicados y en estandarizar y actualizar la nomenclatura

taxonómica de las especies. Las labores de estandarización y actualización taxonómica se realizaron

mediante consulta al sistema TROPICOS del Missouri Botanical Garden (http:// www.tropicos.org/)

y a la página Web Taxonomic Name Resolution Service (http://tnrs.iplantcollaborative.org/).

Page 23: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

19

Los análisis realizados son descriptivos y consisten en resumir la información desde la

perspectiva taxonómica. La diversidad florística de la zona de estudio se describe por medio de la

composición de la flora en función de taxones (familia, géneros y especies), especies más comunes

en diversos ambientes, especies de interés para la conservación (especies endémicas del país,

especies exclusivas del Caribe Central y Sur y especies amenazadas) y especies de interés turístico.

Lista con anotaciones de la flora

En el Anexo 1 se incluye un listado florístico de las plantas del área de estudio. El listado está

ordenado por grupo taxonómico mayor: Pteridophyta vs. Spermatophyta, Gimnospermas y

Angiospermas (monocotiledóneas y dicotiledóneas). Dentro de cada uno se enumeran las familias,

géneros y especies alfabéticamente. Para cada especie se indica: i) autor botánico, ii) espécimen

testigo (iniciales del recolector, número de muestra y herbario donde está depositado), iii)

Procedencia u origen de la especie y iv) Forma de crecimiento.

RESULTADOS

Diversidad taxonómica

Los datos florísticos de la zona de estudio comprenden 11 285 registros, entre ejemplares de

herbario (10 817 registros) y observaciones de campo (468 registros). Los ejemplares están

debidamente herborizados y depositados en el Herbario Nacional (CR) y/o en el Herbario del

Instituto Nacional de Biodiversidad (INB). Del total de ejemplares, 1 456 (13,5%) fueron

recolectados durante el trabajo de campo realizado. Además, se generaron alrededor de 9 000

imágenes digitales de plantas.

Page 24: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

20

En total, se registraron 2 258 especies de plantas vasculares nativas o naturalizadas (más 98

especies introducidas), que incluyen Helechos y grupos afines, Gimnospermas y Angiospermas

(Cuadro 1). Esta diversidad de especies representa alrededor de un 24 % de la flora del país, de

acuerdo con el dato nacional de diversidad de 9 361 especies (Zamora et al. 2004). Una lista con

anotaciones se presenta en el Anexo 1, con todas las especies nativas e introducidas a la zona.

Entre las familias con mayor número de especies (70 ó + spp.) destacan Rubiaceae (150 spp.),

Fabaceae (138 spp.), Poaceae (105 spp.), Araceae (92 spp.), Melastomataceae (88 spp.), Orchidaceae

(79 spp.) y Piperaceae (71 spp., Fig. 1), las cuales incluyen poco más del 30% (723 spp.) de la

diversidad total de especies (2 258 sp). A nivel de géneros, los grupos más diversos (20 ó + spp.)

fueron Piper (Piperaceae) con 48 spp., Psychotria (Rubiaceae) con 40 spp., Anthurium (Araceae)

con 32 spp., Miconia (Melastomataceae) con 30 spp., Solanum (Solanaceae) con 27 spp., Inga

(Fabaceae) con 23 spp., Peperomia (Piperaceae) con 23 spp., Thelypteris (Thelypteridaceae) con 22

spp. y Passiflora (Passifloraceae) con 20 spp.

Cuadro 1. Diversidad taxonómica por categorías mayores de plantas vasculares en la región de Baja

Talamanca.

Categoría taxonómica Familias Géneros Especies

Pteridophyta (helechos y afines) Lycophyta 2 4 15 Pterophyta 23 61 185

Spermatophyta Gimnospermae

Coniferophyta 0 0 0 Cycadophyta 1 1 1 Gnetophyta 1 1 1

Angiospermae Monocotyledoneae 26 210 517 Dicotiledoneae 124 641 1 539

Total 177 918 2 258

Page 25: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

21

Figura 1. Familias de plantas vasculares más diversas en número de especies (+37 spp.) en la región

de Baja Talamanca.

Diversidad de forma de vida

La flora del área de estudio está representada en una mayor proporción por vegetación

herbácea (44 %) y vegetación arborescente (28 %) y en menor medida por vegetación arbustiva (17

%) y por bejucos y enredaderas (11 %, Fig. 2). Esta representación de formas o hábitos de vida de

las plantas, es similar a la registrada a nivel nacional, donde predomina la vegetación herbácea (más

aún cuando se incluye el componente epífito) y la vegetación arbórea (Zamora et al. 2004).

0 50 100 150 200

Rubiaceae

Fabaceae

Poaceae

Araceae

Melastomataceae

Orchidaceae

Piperaceae

Asteraceae

Malvaceae

Solanaceae

Cyperaceae

Gesneriaceae

Euphorbiaceae

Arecaceae

Acanthaceae

Especies/Géneros

Fam

ilias

Géneros

Page 26: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

22

En cuanto a la representación taxonómica por cada forma de vida, en la vegetación herbácea

(Fig. 3A) las familias más diversas son Poaceae (102 spp.), Araceae (88 spp.), Orchidaceae (76 spp.),

Cyperaceae (54 spp.) y Asteraceae (40 spp.). En este tipo de vegetación las especies más abundantes

(en función de la cantidad de veces registrada) son Tectaria incisa (Tectariaceae), Peperomia

obtusifolia (Piperaceae), Adenostemma platyphyllum (Asteraceae), Anthurium ochranthum

(Araceae), Anthurium upalaense (Araceae), Kyllinga tibialis (Cyperaceae), Columnea nicaraguensis

(Gesneriaceae), Cyperus luzulae (Cyperaceae), Fimbristylis cymosa (Cyperaceae), Sphagneticola

trilobata (Asteraceae), Peperomia pernambucensis (Piperaceae), Peperomia rotundifolia

(Piperaceae), Thelypteris nicaraguensis (Thelypteridaceae), Anthurium bakeri (Araceae),

Orthoclada laxa (Poaceae) y Phyla nodiflora (Verbenaceae), todos con 20 o más registros en toda la

región).

Figura 2. Diversidad (número de especies) según la forma de vida de las plantas en la región

de Baja Talamanca.

0

200

400

600

800

1000

1200

Herbáceas Arbustivas Arborescentes Bejucos

No

. de

Esp

ecie

s

Forma de Vida

Acuáticas

Epífitas/Hemiepífitas

Terrestres

44

%

17

%

28

%

11

%

44 %

17 %

28 % 11 %

Page 27: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

23

La vegetación arborescente (Fig. 3B) está representada mayormente por Fabaceae (75 spp.),

Rubiaceae (64 spp.), Melastomataceae (38 spp.), Malvaceae (33 spp.) y Moraceae (31 spp.). Aquí las

especies más abundantes corresponden a Carpotroche platyptera (Achariaceae), Posoqueria latifolia

(Rubiaceae), Compsoneura mexicana (Myristicaceae), Psychotria grandis (Rubiaceae), Lunania

parviflora (Salicaceae), Malouetia guatemalensis (Apocynaceae), Cassipourea guianensis

(Rhizophoraceae), Amphitecna latifolia (Bignoniaceae), Mortoniodendron anisophyllum

(Malvaceae), Perebea hispidula (Moraceae), Pterocarpus officinalis (Fabaceae), Sterculia costaricana

(Malvaceae), Callicarpa acuminata (Lamiaceae), Colubrina spinosa (Rhamnaceae), Xylosma

panamensis (Salicaceae), Coccoloba uvifera (Polygonaceae) y Unonopsis storkii (Annonaceae, todos

con 18 o más registros en toda la región). En este tipo de vegetación la recolecta y el registro de las

especies se ve muy afectado por el tamaño de los individuos, por lo cual es evidente un sesgo hacia

especies arborescentes de menor tamaño. Al considerar solamente las especies de tamaños grandes

(más de 20 m de altura), las más comunes fueron: Mortoniodendron anisophyllum (Malvaceae),

Pterocarpus officinalis (Fabaceae), Sterculia costaricana (Malvaceae), Hura crepitans

(Euphorbiaceae), Prioria copaifera (Fabaceae), Ficus maxima (Moraceae), Inga multijuga

(Fabaceae), Quararibea asterolepis (Malvaceae), Luehea seemannii (Tiliaceae), Rhizophora mangle

(Rhizophoraceae), Andira inermis (Fabaceae), Annona papilionella (Annonaceae), Pentaclethra

macroloba (Fabaceae), Poulsenia armata (Moraceae), Symphonia globulifera (Clusiaceae), Spondias

mombin (Anacardiaceae), Carapa nicaraguensis (Meliaceae), Ficus insipida (Moraceae),

Trattinnickia aspera (Burseraeae) y Virola multiflora (Myristicaceae, todos con 7 o más registros en

toda la región).

En la vegetación arbustiva (Fig. 3C), dominan en diversidad Rubiaceae (47 spp.), Piperaceae

(42 spp.), Melastomataceae (37 spp.), Solanaceae (33 spp.) y Arecaceae (26 spp.). Las especies

arbustivas más abundantes fueron Acalypha costaricensis (Euphorbiaceae), Besleria trichostegia

(Gesneriaceae), Varronia curassavica (Boraginaceae), Clidemia petiolaris (Melastomataceae),

Malpighia albiflora (Malphigiaceae), Psychotria marginata (Rubiaceae), Neea amplifolia

(Nyctaginaceae), Chamaedorea dammeriana (Arecaceae), Solanum rovirosanum (Solanaceae),

Page 28: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

24

Lantana trifolia (Verbenaceae), Hamelia patens (Rubiaceae), Piper littorale (Piperaceae), Clidemia

dentata (Melastomataceae), Alibertia edulis (Rubiaceae), Hamelia axillaris (Rubiaceae), Psychotria

suerrensis (Rubiaceae), Tournefortia bicolor (Boraginaceae) y Varronia spinescens (Boraginaceae,

todos con 18 o más registros en toda la región).

Finalmente los bejucos y enredaderas (Fig. 3D), están mayormente representados por las

familias Fabaceae (30 spp.), Cucurbitaceae (26 spp.), Passifloraceae (20 spp.), Convolvulaceae (16

spp.) y Bignoniaceae (15 spp.). Los bejucos y enredaderas más comunes fueron Cissus verticillata

(Vitaceae), Ipomoea indica (Convolvulaceae), Ipomoea pes-caprae (Convolvulaceae), Ipomoea

imperati (Convolvulaceae), Gurania makoyana (Cucurbitaceae), Ipomoea mauritiana

(Convolvulaceae), Maripa nicaraguensis (Convolvulaceae), Passiflora megacoriacea (Passifloraceae),

Schlegelia fastigiata (Schlegeliaceae), Aristolochia sprucei (Aristolochiaceae), Sechium venosum

(Cucurbitaceae), Passiflora biflora (Passifloraceae), Passiflora vitifolia (Passifloraceae), Heteropsis

oblongifolia (Araceae), Mendoncia retusa (Acanthaceae), Passiflora lobata (Passifloraceae), Sabicea

villosa (Rubiaceae), Uncaria tomentosa (Rubiaceae), Ampelocissus javalensis (Vitaceae),

Aristolochia trilobata (Aristolochiaceae), Canavalia rosea (Fabaceae), Momordica charantia

(Cucurbitaceae), Smilax domingensis (Smilacaceae) y Solanum volubile (Solanaceae, todos con 10 o

más registros en toda la región).

Page 29: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

25

Figura 3. Familias con más especies en cada forma de vida: (A) Herbaceae, (B) Arborescente, (C)

Arbustiva y (D) Bejucos y enredaderas, en la región de Baja Talamanca.

En relación con el componente epífito en general (incluyendo hierbas y arbustos epífitos),

este representa casi un 14% (314 especies) de la flora registrada en la región, menor que el patrón

nacional de un 22% (Zamora et al. 2004) y que el de bosques nubosos (20-35%); pero mayor que el

de las áreas más secas y estacionales del país (alrededor de un 2-5%, Cascante, en prep.)

Este componente epífito está representado mayormente por las familias Orchidaceae (71

spp.) y Araceae (65 spp.), seguidas de lejos por las familias Bromeliaceae (28 spp.), Gesneriaceae (26

spp.), Polypodiaceae (22 spp.), Piperaceae (21 spp.) y en menor medida otras 21 familias (con menos

de 10 spp. cada una, Fig. 4). A nivel de géneros destacan Anthurium (30 spp.), Peperomia (20 spp.),

Page 30: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

26

Philodendron (16 spp.), Drymonia (11 spp.), Epidendrum (11 spp.), Monstera (11 spp.), Tillandsia

(9 spp.), Asplenium (8 spp.) y Columnea (8 spp.). Acá las especies más abundantes fueron

Peperomia obtusifolia (Piperaceae), Anthurium upalaense (Araceae), Columnea nicaraguensis

(Gesneriaceae), Peperomia pernambucensis (Piperaceae), Peperomia rotundifolia (Piperaceae),

Anthurium bakeri (Araceae), Peperomia serpens (Piperaceae), Anthurium obtusum (Araceae),

Anthurium gracile (Araceae), Anthurium acutangulum (Araceae), Anthurium fatoense (Araceae),

Monstera tuberculata (Araceae), Anthurium ravenii (Araceae), Aechmea pubescens (Bromeliaceae),

Anthurium clavigerum (Araceae), Anthurium kunthii (Araceae), Anthurium spathiphyllum

(Araceae), Anthurium watermaliense (Araceae), Columnea tulae (Gesneriaceae), Peperomia

macrostachyos (Piperaceae), Drymonia macrophylla (Gesneriaceae), Philodendron radiatum

(Araceae), Tillandsia bulbosa (Bromeliaceae), Vandenboschia collariata (Hymenophyllaceae),

Weberocereus trichophorus (Cactaceae, todos con 10 o más de registros en toda la región).

Existe, además, un importante grupo de plantas acuáticas, muy comunes en lagunas y

pantanos o incluso en el mar. Este tipo de plantas se registraron 44 especies en la región,

principalmente de las familias Cyperaceae (10 spp., géneros Eleocharis y Fimbristylis) y Araceae (4

spp.), Montrichardia arborescens, Pistia stratiotes, Urospatha grandis, Spirodela intermedia), del

grupo de los helechos (6 spp., Ceratopteris pteridoides, Ceratopteris thalictroides, Acrostichum

aureum, Acrostichum danaeifolium de la famila Pteridaceae y Azolla mexicana y Salvinia minima

de la familia Salviniaceae) o de los llamados lirios (Echinodorus tunicatus, Limnocharis flava,

Limnocharis laforestii, Heteranthera reniformis, Pontederia sagittata, Eichhornia crassipes). Otras

plantas viven totalmente sumergidas en aguas dulces como Ceratophyllum sp. (Ceratophyllaceae),

Marathrum foeniculaceum (Podostemaceae) y Potamogeton crispus (Potamogetonaceae); o en

aguas salinas como los llamados zacates marinos: Halodule wrightii (Cymodonaceae), Syringodium

filiforme (Cymodoceaceae) y Thalassia testudinum (Hydrocharitaceae), además de Halophila

decipiens (Hydrocharitaceae) otra especie marina sumergida.

Page 31: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

27

Figura 4. Diversidad de especies epífitas por familia en la región de Baja Talamanca.

Especies de interés para la conservación

En relación con las especies de interés para la conservación se registraron 76 especies

endémicas del país (Apéndice I), lo cual representa alrededor de un 3% del total de especies del

área, un porcentaje de endemismo bajo, en relación con el porcentaje nacional (11-12 %, Zamora et

al. 2004) y esperable para esta zona. De estas especies destacan Chloroleucon sp. A

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Orchidaceae

Araceae

Bromeliaceae

Gesneriaceae

Polypodiaceae

Piperaceae

Dryopteridaceae

Aspleniaceae

Cyclanthaceae

Marcgraviaceae

Cactaceae

Hymenophyllaceae

Melastomataceae

Pteridaceae

Davalliaceae

Loranthaceae

Santalaceae

Commelinaceae

Lycopodiaceae

Solanaceae

Asteraceae

Campanulaceae

Ericaceae

Hydrangeaceae

Psilotaceae

Rubiaceae

Urticaceae

No. de Especies

Fam

ilias

Page 32: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

28

(Fabaceae/Mim.), Desmoncus costaricensis (Arecaceae), Dicranopygium tatica (Cyclanthaceae),

Eugenia ludoviciana (Myrtaceae), Herpetacanthus stenophyllus (Acanthaceae), Hoffmannia

subcapitata (Rubiaceae), Justicia almedae (Acanthaceae), Manilkara spectabilis (Sapotaceae),

Mortoniodendron longipedunculatum (Malvaceae), Nectandra longipetiolata (Lauraceae),

Paradrymonia alata (Gesneriaceae), Streblacanthus monospermus (Acanthaceae), Thelypteris

oroniensis (Thelypteridaceae) y Weberocereus trichophorus (Cactaceae), todas con una

distribución muy delimitada y restringida a la región del Caribe Sur costarricense, por lo cual se

pueden considerar como plantas exclusivas de la zona.

Otro grupo de especies, aunque no endémicas del país, tienen una distribución restringida a

esta región del Caribe Sur, algunas incluso corresponden a endemismos regionales compartidos

entre Costa Rica y Panamá (*), razón por la cual también son parte de esa flora exclusiva de la zona.

Este grupo incluye 36 especies: Anthurium fatoense* (Araceae), Anthurium pageanum* (Araceae),

Anthurium paludosum (Araceae), Calyptrogyne condensata* (Arecaceae), Cassytha filiformis

(Lauraceae), Dicranopygium grandifolium (Cyclanthaceae), Dicranopygium wallisii

(Cyclanthaceae), Dracontium spruceanum (Araceae), Dresslerothamnus angustiradiatus*

(Asteraceae), Epidendrum angustisegmentum* (Orchidaceae), Ficus apollinaris (Moraceae),

Gasteranthus acropodus* (Gesneriaceae), Gasteranthus imbricans* (Gesneriaceae), Goeppertia

allenii* (Marantaceae), Halodule wrightii (Cymodoceaceae), Halophila decipiens

(Hydrocharitaceae), Heliconia talamancana* (Heliconiaceae), Lycianthes sanctae-marthae

(Solanaceae), Megalastrum squamosum (Dryopteridaceae), Monolena primuliflora

(Melastomataceae), Monstera obliqua (Araceae), Passiflora pallida (Passifloraceae), Pentagonia

hirsuta (Rubiaceae)*, Philodendron grayumii (Araceae), Psychotria sixaolensis (Rubiaceae)*,

Quararibea gomeziana* (Bombacaceae), Reldia minutiflora (Gesneriaceae), Rhamnidium

caloneurum* (Rhamnaceae), Rhynchospora colorata (Cyperaceae), Sciadocephala dressleri

(Asteraceae), Scutellaria tenuipetiolata (Lamiaceae), Spartina spartinae (Poaceae), Syringodium

filiforme (Cymodoceaceae), Terminalia buceras (Combretaceae), Thalassia testudinum

(Hydrocharitaceae), Triolena spicata (Melastomataceae), Triplasis purpurea (Poaceae).

Page 33: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

29

Dentro de las especies consideradas como amenazadas por diferentes estudios (Jiménez 1998,

Estrada et al. 2005, Estrada & Rodríguez 2009), en la región se registraron 4 especies en la categoría

de Peligro de Extinción o Peligro Crítico Abarema barbouriana (Fabaceae), Hymenolobium

mesoamericanum (Fabaceae), Passiflora nelsonii (Passifloraceae), Passiflora pallida (Passifloraceae);

6 especies Amenazadas o En Peligro Cedrela odorata (Meliaceae), Copaifera aromatica (Fabaceae),

Cynometra hemitomophylla (Fabaceae), Humiriastrum diguense (Humiriaceae), Passiflora

arbelaezii (Passifloraceae), Sideroxylon capiri (Sapotaceae); y 19 especies categorizadas como

Vulnerables, especialmente por ser especies muy escasas y/o sometidas a una explotación intensa:

Balizia elegans (Fabaceae), Campnosperma panamensis (Anacardiaceae), Ceiba pentandra

(Malvaceae), Dipteryx panamensis (Fabaceae), Dussia macroprophyllata (Fabaceae/Pap.), Lecythis

ampla (Lecythidaceae), Macrohasseltia macroterantha (Flacourtiaceae), Maranthes panamensis

(Chrysobalanaceae), Minquartia guianensis (Olacaceae), Passiflora guatemalensis (Passifloraceae),

Passiflora seemannii (Passifloraceae), Passiflora serratifolia (Passifloraceae), Passiflora

talamancensis (Passifloraceae), Prioria copaifera (Fabaceae/Caes.), Ruptiliocarpon caracolito

(Lepidobotryaceae), Sacoglottis trichogyna (Humiriaceae), Terminalia buceras (Combretaceae),

Terminalia bucidoides (Combretaceae) y Terminalia oblonga (Combretaceae).

Finalmente existe un grupo de especies que presenta alguna característica de interés social o

cultural ya sea por su historia cultural, uso o particularidad ecológica, lo cual las hace llamativas

para el sector turístico y la sociedad en general. Entre estas especies destacan las tres únicas especies

de “zacates” marinos conocidas en el país Halodule wrightii (Cymodonaceae), Syringodium

filiforme (Cymodoceaceae) y Thalassia testudinum (Hydrocharitaceae), y las dos únicas especies de

gimnospermas nativas encontradas en la región Gnetum leyboldii (Gnetaceae), Zamia

neurophyllidia (Zamiaceae). Entre las especies de importancia cultural muy asociadas a la artesanía,

medicina popular o gastronomía caribeña están: achiote (Bixa orellana), arasá (Eugenia stipitata),

bejuco del hombre (Heteropsis oblongifolia), cacao (Theobroma cacao), caña brava (Gynerium

sagittatum), cocotero (Cocos nucifera), estococa (Carludovica drudei), gavilana (Neurolaena lobata),

Page 34: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

30

fruta de pan (Artocarpus altilis)*, icaco (Chrysobalanus icaco), indio desnudo (Bursera simaruba),

jengibre (Zingiber officinale)*, jackfruit (Artocarpus heterophyllus)*, katuk (Sauropus

androgynus)*, noni (Morinda citrifolia)*, ñampí (Dioscorea trifida)*, pejibaye (Bactris gasipaes)*,

rosa de Jamaica (Hibiscus sabdariffa)*, seso vegetal (Blighia sapida)*, sorosí (Momordica charantia),

uña de gato (Uncaria tomentosa), vainillas (Vanilla spp., Orchidaceae), yuca (Manihot esculenta),

zarzaparrillas (Smilax spp.), muchas de ellas especies introducidas (*).

Hallazgos de interés

Los hallazgos de mayor relevancia encontrados dentro del área de estudio, se refieren a

entidades que aún se encuentran en estudio y que posiblemente representen, al menos, nuevos

registros para la flora del país, estas son Buchenavia sp. (Combretaceae), Caryodaphnopsis sp.

(Lauraceae), Ficus sp. (Moraceae), Guarea sp. (Meliaceae), Ocotea sp. (Lauraceae), Pouteria sp.

(Sapotaceae), Psiguria sp. (Cucurbitaceae) y Passiflora sp. (Passifloraceae).

Por otra parte, se documentaron varias ampliaciones de distribución: Annona amazonica

(Annonaceae), anteriormente conocido en el Pacífico Sur y en el Caribe solo en la Estación

Biológica la Selva, Sarapiquí; Virola cf. macrocarpa (Myristicaceae), solo conocido en el Pacífico

Central y Sur; Itzaea sericea (Convolvulaceae) antes conocida de la vertiente pacífica (Cerro

Turrubares, El Rodeo y P.N. Carara); Arachnothryx costaricensis (Rubiaceae), solo conocido en

vertiente Caribe de las cordilleras de Guanacaste y Tilarán y una colección del Pacífico Central;

Vochysia gentryi (Vochysiaceae), una especie anteriormente solo conocida en la llanuras de San

Carlos y en la vertiente Pacífica; Psychotria clivorum antes conocida de Upala y Nyssa talamancana

(Cornaceae), un árbol de gran tamaño, muy escaso y endémico de Costa Rica y Panamá,

anteriormente solo conocido un poco más al sur de esta región, entre 500 y 800 m (P.N. Hitoy

Cerere, Amubri y Alto Lari en la cordillera de Talamanca y Bocas del Toro en Panamá).

Page 35: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

31

Vegetación de las planicies (0-100 msnm)

Esta región incluye todas las tierras bajas y las áreas costeras del Caribe Sur, de 0 a 100

msnm. En estas áreas se registró una diversidad de 1 854 especies nativas o naturalizadas (más 93

especies introducidas), provenientes de 8 147 registros de plantas. Las familias de plantas con mayor

número de especies fueron: Fabaceae (119 spp.), Rubiaceae (108 spp.), Poaceae (100 spp.), Araceae

(79 spp.), Melastomataceae (63 spp.), Asteraceae (59 spp.), Orchidaceae (58 spp.), Piperaceae (58

spp.), Cyperaceae (50 spp.) y Malvaceae (50 spp.). A nivel de géneros destacan Piper (41 spp.),

Anthurium (29 spp.), Psychotria (27 spp.), Solanum (24 spp.) y Miconia (21 spp.). En comparación

con los datos registrados para toda la región de Baja Talamanca, se presentan prácticamente las

mismas familias y géneros más diversos, en un orden muy similar.

En las áreas cercanas a la costa, se presentan bosques muy húmedos, con suelos mal

drenados, donde son comunes especies arborecentes como Andira inermis (Fabaceae), Annona

papilionella (Annonaceae), Apeiba membranacea (Malvaceae), Astrocaryum alatum (Arecaceae),

Brosimum lactescens (Moraceae), Carapa nicaraguensis (Meliaceae), Cassipourea guianensis

(Rhizophoraceae), Dussia macroprophyllata (Fabaceae), Elaeis oleifera (Arecaceae), Ficus

colubrinae (Moraceae), Ficus insipida (Moraceae), Genipa americana (Rubiaceae), Grias cauliflora

(Lecythidaceae), Hieronyma alchorneoides (Euphorbiaceae), Hura crepitans (Euphorbiaceae),

Iriartea deltoidea (Arecaceae), Luehea seemannii (Malvaceae), Ormosia panamensis (Fabaceae),

Otoba novogranatensis (Myristicaceae), Pentaclethra macroloba (Fabaceae), Poulsenia armata

(Chilamate espinoso), Prioria copaifera (Fabaceae), Pterocarpus officinalis (Fabaceae), Quararibea

asterolepis (Malvaceae), Socratea exorrhiza (Arecaceae), Spondias mombin (Anacardiaceae),

Symphonia globulifera (Clusiaceae), Terminalia oblonga (Combretaceae), Virola koschnyi

(Myristicaceae), Virola multiflora (Myristicaceae) y Virola sebifera (Myristicaceae).

Una variante de estos bosques (La Selva Anegada Igapoide, denominada por Gómez 1986),

son áreas dominadas principalmente por árboles de sangrillo (Pterocarpus officinalis) y cativo

Page 36: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

32

(Prioria copaifera) y en menor grado la palma de yolillo (Raphia taedigera), los cuales presentan

suelos con frecuencia inundados (ej. alrededores de Cieneguita, Estero Negro y P.N. Cahuita). Otras

zonas pantanosas y también frecuentemente inundadas, presentan los llamados cativales, un tipo

de bosque muy alto, donde predomina mayormente el cativo (Prioria copaifera), aunque también

son frecuentes especies como la caobilla (Carapa nicaraguensis), el guácimo colorado (Luehea

seemannii), el gavilán (Pentaclethra macroloba), la fruta dorada (Virola koschnyi, V. multiflora y

V. sebifera) y las palmas arborescentes Iriartea deltoidea y Socratea exorrhiza. También existen

otras áreas que permanencen inundadadas permanentemente (La Selva Anegada Igapoide en su

núcleo, según Gómez 1986), las cuales están dominadas básicamente por el yolillo (Raphia

taedigera), con muy pocas especies arborescentes como el sangrillo (Pterocarpus officinalis) y el

gavilán (Pentaclethra macroloba). Estas áreas corresponden a los llamados Yolillales y presentan

una diversidad muy baja (Gómez 1986), producto de estas extremas condiciones edáficas.

En las áreas costeras las especies arborescentes más frecuentes son Andira inermis

(Fabaceae), Annona glabra (Annonaceae), Amphitecna latifolia (Bignoniaceae), Citharexylum

caudatum (Verbenaceae), Coccoloba uvifera (Polygonaceae), Cocos nucifera (Arecaceae), Elaeis

oleifera (Areaceae), Inga multijuga (Fabaceae), Malouetia guatemalensis (Apocynaceae), Morinda

citrifolia (Rubiaceae), Talipariti tiliaceum (Malvaceae), Terminalia catappa (Combretaceae),

Thevetia ahouai (Apocynaceae) y Zygia latifolia (Fabaceae). Además de hierbas y arbustos como

Alibertia edulis (Rubiaceae), Chrysobalanus icaco (Chrysobalanaceae), Costus woodsonii

(Costaceae), Crinum erubescens (Amaryllidaceae), Dalbergia monetaria (Fabaceae), Dalbergia

ecastaphyllum (Fabaceae), Hymenocallis littoralis (Amaryllidaceae), Montrichardia arborescens

(Araceae), Nephrolepis brownii (Nephrolepidaceae), Piper littorale (Piperaceae), Posoqueria

latifolia (Rubiaceae), Randia aculeata (Rubiaceae), Spathiphyllum friedrichsthalii (Araceae),

Sphagneticola trilobata (Asteraceae) y bejucos como Canavalia rosea (Fabaceae), Ipomoea imperati

(Convolvulaceae), Ipomoea mauritiana (Convolvulaceae), Ipomoea pes-caprae (Convolvulaceae),

Rhabdadenia biflora (Apocynaceae) y Vigna luteola (Fabaceae). Por su parte, en los esteros es

común la presencia de manglares, donde domina principalmente Rhizophora mangle

Page 37: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

33

(Rhizophoraceae), junto a otros mangles como Avicennia germinans (Acanthaceae), Conocarpus

erectus (Combretaceae) y Laguncularia racemosa (Combretaceae), además del helecho Acrostichum

aureum (Pteridaceae).

En los bordes de los ríos son típicos los árboles de Albizia carbonaria, Vachellia ruddiae y

Zygia longifolia, todos de la familia Fabaceae, arbustos de Clibadium grandifolium (Asteraceae) y

las hierbas Gynerium sagittatum (caña brava) y Pennisetum purpureum (Zacate gigante) de la

famila Poaceae, que tienden a formar densos grupos.

Vegetación de Veragua y áreas aledañas

La localidad de Veragua incluye áreas de elevación baja y media entre los 100 y 500 msnm,

como parte de las cuencas de los ríos Victoria, Peje y Segundo, al oeste de la ciudad de Limón. En

esta región se registró una diversidad de 558 especies nativas o naturalizadas, provenientes de 835

registros de plantas. Las familias con mayor número de especies fueron: Rubiaceae (50 spp.),

Melastomataceae (37 spp.), Araceae (32 spp.), Piperaceae (27 spp.), Fabaceae (24 spp.), Gesneriaceae

(20 spp.), Orchidaceae (17 spp.), Malvaceae (14 spp.), Asteraceae (11 spp.), Meliaceae (11 spp.) y

Solanaceae (11 spp.). A nivel de géneros destacan Piper (20 spp.), Anthurium (17 spp.), Psychotria

(14 spp.), Miconia (13 spp.), Inga (12 spp.), Clidemia (9 spp.) y Heliconia (9 spp.). En comparación

con los datos registrados para toda la región de Baja Talamanca, se presentan prácticamente las

mismas familias y géneros más diversos, aunque no todos ubicados en el mismo orden; destaca el

ascenso en diversidad de la familia Gesneriaceae y un descenso de la familia Fabaceae. Es muy

posible también que se requiera mayor muestreo en algunos grupos (ej. Piperaceae, Asteraceae,

Poaceae, Cyperaceae, Solanaceae, Arecaceae).

Estas áreas presentan bosques muy húmedos con árboles que sobrepasan los 30 m de altura y

hasta 2 m de diámetro, los cuales conforman el dosel superior. Entre las especies de árboles que

podemos encontrar en este estrato se encuentran: Apeiba membranacea (Peine de mico),

Page 38: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

34

Aspidosperma spruceanum (Apocynaceae), Brosimum lactescens (Moraceae), Bursera simaruba

(Burseraceae), Carapa nicaraguensis (Meliaceae), Cedrela odorata (Meliaceae), Ceiba pentandra

(Malvaceae), Chimarrhis parviflora (Rubiaceae), Chionanthus panamensis (Oleaceae), Cordia

megalantha (Boraginaceae), Dussia macroprophyllata (Fabaceae), Ficus garcia-barrigae (Moraceae),

Guarea kunthiana (Meliaceae), Hieronyma alchorneoides (Euphorbiaceae), Hura crepitans

(Euphorbiaceae), Ilex skutchii (Aquifoliaceae), Inga leiocalycina (Fabaceae), Lecointea amazonica

(Fabaceae), Macrohasseltia macroterantha (Salicaceae), Maranthes panamensis (Chrysobalanaceae),

Matisia cordata (Malvaceae), Minquartia guianensis (Olacaceae), Mortoniodendron anisophyllum

(Malvaceae), Pentaclethra macroloba (Fabaceae), Poulsenia armata (Moraceae), Pterocarpus

officinalis (Fabaceae), Quararibea asterolepis (Malvaceae), Ruptiliocarpon caracolito

(Lepidobotryaceae), Sterculia recordiana (Malvaceae), Symphonia globulifera (Clusiaceae),

Tabebuia rosea (Bignoniaceae), Terminalia oblonga (Combretaceae), Trattinnickia aspera

(Burseraceae), Virola koschnyi (Myristicaceae). En un segundo estrato debajo del dosel son

abundantes árboles como Annona papilionella (Annonaceae), Calatola costaricensis (Icacinaceae),

Brosimun guinense (Moraceae), Compsoneura mexicana (Myristicaceae), Jacaratia spinosa

(Caricaceae), Protium spp. (Burseraceae), Matisia ochrocalyx (Malvaceae), Talauma gloriensis

(Magnolia), Virola multiflora (Myristicaceae), Xylopia bocatorena (Annonaceae). En este estrato

son distintivas y abundantes palmas arborescentes como Socratea exhorrhiza (Maquenque), Iriartea

deltoidea (Palmito dulce, Chonta) y Astrocaryum alatum (Coquillo, coquito). La parte baja del

bosque o sotobosque contiene una buena cantidad de palmas como la suita o coligallo

(Calyptrogyne ghiesbreghtiana), la suita (Asterogyne martiana), arbustos de las familias de las

rubiáceas y melastomatáceas, el cacao de montaña (Carpotroche platyptera), la guayaba de mono

(Posoqueria latifolia), zamias (Zamia neurophyllidia), diversas plantas trepadoras entre las que

destaca la familia de las aráceas con filodendros, anturios y tabacones y algunos helechos

arborecentes (Cyathea stipularis y Alsophila cuspidata).

En los bosques secundarios de etapas tempranas o intermedias de recuperación abundan las

Heliconias (especialmente Heliconia longa, H. mariae, H. pogonantha var. holerythra), las Calateas

Page 39: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

35

o platanillas (Marantaceae), hierbas de las familias Poaceae y Cyperaceae; el bejuco Uncaria

tomentosa (Rubiaceae, Uña de gato) y arbustos o árboles pequeños de las familias Melastomataceae,

Piperaceae y Rubiaceae (especialmente Isertia laevis y Psychotria berteriana), así como árboles de

Cecropia insignis y C. obtusifolia (Urticaceae, guarumos), Colubrina spinosa (Rhamnaceae), Cordia

cymosa (Boraginaceae), Inga spp. (Fabaceae, guabas), Ochroma pyramidale (Malvaceae, balsa),

Pentaclethra macroloba (Fabaceae, gavilán), Senna papillosa (Fabaceae) y Trema micrantha

(Cannabaceae, jucó).

El componente epífito representa alrededor de un 14 % (81 spp.) de la flora total y está

ampliamente representado por las familas Araceae (26 spp.), Gesneriaceae (13 spp.) y Orchidaceae

(13 spp.) que incluyen más del 60% de esta flora epífita. A nivel de géneros destacan por su

diversidad Anthurium (15 spp.), Drymonia (7 spp.), Peperomia (6 spp.), Columnea (5 spp.) y

Philodendron (5 spp.). Algunas de las especies de epífitas más comunes son Anthurium bakeri,

Anthurium cuspidatum, Anthurium clavigerum, Anthurium consobrinum, Anthurium ravenii,

Anthurium watermaliense y Philodendron hederaceum de la familia Araceae; Columnea purpurata,

Columnea maculata y Drymonia macrophylla de la familia Gesneriaceae; Peperomia

macrostachyos, Peperomia rotundifolia y Peperomia serpens de la famila Piperaceae.

Vegetación de las estribaciones de la Fila Matama (Cerros Chimú y Muchilla)

Estas áreas incluyen las estribuaciones de la Fila Matama más cercanas a la costa,

específicamente el cerro Chimú (cuenca alta del río Segundo) y el cerro Muchilla, en elevaciones

que van de los 500 y 1300 msnm. En estas zonas, aunque más allá de la región de Baja Talamanca, se

realizaron algunas incursiones a manera de exploración botánica, con el fin documentar la flora de

una región poco explorada en el país, por lo cual los datos de diversidad todavía son muy

preliminares. En estas áreas se registró una diversidad de 477 especies nativas o naturalizadas,

provenientes de 714 registros de plantas. Las familias de plantas con mayor número de especies

fueron: Rubiaceae (52 spp.), Araceae (38 spp.), Gesneriaceae (29 spp.), Melastomataceae (29 spp.),

Page 40: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

36

Piperaceae (23 spp.), Arecaceae (20 spp.) Orchidaceae (11 spp.) y Clusiaceae (10 spp.). A nivel de

géneros destacan Anthurium (26 spp.), Psychotria (16 spp.), Piper (14 spp.), Heliconia (9 spp.),

Peperomia (9 spp.), Columnea (8 spp.), Drymonia (8 spp.) y Miconia (8 spp.). En comparación con

los datos registrados para toda la región de Baja Talamanca, aunque se mantienen varias de las

mismas familias y géneros más diversos, acá destaca la presencia de las familas Gesneriaceae,

Arecaceae y Clusiaceae entre los primeros lugares en diversidad y la ausencia de Fabaceae en estos

primeros lugares.

En estas áreas se presentan bosques muy conservados y extensos, muy húmedos o pluviales,

con nubosidad frecuente, condiciones diferentes a las de los bosques de áreas más bajas. Acá se

presenta una composición florística más heterogénea y mezclada, difícil de caracterizar, con

elementos de partes altas y bajas y un componente exclusivo de estas áreas medias. Algunos

elementos arbóreos propios de estas áreas y ausentes en elevaciones bajas son Alzatea verticillata

(Alzateaceae), Arachnothryx calycosa (Rubiaceae), Billia rosea (Sapindaceae), Byrsonima herrerae

(Malpighiaceae), Chionanthus panamensis (Oleaceae), Daphnopsis morii (Thymelaeaceae),

Dystovomita paniculata (Clusiaceae), Gordonia fruticosa (Theaceae), Helicostylis tovarensis

(Moraceae), Inga latipes (Fabaceae), Meliosma depressiva (Sabiaceae), Meliosma glabrata

(Sabiaceae), Nyssa talamancana (Cornaceae), Plinia salticola (Myrtaceae), Vochysia gentry

(Vochysiaceae), Ternstroemia tepezapote (Theaceae). El componente epífito en estos bosques está

mejor representado que en los bosques de tierras bajas del Caribe, con alrededor de un 22% de la

flora total, con las familias Araceae (33 spp.), Gesneriaceae (14 spp.), Orchidaceae (9 spp.) y

Piperaceae (8 spp.), como las familias más diversas. También los datos de endemismo tienen a ser

mayores que en tierras bajas con cerca de un 6% (el doble del registrado para toda la región de Baja

Talamanca).

Varios de los hallazgos registrados y aún en estudio proceden de estas áreas: Passiflora sp.

(Passifloraceae), Ficus sp. (Moraceae), Guarea sp. (Meliaceae). Además, es importante el registro

de la especie Nyssa talamancana (Cornaceae), un árbol de gran tamaño, muy escaso y endémico de

Costa Rica y Panamá, anteriormente solo conocido un poco más al sur de esta región, entre 500 y

Page 41: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

37

800 m (P.N. Hitoy Cerere, Amubri y Alto Lari en la cordillera de Talamanca y Bocas del Toro en

Panamá).

CONCLUSIONES Y RECOMENDACIONES

La región de Baja Talamanca aún posee una cobertura boscosa considerable, especialmente

en sus partes montañosas. El presente estudio demuestra el valor de los bosques aquí presentes para

la conservación, ya que albergan una alta diversidad florística (2 258 especies), estimada en

alrededor de un 24 % de la flora costarricense. Además, se presentan especies exclusivas del Caribe

Sur, que no se encuentran en otras partes del país (varias endémicas nacionales o regionales) y otras

que se encuentran en alguna categoría de amenaza, principalmente por la sobreexplotación o por la

pérdida de su hábitat. Además en esta región se encontraron especímenes que podrían resultar en

informes o especies nuevas para el país.

A nivel de ecosistémico en la región también se encuentra una importante representación de

diferentes tipos de humedales (Manglares, Yolillales, Cativales, bosques de Sangrillos), que son

hábitat de gran importancia para diferentes especies de flora y fauna.

La principal amenaza de estos bosques sigue siendo la deforestación y desconocimiento de su

importancia para las poblaciones humanas. En algunas partes aún se observa una intensa tala de

árboles. En otros lugares con cobertura boscosa se presentan abras, socolado de la parte baja del

bosque y apertura de caminos, con miras al cambio de uso de suelo.

Es importante promover en la región actividades enfocadas a la protección y conservación

de estos ricos bosques. Se debe difundir más el conocimiento disponible sobre la biodiversidad de

esta región, promover su valoración e importancia para la sociedad e incentivar su uso sostenible

con actividades económicas de bajo impacto ambiental, así como reconocer económicamente los

servicios ambientales y ecosistémicos de las áreas silvestres aún presentes en la zona.

Page 42: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

38

LITERATURA CITADA

Acuña C., R. H. 2010. A new species of Zamia (Zamiaceae) from Costa Rica. Brenesia 73-74: 29-33.

Bustillo, R., J.D. Alfaro, L. Tenorio, G. Aguilar, C. Garcia & B. Venegas. 1993. Diagnóstico de

prefactibilidad del Corredor Biológico Talamanca-Caribe.The Nature Conservancy. RBA-

ACA-CEDARENA-MIRENEM-ANAL. 155 p.

Cascante, A. Las Plantas del Dosel del Bosque: Guía para los géneros de plantas epifitas floríferas de

Costa Rica. Museo Nacional de Costa Rica. En prep.

Epidendra: The Global Orchid Taxonomic Netword, 2004. Parque Nacional Cahuita [online].

<http://www.epidendra.org/parquesnacionales/cahuita/index.htm>.[julio 2014].

Estrada, A. & A. Rodríguez. 2009. Flores de Pasión de Costa Rica. Editorial INBio. Heredia, Costa

Rica. 448 p.

Estrada, A., A. Rodríguez A. & J. Sánchez. 2005. Evaluación y categorización del estado de

conservación de plantas en Costa Rica. Museo Nacional de Costa Rica, Instituto Nacional de

Biodiversidad, Sistema Nacional de Áreas de Conservación (SINAC-MINAET).

Mimeografíado. 228 pp.

Gómez-Laurito, J. 2010. Una nueva Eugenia L. (Myrtaceae) del Caribe costarricense. Brenesia 73-

74: 26-27.

Hammel, B. 2003. New Species of Cyclanthaceae from Southern Central America and Northern

South America. Novon 13: 52-63.

Jiménez, Q. 1998. Árboles maderables en peligro de extinción en Costa Rica. 2da edición. Editorial

INBio. Heredia, Costa Rica. 163 p.

Kriebel Haehner, R. 2004. Two new species and one new name in the Gesneriaceae from Costa

Rica. Rhodora 106(925): 43–51.

Monro, A. K. 2009. A new species of Pilea (Urticaceae) from the Talamanca Mountains, Costa Rica.

Phytotaxa 2: 24-28.

Page 43: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

39

Rodríguez G., A. 2004. Cinco especies nuevas de Mortoniodendron (Tiliaceae) para Costa

Rica. Novon 14(4): 476–485.

Sánchez V., P.E. 1983. Flórula del Parque Nacional Cahuita. Editorial Universidad Estatal a

Distancia. San José, Costa Rica. 377 p.

Valverde, O. 1998. Estructura forestal y patrones floristicos de dos bosques tropicales húmedos de la

cordillera de Talamanca, Costa Rica. Brenesia 49-50: 39-60.

Zamora, N., B. E. Hammel, M. H. Grayum. 2004. Vegetación. In: B.E. Hammel, M. H. Grayum, C.

Herrera & N. Zamora (eds.). Manual de Plantas de Costa Rica, Vol I. Monogr. Syst. Bot.

Missouri Bot. Gard. 97 : 91-216.

Page 44: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

40

LOS MACROHONGOS DE BAJA TALAMANCA, LIMÓN, COSTA RICA

Armando Ruiz Boyer

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

[email protected]

RESUMEN

Se realizó un inventario de los macrohongos de la región de Baja Talamanca, Limón, Costa

Rica. La información para este trabajo se obtuvo de una búsqueda en las colecciones depositadas en

el Herbario Nacional de Costa Rica (CR) y en el Herbario del Instituto Nacional de Biodiversidad

(INB); además, de las recolectas y observaciones de campo llevadas a cabo por el autor y otros

investigadores del Departamento de Historia Natural del Museo Nacional de Costa Rica (MNCR),

durante el período comprendido entre febrero de 2011 y septiembre de 2012. Un total de 146

especies se registraron para la zona. Los órdenes Polyporales y Agaricales (Basidiomycetes), y

Xylariales (Ascomycetes), fueron los grupos mejor representados. Las especies más frecuentes

corresponden a las orejas de palo Earliella scabrosa, Phellinus gilvus, Pycnoporus sanguineus, Rigidoporus microporus y Trametes elegans. Debido a las diferentes sustancias activas, por ejemplo

alucinógenas y tóxicas, que poseen algunos de los hongos incluidos en este estudio, se recomienda

consultar con un especialista cuando no se tenga total certeza de la identidad de ellos. En este

trabajo se resaltan algunas especies de interés turístico por su condición alucinógena, medicinal,

comestible y tóxica. El mantenimiento de los bosques en su estado natural, es de suma importancia

para evitar no sólo la pérdida de los sustratos que requieren los hongos para su crecimiento, sino

también para conservar la enorme biodiversidad que estos albergan, especialmente en las zonas

tropicales.

Page 45: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

41

INTRODUCCIÓN

Los macrohongos son aquellos hongos que podemos observar fácilmente a simple vista, es

decir, aquellos que se caracterizan por formar estructuras reproductoras macroscópicas. La mayoría

de estos hongos se clasifican dentro de dos grandes divisiones o filos: Ascomycota y Basidiomycota

(Franco-Molano et al. 2005), que en este estudio serán tratadas como Ascomycetes y

Basidiomycetes, respectivamente. La primera de ellas representa el grupo más numeroso dentro del

reino de los hongos y microscópicamente se distingue por poseer ascos y ascosporas, estas últimas

estructuras se producen dentro de los ascos y por lo general se observan en número de ocho;

mientras que la segunda está constituida por basidios y basidiósporas, las cuales se forman fuera del

basidio y usualmente se presentan en número de cuatro (Binion et al. 2008).

Los miembros de estos dos grupos poseen formas, colores y texturas muy variadas y

llamativas; en éstos encontramos las conocidas copitas, los dedos, las sombrillas, las estrellas de

tierra, los cuernos hediondos, los nidos de pájaro y las orejas de palo, entre otras. Por ejemplo,

pueden crecer sobre madera viva o madera muerta, suelo, estiércol y hojarasca. Aunque, es posible

encontrarlos sobre un sinfín de sustratos que proporcionen nutrientes para su buen desarrollo.

Diversos hongos, representantes de dichas divisiones, son empleados como alimento por el

ser humano, ya que, contienen tantos nutrientes como algunos alimentos de origen animal o

vegetal, y además de gran cantidad de agua poseen proteínas, vitaminas, minerales y otras

sustancias (Mata 2003). Otros son utilizados en la medicina tradicional porque tienen propiedades

anticancerígenas y antitumorales, a que sirven como hemostáticos o de ellos se extraen sustancias

para controlar y a veces curar algunas enfermedades (Franco-Molano et al. 2005). Sin embargo,

algunos también pueden ser alucinógenos y tóxicos, debido a las diferentes sustancias activas que

poseen. Por lo anterior, siempre es recomendable consultar con un especialista en micología,

persona que estudia los hongos, cuando no se tenga total certeza de la identidad de ellos. En este

Page 46: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

42

estudio se incluyen, en el apartado de especies de interés, algunos taxones que son de importancia

por su condición alucinógena, medicinal, comestible y tóxica.

El objetivo de este trabajo es documentar las especies de macrohongos presentes en el Caribe

Sur de Costa Rica, con el fin de facilitar el conocimiento de la diversidad de estos organismos en el

área, además de contribuir a fomentar los planes de manejo para la conservación de los bosques y la

diversidad biológica en la zona.

MATERIAL Y MÉTODOS

La información para este estudio proviene de una búsqueda en las colecciones depositadas en

el Herbario Nacional de Costa Rica (CR) y en el Herbario del Instituto Nacional de Biodiversidad

(INB); además, de las recolectas y observaciones de campo realizadas por el autor y otros

investigadores del Departamento de Historia Natural del Museo Nacional de Costa Rica (MNCR).

Las recolectas y observaciones de campo se realizaron en la región de Baja Talamanca (ver

Fig.1, de la sección de introducción de este informe), en tres zonas altitudinales. La primera

comprende las planicies de 0-100 msnm. En esta zona se visitaron tres localidades: el Parque

Nacional Cahuita (0-10 msnm), el Refugio de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo (0-10 msnm) y

los márgenes del río Bananito (30-100 msnm). La segunda zona fue la localidad de Las Brisas de

Veragua, concretamente en la propiedad de Veragua Rain Forest Park, con un gradiente altitudinal

entre 230 y 420 msnm. También, se recorrieron las estribaciones sureste y noreste del cerro

Muchilla (entre 140 y 490 msnm). La tercera zona fue las estribaciones del cerro Chimú, entre 600

a 700 msnm.

Se efectuaron un total de 11 giras de campo entre febrero de 2011 y septiembre de 2012. Las

giras se distribuyeron de la siguiente manera: 3 giras a Veragua Rain Forest Park (28 febrero-4

marzo 2011, 21-25 marzo 2011, 3-7 de octubre 2011), 2 giras a Bananito (11-15 abril 2011, 21-25

Page 47: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

43

noviembre 2011), 3 giras al Parque Nacional Cahuita (22-26 agosto 2011, 7-11-mayo 2012, 12-14

septiembre 2012), 2 giras al Refugio de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo (9-13 abril 2012, 28-31

agosto 2012) y 1 gira a las estribaciones del cerro Chimú (10-11 septiembre 2012).

Los ejemplares producto de dichas giras se encuentran depositados en el Herbario Nacional

de Costa Rica (CR). Adicionalmente, se tomaron fotografías de los ejemplares, las cuales se

utilizaron como material de apoyo y fueron incorporadas a la colección de imágenes del

Departamento de Historia Natural del Museo Nacional de Costa Rica.

Los especímenes se recolectaron al azar en bosques secundarios poco intervenidos a partir de

recorridos por el sotobosque, orilla de ríos, bordes de caminos y senderos. Se examinaron troncos

en pie, caídos o en descomposición y mantillo.

Los cuerpos fructíferos recolectados se colocaron, según el grupo, en bolsas de papel o en

papel encerado y se tomó nota de sus características macroscópicas (por ejemplo, color, forma y

tamaño) en estado fresco así como del sustrato en el que se encontraron. Cuando fue posible se

identificó el sustrato. Posteriormente, fueron llevados al herbario para su preservación e

identificación. La preservación se realizó por secado en estufa a aproximadamente 30ºC durante 1 ó

2 días, de acuerdo con la consistencia de cada ejemplar. La identificación se realizó a partir de

preparaciones de las estructuras fértiles de cada ejemplar montadas en KOH (Hidróxido de Potasio)

al 3% y en reactivo de Melzer (Gilbertson & Ryvarden 1986), que luego fueron observadas por

medio de un microscopio óptico. Se utilizó la literatura taxonómica disponible (Furtado 1967, 1981;

Ryvarden & Johansen 1980; Gilbertson & Ryvarden 1986, 1987; Larsen & Cobb-Poulle 1990; Núñez

& Ryvarden 1995; Ruiz-Boyer 1998; Mata 2003; Ryvarden 2004; Franco-Molano et al. 2005) y

cuando los ejemplares no presentaron esporas, se compararon con muestras de herbario ya

identificadas (Herbario Nacional de Costa Rica [CR], Herbario de la Escuela de Biología,

Universidad de Costa Rica [USJ] y el Herbario del Instituto Nacional de Biodiversidad [INB]).

Page 48: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

44

Se evaluaron características macroscópicas (por ejemplo, forma, tamaño y color) y

microscópicas (por ejemplo, presencia o ausencia de estructuras estériles [cistidios, cistidiolos, setas,

etc.], esporas y dimensiones) de los cuerpos fructíferos (Ryvarden 1991, Mata 2003, Mata et al.

2003, Franco-Molano et al. 2005).

Las especies incluidas en este trabajo se listan en orden alfabético por clase, orden, familia y

género según Kirk et al. (2001, 2008) y a cada una de ellas se le asocian observaciones (cuando lo

amerita) y un ejemplar testigo (Anexo 2). Se excluyen de este estudio los microhongos y los

Myxomycetes.

RESULTADOS Y DISCUSIÓN

Descripción de los macrohongos de Baja Talamanca

Un total de 937 especímenes de macrohongos se registraron para la región de Baja

Talamanca. Estos especímenes representan 146 especies que se distribuyen en 2 clases, 11 órdenes,

27 familias y 76 géneros. La clase Basidiomycetes fue la mejor representada con 126 especies

(86,3%). La mayoría de las especies pertenecen a los órdenes Polyporales (60) y Agaricales (37),

seguidos por los Geastrales y Phallales (7), Hymenochaetales (6), Auriculariales (5), Russulales (2), y

Boletales y Trechisporales (1). De la clase Ascomycetes se encontró un número menor de especies

(20) que representa un 13,7% del total. El orden Xylariales con 14 especies fue el mejor

representado dentro de este grupo seguido por los Pezizales con 6 especies. Los Xylariales han sido

mencionados como uno de los grupos mejor conocidos en zonas tropicales (Carranza et al. en

prep.). Estos resultados coinciden con los obtenidos en La Estación La Leona, Parque Nacional

Corcovado, Península de Osa, provincia de Puntarenas, donde la mayor diversidad estuvo

representada igualmente por los Polyporales y los Agaricales (Basidiomycetes) y los Xylariales

(Ascomycetes) (Carranza et al. en prep.).

Page 49: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

45

La familia Polyporaceae (Basidiomycetes) con 18 géneros y 37 especies es la mejor

representada en la zona de estudio (Fig.1). De acuerdo con la información disponible sobre la

diversidad de la familia en Costa Rica (Carranza & Ruiz-Boyer 2005, Ruiz-Boyer 2006, Mata et al.

2007, Mata & Ryvarden 2010), los miembros de esta familia en la zona de Baja Talamanca

representan aproximadamente un 21% de los géneros y un 11% de las especies que actualmente se

conocen para el país.

El género Xylaria (Ascomycetes, Xylariaceae, 10 especies) fue el que registró la mayor

riqueza en la zona, seguido por Geastrum (Basidiomycetes, Geastraceae, 7 especies), Polyporus

(Basidiomycetes, Polyporaceae, 6 especies), Rigidoporus (Basidiomycetes, Meripilaceae, 6 especies),

Trametes (Basidiomycetes, Polyporaceae, 6 especies) y Auricularia (Basidiomycetes,

Auriculariaceae, 5 especies).

Las especies más frecuentemente recolectadas pertenecen al grupo de los Basidiomycetes y

corresponden sin lugar a dudas a las orejas de palo: Earliella scabrosa, Phellinus gilvus, Pycnoporus

sanguineus, Rigidoporus microporus y Trametes elegans. Estas especies parecen tener una

distribución amplia en el país y es posible encontrarlas desde zonas bajas hasta zonas montañosas.

Earliella scabrosa (Polyporaceae), se caracteriza por poseer basidiocarpos resistentes, efuso-reflejos,

cutícula rojiza y los poros blancos a pardo-claros, los cuales varían de irregulares, alargados a

sinuosos (Núñez & Ryvarden 2001). Phellinus gilvus (Hymenochaetaceae), se distingue por sus

cuerpos fructíferos delgados, con la superficie del píleo que varía de glabra a densamente verrucosa,

con una tonalidad distintivamente rojiza y por sus poros, que presentan una coloración rosada-

rojiza (Núñez & Ryvarden 2000). Pycnoporus sanguineus (Polyporaceae), se distingue por su

consistencia coriácea y por poseer la superficie superior rojizo-anaranjada que con la edad se torna

blancuzca, quedando sólo algunas zonas rojizas principalmente cuando esta expuesto al sol. La

superficie inferior es del mismo color que la superior, y presenta poros redondos y pequeños

(Gilbertson & Ryvarden 1987). Rigidoporus microporus (Meripilacerae), se caracteriza, cuando

fresco, por sus basidiocarpos flexibles, de crema a anaranjados y cuando seco por su consistencia

Page 50: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

46

dura. Sus poros son pequeños, de redondos a angulares, y difíciles de observar a simple vista.

Trametes elegans (Polyporaceae), se distingue por su himenóforo frecuentemente variable, el cual

puede ser lamelado a poroide-sinuoso en un mismo ejemplar (Ryvarden & Johansen 1980). Además,

porque sus basidiocarpos poseen la superficie del píleo blancuzca, la cual puede presentar zonas

pardo-oscuras o variar a blanco-grisáceas con la edad.

Figura 1. Familias de macrohongos mejor representadas en la región de Baja Talamanca, provincia

de Limón, Costa Rica. Se indica el número de géneros y especies por familia.

Dentro del grupo de los Ascomycetes dos especies del género Cookeina (Sarcoscyphaceae)

fueron las más comunes, a saber: C. speciosa y C. tricholoma. Ambas son especies comestibles de

consistencia flexible o hulosa, que presentan forma de copa y que son de amplia distribución en el

18

11

3

5

3

4

3

4

4

37

20

14

7

7

6

6

5

4

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Polyporaceae

Agaricaceae

Xylariaceae

Phallaceae

Ganodermataceae

Marasmiaceae

Sarcoscyphaceae

Hymenochaetaceae

Mycenaceae

Número de géneros y especies

Fam

ilias

Especies

Géneros

Page 51: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

47

país. La primera de ellas se caracteriza por la coloración anaranjada-rojiza con varias filas de pelos

blancos finos y cortos en el margen de la copa. En tanto, que la segunda se distingue por su

tonalidad anaranjada y por la presencia de pelos blancos a pardos que cubren toda la superficie

externa de la copa. De acuerdo con Guzmán & Piepenbring (2011), estos hongos son comunes en

áreas tropicales poco o nada perturbadas, por lo que pueden emplearse como indicadores ecológicos

de poco disturbio en los bosques.

Aunque la mayoría de las especies estudiadas poseen ámbitos amplios de distribución en

Costa Rica, algunas de ellas representan datos importantes para la zona de estudio. Por ejemplo, la

especie Rigidoporus microporus fue observada utilizando como sustrato un árbol vivo de la familia

Melastomataceae, es decir, se encontró como un organismo parásito. Por lo general, esta especie se

ha observado como saprófita en troncos que se encuentran en diferentes etapas de descomposición.

Otros taxones por el contrario, como es el caso de Polyporus virgatus (Polyporaceae), parecen tener

un ámbito de distribución más restringido. Esta especie es muy rara en Costa Rica y hasta este

proyecto no se tenían ejemplares depositados en los principales herbarios nacionales (CR, USJ,

INB). Al parecer representa la segunda recolecta en el país. De acuerdo con Carranza et al. (1984),

el único registro conocido para Costa Rica hasta la fecha era el mencionado por Murrill (1915) en su

obra “Tropical Polypores”. Esta especie también se ha descrito de Cuba (Murrill 1915) y de

Colombia (Franco-Molano et al. 2005). Macroscópicamente se caracteriza por su píleo estriado (con

surcos o hendiduras), usualmente infundibuliforme (con forma de embudo) y por la superficie

oscura de los poros (Núñez & Ryvarden 1995).

Algunas de las especies estudiadas poseen una distribución cosmopolita, es decir, han sido

citadas a nivel mundial como son los casos de: Chlorophyllum molybdites, Coprinus disseminatus,

Ganoderma applanatum sensu lato, Ganoderma lucidum sensu lato y Schizophyllum commune.

Otras en cambio son más comunes a nivel tropical, tales como: Auricularia delicata, Cookeina

speciosa, Cookeina tricholoma, Coriolopsis byrsina, Datronia caperata, Earliella scabrosa,

Hexagonia hydnoides, Pycnoporus sanguineus, Trametes elegans, Trichaptum perrottetii y

Page 52: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

48

Trichaptum sector. Aunque no fueron recolectadas o registradas durante el desarrollo de este

trabajo es de esperar que algunas otras especies como por ejemplo: Perenniporia tephropora,

Phellinus linteus y Trametes modesta, también se encuentren en la zona ya que son taxones

frecuentemente observados en áreas tropicales y subtropicales (Gilbertson & Ryvarden 1987, Núñez

& Ryvarden 2001, Ryvarden 2004).

La mayoría de las especies estudiadas (más del 90%) fueron encontradas como saprófitas, es

decir, creciendo sobre madera caída o en descomposición. Es posible que este hecho esté

relacionado con la abundante madera muerta presente en las zonas visitadas, la cual es utilizada por

los hongos que actúan como organismos descomponedores.

Descripción de los macrohongos de las planicies (0-100 msnm)

Un total de 245 especímenes de macrohongos se registraron para las planicies comprendidas

entre 0-100 msnm (esto es, Parque Nacional Cahuita, Refugio de Vida Silvestre Gandoca-

Manzanillo y los márgenes del río Bananito), provincia de Limón. Estos especímenes representan

85 especies, que se distribuyen en 2 clases, 9 órdenes, 22 familias y 53 géneros. La clase

Basidiomycetes fue la mejor representada con 82 especies (96,5%). La mayoría de las especies

pertenecen a los órdenes Polyporales (46) y Agaricales (22), seguidos por los Phallales (5),

Auriculariales (4), Hymenochaetales (2), y los Geastrales, Russulales y Trechisporales (1). En cuanto

a la clase Ascomycetes, se encontró sólo tres especies que representan un 3,5% del total estudiado.

Todas las especies encontradas pertenecen al orden Pezizales. No se documentaron especies del

orden Xylariales, a pesar de ser uno de los grupos mejor conocidos dentro de los Ascomycetes en

zonas tropicales (Carranza et al. en prep.).

La familia Polyporaceae (Basidiomycetes) con 15 géneros y 32 especies es la mejor

representada en la zona de estudio (Fig. 2). El género Polyporus (Basidiomycetes, Polyporaceae, 6

especies) fue el que registró la mayor riqueza en la zona, seguido por Trametes (Basidiomycetes,

Page 53: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

49

Polyporaceae, 5 especies), Auricularia (Basidiomycetes, Auriculariaceae, 4 especies), Trichaptum

(Basidiomycetes, Polyporaceae, 4 especies), Coriolopsis (Basidiomycetes, Polyporaceae, 3 especies),

Ganoderma (Basidiomycetes, Ganodermataceae, 3 especies), Hexagonia (Basidiomycetes,

Polyporaceae, 3 especies) y Rigidoporus (Basidiomycetes, Meripilaceae, 3 especies).

Figura 2. Familias de macrohongos mejor representadas en las planicies de 0-100 msnm. Se indica el

número de géneros y especies por familia.

La mayor parte de las especies encontradas en la zona fueron observadas principalmente en

áreas boscosas. De ellas destacan, por la cantidad de ejemplares registrados, ocho orejas de palo que

pertenecen a varias familias del orden Polyporales, a saber: Ganoderma australe sensu lato y

Ganoderma applanatum sensu lato (Ganodermataceae), Phellinus gilvus (Hymenochaetaceae),

Rigidoporus microporus (Meripilaceae), y Coriolopsis byrsina, Datronia caperata, Fomes fasciatus y

Trametes elegans (Polyporaceae). Además, de la llamativa Caripia montagnei (Marasmiaceae,

15

9

3

2

1

2

2

32

12

5

4

4

2

2

0 5 10 15 20 25 30 35

Polyporaceae

Agaricaceae

Phallaceae

Ganodermataceae

Auriculariaceae

Marasmiaceae

Mycenaceae

Géneros y Especies

Fam

ilias

Especies

Géneros

Page 54: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

50

Agaricales), que representa un hongo de distribución tropical, de tamaño pequeño, de consistencia

dura y en forma de copa o embudo; cuyos cuerpos fructíferos presentan un color que varía de

blanco a crema y que se desarrollan en grupos numerosos, algunas veces de más de 50 individuos.

Este hongo crece sobre ramitas o troncos en descomposición tirados en el suelo y se ha mencionado

que posee propiedades medicinales (antiinflamatorias) (Carranza et al. 2014). En el litoral, es decir,

en los troncos caídos en la playa o en la vegetación detrás de la playa, fundamentalmente aquella

ubicada a los lados de los senderos habilitados para los recorridos de los turistas, se observaron

especies muy comunes como Ganoderma lucidum sensu lato (Ganodermataceae), Oudemansiella

canarii (Physalacriaceae), Coriolopsis polyzona, Earliella scabrosa, Hexagonia hydnoides, Lentinus

crinitus y Pycnoporus sanguineus (Polyporaceae), además de Schizophyllum commune

(Schizophyllaceae). De acuerdo con Guzmán & Piepenbring (2011), los hongos Hexagonia

hydnoides, Lentinus crinitus, Pycnoporus sanguineus, y Schizophyllum commune, son frecuentes

en todos los tipos de vegetación tropical con fuerte alteración humana y que por lo tanto pueden

emplearse como indicadores ecológicos de disturbio. Cabe indicar que algunas de las especies antes

referidas se encontraron en ambos ecosistemas (área boscosa y litoral), aunque no fueron las más

recolectadas o registradas para ser mencionadas en cada uno de ellos, tales son los casos de

Coriolopsis polyzona, Earliella scabrosa y Hexagonia hydnoides. Por lo general, todas las especies

anteriores presentan una distribución amplia en el país y la mayoría de ellas se han documentado

principalmente para las zonas bajas, donde producen cuerpos fructíferos durante casi todo el año.

Las especies más frecuentemente recolectadas en ésta franja altitudinal fueron: Cookeina

speciosa, Cookeina tricholoma (Ascomycetes), Earliella scabrosa, Fomes fasciatus, Phellinus gilvus,

Pycnoporus sanguineus, Rigidoporus microporus y Trametes elegans (Basidiomycetes). Fomes

fasciatus (Polyporaceae) se caracteriza por su consistencia leñosa y por poseer la superficie superior

con zonas que varían de pardas, pardo-oliváceas, grisáceas a negras con la edad. La superficie

inferior es de pardo-clara a pardo-oscura, con poros pequeños y redondos, que son difíciles de

observar a simple vista. En el país es común en bosques de tierras bajas, aunque puede ser

observado desde el nivel del mar hasta los 2 100 m.

Page 55: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

51

La mayoría de las especies identificadas en la zona (más del 90%) fueron encontradas

creciendo sobre madera caída o en estado en descomposición, es decir, como organismos saprófitos.

Descripción de los macrohongos de Veragua y alrededores

Un total de 169 especímenes de macrohongos se registraron para la zona de Veragua. Estos

especímenes representan 34 especies, que se distribuyen en 2 clases, 5 órdenes, 12 familias y 24

géneros. La clase Basidiomycetes fue la mejor representada con 33 especies (97,1%). La mayoría de

las especies pertenecen al orden de los Polyporales (19), seguido por los Agaricales (9),

Auriculariales (4) e Hymenochaetales (1). De la clase Ascomycetes, se encontró una sola especie,

Cookeina speciosa (Sarcoscyphaceae), que representa un 2,9% del total estudiado. No se

encontraron especies del orden Xylariales.

La familia Polyporaceae (Basidiomycetes) con 10 géneros y 12 especies es la mejor

representada en la zona de estudio (Fig. 3). El género Auricularia (Basidiomycetes, Auriculariaceae,

4 especies) fue el que registró la mayor riqueza en la zona, seguido por Ganoderma (Basidiomycetes,

Ganodermataceae, 3 especies), Rigidoporus (Basidiomycetes, Meripilaceae, 3 especies), Polyporus

(Basidiomycetes, Polyporaceae, 2 especies) y Trametes (Basidiomycetes, Polyporaceae, 2 especies).

Las especies más frecuentemente recolectadas en la zona fueron: Earliella scabrosa,

Rigidoporus microporus y Trametes elegans (Basidiomycetes). Todas son conocidas comúnmente

como orejas de palo y son representantes de la familia Polyporaceae, una de las familias mejor

estudiadas en el país (Carranza & Ruiz-Boyer 2005, Ruiz-Boyer 2006, Mata et al. 2007, Mata &

Ryvarden 2010, Ryvarden 2012).

La mayor parte de las especies analizadas (más del 90%) fueron encontradas creciendo sobre

madera caída o en descomposición, es decir, como organismos saprófitos.

Page 56: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

52

Figura 3. Familias de macrohongos mejor representadas en la zona de Veragua y alrededores,

provincia de Limón, Costa Rica. Se indica el número de géneros y especies por familia.

Descripción de los macrohongos de las estribaciones del cerro Chimú

Un total de 10 especímenes de macrohongos se registraron para las estribaciones del cerro

Chimú, provincia de Limón. Estos especímenes representan 10 especies, que se distribuyen en 1

clase, 3 órdenes, 5 familias y 9 géneros. Todas las especies identificadas pertenecen a la clase

Basidiomycetes, por consiguiente no se encontraron especímenes de la clase Ascomycetes. La

mayoría de las especies se incluyen en el orden de los Polyporales (7), seguido por los Agaricales (2)

e Hymenochaetales (1). Las especies identificadas son: Dictyopanus pusillus, Coriolopsis floccosa,

Ganoderma lucidum sensu lato, Nigrofomes melanoporus, Phellinus gilvus, Polyporus tenuiculus,

Schizophyllum commune, Tinctoporellus epimiltinus, Trametes elegans y Trametes villosa. Todas

fueron observadas creciendo sobre troncos en descomposición, es decir, actuando como organismos

saprófitos. Excepto por Dictyopanus pusillus (Mycenaceae) y Schizophyllum commune

Page 57: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

53

(Schizophyllaceae), el resto de las especies encontradas corresponden al grupo de las conocidas

orejas de palo, que la principal característica macroscópica en la mayor parte de las especies es la

presencia de poros en la superficie inferior del cuerpo fructífero. A pesar de poseer poros,

Dictyopanus pusillus no es considerado en la literatura como un miembro del orden Polyporales,

sino que es incluido en el orden Agaricales (Kirk et al. 2008). Esta especie presenta un tamaño

pequeño y una coloración que varía de blanca, amarillenta a gris claro y a veces presenta tonos

rosados, con poros angulares que varían de 3-4 por milímetro (Franco-Molano et al. 2000).

Descripción de los macrohongos de las estribaciones del cerro Muchilla

Un total de 21 especímenes de macrohongos se registraron para las estribaciones sureste y

noreste del cerro Muchilla, provincia de Limón. Estos especímenes representan 12 especies, que se

distribuyen en 2 clases, 3 órdenes, 5 familias y 11 géneros. La clase Basidiomycetes fue la mejor

representada con 11 especies (91,7%). La mayoría de las especies pertenecen al orden de los

Polyporales (9), seguido por los Agaricales (2). De la clase Ascomycetes, se encontró una sola

especie, Cookeina speciosa (Sarcoscyphaceae), que representa un 8,3% del total estudiado. Las

especies identificadas son: Caripia montagnei, Cookeina speciosa, Coriolopsis byrsina, Coriolopsis

polyzona, Cyathus striatus, Earliella scabrosa, Ganoderma australe sensu lato, Hexagonia

hydnoides, Nigroporus vinosus, Rigidoporus microporus, Trametes elegans y Trichaptum

perrottetii. Todas fueron observadas creciendo sobre troncos en descomposición. De las especies

anteriores, Cyathus striatus (Agaricaceae) representa una de las más llamativas por la forma de nido

de pájaro que poseen sus cuerpos fructíferos. Por su pequeño tamaño y por su coloración pardo

oscura es algo difícil de observar en el campo. Sin embargo, una vez visto es fácil de reconocer

principalmente por los surcos o hendiduras longitudinales profundas, brillantes y de color gris

ceniza que posee en la cara interna de la copa (Calonge 1999).

Page 58: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

54

Especies de interés

A continuación se presentan algunas de las especies encontradas que son de interés por su

condición alucinógena, medicinal, comestible y tóxica.

Auricularia delicata (Auriculariaceae). Especie de distribución tropical, se ha comunicado desde

México a Ecuador e islas del Caribe (Mata 2003). En Costa Rica es común en todo el país. Se

distingue por la consistencia gelatinosa del cuerpo fructífero y por la apariencia reticulada de la

superficie fértil o inferior, característica que sólo se presenta en ésta especie de Auricularia (Mata

2003). Es comestible (Franco-Molano et al. 2005).

Auricularia fuscosuccinea (Auriculariaceae). Especie de amplia distribución, se conoce de las zonas

templadas de América del Sur y en América tropical, desde Tennessee (Estados Unidos) hasta

Argentina; Australia, Filipinas y Guyana (Franco-Molano et al. 2005). En Costa Rica es común en

todo el país. Es comestible (Franco-Molano et al. 2005).

Auricularia mesenterica (Auriculariaceae). Especie que se ha comunicado para Europa, Asia,

Australia y América (Mata 2003). En Costa Rica se encuentra en zonas húmedas, sobre madera

caída o en descomposición, aunque también es posible encontrarla como parásito (Mata 2003). Es

comestible (Mata 2003, Franco-Molano et al. 2005).

Chlorophyllum molybdites (Agaricaceae). Especie cosmopolita (Franco-Molano et al. 2000). En

Costa Rica ha sido comunicada para las provincias de San José, Heredia, Limón y Guanacaste (Mata

2003), también se ha documentado para el Parque Nacional Corcovado, Península de Osa, provincia

de Puntarenas (Carranza et al. 2014). Esta especie crece en zonas abiertas y se caracteriza por su

forma de sombrilla, su consistencia carnosa y por las escamas pardo claras que presenta en la

superficie superior del cuerpo fructífero. No obstante, su principal distinción está en la superficie

inferior, la cual posee lamelas de color blanco cuando joven a verdes cuando envejece, de ahí su

Page 59: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

55

nombre, que proviene de las palabras griegas “Chlorós”=Verde y “Phýllon”=Lamelas. Representa un

hongo tóxico (Franco-Molano et al. 2000), que puede causar náuseas, vómito, diarrea, calambres y a

veces hemorragias intestinales (Mata 2003).

Cookeina speciosa (Sarcoscyphaceae). Especie de distribución tropical. Se ha observado en

Centroamérica, el Caribe, América del Sur, África y Asia (Denison 1967). En Costa Rica se ha

documentado en todo el país (Mata 2003), principalmente en zonas bajas, creciendo por lo general

sobre troncos en descomposición. Su forma de copa y la coloración anaranjada-rojiza del cuerpo

fructífero favorecen su fácil identificación en el campo. Ha sido comunicada como comestible en

México (Boa 2004); sin embargo, en Costa Rica sus usos no son conocidos (Mata 2003).

Coprinus disseminatus (Agaricaceae). Especie de distribución cosmopolita, se encuentra en zonas

templadas y tropicales (Franco-Molano et al. 2005). En Costa Rica es común en todo el país en

zonas boscosas y urbanas (Mata 2003). Su coloración blanco-grisácea y su superficie muy estriada y

polvosa ayudan a su identificación (Mata 2003). Es comestible, no obstante carece de interés

culinario por su pequeño tamaño y la dificultad de limpiar los cuerpos fructíferos (Mata 2003).

Ganoderma applanatum sensu lato (Ganodermataceae). Especie de distribución cosmopolita, que

pertenece a un complejo que incluye varios taxones (Moncalvo & Ryvarden 1997). Se encuentra

creciendo sobre troncos caídos o en descomposición en todo el país. Se reconoce por la consistencia

leñosa y pesada de los cuerpos fructíferos y por el himenóforo o superficie inferior formada por

poros de color blancuzco, los cuales pueden tornarse pardo-oscuros al manipularse (Mata 2003).

Posiblemente sea medicinal, ya que se estudia como inhibidor de la formación de células

cancerígenas (Mata 2003).

Ganoderma lucidum sensu lato (Ganodermataceae). Es una especie de distribución cosmopolita, que

pertenece a un complejo que incluye varios taxones (Moncalvo & Ryvarden 1997). En Costa Rica se

encuentra en todo el país, creciendo sobre árboles vivos o troncos en descomposición. Ha sido

Page 60: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

56

utilizada tradicionalmente en la medicina oriental por su efecto vigorizante, debido a que

incrementa la longevidad, la potencia sexual, la resistencia y la recuperación de enfermedades;

también se usa en el tratamiento contra el cáncer (Franco-Molano et al. 2005).

Hexagonia hydnoides (Polyporaceae). Especie de amplia distribución en el trópico (Franco-Molano

et al. 2005). En Costa Rica, se encuentra en todo el país, principalmente en zonas bajas (Mata et al.

2003). Se distingue por poseer una masa densa de pelos negros erectos y ramificados sobre la

superficie superior del píleo (Gilbertson & Ryvarden 1986), los cuales pueden llegar a caerse total o

parcialmente y dejar al descubierto una superficie pardo-oscura y a menudo brillante. En México es

utilizado en la medicina tradicional para aliviar erupciones, verrugas o infecciones de la piel, esto se

logra frotando la superficie porosa del hongo contra la piel afectada (Guzmán 1997). En Costa Rica

sus usos son desconocidos (Mata et al. 2003).

Psilocybe cubensis (Strophariaceae). Especie de amplia distribución en América del Norte, América

Central, islas del Caribe y América del Sur (Mata 2003). En Costa Rica se encuentra en todo el país,

creciendo en potreros sobre estiércol o suelo (Mata 2003). Representa uno de los hongos

alucinógenos más comunes en los potreros subtropicales de todo el mundo (Guzmán & Piepenbring

2011). Se le conoce como el “hongo mágico” y se ha utilizado en rituales indígenas en México y

América Central (Mata 2003).

Pycnoporus sanguineus (Polyporaceae). Especie de distribución tropical. En Costa Rica se

encuentra en todo el país (Mata 2003). Se distingue por la coloración rojizo-anaranjada de los

cuerpos fructíferos (tanto la superficie superior como la inferior), los cuales crecen sobre madera en

descomposición en zonas abiertas. Es utilizado por algunas comunidades indígenas por sus

propiedades medicinales. En México lo usan para eliminar verrugas y desinflamar los pies (Pérez-

Silva et al. 1988).

Page 61: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

57

Schizophyllum commune (Schizophyllaceae). Especie cosmopolita, que crece sobre ramas o troncos

en descomposición. En Costa Rica es muy común en todo el país (Mata 2003). Ha sido utilizada

como comestible en países como Etiopía, México y Guatemala (Franco-Molano et al. 2005). Según

Guzmán & Piepenbring (2011), es comercializada en los mercados populares en los dos últimos

países. De acuerdo con Hobbs (1995), ésta especie tiene propiedades que inhiben la formación de

tumores e incrementan la vitalidad. No obstante, Franco-Molano et al. (2000) indica que también

puede causar trastornos en personas con deficiencias inmunológicas.

CONCLUSIONES Y RECOMENDACIONES

La presencia de los hongos en la naturaleza es de gran beneficio, entre otras razones porque

actúan como organismos descomponedores, por lo que favorecen el equilibrio en los ecosistemas a

partir del flujo de energía y nutrientes. El mantenimiento de los bosques en su estado natural, es de

suma importancia para evitar no sólo la pérdida de los sustratos que requieren los hongos para su

crecimiento, sino también para conservar la enorme biodiversidad que estos albergan,

especialmente en las zonas tropicales. Un mejor conocimiento de los hongos de zonas tropicales se

logra con ecosistemas que tengan un alto grado de conservación, es decir, donde encontremos

madera viva y madera muerta, ésta última principalmente en diferentes etapas de descomposición.

Con el cumplimiento de esta pauta favoreceríamos el desarrollo, el conocimiento y el estudio de las

diferentes especies fúngicas, que también son vitales en otros campos, debido a que tienen gran

importancia económica pues son utilizadas en la alimentación, en la industria y en la medicina. En

este estudio se incluyen hongos con propiedades alucinógenas, medicinales, comestibles y tóxicas; y

aunque, la mayoría de los hongos que encontramos en nuestros bosques no son tóxicos, siempre es

recomendable consultar con un especialista si existiese duda de la identidad de las especies. Se

espera que la información que se suministra en éste trabajo sirva de insumo y contribuya a mejorar

los planes de manejo y conservación de los bosques del Caribe Sur de nuestro país.

Page 62: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

58

LITERATURA CITADA

Binion, D.E., S.L. Stephenson, W.C. Roody, H.H. Burdsall Jr., L.N. Vasilyeva & O.K. Miller Jr. 2008.

Macrofungi Associated with Oaks of Eastern North America. West Virginia University

Press. 467 p.

Boa, E. 2004. Wild edible fungi: a global overview of their use and importance to people. FAO

Technical papers 17. Roma, Italia. 147 p.

Calonge, F.D. 1999. Setas de Madrid (y alrededores). 2. Gasteromycetes. Sociedad Micológica de

Madrid. Eurocolor, España. 159 p.

Carranza, J. & A. Ruiz-Boyer. 2005. Checklist of polypores of Costa Rica. Revista Mexicana de

Micología 20: 45-52.

Carranza, J. & J.A. Sáenz. 1984. Wood decay fungi of Costa Rica. Mycotaxon 29: 151-166.

Carranza Velázquez, J., W. Marín Méndez, A. Ruiz Boyer & J.F. DiStéfano. 2014. Guía de los

macrohongos más comunes del Parque Nacional Corcovado, Estación La Leona. San José,

Costa Rica. Editorial de la Universidad de Costa Rica. 94 p.

Carranza, J., W. Marín Méndez, A. Ruiz-Boyer & J.F. DiStéfano. En prep. Riqueza de macrohongos

en la Estación La Leona, Parque Nacional Corcovado, Puntarenas, Costa Rica.

Denison, W. 1967. Central American Pezizales. II. The Genus Cookeina. Mycologia 59:306-317.

Franco-Molano, A.E., R. Aldana-Gómez & R.E. Halling. 2000. Setas de Colombia (Agaricales,

Boletales y otros hongos). Guía de campo. Multimpresos Ltda. Medellín, Colombia. 156 p.

Franco-Molano, A.E., A.M. Vasco-Palacios, A.A. López-Quintero & T. Boekhout. 2005.

Macrohongos de las Región del medio Caquetá-Colombia. 1 ed. Multimpresos Ltda.

Medellín, Colombia. 211 p.

Furtado, J.S. 1967. Some tropical species of Ganoderma (Polyporaceae) with pale context. Persoonia

4(4): 379-389.

Furtado, J.S. 1981. Taxonomy of Amauroderma (Basidiomycetes, Polyporaceae). Memoirs of the

New York Botanical Garden 34: 1-109.

Gilbertson, R.L. & L. Ryvarden. 1986. North American Polypores. Vol. I. Fungiflora, Oslo.

Page 63: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

59

Gilbertson, R.L. & L. Ryvarden. 1987. North American Polypores. Vol. II. Fungiflora, Oslo.

Guzmán, G. 1997. Los nombres de los hongos y lo relacionado con ellos en América Latina.

Introducción a la etnomicobiota y micología aplicada de la región. Sinonimia vulgar y

científica. Instituto de Ecología, A.C., Xalapa, Veracruz, México. 356 p.

Guzmán, G. & M. Piepenbring. 2011. Los hongos de Panamá. Introducción a la identificación de los

macroscópicos. Instituto de Ecología, A. C., Xalapa, Veracruz, México. 372 p.

Hobbs, L. 1995. Medicinal mushrooms: an exploration of tradition, healing and culture. 3 ed.

Interweave Press, Inc. Loveland, Colorado. 161 p.

Kirk, P.M., P.F. Cannon, J.C. David & J.A. Stalpers. 2001. Ainsworth & Bisby’s Dictionary of Fungi.

9th ed. International Mycological Institute. CAB International, London, UK.

Kirk, P.M., P.F. Cannon, D.W. Minter & J.A. Stalpers. 2008. Ainsworth & Bisby’s Dictionary of

Fungi. 10th ed. CAB International, Wallingford, UK.

Larsen, M.J. & L.A. Cobb-Poulle. 1990. Phellinus (Hymenochaetaceae). A survey of the world taxa.

Fungiflora, Oslo.

Mata, M. 2003. Macrohongos de Costa Rica. Instituto Nacional de Biodiversidad. Vol. I. 2da ed.

Santo Domingo, Heredia, Costa Rica. 256 p.

Mata, M., R. Halling & G.M. Mueller. 2003. Macrohongos de Costa Rica. Instituto Nacional de

Biodiversidad. Vol. II. Santo Domingo, Heredia, Costa Rica. 240 p.

Mata, M., A. Ruiz-Boyer, J. Carranza & L. Ryvarden. 2007. Nuevos registros de hongos poliporoides

(Basidiomycetes) para Costa Rica. Boletín de la Sociedad Micológica de Madrid 31: 123-129.

Mata, M. & L. Ryvarden. 2010. More new and interesting species from Costa Rica. Studies in

neotropical polypores 27. Synopsis Fungorum 27. Fungiflora, Oslo.

Moncalvo, J.M. & L. Ryvarden. 1997. A nomenclatural study of the Ganodermataceae Donk.

Fungiflora, Oslo, Norway. 114 p.

Murrill, W. A. 1915. Tropical Polypores. New York. 113 p.

Núñez, M. & L. Ryvarden. 1995. Polyporus (Basidiomycotina) and related genera. Sinopsis

Fungorum 10. Fungiflora, Oslo.

Page 64: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

60

Núñez, M. & L. Ryvarden. 2000. East Asian Polypores. Ganodermataceae and Hymenochaetaceae.

Vol. I. Synopsis Fungorum 13. Fungiflora, Oslo.

Núñez, M. & L. Ryvarden. 2001. East Asian Polypores. Polyporaceae s. lato. Vol. II. Synopsis

Fungorum 14. Fungiflora, Oslo.

Pérez-Silva, E., E. Aguirre-Acosta & C. Pérez-Amor. 1988. Aspectos sobre el uso y la distribución

de Pycnoporus sanguineus (Polyporaceae) en México. Rev. Mex. Micol. 4:137-144.

Ruiz-Boyer, A. 1998. La familia Ganodermataceae (Aphyllophorales) en Costa Rica. Brenesia 49-50:

21-37.

Ruiz-Boyer, A. 2006. Los hongos poliporoides (Basidiomycetes) del Área de Conservación Pacífico

Central (ACOPAC), Costa Rica. Brenesia 65:19-41.

Ryvarden, L. 1991. Genera of polypores, nomenclature and taxonomy. Synopsis Fungorum 5.

Fungiflora, Oslo.

Ryvarden, L. 2004. Neotropical polypores. Part I. Synopsis Fungorum 19. Fungiflora, Oslo.

Ryvarden, L. 2012. Studies in neotropical polypores 32. Some new species from Costa Rica.

Synopsis Fungorum 30: 33-43.

Ryvarden, L. & I. Johansen. 1980. A preliminary polypore flora of East Africa. Fungiflora, Oslo.

Page 65: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

61

CARACTERIZACIÓN DE MAMÍFEROS EN LA REGIÓN DE BAJA TALAMANCAY

ESTRIBACIONES DE LA FILA MATAMA, LIMÓN, COSTA RICA

Francisco Durán Alvarado

Mastozoología

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

[email protected]

RESUMEN

Se realizó un muestreo de campo y revisión de bases de datos para elaborar una

caracterización de la riqueza de mamíferos en algunos sectores de la región de Baja Talamanca,

Limón, Costa Rica. Se visitaron las localidades de Las Brisas de Veragua, Bananito, Parque Nacional

Cahuita, Refugio Nacional de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo y Cerro Chimú. Se utilizaron

varias técnicas de muestreo de mamíferos: redes de niebla, trampas Sherman, trampas Tomahawk,

cámaras trampa, recorridos para observaciones visuales, búsqueda de huellas y consultas a

funcionarios y residentes de los lugares visitados. Se registraron 91 especies de mamíferos. El grupo

con más representatividad de especies fue el de los murciélagos (Chiroptera) con 47, seguido de los

carnívoros (Carnivora) con 13 especies y los roedores (Rodentia) con 11. Entre los grupos con

menos representatividad están: el armadillo (Dasypus novemcinctus), conejo de monte (Sylvilagus gabbi) y la danta (Tapirus bairdii) solo presentan una especie. Entre los murciélagos tres especies

del género Carollia (C. perspicillata, C. castanea y C. sowelli) y una del género Artibeus (A. jamaicensis) fueron las que más se capturaron con más de la mitad de los registros. De las 91

especies de mamíferos, 54 fueron registradas en alguna de las localidades de la zona de las planicies

(Bananito, Cahuita, Gandoca-Manzanillo) y 55 fueron registradas en Veragua (esto incluye

naturalmente varias especies que fueron registradas en ambas zonas de estudio). Entre las especies

de importancia para la conservación destacan el puma (Puma concolor), el jaguar (Panthera onca),

el saino (Pecari tajacu), el cabro de monte (Mazama temama) y la danta (Tapirus bairdii). De las

especies registradas, 17 se incluyen en alguna categoría de amenaza dentro de las listas de UICN,

CITES o MINAET. La cacería y la pérdida de hábitat estén entre las principales amenazas de estas

especies de mamíferos.

Page 66: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

62

INTRODUCCIÓN

La mastofauna de Costa Rica ha sido estudiada con cierto detalle en algunas zonas, sin

embargo aún existen zonas con menos descripción y conocimientos de este grupo. Las localidades

mejor documentadas han sido el Parque Nacional Santa Rosa (Guanacaste) y la Estación Biológica

La Selva, Puerto Viejo de Sarapiquí, unbicadas en las tierras bajas (Janzen & Wilson 1991). Las

tierras medias y altas de Costa Rica en general han sido poco estudiadas y la región menos

documentada en general es la Cordillera de Talamanca (Rodríguez-H. et al. 2002).

En mamíferos se han efectuado algunos estudios en diversas partes de la vertiente Caribe,

algunos con mayor esfuerzo de muestreo que otros (Timm et al. 1989, Timm 1994, Sáenz 2010,

Astiazarán 2013). Las investigaciones en La Selva, que es uno de los más detallados han arrojado

una riqueza de 116 especies, la cuál es una de las más elevadas del país, por ser una zona que limita

con el Parque Nacional Braulio Carrillo y otras grandes zonas protegidas (Timm 1994). Se

caracteriza por una elevada cantidad de especies de murciélagos (105 spp.) y roedores (45 spp.),

además de que la mayoría se las especies de mamíferos de la localidad son ampliamente distribuidas

en el trópico americano (Timm 1994). En muestreos en otras zonas del Caribe, en general se

esperaría una riqueza de especies similar, incluyendo algunas pocas que solo se encuentran en la

vertiente Caribe hasta el momento como el caso del murciélago blanco Ectophylla alba (La Val &

Rodríguez-H. 2002). Este trabajo tiene como objetivo hacer una descripción preliminar de la

mastofaunala zona de Baja Talamanca, con el fin de incentivar su conocimiento y protección por

parte de entes gubernamentales y sociedad civil.

MATERIAL Y MÉTODOS

El estudio se llevó a cabo en la zona conocida como Baja Talamanca (ver Fig. 1, de la sección

de introducción de este informe). Se dividió la región en tres abarcó tres zonas altitudinales: la

primera comprende las planicies situadas a una altitud entre 0 y un poco más de 100 msnm. Se

Page 67: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

63

trabajó en tres localidades: Parque Nacional Cahuita (0-30 msnm), Refugio Nacional de Vida

Silvestre Gandoca-Manzanillo (0-30 msnm), Estero Negro (0-15 msnm) y Bananito (30-130 msnm).

La segunda zona fue la localidad de Las Brisas de Veragua específicamente en la propiedad de

Veragua Rainforest Park, en un gradiente altitudinal entre 200 y 460 msnm. La tercera zona fue el

cerro Chimú, que se ubica de 700 a 800 msnm.

Se efectuaron un total de 15 giras entre noviembre del 2010 y mayo del 2013, repartidas de

la siguiente manera: 6 giras a Veragua (30 noviembre-3 diciembre 2010, 21-25 febrero 2011, 5-8

abril 2011, 11-13 mayo, 4-7 octubre, 24-28 octubre), 3 giras a Bananito (25-29 abril 2011, 30 mayo-

2 junio 2011, 28 noviembre-1 diciembre 2011), 2 giras a Parque Nacional Cahuita (22-26 agosto

2011, 21-25-mayo 2012), 3 giras a Gandoca-Manzanillo (16-20 abril 2012, 5-9 noviembre 2012, 14-

16 mayo 2013) y 1 gira a cerro Chimú-Veragua (25-29 junio 2012). La primera gira de Cahuita

incluyo un breve muestreo en Estero Negro, Cahuita.

El sitio de trabajo en Bananito (provincia Limón, cantón Limón, distrito Valle de la Estrella)

es un mosaico de bosque secundario, potreros y plantaciones de palma africana (9° 48’ 46” N, 83° 03’

41,6” W). Se encuentra en las márgenes del río Bananito, dentro de la zona de vida de Bosque Muy

Húmedo Tropical. Se trabajó en un área de bosque secundario perteneciente a la empresa Selva

Bananito Lodge. Este bosque presenta gran variedad de árboles altos (7 m ó más) y de alturas

inferiores, con algunas palmas y piperáceas entre otros tipos de arbustos en el sotobosque. También

se trabajó en un área de crecimiento secundario cerca del albergue con presencia de heliconias,

melastomatáceas y otros arbustos o árboles de hasta unos 4 m (9° 49’ 20” N, 83° 03’ 46,9” W).

El Parque Nacional Cahuita (provincia Limón, cantón Talamanca, distrito Cahuita), es un

área natural protegida, ubicada a 42 km al sur de la ciudad de Limón. Cuenta con un área de 1 067,9

ha terrestres y 22 400 ha marinas. El parque se encuentra dentro de la zona de vida de Bosque muy

húmedo tropical. Posee varios hábitats importantes como son el bosque pantanoso, el bosque mixto

no inundado, el manglar, con predominio del mangle colorado, y la vegetación del litoral.

Page 68: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

64

En este parque se recorrió el sendero que pasa por áreas de vegetación a orillas de la playa

con partes de crecimiento secundario, donde destacan cocoteros, palmas, hierbas y algunos árboles

altos (5 m o más), estos últimos sobre todo en el sector de Puerto Vargas. En agosto del 2011, se

incluyó un breve muestreo en un fragmento de bosque a orillas de Estero Negro, detrás del Hotel

Colón Caribe (9° 51’ 15,6” N, 82° 56’ 43,6” W). Este fragmento presenta algunos árboles de cerca de

7 m de alto, palmas y en las márgenes del río predominio de vegetación herbácea.

El Refugio Nacional Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo (provincia Limón, cantón

Talamanca, distrito Sixaola) se ubica al SE de la costa Caribe costarricense, entre la desembocadura

de los ríos Cocles y el Sixaola. Es parte integral del Corredor Biológico Talamanca Caribe (CBTC) en

su extremo SE. Va desde el nivel del mar hasta 185 msnm, en los cerros de Manzanillo. Tiene una

extensión de 9 449 ha que se distribuyen en: 4 436 ha de ambientes marinos, 5 013 comunidades

terrestres (tanto zonas naturales como con alteración antrópica), y 15 km de línea de costa. En el

refugio, existe solamente una zona de vida, el Bosque muy húmedo tropical. Los ecosistemas

terrestres mejor representados son humedales; como yolillales, manglares, cativales y pantanos;

pero también se encuentran bosques secundarios maduros, plantaciones de bananos y crecimiento

secundario (García & Grant 2012).

La segunda zona altitudinal el bosque de Veragua (provincia de Limón, cantón Limón,

distrito Río Blanco), se ubica 12 km al sur de Liverpool, cerca de la comunidad denominada Las

Brisas de Veragua, en la cuenca del río Victoria, propiamente en terrenos pertenecientes a la

empresa Veragua Rainforest (9° 55’ 35,2” N, 83° 11’ 27,8” W). Los terrenos aledaños al centro de

visitantes se encuentran dentro de la zona de vida de Bosque muy húmedo tropical. Se muestreó en

varias áreas de bosque secundario maduro con presencia de piperáceas, heliconias y palmas en el

sotobosque, entre otras especies (por ejemplo 9° 55’ 32,8” N, 83° 11’ 18,5” W; 9° 55’ 22,5” N, 83°

11’24,1” W). Los árboles alcanzan alturas hasta unos 25 m o más. También se trabajó cerca de la

entrada al parque Veragua, a orillas del camino, donde es una vegetación de crecimiento secundario

Page 69: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

65

con predominio de heliconias, piperáceas, hierbas y algunos arbustos de poca altura, que bordean

sectores de bosque secundario (9° 56’ 40,6” N, 83° 12’ 12,1” W).

La tercera zona se ubica en el cerro Chimú (Provincia de Limón, cantón Limón, distrito

Matama). Se tomaron algunos registros de mastofauna en varios sectores de un bosque primario con

árboles de 25 m o más de alto (9° 53’ 00,6” N, 83° 13’ 53,0” W).

Recolección e identificación de murciélagos (Chiroptera)

En cada uno de los sitios de muestreo se colocaron de dos a tres redes de niebla de 12 m de

longitud (24-36 m), las cuales se mantuvieron abiertas de 6:00 p.m. a 11:00 p.m. o más,

dependiendo de la actividad de los murciélagos y las condiciones del clima. Las redes fueron

revisadas entre 15 ó 30 minutos, según la frecuencia de la captura de murciélagos. Los sitios

muestreados fueron:

Áreas de bosque secundario, con árboles de alturas mayores a 10 m, vegetación de

sotobosque con piperáceas, palmas, heliconias y otras.

Crecimiento secundario con vegetación herbácea y arbustos de menos de 3 m.

Crecimiento secundario con menos vegetación herbácea y más presencia de piperáceas y

heliconias arbustos de alturas mayores a 3 m.

Borde bosque secundario junto a zona de playa (Cahuita).

Ribera de río cerca de bosque secundario y potrero (Bananito).

Ribera de río bordeada de bosque secundario, con predominio de heliconias, árboles de

entre 10-15 m y plantación de palma.

Ribera de laguna o pantano en la playa (Gandoca-Manzanillo).

Las especies y número de individuos capturados se registraron cada noche. Se identificaron

con ayuda de la Clave de Campo para los Murciélagos de Costa Rica (Timm et al. 1999). Se

Page 70: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

66

recolectaron individuos pertenecientes a especies poco representadas en la Colección de

Mastozoología del Museo Nacional de Costa Rica, especies comunes como registro para el área, o

bien de especies de difícil identificación en el campo. Se tomaron datos de sexo, edad, estado

reproductivo, algunas medidas corporales y ubicación geográfica mediante un aparato de GPS. No

se recolectaron hembras activas o preñadas. Los especímenes no recolectados se anotaron en la

bitácora de observaciones.

Recolección e identificación de roedores y otros mamíferos

El muestreo se realizó mediante la colocación trampas para pequeños mamíferos en algunos

hábitats. Se utilizaron las trampas Sherman pequeñas y grandes por ser el método más efectivo para

capturar pequeños mamíferos terrestres (Jones et al. 1996). Las trampas fueron colocadas en: Áreas

de bosque secundario, con árboles de alturas mayores a 10 m, vegetación de sotobosque con

piperáceas, palmas, heliconias y otras. Áreas de crecimiento secundario con vegetación herbácea y

arbustos de menos de 3 m. Áreas de crecimiento secundario con menos vegetación herbácea y más

presencia de piperáceas y heliconias y arbustos de alturas mayores a 3 m. Borde bosque secundario

y de plantaciones de banano (Gandoca-Manzanillo).

Estas trampas se cebaron con semillas de girasol y esencia de vainilla, para luego colocarlas

preferentemente en horas de la tarde, para ser revisadas a la mañana siguiente. Se colocaron las

trampas en línea recta separándolas cada cinco metros entre sí. Se registró del número de

individuos y especies.

También se colocaron dos trampas Tomahawk no plegables (Modelo 106) para captura o

registro de especies de tamaño pequeño a mediano, como zorros pelones. Estas se cebaron con

banano u otra fruta y atún para gatos. Se colocaron en el sotobosque a nivel del suelo o en ocasiones

a alturas de aproximadamente 1 m.

Page 71: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

67

Fototrampeo

Para apoyo del muestreo de medianos y grandes mamíferos se utilizaron cámaras trampa de

las marcas Wildgame XC6, Reconyx HC 500 Hyperfire y Bushnell Trophy Cam XLT, con modos de

imagen (Reconyx) y video. Se colocaron, durante las giras programadas, al margen de senderos o

ciertos puntos estratégicos como lugares donde se detectara acumulaciones de frutos, semillas o

desperdicios de comida. En algunos casos se utilizó un atrayente como frutos, atún, perfume o

aceite de bacalao. Se revisaron aproximadamente cada 24 h.

Observaciones complementarias de especies de tamaño medio

Para registro de mamíferos medianos y grandes también se hicieron caminatas por los

senderos existentes tanto en horas diurnas como nocturnas, con el fin de detectar registros visuales,

huellas o excrementos. Para algunas especies se tomó en cuenta los avistamientos por lugareños o

funcionarios de las áreas protegidas, para la confección de una lista de especies esperadas o

probables. Estos registros fueron tomados en cuenta solo si presentó la suficiente certeza de las

especies mencionadas y su ubicación por lo menos aproximada. Adicionalmente para los registros

visuales se tomaron datos del número de individuos, especie y sitio donde se observó para efectos de

cuantificar dichos registros.

Bases de datos

De forma complementaria se realizó una búsqueda de los registros de mamíferos dentro de

la zona de estudio (localidades de Baja Talamanca, Costa Rica), depositados en la base de datos de la

Global Biodiversity Information Facility (GBIF), una organización internacional que trata que los

datos científicos sobre biodiversidad estén disponibles en Internet (http://data.gbif.org). En el

Anexo 3 se presenta una lista de especies de la zona de estudio.

Page 72: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

68

Imágenes digitales

Se tomaron imágenes digitales de las especies observadas y/o recolectadas, rastros de

mamíferos y algún otro aspecto importante del bosque o del hábitat de la fauna. Las imágenes se

depositaron en la colección de imágenes del Departamento de Historia Natural, del Museo Nacional

de Costa Rica.

RESULTADOS

En la región de Baja Talamanca se registraron 91 especies de mamíferos, incluyendo especies

informadas por funcionarios y residentes de las localidades, además de los especímenes incluídos en

la base de datos de GBIF. En la lista anexa, se observan los registros y capturas en cada uno de estos

sitios. De las especies registradas, 17 poseen alguna categoría de amenaza según UICN, CITES o

MINAET. Estas son tres especies de monos, dos especies de murciélagos, el perezoso de dos dedos,

el delfín costero, el manatí, la danta y ocho carnívoros.

El grupo con más especies registradas fueron los murciélagos (Chiroptera) con 47 especies,

seguido por los carnívoros (Carnivora) con 13 especies y los roedores (Rodentia) con 11 especies.

Por otro lado los grupos de los armadillos (Cingulata), conejos (Lagomorpha), dantas

(Perissodactyla) y los mamíferos acuáticos (Sirenia y Cetacea) solo registran una especie (Fig. 1).

Page 73: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

69

Figura 1. Especies de mamíferos por orden, registrados en la región de Baja Talamanca.

La mayoría de las especies registradas fueron del orden Chiroptera (murciélagos), que es el

grupo con más especies dentro de los mamíferos en Costa Rica, con más de 100 especies

(Rodríguez-H. et al. 2002). Dentro de este ordens, como es usual, las especies más comunes son los

filostómidos que frecuentan los estratos inferiores del bosque (Fig. 2). Destacan especies de ámbito

de distribución amplio como las de los géneros Carollia y Artibeus. Tres especies del género

Carollia (C. perspicillata, C. castanea y C. sowelli) y una del género Artibeus (A. jamaicensis) fueron

las que más se capturaron con más de la mitad de los registros.

Otros murciélagos del género Artibeus fueron menos frecuentes en las capturas, pero

también se trata de especies altamente adaptables a sitios con vegetación alterada, fragmentada o de

crecimiento secundario (Galindo-González 2004). Todas, incluyendo las del género Carollia se

caracterizan por dietas altas en frutos de plantas como Ficus sp., Piper sp.y Cecropia sp. entre otros,

lo que los convierte en importantes dispersores de semillas en terrenos abiertos.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

CHIROPTERA

CARNIVORA

RODENTIA

DIDELPHIMORPHIA

PILOSA

PRIMATES

ARTIODACTYLA

CINGULATA

LAGOMORPHA

PERISSODACTYLA

CETACEA

SIRENIA

Número de especies

Órd

enes

Page 74: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

70

Otras especies importantes son el murciélago bilobulado (Uroderma bilobatum) con 24

registros y el murciélago narigón (Rhynchonycteris naso) con 26 registros. Sin embargo, cabe

señalar que la alta captura de especímenes de U. bilobulatum se debió a la alta visitación en busca

de alimento por parte de individuos de esta especie a un higuerón (Ficus sp.) cercano, en la

localidad de Bananito, en otros sitios estudiados las capturas fueron menores. Por su parte el

murciélago narigón no fue capturado en redes, pero es relativamente fácil de observar en los

árboles a orillas de ríos y en algunas edificaciones, en donde reposa durante el día, en grupos de

varios individuos.

Figura 2. Especies de murciélagos con más registros de individuos en la región de Baja Talamanca.

En menor número se capturaron especies insectívoras y nectarívoras, al igual que aquellas

consideradas en el gremio de insectívoras del follaje. Estas últimas se consideran más dependientes

de cierta cubierta boscosa (Clarke et al. 2005). Son los casos de especies pertenecientes al género

0 10 20 30 40 50 60

Carollia castanea

Artibeus jamaicensis

Carollia perspicillata

Carollia sowelli

Rhynchonycteris naso

Uroderma bilobatum

Artibeus watsoni

Artibeus lituratus

Noctilio leporinus

Glossophaga soricina

Mimon crenulatum

Micronycteris hirsuta

Número de registros

Esp

ecie

s

Page 75: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

71

Micronycteris, de Trachops cirrhosus (en Cahuita y Gandoca-Manzanillo), Tonatia saurophila (en

Veragua) y la especie Mimon crenulatum (en Bananito, cerro Chimú y Veragua).

En el caso de los roedores, algunas especies fueron registradas con mayor frecuencia. La

guatuza (Dasyprocta punctata) fue observada frecuentemente en Veragua, además de sus rastros en

los senderos y ser uno de los mamíferos más frecuentes en el fototrampeo. Su presencia es un buen

indicador, pues según estudios recientes, la desaparición de los roedores de este género a menudo

influye en la distribución y abundancia de algunas especies de plantas (Vargas 2008). También se

registraron a menudo sus rastros y por fototrampeo en Cahuita y en Gandoca-Manzanillo. No ha

sido tan frecuente su registro en Bananito. El otro roedor de gran tamaño, el tepezcuintle

(Cuniculus paca) fue registrado sobre todo en Veragua y Cahuita por medio del fototrampeo.

La captura de roedores menores como los ratones (Cricetidae y Echimyidae) fue muy baja.

Solamente la rata de monte (Proechymis semispinosus) y la rata semiespinosa con abazones

(Heteromys desmarestianus) fueron capturadas con las trampas Sherman. En las selvas tropicales de

tierras bajas a menudo ha sido notable esta baja captura de los roedores (Voss & Emmos 1996).

Los mamíferos carnívoros se encuentran a menudo bien representados por varias familias

debido a su variedad de formas y ecología. En este caso las especies registradas corresponden a las

familias Felidae o gatos silvestres (5), Procyonidae (mapaches, pizotes y afines) con 4 especies,

Mustelidae o parientes de la comadreja (3) y Mephitidae con 1 especie.

Especies muy comunes de didélfidos como el zorro pelón (Didelphis marsupialis) y el zorro

cuatro ojos (Philander opossum), fueron registrados en casi todas las localidades, tanto como por

observación directa, fototrampeo, huellas y por trampas Tomahawk. En general, en el fototrampeo

o por medio de huellas, se ha registrado la presencia de varias especies de medianos y grandes

mamíferos como el saíno (Pecari tajacu), el cabro de monte (Mazama americana), el grisón (Galictis

vittata), el jaguar (Panthera onca) y el puma (Puma concolor). Un registro notable es el mono

Page 76: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

72

colorado o mono araña (Ateles geoffroyi), por ser una especie amenazada que es altamente sensible

a la destrucción de su hábitat (Wainwright 2002). Fue observado en el fragmento de bosque en

Estero Negro y en un área de manglar en Gandoca-Manzanillo.

Otras especies registradas por los residentes y que son importantes para la conservación son

dos mamíferos acuáticos: el manatí (Trichechus manatus) y el delfín fluvial (Sotalia fluviatilis).

Estas especies están limitadas a algunos sectores de la costa caribeña del país (García & Grant 2012).

El manatí es una especie amenazada, y ha sido históricamente de gran importancia para los

pobladores del Caribe costarricense como parte de su dieta (Palmer 1994). El delfín fluvial es de

importancia por su vulnerabilidad a las prácticas pesqueras inapropiadas y actualmente ha llegado a

ser un atractivo turístico en la zona de Gandoca para los turistas (Wainwright 2002).

Un registro particular mencionado en la base de datos de GBIF (Field Museum of Natural

History 18286) es de un ejemplar de pecari labiado, chancho de monte o cariblanco (Tayassu

pecari) que dice únicamente “Limón” como localidad, sin fecha de recolección y sus coordenadas

caen en el distrito de Limón. Posiblemente se trate de un especímen que estuvo en cautiverio.

Actualmente la especie está ausente en las tierras bajas del Caribe Sur ya que su área de distribución

actual son áreas protegidas y zonas aledañas de sitios como el Parque Nacional Corcovado, Parque

Nacional Tortuguero, algunas pocas partes del Área de Conservación Guanacaste y partes del

Parque Internacional de la Amistad (Wainwright 2002).

En general los registros son similares, en cuanto a composición de especies y con alguna

variación en la riqueza de especies, a otros estudios de mastofauna del Caribe. Los mamíferos

registrados son especies ampliamente distribuidas en América Latina. Este muestreo arrojó 91

especies de mamíferos en general y 31 especies medianas y grandes (se excluyen roedores,

murciélagos y mamíferos acuáticos).

Page 77: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

73

En la Estación Biológica La Selva Timm registra 116 especies de mamíferos, con predominio

de murciélagos y roedores. Astiazarán (2013) en un muestreo de solo mamíferos medianos y

grandes (se excluyen murciélagos y roedores) en La Tirimbina, Sarapiquí, registra 17 especies, pero

en un tiempo breve de muestreo. Sáenz (2010) reporta 22 especies de mamíferos medianos y

grandes para la un sector de la Reserva Pacuare y alrededores. Las diferencias en cuanto a riqueza

de especies de pueden deber a factores como el esfuerzo de muestreo y el grado de conservación del

bosque en las localidades, que tal vez varíe de una localidad a otra.

En el caso de este muestreo en Baja Talamanca, la riqueza de especies entre las localidades de

estudio varió poco. Sin embargo algunas especies de importancia turística o para la conservación

fueron registradas únicamente en algunas de las localidades, lo que no indica necesariamente que

estén ausentes en las otras, pero sería factible su corroboración de presencia o ausencia a futuro.

Mamíferos de las planicies de (0-100 msnm)

De las 91 especies de mamíferos de la lista anexa, 54 fueron registradas en alguna de las

localidades de las planicies de la zona de estudio (incluso especies compartidas con las zonas más

altas del estudio). Algunas pocas especies son exclusivas del Caribe costarricense, como el caso de

dos mamíferos acuáticos: el manatí (Trichechus manatus) y el delfín costero (Sotalia guianensis).

En estas zonas costeras del Caribe es más fácil observar ciertas especies de mamíferos que en

las zonas montañosas. Algunas de dichas especies incluyen los monos carablanca (Cebus imitator) y

congo (Alouatta palliata), la guatuza (Dasyprocta punctata) y el perezoso de dos dedos (Choloepus

hoffmanii), en reposo en los árboles; así como carnívoros como el tolomuco (Eira barbara), el pizote

(Nasua narica) y el mapache (Procyon lotor).

En el caso del mapache, de manera similar que en el Parque Nacional Manuel Antonio

(Pacífico Central), ha variado sus hábitos para ajustarse a los grupos de turistas, donde puede

recoger sobras de comida e incluso robar bolsas (Carrillo & Vaughan 1993). De ahí la importancia

de concientizar a las personas de no alimentarlos, ni poner sus pertenencias a su alcance, para evitar

Page 78: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

74

este comportamiento que perjudica a la fauna silvestre. Sus huellas son fáciles de hallar en la arena

de la playa.

En el grupo de los pequeños mamíferos, algunos murciélagos son frecuentes en la capturas

de redes. Los principales son los murciélagos fruteros del género Carollia, el murciélago frutero de

Jamaica (Artibeus jamaicensis), especies muy adaptables a hábitat abiertos o con vegetación alterada

(La Val & Rodríguez-H. 2002). Dentro de las especies más características de esta zona están el

murciélago pescador (Noctilio leporinus) puede habitar arriba de los 100 m, sin embargo es más

frecuente de encontrar en las zonas de Gandoca-Manzanillo y Cahuita en cursos de agua cercanos

al mar. Lo mismo para la otra especie de este género, el murciélago pescador menor (Noctilio

albiventris), no registrada en este trabajo, pero que potencialmente habita la zona y se ha observado

en zonas aledañas (lista anexa).

El caso del murciélago Rynchonycteris naso, es importante de mencionar. Este murciélago

que puede habitar hasta altitudes mucho mayores, está asociado a cursos de agua, donde captura su

alimento consistente de insectos que vuelan sobre el agua. Es muy frecuente de observar en árboles

o edificaciones de las zonas más bajas como Cahuita. Otra especie sobresaliente por ser propia de la

vertiente Caribe de parte de Centroamérica, es el murciélago blanco (Ectophylla alba), muy

conocido por aparecer a menudo en fotografías de afiches de naturaleza.

Restringidos a esta zona, específicamente a la zona de Gandoca-Manzanillo están las dos

especies acuáticas, el manatí (Trichechus manatus) y el defín fluvial (Sotalia guianensis). Por esa

limitada distribución son importantes para la conservación y el turismo, como se mencionará más

adelante.

Mamíferos de Veragua y alrededores

De las especies de mamíferos de la lista anexa, 55 fueron registradas en esta localidad

(incluso especies también registradas en las localidades de la zona basal). Aunque comparten la

mayoría de las especies con la zona basal, es indudable que el estado de conservación de sus bosques

Page 79: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

75

y su alejamiento de zonas muy pobladas favorece la presencia de especies de mamíferos más

vulnerables a la pérdida de hábitat o la presión antropogénica.

Varias especies fueron frecuentes en esta localidad como: el zorro pelón (Didelphis

marsupialis), los primates mono congo (Alouatta palliata) y mono carablanca (Cebus imitator);

roedores como la guatuza (Dasyprocta punctata), el tepezcuintle (Cuniculus paca) y la rata espinosa

(Proechimys semispinosus); el armadillo (Dasypus novemcinctus), el saíno (Pecari tajacu), el cabro

de monte (Mazama temama) y la martilla (Potos flavus). Estas especies son potenciales dispersores y

depredadores de semillas por lo que su presencia indica un ecosistema aún saludable, que se podría

modificar con su desaparición o disminución (Stoner et al. 2007).

Algunas especies de murciélagos al parecer son más frecuentes en estos bosques, aunque no

están ausentes de bosques de la parte basal. Se trata de especies un poco más dependientes de las

zonas boscosas, menos alteradas por actividades humanas, sobre todo insectívoros de follaje, como

por ejemplo el murciélago lagartijero (Tonatia saurophila) y el murciélago parreado (Mimon

crenulatum) (Clarke et al. 2005). De modo similar especies no registradas en este muestreo, pero

recolectadas en zonas aledañas, reportadas en la revisión de bases de datos de GBIF, como el

murciélago dorado (Chrotopterus auritus) y el murciélago espectral (Vampyrum spectrum).

Mamíferos de cerro Chimú

En esta localidad solo se efectuó un muestreo. Por ese motivo se presentan muy pocos

registros, los cuales son en su mayoría de especies previamente registrados en alguna de las otras

localidades, excepto tres grandes mamíferos citados a continuación.

La danta (Tapirus bairdii) ha sido observada por uno de los funcionarios del Parque Veragua

en cerro Chimú, es posible que esta especie sea muy rara o ausente en otras zonas del Caribe Sur

más afectadas por factores antropogénicos, ya que requiere de grandes extensiones de hábitat

(González-Maya et al. 2009). Las huellas de grandes felinos como el puma (Puma concolor) y el

Page 80: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

76

jaguar (Panthera onca) solo se registraron en el sendero a este cerro, aunque los funcionarios y

residentes los han observado en Veragua y alrededores. Al igual que la danta, los grandes felinos

también requieren para su subsistencia de grandes extensiones de bosque (González-Maya et al.

2008). Estos registros presentan a esta zona como potencialmente importante para la conservación

de especies de medianos y grandes mamíferos.

Otras especies comunes en otras zonas registradas durante esta breve gira incluyen al mono

carablanca (Cebus imitator), la martilla (Potos flavus), el saíno (Pecari tajacu), el cabro de monte

(Mazama temama) y la guatuza (Dasyprocta punctata). Los murciélagos capturados fueron de la

familia Phyllostomidae: la carolia castaña (Carollia castanea), el murciélago frutero de Jamaica

(Artibeus jamaicensis), el murciélago musaraña (Glossophaga soricina) y el murciélago parreado

(Mimon crenulatum).

Especies de interés para la conservación, ecológico o turístico

Choloepus hoffmanni (Perezoso de dos dedos), esta especie es considerada amenazada de extinción

y está protegida y regulada por la Ley de Conservación de la Vida Silvestre No. 7317, la Ley

Orgánica del Ambiente No. 7554 y el decreto No. 26435-MINAE, aunque es relativamente

frecuente de encontrar.

Ateles geoffroyi (Mono colorado), está considerado en peligro de extinción, por la pérdida de

hábitat debido a deforestación y a la cacería para aprovechar su carne. Es especie protegida por la

Ley de Conservación de la Vida Silvestre No. 7317, la Ley Orgánica del Ambiente No. 7554 y el

decreto No. 26435-MINAE. Al parecer para su supervivencia requiere de bosque poco alterado,

aunque utiliza corredores de bosque de galería, manglares y bosque seco en otras áreas (Reid 1997).

Thyroptera tricolor (Murciélago de ventosas), es una especie asociada a parches de platanilla

(Heliconia spp.), bijagua (Calathea spp.), plantaciones de bananos y plátanos (Musa spp.) o plantas

relacionadas, cuyas hojas jóvenes utiliza como refugio al pegarse con ayuda de las ventosas de sus

Page 81: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

77

alas. Según parece la abundancia de esta especie está relacionada con la disponibilidad de estas

plantas (La Val & Rodríguez-H. 2002).

Ectophylla alba (Murciélago blanco), es una especie que solo se registra para las tierras bajas del

Caribe. Utiliza como refugio “tiendas” hechas a partir de hojas de plantas como Heliconia y

Calathea, las cuales modifica al morder las venas principales, de manera que la hoja se dobla y

forma un refugio (Wainwright 2002).

Galictis vittata (Grisón), es considerada una especie rara y amenazada de extinción, debido a la

pérdida de su hábitat por la deforestación. Está protegida por la Ley de Conservación de la Vida

Silvestre No. 7317, la Ley Orgánica del Ambiente No. 7554 y el decreto No. 26435-MINAE.

Lontra longicaudis (Nutria neotropical), es un mamífero que habita sobre todo ríos o arroyos con

poca contaminación. En estudios en La Selva, Sarapiquí, se ha determinado que se alimenta sobre

todo de crustáceos y peces (Spinola & Vaughan 1994). Se considera en peligro de extinción la

pérdida de su hábitat debido a la contaminación de los ambientes acuáticos. Está protegida por la

Ley de Conservación de la Vida Silvestre No. 7317, la Ley Orgánica del Ambiente No. 7554 y el

decreto No. 26435-MINAE. También incluida en el Apéndice l de CITES.

Bassaricyon gabbii (Olingo), es menos común que sus parientes como la martilla, es considerada

una especie amenazada de extinción, debido a la pérdida de su hábitat por la deforestación. Está

protegida según Ley de Conservación de la Vida Silvestre No. 7317, la Ley Orgánica del Ambiente

No. 7554 y el decreto No. 26435-MINAE.

Puma concolor (Puma, León americano), es uno de los mayores felinos del país. Caza una gran

variedad de presas como venados, monos, tortugas, ratas de selva y otros (Wainwright 2002). La

subespecie P.concolor costaricensis está en el Apéndice l de CITES. Está en peligro de extinción

Page 82: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

78

debido a pérdida de hábitat y a la cacería. Está protegida por la Ley de Conservación de la Vida

Silvestre No. 7317, la Ley Orgánica del Ambiente No. 7554 y el decreto No. 26435-MINAE.

Panthera onca (Jaguar), es una especie en peligro debido a la cacería y la deforestación. Caza una

gran variedad de animales, desde pequeños roedores hasta algunos medianos mamíferos como

saínos (Pecari tajacu). Está protegida por la Ley de Conservación de la Vida Silvestre No. 7317, la

Ley Orgánica del Ambiente No. 7554, el decreto No. 26435-MINAE y el Apéndice l del Convenio

sobre el Comercio Internacional de Especies Amenazadas de Fauna y Flora Silvestre (CITES).

Cuniculus paca (Tepezcuintle), es una especie interesante para conservación en el área pues se trata

de un mamífero muy perseguido y cazado, por campesinos y cazadores furtivos, que se ha vuelto

raro o ausente en varias partes del país. En el Refugio Nacional de Vida Silvestre Barra del Colorado

y áreas cercanas, se estimó la cacería que la cacería anual es de 882 individuos (Wainwright 2002).

Pecari tajacu (Saíno), es otra especie muy perseguida por los cazadores, y que también se ve

afectada por la pérdida de hábitat debido a la deforestación. Forma grupos y es frecuente encontrar

sus huellas en áreas con poca intervención humana. Se alimenta de muchos tipos de materias desde

raíces, semillas y frutos hasta pequeños animales y carroña.

Mazama temama (Cabro de monte, venado forestal), es una especie de venado pequeño de bosques

húmedos y bosques secundarios viejos. Es cazado por su carne y a veces por ser considerado

problemático para cultivos (Wainwright 2002). Por su tamaño y aspecto es un bonito ejemplo para

educación ambiental.

Las siguientes son especies identificadas como emblemáticas para la región del Caribe costarricense,

según la consulta a funcionarios de áreas protegidas y habitantes de la zona.

Page 83: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

79

Trichechus manatus (Manatí, vaca marina), es una especie propia de algunos sitios del Caribe. Al

parecer se encuentra en mayor abundancia en el Parque Nacional Tortuguero y en el Refugio

Nacional de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo, de ahí la necesidad promover el conocimiento y

protección de esta especie. Se alimenta de plantas acuáticas. Se incluye como especie protegida en la

Ley de Conservación de la Vida Silvestre No. 7317, la Ley Orgánica del Ambiente No. 7554, el

decreto No. 26435-MINAE y también en el apéndice l del Convenio sobre el Comercio

Internacional de Especies Amenazadas de Fauna y Flora Silvestre (CITES). Ha sido declarado

símbolo nacional de Costa Rica mediante Ley No 17984 del 30 de julio de 2014.

Chironectes minimus (Zorro de agua), es una especie de zarigüeya, familia del zorro pelón, pero

adaptado a un hábito de vida semiacuático, lo que lo hace único en su grupo. Es difícil de observar

debido a sus hábitos nocturnos y esquivos. Tiene membranas entre los dedos de las patas traseras

para nadar. Captura crustáceos e insectos acuáticos y tal vez otros organismos como pequeños peces

y ranas.

Sotalia guianensis (Delfín costero, delfín estuarino, tucuxi, delfín gris), es un delfín costero que al

parecer está restringido a la costa del Refugio Nacional de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo

(Gamboa-Poveda & May-Collado 2006). Este aspecto lo convierte en una especie emblemática de la

zona. Se alimenta de peces y pequeños calamares. Viaja en bandas de 2 a 7 ó más individuos,

aunque han sido registrados en grandes grupos en forma ocasional en otros sitios de su área de

distribución, o incluso se asocia a grupos de otras especies como el delfín bufeo (Tursiops

truncatus). Está incluido en el Apéndice l del Convenio sobre el Comercio Internacional de

Especies Amenazadas de Fauna y Flora Silvestre (CITES).

Page 84: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

80

CONCLUSIONES RECOMENDACIONES

En las zona de estudio los mamíferos registrados aparte de su importancia ecológica, poseen

una composición de especies que incluye 17 que poseen alguna categoría de amenaza según UICN,

CITES o MINAET.

Los monos, como el carablanca y el mono congo, sen condiciones naturales, se mantienen

estables en fragmentos de bosque variables en extensión (Zaldívar et al. 2004). Otros aspectos como

la genética pueden afectar el riesgo de amenaza a sus poblaciones (Zaldívar et al. 2004). El perezoso

de dos dedos realmente es uno de los mamíferos que se mantienen bien en áreas donde no son

cazados, aún en fragmentos de bosque variables en extensión (Wainwright 2002).

La danta es una especie que es escasa en zonas con alta cacería y deforestación, porque

requiere de bosque primario para mantener poblaciones viables (Carbonell & Torrealba 2007). Por

eso es una de las especies principales en materia de conservación, aunque en la zona de estudio es

rara y casi ausente, excepto un registro facilitado por funcionarios de Veragua.

Los carnívoros suelen ser vulnerables a la cacería y a la perdida de hábitat, debido a su baja

abundancia. Especialmente los felinos (jaguar, puma y manigordo) así como la nutria (Lontra

longicaudis). En estas zonas es muy probable la presencia de otras dos especies de felinos

costarricenses de pequeño tamaño que son frecuentes en el país como el caucel o tigrillo (Leopardus

wiedii) y león breñero (Puma yagouaroundi).

Las dos especies acuáticas (manatí y delfín costero) tienen el problema de su distribución

restringida y relativa vulnerabilidad de su hábitat. Estas dos especies son una herramienta de

educación ambiental y conservación debido a estar limitadas a solo una pequeña porción del Caribe.

Page 85: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

81

Algunas de las especies, si bien no tienen una categoría de amenaza, son muy perseguidas

por cazadores ilegales, por lo cual es importante su protección. El caso del cabro de monte (Mazama

temama), el saíno (Pecari tajacu) y el tepezcuintle (Cuniculus paca). Estas especies son buenas

indicadoras de que el hábitat y la disponibilidad de alimento aún son adecuados, y se hace necesaria

la protección de estos sitios. Sobre todo porque según algunos funcionarios, la cacería parece ser un

factor a tomar en cuenta en las áreas visitadas, particularmente en Veragua y Bananito.

Baja Talamanca es una zona de gran riqueza de fauna. Sin embargo se requieren estudios a

más largo plazo para describir su composición absoluta. Este informe incluye una muestra notable

de esta riqueza de mastofauna que incluye mamíferos en vías de extinción o amenazadas, especies

exclusivas del Caribe latinoamericano y especies con potencial turístico, así como mamíferos con

un importante rol en las selvas tropicales húmedas, por lo que su conservación es de importancia

para la mantenimiento de la biodiversidad nacional.

LITERATURA CITADA

Aranda, M. 2000. Huellas y otros rastros de los mamíferos grandes y medianos de México.

CONABIO, Instituto de Ecología, Mexico D. F., 212 pp.

Astiazarán A., A. 2013. Riqueza y la abundancia de mamíferos medianos de la reserva biológica

Tirimbina, Costa Rica. Therya 4: 597-601.

Carbonell, F. & I. Torrealba. 2007. Conservación en ecotonos interculturales y transfronterizos: la

danta (Tapirus bairdii) en el Parque Internacional La Amistad, Costa Rica-Panamá. Tapir

Specialists Group Newsletter 16/1(21): 24-30.

Carrillo, E. & C. Vaughan. 1993. Variación en el comportamiento de Procyon spp. (Carnivora:

Procyonidae) por la presencia de turistas en un área silvestre de Costa Rica. Revista de

Biología Tropical 41: 843-848.

Clarke, F.M., D. V. Pio & P. A. Racey. 2005. A comparison of logging systems and bat diversity in

the Neotropics. Conservation Biology 19:1194-1204.

Page 86: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

82

Galindo-González, J. 2004. Clasificación de los murciélagos de la región de Los Tuxtlas, Veracruz,

respecto a su respuesta a la fragmentación del hábitat. Acta Zoológica Mexicana 20(2):239-

243.

Gamboa-Poveda, M. & L. J. May-Collado. 2006. Insights on the ocurrence, residency, and behavior

of two coastal dolphins from Gandoca-Manzanillo, Costa Rica: Sotalia guianensis and

Tursiops truncatus (Family Delphinidae). International Whale Commission (IWC)’s

Scientific Committee Documents SC/58/SM4. 9 pp.

García, T. & I. Grant. 2012. Guía interpretativa. Un recorrido por el Refugio Nacional de Vida

Silvestre Gandoca-Manzanillo. INBio, Area de Cobservación La Amistad Caribe, MAG y

BID, Santo Domingo, Heredia, 131 pp.

González-Maya, J., B.G. Finegan, J. Schipper & F. Casanoves. 2008. Densidad absoluta y

conservación del jaguar y sus presas en la Región Talamanca Pacífico, Costa Rica. Serie

Técnica No. 7, The Nature Conservancy, San José, Costa Rica, 55 pp.

González-Maya, J.F., J. Schipper & K. Rojas-Jiménez. 2009. Elevational distribution and abundance

of Baird’s tapir (Tapirus bairdii) at different protection areas in Talamanca region of Costa

Rica. Tapir Conservation 18: 29-35.

Janzen, D. H. & D. E. Wilson. 1991. Mamíferos. In: D.H. Janzen (ed.). Historia Natural de Costa

Rica. Editorial Universidad de Costa Rica, San José. P. 439-461.

La Val, R. K. & B. Rodríguez-H. 2002. Murciélagos de Costa Rica. Santo Domingo de Heredia, C.R.,

Editorial INBio, 320 pp.

Palmer, P. 1994. Wa’apin man. La historia de la costa talamanqueña de Costa Rica según sus

protagonistas.Editorial de la Universidad de Costa Rica, San José, Costa Rica. 402 pp.

Reid, F. 1997. A field guide to the mammals of Central America & Southeast Mexico. Oxford

University Press, New York. 334 pp.

Rodríguez-H. B., F. A. Chinchilla & L. J. May. 2002. Lista de Especies, Endemismo y Conservación

de los Mamíferos de Costa Rica. Revista Mexicana de Mastozoología 6: 21-57.

Page 87: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

83

Sáenz, C. B. 2010. Ensamble de Mamíferos medianos y grandes de un sector forestal Río Pacuare y

sus cercanías (Reserva indígena Nairi Awari y Parque Nacional Barbilla). M. Sc. Tesis,

Universidad Nacional, Costa Rica. Heredia, Costa Rica, 53 pp.

SINAC. 2014. Parque Nacional Cahuita [en línea]. http://www.sinac.go.cr/AC/ACLAC/PNCahuita/

Paginas/default.aspx [Julio 2014].

Spinola, P. & C. Vaughan. 1994. Dieta de la nutria neotropical (Lutra longicaudis) en la Estación

Biológica La Selva, Costa Rica. Vida Silvestre Neotropical 4(2): 125-132.

Stoner, K. E., P. Riba-Hernández, K. Vulinec & J. E. Lambert. 2007. The role of mammals in

creating and modifying seedshadows in tropical forests and some possible consequences of

their elimination. Biotropica 39: 316–327.

Timm, R.M. 1994. Mammals. In: L.A. McDade, K. S. Bawa, H. A. Hespenheide & G. S. Hartshorn

(eds.). La Selva: ecology and natural history of a neotropical rain forest, , 229-237. Chicago:

Univ. of Chicago Press.

Timm, R. M., D. E. Wilson, B. L. Clauson, R. K. LaVal & C. S. Vaughan. 1989. Mammals of the La

Selva–Braulio Carrillo Complex, Costa Rica. North American Fauna 75:1–162.

Timm, R. M., R. K. La Val & B. Rodríguez-H. 1999. Clave de campo para los murciélagos de Costa

Rica. Brenesia 52: 1-32.

Vargas, J. H. 2008. Defaunación de dasipróctidos y sus consecuencias sobre la distribución y

abundancia de palmas en el bosque amazónico. M. Sc. Tesis, Universidad de Chile, Facultad

de Ciencias, 34 p.

Voss, R. S. & L. H. Emmons. 1996. Mammalian diversity in Neotropical lowland rainforests: A

preliminary assessment. Bulletin of the American Museum of Natural History 230: 1-115.

Wainwright, M. 2002. The Natural History of Costa Rican Mammals. A Zona Tropical Publication,

384 pp.

Zaldivar, M.E., O. Rocha, K.E. Glander, G. Aguilar, A.S., Huertas, R. Sanchez & G. Wong. 2004.

Distribution, ecology, life history, genetic variation, and risk of extinction of nonhuman

primates from Costa Rica. Revista de Biología Tropical 52: 679-693.

Page 88: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

84

AVIFAUNA DE LA REGIÓN DE BAJA TALAMANCA, LIMÓN, COSTA RICA

Silvia E. Bolaños Redondo

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

[email protected]

RESUMEN

La vertiente Caribe de nuestro país cuenta con una enorme diversidad biológica y las aves no son la

excepción. El objetivo de este trabajo fue determinar la composición de aves de la región de Baja

Talamanca en Limón así como en detalle para cada sitio estudiado. Para cumplir con el objetivo

planteado, se realizaron muestreos en sitios de las planicies de Baja Talamanca, Veragua y los cerros

Chimú y Muchilla. Se abarcó hábitats variados desde bosques maduros hasta ambientes costeros;

asimismo, se realizó una recopilación de información disponible en bases de datos en línea. La

riqueza de especies de la región de Baja Talamanca estuvo representada por 426 especies, lo que

constituye el 47% de la avifauna nacional, sobresalen las familias Tyrannidae, Parulidae,

Accipitridae y Thraupidae. Se presenta un total de 42 especies amenazadas de acuerdo con el

Reglamento a la Ley de Conservación de Vida Silvestre, y 20 especies endémicas regionales. Dentro

del listado de aves identificadas para Baja Talamanca, una gran mayoría fueron registradas en el

área de planicies (0-100msnm) y en menor porcentaje en la zona de Veragua; respecto a la avifauna

de los cerros Chimú y Muchilla, la riqueza fue baja aunque interesante por la diferencia de altitudes

que presentan con respecto al resto de sitios (altitudes mayores a 400 mnsm). La zona de Baja

Talamanca es escenario de importantes eventos biológicos como las migraciones latitudinales y

movimientos altitudinales de algunas de las especies. La complejidad de ambientes resulta en la

enorme riqueza de aves residentes y migratorias, esfuerzos en investigaciones más detalladas y

protección conjunta entre iniciativas privadas y estatales, aunado a un programa de educación,

favorecerían la conservación de especies.

Page 89: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

85

INTRODUCCIÓN

Costa Rica es reconocida por su alta diversidad biológica. En el caso de las aves, en un

pequeño territorio, nuestro país alberga poco más de 900 especies tanto residentes como

migratorias, por lo que en comparación con otros sitios posee la mayor riqueza de especies por área

(Sandoval & Sánchez 2011). Las diferencias en temperatura, pluviosidad y altitudes, se han

combinado para producir la rica y variada vegetación que es la base para la riqueza avifaunística

(Stiles & Skutch 2003). La región Caribe de nuestro país no es la excepción, la diversidad de hábitats

en una región influye fuertemente sobre el número de especies que se encuentran en ella (Blake et

al. 1990), de ahí la gran variedad de avifauna presente en la zona Caribe, donde la complejidad de

ambientes permite la ocupación permanente y temporal de las aves.

De acuerdo con las zonas avifaunísticas definidas por Slud (1964), el Caribe costarricense ocupa la

zona “Tierras bajas del Caribe” y de acuerdo a las Áreas Importantes para la Conservación de las

Aves de Costa Rica (AICAS), cinco zonas son las que se encierran en esta porción del territorio

nacional, una de ellas “La Amistad Caribe” que constituye uno de los puntos de mayor diversidad

debido a la continua cobertura boscosa que presenta y a la posición geográfica en que se encuentra

(Sandoval & Sánchez 2011). El Caribe ha podido defender parte de sus tierras en áreas protegidas

estatales como el Parque Nacional Cahuita, el Refugio Nacional de Vida Silvestre Gandoca-

Manzanillo, entre otras, y otras iniciativas de carácter privado que poco a poco han logrado el 50%

de cobertura boscosa en el país; estudios recientes han catalogado a Costa Rica como un caso de

éxito en torno a la deforestación, resaltando la zona Caribe (Boucher et. al 2014); no obstante, la

expansión de monocultivos como el de la piña sigue siendo una amenaza para la conservación y

continuidad de los grandes parches boscosos y por tanto, de la conservación de especies clave.

El objetivo del presente trabajo fue determinar la composición de aves de la región de Baja

Talamanca en Limón por medio de la caracterización de los ecosistemas de los sitios estudiados.

Page 90: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

86

MATERIAL Y MÉTODOS

Sitios de estudio

El estudio se realizó en la región de Baja Talamanca (ver Fig.1, de la sección de introducción

de este informe). Se estudiaron tres zonas: las planicies entre 0-100 msnm, Las Brisas de Veragua

(100-400 msnm) y los cerros Chimú y Muchilla (alturas mayores a los 400 msnm). Las planicies

entre 0-100 msnm fueron representadas con los sitios Aguas Zarcas (9° 53´ 26.1´´ N, -83° 06´

53.9´´ W), Cuenca del río Bananito (Finca privada Selva-Bananito Lodge 9° 49´ 26.3´´ N, -83° 03´

45.6´´ W), Estero Negro (9° 51´ 06.2´´ N, -82° 56´ 50.8´´W), Parque Nacional Cahuita (9° 44´

59.2´´ N, -82° 48´ 58.2´´ W) y Refugio Nacional de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo (9° 37´

26.1´´, -82° 37´ 10.1´´W).

La zona de Aguas Zarcas se ubica cerca de la ciudad de Limón, en la cuenca del río Banano,

en este sitio se visitó la finca privada del vivero Tropical Zoo Plants, caracterizado por un hábitat de

crecimiento secundario inicial y avanzado. En la cuenca del río Bananito, la reserva Selva-Bananito

se ubica en la base del cerro Muchilla, estribaciones de la Cordillera de Talamanca, y se caracteriza

por presentar variados hábitat como bosque ripario, potrero arbolado, borde de bosque secundario,

bosque secundario, cuerpos de agua como lagunas y ríos, incluso plantaciones de palma aceitera.

Por su parte, el Parque Nacional Cahuita, importante área protegida en Limón, presenta ambientes

de playa, lagunas, bosques inundados pantanosos con Yolillo y Sangrillo. Otra significativa área

protegida de la provincia es el Refugio Nacional de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo, que

presenta humedales reconocidos a nivel internacional como sitio RAMSAR. Más arriba de los 100

msnm, los sitios de Veragua, cerro Chimú y cerro Muchilla, se ubican en las estribaciones de la

Cordilllera de Talamanca. Veragua a 12 km de de la ciudad de Liverpool se caracteriza por

presentar hábitat muy bien conservados, como bosques maduros asimismo presenta un importante

cuerpo de agua como lo es el río Victoria. Por su parte los cerros Muchilla y Chimú, presentan

bosques secundarios por arriba de los 400 msnm.

Page 91: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

87

Durante el periodo de estudio se realizaron un total de 20 giras de campo. Al sitio Aguas

Zarcas se realizó una única visita en la semana del 16 al 19 de noviembre del 2011; a la cuenca del

río Bananito se realizaron visitas en las semanas del 19 al 22 de octubre del 2010, del 3 al 6 de mayo

de 2011 y del 21 al 24 de noviembre del 2011 (en esta misma semana se visitó el cerro Muchilla). El

Parque Nacional Cahuita fue visitado en las fechas del 22 al 26 de agosto (en esta misma semana se

visitó el Estero Negro), del 7 al 11 de mayo de 2012 y del 10 al 14 de setiembre del 2012 (en esta

misma fecha se hizo una visita al cerro Chimú). Al Refugio Nacional de Vida Silvestre Gandoca-

Manzanillo se realizaron giras del 9 al 13 de abril de 2012, del 27 al 31 de agosto de 2012, del 5 al 9

de noviembre de 2012, del 13 al 17 de mayo de 2013 y del 10 al 13 de diciembre de 2013; a Veragua

las visitas se realizaron en las siguientes fechas: del 8 al 12 de noviembre del 2010, 21 al 25 de

febrero de 2011, 11 al 15 de abril de 2011, del 13 al 16 de setiembre del 2011, del 3 al 7 de octubre

del 2011 y del 8 al 11 de octubre de 2013; y finalmente al cerro Chimú las giras se hicieron del 24 al

28 de octubre del 2011 y del 25 al 29 de junio de 2012.

Recolección e identificación de ejemplares de aves

Para la captura de aves se utilizaron redes de niebla de 6 y 12 m de longitud, las cuales se

ubicaron en los puntos de muestreo escogidos. Los hábitats muestreados fueron: cultivo con

crecimiento secundario inicial, crecimiento secundario avanzado e inicial, bosque secundario

avanzado y borde, bosque ripario, bosque secundario maduro, bosque maduro, vegetación detrás de

playa, playa, catival, vegetación al lado de estero. Las redes se abrieron de las 05:30 a las 10:30 hrs. y

de las 14:00 a las 17:30 hrs. y se revisaron cada 15-20 minutos.

Todos los ejemplares recolectados (un ejemplar de cada especie y cuando existió dimorfismo

sexual, dos ejemplares por sitio de estudio) se documentaron con notas de campo que incluyeron:

fecha, condición climática, localidad (provincia, cantón, distrito y sitio específico de recolecta),

coordenadas, altitud, recolector, acompañantes, especie, número de ave recolectada, hábitat y datos

Page 92: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

88

del ave (coloraciones de partes suaves: iris, maxila, mandíbula, tarso, planta, uñas y peso). La

identificación de los ejemplares se hizo con base en la literatura especializada y la colección de

referencia científica. Los ejemplares se recolectaron considerando su representatividad para la

Colección de Aves del Museo Nacional de Costa Rica, como para la caracterización de la avifauna

de la zona en general; se excluyeron de la recolecta aquellas especies bajo categorías de amenaza.

Los ejemplares recolectados han sido depositados en la colección de ornitología del Museo Nacional

de Costa Rica. La información de aquellos individuos que fueron capturados y después liberados,

fue tratada como observaciones, de igual forma se tomaron los mismos datos que para las aves

recolectadas, a excepción de coloraciones de partes suaves y peso.

Registro de información de aves en el campo

La recolección de la información de campo consistió en la identificación de las aves

observadas y escuchadas en cada uno de los puntos de muestreo. Los hábitat muestreados fueron:

cultivo con crecimiento secundario inicial, crecimiento secundario avanzado e inicial, bosque

secundario avanzado y borde, bosque ripario, bosque secundario maduro, bosque maduro,

vegetación detrás de playa, playa, catival, yolillal, vegetación al lado de estero, estero, jardín,

potrero arbolado, laguna, manglar, río, estuarios.

Estos puntos de muestreo incluyeron las zonas donde se colocaron redes de niebla para la

captura de aves así como otros transectos de los sitios de estudio en donde se realizaron recorridos.

Los individuos que fueron identificados a nivel de especie, fueron anotados como observaciones;

junto a esta información, se anotaron también datos como: fecha, condición climática, localidad

(provincia, cantón, distrito, sitio específico de observación), coordenadas, altitud, observador,

hábitat, número de individuos observados y cuando fue posible, anotaciones sobre

comportamientos vistos. Se tomaron en cuenta observaciones diurnas y nocturnas.

Page 93: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

89

Recopilación de información

Además de la información generada bajo este proyecto de investigación, se realizó una

búsqueda en la base de datos Global Biodiversity Information Facility (GBIF) así como en la base de

datos de Zoología del Museo Nacional de Costa Rica; con el fin de recopilar más información

disponible de registros de aves para el área de estudio de la provincia de Limón. En el Anexo 4 se

presenta un listado general de las especies de aves registradas para la zona de estudio.

RESULTADOS Y DISCUSIÓN

Descripción general de la avifauna de la zona de Baja Talamanca

Para la región de Baja Talamanca se ha registrado una comunidad de aves compuesta por 426

especies, constituyendo alrededor del 47% de la avifauna nacional. Tales especies se encuentran

distribuidas en 62 familias, las mejor representadas corresponden a: Tyrannidae, Parulidae,

Accipitridae y Thraupidae (Fig.1).

Los géneros mejor representados de estas cuatro familias fueron: Contopus y Empidonax de

la familia Tyrannidae, Geothlypis y Setophaga pertenecientes a la familia Parulidae; de la familia

Accipitridae, los géneros más abundantes fueron Accipiter y Buteo, y de la familia Thraupidae, los

más representativos fueron Tangara y Saltator (Fig. 2).

Page 94: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

90

Figura 1. Familias de aves más representativas de acuerdo al número de especies, encontradas en la

zona de Baja Talamanca.

Respecto al estatus, el 70% de las especies son residentes, un 24% son migratorias y el

restante 6%, presenta poblaciones tanto residentes como migratorias.

Según el Reglamento a la Ley de Conservación de Vida Silvestre, se presentan 42 especies

con poblaciones reducidas o amenazadas, así como cinco en peligro de extinción (Jabiru mycteria,

Eurypyga helias, Ibycter americanus, Ara ambiguus, Icterus mesomelas); es decir que un 11% de las

aves registradas presentan alguna categoría de amenaza.

41

31

25

25

19

16

16

14

12

12

11

10

10

10

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Tyrannidae

Parulidae

Accipitridae

Thraupidae

Trochilidae

Thamnophilidae

Icteridae

Ardeidae

Scolopacidae

Columbidae

Furnariidae

Falconidae

Emberizidae

Cardinalidae

Número de especies

Fam

ilias

más

ab

un

dan

tes

Page 95: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

91

Figura 2. Géneros más abundantes de acuerdo al número de especies, hallados en la zona Baja

Talamanca.

Dentro del listado de especies, se encuentran algunas de importancia por ser endémicas

regionales (especies cuya distribución se limita a Costa Rica y a otros países cercanos), 20 en total,

tales como: el copete de nieve (Microchera albocoronata), el tucancillo orejiamarillo (Selenidera

spectabilis), la tangara negro y dorado (Chrysothlypis chrysomelas), la eufonia coroniamarilla

(Euphonia luteicapilla), entre otras.

Algunas son doblemente significativas ya que no sólo se encuentran amenazadas, sino

también, son endémicas a nivel regional como el trogón ojiblanco (Trogon clathratus), el perico

frentirrojo (Aratinga finschi), el pájaro sombrilla (Cephalopterus glabricollis), el pájaro campana

(Procnias tricarunculatus), la tangara piquiganchuda (Lanio leucothorax) y la tangara lomiazufrada

(Heterospingus rubrifrons).

4 5

6

13

3

6 5

4

0

2

4

6

8

10

12

14

Co

nto

pu

s

Emp

ido

na

x

Geo

thly

pis

Seto

ph

ag

a

Acc

ipit

er

Bu

teo

Tan

ga

ra

Salt

ato

r

Tyrannidae Parulidae Accipitridae Thraupidae

mer

o d

e es

pec

ies

Géneros más abundantes

Page 96: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

92

La zona Caribe de nuestro país forma parte de la zona avifaunística Bosque tropical muy

húmedo o pluvial (Slud 1964), caracterizado por una avifauna de extrema riqueza y diversidad

(Stiles 1971). La comunidad de aves registrada para la zona de Baja Talamanca de casi el 50% de la

avifauna nacional, es clara evidencia de esta vasta riqueza. Se presentan grupos tan variados que

reflejan la complejidad de hábitat presentes en el área, especies de zonas boscosas, de áreas abiertas

y parcialmente abiertas, de cuerpos de agua, urbanas, entre otros; quienes utilizan estos hábitat de

forma permanente (aves residentes) o temporal en su paso o residencia invernal en el país durante

la época migratoria (especies migratorias). Tal riqueza de especies y hábitat ha logrado identificar

dentro de la zona de Baja Talamanca, tres de las áreas importantes para la conservación de las aves

(AICAS) definidas para Costa Rica: A. Cahuita, Gandoca-Manzanillo, y corredor para aves

migratorias; B. Kèköldi y C. La Amistad Caribe (Sandoval & Sánchez 2011).

La lista de especies registrada abarca grupos de bosque como tinamúes, crácidos, algunos

rapaces, palomas, nictibios, colibríes, momotos, bucos, hormigueros, trepadores, cotingas, reinitas,

tangaras, entre otros; de humedales de interior como patos, zambullidores, cigüeñones, garzas,

rálidos, jacanas y martines pescadores; de mares, costas y playas como pardelas, fragatas, piqueros,

pelícanos, correlimos y gaviotas; y de zonas abiertas como algunos emberizidos, ictéridos, y

gorriones (Passeridae).

Las familias más numerosas encontradas, específicamente Tyrannidae y Parulidae, coinciden

con las más abundantes a nivel nacional. La familia Accipitridae es otra familia numerosa dentro

del país, su significativa representación en Baja Talamanca es reflejo de la importancia del área

como zona de paso para rapaces durante la migración. Las tangaras (Thraupidae), figuran dentro de

las seis familias más numerosas registradas en el territorio nacional, Stiles (1969) menciona que hay

gran diversidad de ellas en zonas de vida húmedas. Los géneros mejor representados dentro de estas

familias en la zona de estudio, coinciden con aquellos más cuantiosos dentro de las familias a nivel

nacional.

Page 97: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

93

De la lista de especies registrada, una gran mayoría fue registrada para las planicies de 0-100

msnm, en menor porcentaje se registran especies para la zona de Veragua (entre 200 y 450 m) y el

resto son registradas en sitios que no fueron visitados en campo bajo este proyecto de investigación

pero que de igual forma son áreas valiosos para el registro de avifauna. De esta manera en lugares

como Kèköldi se enlista el gavilán de Cooper (Accipiter cooperii), la polluela sora (Porzana

carolina), el cuclillo piquigualdo (Coccyzus americanus), el cuclillo piquinegro (Coccyzus

erythropthalmus), el copete de nieve (Microchera albocoronata), el cernícalo americano (Falco

sparverius) el mosquerito lomiamarillo (Myiobius sulphureipygius) y el pájaro campana (Procnias

tricarunculatus). Para la zona de Bratsi especies como el gavilán ranero (Geranospiza caerulescens),

el caracara avispera (Ibycter americanus) y la plañidera moteada (Laniocera rufescens), y para la

Reserva Biológica Hitoy Cerere el hormiguerito pizarroso (Myrmotherula schisticolor), el

hormiguero de Zeledón (Myrmeciza zeledoni) y el vireón cejirrufo (Cyclarhis gujanensis).

El área en general, como se mencionó anteriormente, es importante para aves residentes,

endémicas, migratorias y amenazadas; es sitio visitado y ocupado por residentes que migran o se

dispersan altitudinalmente y especies migratorias latitudinales. Como migrantes altitudinales se

encuentran las más conocidas: el pájaro sombrilla (Cephalopterus glabricollis) y el pájaro campana

(P. tricarunculatus), pero también hay otros que se dispersan altitudinalmente como el copete de

nieve (M. albocoronata), el saltarín gorgiblanco (Corapipo altera) y el mosquerito ojimanchado

(Mionectes olivaceus), entre otros. Respecto a las migratorias latitudinales, muchas rapaces diurnas

son objeto de observación en el área debido a las enormes parvadas que se pueden apreciar como las

de zopilote cabeza roja (Cathartes aura), junto a gavilanes aludos (Buteo platypterus) y gavilanes de

Swainson (Buteo swainsoni) en los meses de octubre y abril principalmente; no obstante, hay

muchas otras especies de rapaces que son avistadas; asimismo hay aves que migran utilizando

humedales como los correlimos (Scolopacidae, Charadriidae) y gaviotas (Laridae), y otras que se ven

de manera menos conspicua en ecosistemas terrestres como las reinitas (Parulidae), zorzales

(Catharus spp. e Hylocichla mustelina) y mosqueros (Tyrannidae) (por mencionar algunos).

Page 98: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

94

Avifauna de las planicies (0-100 msnm)

La riqueza de aves de la zona de 0-100 msnm estuvo compuesta por 397 especies, lo que

representa un 44% de la avifauna del país. Esta comunidad avifaunística se encuentra distribuida en

62 familias, las más abundantes en términos de especies son: Tyrannidae, Parulidae y Thraupidae.

Respecto a los géneros mejor representados en términos de número de especies para dichas

familias, los constituyen Contopus, Empidonax (Familia Tyrannidae), Geothlypis, Setophaga

(Familia Parulidae) y Tangara, Saltator (Familia Thraupidae).

El estado de distribución de las especies registradas para la zona basal está compuesto en un

71% por especies residentes, un 23% por especies migratorias y un 6% por especies que poseen

poblaciones residentes y migratorias.

De acuerdo con la legislatura nacional, 42 especies de las 397 registradas para la zona se

encuentran amenazadas: 38 presentan poblaciones reducidas o amenazadas y cuatro en peligro de

extinción.

El endemismo regional para las planicies entre 0-100 msnm está representado por 15

especies, algunas de ellas el carpinterito alirrufo (Piculus simplex), el tororoi pechicanelo

(Hylopezus dives), la cotinga nivosa (Carpodectes nitidus), el soterrey gorginegro (Pheugopedius

atrogularis), el soterrey pechirrayado (Cantorchilus thoracicus), el semillero piquirrosado

(Oryzoborus nuttingi), entre otras.

Esta zona encierra una gama de hábitats importantes para las aves, los ecosistemas de bosque

tropical húmedo, litoral (playa y vegetación detrás de la playa), bosques anegados (catival y

yolillal), manglar y laguna, registran la ocupación de una gran cantidad de especies residentes y

Page 99: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

95

migratorias. Una importante riqueza fue reportada, en donde el 93% de la avifauna de Baja

Talamanca es identificada en su área basal.

El bosque tropical lluvioso presente en esta región de Costa Rica es exuberante, con una

enorme riqueza de fauna, donde las aves no son la excepción. Dentro de las especies que se

informan para este hábitat se encuentran algunas doblemente importantes por tratarse de especies

residentes que están amenazadas y cuya distribución abarca solamente la vertiente Caribe del país,

entre ellas: el tinamú pizarroso (Crypturellus boucardi), el gavilán dorsiplomizo (Leucopternis

semiplumbeus), el buco pinto (Notharchus tectus), el halcón de monte dorsigrís (Micrastur

mirandollei), el perico azteco (Aratinga nana), la lapa verde (Ara ambiguus), el saltarín cabecigrís

(Piprites griseiceps), la urraca pechinegra (Cyanocorax affinis), la tangara lomiazufrada

(Heterospingus rubrifrons) y el bolsero coliamarillo (Icterus mesomelas). No obstante, hay otras

especies que ocupan la zona boscosa y que llaman la atención por encontrarse también amenazadas

(presentan poblaciones reducidas), por ejemplo el tinamú mayor (Tinamus major), la pava crestada

(Penelope purpurascens), el pavón (Crax rubra), el rey de zopilotes (Sarcoramphus papa), el gavilán

negro mayor (Buteogallus urubitinga), la paloma escamosa (Patagioenas speciosa), la lechucita

vermiculada (Megascops guatemalae), el búho penachudo (Lophostrix cristata), la tangara

piquiganchuda (Lanio leucothorax) y varias especies de psitácidos, entre otros. Dentro de los

bosques se ubican cuerpos de agua como ríos y quebradas. En el caso del río Bananito se registraron

especies como el garzón (Mycteria americana), la garza real (Ardea alba), la garceta azul (Egretta

caerulea), el andarríos maculado (Actitis macularius), la garza nivosa (Egretta thula), el águila

pescadora (Pandion haliaetus), entre otros. En la cuenca del río Bananito hay presencia de pequeñas

quebradas rodeadas de bosques en los que se registran especies importantes como la garza del sol

(Eurypyga helias), de igual manera en éstos bosques riparios se avistaron aves como la tangara

hormiguera gorgirroja (Habia fuscicauda), el batará lineado (Cymbilaimus lineatus), el picogrueso

negro azulado (Cyanocompsa cyanoides), entre otros. No obstante, a pesar del estado de éstos

parches boscosos, en los alrededores del río Bananito también se presentan ambientes alterados

como plantaciones de palma aceitera, potreros arbolados, crecimientos secundarios iniciales

Page 100: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

96

caracterizados por avifauna como sargentos (Ramphocelus passerinii), tijos (Crotophaga

sulcirostris), espigueros variables (Sporophila americana), semilleros picogrueso (Oryzovorus

funereus), pinzones cabecilistados (Arremonops conirostris), garcillas bueyeras (Bubulcus ibis) e

incluso chachalacas (Ortalis cinereiceps) en los bordes de bosque colindantes a los potreros.

Los hábitats ya mencionados son sitios de refugio y alimentación de paso o residencia

invernal de grupos de especies migratorias como es el caso de rapaces, mosqueros, vireos, reinitas y

tangaras.

El área importante para la conservación de las aves (AICA) Cahuita, Gandoca-Manzanillo, y

corredor para aves migratorias, abarca distintos hábitats con cobertura boscosa entre la línea costera

y las montañas por debajo de los 300 msnm, desde el sur de la ciudad de Limón hasta el río Sixaola.

En esta área se incluyen ecosistemas como lagunas, yolillales, manglares, ríos y canales. Gran parte

de esta AICA se encuentra en áreas protegidas como el Parque Nacional Cahuita y el Refugio

Nacional Mixto de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo (Sandoval & Sánchez 2011).

Muchas de las especies de las planicies (0-100 msnm) se comparten entre los diferentes

ambientes acuáticos, por lo que es difícil hacer una caracterización por hábitat. Sin embargo, para

hábitat litorales como las playas se registran especies de ambientes marinos como la tijereta de mar

(Fregata magnificens), el pelícano pardo (Pelecanus occidentalis) y el piquero moreno (Sula

leucogaster). Respecto a este último, la colonia de anidación del Caribe se ubica en los islotes

cercanos a la isla Uvita, donde enfrenta diferentes amenazas debido a la presencia humana

(Villarreal et al. 2010). Otras especies residentes que se observan en este ecosistema litoral incluyen

chorlitos como el collarejo (Charadrius collaris) y el picudo (Charadrius wilsonia); asimismo, las

costas caribeñas también son ocupadas por aves migratorias como chorlitejos (Pluvialis spp. y

Charadrius spp.), playeros como el arenero (Calidris alba) y el vuelvepiedras rojizo (Arenaria

interpres), gaviotas como la gaviota reidora (Leucophaeus atricilla) y la pagaza real (Thalasseus

maximus), entre otros. Otros avistamientos interesantes que se dieron en las costas fue el paso de

Page 101: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

97

cientos de individuos en migración de la golondrina tijereta (Hirundo rustica) y de la golondrina

ribereña (Riparia riparia).

En la vegetación detrás de la playa es común observar al gavilán cangrejero (Buteogallus

anthracinus) buscando presas que se encuentren en playa. Otras especies como el trogón

coliplomizo (Trogon massena), el tucán pico iris (Ramphastos sulfuratus), el batará plomizo

(Thamnophilus atrinucha), la reinita mielera (Coereba flaveola) y reinitas migratorias como la

gusanera (Helmitheros vermivorum) y la de costados castaña (Setophaga pensylvanica), fueron

registradas en este tipo de vegetación. Estas son especies que habitan bordes de bosque pero

también algunas se encuentran dentro del bosque y sitios con vegetación de crecimiento secundario

alto (Garrigues & Dean 2007).

Otros hábitats importantes son los bosques anegados como los cativales y yolillales; sin

embargo, para una caracterización más detallada de su avifauna es necesario dedicar más horas de

observación. Un escaso ejemplo donde se incluye este tipo de hábitats es el trabajo realizado en el

Refugio Nacional Mixto de Vida Silvestre Limoncito, donde se registran poco más de 70 especies de

aves, compuesta principalmente por especies de hábitos acuáticos como las garzas (Piedra & Bravo

2002).

En el presente trabajo dentro de las cativeras se identificaron, entre otras, aves como el

rascón cuelligrís (Aramides cajaneus), el hormiguero dorsicastaño (Myrmeciza exsul), el

hormiguero calvo (Gymnocichla nudiceps), el saltarín cuelliblanco (Manacus candei), el soterrey

castaño (Cantorchilus nigricapillus) y la reinita cabecidorada (Protonotaria citrea); aves que

prefieren zonas boscosas con agua o pantanosas (Stiles & Skutch 2003). En los yolillales, se

encuentran algunas de las especies mencionadas anteriormente pero otras fueron identificadas

también, tales como la garza tigre (Tigrisoma mexicanum) y el huevo frito (Laterallus albigularis).

En sectores como Cahuita es frecuente ver en los bosques inundados al martín pescador enano

(Chloroceryle aenea).

Page 102: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

98

El manglar más grande y menos alterado de la costa caribeña costarricense se encuentra

alrededor de la Laguna de Gandoca, este manglar es de los pocos en el país que aún cuenta con

zonas continuas de bosque y manglar; asimismo, la laguna de Gandoca es la más extensa del Caribe

Sur, dominada por mangle, yolillos y palma real (Coll et al. 2001, MINAE/SINAC-UICN/ORMA

1998). Esta laguna es hábitat de especies como la garceta azul (Egretta caerulea), la garza real (Ardea

alba), la garcilla verde (Butorides virescens), el martín pescador collarejo (Megaceryle torquatus) y

el martín pescador verde (Chloroceryle americana). En la parte cercana a la costa se registran aves

como el soldadito (Himantopus mexicanus), el chorlitejo semipalmado (Charadrius semipalmatus) y

el cormorán neotropical (Phalacrocorax brasilianus). En otras lagunas de reducido tamaño, aves

como la gallina de agua (Porphyrio martinicus) y la jacana centroamericana (Jacana spinosa) son

comunes de observar. Por otro lado, en sitios como los canales en el límite sur del Parque Nacional

Cahuita habitan especies como el pato aguja (Anhinga ahnhinga), el martinete cabecipinto

(Nyctanassa violacea) y la garceta tricolor (Egretta tricolor), y en los canales de Estero Negro otras

como el chocuaco (Cochlearius cochlearius) y la golondrina lomiblanca (Tachycineta albilinea).

Es importante mencionar que para las bajuras del Caribe Sur, hay identificados reportes

particulares como por ejemplo el del galán sin ventura (Jabiru mycteria) sobre la quebrada

Westfalia (Alvarado et al. 1999) y en Kèköldi, avistamientos accidentales de la especie.

Avifauna de Veragua

De acuerdo a los registros procesados, la avifauna de la zona de Veragua estuvo compuesta

por 220 especies, lo que representa el 24% de la riqueza del país. Del total de 42 familias

identificadas, las más abundantes, es decir aquellas con mayor número de especies fueron

Tyrannidae, Thraupidae y Trochilidae.

Page 103: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

99

Dentro de estas familias, se destacaron ciertos géneros por su abundancia de especies, como

lo fueron Todirostrum, Contopus, Myiarchus y Myiozetetes, pertenecientes a la familia Tyrannidae;

Tachyphonus y Tangara, correspondientes a la familia Thraupidae, y por último, los géneros

Phaethornis y Amazilia de la familia Trochilidae.

Para la localidad de Veragua, el 82% de las especies registradas son residentes, el 15%,

migratorias y el restante 3% son especies con poblaciones tanto residentes como migratorias.

El número de especies amenazadas según el Reglamento a la Ley de Conservación de Vida

Silvestre es de 22, la garza del sol (Eurypyga helias) es la única amenazada de extinción, el resto

están catalogadas como especies con poblaciones reducidas o amenazadas.

Aves como el trogón ojiblanco (Trogon clathratus), el pájaro sombrilla (Cephalopterus

glabricollis), la tangara lomiazufrada (Heterospingus rubrifrons), la tangara cenicienta (Tangara

inornata), y la eufonia gorricanela (Euphonia anneae), son algunas de las 11 especies que dentro de

la lista de aves de Veragua presentan endemismo regional.

La zona de Veragua forma parte de las estribaciones de la Fila Matama, Cordillera de

Talamanca, contiene bosques en un estado de conservación relativamente bueno, por lo que posee

una rica biodiversidad. En el caso de la avifauna, poco más de la mitad (52%) de las especies

registradas para la zona de estudio, Baja Talamanca, fueron identificadas en esta localidad.

Las familias más abundantes coinciden con aquellas que son numerosas a nivel nacional, se

encontraron entre las cinco primeras, las familias Trochilidae y Thamnophilidae. En el caso de los

colibríes, es un grupo que muestra una mayor diversidad en bosques húmedos de bajuras y altitudes

intermedias, mientras que los hormigueros es un grupo común y característico del bosque tropical

húmedo (Stiles 1969). Respecto a los géneros identificados como abundantes, algunos de ellos

corresponden con los más numerosos de las familias correspondientes, así sucede con Contopus

para Tyrannidae, Tangara para Thraupidae y Amazilia para Trochilidae.

Page 104: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

100

Debido al tipo de cobertura presente en el área (principalmente boscosa), la representación

de especies acuáticas es baja, y prácticamente ninguna para aquellas de hábitos costeros. En Veragua

figuran cuerpos de agua como ríos y quebradas, el más notorio es el río Victoria donde se registran

especies como la garza del sol (E. helias), ave en peligro de extinción; las reinitas acuáticas (Parkesia

spp.) y la guardaribera (Myiothlypis fulvicauda).

La franja altitudinal donde se encuentra Veragua (200 - 450 msnm), presenta la

particularidad de que se observan especies cuya distribución incluye bajuras y elevaciones

intermedias, otras de solo elevaciones intermedias y otras de zonas más altas que migran o se

dispersan altitudinalmente. De esta manera, en el listado anexo resalta avifauna propia de Veragua

como lo es la garza tigre de río (Tigrisoma fasciatum), el vencejo común o grisáceo (Chaetura vauxi)

que habita entre los 600 y 2200 msnm pero que desciende en ocasiones a bajuras cercanas (Stiles &

Skutch 2003, Garrigues & Dean 2007), el mirlo montañero (Turdus plebejus) que habita en áreas

superiores a los 1200 msnm y que después de la época de cría se dispersa a sitios más bajos (Stiles &

Skutch 2003, Garrigues & Dean 2007), el trogón ojiblanco (T. clathratus), la tangara negro y dorado

(Chrysothlypis chrysomelas) y la eufonia gorricanela (E. anneae); éstos últimos tres, como ya fue

mencionado anteriormente, endémicos para la región y en el caso del trogón, catalogado

amenazado con poblaciones reducidas o amenazadas.

Veragua es importante sitio para especies residentes y migratorias, se han hecho interesantes

registros como por ejemplo el nictibio grande (Nyctibius grandis) con cría, así como adulto y cría

del búho penachudo (Lophostrix cristata), la presencia de migrantes altitudinales en la segunda

mitad del año, la garza del sol (E. helias) cazando en el río Victoria, individuos del gavilán aludo

(Buteo platypterus) ocupando perchas de descanso, numerosas capturas de zorzales (Catharus spp.)

dentro del bosque, uso de plantas para alimentación por diferentes especies, entre otros. En general,

la mayoría de la avifauna de Veragua, es de hábitat con buena cobertura boscosa, lo que evidencia

el buen estado de los ecosistemas que encierra el lugar.

Page 105: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

101

Avifauna de cerros Chimú y Muchilla

En las visitas realizadas a los cerros Chimú y Muchilla, se logró identificar un total de 61

especies, distribuidas en 29 familias. Las familias más numerosas de acuerdo al número de especies

fueron: Trochilidae (6 especies), Thamnophilidae (4 especies), Furnariidae (4 especies), Tyrannidae

(4 especies) y Turdidae (4 especies).

Debido a la poca cantidad de especies registradas, muchos de los géneros de dichas familias

cuentan son tan sólo un representante, de esta manera para la familia Trochilidae, el género

Phaethornis sobresale con tres especies, pero el resto de géneros Eutoxeres, Chalybura y Thalurania

sólo cuentan con una. Para las familias Thamnophilidae, Furnariidae y Tyrannidae los respectivos

géneros (1. Thamnophilus, Epinecrophylla, Myrmeciza, Phaenostictus; 2. Dendrocincla,

Glyphorhynchus, Dendrocolaptes, Lepidocolaptes y 3. Mionectes, Contopus, Empidonax,

Megarhynchus), cuentan con tan sólo una especie. En la familia Turdidae, sobresale el género

Catharus con tres especies.

La avifauna identificada en los cerros Chimú y Muchilla, está compuesta por un 77% de

especies residentes, un 20% de especies migratorias y un 3% de aves con poblaciones residentes y

migratorias.

Las especies tinamú grande (Tinamus major), pava crestada (Penelope purpurascens), rey de

zopilotes (Sarcorhamphus papa) y el loro verde (Amazona farinosa) registradas en estos sitios, están

catalogadas como especies con poblaciones reducidas o amenazadas según el Reglamento a la Ley de

Conservación de Vida Silvestre. Respecto al endemismo, sólo la especie Pheugopedius atrogularis,

el soterrey gorginegro, es endémico regional, su distribución abarca del este de Nicaragua hasta el

noroeste de Panamá (Stiles & Skutch 2003, Garrigues & Dean 2007).

Page 106: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

102

La avifauna registrada en los cerros Chimú y Muchilla es muy semejante a aquella

encontrada para las partes más bajas (0-100 msnm) y Veragua; no obstante, en el cerro Chimú se

registraron dos especies únicas para éste sitio, el gallito hormiguero cabecinegro (Formicarius

nigricapillus) y el zorzal cabecinegro (Catharus mexicanus), ambos registrados a una altura

alrededor de los 700 msnm. El gallito hormiguero cabecinegro se distribuye a lo largo de la

vertiente Caribe entre los 400 y 1200 msnm, en la parte sureste de la vertiente se le encuentra entre

los 600 y 1200 msnm; y el zorzal cabecinegro es una especie que habita entre los 300 y 800 msnm,

desplazándose en la vertiente Caribe hasta los 1000 msnm, ambas especies son de bosques maduros,

aunque el gallito puede visitar las áreas de crecimiento secundario avanzado que se encuentren

adjuntas (Stiles & Skutch 2003, Garrigues & Dean 2007); reflejando el hábitat conservado que

presenta Chimú.

Especies importantes para la conservación

Sula leucogaster: El piquero moreno es un ave marina que se encuentra distribuida a lo largo de

ambas costas del país, se reproduce en islas, en el Caribe, lo hace en los islotes cerca de Isla Uvita

(Quiribrí), cerca de Limón; no obstante, esta colonia enfrenta amenazadas como contaminación,

depredación por animales domésticos y silvestres, así como la afluencia no controlada de turismo.

Eurypyga helias: Esta especie conocida como la garza del sol, sol y luna o ave canasta. Se le puede

observar en quebradas dentro de áreas boscosas, principalmente en aquellas de curso rápido. Se ha

catalogado para el país como especie en peligro de extinción. Al desplegar sus alas con el llamativo

patrón que poseen, atrae la atención de quienes la observan.

Trogon clathratus: El trogón ojiblanco es una especie amenazada con poblaciones reducidas o

amenazadas, su distribución mundial se restringe a Costa Rica y el oeste de Panamá, por tanto es

endémica para la región. Dentro del país, habita en las laderas más bajas y piedemontes del lado

Page 107: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

103

Caribe (de Panamá al Volcán Miravalles); la literatura menciona que se reproduce entre 90 y 1100

msnm y desciende de las partes altas de su distribución entre mediados y fines de la época lluviosa.

Chloroceryle inda: Comúnmente conocido como Martín pescador ventrirrufo, es un ave con

poblaciones reducidas o amenazadas, y cuya distribución se restringe a las bajuras del Caribe, en

especial a bosques pantanosos costaneros como los presentes en Cahuita y Manzanillo. También es

posible observarlo aunque menos frecuente en quebradas de bosques.

Falco peregrinus: El halcón peregrino es un rapaz migratorio, cuyas poblaciones se han catalogado

como reducidas o amenazadas, sus números disminuyeron gravemente por el uso del DDT

(insecticida) en Norteamérica. Es un representante de las muchas especies rapaces que forman parte

del evento de la migración latitudinal que tiene lugar en el país y que se observa de forma tan

espectacular en la zona Caribe.

Ara ambiguus: La lapa verde se encuentra en la lista de especies en peligro de extinción de acuerdo

al Reglamento a la Ley de Conservación de Vida Silvestre. Sus poblaciones han sido fuertemente

afectadas por la deforestación. Esta ave habita bosques húmedos de bajuras, se alimenta

principalmente de frutos de almendro amarillo (Dipteryx panamensis), desplazándose

estacionalmente de acuerdo a su fructificación.

Pionus menstruus: El loro cabeciazul o chucuyo presenta poblaciones reducidas o amenazadas en el

país. Su distribución es restringida a las bajuras del Caribe desde Limón y Siquirres hacia el sur, y

también en las bajuras de la zona del Pacífico sur al norte de Sierpe y en el área de San Vito. Como

el resto de las especies de psitácidos, el tráfico de mascotas es un problema.

Cephalopterus glabricollis: El pájaro sombrilla es una especie endémica de Costa Rica y el oeste de

Panamá. Según el Reglamento a la Ley de Conservación de Vida Silvestre, se ubica en la categoría

de aves con poblaciones reducidas o amenazadas. Frecuenta áreas boscosas y realiza migraciones

Page 108: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

104

altitudinales, debido a su estado, es una especie poco común de observar, lo que la hace atractiva de

avistar.

Heterospingus rubrifrons: Esta especie conocida comúnmente como tangara lomiazufrada es

endémica de la región, se distribuye de Costa Rica al este de Panamá. En Costa Rica forma parte de

la lista de aves con poblaciones reducidas o amenazadas, su distribución dentro del país está

confinada a las bajuras y piedemontes del Caribe Sur, desde el nivel del mar hasta los 700 msnm.

Eventos biológicos de interés

Las aves realizan diferentes movimientos, algunas lo hacen a nivel local, son especies

residentes que se mueven de una zona a otra dentro del mismo territorio nacional; y otras que

realizan desplazamientos pero a una escala mayor, moviéndose latitudinalmente, especies que

migran de Norteamérica hacia Centro y Suramérica ó aquellas que lo hacen en dirección contraria.

Se estima que al menos la mitad de la avifauna costarricense muestra algún grado de movimiento

estacional (Stiles 1983). La zona Caribe de nuestro país es un importante escenario para la

observación de tan interesantes eventos biológicos.

MOVIMIENTOS ALTITUDINALES

Los movimientos altitudinales de las especies pueden involucrar migraciones o dispersiones,

se estima que hay de 50 a 75 especies (y probablemente más) migrantes en el país (Stiles 1991).

Generalmente las aves que realizan estos movimientos son de hábitos frugívoros y nectarívoros,

cuyos recursos alimentarios varían espacial y temporalmente de acuerdo a los periodos de floración

y fructificación de la vegetación (Stiles & Skutch 2003). Para la zona del Caribe se han identificado

especies de colibríes, palomas, tucanes, trogones, cotingas, saltarines, mirlos, tangaras, entre otros

(Pringle et al. 1984, Blake & Loiselle 2000).

Page 109: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

105

Durante las visitas en campo realizadas bajo este proyecto, se registraron especies de zonas

altas en elevaciones intermedias, patrón más común de observar en migrantes altitudinales del país

(desplazarse a alturas mayores para reproducirse durante la época seca y posterior al periodo

reproductivo moverse hacia elevaciones menores) (Stiles 1991); de esta manera, por ejemplo, en

Veragua en los meses de octubre y noviembre, se capturaron y observaron aves como el pájaro

sombrilla (Cephalopterus glabricollis), la paloma collareja (Patagioenas fasciata), el mirlo

montañero (Turdus plebejus) y el mirlo vientriblanco (Turdus obsoletus). También se registró la

amazilia pechiazul (Amazilia amabilis) quien realiza otro patrón, posterior a la época reproductiva

pasa de las bajuras a elevaciones intermedias, tal y como lo informan Stiles & Skutch (2003).

Por otra parte, se registraron especies de elevaciones intermedias en áreas de bajuras, en

Aguas Zarcas de Limón en el mes de noviembre se capturaron varios individuos del saltarín

gorgiblanco (Corapipo altera), especie que habita regularmente entre los 400 y 1000 msnm en la

vertiente Caribe, pero durante los meses de julio y enero, se mueve a menores elevaciones

(Garrigues & Dean 2007). En estudios realizados en esta especie, se observa una correlación positiva

entre los movimientos desde bajuras hacia zonas altas con los picos de fructificación (fructificación

que coincide específicamente con la época de cría de la especie) (Boyle 2006, Rosselli 1994). Al

parecer la abundancia de frutos no es clave en sus movimientos de zonas más altas a zonas más

bajas, otras razones que deben ser probadas, podrían ser las que causantes de tales migraciones

(Boyle 2006).

Otra especie que llama la atención es la clorofonia cejidorada (Chlorophonia callophrys)

para la cual recolectas históricas en las bajuras del Caribe Sur de especímenes depositados en el

Museo de Zoología Comparada de la Universidad de Harvard, evidencian su migración altitudinal,

Stiles & Skutch (2003) mencionan que en el Caribe esta ave puede descender a razón de la escasez

de frutos en las partes más altas durante la época lluviosa.

Page 110: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

106

De las especies registradas en este trabajo, hay otras aparte de las mencionadas, que según la

bibliografía (Stiles 1991, Stiles & Skutch 2003), realizan movimientos de este tipo dentro del país

como el jacobino nuquiblanco (Florisuga mellivora), el copete de nieve (Microchera albocoronata),

la ninfa coronivioleta (Thalurania colombica), el tucancillo orejiamarillo (Selenidera spectabilis), la

tangara dorada (Tangara icterocephala), la tangara cabecicastaña (Tangara gyrola), la eufonia

gorricanela (Euphonia anneae), entre otros.

A pesar de la falta de estudios que demuestren la ruta precisa que utilizan las diferentes

especies que migran o se dispersan altitudinalmente en la zona de Caribe Sur, es importante resaltar

que los corredores biológicos representan áreas fundamentales para el desplazamiento de

individuos; de esta forma en el Área de Conservación La Amistad Caribe, corredores como

Cordillera a Cordillera y Talamanca Caribe junto a áreas protegidas como la Zona Protectora

Cuenca del Río Banano y la Reserva Biológica Hitoy Cerere, pueden estar jugando un papel muy

significativo para el paso de especies entre el Parque Internacional La Amistad (Cordillera de

Talamanca) y las bajuras y piedemontes del Caribe Sur.

MIGRACIÓN LATITUDINAL

En Costa Rica se presenta la migración latitudinal boreal y austral. En este trabajo se

registran 125 especies que migran y utilizan la región de Baja Talamanca como sitio de paso o

residencia temporal. La migración latitudinal boreal es fuertemente notoria en esta zona con el paso

de grandes grupos de rapaces como zopilotes, gavilanes, halcones y paserinos como golondrinas;

asimismo, en los diferentes hábitats, se pueden encontrar otras especies cuya migración es menos

llamativa, pero igualmente interesante.

En la zona de Baja Talamanca se ubica parte del corredor migratorio de aves del Caribe

Mesoamericano, por el que pasan millones de individuos de 150 especies aproximadamente entre

ellas aves acuáticas, canoras y rapaces; con respecto a estas últimas, la zona de Kèköldi se ha

Page 111: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

107

identificado como uno de los tres mejores puntos a nivel mundial para observar rapaces en

migración, este territorio indígena ha tenido picos de conteos de 3,6 millones de aves en la

migración de otoño y de 1,5 millones en primavera (Sandoval & Sánchez 2011).

En la lista registrada para Baja Talamanca se registran especies de rapaces como el zopilote

cabeza roja (Cathartes aura) (que llama la atención por sus numerosos grupos), el águila pescadora

(Pandion haliaetus), el elanio colinegro (Ictinia mississippiensis), el elanio plomizo (Ictinia

plumbea), el aguilucho norteño (Circus cyaneus), el gavilán aludo (Buteo platypterus), el gavilán de

Swainson (Buteo swainsoni), el gavilán colirrojo (Buteo jamaicensis), el cernícalo americano (Falco

sparverius) y el halcón peregrino (Falco peregrinus). Durante las visitas de campo en el camino de

entrada hacia Veragua y hacia el cerro Chimú, se observaron muchos individuos aislados del

gavilán aludo (B. platypterus) durante el día y al atardecer, utilizando esta área como sitio de

descanso.

Otras aves como golondrinas también se observan en la zona en grandes cantidades, a finales

del mes de agosto (migración de otoño), en unos cuantos minutos se contabilizaron más de 500

individuos de la golondrina tijereta (Hirundo rustica), volando sobre mar y playa del sector Puerto

Vargas en el Parque Nacional Cahuita; durante el mes de mayo (migración de primavera) esta

misma especie se vio acompañada por la golondrina ribereña (Riparia riparia) en su paso por el

mismo sitio. Muchas veces estas golondrinas son acompañadas durante la migración por la

golondrina risquera (Petrochelidon pyrrhonota) (Garrigues & Dean 2007).

Muchas especies de hábitos acuáticos también utilizan el área, algunas son: la garza ceniza

(Ardea herodias), el chorlito dorado menor (Pluvialis dominica), el zarapito trinador (Numenius

phaeopus), el playero arenero (Calidris alba), el vuelvepiedras rojizo (Arenaria interpres), el

correlimos occidental (Calidris mauri), la gaviota reidora (Leucophaeus atricilla), la pagaza real

(Thalasseus maximus).

Page 112: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

108

Dentro de las migratorias terrestres que se identifican en Baja Talamanca se encuentran

cucos, chotacabras, mosqueros, vireos, zorzales, reinitas, tangaras y caciques, especies que utilizan

todos los hábitat disponibles desde crecimientos secundarios hasta bosques maduros. Entre las

frecuentes se pueden observar el zorzal de Swainson (Catharus ustulatus), la tangara veranera

(Piranga rubra), el cacique veranero (Icterus galbula), entre otras. Llaman la atención los casos del

zorzal dorsirrojizo (Catharus fuscescens), el pájaro-gato gris (Dumetella carolinensis), la población

migratoria del añapero menor (Chordeiles acutipennis), el añapero zumbón (Chordeiles minor), el

vencejo de paso (Chaetura pelagica), el mosquerito verdoso (Empidonax virescens) y la reinita

coronicastaña (Setophaga palmarum), ya que son migratorias más comunes de observar a lo largo de

la costa Caribe del país (Stiles 1988, Stiles & Skutch 2003, Garrigues & Dean 2007).

Algunas de las especies migratorias registradas en el campo, fueron vistas en los diferentes

lugares haciendo uso de los recursos, por ejemplo se vio a la tangara veranera (Piranga rubra), a la

tangara escarlata (Piranga olivacea) y a la reinita verdilla (Oreothlypis peregrina) alimentándose de

frutos del árbol de capulín (Muntingia calabura); al vireo ojirrojo (Vireo olivaceus) se le vio

ingiriendo frutos de Psychotria berteriana y al cacique (Icterus galbula), néctar de poró (Erythrina

fusca). Así también, especies como el andarríos maculado y el martín pescador norteño, se les

observó en busca de alimento en el río Bananito y a las reinitas acuáticas (Parkesia motacilla y P.

noveboracensis) en el río Victoria. Los tiránidos como los pibís (Contopus spp.) y los mosqueritos

(Empidonax spp), se les vio cazando insectos en los diferentes hábitat.

CONCLUSIONES Y RECOMENDACIONES

El Caribe de Costa Rica presenta una complejidad de hábitat que confluye en una

extraordinaria diversidad de especies. Tales ambientes se distribuyen en áreas protegidas por el

Estado así como en territorios privados y son ocupados por una variedad de aves tanto residentes

como migratorias. Las reservas privadas son importantes sitios para las aves; no obstante, es

necesario un mayor acercamiento entre los propietarios y el Sistema Nacional de Áreas de

Conservación con el fin de fomentar las iniciativas de investigación y protección en estos sitios, los

Page 113: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

109

cuales representan zonas de amortiguamiento de las áreas protegidas y de conexión entre las

mismas. La creación o el fortalecimiento de zonas que conecten los distintos parches boscosos

(como los corredores biológicos), aunado a un programa de educación ambiental, permitirá un

panorama más positivo para estas poblaciones, así como para el resto de las especies vulnerables a la

fragmentación, por ejemplo el caso de las migrantes altitudinales. Tales estrategias de manejo que se

generen a partir de las distintas investigaciones que se realicen, idealmente, deberían ejecutarse en

conjunto entre áreas protegidas y reservas privadas.

Respecto a las iniciativas de investigación, a pesar del inventario avifaunístico que maneja la

zona, aún hay lagunas de información, el sitio tiene potencial para mucha más investigación, por

ejemplo estudios sobre la ruta de migración altitudinal que realizan algunas aves residentes, así

como avifauna ligada a ecosistemas como cativeras y yolillales, e informes más sencillos como las

ampliaciones de distribución que podrían darse a futuro para ciertas especies. Entre mejor se

conozca la avifauna del área, mejores medidas de manejo se podrán aplicar e incluso realizar una

mejor interpretación ambiental de las áreas de la zona.

LITERATURA CITADA

Alvarado, G. M., M. García & H. Gómez. 1999. Avistamiento de Jabiru mycteria (Aves: Ciconiidae),

en Westfalia, Limón, Costa Rica. Brenesia 52: 65-66.

Blake, J. G., F. G. Stiles & B. A. Loiselle. 1990. Birds of La Selva Biological Station: Habitat Use,

Trophic Composition, and Migrants. In: A.H. Gentry (ed.). Four Neotropical Rainforests.

Yale University Press. Pp. 161-269.

Blake, J. G. & B. A. Loiselle. 2000. Diversity of birds along an elevational gradient in the Cordillera

Central, Costa Rica. The Auk 117 (3): 663-686.

Boucher, D., P. Elias, J. Faires & S. Smith. 2014. Historias de éxito en torno a la deforestación.Union

of Concerned Scientists. 55 pp

Page 114: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

110

Boyle, A. 2006. Why do birds migrate? The role of food, habitat, predation and competition. Tesis

de Doctorado. Universidad de Arizona, Tucson, Arizona. 272 pp.

Coll, M., A. C. Fonseca & J. Cortés. 2001. El manglar y otras asociaciones vegetales de la laguna de

Gandoca, Limón, Costa Rica. Rev. Biol. Trop. 49. Supl. 2: 321-329.

Garrigues, R & R. Dean. 2007. The Birds of Costa Rica: A Field Guide. Editorial Zona Tropical.

Ithaca, Nueva York. 387 pp.

Martínez, D. 2007. Campanas en Kèköldi. Zeledonia 11 (1): 47.

MINAE/SINAC-UICN/ORMA. Inventario de los humedales de Costa Rica. Editorial Editorama. San

José, Costa Rica. 380 pp.

Piedra, L. & J. Bravo. 2002. Refugio Nacional de Vida Silvestre Limoncito (RNVSL): Restauración y

Manejo de Bosques Inundables de Palma (Raphia taedigera) y Cativo (Prioria copaifera).

Informe Final. Programa Humedales de Costa Rica: Uso y Conservación. 22 pp.

Pringle, C., I. Chacón, M. Grayum, H. Greene, G. Hartshom, G. Schatz, G. Stiles, C. Gómez & M.

Rodríguez. 1984. Natural History Observations and Ecological Evaluation of the La Selva

Protection Zone, Costa Rica. Brenesia 22: 189-206.

Reglamento a Ley de Conservación de la Vida Silvestre. (2005, 10 de marzo). La Gaceta, 180,

setiembre 20, 2005.

Rosselli, L. 1994. The anual cycle of the White-ruffed manakin Corapipo leucorrhoa, a tropical

frugivorous altitudinal migrant, and its food plants. Bird Conservation International 4 (2-3):

143-160.

Sandoval, L. & C. Sánchez (eds.). 2011. Important bird Areas in Costa Rica. Unión de Ornitólogos

de Costa Rica. San José, Costa Rica. 196 pp.

Stiles, F. G. 1969. Introduction to the Avifauna of Costa Rica. Organization for Tropical Studies. 42

pp.

Stiles, F.G. 1988. Notes on the distribution and status of certain birds in Costa Rica. The Condor 90:

931-933.

Stiles, F.G. 1991. Aves: Introducción. In: D.H. Janzen (ed.). Historia Natural de Costa Rica. Editorial

de la Universidad de Costa Rica, San José, Costa Rica. pp. 515-629.

Page 115: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

111

Stiles, F.G. & A. Skutch. 2003. Guía de Aves de Costa Rica. 3era edición. Editorial INBio. Santo

Domingo, Heredia, Costa Rica. 571 pp.

Slud, P. 1964. The Birds of Costa Rica: Distribution and Ecology. Bulletin of the American Museum

of Natural History 128: 1-430.

Villarreal, J., J. Pereira & M. Salazar. 2010. Colonia de piqueros morenos (Sula leucogaster) del

Caribe sur, Costa Rica: una supervivencia amenazada. Zeledonia 14 (1): 14-20.

Page 116: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

112

DIVERSIDAD DE MARIPOSAS DIURNAS Y NOCTURNAS EN LA REGIÓN DE BAJA

TALAMANCA, LIMÓN, COSTA RICA

German Vega Araya

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

[email protected]

RESUMEN

Se realizó un muestreo en la zona de Baja Talamanca, Limón, Costa Rica para determinar e

interpretar la fauna de mariposas diurnas y nocturnas de esta región. Por otra parte se hizo una

búsqueda de registros en las bases de datos del Museo Nacional y del INBio para completar el

listado de especies. Se registraron 448 especies de mariposas diurnas distribuidas en 5 familias, 25

subfamilias y 253 géneros. Esta diversidad representa el 28% de las especies de mariposas diurnas

informadas para Costa Rica. La mayor diversidad la presentó la familia Nymphalidae con 224

especies, seguida por Lycaenidae con 111 y Hesperiidae con 101. El 55% de las especies (246) están

asociadas al ecosistema de bosque y un 45% (202) al ecosistema de crecimiento secundario. La

familia con mayor diversidad de especies asociadas al ecosistema de bosque fue Nymphalidae con

135 (67%), seguida por Lycaenidae con 65 y Hesperiidae con 25 especies. Se inventariaron 1 631

especies de mariposas nocturnas pertenecientes a 24 familias, 47 subfamilias y 743 géneros. La

mayor diversidad se presentó en 5 familias: Arctidae (288), Noctuidae (498), Geometridae (229),

Notodontidae (194) y Sphingidae (101). Resultó particularmente interesante la familia Sphingidae,

con una diversidad que representa más del 60% de las especies de esta familia documentadas para

Costa Rica. Las cinco familias de mariposas diurnas encontradas aportaron especies o subespecies

con algún grado de endemismo. La familia Lycaenidae presentó el mayor número de subespecies

endémicas de Costa Rica (10) y endémicas regionales, Costa Rica-Panamá (18); no obstante, la

familia Nymphalidae mostró la mayor diversidad de especies endémicas de Costa Rica (3) y

endémicas regionales (9). A nivel general se determinaron 13 especies y 36 subespecies endémicas

regionales, entre las que se puede mencionar: Mimoides pausanias prasinus (Costa Rica-Panamá),

Godyris zavaleta caesiopicta (Costa Rica-Panamá), Opsiphanes zelotes zelotes (Costa Rica-

Colombia), Meseme hypermegala (Costa Rica-Colombia).

Page 117: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

113

INTRODUCIÓN

Las mariposas son uno de los grupos de insectos mejor conocidos desde el punto de vista

taxonómico y biológico, y el tercer orden más numeroso dentro del reino animal. La mayor

diversidad de mariposas se presenta en la región neotropical, con el 42% de las especies de las

superfamilias Papilionoidea y Hesperioidea (Lamas 2000). En Costa Rica, se han documentado un

total de 1 595 especies de mariposas diurnas, distribuidas en 6 familias de las cuales las más diversas

son Lycaenidae con 511 especies y Hesperiidae con 486 especies (Lamas 2004, Chacón 2007). No

obstante, la familia mejor estudiada en su taxonomía y biología es Nymphalidae, además de ser la

mas importante desde del punto de vista turístico y económico. En lo que referente a las mariposas

nocturnas, en Costa Rica se han registrado alrededor de 6 000 especies pertenecientes a 27 familias,

de las cuales las más diversas son Noctuidae con 2 200 especies y Geometridae con 1500. De las

mariposas nocturnas las familias mejor conocidas en su biología son Sphingidae y Saturnidae.

Existe una estrecha relación entre las mariposas y las plantas tanto por los hábitos herbívoros

de los estados larvales, como por los requerimientos nectarívoros de los adultos (Kremen 1992). Esta

adaptación ultraespecífica, se traduce en la gran importancia que ellas tienen en la pirámide

ecológica de los ecosistemas terrestres y en el rol de estos insectos como polinizadores de ciertos

grupos de plantas (Anderson & Anders 2002). Las mariposas, por mantener este vínculo específico

con las plantas y presentar una sensibilidad a los cambios de temperatura, humedad y radiación

provocados por la alteración de su hábitat, constituyen excelentes indicadores de la diversidad

biológica y herramientas de gran valor en los programas de conservación, monitoreo y educación

ambiental (Santos et al. 2012, Sparrow et al. 1994 ). Las alteraciones de los ecosistemas por la acción

antropogénica, implican la necesidad de preservar la diversidad biológica, siendo fundamental el

estudio de la diversidad de especies de una zona definida, y mas aún en función con el uso de los

recursos que les presentan los diferentes ecosistemas (Lazzeri et al. 2010).

En la región Caribe de Costa Rica una de las áreas bióticas poco estudiadas, que a la vez

coincide con perturbaciones extensas, corresponde a la franja altitudinal que va desde el nivel del

Page 118: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

114

mar hasta los 600 m. Esta área es muy diversa en especies de mariposas y exhibe subespecies típicas

de Panamá y Colombia, presentando áreas como la zona de Bibri que constituyen auténticos limites

biológicos (De Vries 1987, 1997). En el presente estudio se desarrolló y recopiló información para

determinar e interpretar la fauna de mariposas diurnas y nocturnas de la región de Baja Talamanca,

Costa Rica.

MATERIAL Y MÉTODOS

Área de estudio

El estudio abarcó la región de Baja Talamanca (ver Fig.1, de la sección de introducción de

este informe). Dentro de esta región se estudiaron dos zonas altitudinales: la primera comprende las

tierras situadas a una altitud entre 0 y 100 msnm con tres localidades: Parque Nacional Cahuita (0 -

30 msnm), Refugio Nacional de Vida Silvestre Gandoca-Manzanillo (0-30 msnm) y márgenes del

río Bananito en la propiedad de Selva Bananito Lodge (30-130 msnm). La segunda corresponde a la

localidad de Las Brisas de Veragua, concretamente en la propiedad de Veragua Rainforest Park (200

y 460 msnm).

Metodología

La información que se presenta sobre la diversidad de mariposas en la zona de estudio, se

compiló mediante una revisión de la Colección Entomológica del Museo Nacional de Costa Rica, y

la base de datos del Instituto Nacional de Biodiversidad (INBio 2001). Además se realizaron

recolectas y observaciones de campo en diferentes visitas a las localidades estudiadas. La

información recopilada se integró en una base de datos propiedad del Museo Nacional, donde se

especifica la información taxonómica, biogeográfica y biológica de cada ejemplar, imagen u

observación obtenida.

Se realizaron un total de 13 giras entre noviembre del 2010 y mayo del 2013, distribuidas de

la siguiente forma: 5 giras a Veragua Rain Forest Park (30 noviembre -3 diciembre 2010, 21-25

Page 119: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

115

febrero de 2011, 5-8 abril de 2011, 4-7 octubre, 24-28 octubre), 3 giras a Bananito (25-29 abril 2011,

30 mayo-2 junio 2011, 28 noviembre-1 diciembre 2011), 2 giras a Parque Nacional Cahuita (22-26

agosto 2011, 21-25-mayo 2012), 3 giras a Gandoca-Manzanillo (16-20 abril 2012, 17-21 julio 2012,

5-9 noviembre de 2012).

Las recolectas y observaciones de las mariposas se iniciaron a las 9:30 a.m para concluir entre

las 4:00 y 5:00 p.m. Para la recolecta de las especies de mariposas que utilizan las flores como su

fuente de alimentación (néctar y polen) se utilizaron redes de mano, y para las especies que se

alimentan de frutos en descomposición trampas de altura tipo Van Someren – Rydon (Hughes et al.

1998). Se emplearon 9 trampas de altura con cebo de banano en descomposición y fueron colocadas

a diferentes alturas dentro del bosque, procurando abarcar los diferentes estratos (sotobosque,

subdosel, dosel). Con las redes de mano se realizaron recolectas principalmente en bordes de

bosque, matorrales, claros, bordes de ríos, quebradas, vegetación arbustiva en bordes de playa, y

parches de floración en potreros o cultivos abandonados (crecimiento secundario). Adicionalmente

algunas especies se registraron por observación directa en los sitios estudiados.

RESULTADOS Y DISCUSIÓN

Diversidad taxonómica

En total se informan 1 631 especies de mariposas diurnas y nocturnas. En el Anexo 5 se

presenta una lista con anotaciones de las especies por localidad, colección y grado de endemismo.

La lista de mariposas diurnas esta ordenada taxonómicamente según Lamas (2004) y las nocturnas

de acuerdo con Chacón & Montero (2007).

Page 120: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

116

Mariposas diurnas

Se registraron 448 especies de mariposas diurnas pertenecientes a 5 familias, 25 subfamilias y

253 géneros. La mayor diversidad la presentaron las familia Nymphalidae con 224 especies, seguida

por Lycaenidae con 111 y Hesperiidae con 101 (Fig. 1). La familia Nymphalidae representa el 47%

de las especies de mariposas diurnas registradas. Dentro de esta familia la subfamilia más diversa fue

Nymphalinae con 80 especies y 40 géneros. Los géneros más importantes fueron Adelpha con 14

especies, seguido por Memphis con 11. En la familia Lycaenidae la subfamilia Riodininae resultó la

más diversa con 71 especies y el género más importante fue Mesosemia con 7 especies. En la familia

Hesperiidae la subfamilia Pyrginae presentó la mayor diversidad con 59 especies y él género con

mayor número de especies resulto ser Urbanus con 12 especies. La diversidad de especies de

mariposas diurnas en la zona de estudio representa aproximadamente un 28% de las especies

registradas para Costa Rica (Lamas 2004, Chacón & Montero 2007).

Figura 1. Diversidad de géneros y especies por familia de mariposas diurnas en la región de Baja

Talamanca, Limón, Costa Rica.

0 50 100 150 200 250

Nymphalidae

Lycaenidae

Hesperiidae

Pieridae

Papilionidae

Número de géneros y especies

Fam

ilias

Géneros

Especies

Page 121: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

117

El 55% de las especies (246) están asociadas al ecosistema de bosque y un 45% (202) al

ecosistema de crecimiento secundario. La familia con mayor diversidad de especies asociadas al

ecosistema de bosque fue Nymphalidae con 135 (67%), seguida por Lycaenidae con 65 y

Hesperiidae con 25 (Fig. 2). Entre las especies asociadas al ecosistema de bosque están las siguientes:

Parides childrenae (Papilionidae), Dismorphia amphione (Pieridae), Eumaeus godarti (Lycaenidae),

Eryphanis lycomedon (Nymphalidae). En el ecosistema de crecimiento secundario las familias que

aportaron el mayor número de especies fueron Nymphalidae con 89 y Hesperiidae con 76; sin

embargo, la familia con mayor porcentaje de especies de crecimiento secundario fue Pieridae con el

75% del total recolectado de esta familia. Como especies típicas de crecimiento secundario se

pueden mencionar la siguientes: Pyrgus oileus (Hesperiidae), Heraclides thoas (Papilionidae),

Rekoa palegon (Lycaenidae) y Danaus plexippus (Nymphalidae).

Figura 2. Diversidad de mariposas diurnas por ecosistema encontradas en la región de Baja

Talamanca, Limón, Costa Rica.

0 50 100 150

Nymphalidae

Hesperiidae

Lycaenidae

Papilionidae

Pieridae

Especies

Fam

ilias

Crecimiento Secundario

Bosque

Page 122: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

118

Evidentemente la familia mejor representada es Nymphalidae; no obstante, es la tercera en

diversidad de especies en Costa Rica después de Lycaenidae y Hesperiidae (Chacón & Montero

2007). El haber obtenido una mayor diversidad de especies en Nymphalidae, se puede atribuir a que

aproximadamente el 50% de las especies de esta familia se alimentan de frutos en descomposición

por lo que pueden determinarse un mayor número de especies utilizando trampas de altura dentro

del bosque. En el este estudio, con la colocación de estas trampas, se registraron 50 especies en su

mayoría de las subfamilias Charaxinae y Morphinae. La alta diversidad en Nymphalidae se ve

reflejada en los dos géneros de mariposas diurnas más espectaculares del Neotrópico: Morpho y

Caligo. Del género Morpho se halló las cinco especies registradas para Costa Rica dentro del bosque

lluvioso: M. cypris, M. deidamia, M. helenor, M. menelaus y M. theseus; en el género Caligo

también asociado al ecosistema de bosque, las seis especies informadas para este género en Costa

Rica están presentes en el área estudiada: Caligo brasiliensis, C. illioneus, C. oedipus, C. oileus, C.

telamonius, y C. atreus.

Mariposas nocturnas

Se registraron 1 631 especies de mariposas nocturnas pertenecientes a 24 familias, 47 subfamilias y

743 géneros. La mayor diversidad se presentó en 5 familias: Arctidae (288), Noctuidae (498),

Geometridae (229), Notodontidae (194) y Sphingidae (101); en conjunto representan el 87% de las

especies registradas (Fig. 3). Resultó particularmente interesante la familia Sphingidae, con una

diversidad que representa más del 60% de las especies de esta familia informadas para Costa Rica

(Chacón & Montero 2007). Los géneros más diversos fueron: Euglyphis (Lasiocampidae) con 26

especies, Hemicereas (Notodontidae) con 24, Xylophanes (Sphingidae) con 22, Disphragis

(Notodontidae) con 18, Cosmosoma (Arctidae) con 16, y Automeris (Saturnidae) con 14. Es

importante mencionar que se obtuvo el 77% de las especies del género Automeris registradas para

Costa Rica.

Page 123: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

119

En los ecosistemas boscosos las mariposas nocturnas son más numerosas e importantes que

las diurnas como polinizadoras; así, se distingue la familia Sphingidae por su nivel de

especialización en la función polinizadora y por la cantidad de especies vegetales de las cuales es

vector; Posoqueria latifolia (Rubiaceae), conocida como fruta de mono, es polinizada por este grupo

de mariposas, así como otras especies de esta familia con flores largas y tubulares. Las guabas (Inga

ruiziana, I. marginata, Fabaceae), el gavilán (Pentaclethra macroloba, Fabaceae) y el guácimo

colorado (Luehea seemannii, Malvaceae), entre otras (Haber & Frankie 1980, Finegan 1993).

Figura 3. Diversidad de familias de mariposas nocturnas en la región de Baja Talamanca, Limón,

Costa Rica.

0 100 200 300 400 500 600

Noctuidae

Arctidae

Geometridae

Notodontidae

Crambidae

Sphingidae

Número de géneros y especies

Fam

ilias

Géneros

Especies

Page 124: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

120

Endemismo

Las cinco familias de mariposas diurnas encontradas aportaron especies o subespecies con

algún grado de endemismo. La familia Lycaenidae presentó el mayor número de subespecies

endémicas de Costa Rica (10) y endémicas regionales, Costa Rica-Panamá (18); no obstante, la

familia Nymphalidae mostró la mayor diversidad de especies endémicas de Costa Rica (3) y

endémicas regionales (9).

A nivel general se determinaron 13 especies y 36 subespecies endémicas regionales, entre las

que se puede mencionar: Mimoides pausanias prasinus (Costa Rica-Panamá), Godyris zavaleta

caesiopicta (Costa Rica-Panamá), Opsiphanes zelotes zelotes (Costa Rica-Colombia), Meseme

hypermegala (Costa Rica-Colombia). Estos taxones endémicos regionales son compartidos con

Panamá y en algunos casos con Suramérica. Según DeVries (1987, 1997) esta particularidad se

atribuye a que en esta región, alrededor de Bibrí, parece existir un genuino limite biológico

respecto a la fauna de mariposas de Panamá y Suramérica. Además en esta región están presentes la

especie y subespecie endémicas de Costa Rica, Magneuptychia agnata y Napeogenes peridia

hemisticta. Todas las especies y subespecies con algún grado de endemismo están asociadas a

ecosistemas de bosque poco alterado.

Especies notables

Mimoides pausanias prasinus (Papilionidae). Esta especie es endémica regional (Costa Rica –

Panamá) y está restringida a la vertiente Caribe entre los 100 y 500 msnm. En Costa Rica es rara en

colecciones y siempre está asociada a ecosistemas de bosque (DeVries 1987). Recientemente fue

descrito su ciclo biológico en Annona amazonica (Murillo 2013).

Asphita leander (Hesperiidae). Se distribuye entre México y Colombia, sin embargo es la primera

vez que se recolecta en Costa Rica, lo cual representa un nuevo género y una nueva especie para elo

Page 125: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

121

país. Este ejemplar fue recolectado mientras se alimentaba del néctar de flores de asteráceas que

crecen en el borde del bosque.

Pyrrhopygopsis agaricon (Hesperiidae). Este género hasta el momento aparecía con una

distribución entre Colombia y Brasil. La aparición en esta zona del país significa una ampliación de

ámbito de distribución y un nuevo género y una nueva especie de mariposa para Costa Rica. Este

ejemplar se recolectó en flores de acantáceas y asteráceas en los márgenes del río Victoria.

Nymphidium manthus (Riodinidae). Esta especie se distribuye de Costa Rica a Venezuela y Brasil;

sin embargo, el único registro que se tenía de esta especie para Costa Rica obedece a un único

ejemplar del Museo Británico de Historia Natural sin datos precisos de localidad (DeVries 1997).

Catoblepia orgetorix championi (Nymphalidae). Esta especie es endémica regional (Nicaragua

Panamá) y está restringida a la vertiente atlántica.

Vettius chagres (Hesperiidae). Este es el único ejemplar en colecciones de esta especie para Costa

Rica.

Mariposas de las planicies zona de 0-100 msnm

Mariposas diurnas

Se registraron 303 especies de mariposas diurnas pertenecientes a cinco familias, 18

subfamilias y 168 géneros. La mayor diversidad la presentaron las familia Nymphalidae con 146

especies, seguida por Hesperiidae con 65 y Lycaenidae con 60. Nymphalidae representa el 48% de

las especies de mariposas registradas. Dentro de esta familia la subfamilia más diversa fue Biblidinae

con 26 especies y 14 géneros. Los géneros más importantes fueron Heliconius con nueve especies,

seguido por Adelpha con siete. En la familia Hesperiidae la subfamilia Pyrginae resultó la más

Page 126: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

122

diversa con 45 especies y el género más importante fue Urbanus con siete especies. En la familia

Lycaenidae el 70% de las especies (35) pertenecen a la subfamilia Riodininae y la mayoría de

géneros presentan menos de tres especies.

El 49% de las especies (148) están asociadas al ecosistema de bosque y un 51% (155) a

ecosistemas de crecimiento secundario como: vegetación arbustiva en bordes de playa, matorrales

en áreas de cultivo abandonadas, potreros arbolados y bordes de quebradas y ríos. La familia con

mayor diversidad de especies asociadas al ecosistema de bosque fue Nymphalidae con 135 (67%),

seguida por Lycaenidae con 46 y Hesperiidae con 25. Entre las especies asociadas al ecosistema de

bosque están las siguientes: Parides sesostris (Papilionidae), Dismorphia amphione (Pieridae),

Eumaeus godarti (Lycaenidae) y Eryphanis lycomedon (Nymphalidae). En ambientes de

crecimiento secundario las familias que aportaron el mayor número de especies fueron

Nymphalidae con 89 y Hesperiidae con 76; sin embargo, la familia con mayor porcentaje de

especies fue Pieridae con el 75% del total recolectado de esta familia (Fig. 5). DeVries (1994)

sostiene que el aumento en la diversidad de especies de la familia Pieridae y principalmente de la

subfamilia Colidianidae, es un reflejo de la perturbación humana, que crea hábitats para las plantas

hospederas como las leguminosas herbáceas, las crucíferas y otras familias como asteráceas y

verbenáceas cuyas flores son fuentes de néctar para los adultos de esta familia. Como especies

típicas de este ecosistema se pueden mencionar a Pyrgus oileus (Hesperiidae), Heraclides thoas

(Papilionidae), Rekoa palegon (Lycaenidae) y Phoebis philea (Pieridae), todas características de

áreas de crecimiento secundario.

La diversidad de especies de mariposas diurnas registrada en esta zona representa

aproximadamente un 26% de las especies reportada para Costa Rica (Lamas 2004, Chacón &

Montero 2007). Este porcentaje es significativo considerando que la zona muestreada es

prácticamente la vegetación que crece en borde de playa, y que a pesar de estar alterada, conserva

recursos como plantas hospederas, productoras de néctar y frutos dulces necesarios para mantener

las poblaciones de las diferentes especies de mariposas que allí viven.

Page 127: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

123

Es importante destacar que los bosques conocidos como cativales son ecosistemas de bosque

poco alterado que presenta diversos hábitats para mariposas. En los claros donde entra la luz de

forma directa alrededor del medio día, se observaron hierbas creciendo sobre el sendero cuyas

flores pequeñas y de color blanco fueron visitadas por especies propias de este ecosistema como

Entheus matho, Mictris crispus, Celanenorrhinus monartus, Nymphidium haematostictu y Aeria

eurimedia agna; estas dos últimas endémicas entre Costa Rica y Panamá. En el suelo del sotobosque

donde son típicos los satíridos se encontraron las especies Pierella helvina y P. luna volando encima

del mantillo o posadas sobre hongos en descomposición, además de una hembra de P. helvina

ovopositando en las base de las hojas de una platanilla. En la mayor parte del catival donde entra la

luz de forma difusa se observaron volando diferentes helicónidos como Heliconius hecale formosus,

Philaethria diatonica, y H. cydno galanthus posada sobre flores de Psychotria berteriana. Sobre la

vegetación arbustiva en el borde de las quebradas que delimitan o atraviesan el catival se

encontraron volando hembras y machos de Parides childrenae, Battus belus, Biblis hyperia y dos

machos de Eurybia patrona persona visitando las flores de platanillas. En los bordes de este bosque

y en áreas de matorrales se encontraron especies propias de crecimiento secundario como

Heliconius erato, Chlosyne janais, Urbanus viteroboana, Theope publius, Panthiades bathildis,

Xenophaens tryxus visitando flores de Stachytarpheta sp. y de otros arbustos o hierbas.

Mariposas nocturnas

Se registraron 1 204 especies de mariposas nocturnas pertenecientes a 21 familias, 11

subfamilias y 675 géneros. La mayor diversidad de especies se presentó en cinco familias: Noctuidae

(430), Arctidae (252), Geometridae (198), Notodontidae (186) y Sphingidae (86). Es importante

mencionar que esta zona está aportando al inventario total de Baja Talamanca el 59% de las

especies registradas para Costa Rica de la familia Sphingidae. Los géneros más diversos fueron:

Xylophanes (Sphingidae) con 18 especies, Pero (Geometridae) con 16, Automeris (Saturniidae) con

12 y Nemoria (Geometridae) con 12.

Page 128: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

124

Mariposas de Veragua

Mariposas diurnas

Se registraron 272 especies de mariposas diurnas pertenecientes a cinco familias, 17

subfamilias y 92 géneros. La mayor diversidad la presentaron las familias Nymphalidae con 140

especies, seguida por Lycaenidae con 58 y Hesperiidae con 57. Nymphalidae representa el 51% de

las especies de mariposas diurnas registradas. Dentro de esta familia la subfamilia más diversa fue

Charaxinae con 23 especies y ocho géneros. Los géneros más importantes fueron Memphis con 10

especies, seguido por Adelpha con ocho. En la familia Lycaenidae la subfamilia Riodininae resultó

la más diversa con 30 especies y el género Mesosemia aportó el mayor número de especies (5). En la

familia Hesperiidae la subfamilia Pyrginae presentó la mayor diversidad con 39 especies y él género

Urbanus presentó la mejor representación con seis especies.

El 61% de las especies (168) están asociadas al ecosistema de bosque y un 38% al ecosistema

de crecimiento secundario. La familia con mayor diversidad de especies asociadas al ecosistema de

bosque fue Nymphalidae con 100 especies (59%), seguida por Lycaenidae con 32 y Hesperiidae con

30. Es importante resaltar la alta diversidad de charaxinos encontrada en esta localidad, la cual

representa el 45% de las especies de esta subfamilia registradas para Costa Rica (Lamas 2004, De

Vries 1987). Entre las especies de esta subfamilia se pueden mencionar: Memphis anna elina, Agrias

aedon, A. amydon y Zaretis isidora, muy raras en colecciones. En los ambientes de crecimiento

secundario las familias que aportaron el mayor número de especies fueron Nymphalidae con 40

especies y Hesperiidae con siete. La familia Pieridae exhibió el mayor porcentaje de especies de

crecimiento secundario con el 90% del total recolectado de esta familia. Como especies típicas de

este ecosistema se pueden mencionar Phoebis philea (Pieridae), Dryas iulia (Nymphalidae),

Urbanus simplicius y Arawacus togarna (Lycaenidae).

Page 129: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

125

Mariposas nocturnas

Se registraron 640 especies de mariposas nocturnas pertenecientes a 18 familias, 38

subfamilias y 284 géneros. La mayor diversidad de especies de mariposas nocturnas se presentó en

cinco familias: Noctuidae (193), Arctidae (141), Geometridae (102), Notodontidae (89) y Sphingidae

(41); en conjunto representan el 82% de las especies registradas. Los géneros más diversos fueron:

Xylophanes (Sphingidae) con 15 especies, Euglyphis (Lasiocampidae) con 12 especies, y Gonodonta

(Noctuidae) con 11. Xylophanes obtuvo el 51% de las 31 especies registradas para Costa Rica en este

género (Janzen 2005).

CONCLUSIONES Y RECOMENDACIONES

La fauna de mariposas presente en la región de Baja Talamanca comparte una considerable

cantidad de especies y subespecies con Panamá y Suramérica. Se presenta un importante

endemismo regional y local en las cinco familias de mariposas diurnas presentes en Costa Rica.

Precisamente esta condición evidenciada en relativamente pocas visitas a las localidades de estudio

y en condiciones climáticas extremas, pone de manifiesto el gran potencial biológico que posee esta

región.

La conservación de las poblaciones de mariposas registradas en este estudio, principalmente

de las especies dependientes de ecosistemas de bosque, depende de la continuidad de las áreas

boscosas. Esto por cuanto estas áreas son utilizadas por los machos durante la búsqueda de las

hembras, y por las hembras en la búsqueda de las plantas hospederas. Además las áreas de bosque

garantizan la disponibilidad de frutos en descomposición y néctar como fuente de alimento para los

adultos. Esta condición también es fundamental para otros organismos como aves y mamíferos. Por

tanto, se pone de manifiesto la importancia de recomendar a los sectores administrativos de áreas

silvestres tanto privadas como estatales, la reforestación con especies nativas relacionadas con estos

grupos zoológicos.

Page 130: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

126

Los altos valores de diversidad en las familias Lycaenidae y Riodinidae puede atribuirse que

en Baja Talamanca se mantienen ambientes con niveles intermedios de perturbación, lo que genera

una heterogeneidad ambiental. Estas condiciones permiten el establecimiento de un gran número

de especies al encontrar diferentes sitios o hábitat para percha, alimentación y reproducción,

principalmente de especies que se alimentan de néctar y polen, como son la totalidad de estas dos

familias.

La zona de Baja Talamanca es una región con alto potencial turístico, de modo que es posible

integrar a través de la educación y capacitación de los pobladores, el conocimiento sobre mariposas

comunes y raras. Las granjas de mariposas han demostrado que estos insectos pueden convivir en

armonía con las poblaciones humanas, si se dan las condiciones adecuadas, como puede ser la

promoción de una producción sostenible, la protección de los bosques existentes y un

enriquecimiento de la vegetación que permita el aumento y mantenimiento de la diversidad. A

partir información base desarrollada con este estudio, se puede comenzar a realizar investigación

sobre las comunidades de mariposas diurnas y nocturnas en las distintas zonas de bosque, y

seleccionar especies con potencial a nivel de jardines de mariposas, para generar información sobre

su biología, ecología y comportamiento. Con esta información se capacita a productores que

mantienen grupos de especies tradicionales que no les permiten competir en el mercado, y que les

impide obtener una mayor aceptación del producto ante las empresas exportadoras de crisálidas.

Es necesario concientizar a los productores de mariposas de exportación sobre las ventajas de

la diversificación de especies. En esta región se encontraron las cinco especies del género Morpho ,

asociadas a ecosistemas de bosques húmedos y muy húmedos en Costa Rica. Las cinco especies son

de gran valor estético y comercial, no obstante, en Costa Rica solo se cultiva una de ellas, la especie

Morpho helenor, dejando de lado las restantes que son de mayor atractivo turístico y valor

comercial. Aunado a lo anterior lo más interesante, es que en los bosques de las diferentes

Page 131: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

127

localidades estudiadas se encontraron las especies de plantas hospederas de cada una de estas

especies.

LITERATURA CITADA

Anderson, S. & L. A. Anders. 2002. Floral scents in butterfly-pollinated plants: possible

convergence in chemical composition. Botanical Journal of the Liennean Society. 140: 129-

153.

Chacón, I. & J. Montero. 2007. Mariposas de Costa Rica. Instituto Nacional de Biodiversidad

(INBio). Heredia, Costa Rica. 366 pp.

D´Abrera, B. 1994. Butterflies of the Neotropical Region. Part VII. Lycaenidae. Hill House.

Victoria, Australia. 1270 pp.

DeVries, P.J. 1987. The Butterflies of Costa Rica and their Natural History: Papilionidae, Pieridae,

Nymphalidae. Vol 1. New Jersey, Princeton University Press. 327 pp.

DeVries, P.J. 1997. The Butterflies of Costa Rica and their Natural History: Riodinidae. Vol. 2. New

Jersey, Princeton University Press. 288 pp.

Finegan, B. 1993. Curso Intensivo Internacional de Silvicultura y Manejo de Bosques Naturales

Tropicales. Tema: bases ecológicas para la silvicultura. Turrialba, Costa Rica, Catie. 225 pp.

Haber, W.A. & G.W. Frankie. 1989. A Tropical Haw moth – Community: Costa Rican Dry Forest.

Sphingidae. Biotropica. 21: 155 – 172.

Hughes, J. B., C. D. Gretchen & P.R. Ehrlich. 1998. Use of fruit bait traps for monitoring of

butterflies (Lepidoptera: Nymphalidae). Revista de Biología Tropical 46: 220 – 225.

Instituto Nacional de Biodiversidad. 2001. ATTA [en línea]. <http: atta.inbio.ac.cr > [Febrero 2014].

Janzen, D.H. & W. Hallwachs. 2005. Caterpillars, pupae, butterflies & moths of the ACG [en línea].

<http//Janzen.sas.upenn.edu/caterpillars/database.lasso>[Enero 2013].

Kremen, C. 1992.Assessing the indicator properties of species assemblages for natural areas

monitoring. Ecological Applications, 2:203-217.

Page 132: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

128

Lamas, G. 2000. Estado actual del conocimiento de la sistemática de los lepidópteros, con especial

referencia a la Región Neotropical. In: M.F. Piera, J.J. Morrone & A. Meliá (eds.). Hacia un

Proyecto CYTED para el Inventario y Estimación de la Diversidad Entomológica en

Iberoamérica: PriBES 2000 (Monografía Tercer Milenio). Sociedad Entomológica Aragonesa,

Zaragoza, España. Pp. 253-260.

Lamas, G. 2004. Checklist: Part 4A. Hesperioidea-Papilionionoidea. In: J.B. Heppner (ed). Atlas of

Neotropical Lepidoptera. Vol. 5. Gainsville, Fl., Scientific Publishers, 439 pp.

Lazzeri, M.G. & M.E. Bar. 2010. Diversidad del orden Lepidoptera (Hesperioidea y Papilionoidea)

de la Ciudad Corrientes, Argentina. Revista de Biología Tropical 59: 299-308.

Murillo, L.R. 2013. Early Stages and Natural History of Mimoides Pausanias prasinus and M.

euryleon clusocolis (Lepidoptera, Papilionidae) from Costa Rica. Annual Review & Resarch

in Biology, 3 (1): 22 – 30.

Narváez, Z. & P. Soriano. 1996. Composición y Estructura de la Comunidad de Sphingidae (Insecta:

Lepidoptera) de una Selva Nublada Andina. ECOTROPICOS. 9 (1):9-20.

Santos, A., R.A. Muñoz, M. A. Osorios & M. Osorios M. 2012. Mariposas Papilionoidea y

Hesperioidea (Insecta: Lepidoptera) de la Isla Majé, Comarca Guna Madungandí, Panamá.

Tecnociencia 14: 39- 46.

Sparrow, H.R., T.D. Sisk, P.R. Ehrlich & D.D. Myrphy. 1994. Techniques and guidelines for

monitoring Neotropical Butterflies. Conservat. Biol. 8: 800-809.

Page 133: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

ANEXOS

Page 134: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

129

Anexo 1. Listado de Plantas Vasculares de la región de Baja Talamanca y los cerros Chimú y

Muchilla, Limón, Costa Rica

Armando Estrada

Herbario Nacional (CR)

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

(23 de julio de 2014)

Abreviaciones y códigos de iniciales empleados Códigos de Procedencia Int. No nativa del país, introducida y cultivada en la zona Natu. No nativa del país, pero creciendo naturalmente (naturalizada) Nat. Nativa del país End. Endémica de CR Excl. En en país restringida (exclusiva) al Caribe Sur (Nativa o Endémica) * Se refiere a especies que no se registraron para la región de Baja Talamanca, solo se registraron en las

estribaciones de Fila Matama. Códigos de Forma de Crecimiento Herb. Herbácea terrestre Herb. ep. Herbácea epífita Arbu. Arbustiva Arbu. ep. Arbustiva epífita Arb. Arborescente Bej. Bejucos y enredaderas Códigos de Herbarios CR: Herbario Nacional de Costa Rica (CR) INB: Herbario del Instituto Nacional de Biodiversidad JBL s/n (Obs.): tomado de Página Epidendra. Parque Nacional Cahuita [online].

<http://www.epidendra.org/parquesnacionales/cahuita/index.htm>. [julio 2014] Obs. Especies observadas (sin ejemplar de herbario)

Page 135: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

130

Nombre y abreviaciones de recolectores botánicos mencionados en la lista AC Cascante, Alfredo JL León, Jorge AE Estrada Chavarría, Armando JLG Gentry, Johnnie L. AF Fernández, Álvaro JRG Grant, Jason R. AHG Gentry, Alwyn H. JS Sánchez González, Joaquín AJ Jiménez, Allan JU Utley, John F. AJI Jiménez, Alfonso JWK Kress, W. John AKM Monro, A. K. K Khan AL Lot, Antonio KB Barringer, Kerry A. AM Moreno, Alberth KSW Walter, K. S. AMC Chacón, Abelardo M. LA Acosta, Luis AMO Mora, Angela LDG Gómez Pignataro, Luis Diego AQ Quesada, Alonso LDV Vargas, Luis Diego AR Rojas, Alexander Francisco LG González, Luis ARB Ruiz - Boyer, Armando LP Poveda Álvarez, Luis Jorge ARG Rodríguez González, Alexánder LRH Holdridge, Leslie R. AS Soto, Armando MBA Barrelier, Marlon ASO Solís, Angel MBG Gargiullo, Margaret B. AT Tonduz, Adolphe MCR Roviralta, María del Carmen BH Hammel, Barry E. MG Grayum, Michael Howard CAT Todzia, Carol A. MJB Bumby, M. J. CKH Horich, Clarence Kl. MMC Chavarría, María Marta CS Schnell, Charles MQ Quirós, Manuel CSA Sánchez, César NG Garwood, Nancy DMA Martínez, Daniel NZ Zamora V., Nelson DMP Porter, Duncan M. OV Valverde, Oscar DS Solano, Daniel PJM Maas, Paul J. M. DSn Santamaría, Daniel PKG Godfrey, R. K. EA Alfaro, Evelio PS Sánchez Vindas, Pablo E. EL Lépiz, Eduardo PW Wilkin, Paul EMC Mora Castro, Edgar PZ Zika, Peter F. ER Rojas, Elías QJ Jiménez, Quírico EWL Lathrop, Earl W. RA Aguilar, Reinaldo FA Almeda, Frank RB Baker, Richard A. FL Ling, Francisco RC Callejas, Ricardo FQ Quesada, Freddy RCH Chacón, Rafael GC Carballo, Gerardo RH Hernández, Ricardo GCR Crow, Garrett RK Kriebel, Ricardo GD Davidse, Gerrit RLW Wilbur, Robert L. GES Schatz, George E. RM Moran, Robbin C. GG Gallardo, Gerardina RMA Alfaro, Rita M. GH Herrera, Gerardo RO Ocampo, Rafael A. GR Rivera, Gerardo RP Pohl, Richard W. GSH Hartshorn, Gary S. RS Soto, Ricardo HK Kennedy, Helen RWL Lent, Roy W. HP Pittier, Henry SG Ginzbarg, Steven JAE Echeverría, José Antonio SL Lobo, Silvia JB Bittner, Jens TBC Croat, Thomas B. JBE Berrocal, José TDP Pennington, Terence D. JBL Jardin Botanico Lankester TFD Daniel, T. F. JEJ Jiménez Vargas, José Esteban UC Chavarría, Ulises JFM Morales, Juan Francisco WA Alverson, William S. JG González Ramírez, Jose Angel WB Burger, William Carl JGL Gomez-Laurito, Jorge WH Hammitt, William E. JJC Córdoba, José J.

Page 136: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

131

Pteridophyta

LYCOPHYTA

Lycopodiaceae

Huperzia dichotoma (Jacq.) Trevis. GH 2375 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Huperzia linifolia (L.) Trevis. HP 9206 (CR) Nat. Herb. ep.

Lycopodiella cernua (L.) Pic. Serm. HP 12406 (CR) Nat. Herb.

Phlegmariurus dichaeoides (Maxon) B. Øllg. MG 9644 (CR-INB) Nat. Herb.

Phlegmariurus polycarpos (Kunze) B. Øllg. MG 9652 (CR-INB) Nat. Herb.

Selaginellaceae

Selaginella anceps (C. Presl) C. Presl AT 9491 (CR) Nat. Herb.

Selaginella arthritica Alston RM 3097 (CR) Nat. Herb.

Selaginella atirrensis Hieron. EMC 178 (CR-INB) Nat. Herb.

Selaginella bombycina Spring LDG 23431 (CR) Nat. Herb.

Selaginella erythropus (Mart.) Spring AR 4537 (CR-INB) Nat. Herb.

Selaginella eurynota A. Braun RO 1735 (CR) Nat. Herb.

Selaginella oaxacana Spring LA 1932 (CR-INB) Nat. Herb.

Selaginella plana (Desv. ex Poir.) Hieron. MQ 461 (CR) Intr. Herb. Selaginella porelloides (Lam.) Spring GG 359 (CR-INB) Nat. Herb.

Selaginella sertata Spring GG 343 (INB) Nat. Herb.

Selaginella umbrosa Lem. ex Hieron. GG 355 (CR-INB) Nat. Herb.

PTEROPHYTA

Aspleniaceae

Asplenium auriculatum Sw. GG 373 (INB) Nat. Herb. ep.

Asplenium auritum Sw. JG 1617 (INB) Nat. Herb. ep.

Asplenium cirrhatum Rich. ex Willd. RO 1983 (CR) Nat. Herb. ep.

Asplenium formosum Willd. AT 9456 (CR) Nat. Herb.

Asplenium holophlebium Baker * RR 2713 (CR) Nat. Herb. ep.

Asplenium laetum Sw. GH 7715 (CR) Nat. Herb.

Asplenium macilentum Kunze ex Klotzsch GG 327 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Asplenium pteropus Kaulf. JG 1877 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Asplenium rigidum Sw. AT 9475 (CR) Nat. Herb. ep.

Asplenium riparium Liebm. AT 9473 (CR) Nat. Herb.

Asplenium serra Langsd. et Fisch. AT 9459 (CR) Nat. Herb. ep.

Asplenium serratum L. AT 9450 (CR) Nat. Herb. ep.

Hemidictyum marginatum (L.) C. Presl ARG 3530 (CR-INB) Nat. Herb.

Blechnaceae

Blechnum occidentale L. AT 9482 (CR) Nat. Herb. Blechnum schiedeanum (Schltdl. ex C. Presl) Hieron. * GH 2716 (CR) Nat. Herb. Blechnum serrulatum Rich. GH 7704 (CR) Nat. Herb. Salpichlaena volubilis (Kaulf.) J. Sm. AT 9468 (CR) Nat. Bej.

Page 137: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

132

Cyatheaceae

Alsophila cuspidata (Kunze) D. S. Conant AE 4878 (CR) Nat. arb.

Cyathea bicrenata Liebm. AE 4796 (CR) Nat. arb.

Cyathea chiricana var. contigua (Underw. ex Maxon) Lehnert FQ 14 (INB) Nat. arb.

Cyathea microdonta (Desv.) Domin ARG 1903 (INB) Nat. arb.

Cyathea multiflora Sm. LDG 407(CR) Nat. arb.

Cyathea poeppigii (Hook.) Domin AT 9202 (CR) Nat. arb.

Cyathea povedae A. Rojas * RR 2726 (CR) Nat. Arb.

Cyathea squarrosa (Rosenst.) Domin GG 71 (INB) End. arb.

Cyathea ursina (Maxon) Lellinger AE 5694 (CR) Nat. Herb.

Davalliaceae

Nephrolepis biserrata (Sw.) Schott AE 5078 (CR) Nat. Herb. ep.

Nephrolepis brownii (Desv.) Hovenkamp & Miyam. SL 3071 (CR) Nat. Herb.

Nephrolepis multiflora (Roxb.) Jarrett ex C. V. Morton GC 276 (INB) Nat. Herb. ep.

Nephrolepis pendula (Raddi) J. Sm. GG 348 (INB) Nat. Herb. ep.

Nephrolepis rivularis (Vahl) Mett. ex Krug AT 9455 (CR) Nat. Herb. ep.

Dennstaedtiaceae

Dennstaedtia bipinnata (Cav.) Maxon ARG 1910 (CR-INB) Nat. Herb.

Dennstaedtia cicutaria (Sw.) T. Moore AT 8644 (CR) Nat. Herb.

Dennstaedtia dissecta (Sw.) T. Moore AT 9452 (CR) Nat. Herb.

Dennstaedtia globulifera (Poir.) Hieron. * GH 2598 (INB) Nat. Herb.

Dennstaedtia wercklei (H. Christ) R. M. Tryon * GH 2641 (CR-INB) Nat. Herb.

Hypolepis hostilis (Kunze) C. Presl ARG 648 (INB) Nat. Herb.

Saccoloma inaequale (Kunze) Mett. RO 1670 (CR) Nat. Herb.

Dryopteridaceae

Bolbitis lindigii (Mett.) Ching GH 2345 (CR-INB) Nat. Herb.

Bolbitis nicotianifolia (Sw.) Alston GH 7708 (CR) Nat. Herb.

Bolbitis oligarchica (Baker) Hennipman * RR 2754 (CR) Nat. Herb.

Bolbitis portoricensis (Spreng.) Hennipman AT 9477 (CR) Nat. Herb.

Didymochlaena truncatula (Sw.) J. Sm. GC 470 (INB) Nat. Herb.

Elaphoglossum backhouseanum T. Moore AT 9449 (CR) Nat. Herb. ep.

Elaphoglossum herminieri (Bory ex Fée) T. Moore GH 3011 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Elaphoglossum lalitae L. D. Goméz JBE 43 (CR) Nat. Herb. ep.

Elaphoglossum latum (Mickel) Atehortua ex Mickel GG 349 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Elaphoglossum nigrescens (Hook.) T. Moore ex Diels AR 4545 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Elaphoglossum nigrosquama A. Rojas * GH 2621 (CR) End. Herb. ep.

Elaphoglossum oblanceolatum C. Chr. * GH 2633 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Elaphoglossum palmense H. Christ * AE 5506 (CR) Nat. Herb. ep.

Elaphoglossum variabile A. Rojas GH 3014 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Page 138: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

133

Lastreopsis exculta (Mett.) Tindale ARG 3510 (CR-INB) Nat. Herb.

Megalastrum lunense (Christ) A. R. Sm. & R. C. Moran RM 3117 (CR) Nat. Herb.

Megalastrum squamosum A. Rojas ARG 688 (CR-INB) Nat. Excl. Herb.

Megalastrum subincisum (Willd.) A. R. Sm. et R. C. Moran AT 9478 (CR) Nat. Herb.

Olfersia cervina (L.) Kunze RO 1996 (CR) Nat. Herb.

Polybotrya caudata Kunze AR 847 (CR) Nat. Herb. ep.

Polybotrya osmundacea Humb. et Bonpl. ex Willd. GG 357 (INB) Nat. Herb. ep.

Polybotrya polybotryoides (Baker) H. Christ GG 345 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Stigmatopteris lechleri (Mett.) C. Chr. AT 9480 (CR) Nat. Herb.

Stigmatopteris sordida (Maxon) C. Chr. RM 3315 (CR) Nat. Herb.

Gleicheniaceae

Dicranopteris pectinata (Willd.) Underw. GG 360 (CR-INB) Nat. Bej.

Hymenophyllaceae

Hymenophyllum horizontale C. V. Morton * DSn 6464 (INB) Nat. Herb. ep.

Trichomanes crispum L. BH 24856 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Trichomanes diversifrons (Bory) Mett. ex Sadeb. RM 3100 (CR) Nat. Herb.

Trichomanes elegans Rich. LDG 23423 (CR) Nat. Herb.

Trichomanes galeottii E. Fourn. GH 7684 (CR) Nat. Herb. ep.

Trichomanes hymenophylloides Bosch LDG 23500 (CR) Nat. Herb. ep.

Trichomanes membranaceum L. JBE 46 (CR) Nat. Herb. ep.

Trichomanes punctatum Poir. ARG 650 (INB) Nat. Herb. ep.

Trichomanes rigidum Sw. * GH 2508 (CR) Nat. Herb.

Vandenboschia collariata (Bosch) Ebihara & K. Iwats. EMC 156 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Lindsaeaceae

Lindsaea divaricata Klotzsch GH 7597 (CR) Nat. Herb.

Lindsaea lancea (L.) Bedd. GH 7686 (CR) Nat. Herb.

Lindsaea stricta (Sw.) Dryand. GH 7688 (CR) Nat. Herb.

Lonchitis hirsuta L. GH 7717 (CR) Nat. Herb.

Lomariopsidaceae

Cyclopeltis semicordata (Sw.) J. Sm. AT 8522 (CR) Nat. Herb.

Lomariopsis fendleri D. C. Eaton JB 2236 (CR) Nat. Herb.

Lomariopsis japurensis (Mart.) J. Sm. GH 7580 (CR) Nat. Herb.

Lomariopsis vestita E. Fourn. HP 9203 (CR) Nat. Herb.

Lygodiaceae

Lygodium heterodoxum Kunze JB 2234 (CR) Nat. Bej.

Lygodium venustum Sw. MQ 481 (CR) Nat. Bej.

Page 139: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

134

Marattiaceae

Angiopteris evecta (G. Forst.) Hoffm. AE 5481 (CR) Intr. Herb.

Danaea carillensis H. Christ * GH 2514 (CR) End. Herb.

Danaea moritziana C. Presl RCH 943 (CR) Nat. Herb.

Danaea nodosa (L.) Sm. MG 8008 (CR-INB) Nat. Herb.

Danaea wendlandii Rchb. f. ARG 653 (INB) Nat. Herb.

Marattia interposita H. Christ * GH 2586 (CR-INB) Nat. Herb.

Metaxyaceae

Metaxya rostrata (Kunth) C. Presl BH 17511 (CR-INB) Nat. Herb.

Ophioglossaceae

Ophioglossum reticulatum L. MG 8028 (CR-INB) Nat. Herb.

Osmundaceae

Osmundastrum cinnamomeum (L.) C. Presl BH 24858 (CR-INB) Nat. Herb.

Polypodiaceae

Campyloneurum aphanophlebium (Kunze) T. Moore JBE 45 (CR) Nat. Herb. ep.

Campyloneurum costatum (Kunze) C. Presl GG 331 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Campyloneurum latum T. Moore AT 9441 (CR) Nat. Herb. ep.

Cochlidium serrulatum (Sw.) L. E. Bishop GH 7700 (CR) Nat. Herb. ep.

Dicranoglossum panamense (C. Chr.) L. D. Goméz RO 1556 (CR) Nat. Herb. ep.

Enterosora trifurcata (L.) L. E. Bishop LDG 23438 (CR) Nat. Herb. ep.

Microgramma lycopodioides (L.) Copel. RM 3106 (CR) Nat. Herb.

Microgramma nitida (J. Sm.) A. R. Sm. LDG 7100 (CR) Nat. Herb. ep.

Microgramma percussa (Cav.) de la Sota MG 8040 (CR-INB) Nat. Herb.

Microgramma reptans (Cav.) A. R. Sm. MQ 462 (CR) Nat. Herb. ep.

Niphidium crassifolium (L.) Lellinger RS 849 (CR) Nat. Herb. ep.

Niphidium oblanceolatum A. Rojas HP 12702 (CR) Nat. Herb. ep.

Pecluma pectinata (L.) M. G. Price JG 1718 (INB) Nat. Herb. ep.

Phlebodium pseudoaureum (Cav.) Lellinger AT 9460 (CR) Nat. Herb. ep.

Polypodium dissimile L. RB 38 (CR) Nat. Herb. ep.

Polypodium dulce Poir. * RR 2755 (CR) Nat. Herb.

Polypodium fraternum Schltdl. et Cham. LDG 897 (CR) Nat. Herb. ep.

Polypodium fraxinifolium Jacq. * RR 2718 (CR) Nat. Herb. ep.

Polypodium furfuraceum Schltdl. et Cham. AT 9474 (CR) Nat. Herb. ep.

Polypodium plectolepidioides Rosenst. AR 4563 (CR-INB) End. Herb. ep.

Polypodium polypodioides (L.) Watt JB 2210 (CR) Nat. Herb. ep.

Polypodium tico A. Rojas * GH 2695 (CR) End. Herb. ep.

Serpocaulon caceresii (Sodiro) A.R. Sm. AT 9451 (CR) Nat. Herb. ep.

Serpocaulon dissimile (L.) A.R. Sm. AR 4540 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Page 140: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

135

Serpocaulon loriciforme (Rosenst.) A.R. Sm. RO 1563 (CR) Nat. Herb. ep.

Serpocaulon maritimum (Hieron.) A.R. Sm. LDG 398 (CR) Nat. Herb. ep.

Terpsichore atroviridis (Copel.) A. R. Sm. * GH 2540 (CR) Nat. Herb. ep.

Terpsichore lehmanniana (Hieron.) A. R. Sm. MG 9651 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Psilotaceae

Psilotum nudum (L.) P. Beauv. MG 10030 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Pteridaceae

Acrostichum aureum L. OV 1287 (CR) Nat. Herb.

Acrostichum danaeifolium Langsd. et Fisch. MBG 712 (CR) Nat. Herb.

Adiantum × variopinnatum Jermy et T. G. Walker GH 7562 (CR) Nat. Herb.

Adiantum fructuosum Poepp. ex Spreng. AR 4532 (CR-INB) Nat. Herb.

Adiantum isthmicum B. Zimmer JG 1844 (INB) Nat. Herb.

Adiantum latifolium Lam. RO 1669 (CR) Nat. Herb.

Adiantum macrophyllum Sw. AT 9458 (CR) Nat. Herb.

Adiantum obliquum Willd. RO 1982 (CR) Nat. Herb.

Adiantum petiolatum Desv. AT 9485 (CR) Nat. Herb.

Adiantum reptans A. Rojas AQ 3267 (CR) Nat. Herb.

Adiantum seemannii Hook. AT 8580 (CR) Nat. Herb.

Adiantum tenerum Sw. MG 8471 (CR) Nat. Herb.

Adiantum terminatum Kunze ex Miq. GG 369 (INB) Nat. Herb.

Adiantum tetraphyllum Humb. et Bonpl. ex Willd. AT 9442 (CR) Nat. Herb.

Adiantum trichochlaenum Mickel et Beitel JB 2213 (CR) Nat. Herb.

Adiantum villosum L. TBC 43239 (CR) Nat. Herb.

Adiantum wilsonii Hook. MG 8006 (CR-INB) Nat. Herb.

Ananthacorus angustifolius (Sw.) Underw. et Maxon GH 2998 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Anetium citrifolium Splitg. GH 7567 (CR) Nat. Herb. ep.

Antrophyum lineatum (Sw.) Kaulf. GH 7714 (CR) Nat. Herb. ep.

Ceratopteris pteridoides (Hook.) Hieron. AR 9050 (CR) Nat. Herb.

Ceratopteris thalictroides (L.) Brongn. MG 8030 (CR-INB) Nat. Herb.

Pityrogramma calomelanos (L.) Link RO 1744 (CR) Nat. Herb.

Pityrogramma dealbata (C. Presl) R. M. Tryon MG 8065 (CR) Nat. Herb.

Pityrogramma trifoliata (L.) R. M. Tryon LDG 6807 (CR) Nat. Herb.

Polytaenium cajenense (Desv.) Benedict AT 9479 (CR) Nat. Herb. ep.

Polytaenium guayanense (Hieron.) Alston * DSn 6746 (CR) Nat. Herb. ep.

Polytaenium lineatum (Sw.) J. Sm. * GH 2594 (CR) Nat. Herb. ep.

Pteris altissima Poir. AT 9440 (CR) Nat. Herb.

Pteris grandifolia L. ARG 545 (CR-INB) Nat. Herb.

Pteris herrerae A. Rojas et M. Palacios * GH 2599 (CR-INB) Nat. Herb.

Pteris propinqua J. Agardh ARG 1904 (CR-INB) Nat. Herb.

Pteris pungens Willd. AT 9471 (CR) Nat. Herb.

Page 141: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

136

Pteris quadriaurita Retz. AT 8579 (CR) Nat. Herb.

Pteris tripartita Sw. MG 8035 (INB) Nat. Herb.

Radiovittaria stipitata (Kunze) E. H. Crane JBE 44 (CR) Nat. Herb. ep.

Vittaria lineata (L.) Sm. MQ 465 (CR) Nat. Herb. ep.

Salviniaceae

Azolla mexicana C. Presl AT 9165 (CR) Nat. Herb.

Salvinia minima Baker AE (Obs.) Nat. Herb.

Schizaeaceae

Actinostachys pennula (Sw.) Hook. GH 7606 (CR) Nat. Herb.

Schizaea elegans (Vahl) Sm. GH 7693 (CR) Nat. Herb.

Tectariaceae

Tectaria acutiloba (Hieron.) Maxon JFM 7721 (INB) Nat. Herb.

Tectaria athyrioides (Baker) C. Chr. AR 4530 (CR) Nat. Herb.

Tectaria brauniana (H. Karst.) C. Chr. RO 1999 (CR) Nat. Herb.

Tectaria draconoptera (D. C. Eaton) Copel. WB 10909 (CR) Nat. Herb.

Tectaria faberiana A. Rojas ARB 1941 (CR) Nat. Herb.

Tectaria heracleifolia (Willd.) Underw. HP 14138 (CR) Nat. Herb.

Tectaria incisa Cav. AT 9483 (CR) Nat. Herb.

Tectaria nicotianifolia (Baker) C. Chr. AT 9445 (CR) Nat. Herb.

Tectaria plantaginea (Jacq.) Maxon GH 2990 (CR-INB) Nat. Herb.

Tectaria rivalis (Mett. ex Kuhn) C. Chr. AT 9484 (CR) Nat. Herb.

Tectaria rufovillosa (Rosenst.) C. Chr. MG 4485 (CR) Nat. Herb.

Tectaria subebenea (H. Christ) C. Chr. AT 9447 (CR) Nat. Herb.

Thelypteridaceae

Macrothelypteris torresiana (Gaudich.) Ching RM 3095 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris balbisii (Spreng.) Ching AT 9461 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris curta (H. Christ) C. F. Reed AT 9439 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris decussata (L.) Proctor AT 9453 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris dentata (Forssk.) E. P. St. John WH 114 (CR) Natu. Herb.

Thelypteris eggersii (Hieron.) C. F. Reed AR 4555 (CR-INB) Nat. Herb.

Thelypteris falcata (Liebm.) R. M. Tryon GG 350 (INB) Nat. Herb.

Thelypteris francoana (E. Fourn.) C. F. Reed AT 9463 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris ghiesbreghtii (Hook.) C. V. Morton WB 10968 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris gigantea (Mett.) R. M. Tryon * RR 2762 (CR-INB) Nat. Herb.

Thelypteris glandulosa (Desv.) Proctor WB 10916 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris grandis A. R. Sm. LDG s/n (CR) Nat. Herb.

Thelypteris hispidula (Decne.) C. F. Reed LDG s/n (CR) Nat. Herb.

Thelypteris imbricata (Liebm.) C. F. Reed AMO 163 (CR-INB) Nat. Herb.

Page 142: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

137

Thelypteris interrupta (Willd.) Iwatsuki GCR 7499 (INB) Nat. Herb.

Thelypteris leprieurii (Hook.) R. M. Tryon * RR 2666 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris lingulata (C. Chr.) C. V. Morton JG 1631 (CR-INB) Nat. Herb.

Thelypteris nicaraguensis (E. Fourn.) C. V. Morton EMC 159 (CR-INB) Nat. Herb.

Thelypteris oligocarpa (Humb. et Bonpl. ex Willd.) Ching LDG s/n (CR) Nat. Herb.

Thelypteris opulenta (Kaulf.) Fosberg GH 7727 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris oroniensis L. D. Goméz JB 2216 (CR) End. Excl. Herb.

Thelypteris patens (Sw.) Small AR 4536 (CR-INB) Nat. Herb.

Thelypteris pellita (Willd.) Proctor et Lourteig PKG 66439 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris serrata (Cav.) Alston LDG 7101 (CR) Nat. Herb.

Thelypteris tetragona (Sw.) Small HP 12703 (CR) Nat. Herb.

Woodsiaceae

Diplazium cristatum (Desr.) Alston HP 9200 (CR) Nat. Herb.

Diplazium diplazioides (Klotzsch et H. Karst.) Alston LA 1948 (INB) Nat. Herb.

Diplazium ferulaceum (T. Moore ex Hook.) Lellinger LDG 23496 (CR) Nat. Herb.

Diplazium grandifolium (Sw.) Sw. TBC 43249 (CR) Nat. Herb.

Diplazium ingens H. Christ AT 9443 (CR) Nat. Herb.

Diplazium lechleri (Mett.) T. Moore * DSn 6505 (INB) Nat. Herb.

Diplazium lindbergii (Mett.) H. Christ AT 9438 (CR) Nat. Herb.

Diplazium prominulum Maxon GH 7707 (CR) Nat. Herb.

Diplazium striatastrum Lellinger ARG 4898 (CR-INB) Nat. Herb.

Diplazium striatum (L.) C. Presl MG 5767 (CR) Nat. Herb.

Page 143: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

138

Spermatophyta

Gimnospermae

CYCADOPHYTA

Zamiaceae

Zamia neurophyllidia D. W. Stev. AE 5226 (CR) Nat. Arbu.

GNETOPHYTA

Gnetaceae

Gnetum leyboldii Tul. LDG 20464 (CR) Nat. Bej.

Angiospermae

MONOCOTYLEDONEAE

Alismataceae

Echinodorus tunicatus Small AJI 2894 (CR) Nat. Herb.

Limnocharis flava (L.) Buchenau JG 1539 (CR-INB) Nat. Herb.

Limnocharis laforestii Duchass. ex Griseb. JG 2266 (INB) Nat. Herb.

Alstroemeriaceae

Bomarea obovata Herb. JBE 59 (CR) Nat. Bej.

Amaryllidaceae

Crinum erubescens L. f. JFM 7699 (CR-INB) Nat. Herb.

Hymenocallis littoralis (Jacq.) Salisb. OV 1282 (CR) Nat. Herb.

Araceae

Alocasia plumbea Van Houtte RO 3090 (CR) Intr. Herb.

Anthurium acutangulum Engl. MG 4321 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium bakeri Hook. f. GH 7556 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium bradeanum Croat & Grayum MG 5810 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium brownii Mast. * GH 2629 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium caperatum Croat & R. A. Baker * RR 2737 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium clavigerum Poepp. AMC 75 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium clidemioides Standl. EMC 198 (INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium consobrinum Schott RB 151 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium cucullispathum Croat * GH 2512 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium cuspidatum Mast. HP 9229 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium durandii Engl. GH 7596 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium dwyeri Croat ARG 722 (INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium fatoense K. Krause GH 7549 (CR) Nat. Excl. Herb. ep.

Anthurium flexile Schott OV 1153 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium formosum Schott JBE 39 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium gracile (Rudge) Schott KB 3541 (CR) Nat. Herb. ep.

Page 144: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

139

Anthurium interruptum Sodiro JBE 50 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium kunthii Poepp. GH 3064 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium lancifolium Schott BH 17522 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium llanense Croat GH 7573 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium michelii Guillaumin AE 4893 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium microspadix Schott * DSn 6841 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium obtusilobum Schott * RR 2743 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium obtusum (Engl.) Grayum AT 9511 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium ochranthum K. Koch TBC 43243 (CR) Nat. Herb.

Anthurium orteganum Engl. * DSn 6454 (INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium pageanum Croat LDG 23448 (CR) Nat. Excl. Herb. ep.

Anthurium paludosum Engl. GH 7690 (CR) Nat. Excl. Herb. ep.

Anthurium panduriforme Schott * RR 2723 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium pentaphyllum (Aubl.) G. Don EMC 138 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium propinquum Sodiro * DS 4847 (INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium ramonense Engl. ex K. Krause GH 7553 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium ravenii Croat & R. A. Baker GH 7652 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium scandens (Aubl.) Engl. HP 9227 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium scherzerianum Schott * RR 2747 (CR) End. Herb. ep.

Anthurium schottianum Croat & R. A. Baker TBC 43247 (CR) End. Herb.

Anthurium spathiphyllum N. E. Br. AC 538 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium spectabile Schott LA 2826 (INB) End. Herb. ep.

Anthurium subsignatum Schott EMC 145 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Anthurium upalaense Croat & R. A. Baker AT 9507 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium watermaliense hort. ex L. H. Bailey & Nash RO 2210 (CR) Nat. Herb. ep.

Anthurium wendlingeri G. M. Barroso * GH 2510 (CR) Nat. Herb. ep.

Dieffenbachia concinna Croat & Grayum BH 21895 (CR-INB) End. Herb.

Dieffenbachia davidsei Croat & Grayum BH 21884 (INB) Nat. Herb.

Dieffenbachia grayumiana Croat BH 21904 (CR-INB) Nat. Herb.

Dieffenbachia longispatha Engl. & K. Krause WB 10905 (CR) Nat. Herb.

Dieffenbachia nitidipetiolata Croat & Grayum BH 24685 (CR-INB) Nat. Herb.

Dieffenbachia oerstedii Schott BH 21928 (CR-INB) Nat. Herb.

Dieffenbachia tonduzii Croat & Grayum AE 5275 (CR) Nat. Herb.

Dracontium gigas (Seem.) Engl. SG s/n (CR) Nat. Herb.

Dracontium spruceanum (Schott) G. H. Zhu AQ 333 (CR) Nat. Excl. Herb.

Epipremnum pinnatum (L.) Engl. LA 2215 (INB) Intr. Herb. ep.

Heteropsis oblongifolia Kunth RMA 22 (CR) Nat. Bej.

Homalomena wendlandii Schott MG 4516 (CR) Nat. Herb.

Monstera costaricensis (Engl. & K. Krause) Croat & Grayum MG 5247 (CR) End. Herb. ep.

Monstera dissecta (Schott) Croat & Grayum MG 5761 (CR) Nat. Herb. ep.

Monstera diversifolia Croat & Grayum MG 8063 (INB) Nat. Bej.

Monstera glaucescens Croat & Grayum KB 3043 (CR) Nat. Herb. ep.

Page 145: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

140

Monstera luteynii Madison JG 3272 (INB) End. Herb. ep.

Monstera obliqua Miq. AC 551 (CR) Nat. Excl. Herb. ep.

Monstera oreophila Madison * DS 4857 (INB) Nat. Herb. ep.

Monstera pinnatipartita Schott MG 5281 (CR) Nat. Herb. ep.

Monstera pittieri Engl. MG 4341 (CR) Nat. Herb. ep.

Monstera spruceana (Schott) Engl. MG 4352 (CR) Nat. Herb. ep.

Monstera standleyana G. S. Bunting AE (Obs.) Nat. Herb. ep.

Monstera tenuis K. Koch TBC 43306 (CR) Nat. Herb. ep.

Monstera tuberculata Lundell RMA 26 (CR) Nat. Herb. ep.

Montrichardia arborescens (L.) Schott OV 1270 (CR) Nat. Herb.

Philodendron alliodorum Croat & Grayum AC 2279 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron aurantiifolium Schott MG 5268 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron brevispathum Schott MG 8024 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Philodendron fragrantissimum (Hook.) G. Don BH 17512 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Philodendron grandipes K. Krause TBC 43253 (CR) Nat. Herb.

Philodendron grayumii Croat JG 1643 (INB) Nat. Excl. Herb. ep.

Philodendron hederaceum (Jacq.) Schott RS 839 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron herbaceum Croat & Grayum BH 17529 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Philodendron inaequilaterum Liebm. MG 5269 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron jodavisianum G. S. Bunting * DSn 6498 (INB) Nat. Herb. ep.

Philodendron ligulatum Schott JBE 49 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron radiatum Schott LP 1166 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron rhodoaxis G. S. Bunting AC 259 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron rigidifolium K. Krause RO 3657 (CR) Nat. Bej.

Philodendron rothschuhianum (Engl.) Croat & Grayum AC 2291 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron sagittifolium Liebm. RS 832 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron schottianum H. Wendl. ex Schott * DSn 6803 (INB) Nat. Herb. ep.

Philodendron schottii K. Koch HP 9223 (CR) Nat. Bej.

Philodendron sulcatum K. Krause * DSn 6816 (INB) Nat. Herb. ep.

Philodendron tripartitum (Jacq.) Schott MG 5809 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron verrucosum L. Mathieu ex Schott AT 9512 (CR) Nat. Herb. ep.

Philodendron wendlandii Schott GH 2993 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Pistia stratiotes L. JFM 19695 (INB) Nat. Herb.

Rhodospatha pellucida Croat & Grayum UC 1933 (INB) Nat. Herb. ep.

Spathiphyllum friedrichsthalii Schott MBG 690 (CR) Nat. Herb.

Spathiphyllum laeve Engl. OV 1144 (CR) Nat. Herb.

Spathiphyllum montanum (R. A. Baker) Grayum * AE (Obs.) Nat. Herb.

Spathiphyllum phryniifolium Schott WB 10958 (CR) Nat. Herb.

Spathiphyllum wendlandii Schott AE 5007 (CR) Nat. Herb.

Spirodela intermedia W. Koch AL 1251 (CR) Nat. Herb.

Stenospermation angustifolium Hemsl. HP 9226 (CR) Nat. Herb. ep.

Stenospermation marantifolium Hemsl. AT 9508 (CR) Nat. Herb. ep.

Page 146: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

141

Syngonium macrophyllum Engl. LA 1887 (INB) Nat. Herb. ep.

Syngonium peliocladum Schott LDV 3848 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Syngonium podophyllum Schott JGL 5578 (CR) Nat. Herb. ep.

Syngonium schottianum H. Wendl. ex Schott EMC 133 (INB) Nat. Herb. ep.

Syngonium triphyllum Birdsey ex Croat WB 10943 (CR) Nat. Herb. ep.

Urospatha grandis Schott OV 1221 (CR) Nat. Herb.

Xanthosoma dealbatum Grayum RB 75 (CR) End. Herb.

Xanthosoma undipes (K. Koch & C. D. Bouché) K. Koch AE 4869 (CR) Nat. Herb.

Arecaceae

Asterogyne martiana (H. Wendl.) H. Wendl. ex Hemsl. EA 2143 (CR-INB) Nat. Arbu.

Astrocaryum alatum H. F. Loomis AE 528 (CR) Nat. arb.

Astrocaryum standleyanum L. H. Bailey UC 1939 (INB) Nat. arb.

Attalea rostrata Oerst. BH 21910 (INB) Nat. arb.

Bactris caudata H. Wendl. ex Burret * GH 2526 (CR) Nat. Arbu.

Bactris dianeura Burret * DSn 6800 (INB) Nat. Arbu.

Bactris gasipaes Kunth UC 1947 (INB) Intr. Arb.

Bactris glandulosa Oerst. MG 5254 (CR) Nat. Arbu.

Bactris gracilior Burret RO 1894 (CR) Nat. Arbu.

Bactris hondurensis Standl. JB 2243 (CR) Nat. Arbu.

Bactris maraja Mart. MG 8003 (CR-INB) Nat. Arbu.

Bactris militaris H. E. Moore GH 7653 (CR) Nat. Arbu.

Calyptrogyne condensata (L. H. Bailey) Wess. Boer OV 1129 (CR) Nat. Excl. Arbu.

Calyptrogyne ghiesbreghtiana (Linden & H. Wendl.) H. Wendl. KB 3039 (CR) Nat. Arbu.

Chamaedorea dammeriana Burret ARG 1920 (CR-INB) Nat. Arbu.

Chamaedorea deckeriana (Klotzsch) Hemsl. OV 1117 (CR) Nat. Arbu.

Chamaedorea lucidifrons L. H. Bailey AC 2294 (CR) Nat. Arbu.

Chamaedorea macrospadix Oerst. RO 1896 (CR) Nat. Arbu.

Chamaedorea palmeriana Hodel & N. W. Uhl * DSn 6478 (INB) Nat. Arbu.

Chamaedorea pinnatifrons (Jacq.) Oerst. KB 3562 (CR) Nat. Arbu.

Chamaedorea pumila H. Wendl. * GH 2521 (CR) Nat. Arbu.

Chamaedorea scheryi L. H. Bailey BH 22351 (INB) Nat. Arbu.

Chamaedorea tepejilote Liebm. HP 9236 (CR) Nat. Arbu.

Cocos nucifera L. AE (Obs.) Nat. arb.

Cryosophila cookii Bartlett BH 21859 (INB) End. arb.

Cryosophila warscewiczii (H. Wendl.) Bartlett AE 5460 (CR) Nat. arb.

Desmoncus costaricensis (Kuntze) Burret MG 4463 (CR) End. Excl. Arbu.

Desmoncus schippii Burret AE 5184 (CR) Nat. Arbu.

Elaeis oleifera (Kunth) Cortés LDV 3755 (CR-INB) Nat. arb.

Euterpe precatoria Mart. BH 21938 (INB) Nat. arb.

Geonoma congesta H. Wendl. ex Spruce RO 2898 (CR) Nat. Arbu.

Geonoma cuneata H. Wendl. ex Spruce WB 10941 (CR) Nat. Arbu.

Page 147: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

142

Geonoma deversa (Poit.) Kunth AQ 329 (CR) Nat. Arbu.

Geonoma interrupta (Ruíz & Pav.) Mart. GH 2984 (CR-INB) Nat. Arbu.

Geonoma longevaginata H. Wendl. ex Spruce OV 1145 (CR) Nat. Arbu.

Geonoma oxycarpa Mart. FL 46 (CR) Nat. Arbu.

Iriartea deltoidea Ruíz & Pav. AE 524 (CR) Nat. arb.

Prestoea decurrens (H. Wendl. ex Burret) H. E. Moore JG 1843 (INB) Nat. arb.

Raphia taedigera (Mart.) Mart. LP 1169 (CR) Nat. arb.

Reinhardtia gracilis (H. Wendl.) Drude ex Dammer RO 2205 (CR) Nat. Arbu.

Reinhardtia simplex (H. Wendl.) Drude ex Dammer OV 1139 (CR) Nat. Arbu.

Sabal mauritiiformis (H. Karst.) Griseb. & H. Wendl. MG 5253 (CR) Nat. arb.

Socratea exorrhiza (Mart.) H. Wendl. BH 21887 (INB) Nat. arb.

Synechanthus fibrosus (H. Wendl.) H. Wendl. RO 1896 (CR) Nat. Arbu.

Synechanthus warscewiczianus H. Wendl. * RR 2689 (CR) Nat. Arbu.

Welfia regia Mast. JFM 7751 (INB) Nat. arb.

Asparagaceae

Cordyline fruticosa (L.) A. Chev. WB 10937 (CR) Intr. Arbu.

Bromeliaceae

Aechmea angustifolia Poepp. & Endl. JGL 8780 (CR) Nat. Herb. ep.

Aechmea bracteata (Sw.) Griseb. JG 1670 (INB) Nat. Herb. ep.

Aechmea magdalenae (André) André ex Baker JB 2291 (CR) Nat. Herb.

Aechmea mariae-reginae H. Wendl. GG 114 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Aechmea nudicaulis (L.) Griseb. AMO 108 (INB) Nat. Herb. ep.

Aechmea pittieri Mez GG 219 (INB) End. Herb. ep.

Aechmea pubescens Baker LDG sn (CR) Nat. Herb. ep.

Aechmea tillandsioides (Schult. f. ex Mart.) Baker GH 7568 (CR) Nat. Herb. ep.

Catopsis juncifolia Mez & Werckle EL 289 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Catopsis morreniana Mez JGL 12329 (CR) Nat. Herb. ep.

Catopsis nutans (Sw.) Griseb. BH 24868 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Catopsis sessiliflora (Ruíz & Pav.) Mez SL 3029 (CR) Nat. Herb. ep.

Guzmania desautelsii Read & L. B. Sm. LDG 23433 (CR) Nat. Herb. ep.

Guzmania lingulata (L.) Mez QJ 1836 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Guzmania monostachia (L.) Rusby ex Mez GG 189 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Guzmania scherzeriana Mez AC 2289 (CR) Nat. Herb. ep.

Guzmania sprucei (André) L. B. Sm. * AE 5407 (CR) Nat. Herb. ep.

Guzmania stenostachya L. B. Sm. SL 3020 (CR) Nat. Herb. ep.

Pitcairnia atrorubens (Beer) Baker BH 17513 (INB) Nat. Herb.

Ronnbergia hathewayi L. B. Sm. * AE 5202 (CR) Nat. Herb. ep.

Tillandsia acostae Mez & Tonduz LA 1937 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Tillandsia anceps G. Lodd. JFM 4929 (INB) Nat. Herb. ep.

Tillandsia bulbosa Hook. MG 8041 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Page 148: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

143

Tillandsia festucoides Brongn. ex Mez EA 2153 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Tillandsia filifolia Schltdl. & Cham. JGL 9555 (CR) Nat. Herb. ep.

Tillandsia juncea (Ruíz & Pav.) Poir. EA 2154 (INB) Nat. Herb. ep.

Tillandsia monadelpha (E. Morren) Baker JGL 9554 (CR) Nat. Herb. ep.

Tillandsia usneoides (L.) L. ARG 1922 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Tillandsia variabilis Schltdl. JFM 7717 (INB) Nat. Herb. ep.

Vriesea chontalensis (Baker) L. B. Sm. EL 290 (INB) Nat. Herb. ep.

Vriesea heliconioides (Kunth) Hook. ex Walp. AC 529 (CR) Nat. Herb. ep.

Werauhia viridiflora (Regel) J. R. Grant AC 2280 (CR) Nat. Herb. ep.

Burmanniaceae

Apteria aphylla (Nutt.) Barnhart GH 7609 (CR) Nat. Herb.

Gymnosiphon panamensis Jonker GH 7610 (CR) Nat. Herb.

Cannaceae

Canna indica L. MBG 700 (CR) Nat. Herb.

Commelinaceae

Callisia monandra (Sw.) Schult. & Schult. f. GH 2414 (INB) Nat. Herb.

Cochliostema odoratissimum Lem. OV 1224 (CR) Nat. Herb. ep.

Commelina diffusa Burm. f. WB 10340 (CR) Nat. Herb.

Commelina erecta L. AMC 73 (CR-INB) Nat. Herb.

Commelina rufipes Seub. PJM 7905 (INB) Nat. Herb.

Dichorisandra amabilis J. R. Grant WH 145 (CR) Nat. Herb.

Dichorisandra hexandra (Aubl.) Standl. AE 5422 (CR) Nat. Herb. ep.

Floscopa robusta (Seub.) C. B. Clarke OV 1120 (CR) Nat. Herb.

Gibasis geniculata (Jacq.) Rohweder RK 424 (INB) Nat. Herb.

Murdannia nudiflora (L.) Brenan JG 2277 (CR-INB) Natu. Herb.

Tinantia leiocalyx C. B. Clarke ex Donn. Sm. GG 75 (CR-INB) Nat. Herb.

Tradescantia grantii Faden MG 5776 (CR) End. Herb.

Tradescantia spathacea Sw. MQ 472 (CR) Nat. Herb.

Tradescantia zanonia (L.) Sw. AE 540 (CR) Nat. Herb.

Tradescantia zebrina hort. ex Heynh. RO 2850 (CR) Nat. Herb.

Tripogandra serrulata (Vahl) Handlos K 1192 (CR) Nat. Herb.

Costaceae

Costus bracteatus Rowlee GH 7638 (CR) Nat. Herb.

Costus laevis Ruíz & Pav. WB 10395 (CR) Nat. Herb.

Costus lima K. Schum. GG 187 (CR-INB) Nat. Herb.

Costus nitidus Maas AQ 3284 (CR) Nat. Herb.

Costus pulverulentus C. Presl GH 7674 (CR) Nat. Herb.

Costus speciosus Sm. ARG 2640 (CR-INB) Natu. Herb.

Page 149: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

144

Costus woodsonii Maas ARG 2257 (CR-INB) Nat. Herb.

Dimerocostus strobilaceus Kuntze HK 4675 (CR-INB) Nat. Herb.

Cyclanthaceae

Asplundia alata Harling MG 5270 (CR) Nat. Herb.

Asplundia ceci Hammel * DSn 6462 (INB) Nat. Herb. ep.

Asplundia euryspatha Harling ARG 4901 (INB) Nat. Herb. ep.

Asplundia ferruginea Grayum & Hammel MG 5280 (CR) Nat. Herb. ep.

Asplundia multistaminata Harling JS 2297 (CR) Nat. Herb. ep.

Asplundia uncinata Harling BH 21870 (INB) Nat. Herb.

Asplundia utilis (Oerst.) Harling KB 3547 (CR) Nat. Herb. ep.

Carludovica drudei Mast. FL 51 (CR) Nat. Herb.

Carludovica palmata Ruíz & Pav. BH 14286 (CR) Nat. Herb.

Carludovica rotundifolia H. Wendl. ex Hook. f. AE 527 (CR) Nat. Herb.

Carludovica sulcata Hammel BH 14356 (CR) Nat. Herb.

Cyclanthus bipartitus Poit. ex A. Rich. RB 44 (CR) Nat. Herb.

Dicranopygium grandifolium Harling BH 18094 (INB) Nat. Excl. Herb. ep.

Dicranopygium tatica Hammel AE 5009 (CR) End. Excl. Herb. ep.

Dicranopygium umbrophilum Hammel KB 3487 (CR) Nat. Herb.

Dicranopygium wallisii (Regel) Harling BH 22355 (INB) Nat. Excl. Herb.

Dicranopygium wedelii Harling JGL 8718 (CR) Nat. Herb. ep.

Evodianthus funifer (Poit.) Lindm. AE 568 (CR) Nat. Herb. ep.

Sphaeradenia garciae Harling * DSn 6481 (INB) Nat. Herb. ep.

Thoracocarpus bissectus (Vell.) Harling BH 18107 (CR-INB) Nat. Bej.

Cymodoceaceae

Halodule wrightii Asch. AL 1256 (CR) Nat. Excl. Herb.

Syringodium filiforme Kütz. AL 1258 (CR) Nat. Excl. Herb.

Cyperaceae

Calyptrocarya glomerulata (Brongn.) Urb. MG 4499 (CR) Nat. Herb.

Calyptrocarya luzuliformis T. Koyama GH 7591 (CR) Nat. Herb.

Cladium jamaicense Crantz JGL 8330 (CR) Nat. Herb.

Cyperus aggregatus (Willd.) Endl. JGL 9511 (CR) Nat. Herb.

Cyperus amabilis Vahl AT 8606 (CR) Nat. Herb.

Cyperus compressus L. JGL 9505 (CR) Nat. Herb.

Cyperus croceus Vahl GH 2994 (CR-INB) Nat. Herb.

Cyperus esculentus L. AT 8739 (CR) Nat. Herb.

Cyperus giganteus Vahl JGL 1026 (CR) Nat. Herb.

Cyperus hermaphroditus (Jacq.) Standl. AT 9505 (CR) Nat. Herb.

Cyperus imbricatus Retz. WH 118 (CR) Nat. Herb.

Cyperus laxus Lam. AT 9501 (CR) Nat. Herb.

Page 150: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

145

Cyperus ligularis L. MBG 692 (CR) Nat. Herb.

Cyperus luzulae (L.) Rottb. ex Retz. MBG 722 (CR) Nat. Herb.

Cyperus miliifolius Poepp. & Kunth RO 3287 (CR) Nat. Herb.

Cyperus ochraceus Vahl WH 121 (CR) Nat. Herb.

Cyperus odoratus L. MBG 734 (CR) Nat. Herb.

Cyperus prolixus Kunth RO 1705 (CR) Nat. Herb.

Cyperus rotundus L. RH 83095 (CR) Nat. Herb.

Cyperus sphacelatus Rottb. JGL 8345 (CR) Nat. Herb.

Cyperus surinamensis Rottb. RS s/n (CR) Nat. Herb.

Eleocharis elegans (Kunth) Roem. & Schult. AT 9219 (CR) Nat. Herb.

Eleocharis geniculata (L.) Roem. & Schult. AT 9216 (CR) Nat. Herb.

Eleocharis interstincta (Vahl) Roem. & Schult. GCR 7493(CR) Nat. Herb.

Eleocharis minima Kunth GH 7698 (CR) Nat. Herb.

Eleocharis mutata (L.) Roem. & Schult. HP 10342 (CR) Nat. Herb.

Eleocharis plicarhachis (Griseb.) Svenson GCR 7495 (CR) Nat. Herb.

Eleocharis retroflexa (Poir.) Urb. SL 3036 (CR) Nat. Herb.

Fimbristylis autumnalis (L.) Roem. & Schult. EA 2105 (CR-INB) Nat. Herb.

Fimbristylis cymosa R. Br. MQ s/n (CR) Nat. Herb.

Fimbristylis dichotoma (L.) Vahl AT 9221 (CR) Nat. Herb.

Fimbristylis littoralis Gaudich. JGL 3945 (CR) Nat. Herb.

Fimbristylis spadicea (L.) Vahl GCR 7503 (INB) Nat. Herb.

Fuirena camptotricha C. Wright LA 2186 (CR-INB) Nat. Herb.

Fuirena umbellata Rottb. RO 2788 (CR) Nat. Herb.

Hypolytrum longifolium (Rich.) Nees GH 7557 (CR) Nat. Herb.

Kyllinga brevifolia Rottb. AT 9218 (CR) Nat. Herb.

Kyllinga pumila Michx. AT 8747 (CR) Nat. Herb.

Kyllinga tibialis Ledeb. AT 9122 (CR) Nat. Herb.

Lipocarpha micrantha (Vahl) G. C. Tucker AT 8607 (CR) Nat. Herb.

Mapania assimilis T. Koyama JGL 8849 (CR) Nat. Herb.

Remirea maritima Aubl. JGL 9578 (CR) Nat. Herb.

Rhynchospora colorata (L.) H. Pfeiff. JGL 3030 (CR) Nat. Excl. Herb.

Rhynchospora corymbosa (L.) Britton AE 5753 (CR) Nat. Herb.

Rhynchospora polyphylla (Vahl) Vahl JGL 8720 (CR) Nat. Herb.

Rhynchospora radicans subsp. microcephala (Bertero ex Spreng.) W. W. Thomas RO 2002

(CR) Nat. Herb.

Rhynchospora radicans subsp. radicans (Schltdl. & Cham.) H. Pfeiff. WH 122 (CR) Nat. Herb.

Rhynchospora watsonii (Britton) Davidse MG 4487 (CR) Nat. Herb.

Scleria flagellum-nigrorum P. J. Bergius * DS 4925 (INB) Nat. Herb.

Scleria latifolia Sw. JGL 8389 (CR) Nat. Herb.

Scleria macrophylla J. Presl & C. Presl WH 123 (CR) Nat. Herb.

Scleria melaleuca Rchb. ex Schltdl. & Cham. RO 2795 (CR) Nat. Herb. Scleria microcarpa Nees ex Kunth JGL 3946 (CR) Nat. Herb.

Page 151: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

146

Scleria mitis P. J. Bergius MBG 689 (CR) Nat. Herb.

Scleria secans (L.) Urb. JGL 9542 (CR) Nat. Herb.

Dioscoreaceae

Dioscorea alata L. RO 3285 (CR) Intr. Bej.

Dioscorea davidsei O. Téllez BH 21919 (CR-INB) Nat. Bej.

Dioscorea mexicana Scheidw. JJC 2030 (CR) Nat. Bej.

Dioscorea pilosiuscula Bertero AT 9517 (CR) Nat. Bej. Dioscorea standleyi C. V. Morton LDG 23463 (CR) Nat. Bej. Dioscorea trifida L. f. RO 3286 (CR) Intr. Bej. Dioscorea urophylla Hemsl. BH 21857 (CR-INB) Nat. Bej.

Eriocaulaceae

Tonina fluviatilis Aubl. JS 2610 (CR) Nat. Herb.

Haemodoraceae

Xiphidium caeruleum Aubl. EA 2123 (CR-INB) Nat. Herb.

Heliconiaceae

Heliconia calatheiphylla G. S. Daniels & F. G. Stiles * GH 2596 (INB) End. Herb.

Heliconia colgantea R. R. Sm. ex G. S. Daniels & F. G. Stiles * DSn 6830 (INB) Nat. Herb.

Heliconia ignescens G. S. Daniels & F. G. Stiles * ARG 11657 (INB) Nat. Herb.

Heliconia imbricata (Kuntze) Baker AC 265 (CR) Nat. Herb.

Heliconia irrasa R. R. Sm. AC 268 (CR) Nat. Herb.

Heliconia latispatha Benth. WB 10331 (CR) Nat. Herb.

Heliconia longa (Griggs) H. J. P. Winkl. AE 4820 (CR) Nat. Herb.

Heliconia lophocarpa G. S. Daniels & F. G. Stiles AE 5185 (CR) Nat. Herb.

Heliconia mariae Hook. f. WB 10456 (CR) Nat. Herb.

Heliconia mathiasiae G. S. Daniels & F. G. Stiles AE 4819 (CR) Nat. Herb.

Heliconia pogonantha Cufod. KB 3455 (CR) Nat. Herb.

Heliconia rostrata Ruíz & Pav. LDV 3838 (CR-INB) Intr. Herb.

Heliconia talamancana G. S. Daniels & F. G. Stiles WB 1100 (CR) Nat. Excl. Herb.

Heliconia trichocarpa G. S. Daniels & F. G. Stiles AE 5190 (CR) Nat. Herb.

Heliconia vaginalis Benth. OV 1223 (CR) Nat. Herb.

Heliconia wagneriana Petersen AT 9434 (CR) Nat. Herb.

Hydrocharitaceae

Halophila decipiens Ostenf. AL 1257 (CR) Nat. Excl. Herb.

Najas guadalupensis (Spreng.) Magnus MJB 423 (CR) Nat. Herb.

Thalassia testudinum K. D. Koenig AL 1255 (CR) Nat. Excl. Herb.

Page 152: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

147

Marantaceae

Calathea carlae H. Kenn. * ARG 11661 (INB) Nat. Herb.

Calathea crotalifera S. Watson HK 5245 (INB) Nat. Herb.

Calathea inocephala (Kuntze) H. Kenn. & Nicolson FL 34 (CR) Nat. Herb.

Calathea lasiostachya Donn. Sm. BH 18102 (CR-INB) Nat. Herb.

Calathea lutea (Aubl.) Schult. AT 9435 (CR) Nat. Herb.

Calathea similis H. Kenn. NZ 4898 (INB) Nat. Herb.

Ctenanthe dasycarpa (Donn. Sm.) K. Schum. RB 49 (CR) Nat. Herb.

Goeppertia allenii (Woodson) Borchs. & S. Suárez BH 22287 (INB) Nat. Excl. Herb.

Goeppertia cleistantha (Standl.) Borchs. & S. Suárez BH 18093 (INB) Nat. Herb.

Goeppertia foliosa (Rowlee ex Woodson & Schery) Borchs. & S. Suárez OV 1118 (CR) Nat.

Herb.

Goeppertia gymnocarpa (H. Kenn.) Borchs. & S. Suárez HK 3797 (CR) Nat. Herb.

Goeppertia hammelii (H. Kenn.) Borchs. & S. Suárez WB 10377 (CR) End. Herb.

Goeppertia indecora (Woodson) Borchs. & S. Suárez BH 18125 (CR-INB) Nat. Herb.

Goeppertia leucostachys (Hook. f.) Borchs. & S. Suárez * DSn 6487 (INB) Nat. Herb.

Goeppertia martinicensis (Standl.) Borchs. & S. Suárez WB s/n (CR) Nat. Herb.

Goeppertia micans (L. Mathieu) Borchs. & S. Suárez BH 18108 (CR-INB) Nat. Herb.

Goeppertia robiniae (H. Kenn.) Borchs. & S. Suárez AC 261 (CR) End. Herb.

Goeppertia silvicola (H. Kenn.) Borchs. & S. Suárez HK 3796 (CR) Nat. Herb.

Goeppertia warszewiczii (L. Mathieu ex Planch.) Borchs. & S. Suárez AJI 2870 (CR) Nat.

Herb.

Ischnosiphon elegans Standl. MG 4376 (CR) Nat. Herb.

Ischnosiphon inflatus L. Andersson JS 2338 (CR) Nat. Herb.

Maranta gibba Sm. AHG 1298 (CR) Nat. Herb.

Pleiostachya leiostachya (Donn. Sm.) Hammel OV 1321 (CR) Nat. Herb.

Pleiostachya pruinosa (W. Bull ex Regel) K. Schum. WB 8438 (CR) Nat. Herb.

Stromanthe palustris H. Kenn. BH 14352 (CR) End. Herb.

Musaceae

Musa coccinea Andrews AMC 48 (CR-INB) Intr. Herb.

Musa textilis Née BH 24489 (INB) Intr. Herb.

Musa velutina H. Wendl. & Drude AKM 6598 (INB) Intr. Herb.

Orchidaceae

Acianthera ellipsophylla (L. O. Williams) Pridgeon & M. W. Chase MG 8055 (INB) Nat. Herb.

ep.

Acronia cardiothallis (Rchb. f.) Luer * GH 2719 (CR) Nat. Herb.

Acronia phyllocardioides (Schltr.) Luer AQ 3262 (CR) Nat. Herb.

Brassavola nodosa (L.) Lindl. AE 2513 (CR) Nat. Herb. ep.

Brassia arcuigera Rchb. f. JFM 7704 (INB) Nat. Herb. ep.

Campylocentrum fasciola (Lindl.) Cogn. JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Page 153: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

148

Catasetum maculatum Kunth RB 2 (CR) Nat. Herb. ep.

Caularthron bilamellatum (Rchb. f.) R. E. Schult. JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Comparettia falcata Poepp. & Endl. JFM 7679 (INB) Nat. Herb. ep.

Coryanthes picturata Rchb. f. RO 2186 (CR) Nat. Herb. ep.

Coryanthes sp. Hook. JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Cryptarrhena guatemalensis Schltr. BH 22320 (INB) Nat. Herb. ep.

Elleanthus glaucophyllus Schltr. MCR 1259 (CR) Nat. Herb. ep.

Elleanthus hymenophorus (Rchb. f.) Rchb. f. GH 3018 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Encyclia alata (Bateman) Schltr. GH 7622 (CR) Nat. Herb. ep.

Epidendrum anceps Jacq. RO 2213 (CR) Nat. Herb. ep.

Epidendrum angustisegmentum (L. O. Williams) Hágsater JBL s/n (Obs.) Nat. Excl. Herb. ep.

Epidendrum cardiophorum Schltr. AMO 170 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Epidendrum eburneum Rchb. f. RS 848 (CR) Nat. Herb. ep.

Epidendrum flexuosum G. Mey. JFM 7695 (INB) Nat. Herb. ep.

Epidendrum macroclinium Hágsater GH 2505 (INB) Nat. Herb. ep.

Epidendrum nocturnum Jacq. GH 7685 (CR) Nat. Herb. ep.

Epidendrum storkii Ames JFM 10928 (INB) Nat. Herb. ep.

Epidendrum strobiliferum Rchb. f. JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Epidendrum tridens Poepp. & Endl. GH 7687 (CR) Nat. Herb. ep.

Epidendrum turialvae Rchb. f. AM 59 (CR-INB) End. Herb. ep.

Epistephium ellipticum R. O. Williams & Summerh. GH 7605 (CR) Intr. Herb.

Erycina pumilio (Rchb. f.) N. H. Williams & M. W. Chase RO 1674 (CR) Nat. Herb. ep.

Erythrodes lunifera (Schltr.) Ames AQ 3283 (CR) Nat. Herb.

Erythrodes vesicifera (Rchb. f.) Ames AQ 3277 (CR) Nat. Herb.

Gongora leucochila Lem. GH 7586 (CR) Nat. Herb. ep.

Heterotaxis maleolens (Schltr.) I. Ojeda & Carnevali GH 3003 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Ionopsis satyrioides (Sw.) Rchb. f. CAT 186 (CR) Nat. Herb. ep.

Ionopsis utricularioides (Sw.) Lindl. JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Leochilus labiatus (Sw.) Kuntze JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Leochilus scriptus (Scheidw.) Rchb. f. GH 2383 (INB) Nat. Herb. ep.

Lycaste tricolor (Klotzsch) Rchb. f. LA 2220 (INB) Nat. Herb. ep.

Maxillaria bracteata (Schltr.) Ames & Correll JFM 10932 (INB) Nat. Herb. ep.

Maxillaria elatior (Rchb. f.) Rchb. f. BH 24651 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Maxillaria fulgens (Rchb. f.) L. O. Williams AE (Obs.) Nat. Herb. ep.

Maxillaria microphyton Schltr. * GH 2724 (CR) End. Herb. ep.

Maxillaria sanguinea Rolfe RWL 1498 (CR) Nat. Herb. ep.

Maxillariella diuturna (Ames & C. Schweinf.) M.A. Blanco & Carnevali AE 4990 (CR) Nat.

Herb. ep.

Microchilus tridax (Rchb. f.) Ormerod * AE 5178 (CR) Nat. Herb.

Mormolyca dressleriana (Carnevali & J.T. Atwood) M.A. Blanco JS 2434 (CR) Nat. Herb. ep.

Mormolyca hedwigiae (Hamer & Dodson) M.A. Blanco JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Muscarella aristata (Hook.) Luer MG 9656 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Page 154: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

149

Muscarella zephyrina (Rchb. f.) Luer MG 4444 (CR) Nat. Herb. ep.

Nidema boothii (Lindl.) Schltr. GG 204 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Notylia sp. Lindl. JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Octomeria valerioi Ames & C. Schweinf. AE (Obs.) Nat. Herb. ep.

Oncidium stenotis Rchb. f. RB 86 (CR) Nat. Herb. ep.

Ornithocephalus bicornis Lindl. GH 3069 (INB) Nat. Herb. ep.

Pescatorea cerina (Lindl. & Paxton) Rchb. f. * AE 5406 (CR) Nat. Herb. ep.

Pleurothallis geminicaulina Ames GH 7621 (CR) Nat. Herb. ep.

Pleurothallis helleri A. D. Hawkes AE 5255 (CR) Nat. Herb. ep.

Pleurothallis lanceana G. Lodd. GH 7695 (CR) Nat. Herb. ep.

Pleurothallis microphylla A. Rich. & Galeotti GH 7628 (CR) Nat. Herb. ep.

Pleurothallis rhodoglossa Schltr. GH 2415 (INB) Nat. Herb. ep.

Pleurothallis rowleei Ames EA 2091 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Pleurothallis setosa C. Schweinf. JFM 14718 (INB) Nat. Herb. ep.

Polystachya masayensis Rchb. f. JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Prosthechea vespa (Vell.) W. E. Higgins * GH 2686 (CR) Nat. Herb. ep.

Psychopsis krameriana (Rchb. f.) H. G. Jones GH 3061 (INB) Nat. Herb. ep.

Psygmorchis pusilla (L.) Dodson & Dressler RB 168 (CR) Nat. Herb. ep.

Reichantha tonduzii (Woolward) Luer GH 2422 (INB) Nat. Herb. ep.

Rodriguezia compacta Schltr. RO 2099 (CR) Nat. Herb. ep.

Scaphyglottis minutiflora Ames & Correll SL 3100 (CR) Nat. Herb. ep.

Scaphyglottis prolifera Cogn. CAT 206 (CR) Nat. Herb. ep.

Sigmatostalix integrilabris Pupulin * GH 2640 (INB) Nat. Herb. ep.

Sobralia fragrans Lindl. AE 5256 (CR) Nat. Herb. ep.

Specklinia grobyi (Bateman ex Lindl.) Pridgeon & M.W. Chase AE 4861 (CR) Nat. Herb. ep.

Specklinia imraei (Lindl.) Luer * AE 5403 (CR) Nat. Herb. ep.

Stanhopea sp. J. Frost ex Hook. JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Stanhopeastrum pullum (Rchb. f.) Szlach. AE (Obs.) Nat. Herb. ep.

Trichocentrum ascendens (Lindl.) M. W. Chase & N. H. Williams JFM 7691 (CR-INB) Nat.

Herb. ep.

Trichocentrum cebolleta (Jacq.) M. W. Chase & N. H. Williams RO 3686 (CR) Nat. Herb. ep.

Trichosalpinx memor (Rchb. f.) Luer GH 7627 (CR) Nat. Herb. ep.

Trigonidium egertonianum Bateman ex Lindl. JBL s/n (Obs.) Nat. Herb. ep.

Trisetella triaristella (Rchb. f.) Luer CAT 239 (CR) Nat. Herb. ep.

Vanilla costaricensis Soto Arenas LA 2187 (CR-INB) End. Bej.

Vanilla dressleri Soto Arenas GC 325 (INB) Nat. Bej.

Vanilla planifolia Andrews EL 87 (CR-INB) Nat. Bej.

Vanilla sarapiquensis Soto Arenas JBL s/n (Obs.) End. Bej.

Warrea costaricensis Schltr. AE 5232 (CR) Nat. Herb.

Xylobium squalens (Lindl.) Lindl. AE (Obs.) Nat. Herb. ep.

Xylobium sulfurinum (Lem.) Schltr. RO 2512 (CR) Nat. Herb. ep.

Page 155: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

150

Pandanaceae

Pandanus tectorius Parkinson WH 22 (CR) Intr. Arb.

Poaceae

Acroceras zizanioides (Kunth) Dandy AT 8566 (CR) Nat. Herb.

Andropogon bicornis L. SL 3043 (CR) Nat. Herb.

Andropogon fastigiatus Sw. JFM 7782 (CR-INB) Nat. Herb.

Andropogon glomeratus (Walter) Britton RB 24 (CR) Nat. Herb.

Anthephora hermaphrodita (L.) Kuntze RO 1782 (CR) Nat. Herb.

Arundinella berteroniana (Schult.) Hitchc. & Chase RO 1977 (CR) Nat. Herb.

Arundinella deppeana Nees ex Steud. MG 9659 (CR-INB) Nat. Herb.

Axonopus compressus (Sw.) P. Beauv. RP 12912 (CR) Nat. Herb.

Bambusa vulgaris Schrad. ex J. C. Wendl. RO 2613 (CR) Intr. Arbu.

Calamagrostis bogotensis (Pilg.) Pilg. RP 10022 (CR) Nat. Herb.

Cenchrus brownii Roem. & Schult. MBG 733 (CR) Nat. Herb.

Cenchrus echinatus L. HP 4202 (CR) Nat. Herb.

Cenchrus incertus M. A. Curtis AT 9121 (CR) Nat. Herb.

Chloris barbata Sw. SL 2595 (CR) Nat. Herb.

Chloris radiata (L.) Sw. RO 1790 (CR) Nat. Herb.

Chusquea simpliciflora Munro WB 10441 (CR) Nat. Arbu.

Coix lacryma-jobi L. RP 12925 (CR) Natu. Herb.

Cryptochloa concinna (Hook. f.) Swallen MG 8068 (CR-INB) Nat. Herb.

Cymbopogon citratus (DC.) Stapf RO 2855 (CR) Intr. Herb.

Cymbopogon winterianus Jowitt ex Bor MG 4528 (CR) Intr. Herb.

Cynodon dactylon (L.) Pers. 4204 (CR) Natu. Herb.

Dactyloctenium aegyptium (L.) Willd. HP 4198 (CR) Natu. Herb.

Digitaria abyssinica (Hochst. ex A. Rich.) Stapf SL 2968 (CR) Natu. Herb.

Digitaria bicornis (Lam.) Roem. & Schult. RP 9971 (CR) Nat. Herb.

Digitaria ciliaris (Retz.) Koeler AT 9119 (CR) Nat. Herb.

Digitaria horizontalis Willd. RP 9965 (CR) Nat. Herb.

Digitaria setigera Roth ex Roem. & Schult. MG 10034 (CR-INB) Natu. Herb.

Dinebra panicea (Retz.) P. M. Peterson & N. Snow RP 13194 (CR) Nat. Herb.

Dinebra scabra (Nees) P. M. Peterson & N. Snow HP 4199 (CR) Nat. Herb.

Echinochloa colona (L.) Link RO 2497 (CR) Nat. Herb.

Echinochloa polystachya (Kunth) Hitchc. RS 804 (CR) Nat. Herb.

Eleusine indica (L.) Gaertn. RP 11093 (CR) Natu. Herb.

Elytrostachys clavigera McClure RP 13719 (CR) Nat. Arbu.

Eragrostis acutiflora (Kunth) Nees RP 10006 (CR) Nat. Herb.

Eragrostis amabilis (L.) Wight & Arn. ex Nees JGL 3964 (CR) Natu. Herb.

Eragrostis ciliaris (L.) R. Br. JGL 3963 (CR) Natu. Herb.

Eragrostis pectinacea (Michx.) Nees RO 2843 (CR) Nat. Herb.

Eriochloa polystachya Kunth RO 197 3 (CR) Nat. Herb.

Page 156: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

151

Eustachys petraea (Sw.) Desv. JGL 300 (CR) Nat. Herb.

Gynerium sagittatum (Aubl.) P. Beauv. RP 9995 (CR) Nat. Arbu.

Homolepis aturensis (Kunth) Chase RS 2099 (CR) Nat. Herb.

Hymenachne amplexicaulis (Rudge) Nees RO 2307 (CR) Nat. Herb.

Hyparrhenia rufa (Nees) Stapf RO 3084 (CR) Natu. Herb.

Ichnanthus nemorosus (Sw.) Döll RO 1645 (CR) Nat. Herb.

Ichnanthus pallens (Sw.) Munro ex Benth. AT 8636 (CR) Nat. Herb.

Imperata contracta (Kunth) Hitchc. RP 9941 (CR) Nat. Herb.

Isachne arundinacea (Sw.) Griseb. RO 2492 (CR) Nat. Herb.

Ischaemum timorense Kunth RO 3086 (CR) Natu. Herb.

Ixophorus unisetus (J. Presl) Schltdl. RP 9993 (CR) Nat. Herb.

Lasiacis divaricata (L.) Hitchc. AT 8527 (CR) Nat. Herb.

Lasiacis nigra Davidse JJC 2036 (CR) Nat. Herb.

Lasiacis oaxacensis (Steud.) Hitchc. WB 10405 (CR) Nat. Herb.

Lasiacis scabrior Hitchc. UC 1943 (CR-INB) Nat. Herb.

Lasiacis sloanei (Griseb.) Hitchc. RP 11123 (CR) Nat. Herb.

Lasiacis sorghoidea (Desv. ex Ham.) Hitchc. & Chase AT 9213 (CR) Nat. Herb.

Lasiacis standleyi Hitchc. AT 9500 (CR) Nat. Herb.

Leptochloa virgata (L.) P. Beauv. RP 13197 (CR) Nat. Herb.

Lithachne pauciflora (Sw.) P. Beauv. RP 11106 (CR) Nat. Herb.

Megathyrsus maximus (Jacq.) B.K. Simon & S.W.L. Jacobs AT 9114 (CR) Nat. Herb.

Ocellochloa stolonifera (Poir.) Zuloaga & Morrone RP 13188 (CR) Nat. Herb.

Olyra latifolia L. AT 9494 (CR) Nat. Herb.

Oplismenus burmannii (Retz.) P. Beauv. AT 8637 (CR) Nat. Herb.

Oplismenus hirtellus (L.) P. Beauv. LDG 23468 (CR) Nat. Herb.

Orthoclada laxa (Rich.) P. Beauv. AT 9210 (CR) Nat. Herb.

Oryza latifolia Desv. AT 100 (CR) Nat. Herb.

Oryza sativa L. RO 2846 (CR) Intr. Herb.

Panicum grande Hitchc. & Chase RP 13718 (CR) Nat. Herb.

Panicum laxum Sw. RO 3085 (CR) Nat. Herb.

Panicum pilosum Sw. AT 9495 (CR) Nat. Herb.

Panicum polygonatum Schrad. AT 8557 (CR) Nat. Herb.

Panicum trichanthum Nees AT 8600 (CR) Nat. Herb.

Panicum trichoides Sw. RO 1971 (CR) Nat. Herb.

Pariana parvispica R. W. Pohl MG 4303 (CR) End. Herb.

Paspalum conjugatum P. J. Bergius RP 9945 (CR) Nat. Herb.

Paspalum fasciculatum Willd. ex Flügge RP 11108 (CR) Nat. Herb.

Paspalum microstachyum J. Presl RO 3158 (CR) Nat. Herb.

Paspalum minus E. Fourn. EWL 5535 (CR) Nat. Herb.

Paspalum notatum Flügge RP 9968 (CR) Nat. Herb.

Paspalum orbiculatum Poir. RO 1993 (CR) Nat. Herb.

Paspalum paniculatum L. AT 9496 (CR) Nat. Herb.

Page 157: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

152

Paspalum pilosum Lam. JS 342 (CR) Nat. Herb.

Paspalum plicatulum Michx. RP 11104 (CR) Nat. Herb.

Paspalum saccharoides Nees ex Trin. RO 1678 (CR) Nat. Herb.

Paspalum setaceum Michx. RP 9970 (CR) Nat. Herb.

Paspalum standleyi Chase EWL 5534 (CR) Nat. Herb.

Paspalum vaginatum Sw. HP 4210 (CR) Nat. Herb.

Paspalum virgatum L. AT 8691 (CR) Nat. Herb.

Pennisetum purpureum Schumach. RO 2171 (CR) Natu. Herb.

Pharus lappulaceus Aubl. JFM 7707 (CR-INB) Nat. Herb.

Pharus latifolius L. RP 11095 (CR) Nat. Herb.

Pharus virescens Döll AT 9207 (CR) Nat. Herb.

Pharus vittatus Lem. AT 9552 (CR) Nat. Herb.

Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud. JGL 3989 (CR) Nat. Herb.

Pseudechinolaena polystachya (Kunth) Stapf RP 13189 (CR) Nat. Herb.

Rhynchelytrum repens (Willd.) C. E. Hubb. AS 30 (CR-INB) Natu. Herb.

Rottboellia cochinchinensis (Lour.) Clayton RP 11097 (CR) Natu. Herb.

Setaria palmifolia Stapf RP 11101 (CR) Nat. Herb.

Setaria parviflora (Poir.) Kerguélen AT 9215 (CR) Nat. Herb.

Setaria vulpiseta (Lam.) Roem. & Schult. AMO 146 (CR-INB) Nat. Herb.

Sorghum bicolor (L.) Moench RH 83100 (CR) Intr. Herb.

Sorghum halepense (L.) Pers. RP 11087 (CR) Intr. Herb.

Spartina spartinae (Trin.) Merr. ex Hitchc. HP 4209 (CR) Nat. Excl. Herb.

Sporobolus jacquemontii Kunth JGL 5559 (CR) Nat. Herb.

Sporobolus tenuissimus (Mart. ex Schrank) Kuntze RO 1789 (CR) Nat. Herb.

Sporobolus virginicus (L.) Kunth RP 9942 (CR) Nat. Herb.

Stenotaphrum secundatum (Walter) Kuntze RP 13203 (CR) Nat. Herb.

Streptochaeta sodiroana Hack. WB 10305 (CR) Nat. Herb.

Triplasis purpurea (Walter) Chapm. RP 10010 (CR) Nat. Excl. Herb.

Uniola pittieri Hack. RP 11084 (CR) Nat. Herb.

Urochloa fusca (Sw.) B. F. Hansen & Wunderlin RO 1779 (CR) Natu. Herb.

Urochloa mutica (Forssk.) T. Q. Nguyen RO 1572 (CR) Nat. Herb.

Pontederiaceae

Eichhornia crassipes (Mart.) Solms RS s/n (CR) Natu. Herb.

Heteranthera reniformis Ruíz & Pav. JG 1547 (CR-INB) Nat. Herb.

Pontederia sagittata C. Presl JGL 10012 (CR) Nat. Herb.

Potamogetonaceae

Potamogeton crispus L. AL 1254 (CR) Natu. Herb.

Page 158: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

153

Smilacaceae

Smilax domingensis Willd. AT 9242 (CR) Nat. Bej.

Smilax mollis Humb. & Bonpl. ex Willd. ARG 1912 (CR-INB) Nat. Bej.

Smilax panamensis Morong RMA 24 (CR) Nat. Bej.

Smilax spinosa Mill. WA 3216 (CR) Nat. Bej.

Smilax vanilliodora F. W. Apt AT 9516 (CR) Nat. Bej.

Typhaceae

Typha domingensis Pers. RB 177 (CR) Nat. Herb.

Zingiberaceae

Alpinia purpurata (Vieill.) K. Schum. K 1201 (CR) Intr. Herb.

Hedychium coronarium J. König RH 83113 (CR) Natu. Herb.

Kaempferia rotunda L. MG 8256 (CR-INB) Intr. Herb.

Renealmia alpinia (Rottb.) Maas AT 9436 (CR) Nat. Herb.

Renealmia cernua (Sw. ex Roem. & Schult.) J. F. Macbr. AT 9238 (CR) Nat. Herb.

Renealmia concinna Standl. JS 2410 (CR) Nat. Herb.

Renealmia costaricensis Standl. MG 4488 (CR) Nat. Herb.

Renealmia foliifera Standl. * DSn 6810 (INB) Nat. Herb.

Renealmia lucida Maas * RR 2715 (CR) Nat. Herb.

Renealmia mexicana Klotzsch ex Petersen HK 3792 (CR) Nat. Herb.

Renealmia pluriplicata Maas AC 555 (CR) Nat. Herb.

Renealmia scaposa Maas * GH 2714 (CR) End. Herb.

Zingiber officinale Roscoe RO 2848 (CR) Intr. Herb.

DICOTILEDONEAE

Acanthaceae

Aphelandra aurantiaca (Scheidw.) Lindl. UC 1904 (CR-INB) Nat. Herb.

Aphelandra campanensis Durkee JGL 9496 (CR) Nat. Arbu.

Aphelandra dolichantha Donn. Sm. * AE 5200 (CR) Nat. Herb.

Aphelandra golfodulcensis McDade JJC 2050 (CR) Nat. Arbu.

Aphelandra seibertii Leonard AT 9384 (CR) Nat. Excl. Herb.

Aphelandra sinclairiana Nees AT 9302 (CR) Nat. Arbu.

Asystasia gangetica (L.) T. Anderson K 1217 (CR) Natu. Herb.

Avicennia germinans (L.) L. RS s/n (CR) Nat. arb.

Chamaeranthemum tonduzii Lindau AT 8567 (CR) End. Herb.

Graptophyllum pictum (L.) Griff. BH 24711 (INB) Intr. Herb.

Hemigraphis alternata (Burm. f.) T. Anderson RK 448 (INB) Intr. Herb.

Herpetacanthus panamensis Leonard CS 810 (CR) Nat. Herb.

Herpetacanthus stenophyllus Gómez-Laur. & Grayum OV 1147 (CR) End. Excl. Arbu.

Justicia almedae T. F. Daniel TFD 6228 (CR) End. Excl. Herb.

Justicia betonica L. JS 2365 (CR) Nat. Arbu.

Justicia chamaephyton D. N. Gibson AT 9553 (CR) Nat. Herb.

Page 159: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

154

Justicia comata (L.) Lam. AT 9304 (CR) Nat. Herb.

Justicia crenata (Leonard) Durkee AC 530 (CR) Nat. Arbu.

Justicia densibracteata Durkee & McDade * DS 4922 (CR-INB) End. Arbu.

Justicia metallica Lindau GH 7575 (CR) Nat. Herb.

Justicia parvibracteata Leonard DS 991 (CR-INB) End. Herb.

Justicia pittieri Lindau HP 8642 (CR) Nat. Herb.

Justicia refractifolia (Kuntze) Leonard WB 10951 (CR) Nat. Herb.

Justicia tonduzii Lindau JGL 9523 (CR) End. Herb.

Justicia trichotoma (Kuntze) Leonard GG 58 (CR-INB) Nat. Arbu.

Louteridium costaricense Radlk. & Donn. Sm. ARB 1934 (CR) Nat. Arbu.

Mendoncia gracilis Turrill JS 2531 (CR) Nat. Bej.

Mendoncia retusa Turrill ARG 3542 (CR-INB) Nat. Bej.

Odontonema callistachyum (Schltr. & Cham.) Kuntze AT 8508 (CR) Nat. Herb.

Razisea spicata Oerst. JGL 8756 (CR) Nat. Arbu.

Razisea wilburii McDade AF 1414 (CR-INB) End. Arbu.

Ruellia biolleyi Lindau QJ 784 (CR-INB) Nat. Herb.

Ruellia blechum L. AT 9303 (CR) Nat. Herb.

Ruellia cooperi Leonard AT 9297 (CR) Nat. Herb.

Ruellia malacosperma Greenm. RS 2108 (CR) Intr. Herb.

Ruellia metallica Leonard RS 821 (CR) Nat. Herb.

Ruellia nudiflora (Engelm. & A. Gray) Urb. GC 475 (INB) Nat. Herb.

Ruellia pittieri Lindau AS 42 (INB) Nat. Herb.

Ruellia praeclara Standl. GH 2372 (CR-INB) Nat. Arbu.

Ruellia tonduzii Lindau GH 7655 (CR) Nat. Herb.

Ruellia tubiflora Kunth AT 9296 (CR) Nat. Arbu.

Stenostephanus silvaticus (Nees) T. F. Daniel AE 376 (CR-INB) Nat. Arbu.

Streblacanthus monospermus Kuntze AM 9 (CR-INB) End. Excl. Herb.

Thunbergia fragrans Roxb. MG 5258 (CR) Intr. Bej.

Achariaceae

Carpotroche platyptera Pittier EA 2078 (CR-INB) Nat. arb.

Actinidiaceae

Saurauia rubiformis Vatke DS 3592 (INB) Nat. arb.

Saurauia yasicae Loes. JU 682 (CR) Nat. arb.

Aizoaceae

Sesuvium portulacastrum (L.) L. JGL 8699 (CR) Nat. Herb.

Alzateaceae

Alzatea verticillata Ruíz & Pav. * GH 2713 (CR) Nat. Arb.

Page 160: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

155

Amaranthaceae

Achyranthes aspera L. HP 4295 (CR) Nat. Herb.

Alternanthera costaricensis Kuntze AE 5736 (CR) Nat. Herb.

Alternanthera laguroides (Standl.) Standl. AT 8634 (CR) Nat. Herb.

Alternanthera tenella Colla JG 2252 (INB) Nat. Herb.

Amaranthus dubius Mart. ex Thell. JG 504 (INB) Nat. Herb.

Amaranthus spinosus L. LG 1970 (CR-INB) Nat. Herb.

Blutaparon vermiculare (L.) Mears HP 12692 (CR) Nat. Herb.

Chamissoa altissima (Jacq.) Kunth AT 9288 (CR) Nat. Herb.

Cyathula achyranthoides (Kunth) Moq. ARG 2299 (CR-INB) Nat. Herb.

Cyathula prostrata (L.) Blume LDV 3847 (CR-INB) Nat. Herb.

Iresine diffusa Humb. & Bonpl. ex Willd. AT 8635 (CR) Nat. Herb.

Pleuropetalum pleiogynum (Kuntze) Standl. LA 1899 (CR-INB) Nat. Arbu.

Pleuropetalum sprucei (Hook. f.) Standl. * ARG 11651 (CR-INB) Nat. Arbu.

Anacardiaceae

Anacardium excelsum (Bertero & Balb. ex Kunth) Skeels AE 4933 (CR) Nat. arb.

Anacardium occidentale L. RO 1900 (CR) Intr. Arb.

Campnosperma panamense Standl. OV 1135 (CR) Nat. arb.

Mangifera indica L. AE s/n () Intr. Arb.

Spondias dulcis Parkinson SL 3025 (CR) Intr. Arb.

Spondias mombin L. WH 11 (CR) Nat. arb.

Tapirira guianensis Aubl. AE (Obs.) Nat. arb.

Annonaceae

Anaxagorea crassipetala Hemsl. JG 1540 (CR-INB) Nat. arb.

Anaxagorea panamensis Standl. ARG 1014 (CR-INB) Nat. Arbu.

Anaxagorea phaeocarpa Mart. JS 2212 (CR) Nat. arb.

Annona amazonica R. E. Fr. AE 5234 (CR) Nat. arb.

Annona glabra L. AE 5377 (CR) Nat. arb.

Annona mucosa Jacq. JG 1880 (CR-INB) Nat. arb.

Annona muricata L. MG 10027 (CR-INB) Intr. Arb.

Annona papilionella (Diels) H. Rainer WH 49 (CR) Nat. arb.

Annona pittieri Donn. Sm. GC 305 (CR-INB) Nat. arb.

Annona reticulata L. RO 2308 (CR) Nat. arb.

Annona volubilis Lundell GC 225 (CR-INB) Nat. Bej.

Cananga odorata (Lam.) Hook. f. & Thomson ARG 2256 (CR-INB) Intr. Arb.

Cymbopetalum costaricense (Donn. Sm.) Saff. AC 557 (CR) Nat. arb.

Desmopsis heteropetala R. E. Fr. AE 415 (CR-INB) End. arb.

Desmopsis microcarpa R. E. Fr. OV 1146 (CR) Nat. Arbu.

Desmopsis panamensis (B. L. Rob.) Saff. JGL 8809 (CR) Nat. arb.

Desmopsis schippii Standl. NZ 4868 (INB) Nat. Arbu.

Page 161: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

156

Duguetia panamensis Standl. MG 4484 (CR) Nat. arb.

Guatteria aeruginosa Standl. AM 70 (CR-INB) Nat. arb.

Guatteria amplifolia Triana & Planch. OV 1219 (CR) Nat. arb.

Guatteria diospyroides Baill. RS 823 (CR) Nat. arb.

Guatteria dolichopoda Donn. Sm. HP 9166 (CR) Nat. arb.

Guatteria elegantissima R. E. Fr. * GH 2701 (CR) Nat. Arb.

Guatteria lucens Standl. ARG 687 (CR-INB) Nat. arb.

Mosannona costaricensis (R. E. Fr.) Chatrou GES 1111 (CR) End. arb.

Rollinia danforthii Standl. WA 2584 (CR) Nat. arb.

Sapranthus viridiflorus G. E. Schatz MG 4503 (CR) Nat. arb.

Stenanona panamensis Standl. OV 1142 (CR) Nat. arb.

Unonopsis bullata Maas & G. E. Schatz ARG 636 (INB) Nat. arb.

Unonopsis hammelii G. E. Schatz & Maas NZ 4899 (INB) End. arb.

Unonopsis storkii Standl. & L. O. Williams OV 1222 (CR) Nat. arb.

Xylopia bocatorena Schery OV 1126 (CR) Nat. arb.

Xylopia sericophylla Standl. & L. O. Williams LA 2095 (INB) Nat. arb.

Apiaceae

Eryngium foetidum L. MBG 718 (CR) Nat. Herb.

Hydrocotyle ranunculoides L. f. AE (Obs.) Nat. Herb.

Apocynaceae

Allamanda cathartica L. OV 1260 (CR) Intr. Bej.

Asclepias curassavica L. RO 1742 (CR) Nat. Herb.

Aspidosperma excelsum Benth. BH 17510 (INB) Nat. arb.

Aspidosperma spruceanum Benth. ex Müll. Arg. AE (Obs.) Nat. arb.

Catharanthus roseus (L.) G. Don MG 10039 (INB) Intr. Herb.

Fischeria panamensis Spellman AE 393 (CR-INB) Nat. Bej.

Gonolobus albomarginatus (Pittier) Woodson AE 4736 (CR) Nat. Bej.

Lacmellea panamensis (Woodson) Markgr. JG 2817 (CR-INB) Nat. arb.

Macoubea mesoamericana J. F. Morales BH 17516 (CR-INB) Nat. arb.

Macropharynx renteriae A. H. Gentry JFM 8000 (CR-INB) Nat. Bej.

Malouetia guatemalensis (Müll. Arg.) Standl. OV 1216 (CR) Nat. arb.

Mandevilla hirsuta (A. Rich.) K. Schum. GG 8 (INB) Nat. Bej.

Mesechites trifidus (Jacq.) Müll. Arg. GC 306 (INB) Nat. Bej.

Odontadenia macrantha (Roem. & Schult.) Markgr. AE 4934 (CR) Nat. Bej.

Odontadenia verrucosa (Willd. ex Roem. & Schult.) K. Schum. ex Markgr. JFM 4926 (INB)

Nat. Bej.

Prestonia longifolia (Sessé & Moc.) J. F. Morales JS 2360 (CR) Nat. Bej.

Prestonia portobellensis (Beurl.) Woodson AE 2504 (CR) Nat. Bej.

Prestonia riverae J. F. Morales JFM 7748 (INB) End. Bej.

Rauvolfia aphlebia (Standl.) A. H. Gentry HP 14034 (CR) Nat. arb.

Page 162: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

157

Rhabdadenia biflora (Jacq.) Müll. Arg. LA 2202 (CR-INB) Nat. Arbu.

Sarcostemma clausum (Jacq.) Schult. AT 8661 (CR) Nat. Bej.

Stemmadenia alfaroi (Donn. Sm.) Woodson DS 3587 (CR-INB) Nat. arb.

Stemmadenia donnell-smithii (Rose) Woodson AMO 117 (CR-INB) Nat. arb.

Stemmadenia robinsonii Woodson HP 8617 (CR) Nat. Arbu.

Tabernaemontana alba Mill. RA 4670 (CR-INB) Nat. arb.

Tabernaemontana amygdalifolia Jacq. * AE 5146 (CR) Nat. Arb.

Tabernaemontana arborea Rose ex Donn. Sm. AF 1427 (CR-INB) Nat. arb.

Tabernaemontana longipes Donn. Sm. AE (obs.) Nat. arb.

Tassadia obovata Decne. MG 5775 (CR) Nat. Bej.

Thevetia ahouai (L.) A. DC. AT 9770 (CR) Nat. Arbu.

Thevetia peruviana (Pers.) K. Schum. RR 3128 (INB) Intr. Arb.

Aquifoliaceae

Ilex guianensis (Aubl.) Kuntze GH 7692 (CR) Nat. arb. Ilex maxima W. J. Hahn AE 5235 (CR) Nat. arb. Ilex paraguariensis A. St.-Hil. AE 5482 (CR) Intr. Arb. Ilex skutchii Edwin ex T. R. Dudley & T. R. Dudley AE 4809 (CR) Nat. arb.

Araliaceae

Dendropanax arboreus (L.) Decne. & Planch. AT 8512 (CR) Nat. arb.

Dendropanax globosus M. J. Cannon & Cannon * GH 2616 (INB) Nat. Arb.

Dendropanax gonatopodus (Donn. Sm.) A. C. Sm. AE 387 (CR-INB) Nat. arb.

Dendropanax oliganthus (A. C. Sm.) A. C. Sm. ARG 4914 (INB) Nat. arb.

Hydrocotyle mexicana Schltdl. & Cham. JBE 56 (CR) Nat. Herb.

Oreopanax capitatus (Jacq.) Decne. & Planch. ARG 575 (CR-INB) Nat. Arbu.

Schefflera nicaraguensis (Standl.) A. C. Sm. JFM 4933 (INB) Nat. arb.

Schefflera systyla (Donn. Sm.) R. Vig. * RR 2687 (CR) Nat. Arbu. ep.

Aristolochiaceae

Aristolochia cordiflora Mutis ex Kunth GH 3066 (CR-INB) Nat. Bej.

Aristolochia gorgona M.A. Blanco GC 246 (INB) Nat. Bej.

Aristolochia odoratissima L. HP 16039 (CR) Nat. Bej.

Aristolochia pilosa Kunth MQ 640 (CR) Nat. Bej.

Aristolochia sprucei Mast. AT 9373 (CR) Nat. Bej.

Aristolochia tonduzii O. C. Schmidt HP 9286 (CR) Nat. Bej.

Aristolochia trilobata L. OV 1293 (CR) Nat. Bej.

Asteraceae

Adenostemma platyphyllum Cass. GC 286 (CR-INB) Nat. Herb.

Ageratina badia (Klatt) R. M. King & H. Rob. AT 8685 (CR) Nat. Herb.

Ayapana elata (Steetz) R. M. King & H. Rob. AT 9313 (CR) Nat. Herb.

Baccharis pedunculata (Mill.) Cabrera * DSn 6541 (CR) Nat. Herb.

Page 163: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

158

Bidens pilosa L. AT 8724 (CR) Nat. Herb.

Bidens reptans (L.) G. Don WH 156 (CR) Nat. Bej.

Calea jamaicensis (L.) L. MQ 1040 (CR) Nat. Arbu.

Chaptalia nutans (L.) Pol. GG 74 (CR-INB) Nat. Herb.

Chromolaena odorata (Lam.) R. M. King & H. Rob. AT 8647 (CR) Nat. Herb.

Clibadium eggersii Hieron. KB 3512 (CR) Nat. Arbu.

Clibadium glomeratum Greenm. LA 1875 (CR-INB) Nat. Arbu.

Clibadium grandifolium S. F. Blake GG 213 (CR-INB) Nat. Arbu.

Clibadium surinamense L. JRG 92-01956 (CR) Nat. Arbu.

Clibadium sylvestre Aubl. JG 1662 (CR-INB) Nat. Herb.

Conyza bonariensis (L.) Cronquist GG 196 (INB) Nat. Herb.

Conyza canadensis (L.) Cronquist RO 1743 (CR) Nat. Herb.

Cosmos caudatus Kunth WB 10407 (CR) Nat. Herb.

Crassocephalum crepidioides (Benth.) S. Moore DS 1310 (CR-INB) Nat. Herb.

Critonia morifolia (Mill.) R. M. King & H. Rob. AT 9571 (CR) Nat. Arbu.

Cyanthillium cinereum (L.) H. Rob. RH 83-105 (CR) Nat. Herb.

Dresslerothamnus angustiradiatus (T.M. Barkley) H. Rob. MG 9648 (CR-INB) Nat. Excl. Bej.

Eclipta prostrata (L.) L. RS sn (CR) Nat. Herb.

Eirmocephala brachiata (Benth.) H. Rob. AT 75461 (CR) Nat. Arbu.

Eleutheranthera ruderalis (Sw.) Sch. Bip. ARG 11154 (INB) Nat. Herb.

Emilia fosbergii Nicolson WB 10512 (CR) Nat. Herb.

Emilia sonchifolia (L.) DC. JGL 6050 (CR) Nat. Herb.

Erechtites hieraciifolius (L.) Raf. ex DC. AT 9139 (CR) Nat. Herb.

Fleischmannia imitans (B.L. Rob.) R. M. King & H. Rob. * DS 4900 (INB) Nat. Herb.

Fleischmannia microstemon (Cass.) R. M. King & H. Rob. WB 10899 (CR) Nat. Herb.

Fleischmannia pycnocephala (Less.) R. M. King & H. Rob. AT 8698 (CR) Nat. Herb.

Fleischmannia sideritidis (Benth.) R. M. King & Rob. ARG 2293 (CR-INB) Nat. Herb.

Garcilassa rivularis Poepp. & Endl. AT 8559 (CR) Nat. Herb.

Hebeclinium macrophyllum (L.) DC. AT 8603 (CR) Nat. Herb.

Heterocondylus vitalbae (DC.) R. M. King & H. Rob. AT 8611 (CR) Nat. Herb.

Ichthyothere scandens S. F. Blake * GH 2578 (INB) Nat. Herb.

Koanophyllon hylonoma (B. L. Rob.) R. M. King & H. Rob. LA 1952 (CR-INB) Nat. Arbu.

Koanophyllon pittieri (Klatt) R. M. King & H. Rob. AT 8516 (CR) Nat. arb.

Lagascea mollis Cav. ARG 2652 (CR-INB) Nat. Herb.

Lasianthaea fruticosa (L.) K. M. Becker AT 9314 (CR) Nat. Arbu.

Liabum bourgeaui Hieron. GH 2506 (INB) Nat. Herb.

Melanthera nivea (L.) Small JGL 10199 (CR) Nat. Herb.

Mikania banisteriae DC. LA 2061 (INB) Nat. Bej.

Mikania guaco Humb. & Bonpl. LA 2863 (CR-INB) Nat. Bej.

Mikania hookeriana DC. AE 4806 (CR) Nat. Bej.

Mikania houstoniana (L.) B. L. Rob. AT 9316 (CR) Nat. Arbu.

Mikania micrantha Kunth PZ 2629 (CR) Nat. Bej.

Page 164: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

159

Mikania vitifolia DC. AT 8534 (CR) Nat. Bej.

Neomirandea araliifolia (Less.) R. M. King & H. Rob. GH 2428 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Neurolaena lobata R. Br. AT 95680 (CR) Nat. Arbu.

Pectis diffusa Hook. & Arn. RO 2866 (CR) Nat. Herb.

Pectis prostrata Cav. ARG 2280 (CR-INB) Nat. Herb.

Porophyllum ruderale (Jacq.) Cass. GH 2442 (CR-INB) Nat. Herb.

Pseudelephantopus spicatus (Juss.) Vahl LP 3272 (CR) Nat. Herb.

Pseudelephantopus spiralis (Less.) Cronquist LP s/n (CR) Nat. Herb.

Salmea scandens (L.) DC. HP 9566 (CR) Nat. Arbu.

Schistocarpha eupatorioides (Fenzl) Kuntze RO 2303 (CR) Nat. Herb.

Sciadocephala dressleri R. M. King & H. Rob. QJ 1835 (CR-INB) Nat. Excl. Herb.

Sinclairia polyantha (Klatt) Rydb. AE (Obs.) Nat. Arbu.

Sphagneticola trilobata (L.) Pruski AT 8750 (CR) Nat. Herb.

Spilanthes urens Jacq. K 1180 (CR) Nat. Herb.

Struchium sparganophorum (L.) Kuntze GH 7639 (CR) Nat. Herb.

Synedrella nodiflora (L.) Gaertn. ARG 2311 (CR-INB) Nat. Herb.

Tagetes erecta L. DSn 6437 (INB) Nat. Herb.

Tessaria integrifolia Ruíz & Pav. FA 3241 (CR) Nat. Arbu.

Tithonia diversifolia (Hemsl.) A. Gray AMO 120 (INB) Nat. Herb.

Tridax procumbens L. DMP 1131 (CR) Nat. Herb.

Tuxtla pittieri (Greenm.) Villaseñor & Strother HP 9565 (CR) Nat. Bej.

Vernonia patens Kunth AT 8650 (CR) Nat. Arbu.

Zexmenia virgulta Klatt AT 9569 (CR) Nat. Arbu.

Balanophoraceae

Helosis cayennensis (Sw.) Spreng. * GH 2519 (CR) Nat. Herb.

Begoniaceae

Begonia carletonii Standl. RB 062879 (CR) Nat. Herb.

Begonia convallariodora C. DC. * RR 2730 (CR) Nat. Herb.

Begonia corredorana C. DC. AE 4816 (CR) Nat. Herb.

Begonia fischeri Schrank AE (Obs.) Nat. Herb.

Begonia glabra Aubl. AT 8520 (CR) Nat. Herb.

Begonia hirsuta Aubl. ARB 1954 (CR) Nat. Herb.

Begonia multinervia Liebm. LA 1914 (INB) Nat. Herb.

Begonia semiovata Liebm. AT 9588 (CR) Nat. Herb.

Begonia sericoneura Liebm. RO 1727 (CR) Nat. Herb.

Bignoniaceae

Amphitecna isthmica (A. H. Gentry) A. H. Gentry JGL 9530 (CR) Nat. arb.

Amphitecna kennedyae (A. H. Gentry) A. H. Gentry ARG 1009 (CR-INB) Nat. arb.

Amphitecna latifolia (Mill.) A. H. Gentry HP 16004 (CR) Nat. arb.

Page 165: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

160

Anemopaegma chrysoleucum (Kunth) Sandwith SL 2956 (CR) Nat. Bej.

Arrabidaea florida DC. JGL 9540 (CR) Nat. Bej.

Arrabidaea verrucosa (Standl.) A. H. Gentry AHG 1320 (CR) Nat. Bej.

Callichlamys latifolia (Rich.) K. Schum. AHG 1313 (CR) Nat. Bej.

Clytostoma binatum (Thunb.) Sandwith AE 5774 (CR) Nat. Bej.

Crescentia cujete L. AE 542 (CR) Nat. arb.

Cydista aequinoctialis (L.) Miers HP 16105 (CR) Nat. Bej.

Jacaranda copaia (Aubl.) D. Don RO 3550 (CR) Nat. arb.

Lundia corymbifera (Vahl) Sandwith GG 179 (CR-INB) Nat. Bej.

Macfadyena uncata (Andrews) Sprague & Sandwith ARG 2235 (CR-INB) Nat. Bej.

Mansoa kerere (Aubl.) A. H. Gentry MG 4411 (CR) Nat. Bej.

Mansoa standleyi (Steyerm.) A. H. Gentry RO 3552 (CR) Nat. Bej.

Martinella obovata (Kunth) Bureau & K. Schum. ARG 4902 (INB) Nat. Bej.

Paragonia pyramidata (Rich.) Bureau KB 3599 (CR) Nat. Bej.

Parmentiera macrophylla Standl. ARG 605 (CR-INB) Nat. arb.

Stizophyllum inaequilaterum Bureau & K. Schum. JFM 7762 (CR-INB) Nat. Bej.

Stizophyllum riparium (Kunth) Sandwith ARG 2236 (CR-INB) Nat. Bej.

Tabebuia rosea (Bertol.) DC. AE (obs.) Nat. arb.

Tanaecium jaroba Sw. JFM 7959 (CR-INB) Nat. Bej.

Tynanthus macranthus L. O. Williams KB 198085 (CR) Nat. Arbu.

Bixaceae

Bixa orellana L. RO 3656 (CR) Natu. arb.

Bixa urucurana Willd. BH 18115 (CR-INB) Nat. arb.

Boraginaceae

Bourreria mollis Standl. UC 1911 (CR-INB) Nat. arb.

Cordia alliodora (Ruíz & Pav.) Oken WH 18 (CR) Nat. arb.

Cordia collococca L. JG 1726 (CR-INB) Nat. arb.

Cordia cymosa (Donn. Sm.) Standl. AE 5575 (CR) Nat. arb.

Cordia diversifolia Pav. ex A. DC. MBG 691 (CR) Nat. arb.

Cordia dwyeri Nowicke AE 4815 (CR) Nat. arb.

Cordia eriostigma Pittier AE 5765 (CR) Nat. arb.

Cordia lucidula I. M. Johnst. MG 4514 (CR) Nat. arb.

Cordia megalantha S. F. Blake AE 5218 (CR) Nat. arb.

Cordia porcata Nowicke ARG 2262 (CR-INB) Nat. arb.

Tournefortia angustiflora Ruíz & Pav. JGL 12177 (CR) Nat. Arbu.

Tournefortia bicolor Sw. AE 2506 (CR) Nat. Arbu.

Tournefortia cuspidata Kunth MG 5819 () Nat. Arbu.

Tournefortia glabra L. AKM 6558 (INB) Nat. Arbu.

Tournefortia hirsutissima L. AT 9321 (CR) Nat. Arbu.

Tournefortia latisepala Nowicke EA 2135 (INB) Nat. Bej.

Page 166: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

161

Tournefortia maculata Jacq. JBE 37 (CR) Nat. Bej.

Varronia curassavica Jacq. AE 2507 (CR) Nat. Arbu.

Varronia spinescens (L.) Borhidi AT 9291 (CR) Nat. Arbu.

Brassicaceae

Nasturtium officinale R. Br. ARG 611 (INB) Natu. Herb.

Burseraceae

Bursera simaruba (L.) Sarg. AE 544 (CR) Nat. arb.

Protium confusum (Rose) Pittier JS 2304 (CR) Nat. arb.

Protium costaricense (Rose) Engl. JBE 65 (CR) Nat. arb.

Protium glabrum (Rose) Engl. AC 401 (CR) Nat. arb.

Protium panamense (Rose) I. M. Johnst. WA 3280 (CR) Nat. arb.

Protium pittieri (Rose) Engl. WB 10923 (CR) Nat. arb.

Protium ravenii D. M. Porter AE 4799 (CR) Nat. arb.

Tetragastris panamensis (Engl.) Kuntze AF 475 (CR-INB) Nat. arb.

Trattinnickia aspera (Standl.) Swart RO 3662 (CR) Nat. arb.

Cactaceae

Epiphyllum phyllanthus (L.) Haw. RO 3691 (CR) Nat. Herb. ep.

Epiphyllum phyllanthus subsp. hookeri (Haw.) U. Guzmán UC 1930 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Epiphyllum thomasianum (K. Schum.) Britton & Rose AE 5547 (CR) Nat. Herb. ep.

Hylocereus calcaratus (F. A. C. Weber) Britton & Rose CKH 9 (INB) End. Herb. ep.

Hylocereus stenopterus (F. A. C. Weber) Britton & Rose RB 149 (CR) Nat. Herb. ep.

Pereskia lychnidiflora DC. DMA 1 (CR) Nat. Arbu.

Rhipsalis baccifera (J. S. Muell.) Stearn HP 9259 (CR) Nat. Herb.

Weberocereus trichophorus H. Johnson & Kimnach GH 7623 (CR) End. Excl. Herb. ep.

Weberocereus tunilla (F. A. C. Weber) Britton & Rose RS 800 (CR) Nat. Herb.

Calophyllaceae

Calophyllum brasiliense Cambess. BH 24885 (INB) Nat. arb.

Calophyllum inophyllum L. AE 5436 (CR) Natu. arb.

Mammea americana L. LA 2827 (CR-INB) Intr. Arb.

Campanulaceae

Burmeistera cyclostigmata Donn. Sm. JBE 36 (CR) Nat. Herb. ep.

Burmeistera microphylla Donn. Sm. MG 9647 (INB) Nat. Herb.

Burmeistera vulgaris E. Wimm. * GH 2717 (CR) Nat. Herb. ep.

Centropogon coccineus (Hook.) Regel ex B. D. Jacks. DS 142 (CR-INB) Nat. Herb.

Centropogon granulosus C. Presl WB 10482 (CR) Nat. Herb.

Centropogon palmanus (Donn. Sm.) E. Wimm. * ARG 11405 (CR-INB) End. Herb.

Hippobroma longiflora (L.) G. Don RH 83088 (CR) Natu. Herb.

Page 167: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

162

Cannabaceae

Cannabis sativa L. GC 409 (CR-INB) Intr. Herb.

Celtis iguanaea (Jacq.) Sarg. GG 154 (CR-INB) Nat. arb.

Celtis schippii Standl. AE 5222 (CR) Nat. arb.

Trema integerrima (Beurl.) Standl. AE (Obs.) Nat. arb.

Trema micrantha (L.) Blume AQ 3314 (CR) Nat. arb.

Capparaceae

Caphexandra heydeana (Donn. Sm.) H. H. Iltis & Cornejo AT 8528 (CR) Nat. Arbu.

Capparidastrum discolor (Donn. Sm.) Cornejo & Iltis JG 1536 (INB) Nat. arb.

Capparidastrum mollicellum (Standl.) X. Cornejo & H. H. Iltis JGL 11962 (CR-INB) Nat. arb.

Crateva tapia L. JGL 9551 (CR) Nat. arb.

Forchhammeria trifoliata Radlk. ARG 865 (CR-INB) Nat. arb.

Preslianthus pittieri (Standl.) H. H. Iltis & Cornejo QJ 787 (CR-INB) Nat. arb.

Quadrella filipes (Donn. Sm.) H. H. Iltis & Cornejo BH 18142 (CR-INB) Nat. Arbu.

Caricaceae

Carica cauliflora Jacq. AE 5064 (CR) Nat. Arbu.

Carica papaya L. WB 10508 (CR) Nat. arb.

Jacaratia dolichaula (Donn. Sm.) Woodson FL 62 (CR) Nat. arb.

Jacaratia spinosa (Aubl.) A. DC. LA 2105 (CR-INB) Nat. arb.

Caryophyllaceae

Drymaria cordata (L.) Willd. ex Schult. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Celastraceae

Cheiloclinium cognatum (Miers) A. C. Sm. JFM 7736 (CR-INB) Nat. arb.

Crossopetalum parviflorum (Hemsl.) Lundell ARG 2285 (CR-INB) Nat. Arbu.

Elachyptera floribunda (Benth.) A. C. Sm. RS 831 (CR) Nat. Bej.

Hippocratea volubilis L. JGL 10190 (CR) Nat. Arbu.

Maytenus guyanensis Klotzsch AE (Obs.) Nat. arb.

Peritassa pruinosa (Seem.) A. C. Sm. * GH 2689 (CR) Nat. Bej.

Salacia multiflora (Lam.) DC. * GH 2627 (INB) Nat. Bej.

Tontelea hondurensis A. C. Sm. GH 7665 (CR) Nat. Bej.

Ceratophyllaceae

Ceratophyllum sp. RS s/n (CR) Nat. Herb.

Chloranthaceae

Hedyosmum brenesii Standl. AM 28 (CR-INB) Nat. Arbu.

Hedyosmum costaricense C. E. Wood ex W. C. Burger * DSn 6619 (CR) Nat. Arbu.

Hedyosmum goudotianum Solms AQ 3309 (CR) Nat. arb.

Page 168: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

163

Chrysobalanaceae

Chrysobalanus icaco L. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Hirtella guatemalensis Standl. JGL 13205 (CR) Nat. arb.

Hirtella racemosa Lam. AE 390 (INB) Nat. arb.

Hirtella triandra Sw. AT s/n (CR) Nat. arb.

Licania belloi Prance GH 7548 (CR) Nat. arb.

Licania platypus (Hemsl.) Fritsch RO 2593 (CR) Nat. arb.

Maranthes panamensis (Standl.) Prance & F. White AE 4895 (CR) Nat. arb.

Parinari parvifolia Sandwith AE (Obs.) Nat. arb.

Cleomaceae

Andinocleome pilosa (Benth.) Iltis RO 2505 (CR) Nat. Herb.

Cleoserrata serrata (Jacq.) Iltis MBG 705 (CR) Nat. Herb.

Corynandra viscosa (L.) Cochrane & Iltis JEJ 1548 (CR) Nat. Herb.

Melidiscus giganteus (L.) Raf. AT 9371 (CR) Nat. Herb.

Podandrogyne decipiens (Triana & Planch.) Woodson * GH 2610 (CR-INB) Nat. Arbu.

Tarenaya hassleriana (Chodat) Iltis FQ 7 (INB) Nat. Herb.

Tarenaya longipes (DC.) Iltis ARG 4584 (CR-INB) Nat. Herb.

Clusiaceae

Chrysochlamys glauca (Oerst. ex Planch. & Triana) Hemsl. ARG 883 (CR-INB) Nat. arb.

Chrysochlamys grandifolia (L. O. Williams) Hammel DS 3598 (CR-INB) Nat. arb.

Chrysochlamys nicaraguensis (Oerst., Planch. & Triana) Hemsl. OV 1206 (CR) Nat. arb.

Chrysochlamys silvicola (Hammel) Hammel * JS 2382 (CR) Nat. Arbu.

Chrysochlamys tenuis Hammel JGL 8839 (CR) Nat. arb.

Clusia cooperi Standl. GH 7701 (CR) Nat. arb.

Clusia croatii D' Arcy RS 825 (CR) Nat. arb.

Clusia cylindrica Hammel JGL 3914 (CR) Nat. arb.

Clusia dukei Maguire * RR 2769 (CR-INB) Nat. Arbu. ep

Clusia gracilis Standl. GC 359 (CR-INB) Nat. arb.

Clusia uvitana Pittier HP 12704 (CR) Nat. arb.

Clusia valerioi Standl. JS 2566 (CR) Nat. arb.

Dystovomita paniculata (Donn. Sm.) Hammel * GH 2710 (CR) Nat. Arb.

Garcinia intermedia (Pittier) Hammel ARG 582 (CR-INB) Nat. arb.

Garcinia madruno (Kunth) Hammel JGL 12172 (CR) Nat. arb.

Garcinia magnifolia (Pittier) Hammel BH 22315 (INB) Nat. arb.

Garcinia mangostana L. AE 5489 (CR) Intr. Arb.

Garcinia sp. B. Hammel FL 55 (CR) Nat. arb.

Marila laxiflora Rusby AE (Obs.) Nat. arb.

Symphonia globulifera L. f. AT s/n (CR) Nat. arb.

Tovomita croatii Maguire MG 5276 (CR) Nat. Arbu.

Tovomita longifolia (Rich.) Hochr. JG 1866 (CR-INB) Nat. arb.

Page 169: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

164

Combretaceae

Buchenavia sp. AE 5424 (CR) Nat. arb.

Combretum cacoucia Exell QJ 810 (CR-INB) Nat. Bej.

Combretum decandrum Jacq. BH 22338 (INB) Nat. Bej.

Combretum laxum Jacq. LA 2176 (CR-INB) Nat. Arbu.

Conocarpus erectus L. RS s/n (CR) Nat. arb.

Laguncularia racemosa (L.) C. F. Gaertn. OV 1272 (CR) Nat. arb.

Terminalia buceras (L.) C. Wright AE 5366 (CR) Nat. arb.

Terminalia bucidoides Standl. & L. O. Williams RA 4674 (INB) Nat. arb.

Terminalia catappa L. NG 1442 (CR) Natu. arb.

Terminalia oblonga (Ruíz & Pav.) Steud. AE (obs.) Nat. arb.

Connaraceae

Connarus costaricensis G. Schellenb. GC 335 (INB) End. Bej.

Connarus lambertii (DC.) Sagot ARG 696 (CR-INB) Nat. Arbu.

Connarus panamensis Griseb. PS 92 (CR) Nat. Bej.

Rourea suerrensis Donn. Sm. HP s/n (CR) Nat. Bej.

Convolvulaceae

Ipomoea × leucantha Jacq. MG 4410 (CR) Nat. Bej.

Ipomoea alba L. GC 268 (INB) Nat. Bej.

Ipomoea batatas (L.) Lam. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Ipomoea batatoides Choisy JG 1657 (INB) Nat. Bej.

Ipomoea carnea Jacq. RS 2103 (CR) Nat. Arbu.

Ipomoea imperati (Vahl) Griseb. AE 2508 (CR) Nat. Herb.

Ipomoea indica (Burm.) Merr. PW 118 (CR) Nat. Bej.

Ipomoea mauritiana Jacq. AC 388 (CR) Nat. Bej.

Ipomoea pes-caprae (L.) R. Br. HP s/n (CR) Nat. Bej.

Ipomoea philomega (Vell.) House MBG 701 (CR) Nat. Bej.

Ipomoea quamoclit L. AMC 57 (CR-INB) Nat. Bej.

Ipomoea tiliacea (Willd.) Choisy PW 476 (CR) Nat. Bej.

Ipomoea variabilis (Schltdl. & Cham.) Choisy JG 3002 (INB) Nat. Bej.

Iseia luxurians (Moric.) O'Donell BH 19654 (CR-INB) Nat. Bej.

Itzaea sericea (Standl.) Standl. & Steyerm. * JS 2462 (CR) Nat. Bej.

Maripa nicaraguensis Hemsl. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Merremia dissecta (Jacq.) Hallier f. RO 3661 (CR) Nat. Bej.

Merremia tuberosa (L.) Rendle GC 333 (CR-INB) Nat. Bej.

Merremia umbellata (L.) Hallier f. AE 5767 (CR) Nat. Bej.

Cornaceae

Nyssa talamancana Hammel & N. Zamora * AE 5405 (CR) Nat. Arb.

Page 170: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

165

Crassulaceae

Kalanchoe pinnata (Lam.) Pers. PZ 2601 (CR) Natu. Herb.

Cucurbitaceae

Cayaponia attenuata (Hook. & Arn.) Cogn. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Cayaponia glandulosa (Poepp. & Endl.) Cogn. RA 4671 (CR-INB) Nat. Bej.

Cayaponia macrocalyx Harms AE 4826 (CR) Nat. Bej.

Cayaponia racemosa (Mill.) Cogn. RO 3284 (CR) Nat. Bej.

Cayaponia sessiliflora Wunderlin AE 5786 (CR) Nat. Bej.

Cionosicys guabubu Grayum & J. A. González * AE 5310 (CR) Nat. Bej.

Cionosicys macranthus (Pittier) C. Jeffrey AE 5270 (CR) Nat. Bej.

Citrullus lanatus (Thunb.) Matsum. & Nakai RB 164 (CR) Nat. Bej.

Cucumis melo L. GH 2440 (CR-INB) Intr. Bej.

Cyclanthera multifoliola Cogn. AT 8704 (CR) Nat. Bej.

Cyclanthera tenuisepala Cogn. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Elateriopsis oerstedii (Cogn.) Pittier 44 (CR-INB) Nat. Bej.

Fevillea cordifolia L. GH 2434 (CR-INB) Nat. Bej.

Gurania coccinea Cogn. * GH 2536 (CR) Nat. Bej.

Gurania makoyana (Lem.) Cogn. MBG 686 (CR) Nat. Bej.

Gurania tubulosa Cogn. AE 4864 (CR) Nat. Bej.

Luffa acutangula (L.) Roxb. WB 11015 (CR) Intr. Bej.

Melothria dulcis Wunderlin AE 5748 (CR) Nat. Bej.

Melothria pendula L. K 1221 (CR) Nat. Bej.

Melothria trilobata Cogn. AE 2509 (CR) Nat. Bej.

Momordica charantia L. RO 2856 (CR) Nat. Bej.

Psiguria sp. AE 5156 (CR) Nat. Bej.

Psiguria triphylla (Miq.) C. Jeffrey JGL 9539 (CR) Nat. Bej.

Psiguria warscewiczii (Hook. f.) Wunderlin OV 1191 (CR) Nat. Bej.

Rytidostylis gracilis Hook. & Arn. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Sechium edule (Jacq.) Sw. WB 11014 (CR) Nat. Bej.

Sechium pittieri (Cogn.) C. Jeffrey ARG 553 (CR-INB) Nat. Bej.

Sechium venosum (L. D. Goméz) Lira & F. Chiang AT s/n (CR) Nat. Bej.

Selysia prunifera (Poepp. & Endl.) Cogn. GH 2371 (CR-INB) Nat. Bej.

Sicydium tamnifolium (Kunth) Cogn. JG 2981 (CR) Nat. Bej.

Tecunumania quetzalteca Standl. & Steyerm. * GH 2600 (INB) Nat. Bej.

Dichapetalaceae

Dichapetalum grayumii Prance AE 5583 (CR) Nat. Bej.

Dichapetalum nevermannianum Standl. & Valerio ARG 852 (INB) Nat. Arbu.

Dichapetalum rugosum (Vahl) Prance ARG 572 (CR-INB) Nat. Arbu.

Page 171: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

166

Dilleniaceae

Davilla kunthii A. St.-Hil. PS 121 (CR) Nat. Bej.

Davilla nitida (Vahl) Kubitzki JG 1645 (CR-INB) Nat. Bej.

Doliocarpus dentatus (Aubl.) Standl. JS 2279 (CR) Nat. Bej.

Doliocarpus major J. F. Gmel. AJI 2861 (CR) Nat. Bej.

Doliocarpus multiflorus Standl. RK 179 (INB) Nat. Bej.

Tetracera portobellensis Beurl. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Tetracera volubilis L. AKM 6593 (INB) Nat. Bej.

Tetracera willdenowiana Steud. LP 1146 (CR) Nat. Bej.

Dipentodontaceae

Perrottetia sessiliflora Lundell JS 2323 (CR) Nat. arb.

Elaeocarpaceae

Sloanea guianensis (Aubl.) Benth. * GH 2653 (INB) Nat. Arb.

Sloanea laevigata Dam. A. Sm. BH 22298 (INB) End. arb.

Sloanea medusula K. Schum. & Pittier LP 121138 (CR) Nat. arb.

Sloanea picapica Standl. BH 22319 (INB) Nat. arb.

Sloanea tuerckheimii Donn. Sm. ARG 719 (INB) Nat. arb.

Ericaceae

Cavendishia herrerae Luteyn & J. F. Morales * GH 2623 (INB) End. Arbu. ep.

Cavendishia melastomoides (Klotzsch) Hemsl. * DS 4908 (INB) Nat. Arbu. ep.

Cavendishia quereme (Kunth) Benth. & Hook. f. * ARG 11665 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Psammisia ramiflora Klotzsch JS 2419 (CR) Nat. Arbu. ep.

Erythroxylaceae

Erythroxylum macrophyllum Cav. AC 577 (CR) Nat. arb.

Euphorbiaceae

Acalypha arvensis Poepp. & Endl. PZ 2612 (CR) Nat. Herb.

Acalypha costaricensis (Kuntze) Knobl. ex Pax & K. Hoffm. JB 2252 (CR) Nat. Arbu.

Acalypha diversifolia Jacq. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Acalypha ferdinandii K. Hoffm. JS 2286 (CR) Nat. Arbu.

Acalypha hispida Burm. GC 361 (CR-INB) Intr. Arbu.

Acalypha macrostachya Jacq. ARG 2259 (CR-INB) Nat. arb.

Acalypha villosa Jacq. JG 7095 (CR) Nat. Arbu.

Acidoton nicaraguensis (Hemsl.) G. L. Webster EA 2067 (CR-INB) Nat. Arbu.

Adelia triloba (Müll. Arg.) Hemsl. JG 1601 (CR-INB) Nat. arb.

Adenophaedra grandifolia (Klotzsch) Müll. Arg. * RR 2668 (CR) Nat. Arb.

Alchornea costaricensis Pax & K. Hoffm. JG 2968 (CR-INB) Nat. arb.

Caperonia palustris (L.) A. St.-Hil. OV 1197 (CR) Nat. Herb.

Page 172: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

167

Cleidion castaneifolium Müll. Arg. ARG 4920 (CR-INB) Nat. arb.

Cnidoscolus aconitifolius (Mill.) I. M. Johnst. MG 10025 (CR-INB) Nat. arb.

Conceveiba pleiostemona Donn. Sm. BH 17521 (CR-INB) Nat. arb.

Croton billbergianus Müll. Arg. OV 1154 (CR) Nat. arb.

Croton punctatus Jacq. OV 1211 (CR) Nat. Arbu.

Croton schiedeanus Schltdl. JG 1554 (CR-INB) Nat. arb.

Dalechampia dioscoreifolia Poepp. AC 548 (CR) Nat. Herb.

Dalechampia shankii (Ant. Molina) Huft GH 3070 (CR-INB) Nat. Bej.

Dalechampia websteri Armbr. ARG 651 (CR-INB) Nat. Herb.

Euphorbia bahiensis (Klotzsch & Garcke) Boiss. WH 175 (CR) Nat. Herb.

Euphorbia bombensis Jacq. ARG 4578 (CR-INB) Nat. Herb.

Euphorbia cotinifolia L. AT s/n (CR) Nat. arb.

Euphorbia cyathophora Murray RO 1693 (CR) Nat. Herb.

Euphorbia heterophylla L. KB 3083 (CR) Nat. Herb.

Euphorbia hirta L. AT 8759 (CR) Nat. Herb.

Euphorbia hypericifolia L. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Euphorbia hyssopifolia L. MQ 510 (CR) Nat. Herb.

Euphorbia mesembryanthemifolia Jacq. K 1235 (CR) Nat. Herb.

Euphorbia oerstediana (Klotzsch & Garcke) Boiss. AQ 3317 (CR) Nat. Herb.

Euphorbia pulcherrima Willd. JG 2217 (INB) Natu. arb.

Euphorbia thymifolia L. RB 139 (CR) Nat. Herb.

Gymnanthes riparia (Schltdl.) Klotzsch GSH 1853 (CR) Nat. arb.

Hippomane mancinella L. JG 2798 (INB) Nat. arb.

Hura crepitans L. AT s/n (CR) Nat. arb.

Jatropha curcas L. RO 2867 (CR) Nat. arb.

Jatropha gossypiifolia L. AQ 380 (CR) Nat. Herb.

Jatropha integerrima Jacq. GC 353 (CR-INB) Intr. Arbu.

Jatropha podagrica Hook. MQ 522 (CR) Intr. Arbu.

Mabea occidentalis Benth. MG 4311 (CR) Nat. arb.

Manihot brachyloba Müll. Arg. KB 3080 (CR) Nat. Arbu.

Manihot esculenta Crantz AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Omphalea diandra L. JGL 9342 (CR) Nat. Bej.

Plukenetia stipellata L. J. Gillespie JFM 7965 (CR-INB) Nat. Bej.

Sapium allenii Huft AE 5723 (CR) End. arb.

Sapium laurifolium (A. Rich.) Griseb. RA 4678 (CR-INB) Nat. arb.

Sapium rigidifolium Huft BH 22293 (INB) Nat. arb.

Tetrorchidium euryphyllum Standl. * GH 2515 (CR) Nat. Arb.

Fabaceae

Abarema barbouriana (Standl.) Barneby & J. W. Grimes RA 4665 (CR-INB) Nat. arb.

Abrus precatorius L. AE 5785 (CR) Natu. Bej.

Aeschynomene americana L. MQ s/n (CR) Nat. Herb.

Page 173: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

168

Aeschynomene ciliata Vogel RO 2299 (CR) Nat. Herb.

Aeschynomene sensitiva Sw. ARG 4591 (CR-INB) Nat. Herb.

Albizia carbonaria Britton AE 5236 (CR) Nat. arb.

Alysicarpus vaginalis (L.) DC. PZ 2604 (CR) Nat. Herb.

Andira inermis (W. Wright) Kunth AT s/n (CR) Nat. arb.

Arachis pintoi Krapov. & W. C. Greg. MBG 683 (CR) Intr. Herb.

Balizia elegans (Ducke) Barneby & J. W. Grimes OV 1175 (CR) Nat. arb.

Bauhinia beguinotii Cufod. AE (Obs.) Nat. Arbu.

Bauhinia monandra Kurz RR 3114 (INB) Intr. Arb.

Brownea macrophylla hort. ex Mast. AE 5478 (CR) Intr. Arb.

Cajanus cajan (L.) Millsp. MBG 710 (CR) Intr. Arbu.

Calliandra calothyrsus Meisn. JG 3250 (INB) Nat. arb.

Calliandra riparia Pittier LDV 3842 (CR-INB) Intr. Arb.

Calliandra trinervia Benth. * AE 5174 (CR) Nat. Arb.

Calopogonium caeruleum (Benth.) Sauv. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Calopogonium mucunoides Desv. GC 282 (CR-INB) Nat. Bej.

Canavalia oxyphylla Standl. & L. O. Williams BH 22302 (CR) Nat. Bej.

Canavalia rosea (Sw.) DC. AT 9146 (CR) Nat. Bej.

Canavalia villosa Benth. SL 3058 (CR) Nat. Bej.

Cassia grandis L. f. WH 71 (CR) Nat. arb.

Centrosema molle Mart. ex Benth. RO 2302 (CR) Nat. Bej.

Centrosema plumieri (Turpin) Benth. RB 136 (CR) Nat. Bej.

Chaetocalyx latisiliqua (Poir.) Benth. ex Hemsl. RO 3089 (CR) Nat. Bej.

Chamaecrista nictitans (L.) Moench WB 10352 (CR) Nat. Herb.

Chloroleucon sp. AE 4942 (CR) End. Excl. arb.

Clitoria ternatea L. MQ s/n (CR) Intr. Bej.

Cojoba catenata (Donn. Sm.) Britton & Rose * GH 2547 (CR) Nat. Arb.

Cojoba sp. A. Sin autor ARG 681 (CR-INB) Nat. arb.

Copaifera aromatica Dwyer OV 1355 (CR) Nat. arb.

Crotalaria incana L. WB 8456 (CR) Nat. Herb.

Crotalaria retusa L. MBG 699 (CR) Nat. Herb.

Crotalaria sagittalis L. OV 1165 (CR) Nat. Herb.

Cynometra hemitomophylla (Donn. Sm.) Britton & Ros BH 18147 (CR-INB) Nat. arb.

Cynometra retusa Britton & Rose BH 24674 (CR-INB) Nat. arb.

Dalbergia ecastaphyllum (L.) Taub. RA 4666 (CR-INB) Nat. arb.

Dalbergia monetaria L. f. MG 8057 (CR-INB) Nat. arb.

Delonix regia (Bojer) Raf. RR 3112 (INB) Intr. Arb.

Desmodium adscendens (Sw.) DC. ARG 2310 (CR-INB) Nat. Herb.

Desmodium axillare (Sw.) DC. RO 3156 (CR) Nat. Herb.

Desmodium barbatum (L.) Benth. & Oerst. GG 63 (CR-INB) Nat. Herb.

Desmodium cajanifolium (Kunth) DC. GH 2377 (CR-INB) Nat. Arbu.

Desmodium incanum DC. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Page 174: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

169

Desmodium intortum (Mill.) Urb. WB 8466 (CR) Nat. Bej.

Desmodium purpusii Brandegee GG 32 (CR-INB) Nat. Bej.

Desmodium scorpiurus (Sw.) Desv. WB 10449 (CR) Nat. Herb.

Dioclea malacocarpa Ducke AC 569 (CR) Nat. Bej.

Dioclea reflexa Hook. f. AE 5347 (CR) Nat. Bej.

Dioclea wilsonii Standl. JG 1663 (CR-INB) Nat. Bej.

Diphysa americana (Mill.) M. Sousa JG 1641 (CR-INB) Nat. arb.

Dipteryx panamensis (Pittier) Record & Mell BH 24883 (INB) Nat. arb.

Dussia macroprophyllata (Donn. Sm.) Harms PS 68 (CR) Nat. arb.

Dussia tessmannii Harms LA 2085 (INB) Nat. arb.

Entada polystachya (L.) DC. AE 5512 (CR) Nat. Bej.

Enterolobium cyclocarpum (Jacq.) Griseb. AE (Obs.) Nat. arb.

Erythrina berteroana Urb. GC 467 (INB) Nat. arb.

Erythrina cochleata Standl. AC 578 (CR) Nat. arb.

Erythrina gibbosa Cufod. AM 19 (INB) Nat. arb.

Fairchildia panamensis (Benth.) Britton & Rose OV 1215 (CR) Nat. arb.

Flemingia macrophylla (Willd.) Kuntze ex Merr. MG 10026 (INB) Nat. Arbu.

Flemingia strobilifera (L.) Aiton MG 8067 (CR-INB) Intr. Arbu.

Gliricidia sepium (Jacq.) Kunth ex Walp. JG 2779 (INB) Nat. arb.

Guilandina bonduc L. AE (Obs.) Nat. Bej.

Hymenolobium mesoamericanum H. C. Lima WB 10428 (CR) Nat. arb.

Indigofera hirsuta L. JS 2632 (CR) Natu. Arbu.

Indigofera suffruticosa Mill. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Indigofera trita L. f. WB 10448 (CR) Nat. Herb.

Inga chocoensis Killip ex T. S. Elias JFM 7995 (CR-INB) Nat. arb.

Inga ciliata C. Presl JG 1661 (CR-INB) Nat. arb.

Inga densiflora Benth. PS 99 (CR) Nat. arb.

Inga edulis Mart. AT s/n (CR) Natu. arb.

Inga exalata T. S. Elias * GH 2703 (CR) Nat. Arb.

Inga goldmanii Pittier AT 9358 (CR) Nat. arb.

Inga jefensis Liesner & D'Arcy ARG 4515 (CR-INB) Nat. arb.

Inga jinicuil Schltdl. & Cham. ex G. Don LA 1919 (INB) Nat. arb.

Inga latipes Pittier * AE 5722 (CR) End. Arb.

Inga leiocalycina Benth. GC 494 (CR-INB) Nat. arb.

Inga marginata Willd. AT s/n (CR) Nat. arb.

Inga mortoniana Jorge León AS 66 (CR-INB) Nat. arb.

Inga multijuga Benth. OV 1273 (CR) Nat. arb.

Inga nobilis Willd. LA 2875 (INB) Nat. arb.

Inga oerstediana Benth. ex Seem. JG 2281 (INB) Nat. arb.

Inga pezizifera Benth. AE 4830 (CR) Nat. arb.

Inga punctata Willd. OV 1295 (CR) Nat. arb.

Inga ruiziana G. Don AT s/n (CR) Nat. arb.

Page 175: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

170

Inga samanensis L. Uribe WB 8468 (CR) Nat. arb.

Inga sapindoides Willd. MG 5816 (CR) Nat. arb.

Inga spectabilis (Vahl) Willd. AMC 49 (CR-INB) Nat. arb.

Inga thibaudiana DC. ARG 652 (CR-INB) Nat. arb.

Inga tonduzii Donn. Sm. ARG 900 (CR-INB) Nat. arb.

Inga umbellifera (Vahl) Steud. AE 4873 (CR) Nat. arb.

Lecointea amazonica Ducke GSH 1851 (CR) Nat. arb.

Lonchocarpus densiflorus Benth. OV 1254 (CR) Nat. Bej.

Lonchocarpus heptaphyllus (Poir.) DC. LA 2171 (CR-INB) Nat. arb.

Lonchocarpus luteomaculatus Pittier AE 5367 (CR) Nat. arb.

Lonchocarpus macrophyllus Kunth MG 5291 (CR) Nat. arb.

Lonchocarpus unifoliolatus Benth. OV 1201 (CR) Nat. arb.

Machaerium floribundum Benth. GH 2500 (CR-INB) Nat. Arbu.

Machaerium seemannii Benth. RS 2102 (CR) Nat. Arbu.

Macrolobium costaricense W. C. Burger AM 61 (CR-INB) Nat. arb.

Macrolobium hartshornii R. S. Cowan GH 3073 (CR-INB) Nat. arb.

Macroptilium lathyroides (L.) Urb. MG 4521 (CR) Nat. Herb.

Mimosa diplotricha C. Wright ex Sauvalle GG 223 (CR-INB) Nat. Herb.

Mimosa guilandinae (DC.) Barneby SL 3049 (CR) Nat. Bej.

Mimosa myriadenia (Benth.) Benth. GG 64 (INB) Nat. Bej.

Mimosa pigra L. WB 10974 (CR) Nat. Arbu.

Mimosa pudica L. WB 10339 (CR) Nat. Herb.

Mucuna holtonii (Kuntze) Moldenke DS 3588 (CR-INB) Nat. Bej.

Mucuna sloanei Fawc. & Rendle AE 2521 (CR) Nat. Bej.

Mucuna urens (L.) DC. AE 2522 (CR) Nat. Bej.

Muellera unifoliolata (Benth.) M. Sousa JG 1743 (CR-INB) Nat. arb.

Ormosia amazonica Ducke ARG 4860 (INB) Nat. arb.

Ormosia coccinea (Aubl.) Jacks. PS 88 (CR) Nat. arb.

Ormosia macrocalyx Ducke RS 2100 (CR) Nat. arb.

Ormosia panamensis Benth. AE 5365 (CR) Nat. arb.

Ormosia subsimplex Spruce ex Benth. JG 3269 (INB) Nat. arb.

Oxyrhynchus trinervius (Donn. Sm.) Rudd JG 2848 (CR-INB) Nat. Bej.

Pentaclethra macroloba (Willd.) Kuntze PS 82 (CR) Nat. arb.

Prioria copaifera Griseb. OV 1278 (CR) Nat. arb.

Prosopis juliflora (Sw.) DC. MQ s/n (CR) Nat. arb.

Pterocarpus officinalis Jacq. WH 75 (CR) Nat. arb.

Pueraria phaseoloides (Roxb.) Benth. AKM 6615 (INB) Intr. Herb.

Rhynchosia erythrinoides Schltdl. & Cham. BH 18391 (CR-INB) Nat. Herb.

Rhynchosia minima (L.) DC. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Samanea saman (Jacq.) Merr. RLW 25631 (CR) Nat. arb.

Schnella guianensis (Aubl.) Wunderlin ARG 728 (INB) Nat. Bej.

Schnella outimouta (Aubl.) Wunderlin RO 3542 (CR) Nat. Bej.

Page 176: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

171

Senegalia hayesii (Benth.) Britton & Rose AC 523 (CR) Nat. Bej.

Senegalia multipinnata (Ducke) Seigler & Ebinger LA 1865 (INB) Nat. Bej.

Senna cobanensis (Britton & Rose) H. S. Irwin & Barneby AT 9148 (CR) Nat. Herb.

Senna hayesiana (Britton & Rose) H. S. Irwin & Barneby AT 9796 (CR) Nat. Arbu.

Senna obtusifolia (L.) H. S. Irwin & Barneby WB 10388 (CR) Nat. Herb.

Senna occidentalis (L.) Link AT s/n (CR) Nat. Herb.

Senna papillosa (Britton & Rose) H. S. Irwin & Barneby WH 27 (CR) Nat. arb.

Senna reticulata (Willd.) H. S. Irwin & Barneby MBG 684 (CR) Nat. arb.

Sophora tomentosa L. JGL 12108 (CR) Nat. Arbu.

Swartzia costaricensis (Britton) N. Zamora HP s/n (CR) Nat. arb.

Tamarindus indica L. JG 2290 (INB) Intr. Arb.

Vachellia ruddiae (D. H. Janzen) Seigler & Ebinger AE 419 (CR) Nat. arb.

Vigna caracalla (L.) Verdc. MG 4429 (CR) Nat. Bej.

Vigna luteola (Jacq.) Benth. MBG 697 (CR) Nat. Herb.

Vigna peduncularis (Kunth) Fawc. & Rendle AMO 114 (CR-INB) Nat. Herb.

Vigna unguiculata (L.) Walp. JEJ 1542 (CR) Intr. Bej.

Vigna vexillata (L.) A. Rich. MQ s/n (CR) Nat. Bej.

Zygia brenesii (Standl.) L. Rico RA 5021 (CR-INB) End. arb.

Zygia confusa L. Rico JGL 12201 (CR) Nat. arb.

Zygia gigantifoliola (Schery) L. Rico QJ 727 (CR-INB) Nat. arb.

Zygia inaequalis (Humb. & Bonpl. ex Willd.) Pittier LA 2195 (CR-INB) Nat. arb.

Zygia latifolia (L.) Fawc. & Rendle ARG 2549 (CR-INB) Nat. arb.

Zygia longifolia (Humb. & Bonpl. ex Willd.) Britton & Rose OV 1296 (CR) Nat. arb.

Gentianaceae

Enicostema verticillatum (L.) Engl. JL 2571 (CR) Nat. Herb.

Voyria aphylla (Jacq.) Pers. GH 7604 (CR) Nat. Herb.

Voyria corymbosa Splitg. AE 5363 (CR) Nat. Herb.

Voyria flavescens Griseb. MG 8548 (INB) Nat. Herb.

Voyria kupperi Suess. AE 4805 (CR) Nat. Herb.

Voyria tenella Hook. WH 43 (CR) Nat. Herb.

Gesneriaceae

Besleria columneoides Hanst. JGL 8375 (CR) Nat. Arbu.

Besleria flavovirens Nees & Mart. AE 4920 (CR) Nat. Arbu.

Besleria laxiflora Benth. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Besleria notabilis C. V. Morton AQ 3254 (CR) Nat. Arbu.

Besleria pauciflora Rusby MMC 988 (CR-INB) Nat. Arbu.

Besleria robusta Donn. Sm. AT 9556 (CR) Nat. Arbu.

Besleria solanoides Kunth * DS 4856 (INB) Nat. Herb.

Besleria trichostegia Donn. Sm. AT 9558 (CR) Nat. Arbu.

Chrysothemis friedrichsthaliana (Hanst.) H. E. Moore GG 201 (CR-INB) Nat. Herb.

Page 177: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

172

Chrysothemis pulchella (Donn) Decne. AE 536 (CR) Nat. Herb. ep.

Codonanthe crassifolia (H. Focke) C. V. Morton WH 77 (CR) Nat. Herb. ep.

Codonanthe macradenia Donn. Sm. GH 7696 (CR) Nat. Herb. ep.

Codonanthe uleana Fritsch GH 7590 (CR) Nat. Herb. ep.

Columnea consanguinea Hanst. * DSn 6453 (INB) Nat. Arbu. ep.

Columnea gloriosa Sprague AE 5195 (CR) End. Herb. ep.

Columnea grata C. V. Morton HP 16010 (CR) End. Herb. ep.

Columnea kalbreyeriana Mast. BH 17950 (INB) Nat. Herb.

Columnea maculata C. V. Morton GH 3000 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Columnea nicaraguensis Oerst. AE 2505 (CR) Nat. Herb. ep.

Columnea oxyphylla Hanst. MG 9650 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Columnea parviflora C. V. Morton * ARG 11404 (INB) Nat. Herb. ep.

Columnea purpurata Hanst. AT s/n (CR) Nat. Herb. ep.

Columnea sanguinolenta (Klotzsch ex Oerst.) Hanst. AT 9307 (CR) Nat. Herb. ep.

Columnea tulae Urb. AT s/n (CR) Nat. Herb. ep.

Diastema affine Fritsch ARB 1932 (CR) Nat. Herb.

Diastema racemiferum Benth. AC 528 (CR) Nat. Herb.

Drymonia alloplectoides Hanst. AE 388 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Drymonia conchocalyx Hanst. AE 5196 (CR) Nat. Arbu. ep.

Drymonia coriacea (Oerst.) Wiehler GH 3010 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Drymonia lanceolata (Hanst.) C. V. Morton * DSn 6794 (INB) Nat. Arbu. ep.

Drymonia macrantha (Donn. Sm.) D. N. Gibson AT s/n (CR) Nat. Arbu. ep.

Drymonia macrophylla (Oerst.) H. E. Moore MG 8053 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Drymonia multiflora (Oerst.) Wiehler NZ 4910 (INB) Nat. Bej.

Drymonia ovatifolia J.L. Clark * GH 2606 (INB) Nat. Arbu. ep.

Drymonia rubra C. V. Morton GH 2499 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Drymonia rubripilosa Kriebel AE 399 (CR-INB) End. Bej.

Drymonia serrulata (Jacq.) Mart. JFM 7990 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Drymonia stenophylla (Donn. Sm.) H. E. Moore ARG 583 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Drymonia submarginalis Gómez-Laur. & Chavarria AE 4734 (CR) Nat. Arbu. ep.

Drymonia tomentulifera Kriebel * DS 4902 (INB) End. Bej.

Drymonia turrialvae Hanst. GH 2411 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Drymonia warszewicziana Hanst. ARB 1712 (CR) Nat. Arbu. ep.

Episcia lilacina Hanst. AM 47 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Gasteranthus acropodus (Donn. Sm.) Wiehler AT 9554 (CR) Nat. Excl. Herb.

Gasteranthus imbricans (Donn. Sm.) Wiehler LDG 23515 (CR) Nat. Excl. Arbu.

Gasteranthus osaensis L. E. Skog & L. P. Kvist JGL 8333 (CR) End. Herb.

Glossoloma tetragonum Hanst. * RR 2720 (CR) Nat. Herb.

Kohleria spicata (Kunth) Oerst. MQ 513 (CR) Nat. Herb.

Kohleria tubiflora (Cav.) Hanst. MQ 488 (CR) Nat. Herb.

Monopyle maxonii C. V. Morton * ARG 11406 (CR-INB) Nat. Herb.

Napeanthus apodemus Donn. Sm. HP s/n (CR) Nat. Herb.

Page 178: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

173

Napeanthus bracteatus C. V. Morton GH 2987 (CR-INB) Nat. Herb.

Paradrymonia alata Kriebel AE 4894 (CR) End. Excl. Herb. ep.

Paradrymonia lineata (C. V. Morton) Wiehler JBE 55 (CR) Nat. Herb. ep.

Reldia minutiflora (L. E. Skog) L. P. Kvist & L. E. Skog MMC 992 (CR-INB) Nat. Excl. Herb.

Hernandiaceae

Hernandia didymantha Donn. Sm. HP 12682 (CR) Nat. arb.

Hernandia stenura Standl. NZ 1008 (CR) Nat. arb.

Humiriaceae

Humiriastrum diguense (Cuatrec.) Cuatrec. ARG 645 (INB) Nat. arb.

Sacoglottis trichogyna Cuatrec. BH 18390 (CR-INB) Nat. arb.

Hydnoraceae

Prosopanche costaricensis L. D. Goméz & Gómez-Laur. MBA 36 (INB) End. Herb.

Hydrangeaceae

Hydrangea peruviana Moric. LA 2114 (INB) Nat. Arbu. ep.

Hypericaceae

Vismia billbergiana Beurl. AQ 3273 (CR) Nat. arb.

Vismia macrophylla Kunth AJI 4105 (CR) Nat. arb.

Icacinaceae

Calatola costaricensis Standl. JS 2238 (CR) Nat. arb.

Lacistemataceae

Lacistema aggregatum (P. J. Bergius) Rusby AE 4905 (CR) Nat. arb.

Lozania pittieri (S. F. Blake) L. B. Sm. JG 1700 (CR-INB) Nat. arb.

Lamiaceae

Aegiphila anomala Pittier JFM 7729 (CR-INB) Nat. arb.

Aegiphila costaricensis Moldenke OV 1192 (CR) Nat. arb.

Aegiphila elata Sw. JFM 7683 (CR-INB) Nat. Arbu.

Aegiphila falcata Donn. Sm. AT s/n (CR) Nat. arb.

Aegiphila panamensis Moldenke PS s/n (CR) Nat. arb.

Callicarpa acuminata Kunth HP s/n (CR) Nat. arb.

Clerodendrum paniculatum L. WB 10983 (CR) Intr. Arbu.

Hyptis capitata Jacq. AQ 351 (CR) Nat. Herb.

Hyptis obtusiflora C. Presl ex Benth. MQ s/n (CR) Nat. Herb.

Hyptis pectinata (L.) Poit. JG 3253 (INB) Nat. Herb.

Hyptis suaveolens (L.) Poit. RO 3687 (CR) Nat. Herb.

Page 179: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

174

Hyptis verticillata Jacq. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Hyptis vilis Kunth & C. D. Bouché ARG 564 (CR-INB) Nat. Herb.

Marsypianthes chamaedrys (Vahl) Kuntze JG 3015 (CR-INB) Nat. Herb.

Mentha × piperita L. RO 2849 (CR) Intr. Herb.

Ocimum campechianum Mill. AT 8729 (CR) Nat. Herb.

Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng. RO s/n (CR) Intr. Herb.

Plectranthus scutellarioides (L.) R. Br. RK 444 (INB) Natu. Herb.

Salvia occidentalis Sw. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Salvia serotina L. MQ s/n (CR) Nat. Herb.

Scutellaria costaricana H. Wendl. SG s/n (CR) Nat. Herb.

Scutellaria tenuipetiolata A. Pool AT 9549 (CR) Nat. Excl. Herb.

Teucrium vesicarium Mill. AJI 2867 (CR) Nat. Herb.

Vitex cooperi Standl. EA 2096 (CR-INB) Nat. arb.

Lauraceae

Aniba venezuelana Mez AE 538 (CR) Nat. arb.

Beilschmiedia costaricensis (Mez & Pittier) C. K. Allen BH 18116 (CR-INB) Nat. arb.

Caryodaphnopsis sp. AE 5564 (CR) Nat. arb.

Cassytha filiformis L. GH 7582 (CR) Nat. Excl. Herb.

Cinnamomum camphora (L.) Nees & Eberm. AE s/n () Intr. Arb.

Cinnamomum verum J. Presl AQ 386 (CR) Intr. Arb.

Licaria caribaea Gómez-Laur. & Cascante OV 1239 (CR) End. arb.

Licaria excelsa Kosterm. BH 18098 (CR-INB) Nat. arb.

Nectandra hihua (Ruíz & Pav.) Rohwer MG 8060 (CR-INB) Nat. arb.

Nectandra longipetiolata van der Werff MG 5769 (CR) End. Excl. arb.

Nectandra membranacea (Sw.) Griseb. AJI 1867 (CR) Nat. arb.

Nectandra purpurea (Ruíz & Pav.) Mez JGL 11959 (CR-INB) Nat. arb.

Nectandra reticulata (Ruíz & Pav.) Mez AM 35 (CR-INB) Nat. arb.

Nectandra umbrosa (Kunth) Mez PS 113 (CR) Nat. arb.

Ocotea atirrensis Mez & Donn. Sm. HP 9172 (CR) Nat. Arbu.

Ocotea cernua (Nees) Mez RA 4672 (CR-INB) Nat. arb.

Ocotea dendrodaphne Mez GG 21 (CR-INB) Nat. arb.

Ocotea dentata van der Werff AM 1 (CR-INB) Nat. arb.

Ocotea insularis (Meisn.) Mez * GH 2580 (INB) Nat. Arb.

Ocotea laetevirens Standl. & Steyerm. QJ 806 (CR-INB) Nat. arb.

Ocotea leucoxylon (Sw.) Laness. AMC 58 (CR-INB) Nat. arb.

Ocotea macropoda (Kunth) Mez JG 1722 (CR-INB) Nat. arb.

Ocotea mollifolia Mez & Pittier OV 1150 (CR) Nat. arb.

Ocotea pentagona Mez AT s/n (CR) Nat. arb.

Ocotea tenera Mez & Donn. Sm. OV 30 (CR) Nat. arb.

Ocotea valerioides W. C. Burger AMO 110 (CR-INB) Nat. arb.

Ocotea wedeliana C. K. Allen JFM 7979 (CR-INB) Nat. arb.

Page 180: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

175

Persea americana Mill. WB 10501 (CR) Nat. arb.

Persea silvatica van der Werff QJ 726 (CR-INB) End. arb.

Pleurothyrium oblongum van der Werff AE 445 (CR-INB) Nat. arb.

Lecythidaceae

Couroupita nicaraguarensis DC. WH 50 (CR) Nat. arb.

Eschweilera calyculata Pittier LP 1167 (CR) Nat. arb.

Eschweilera collinsii Pittier GC 408 (INB) Nat. arb.

Eschweilera pittieri R. Knuth QJ 789 (CR-INB) Nat. arb.

Grias cauliflora L. WH 61 (CR) Nat. arb.

Lepidobotryaceae

Ruptiliocarpon caracolito Hammel & N. Zamora QJ 1834 (INB) Nat. arb.

Linderniaceae

Lindernia crustacea (L.) F. Muell. RO 1694 (CR) Nat. Herb.

Lindernia diffusa (L.) Wettst. MQ 533 (CR) Nat. Herb.

Loganiaceae

Spigelia anthelmia L. K 1233 (CR) Nat. Herb.

Spigelia hamelioides Kunth WH 136 (CR) Nat. Herb.

Spigelia humboldtiana Cham. & Schltdl. ARG 2284 (CR-INB) Nat. Herb.

Strychnos colombiensis Krukoff & Barneby MG 5768 (CR) Nat. Bej.

Strychnos panamensis Seem. GH 2378 (CR-INB) Nat. Bej.

Loranthaceae

Oryctanthus cordifolius (C. Presl) Urb. JGL 10193 (CR) Nat. Arbu. ep.

Oryctanthus occidentalis (L.) Eichler HP s/n (CR) Nat. Arbu. ep.

Passovia pyrifolia (Kunth) Tiegh. EMC 181 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Struthanthus leptostachyus (Kunth) G. Don * GH 2550 (CR) Nat. Arbu. ep.

Struthanthus orbicularis (Kunth) Blume AMO 153 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Lythraceae

Adenaria floribunda Kunth AQ 346 (CR) Nat. Arbu.

Cuphea calophylla Cham. & Schltdl. GC 355 (INB) Nat. Arbu.

Cuphea carthagenensis (Jacq.) J. F. Macbr. WB 10466 (CR) Nat. Herb.

Cuphea elliptica Koehne MQ 526 (CR) Nat. Herb.

Cuphea epilobiifolia Koehne HP s/n (CR) Nat. Herb.

Lawsonia inermis L. RO 3170 (CR) Intr. Arbu.

Rotala ramosior (L.) Koehne JG 1587 (CR-INB) Nat. Herb.

Page 181: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

176

Magnoliaceae

Michelia champaca L. AE 5435 (CR) Intr. Arb.

Talauma gloriensis Pittier AE 4794 (CR) Nat. arb.

Malpighiaceae

Adelphia hiraea (Gaertn.) W. R. Anderson TBC 43269 (CR) Nat. Bej.

Banisteriopsis elegans (Triana & Planch.) Sandwith BH 22709 (CR-INB) Nat. Bej.

Bunchosia costaricensis Rose * DSn 6450 (INB) End. Arb.

Bunchosia dwyeri Cuatrec. & Croat ARG 874 (CR-INB) Nat. Arbu.

Bunchosia grayumii W. R. Anderson MG 4384 (CR) Nat. arb.

Bunchosia macrophylla Rose ex Donn. Sm. HP 8686 (CR) Nat. arb.

Bunchosia polystachia (Andrews) DC. JS 2310 (CR) Nat. arb.

Bunchosia ursana W. R. Anderson ARG 4871 (CR-INB) End. Arbu.

Byrsonima arthropoda A. Juss. AE (Obs.) Nat. arb.

Byrsonima crassifolia (L.) Kunth AM 52 (CR-INB) Nat. Arbu.

Byrsonima herrerae W. R. Anderson * GH 2709 (CR) Nat. Arb.

Heteropterys leona (Cav.) Exell JFM 4940 (CR-INB) Nat. Bej.

Hiraea fagifolia (DC.) A. Juss. BH 14308 (CR) Nat. Arbu.

Hiraea faginea (Sw.) Nied. JGL 10201 (CR) Nat. Arbu.

Hiraea smilacina Standl. JGL 12162 (CR) Nat. Bej.

Malpighia albiflora (Cuatrec.) Cuatrec. EA 2082 (CR-INB) Nat. Arbu.

Malpighia emarginata DC. MG 10024 (CR-INB) Intr. Arbu.

Malpighia romeroana Cuatrec. AE 5114 (CR) Nat. Arbu.

Stigmaphyllon ellipticum (Kunth) A. Juss. OV 1217 (CR) Nat. Bej.

Stigmaphyllon lindenianum Juss. HP s/n (CR) Nat. Bej.

Stigmaphyllon puberum (Rich.) A. Juss. HP s/n (CR) Nat. Bej.

Tetrapterys tinifolia Triana & Planch. AMC 66 (CR-INB) Nat. Bej.

Malvaceae

Abelmoschus esculentus (L.) Moench AQ 355 (CR) Intr. Herb.

Abelmoschus moschatus Medik. RO 2606 (CR) Natu. Herb.

Apeiba membranacea Spruce ex Benth. BH 22296 (INB) Nat. arb.

Byttneria aculeata (Jacq.) Jacq. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Ceiba pentandra (L.) Gaertn. AC 495 (CR) Nat. arb.

Corchorus siliquosus L. ARG 2534 (CR-INB) Nat. Herb.

Durio zibethinus Rumph. ex Murray AE 5487 (CR) Intr. Arb.

Goethalsia meiantha (Donn. Sm.) Burret GC 255 (CR-INB) Nat. arb.

Gossypium barbadense L. 1125 (CR) Intr. Arbu.

Guazuma invira (Willd.) G. Don WH 198 (CR) Nat. arb.

Hampea appendiculata (Donn. Sm.) Standl. AE 562 (CR) Nat. arb.

Heliocarpus appendiculatus Turcz. AT s/n (CR) Nat. arb.

Herrania purpurea (Pittier) R. E. Schult. ARG 3513 (CR-INB) Nat. Arbu.

Page 182: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

177

Hibiscus acetosella Welw. ex Ficinus AE 5475 (CR) Intr. Arbu.

Hibiscus bifurcatus Cav. AE 5540 (CR) Nat. Arbu.

Hibiscus rosa-sinensis L. K 1205 (CR) Intr. Arbu.

Hibiscus sabdariffa L. LP sn (CR) Intr. Arbu.

Luehea seemannii Triana & Planch. AT s/n (CR) Nat. arb.

Malachra alceifolia Jacq. RH 101 (CR) Nat. Herb.

Malachra fasciata Jacq. JG 502 (CR-INB) Nat. Herb.

Malvaviscus arboreus Cav. HP s/n (CR) Nat. Arbu.

Malvaviscus concinnus Kunth AM 36 (CR-INB) Nat. arb.

Matisia bracteolosa Ducke LP 1155 (CR) Nat. arb.

Matisia cordata Bonpl. BH 22313 (INB) Nat. arb.

Matisia obliquifolia Standl. OV 1167 (CR) Nat. arb.

Matisia ochrocalyx K. Schum. JGL 12332 (CR) Nat. arb.

Melochia lupulina Sw. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Mortoniodendron anisophyllum (Standl.) Standl. & Steyerm. OV 1152 (CR) Nat. arb.

Mortoniodendron costaricense Standl. & L. O. Williams GC 265 (INB) Nat. arb.

Mortoniodendron longipedunculatum Al. Rodr. JGL 9531 (CR) End. Excl. Arbu.

Mortoniodendron moralesii Al. Rodr. OV 1209 (CR) End. arb.

Ochroma pyramidale (Cav. ex Lam.) Urb. AE (Obs.) Nat. arb.

Pachira aquatica Aubl. WH 9 (CR) Nat. arb.

Pachira quinata (Jacq.) W. S. Alverson AC 510 (CR) Nat. arb.

Pavonia castaneifolia A. St.-Hil. & Naudin JGL 12328 (CR) Nat. Arbu.

Pavonia fruticosa (Mill.) Fawc. & Rendle AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Pavonia oxyphyllaria Donn. Sm. GC 487 (INB) Nat. Arbu.

Pavonia paludicola Nicolson K 1203 (CR) Nat. Arbu.

Pavonia peruviana Gürke ARG 872 (INB) Nat. Arbu.

Pavonia schiedeana Steud. ARG 1003 (CR-INB) Nat. Arbu.

Quararibea asterolepis Pittier AC 534 (CR) Nat. arb.

Quararibea gomeziana W. S. Alverson WA 2136 (CR) Nat. Excl. arb.

Quararibea parvifolia Standl. AE 4851(CR) Nat. arb.

Quararibea pendula W. S. Alverson WA 2135 (CR) Nat. arb.

Quararibea platyphylla Pittier & Donn. Sm. LDG 23484 (CR) Nat. arb.

Quararibea stenophylla Pittier HP 12410 (CR) Nat. arb.

Sida rhombifolia L. GG 172 (INB) Nat. Arbu.

Sida spinosa L. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Sida ulmifolia Mill. WA 3108 (CR) Nat. Arbu.

Sterculia costaricana Pittier ER 349 (CR-INB) Nat. arb.

Sterculia recordiana Standl. AE 4798 (CR) Nat. arb.

Talipariti tiliaceum (L.) Fryxell PZ 2641 (CR) Nat. arb.

Theobroma angustifolium Sessé & Moc. ex DC. HP s/n (CR) Nat. arb.

Theobroma bicolor Bonpl. AE 529 (CR) Nat. arb.

Theobroma cacao L. MG 4400 (CR) Nat. arb.

Page 183: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

178

Theobroma grandiflorum (Willd. ex Spreng.) K. Schum. AE 5488 (CR) Intr. Arb.

Theobroma mammosum Cuatrec. & Jorge León AE 4922 (CR) Nat. arb.

Theobroma simiarum Donn. Sm. BH 18106 (CR-INB) Nat. arb.

Trichospermum grewiifolium (A. Rich.) Kosterm. AC 400 (CR) Nat. arb.

Triumfetta bogotensis DC. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Triumfetta lappula L. RO 3088 (CR) Nat. Arbu.

Urena lobata L. AE 5760 (CR) Nat. Arbu.

Wercklea ferox (Hook. f.) Fryxell GC 336 (CR-INB) Nat. Herb.

Wissadula excelsior (Cav.) C. Presl AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Marcgraviaceae

Marcgravia caudata Triana & Planch. JS 2412 (CR) Nat. Arbu. ep.

Marcgravia glandulosomarginata Hammel JU 5516 (CR) Nat. Arbu. ep.

Marcgravia mexicana Gilg BH 21937 (INB) Nat. Arbu. ep.

Marcgravia nepenthoides Seem. KSW 79295 (CR) Nat. Arbu. ep.

Marcgravia nervosa Triana & Planch. AM 68 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Marcgravia roonii S. Dressler * RR 2714 (CR) Nat. Arbu. ep.

Marcgravia schippii Standl. JU 669 (CR) Nat. Arbu. ep.

Sarcopera rosulata de Roon & Bedell * DS 4906 (INB) Nat. Arbu. ep.

Sarcopera sessiliflora (Triana & Planch.) Bedell BH 22710 (INB) Nat. Arbu. ep.

Souroubea sympetala Gilg WB 8447 (CR) Nat. Arbu. ep.

Melastomataceae

Aciotis indecora Triana AE 4910 (CR) Nat. Herb.

Aciotis rubricaulis (Mart. ex DC.) Triana KB 3475 (CR) Nat. Herb.

Adelobotrys adscendens (Sw.) Triana AS 58 (CR-INB) Nat. Bej.

Arthrostemma ciliatum Pav. ex D. Don RCH 935 (CR) Nat. Herb.

Blakea anomala Donn. Sm. * ARG 11670 (CR-INB) End. Arbu. ep.

Blakea gracilis Hemsl. DS 3611 (INB) Nat. Arbu. ep.

Blakea litoralis L. O. Williams GC 453 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Blakea maurofernandeziana (Cogn.) Penneys & Almeda AT s/n (CR) Nat. Arbu. ep.

Blakea watsonii (Cogn.) Penneys & Almeda GH 7630 (CR) Nat. Arbu. ep.

Clidemia capitellata (Bonpl.) D. Don ARG 1911 (CR-INB) Nat. Arbu.

Clidemia crenulata Gleason HP s/n (CR) Nat. Arbu.

Clidemia densiflora (Standl.) Gleason KB 3573 (CR) Nat. Arbu.

Clidemia dentata D. Don. JG 1591 (CR-INB) Nat. Arbu.

Clidemia discolor (Triana) Cogn. FA 3255 (CR) Nat. Arbu.

Clidemia epiphytica (Triana) Cogn. AC 524 (CR) Nat. Bej.

Clidemia gracilis Pittier JGL 9520 (CR) Nat. Arbu.

Clidemia hammelii Almeda AE 4950 (CR) Nat. Arbu.

Clidemia hirta D. Don DS 1915 (CR-INB) Nat. Arbu.

Clidemia japurensis DC. OV 1131 (CR) Nat. Arbu.

Page 184: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

179

Clidemia octona (Bonpl.) L. O. Williams ARG 1909 (CR-INB) Nat. Arbu.

Clidemia ombrophila Gleason * RR 2677 (CR) Nat. Arbu.

Clidemia petiolaris Triana AE 2511 (CR) Nat. Arbu.

Clidemia pubescens Gleason AE 453 (CR-INB) Nat. Herb.

Clidemia quinquenervia (Mill.) Almeda ARG 1915 (CR-INB) Nat. Arbu.

Clidemia reitziana Cogn. & Gleason JG 1692 (CR-INB) Nat. Arbu.

Clidemia septuplinervia Cogn. AE 2518 (CR) Nat. Arbu.

Clidemia setosa (Triana) Gleason GH 7649 (CR) Nat. Herb.

Clidemia subpeltata Kriebel & Almeda ARG 4921 (CR-INB) End. Arbu.

Conostegia bracteata Triana AE 5172 (CR) Nat. arb.

Conostegia icosandra (Sw. ex Wikstr.) Urb. * GH 2557 (CR) Nat. Arb.

Conostegia lasiopoda Benth. LDG 23441 (CR) Nat. arb.

Conostegia micrantha Standl. ARG 2300 (CR-INB) Nat. arb.

Conostegia montana (Sw.) D. Don ex DC. AE 4948 (CR) Nat. arb.

Conostegia muriculata Almeda AQ 356 (CR) Nat. arb.

Conostegia rhodopetala Donn. Sm. AE 4822 (CR) End. arb.

Conostegia rufescens Naudin CS 605 (CR) Nat. arb.

Conostegia setifera Standl. FA 6841 (CR) Nat. arb.

Conostegia setosa Triana * DSn 6502 (INB) Nat. Arbu.

Conostegia subcrustulata (Beurl.) Triana GG 248 (CR-INB) Nat. Arbu.

Conostegia tenuifolia Donn. Sm. AE 416 (CR-INB) Nat. arb.

Conostegia xalapensis (Bonpl.) D. Don ex DC. OV 1218 (CR) Nat. arb.

Henriettella cuneata (Standl.) Gleason WB 10321 (CR) Nat. arb.

Henriettella fascicularis (Sw.) C. Wright JG 3231 (CR-INB) Nat. arb.

Henriettella tuberculosa Donn. Sm. OV 1193 (CR) Nat. arb.

Heterotis rotundifolia (Sm.) Jacq.-Fel. RK 433 (CR-INB) Natu. Herb.

Leandra dichotoma (D. Don) Cogn. ARG 1900 (CR-INB) Nat. Arbu.

Leandra granatensis Gleason ARG 642 (CR-INB) Nat. Arbu.

Leandra grandifolia Cogn. * DSn 6449 (CR-INB) Nat. Arbu.

Leandra longicoma Cogn. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Leandra mexicana (Naudin) Cogn. KB 3095 (CR) Nat. Arbu.

Loreya mespiloides Miq. ARG 646 (CR-INB) Nat. arb.

Meriania macrophylla (Benth.) Triana JFM 10934 (INB) Nat. arb.

Miconia affinis DC. AE 539 (CR) Nat. arb.

Miconia ampla Triana OV 1160 (CR) Nat. arb.

Miconia appendiculata Triana AM 42 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia barbinervis (Benth.) Triana WA 3224 (CR) Nat. Arbu.

Miconia benthamiana Triana AE 5199 (CR) Nat. Arbu.

Miconia brenesii Standl. * DSn 6460 (CR-INB) End. Arb.

Miconia calocoma Almeda AE 4927 (CR) End. arb.

Miconia calvescens DC. GH 2365 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia centrodesma Naudin AE 439 (CR-INB) Nat. arb.

Page 185: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

180

Miconia chamissois Naudin GH 7558 (CR) Nat. Arbu.

Miconia doniana Naudin FA 3257 (CR) Nat. arb.

Miconia dorsiloba Gleason * DSn 6477 (INB) Nat. Arbu.

Miconia elata (Sw.) DC. JG 3239 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia friedmaniorum Almeda & Umaña D. * ARG 11408 (CR-INB) Nat. Arb.

Miconia gracilis Triana ARG 1913 (CR-INB) Nat. Arbu.

Miconia impetiolaris (Sw.) D. Don ex DC. AE 402 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia lacera (Bonpl.) Naudin AE 448 (CR-INB) Nat. Arbu.

Miconia lamprophylla Triana AE 5240 (CR) Nat. Arbu.

Miconia lateriflora Cogn. AJ 112 (CR-INB) Nat. Arbu.

Miconia ligulata Almeda AE 4909 (CR) Nat. arb.

Miconia longifolia (Aubl.) DC. MG 8047 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia matthaei Naudin BH 18099 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia nervosa (Sm.) Triana GG 72 (CR-INB) Nat. Arbu.

Miconia oraria Wurdack JG 3232 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia paleacea Cogn. BH 18141 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia prasina (Sw.) DC. AE 4902 (CR) Nat. arb.

Miconia pterocaulon Triana BH 17518 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia punctata (Desr.) D. Don ex DC. LA 2060 (CR-INB) Nat. arb.

Miconia reducens Triana OV 1294 (CR) Nat. Arbu.

Miconia schlimii Triana AE (Obs.) Nat. arb.

Miconia shattuckii Standl. * GH 2645 (CR-INB) Nat. Arbu.

Miconia simplex Triana JGL 8358 (CR) Nat. arb.

Miconia sparrei Wurdack AKM 6540 (INB) Nat. Arbu.

Miconia triplinervis Ruíz & Pav. ARG 4922 (CR-INB) Nat. Arbu.

Miconia valerioana (Standl.) Wurdack * AE 5153 (CR) Nat. Arbu.

Monolena primuliflora Hook. f. MG 9655 (INB) Nat. Excl. Herb. ep.

Mouriri cyphocarpa Standl. JGL 12171 (CR) Nat. arb.

Mouriri exilis Gleason LA 2096 (INB) Nat. arb.

Mouriri myrtilloides (Sw.) Poir. AE 5735 (CR) Nat. arb.

Ossaea brenesii Standl. JBE 52 (CR) Nat. arb.

Ossaea laxivenula Wurdack * DSn 6465 (INB) Nat. Arbu.

Ossaea micrantha (Sw.) Macfad. ex Cogn. AE 443 (CR-INB) Nat. Arbu.

Ossaea robusta (Triana) Cogn. * RR 2676 (CR) Nat. Arb.

Pilocosta erythrophylla (Gleason) Almeda & Whiffin GR 1630 (INB) End. Herb.

Tibouchina longifolia (Vahl) Baill. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Tococa guianensis Aubl. OV 1133 (CR) Nat. Arbu.

Topobea parasitica Aubl. * GH 2622 (CR) Nat. Arbu. Ep.

Triolena hirsuta Triana AT s/n (CR) Nat. Herb.

Triolena spicata (Triana) L. O. Williams MG 9654 (CR-INB) Nat. Excl. Herb. ep.

Page 186: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

181

Meliaceae

Carapa nicaraguensis C. DC. JGL 12204 (CR) Nat. arb.

Cedrela odorata L. AE (Obs.) Nat. arb.

Guarea bullata Radlk. JGL 12342 (CR) Nat. arb.

Guarea ciliata Al. Rodr. * AE 5130 (CR) Nat. Arb.

Guarea gentryi Coronado AE (Obs.) Nat. Excl. arb.

Guarea guidonia (L.) Sleumer AE (Obs.) Nat. arb.

Guarea kegelii Turcz. JFM 7750 (INB) Nat. arb.

Guarea kunthiana A. Juss. AQ 3307 (CR) Nat. arb.

Guarea macrocalyx Al. Rodr. JG 1711 (CR-INB) End. arb.

Guarea pterorhachis Harms JGL 12206 (CR) Nat. arb.

Guarea rhopalocarpa Radlk. LA 2111 (CR-INB) Nat. arb.

Guarea sp. * AE 5204 (CR) Nat. Arbu.

Guarea tafae-malekui Al. Rodr. AE 4899 (CR) End. arb.

Guarea talamancana Gómez-Laur. & M. Valerio OV 1157 (CR) End. arb.

Sandoricum koetjape Merr. JGL 4874 (CR) Intr. Arb.

Trichilia adolfi Harms ARG 592 (CR-INB) Nat. arb.

Trichilia hirta L. BH 14295 (CR) Nat. arb.

Trichilia martiana C. DC. ARG 4923 (CR-INB) Nat. arb.

Trichilia pallida Sw. SL 3000 (CR) Nat. arb.

Trichilia pittieri C. DC. ARG 683 (INB) Nat. arb.

Trichilia quadrijuga Kunth OV 1203 (CR) Nat. arb.

Trichilia septentrionalis C. DC. AE 4841 (CR) Nat. arb.

Trichilia tuberculata (Triana & Planch.) C. DC. MG 4467 (CR) Nat. arb.

Menispermaceae

Abuta panamensis (Standl.) Krukoff & Barneby AE (Obs.) Nat. Bej.

Anomospermum reticulatum (Mart.) Eichler ARG 1000 (CR-INB) Nat. Bej.

Cissampelos andromorpha DC. AE 4937 (CR) Nat. Bej.

Cissampelos fasciculata Benth. JS 2226 (CR) Nat. Bej.

Cissampelos grandifolia Triana & Planch. HP s/n (CR) Nat. Bej.

Cissampelos pareira L. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Cissampelos tropaeolifolia DC. JG 1653 (CR-INB) Nat. Bej.

Disciphania calocarpa Standl. JS 2222 (CR) Nat. Bej.

Hyperbaena leptobotryosa (Donn. Sm.) Standl. ARG 2239 (CR-INB) Nat. Arbu.

Hyperbaena smilacina Standl. LA 2159 (CR-INB) Nat. Bej.

Metteniusaceae

Metteniusa tessmanniana (Sleumer) Sleumer AE 4988 (CR) Nat. arb.

Molluginaceae

Mollugo verticillata L. AT 8674 (CR) Nat. Herb.

Page 187: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

182

Monimiaceae

Mollinedia costaricensis Donn. Sm. WA 3110 (CR) Nat. arb.

Mollinedia viridiflora Tul. GC 428 (INB) Nat. arb.

Moraceae

Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg AE s/n () Intr. Arb.

Artocarpus heterophyllus Lam. AE s/n () Intr. Arb.

Brosimum alicastrum Sw. LP 1139 (CR) Nat. arb.

Brosimum guianense (Aubl.) Huber SL 3037 (CR) Nat. arb.

Brosimum lactescens (S. Moore) C. C. Berg AE 4919 (CR) Nat. arb.

Castilla elastica Sessé ex Cerv. RO 2009 (CR) Nat. arb.

Dorstenia choconiana S. Watson AT s/n (CR) Nat. Herb.

Dorstenia contrajerva L. RO 2174 (CR) Nat. Herb.

Ficus americana Aubl. WH 55 (CR) Nat. arb.

Ficus apollinaris Dugand ARG 541 (CR-INB) Nat. Excl. arb.

Ficus brevibracteata W. C. Burger JG 2301 (INB) Nat. arb.

Ficus cahuitensis C. C. Berg AC 502 (CR) Nat. arb.

Ficus citrifolia Mill. JGL 8382 (CR) Nat. arb.

Ficus colubrinae Standl. JBE 66 (CR) Nat. arb.

Ficus crassivenosa W. C. Burger MG 8021 (INB) Nat. arb.

Ficus garcia-barrigae Dugand AE 5563 (CR) Nat. arb.

Ficus insipida Willd. PS 60 (CR) Nat. arb.

Ficus isophlebia Standl. JGL 5568 (CR) Nat. arb.

Ficus maxima Mill. OV 1298 (CR) Nat. arb.

Ficus nymphaeifolia Mill. JGL 6039 (CR) Nat. arb.

Ficus microcarpa L. f. MQ 456 (CR) Intr. Arb.

Ficus pertusa L. f. JGL 10183 (CR) Nat. arb.

Ficus popenoei Standl. AE 4970 (CR) Nat. arb.

Ficus schippii Standl. LP 1165 (CR) Nat. Bej.

Ficus sp. * AE 5408 (CR) Nat. Arb.

Ficus tonduzii Standl. AM 4 (CR-INB) Nat. arb.

Ficus turrialbana W. C. Burger OV 1249 (CR) Nat. arb.

Ficus yoponensis Desv. AE 5322 (CR) Nat. arb.

Helicostylis tovarensis (Klotzsch & H. Karst.) C. C. Berg * GH 2697 (CR) Nat. Arb.

Maquira guianensis subsp. costaricana (Standl.) C. C. Berg JGL 8355 (CR) Nat. arb.

Naucleopsis naga Pittier BH 24678 (CR-INB) Nat. arb.

Olmedia aspera Ruíz & Pav. FA 6837 (CR) Nat. arb.

Perebea hispidula Standl. OV 1204 (CR) Nat. arb.

Poulsenia armata (Miq.) Standl. JGL 9522 (CR) Nat. arb.

Pseudolmedia spuria (Sw.) Griseb. BH 17525 (CR-INB) Nat. arb.

Sorocea affinis Hemsl. WA 3277 (CR) Nat. arb.

Page 188: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

183

Sorocea pubivena Hemsl. OV 1220 (CR) Nat. arb.

Sorocea trophoides W. C. Burger JWK 3213 (CR) Nat. arb.

Trophis involucrata W. C. Burger RA 4679 (CR-INB) Nat. Arbu.

Trophis mexicana (Liebm.) Bureau * RR 2767 (CR-INB) Nat. Arb.

Trophis racemosa (L.) Urb. PS 56 (CR) Nat. arb.

Moringaceae

Moringa oleifera Lam. AE 5479 (CR) Natu. arb.

Muntingiaceae

Dicraspidia donnell-smithii Standl. RB 68 (CR) Nat. arb.

Muntingia calabura L. AE 4939(CR) Nat. arb.

Myristicaceae

Compsoneura mexicana (Hemsl.) Janovec JG 1537 (CR-INB) Nat. arb.

Otoba acuminata (Standl.) A. H. Gentry BH 18120 (CR-INB) Nat. arb.

Otoba novogranatensis Moldenke AE (Obs.) Nat. arb.

Virola koschnyi Warb. MG 8004 (CR-INB) Nat. arb.

Virola macrocarpa A. C. Sm. AE 5428 (CR) Nat. arb.

Virola multiflora (Standl.) A. C. Sm. JG 1632 (CR-INB) Nat. arb.

Virola sebifera Aubl. JFM 8005 (CR-INB) Nat. arb.

Myrtaceae

Calyptranthes chytraculia (L.) Sw. ARG 4925 (CR-INB) Nat. arb.

Eugenia acapulcensis Steud. AE 5085 (CR) Nat. arb.

Eugenia chepensis Standl. ARG 1006 (CR-INB) Nat. arb.

Eugenia costaricensis O. Berg ARG 606 (INB) Nat. arb.

Eugenia earthiana Sin autor JGL 8364 (CR) End. arb.

Eugenia glandulosopunctata P. E. Sánchez & Poveda JS 2411 (CR) Nat. arb.

Eugenia ludoviciana Gómez-Laur. AE 4802 (CR) End. Excl. arb.

Eugenia monticola (Sw.) DC. RS 2054 (CR) Nat. arb.

Eugenia sarapiquensis P. E. Sánchez EA 2120 (CR-INB) End. arb.

Eugenia selvana Barrie LP 1153 (CR) End. arb.

Eugenia siggersii Standl. RO 3655 (CR) Nat. arb.

Eugenia stipitata McVaugh JGL 13034 (CR) Intr. Arbu.

Myrcia splendens (Sw.) DC. GG 57 (CR-INB) Nat. arb.

Pimenta guatemalensis (Lundell) Lundell AE 5224 (CR) Nat. arb.

Pimenta racemosa (Mill.) J. W. Moore AE 5495 (CR) Intr. Arb.

Plinia povedae P. E. Sánchez * GH 2643 (CR-INB) Nat. Arb.

Plinia salticola McVaugh * GH 2712 (CR) Nat. Arb.

Psidium guajava L. AQ 384 (CR) Nat. arb.

Syzygium aromaticum (L.) Merr. & L. M. Perry AE 5473 (CR) Intr. Arb.

Page 189: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

184

Nyctaginaceae

Boerhavia coccinea Mill. AT s/n (CR) Natu. Herb.

Boerhavia diffusa L. RB 161 (CR) Nat. Herb.

Boerhavia erecta L. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Guapira costaricana (Standl.) Woodson JFM 8663 (CR-INB) Nat. arb.

Neea amplifolia Donn. Sm. GH 7724 (CR) Nat. Arbu.

Neea delicatula Standl. LDV 3066 (INB) Nat. Arbu.

Neea elegans P. H. Allen JFM 8001 (CR-INB) Nat. Arbu.

Neea laetevirens Standl. AJI 2864 (CR) Nat. Arbu.

Neea orosiana Standl. * DSn 6592 (CR) Nat. Arbu.

Neea pittieri Standl. * ARG 11673 (INB) Nat. Arbu.

Neea psychotrioides Donn. Sm. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Neea urophylla Standl. MG 4382 (CR) Nat. Arbu.

Pisonia aculeata L. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Nymphaeaceae

Nymphaea ampla (Salisb.) DC. RS s/n (CR) Nat. Herb.

Nymphaea glandulifera Rodschied HP s/n (CR) Nat. Herb.

Nymphaea prolifera Wiersema MJB 425 (CR) Nat. Herb.

Ochnaceae

Cespedesia spathulata (Ruíz & Pav.) Planch. AE (Obs.) Nat. Arbu.

Lacunaria panamensis (Standl.) Standl. GH 2986 (CR-INB) Nat. arb.

Ouratea crassinervia Engl. AM 79 (CR-INB) Nat. Arbu.

Ouratea lucens (Kunth) Engl. BH 24876 (CR-INB) Nat. Arbu.

Ouratea prominens Dwyer GH 7588 (CR) Nat. arb.

Ouratea valerioi Standl. AMC 59 (CR-INB) Nat. arb.

Quiina macrophylla Tul. AE 414 (CR-INB) Nat. arb.

Sauvagesia erecta L. GG 26 (CR-INB) Nat. Herb.

Olacaceae

Heisteria acuminata (Bonpl.) Engl. JG 1585 (CR-INB) Nat. arb.

Heisteria concinna Standl. LA 2112 (INB) Nat. arb.

Heisteria costaricensis Donn. Sm. WA 3220 (CR) Nat. Arbu.

Heisteria macrophylla Oerst. JS 2644 (CR) Nat. arb.

Heisteria povedae Q. Jiménez & S. Knapp HP 9174 (CR) Nat. arb.

Heisteria scandens Ducke * GH 2652 (CR-INB) Nat. Bej.

Minquartia guianensis Aubl. AE 4859 (CR) Nat. arb.

Oleaceae

Chionanthus panamensis (Standl.) Stearn AE 5233 (CR) Nat. arb.

Page 190: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

185

Onagraceae

Ludwigia affinis (DC.) H. Hara JG 2829 (CR-INB) Nat. Herb.

Ludwigia decurrens Walter FA 3246 (CR) Nat. Herb.

Ludwigia erecta (L.) H. Hara JG 2767 (CR-INB) Nat. Herb.

Ludwigia helminthorrhiza (Mart.) H. Hara JG 2262 (CR-INB) Nat. Herb.

Ludwigia hyssopifolia (G. Don) Exell AE 5751 (CR) Nat. Herb.

Ludwigia latifolia (Benth.) H. Hara JG 1541 (CR-INB) Nat. Herb.

Ludwigia octovalvis (Jacq.) P. H. Raven MBG 706 (CR) Nat. Herb.

Ludwigia peploides (Kunth) P. H. Raven GH 7583 (CR) Nat. Herb.

Oxalidaceae

Averrhoa bilimbi L. AE 5484 (CR) Intr. Arb.

Averrhoa carambola L. RO 3547 (CR) Intr. Arb.

Oxalis barrelieri L. BH 19664 (CR-INB) Nat. Herb.

Oxalis microcarpa Benth. RO 2839 (CR) Nat. Herb.

Papaveraceae

Bocconia frutescens L. SG s/n (CR) Nat. Arbu.

Passifloraceae

Passiflora ambigua Hemsl. GH 2504 (CR-INB) Nat. Bej.

Passiflora arbelaezii L. Uribe MG 8043 (CR-INB) Nat. Bej.

Passiflora auriculata Kunth MG 8061 (CR-INB) Nat. Bej.

Passiflora biflora Lam. RB 18 (CR) Nat. Bej.

Passiflora costaricensis Killip AT 9327 (CR) Nat. Bej.

Passiflora edulis Sims MBG 199 (CR) Intr. Bej.

Passiflora foetida L. K 1183 (CR) Nat. Bej.

Passiflora guatemalensis S. Watson LA 1911 (CR-INB) Nat. Bej.

Passiflora lancearia Mast. LDG 23493 (CR) Nat. Bej.

Passiflora lobata (Killip) Hutch. ex J. M. MacDougal RB 129 (CR) Nat. Bej.

Passiflora megacoriacea Porter-Utley AE 5051 (CR) Nat. Bej.

Passiflora menispermifolia Kunth AT s/n (CR) Nat. Bej.

Passiflora nelsonii Mast. & Rose AE 5580 (CR) Nat. Bej.

Passiflora oerstedii Mast. AE 5532 (CR) Nat. Bej.

Passiflora pallida L. AE 5509 (CR) Nat. Excl. Bej.

Passiflora pittieri Mast. AE 5777 (CR) Nat. Bej.

Passiflora quadrangularis L. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Passiflora seemannii Griseb. MG 4523 (CR) Nat. Bej.

Passiflora serratifolia L. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Passiflora sp. * AE 5214 (CR) Nat. Bej.

Passiflora talamancensis Killip AE 4982 (CR) Nat. Bej.

Passiflora vitifolia Kunth WB 10375 (CR) Nat. Bej.

Page 191: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

186

Turnera diffusa Willd. ex Schult. JJC 2146 (CR) Nat. Herb.

Turnera subulata Sm. AE 5685 (CR) Intr. Herb.

Turnera ulmifolia L. MBG 694 (CR) Nat. Herb.

Pentaphylacaceae

Ternstroemia tepezapote Schltdl. & Cham. * GH 2694 (CR) Nat. Arb.

Phyllanthaceae

Hieronyma alchorneoides Allemao DS 1928 (CR-INB) Nat. arb.

Margaritaria nobilis L. f. JFM 19675 (INB) Nat. arb.

Phyllanthus acuminatus Vahl JG 518 (CR-INB) Nat. arb.

Phyllanthus amarus Schumach. & Thonn. JG 505 (CR-INB) Nat. Herb.

Phyllanthus skutchii Standl. ARG 862 (INB) Nat. arb.

Phyllanthus urinaria L. RS 2114 (CR) Nat. Herb.

Sauropus androgynus (L.) Merr. BH 24892 (CR-INB) Intr. Arbu.

Phytolaccaceae

Microtea debilis Sw. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Petiveria alliacea L. EMC 185 (CR-INB) Nat. Herb.

Phytolacca rivinoides Kunth & C. D. Bouché AQ 353 (CR) Nat. Herb.

Rivina humilis L. MBG 693 (CR) Nat. Herb.

Trichostigma octandrum (L.) H. Walter HP s/n (CR) Nat. Arbu.

Trichostigma polyandrum (Loes.) H. Walter JS 338 (CR) Nat. Arbu.

Picramniaceae

Picramnia latifolia Tul. LA 2051 (CR-INB) Nat. arb.

Picramnia teapensis Tul. * RR 2784 (INB) Nat. Arbu.

Piperaceae

Peperomia alata Ruíz & Pav. LDG 23520 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia distachya (L.) A. Dietr. AT 9543 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia ebingeri Yunck. JGL 8377 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia emarginella (Sw. ex Wikstr.) C. DC. * RR 2740 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia emiliana C. DC. JU 667 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia glabella (Sw.) A. Dietr. AT s/n (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia guapilesiana Trel. LDG 23440 (CR) Nat. Herb.

Peperomia hernandiifolia (Vahl) A. Dietr. ARB 1757 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia lancifolia Hook. LDG 23504 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia lancifolioidea W. C. Burger * DSn 6846 (INB) Nat. Herb. ep.

Peperomia macrostachyos (Vahl) A. Dietr. WH 78 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia magnoliifolia (Jacq.) A. Dietr. MG 8470 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Page 192: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

187

Peperomia montecristana Trel. MG 4495 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia montium C. DC. ASO 23418 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia obtusifolia (L.) A. Dietr. AT s/n (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia oerstedii C. DC. JGL 8729 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia pellucida (L.) Kunth AT s/n (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia pernambucensis Miq. AT s/n (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia pseudopereskiifolia C. DC. AMO 185 (INB) Nat. Herb.

Peperomia pseudorhynchophoros C. DC. BH 22312 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Peperomia rotundifolia (L.) Kunth ARG 2314 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Peperomia seemanniana Miq. AT 9268 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia serpens (Sw.) Loudon AE 2519 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia syringifolia C. DC. * RR 2759 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia tsakiana C. DC. AT 9540 (CR) Nat. Herb. ep.

Peperomia urocarpa Fisch. & C. A. Mey. AS 65 (CR-INB) Nat. Herb.

Piper aduncum L. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Piper aequale Vahl AT 9387 (CR) Nat. Arbu.

Piper aereum Trel. * GH 2704 (CR) Nat. Arbu.

Piper arboreum Aubl. AQ 3268 (CR) Nat. arb.

Piper arieianum C. DC. MG 5804 (CR) Nat. Arbu.

Piper auritum Kunth AQ 335 (CR) Nat. arb.

Piper biauritum C. DC. AT 9270 (CR) Nat. Arbu.

Piper biolleyi C. DC. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Piper biseriatum C. DC. MG 5288 (CR) Nat. Arbu.

Piper cenocladum C. DC. AT 9533 (CR) Nat. Arbu.

Piper chrysostachyum C. DC. * RR 2725 (CR) Nat. Arbu.

Piper corrugatum Kuntze AT 8721 (CR) Nat. Arbu.

Piper divaricatum G. Mey. K 1224 (CR) Nat. Arbu.

Piper dryadum C. DC. LA 2158 (CR-INB) Nat. Arbu.

Piper exiguicaule Yunck. LDG 23502 (CR) Nat. Arbu.

Piper fimbriulatum C. DC. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Piper friedrichsthalii C. DC. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Piper garagaranum C. DC. JGL 8840 (CR) Nat. Herb.

Piper glabrescens (Miq.) C. DC. AT 9271 (CR) Nat. Arbu.

Piper hispidum Sw. ARG 1907 (CR-INB) Nat. Arbu.

Piper imperiale (Miq.) C. DC. GG 122 (INB) Nat. arb.

Piper jacquemontianum Kunth HP 12690 (CR) Nat. Arbu.

Piper littorale C. DC. AT 9130 (CR) Nat. Arbu.

Piper melanocladum C. DC. MG 4469 (CR) Nat. Arbu.

Piper multiplinervium C. DC. RO 3665 (CR) Nat. Arbu.

Piper nudifolium C. DC. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Piper otophorum C. DC. JGL 8722 (CR) Nat. Arbu.

Piper ottoniifolium C. DC. AT 8675 (CR) Nat. Arbu.

Page 193: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

188

Piper peltatum Ruíz & Pav. WH 172 (CR) Nat. Herb.

Piper perbrevicaule Yunck. LDG 23446 (CR) Nat. Arbu.

Piper phytolaccifolium Opiz JB 2206 (CR) Nat. Arbu.

Piper polytrichum C. DC. ARB 1754 (CR) Nat. Arbu.

Piper prismaticum C. DC. LA 2092 (CR-INB) Nat. Arbu.

Piper pseudolindenii C. DC. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Piper reptabundum C. DC. AT 9277 (CR) Nat. Arbu.

Piper reticulatum L. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Piper schiedeanum Steud. ARG 1924 (CR-INB) Nat. Arbu.

Piper silvivagum C. DC. AT 9272 (CR) Nat. Arbu.

Piper sinugaudens C. DC. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Piper subsessilifolium C. DC. JGL 8804 (CR) Nat. Arbu. ep.

Piper terrabanum C. DC. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Piper tonduzii C. DC. HP 9392 (CR) Nat. Arbu.

Piper trigonum C. DC. RC 13567 (CR-INB) Nat. Arbu.

Piper tuberculatum Jacq. LG 1769 (CR-INB) Nat. Arbu.

Piper urophyllum C. DC. AT 9537 (CR) Nat. Arbu.

Piper urostachyum Hemsl. AQ 366 (CR) Nat. Arbu.

Piper villiramulum C. DC. AT 9274 (CR) Nat. Arbu.

Piper virgultorum C. DC. AT 9387 (CR) Nat. Arbu.

Piper yucatanense C. DC. RC 13555 (INB) Nat. Arbu.

Piper zacatense C. DC. RC 13578 (INB) Nat. Herb.

Plantaginaceae

Bacopa monnieri (L.) Pennell HP 10341 (CR) Nat. Herb.

Mecardonia procumbens (Mill.) Small AT 8703 (CR) Nat. Herb.

Plantago major L. AE 356 (CR-INB) Natu. Herb.

Russelia equisetiformis Schltdl. & Cham. 75-104 (CR) Intr. Herb.

Scoparia dulcis L. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Stemodia verticillata (Mill.) Hassl. JG 2975 (INB) Nat. Herb.

Tetranema gamboanum Grayum & Hammel * GH 2644 (CR-INB) End. Herb.

Plumbaginaceae

Plumbago zeylanica L. K 1211 (CR) Nat. Herb.

Podostemaceae

Marathrum foeniculaceum Bonpl. RO 2168 (CR) Nat. Herb.

Polygalaceae

Monnina parasylvatica C. M. Taylor GC 245 (INB) Nat. Arbu. Moutabea gentryi T. Wendt JG 1609 (CR-INB) Nat. Bej. Polygala paniculata L. AT s/n (CR) Nat. Herb. Securidaca diversifolia Pol. QJ 809 (CR-INB) Nat. Arbu.

Page 194: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

189

Polygonaceae

Coccoloba lehmannii Lindau JGL 11953 (CR-INB) Nat. arb.

Coccoloba obovata Kunth ARG 4585 (INB) Extranjera arb.

Coccoloba tuerckheimii Donn. Sm. AE (Obs.) Nat. arb.

Coccoloba uvifera (L.) L. AT s/n (CR) Nat. arb.

Polygonum hydropiperoides Michx. AT 9287 (CR) Nat. Herb.

Polygonum punctatum Elliott AT s/n (CR) Nat. Herb.

Portulacaceae

Portulaca oleracea L. JGL 8391 (CR) Nat. Herb.

Primulaceae

Ardisia auriculata Donn. Sm. JS 2276 (CR) Nat. arb.

Ardisia compressa Kunth WH 182 (CR) Nat. arb.

Ardisia copeyana Standl. JS 2258 (CR) End. arb.

Ardisia nevermannii Standl. OV 1156 (CR) Nat. Arbu.

Ardisia nigropunctata Oerst. AT s/n (CR) Nat. arb.

Ardisia opegrapha Oerst. GH 2368 (CR-INB) Nat. Arbu.

Ardisia pellucida Oerst. GG 256 (INB) Nat. Arbu.

Ardisia wedelii Lundell AE 5453 (CR) Nat. Arbu.

Clavija costaricana Pittier MG 4462 (CR) Nat. Arbu.

Cybianthus schlimii (Hook. f.) G. Agostini AE 4964 (CR) Nat. Arbu.

Hymenandra pittieri (Mez) Pipoly & Ricketson RB 126 (CR) Nat. Arbu.

Hymenandra stenophylla (Donn. Sm.) Pipoly & Ricketson HP 9173 (CR) Nat. Arbu.

Stylogyne turbacensis (Kunth) Mez PS 87 (CR) Nat. arb.

Putranjivaceae

Drypetes brownii Standl. * DSn 6819 (INB) Nat. Arb.

Drypetes standleyi G. L. Webster ARG 4540 (CR-INB) Nat. arb.

Rhamnaceae

Colubrina spinosa Donn. Sm. AT 8507 (CR) Nat. arb.

Gouania colombiana Suess. JGL 8363 (CR) Nat. Bej.

Gouania hypoglauca Standl. AC 546 (CR) Nat. Bej.

Gouania polygama (Jacq.) Urb. JFM 7697 (CR-INB) Nat. Bej.

Rhamnidium caloneurum Standl. ARG 4919 (INB) Nat. Excl. arb.

Rhizophoraceae

Cassipourea guianensis Aubl. OV 1279 (CR) Nat. arb.

Rhizophora mangle L. RS 88669 (CR) Nat. arb.

Page 195: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

190

Rubiaceae

Alibertia dwyeri Delprete & C.H. Perss. JS 2439 (CR) Nat. arb.

Alibertia edulis (A. Rich.) A. Rich. HP s/n (CR) Nat. Arbu.

Alibertia utleyorum (Dwyer) C. M. Taylor MG 4459 (CR) End. arb.

Alseis costaricensis C. M. Taylor JG 1552 (CR-INB) End. arb.

Amphidasya longicalycina (Dwyer) C. M. Taylor * GH 2520 (CR) Nat. Herb.

Arachnothryx bertieroides (Standl.) Borhidi JGL 9334 (CR) Nat. arb.

Arachnothryx calycosa (Donn. Sm.) Borhidi * 2670 (CR) End. Arb.

Arachnothryx costaricensis (Standl.) Borhidi JS 2271 (CR) Nat. arb.

Arachnothryx torresii (Standl.) Borhidi JS 2399 (CR) Nat. Arbu.

Bertiera bracteosa (Donn. Sm.) B. Ståhl & L. Andersson JBE 53 (CR) Nat. Arbu.

Bertiera guianensis Aubl. GG 60 (CR-INB) Nat. arb.

Chimarrhis parviflora Standl. JS 2565 (CR) Nat. arb.

Chiococca alba (L.) Hitchc. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Chiococca belizensis Lundell MG 8058 (CR-INB) Nat. Bej.

Chione venosa (Sw.) Urb. ARG 588 (CR-INB) Nat. arb.

Coccocypselum hirsutum Bartl. ex DC. * ARG 11411 (CR-INB) Nat. Herb.

Coffea arabica L. LA 2072 (INB) Intr. Arbu.

Coffea canephora Pierre ex A. Froehner LA 2072 (INB) Intr. Arb.

Cosmibuena grandiflora (Ruíz & Pav.) Rusby PS 118 (CR) Nat. arb.

Cosmibuena macrocarpa Benth. PS 98 (CR) Nat. arb.

Cosmibuena valerioi (Standl.) C. M. Taylor * GH 2698 (CR) Nat. Arbu. ep.

Coussarea curvigemmia Dwyer JGL 11956 (CR-INB) Nat. arb.

Coussarea duplex C. M. Taylor * RR 2748 (CR) Nat. Arbu.

Coussarea impetiolaris Donn. Sm. OV 1169 (CR) Nat. arb.

Coussarea latifolia Standl. AT 9574 (CR) Nat. arb.

Coussarea loftonii (Dwyer & M. V. Hayden) Dwyer KB 2642 (CR) Nat. Arbu.

Coussarea talamancana Standl. ARG 2240 (CR-INB) Nat. arb.

Diodia serrulata (P. Beauv.) G. Taylor JGL 12109 (CR) Nat. Herb.

Duroia costaricensis Standl. SL 3113 (CR) End. arb.

Faramea eurycarpa Donn. Sm. * DSn 6490 (INB) Nat. Arb.

Faramea glandulosa Poepp. & Endl. JS 2330 (CR) Nat. arb.

Faramea multiflora A. Rich. GH 2544 (CR) Nat. arb.

Faramea occidentalis (L.) A. Rich. JB 2284 (CR) Nat. arb.

Faramea parvibractea Steyerm. JS 2255 (CR) Nat. arb.

Faramea scalaris Standl. * RR 2692 (CR) Nat. Arb.

Faramea suerrensis (Donn. Sm.) Donn. Sm. AE 392 (CR-INB) Nat. arb.

Faramea trinervia K. Schum. & Donn. Sm. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Genipa americana L. AM 16 (CR-INB) Nat. arb.

Geophila macropoda (Ruíz & Pav.) DC. AF 1411 (CR-INB) Nat. Herb.

Geophila repens (L.) I. M. Johnst. JS 2589 (CR) Nat. Herb.

Gonzalagunia ovatifolia (Donn. Sm.) B. L. Rob. HP s/n (CR) Nat. Arbu.

Page 196: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

191

Gonzalagunia stenostachya (Standl.) Burger * DS 4855 (INB) Nat. Arbu.

Guettarda crispiflora Vahl AE 5726 (CR) Nat. arb.

Guettarda foliacea Standl. DS 5970 (INB) Nat. arb.

Hamelia axillaris Sw. ARG 2264 (CR-INB) Nat. Arbu.

Hamelia macrantha Little JS 2346 (CR) Nat. Arbu.

Hamelia magnifolia Wernham JS 2398 (CR) Nat. Arbu.

Hamelia patens Jacq. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Hamelia xerocarpa Kuntze WB 10986 (CR) Nat. Arbu.

Hippotis panamensis (Dwyer) C. M. Taylor GH 2426 (CR-INB) Nat. arb.

Hoffmannia bullata L. O. Williams MG 5789 (CR) Nat. Herb.

Hoffmannia congesta (Oerst.) Dwyer * ARG 11648 (INB) Nat. Herb.

Hoffmannia inamoena Standl. JB 2248 (CR) Nat. Herb.

Hoffmannia liesneriana L. O. Williams GH 2989 (CR-INB) Nat. Herb.

Hoffmannia limonensis C. M. Taylor QJ 1832 (CR-INB) Nat. Herb.

Hoffmannia longipetiolata Pol. CS 812 (CR) Nat. Arbu.

Hoffmannia subauriculata Standl. FL 60 (CR) Nat. Herb.

Hoffmannia subcapitata C. M. Taylor JS 2416 (CR) End. Excl. Herb.

Hoffmannia valerioi Standl. GH 7723 (CR) Nat. Arbu.

Hoffmannia vesiculifera Standl. JS 2262 (CR) Nat. Herb.

Hoffmannia viridis Rusby JG 1881 (INB) Nat. Herb.

Isertia haenkeana DC. CSA S/n (CR) Nat. arb.

Isertia laevis (Triana) B. M. Boom JGL 8758 (CR) Nat. arb.

Ixora coccinea L. MBG 682 (CR) Intr. Arbu.

Ixora nicaraguensis Wernham HP s/n (CR) Nat. arb.

Machaonia martinicensis (DC.) Standl. HP s/n (CR) Nat. Arbu.

Macrocnemum roseum (Ruíz & Pav.) Wedd. BH 14293 (CR) Nat. arb.

Malanea erecta Seem. GH 7619 (CR) Nat. Bej.

Manettia longipedicellata C. M. Taylor JG 2852 (INB) Nat. Bej.

Manettia reclinata L. JGL 12183 (CR) Nat. Bej.

Mitracarpus hirtus (L.) DC. RB 142 (CR) Nat. Herb.

Morinda citrifolia L. LDG 307 (CR) Intr. Arb.

Morinda panamensis Seem. JGL 5542 (CR) Nat. arb.

Notopleura anomothyrsa (K. Schum. & Donn. Sm.) C.M. Taylor BH 17496 (CR) Nat. Herb.

Notopleura capacifolia (Dwyer) C. M.Taylor JG 1556 (CR-INB) Nat. Herb.

Notopleura capitata C. M. Taylor AF 479 (INB) Nat. Herb.

Notopleura macrophylla (Ruíz & Pav.) C. M. Taylor BH 17946 (INB) Nat. Herb.

Notopleura pithecobia (Standl.) C. M. Taylor * GH 2688 (CR) Nat. Arbu. ep.

Notopleura polyphlebia (Donn. Sm.) C. M. Taylor KB 3048 (CR) Nat. Herb.

Notopleura siggersiana (Standl.) C. M. Taylor JS 2414 (CR) Nat. Herb.

Notopleura tonduzii (Standl.) C. M. Taylor ARG 552 (CR-INB) Nat. Herb.

Notopleura uliginosa (Sw.) Bremek. GC 234 (CR-INB) Nat. Herb.

Oldenlandia corymbosa L. RS 2111 (CR) Nat. Herb.

Page 197: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

192

Oldenlandia lancifolia (Schumach.) DC. RH 83103 (CR) Nat. Herb.

Palicourea beachiana C. M. Taylor * RR 2667 (CR) Nat. Arb.

Palicourea calidicola (C.M. Taylor) C.M. Taylor OV 1172 (CR) Nat. arb.

Palicourea eurycarpa (Standl.) C.M. Taylor * JS 2616 (CR) Nat. Arb.

Palicourea gomezii C. M. Taylor * DS 4899 (INB) Nat. Arbu.

Palicourea guianensis Aubl. PS 69 (CR) Nat. arb.

Palicourea hondensis (Standl.) C. M. Taylor OV 1125 (CR) Nat. arb.

Palicourea padifolia (Roem. & Schult.) C. M. Taylor & Lorence * GH 2715 (CR) Nat. Arb.

Palicourea standleyana C. M. Taylor * DSn 6637 (CR) Nat. Arbu.

Palicourea tetragona (Donn. Sm.) C. M. Taylor & Lorence ARG 2274 (CR-INB) Nat. Arbu.

Palicourea triphylla DC. OV 1134 (CR) Nat. Herb.

Palicourea umbelliformis (Dwyer & M. V. Hayden) C. M. Taylor JS 2347 (CR) Nat. Arbu.

Pentagonia costaricensis (Standl.) W. C. Burger & C. M. Taylor AF 472 (CR-INB) Nat. arb.

Pentagonia donnell-smithii (Standl.) Standl. JS 2296 (CR) Nat. arb.

Pentagonia hirsuta Standl. BH 21926 (CR-INB) Nat. Excl. arb.

Pentagonia nuciformis Dwyer ARG 654 (CR-INB) Nat. arb.

Pentagonia sp. A BH 21930 (CR-INB) Nat. arb.

Pentagonia wendlandii Hook. JGL 11958 (CR-INB) Nat. arb.

Posoqueria coriacea M. Martens & Galeotti CSA S/n (CR) Nat. arb.

Posoqueria grandiflora Standl. AE 5458 (CR) Nat. arb.

Posoqueria grandifructa Hammel & C. M. Taylor JS 2231 (CR) Nat. arb.

Posoqueria latifolia (Rudge) Roem. & Schult. OV 1263 (CR) Nat. arb.

Psychotria acuminata Benth. GH 7657 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria alfaroana Standl. MG 5271 (CR) Nat. Herb.

Psychotria angustiflora K. Krause ARG 693 (CR-INB) Nat. arb.

Psychotria berteroana DC. JS 2204 (CR) Nat. arb.

Psychotria brachiata Sw. ARG 2267 (CR-INB) Nat. Arbu.

Psychotria buchtienii (H. J. P. Winkl.) Standl. KB 3571 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria chagrensis Standl. OV 1128 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria chiriquensis (Standl.) C. M. Taylor * JS 2392 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria chitariana Dwyer & C. W. Ham. ARG 849 (CR-INB) End. Arbu.

Psychotria clivorum Standl. & Steyerm. JS 2331 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria cooperi Standl. JS 2393 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria croceovenosa Dwyer * DSn 6636 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria cyanococca Leem. GG 110 (CR-INB) Nat. Arbu.

Psychotria deflexa DC. GC 231 (CR-INB) Nat. Arbu.

Psychotria elata (Sw.) Hammel JS 2265 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria grandis Sw. JGL 9488 (CR) Nat. arb.

Psychotria guapilensis (Standl.) Hammel AC 531 (CR) Nat. Herb.

Psychotria hamiltoniana C. M. Taylor JS 2479 (CR) Nat. arb.

Psychotria hispidula Standl. ex Steyerm. AMO 130 (CR-INB) Nat. Arbu.

Psychotria hoffmannseggiana Müll. Arg. BH 14299 (CR) Nat. Arbu.

Page 198: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

193

Psychotria jimenezii Standl. JGL 8372 (CR) End. Arbu.

Psychotria limonensis K. Krause JB 2290 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria longicuspis Müll. Arg. * JS 2472 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria luxurians Rusby ARG 716 (CR-INB) Nat. arb.

Psychotria marginata Sw. ARG 2261 (CR-INB) Nat. Arbu.

Psychotria micrantha Kunth AC 570 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria microbotrys Ruíz ex Standl. OV 1124 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria mortoniana Standl. JS 2442 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria neillii C. W. Ham. & Dwyer KB 3570 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria nervosa Sw. NG 1445 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria panamensis Standl. AMO 141 (CR-INB) Nat. arb.

Psychotria phanerandra (Standl. & Steyerm.) Lorence * JS 2386 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria pilosa Ruíz & Pav. MG 4482 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria poeppigiana Müll. Arg. OV 1225 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria psychotriifolia (Seem.) Standl. OV 1115 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria racemosa (Aubl.) Willd. ARG 2275 (CR-INB) Nat. Arbu.

Psychotria remota Benth. JGL 8817 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria simiarum Lorence OV 1288 (CR) Nat. arb.

Psychotria sixaolensis C. W. Ham. ARG 2263 (CR-INB) Nat. Excl. arb.

Psychotria stenostachya Standl. JGL 9534 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria suerrensis Donn. Sm. OV 1141 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria tenuifolia Sw. GG 254 (CR-INB) Nat. Arbu.

Psychotria trichotoma Mart. & Galeotti JS 2345 (CR) Nat. Arbu.

Psychotria tsakiana C.M. Taylor GC 482 (INB) Nat. Arbu.

Randia aculeata L. AE 2523 (CR) Nat. arb.

Randia altiscandens (Ducke) C. M. Taylor GH 2350 (CR-INB) Nat. Bej.

Randia brenesii Standl. JS 2270 (CR) Nat. arb.

Randia genipoides Dwyer AM 71 (CR-INB) Nat. arb.

Randia grandifolia (Donn. Sm.) Standl. JB 2241 (CR) Nat. arb.

Randia grayumii Dwyer MG 5287 (CR) Nat. arb.

Randia mira Dwyer LDG 23510 (CR) Nat. arb.

Raritebe palicoureoides Wernham AM 72 (CR-INB) Nat. arb.

Richardia scabra L. WB 10344 (CR) Nat. Herb.

Ronabea emetica (L. f.) A. Rich. MG 4522 (CR) Nat. Herb.

Rudgea cornifolia (Kunth) Standl. EA 2110 (CR-INB) Nat. arb.

Rudgea trifurcata Gómez-Laur. ARG 2241 (CR-INB) End. arb.

Rustia occidentalis (Benth.) Hemsl. RS 755 (CR) Nat. arb.

Sabicea panamensis Wernham AC 518 (CR) Nat. Bej.

Sabicea villosa Roem. & Schult. RO 3169 (CR) Nat. Bej.

Schradera reticulata J. Sánchez-Gonz. GH 7585 (CR) Nat. Arbu. ep.

Simira maxonii (Standl.) Steyerm. OV 1205 (CR) Nat. arb.

Sommera donnell-smithii Standl. GC 387 (CR-INB) Nat. arb.

Page 199: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

194

Spermacoce alata Aubl. JG 2221 (INB) Nat. Herb.

Spermacoce densiflora (DC.) Alain WH 180 (CR) Nat. Herb.

Spermacoce ocymifolia Willd. ex Roem. & Schult. GG 238 (CR-INB) Nat. Herb.

Spermacoce remota Lam. JGL 5552 (CR) Nat. Herb.

Uncaria tomentosa (Willd.) DC. AE 2516 (CR) Nat. Bej.

Warszewiczia coccinea (Vahl) Klotzsch WB 10885 (CR) Nat. arb.

Rutaceae

Amyris brenesii Standl. LP 4029 (CR) End. arb.

Conchocarpus guyanensis (Pulle) Kallunki & Pirani ARG 633 (CR-INB) Nat. arb.

Conchocarpus nicaraguensis (Standl. & L. O. Williams) Kallunki & Pirani ARG 647 (CR-

INB) Nat. arb.

Esenbeckia pentaphylla (Macfad.) Griseb. GH 3068 (CR-INB) Nat. arb.

Galipea dasysperma Gómez-Laur. & Q. Jiménez JGL 8800 (CR) Nat. arb.

Murraya koenigii (L.) Spreng. AE 5474 (CR) Intr. Arb.

Ravenia rosea Standl. OV 1159 (CR) Nat. arb.

Ruta chalepensis L. RO 2857 (CR) Intr. Herb.

Stauranthus perforatus Liebm. ARG 567 (CR-INB) Nat. arb.

Zanthoxylum panamense P. Wilson AE 5259 (CR) Nat. arb.

Sabiaceae

Meliosma brenesii Standl. GH 2342 (CR-INB) Nat. arb.

Meliosma depressiva J. F. Morales * GH 2584 (INB) End. Arb.

Meliosma donnellsmithii Urb. BH 17531 (CR-INB) Nat. arb.

Meliosma glabrata (Liebm.) Urb. AE 401 (CR-INB) Nat. arb.

Salicaceae

Banara guianensis Aubl. AE 5747 (CR) Nat. arb.

Casearia aculeata Jacq. K 1220 (CR) Nat. arb.

Casearia arguta Kunth JG 2222 (INB) Nat. arb.

Casearia coronata Standl. & L. O. Williams OV 1158 (CR) Nat. arb.

Casearia standleyana Sleumer ARG 2243 (CR-INB) End. arb.

Casearia sylvestris Sw. QJ 800 (CR-INB) Nat. arb.

Casearia tacanensis Lundell ARG 1923 (INB) Nat. arb.

Hasseltia allenii Hammel & Grayum GC 368 (CR-INB) Nat. arb.

Hasseltia floribunda Kunth GG 20 (CR-INB) Nat. arb.

Laetia procera (Poepp.) Eichler AE (Obs.) Nat. arb.

Laetia thamnia L. JG 177 (INB) Nat. arb.

Lunania mexicana Brandegee RA 4664 (CR-INB) Nat. arb.

Lunania parviflora Spruce ex Benth. NZ 2317 (CR-INB) Nat. arb.

Macrohasseltia macroterantha (Standl. & L. O. Williams) L. O. Williams AE 4921 (CR) Nat.

arb.

Page 200: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

195

Pleuranthodendron lindenii (Turcz.) Sleumer LDV 3870 (CR-INB) Nat. arb.

Prockia costaricensis Standl. ARG 682 (CR-INB) Nat. Arbu.

Ryania speciosa Vahl WB 10308 A (CR) Nat. arb.

Xylosma hispidula Standl. ARG 1011 (CR-INB) Nat. arb.

Xylosma intermedia (Seem.) Triana & Planch. AE 523 (CR) Nat. arb.

Xylosma oligandra Donn. Sm. AE 5759 (CR) Nat. arb.

Xylosma panamensis Turcz. NZ 2316 (CR-INB) Nat. arb.

Santalaceae

Phoradendron burgeri Kuijt HP s/n (CR) Nat. Arbu. ep.

Phoradendron piperoides (Kunth) Trel. JFM 7726 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Phoradendron quadrangulare (Kunth) Krug & Urb. ARG 2309 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Sapindaceae

Allophylus psilospermus Radlk. LDG 23456 (CR) Nat. arb.

Billia rosea (Planch. & Linden) C. Ulloa & P. Jørg. * AE (Obs.) Nat. Arb.

Blighia sapida J. König K 1172 (CR) Intr. Arb.

Cardiospermum grandiflorum Sw. RO 1799 (CR) Nat. Herb.

Cupania cinerea Poepp. & Endl. RO 2905 (CR) Nat. arb.

Cupania livida (Radlk.) Croat PS 104 (CR) Nat. arb.

Cupania rufescens Triana & Planch. LA 2874 (INB) Nat. arb.

Dodonaea viscosa Jacq. OV 1208 (CR) Nat. arb.

Matayba ingifolia Standl. * GH 2693 (CR) Nat. Arb.

Matayba oppositifolia (A. Rich.) Britton BH 17517 (CR-INB) Nat. arb.

Nephelium mutabile L. JFM 13318 (CR-INB) Intr. Arb.

Paullinia alata G. Don AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Paullinia austin-smithii Standl. JG 1742 (CR-INB) End. Arbu.

Paullinia bracteosa Radlk. JG 1551 (CR-INB) Nat. Arbu.

Paullinia clavigera Schltdl. JFM 4935 (CR-INB) Nat. Arbu.

Paullinia cupana Kunth AE 5497 (CR) Intr. Bej.

Paullinia ingifolia A. Rich. ex Juss. * AE 5721 (CR) Nat. Arbu.

Paullinia itayensis J. F. Macbr. GH 2417 (CR-INB) Nat. Arbu.

Paullinia mallophylla Radlk. WB 10327 (CR) Nat. Arbu.

Paullinia pinnata L. ARG 2550 (CR-INB) Nat. Arbu.

Paullinia pterocarpa Triana & Planch. AC 511 (CR) Nat. Arbu.

Paullinia rugosa Benth. ex Radlk. AC 494 (CR) Nat. Arbu.

Paullinia serjaniifolia Triana & Planch. OV 1136 (CR) Nat. Arbu.

Paullinia trisulca Radlk. AM 86 (CR-INB) Nat. Arbu.

Serjania atrolineata Wright AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Serjania circumvallata Radlk. JG 1646 (CR-INB) Nat. Arbu.

Serjania mexicana (L.) Willd. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Talisia nervosa Radlk. AE 5459 (CR) Nat. arb.

Page 201: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

196

Sapotaceae

Chrysophyllum argenteum Jacq. JS 2544 (CR) Nat. Arbu.

Chrysophyllum cainito L. ARG 2234 (CR-INB) Nat. arb.

Chrysophyllum colombianum (Aubrév.) T. D. Penn. * RR 2696 (CR) Nat. Arb.

Chrysophyllum venezuelanense (Pierre) T. D. Penn. RO 2405 (CR) Nat. arb.

Manilkara chicle (Pittier) Gilly QJ 781 (CR-INB) Nat. arb.

Manilkara spectabilis (Pittier) Standl. AE 5434 (CR) End. Excl. arb.

Manilkara zapota (L.) Royen TDP 11456 (CR) Nat. arb.

Micropholis melinoniana Pierre JG 2811 (INB) Nat. arb.

Pouteria bulliformis Q. Jiménez & T. D. Penn. LP 4563 (CR) Nat. arb.

Pouteria caimito (Ruíz & Pav.) Radlk. AE 5485 (CR) Nat. arb.

Pouteria campechiana (Kunth) Baehni TDP 11467 (CR) Nat. arb.

Pouteria chiricana (Standl.) Baehni TDP 11472 (CR) Nat. arb.

Pouteria durlandii (Standl.) Baehni TDP 11460 (CR) Nat. arb.

Pouteria filiformis T. D. Penn. ARG 2242 (CR-INB) End. arb.

Pouteria fossicola Cronquist LA 2822 (CR-INB) Nat. arb.

Pouteria foveolata T. D. Penn. GC 278 (INB) Nat. arb.

Pouteria reticulata (Engl.) Eyma TDP 11469 (CR) Nat. arb.

Pouteria sapota (Jacq.) H. E. Moore & Stearn TDP 11473 (CR) Nat. arb.

Pouteria silvestris T. D. Penn. ARG 655 (INB) Nat. arb.

Pouteria sp. AE 5278 (CR) Nat. arb.

Pouteria subrotata Cronquist TDP 11463 (CR) Nat. arb.

Pouteria torta (Mart.) Radlk. TDP 11471 (CR) Nat. Arbu.

Pouteria viridis (Pittier) Cronquist TDP 11470 (CR) Nat. arb.

Sarcaulus brasiliensis (A. DC.) Eyma TDP 11466 (CR) Nat. arb.

Sideroxylon capiri (A. DC.) Pittier AE 512 (CR) Nat. arb.

Synsepalum dulcificum (Schumach. & Thonn.) Daniell AE 5477 (CR) Intr. Arb.

Schlegeliaceae

Schlegelia fastigiata Schery RB 45 (CR) Nat. Bej.

Schlegelia nicaraguensis Standl. BH 24680 (INB) Nat. Bej.

Scrophulariaceae

Capraria biflora L. MQ s/n (CR) Nat. Herb.

Simaroubaceae

Quassia amara L. AQ 354 (CR) Nat. arb.

Simarouba amara Aubl. RO 3682 (CR) Nat. arb.

Siparunaceae

Siparuna gesnerioides (Kunth) A. DC. * RR 2782 (INB) Nat. Arbu.

Siparuna grandiflora (Kunth) Perkins GG 36 (CR-INB) Nat. Arbu.

Page 202: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

197

Siparuna guianensis Aubl. MG 4507 (CR) Nat. Arbu.

Siparuna pauciflora (Beurl.) A. DC. ARG 2298 (CR-INB) Nat. Arbu.

Siparuna thecaphora (Poepp. & Endl.) A. DC. WA 3211 (CR) Nat. Arbu.

Solanaceae

Brugmansia suaveolens (Humb. & Bonpl. ex Willd.) Bercht. & J. Presl GC 357 (INB) Nat.

Arbu.

Capsicum annuum L. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Cestrum microcalyx Francey ARG 610 (CR-INB) Nat. Arbu.

Cestrum nocturnum L. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Cestrum racemosum Ruíz & Pav. AT 8624 (CR) Nat. Arbu.

Cestrum reflexum Sendtn. AT 9191 (CR) Nat. Arbu.

Cestrum schlechtendalii G. Don AM 48 (CR-INB) Nat. Arbu.

Cestrum standleyi Francey UC 1910 (CR-INB) Nat. Arbu.

Cuatresia cuneata (Standl.) Bohs ARG 4916 (INB) Nat. Arbu.

Cuatresia exiguiflora (D'Arcy) Hunz. OV 1119 (CR) Nat. Arbu.

Juanulloa mexicana (Schltdl.) Miers GH 7629 (CR) Nat. Bej.

Lycianthes amatitlanensis (J. M. Coult. & Donn. Sm.) Bitter JLG s/n (CR) Nat. Herb.

Lycianthes heteroclita (Sendtn.) Bitter MG 4437 (CR) Nat. Arbu.

Lycianthes maxonii Standl. JS 322 (CR) Nat. Herb.

Lycianthes multiflora Bitter RK 171 (INB) Nat. Bej.

Lycianthes nitida Bitter AMC 54 (CR-INB) Nat. Arbu.

Lycianthes sanctaeclarae (Greenm.) D'Arcy JS 2397 (CR) Nat. Arbu. ep.

Lycianthes sanctae-marthae Bitter AM 5 (CR-INB) Nat. Excl. Bej.

Merinthopodium neuranthum (Hemsl.) Donn. Sm. GH 2507 (CR-INB) Nat. Arbu.

Physalis angulata L. K 1182 (CR) Nat. Herb.

Physalis cordata Mill. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Physalis gracilis Miers JJC 2037 (CR) Nat. Herb.

Physalis minuta Griggs JJC 2051 (CR) Nat. Herb.

Physalis pubescens L. GG 163 (CR-INB) Nat. Herb.

Solanum adhaerens Roem. & Schult. LDV 3852 (INB) Nat. Bej.

Solanum arboreum Humb. & Bonpl. ex Dunal JGL 9533 (CR) Nat. Arbu.

Solanum aturense Dunal JBE 60 (CR) Nat. Bej.

Solanum canense Rydb. GG 162 (CR-INB) Nat. Herb.

Solanum circinatum Bohs AE 545 (CR) Nat. Arbu.

Solanum diversifolium Dunal BH 18123 (CR-INB) Nat. Arbu. ep.

Solanum hispidum Pers. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Solanum jamaicense Mill. JG 1544 (CR-INB) Nat. Arbu.

Solanum lanceifolium Jacq. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Solanum lanceolatum Cav. WB s/n (CR) Nat. Arbu.

Solanum lycopersicum L. RO 3092 (CR) Nat. Herb.

Solanum mammosum L. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Page 203: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

198

Solanum nudum Dunal JGL 3931 (CR) Nat. Arbu.

Solanum phaseoloides Pol. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Solanum ramonense Standl. & C. V. Morton AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Solanum roblense Bitter KB 3486 (CR) Nat. Arbu.

Solanum rovirosanum Donn. Sm. JGL 12195 (CR) Nat. Arbu.

Solanum rudepannum Dunal GC 424 (INB) Nat. Arbu.

Solanum schlechtendalianum Walp. GH 3063 (CR-INB) Nat. Arbu.

Solanum sessiliflorum Dunal RO 3654 (CR) Nat. Arbu.

Solanum sotobosquense Bohs LA 1888 (INB) Nat. Arbu.

Solanum torvum Sw. GG 222 (CR-INB) Nat. Arbu.

Solanum trizygum Bitter JG 1746 (INB) Nat. Herb.

Solanum truncatum Standl. & C. V. Morton JBE 60 (CR) Nat. Arbu.

Solanum umbellatum Mill. JG 1660 (CR-INB) Nat. Arbu.

Solanum velutinum Dunal AM 64 (INB) Nat. Arbu.

Solanum volubile Sw. K 1198 (CR) Nat. Bej.

Witheringia asterotricha (Standl.) Hunz. SG s/n (CR) Nat. Herb.

Witheringia correana D'Arcy ARB 1959 (CR) Nat. Herb.

Witheringia macrantha (Standl. & Morton) Hunz. ARG 698 (CR-INB) Nat. Herb.

Witheringia meiantha (Donn. Sm.) Hunz. AT s/n (CR) Nat. Herb.

Witheringia solanacea L'Her. AC 404 (CR) Nat. Herb.

Sphenocleaceae

Sphenoclea zeylanica Gaertn. ARG 4588 (CR-INB) Natu. Herb.

Staphyleaceae

Turpinia occidentalis (Sw.) G. Don BH 14294 (CR) Nat. arb.

Theaceae

Camellia sinensis (L.) Kuntze AE 5548 (CR) Intr. Arbu.

Gordonia brenesii (Standl.) Q. Jiménez JG 2854 (INB) Nat. arb.

Gordonia fruticosa (Schrad.) H. Keng * AE 5412 (CR) Nat. Arb.

Thymelaeaceae

Daphnopsis americana (Mill.) J. R. Johnst. * GH 2603 (CR-INB) Nat. Arbu.

Daphnopsis morii Barringer & Nevling ARG 877 (CR-INB) Nat. arb.

Ticodendraceae

Ticodendron incognitum Gómez-Laur. & L. D. Goméz JFM 10930 (INB) Nat. arb.

Ulmaceae

Ampelocera macrocarpa Forero & A. H. Gentry ARG 4533 (INB) Nat. arb.

Page 204: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

199

Urticaceae

Boehmeria ramiflora Jacq. ARB 1682 (CR) Nat. Arbu.

Cecropia insignis Liebm. AE (Obs.) Nat. arb.

Cecropia obtusifolia Bertol. ARG 2646 (INB) Nat. arb.

Coussapoa villosa Poepp. & Endl. AT 9520 (CR) Nat. arb.

Laportea aestuans (L.) Chew JGL 3951 (CR) Nat. Herb.

Myriocarpa longipes Liebm. JG 1605 (CR-INB) Nat. arb.

Phenax angustifolius (Kunth) Wedd. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Phenax hirtus (Sw.) Wedd. AQ 3321 (CR) Nat. Herb.

Phenax sonneratii (Poir.) Wedd. AS 33 (CR-INB) Nat. Herb.

Pilea ecboliophylla Donn. Sm. ARG 594 (CR-INB) Nat. Herb. ep.

Pilea involucrata (Sims) Urb. ARG 11156 (INB) Intr. Herb.

Pilea microphylla (L.) Liebm. ARG 2292 (CR-INB) Nat. Herb.

Pilea nummulariifolia (Sw.) Wedd. MQ 464 (CR) Intr. Herb.

Pilea pallida Killip ARG 3534 (CR-INB) End. Herb.

Pilea pittieri Killip * GH 2635 (INB) End. Herb.

Pilea pteropodon Wedd. MG 5272 (CR) Nat. Herb.

Pilea pubescens Liebm. BH 22327 (INB) Nat. Herb.

Pourouma bicolor Mart. AF 485 (INB) Nat. arb.

Pourouma cecropiifolia Mart. AE 534 (CR) Intr. Arb.

Pouzolzia guatemalana (Blume) Wedd. JU 5496 (CR) Nat. Arbu.

Pouzolzia obliqua (Poepp.) Wedd. ARG 2278 (CR-INB) Nat. Herb.

Urera baccifera (L.) Gaudich. JG 1563 (CR-INB) Nat. Arbu.

Urera caracasana (Jacq.) Gaudich. ex Griseb. ARG 2279 (CR-INB) Nat. Arbu.

Urera laciniata (Goudot) Wedd. LP 1159 (CR) Nat. Arbu.

Urera lianoides A. K. Monro & Al. Rodr. FQ 12 (CR-INB) Nat. Bej.

Urera simplex Wedd. AS 54 (CR-INB) Nat. Arbu.

Urtica leptophylla Kunth GD 25762 (CR) Nat. Herb.

Verbenaceae

Citharexylum caudatum L. AJI 4107 (CR) Nat. arb.

Citharexylum costaricense Moldenke AT 8735 (CR-INB) Nat. arb.

Lantana camara L. AT s/n (CR) Nat. Arbu.

Lantana trifolia L. MBG 688 (CR) Nat. Arbu.

Lippia alba (Mill.) N. E. Br. ex Britton & P. Wilson AQ 352 (CR) Nat. Arbu.

Phyla dulcis (Trevir.) Moldenke AT 9550 (CR) Nat. Herb.

Phyla nodiflora (L.) Greene AT s/n (CR) Nat. Herb.

Priva lappulacea (L.) Pers. HP s/n (CR) Nat. Herb.

Stachytarpheta cayennensis (Rich.) Vahl K 1174 (CR) Nat. Herb.

Stachytarpheta friedrichsthalii Hayek AT 9134 (CR) Nat. Arbu. Stachytarpheta jamaicensis (L.) J. Vahl JRG 92-01963 (CR) Nat. Herb. Verbena litoralis Kunth JFM 10937 (INB) Nat. Herb. Volkameria ligustrina Jacq. AE 2512 (CR) Nat. Arbu.

Page 205: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

200

Violaceae

Amphirrhox longifolia (A. St.-Hil.) Spreng. LRH 5335 (CR) Nat. arb.

Corynostylis arborea (L.) S. F. Blake RA 4668 (CR-INB) Nat. Bej.

Gloeospermum boreale C.V. Morton JG 1635 (CR-INB) Nat. arb.

Gloeospermum diversipetalum L. O. Williams MG 4511 (CR) Nat. arb.

Hybanthus attenuatus (Humb. & Bonpl. ex Roem. & Schult.) Schulze-Menz JG 2219 (INB)

Nat. Herb.

Hybanthus denticulatus H. E. Ballard RA 5663 (INB) Nat. Arbu.

Rinorea crenata S. F. Blake WB 10919 (CR) Nat. arb.

Rinorea dasyadena A. Robyns ARG 618 (CR-INB) Nat. arb.

Rinorea squamata S. F. Blake UC 1926 (CR-INB) Nat. arb.

Vitaceae

Ampelocissus javalensis (Seem.) W. D. Stevens & A. Pool HP 8640 (CR) Nat. Bej.

Cissus alata Jacq. AT 9363 (CR) Nat. Bej.

Cissus biformifolia Standl. AM 50 (CR-INB) Nat. Bej.

Cissus descoingsii Lombardi AT 9154 (CR) Nat. Bej.

Cissus fuliginea Kunth WH 14 (CR) Nat. Bej.

Cissus microcarpa Vahl HP 12407 (CR) Nat. Bej.

Cissus ulmifolia (Baker) Planch. JFM 7980 (INB) Nat. Bej.

Cissus verticillata (L.) Nicolson & C. E. Jarvis AT 8697 (CR) Nat. Bej.

Vitis tiliifolia Humb. & Bonpl. ex Roem. & Schult. AT s/n (CR) Nat. Bej.

Vochysiaceae

Vochysia ferruginea Mart. AE (Obs.) Nat. arb.

Vochysia gentryi Marc.-Berti * AE 5720 (CR) Nat. Arb.

Vochysia guatemalensis Donn. Sm. JS 2368 (CR) Nat. arb.

Ximeniaceae

Ximenia americana L. GH 7587 (CR) Nat. arb.

Page 206: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

201

Anexo 2. Lista de los macrohongos de la región de Baja Talamanca, Limón, Costa Rica

Armando Ruiz Boyer

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

(Actualizado: 23 de julio de 2014)

Abreviaciones y códigos empleados

Los géneros y las especies se listan en orden alfabético, según clase, orden y familia de acuerdo con

Kirk et al. (2008); con excepción del género Cotylidia que se presenta según Kirk et al. (2001).

Observaciones (Obs.): (A), alucinógeno; (C), comestible; (M), medicinal; (T), tóxico.

CLASE/Orden/Familia/Especie Testigo

Obs.

ASCOMYCETES

Pezizales

Sarcoscyphaceae

Aurophora dochmia (Berk. & M.A. Curtis) Rifai Umaña, M. 888 (INB)

Cookeina speciosa (Fr.:Fr.) Dennis Ruiz-Boyer, A. et al. 2051 (CR) C

Cookeina tricholoma (Mont.) Kuntze Umaña, M. 134 (INB) C

Phillipsia domingensis Berk. Umaña, M. 613 (INB)

Phillipsia hartmannii (W. Phillips) Rifai Calonge, F.D. s. n. (INB)

Phillipsia olivacea Rick Valladares, R. 372 (INB)

Xylariales

Xylariaceae

Hypoxylon monticulosum Mont. Valladares, R. 1757 (INB)

Hypoxylon investiens (Schwein.) M.A. Curtis Fletes, E. 56 (INB)

Kretzschmaria clavus (Fr.) Sacc. Navarro, E. 6089 (INB)

Kretzschmaria micropus (Fr.) Sacc. Valladares, R. 31 (INB)

Xylaria coccophora Mont. Valladares, R. 1751 (INB)

Xylaria enterogena Mont. Valladares, R. 1090 (INB)

Xylaria filiformis (Alb. & Schwein.) Fr. Calonge, F.D. s. n. (INB)

Xylaria gracillima (Fr.) Fr. Valladares, R. 434 (INB)

Xylaria hypoxylon (L.) Grev. Valladares, R. 41 (INB)

Xylaria multiplex (Kunze) Fr. Valladares, R. 408 (INB)

Xylaria nigrescens (Sacc.) Lloyd Umaña, L. 2004 (INB)

Xylaria obovata (Berk.) Berk. Navarro, E. 6128 (INB)

Xylaria polymorpha (Pers.) Grev. Calonge, F.D. s. n. (INB) M

Xylaria telfairii (Berk.) Sacc. Navarro, E. 6136 (INB)

Page 207: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

202

BASIDIOMYCETES

Agaricales

Agaricaceae

Agaricus riberaltensis Heinem. Umaña, M. 352 (INB)

Calvatia candida (Rostk.) Hollós Valladares, R. 52 (INB)

Calvatia rugosa (Berk. & M.A. Curtis) D.A. Reid Umaña, M. 332 (INB)

Chlorophyllum molybdites (G. Mey.) Massee Umaña, M. 205 (INB) T

Coprinus disseminatus (Pers.) Gray Valladares, R. 455 (INB) C

Coprinus leiocephalus P.D. Orton Umaña, M. 108 (INB)

Cyathus berkeleyanus (Tul. & C. Tul.) Lloyd Navarro, E. 699 (INB)

Cyathus julietae H.J. Brodie Umaña, M. 155 (INB)

Cyathus striatus (Huds.) Willd. Ruiz-Boyer, A. et al. 2044 (CR)

Lepiota hemisclera (Berk. & M.A. Curtis) Sacc. Umaña, M. 1188 (INB)

Leucoagaricus hortensis (Murrill) Pegler Umaña, M. 1191 (INB)

Lycogalopsis solmsii E. Fisch. Umaña, M. 521 (INB)

Lycoperdon echinatum Pers. Umaña, M. 306 (INB)

Lycoperdon juruense Henn. Oses, M.X. 4722 (INB)

Lycoperdon perlatum Pers. Valladares, R. 569 (INB)

Lycoperdon pyriforme Schaeff. Navarro, E. 11161 (INB)

Morganella afra Kreisel & Dring Calonge, F.D. s. n. (INB)

Morganella fuliginea (Berk. & M.A. Curtis)

Kreisel & Dring Navarro, E. 11167 (INB)

Morganella velutina (Berk. ex Massee) Kreisel &

Dring Umaña, M. s. n. (INB)

Smithiomyces mexicanus (Murrill) Singer Umaña, M. 438 (INB)

Marasmiaceae

Caripia montagnei (Berk.) Kuntze Ruiz-Boyer, A. et al. 1892 (CR) M

Gymnopus neotropicus (Singer) J.L. Mata Umaña, M. 1174 (INB)

Gymnopus omphalodes (Berk.) Halling & J.L.

Mata

Umaña, M. 889 (INB)

Marasmius cladophyllus Berk. Umaña, M. 952 (INB)

Marasmius haematocephalus (Mont.) Fr. Umaña, M. 1019 (INB)

Tetrapyrgos nigripes (Fr.) E. Horak Oses, M.X. 1072 (INB)

Mycenaceae

Dictyopanus pusillus (Pers. ex Lév.) Singer Ruiz-Boyer, A. et al. 1725 (CR)

Filoboletus gracilis (Klotzsch ex Berk.) Singer Navarro, E. 11168 (INB)

Mycena margarita (Murrill) Murrill Umaña, M. 873 (INB)

Xeromphalina tenuipes (Schwein.) A.H. Sm. Umaña, M. 541 (INB)

Physalacriaceae

Oudemansiella canarii (Jungh.) Höhn Ruiz-Boyer, A. et al. 1763 (CR) C

Page 208: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

203

Pleurotaceae

Pleurotus ostreatus (Jacq.) P. Kumm. Valladares, R. 146 (INB) C

Pleurotus pulmonarius (Fr.) Quél. Umaña, M. 123 (INB)

Pluteaceae

Pluteus phlebophorus (Ditmar) P. Kumm. Umaña, M. 111 (INB)

Schizophyllaceae

Schizophyllum commune Fr. Ruiz-Boyer, A. et al. 1677 (CR) C, M

Strophariaceae

Psilocybe cubensis (Earle) Singer Navarro, E. 7659 (INB) A

Tricholomataceae

Macrocybe titans (H.E. Bigelow & Kimbr.)

Pegler, Lodge & Nakasone Umaña, M. 198 (INB)

Auriculariales

Auriculariaceae

Auricularia auricula (L.) Underw. Navarro, E. 11138 (INB) C

Auricularia delicata (Mont.) Henn. Ruiz-Boyer, A. et al. 1738 (CR) C

Auricularia fuscosuccinea (Mont.) Henn. Ruiz-Boyer, A. et al. 1665 (CR) C

Auricularia mesenterica (Dicks.) Pers. Ruiz-Boyer, A. et al. 1737 (CR) C

Auricularia polytricha (Mont.) Sacc. Umaña, M. 723 (INB)

Boletales

Sclerodermataceae

Scleroderma bovista Fr. Umaña, M. 1092 (INB)

Geastrales

Geastraceae

Geastrum javanicum Lév. López, I. 5054 (INB)

Geastrum lageniforme Vittad. López, I. 5051 (INB)

Geastrum morganii Lloyd López, I. 5059 (INB)

Geastrum rufescens Pers. Valladares, R. 270 (INB)

Geastrum saccatum Fr. Oses, M.X. 4719 (INB)

Geastrum schweinitzii (Berk. & M.A. Curtis)

Zeller Umaña, M. 110 (INB)

Geastrum triplex Jungh. Valladares, R. 27 (INB)

Phallales

Phallaceae

Laternea triscapa Turpin Umaña, M. 580 (INB)

Ligiella rodrigueziana J.A. Sáenz Umaña, M. 232 (INB)

Mutinus caninus (Huds.) Fr. Valladares, R. 1062 (INB)

Neolysurus arcipulvinus O.K. Mill., Ovrebo &

Burk Umaña, M. 595 (INB)

Phallus atrovolvatus Kreisel & Calonge Calonge, F.D. s. n. (INB)

Phallus indusiatus Schltdl. Ocampo, R. s. n. (CR) C

Page 209: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

204

Phallus duplicatus Bosc Umaña, M. 594 (INB)

Polyporales

Fomitopsidaceae

Fomitella supina (Sw.) Murrill Umaña, M. 125 (INB)

Ganodermataceae

Amauroderma boleticeum (Pat. & Gaillard)

Torrend Umaña, M. 450 (INB)

Ganoderma amazonense Weir Navarro, E. 6843 (INB)

Ganoderma applanatum (Pers.) Pat. sensu lato Ruiz-Boyer, A. et al. 1641 (CR) M

Ganoderma australe (Fr.) Pat. sensu lato Ruiz-Boyer, A. et al. 1708 (CR)

Ganoderma lucidum (Curtis) P. Karst. sensu lato Ruiz-Boyer, A. et al. 1690 (CR) M

Ganoderma stipitatum (Murrill) Murrill Umaña, M. 241 (INB)

Humphreya coffeata (Berk.) Steyaert Umaña, M. 600 (INB)

Meripilaceae

Rigidoporus biokoensis (Bres. ex Lloyd)

Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 1667 (CR)

Rigidoporus lineatus (Pers.) Ryvarden Navarro, E. 11152 (INB)

Rigidoporus microporus (Sw.) Overeem Ruiz-Boyer, A. et al. 1643 (CR)

Rigidoporus ulmarius (Sowerby) Imazeki Umaña, M. 539 (INB)

Rigidoporus undatus (Pers.) Donk Valladares, R. 676 (INB)

Rigidoporus vinctus (Berk.) Ryvarden Valladares, R. 143 (INB)

Meruliaceae

Gloeoporus thelephoroides (Hook.) G. Cunn. Umaña, M. 114 (INB)

Junghuhnia carneola (Bres.) Rajchenb. Umaña, M. 994 (INB)

Junghuhnia subundata (Murrill) Manfr. Binder,

Hibbett, K.H. Larss., E. Larss., E. Langer & G.

Langer

Navarro, E. 6847 (INB)

Podoscypha fulvonitens (Berk.) D.A. Reid Umaña, M. 67 (INB)

Podoscypha nitidula (Berk.) Pat. Umaña, M. 122 (INB)

Phanerochaetaceae

Antrodiella liebmannii (Fr.) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 1640 (CR)

Antrodiella murrillii (Lloyd) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 2057 (CR)

Ceriporiopsis mucida (Pers.) Gilb. & Ryvarden Navarro, E. 6840 (INB)

Podoscyphaceae

Cotylidia aurantiaca (Pat.) A.L. Welden Umaña, M. 624 (INB)

Polyporaceae

Coriolopsis byrsina (Mont.) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 1762 (CR)

Coriolopsis floccosa (Jungh.) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 1668(CR)

Coriolopsis polyzona (Pers.) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 1873 (CR)

Datronia caperata (Berk.) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 1865 (CR)

Earliella scabrosa (Pers.) Gilb. & Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 1724 (CR)

Echinochaete brachypora (Mont.) Ryvarden Umaña, M. 233 (INB)

Page 210: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

205

Flabellophora obovata (Jungh.) Núñez &

Ryvarden Umaña, M. 913 (INB)

Fomes fasciatus (Sw.) Cooke Ruiz-Boyer, A. et al. 1730 (CR)

Hexagonia glaber (P. Beauv.) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 1897 (CR)

Hexagonia hydnoides (Sw.) M. Fidalgo Ruiz-Boyer, A. et al. 1705 (CR) M

Hexagonia papyracea Berk. Valladares, R. 148 (INB)

Lentinus concavus (Berk.) Corner Umaña, M. 238 (INB)

Lentinus crinitus (L.) Fr. Ruiz-Boyer, A. et al. 1759 (CR) C

Nigrofomes melanoporus (Mont.) Murrill Ruiz-Boyer, A. et al. 1715 (CR)

Nigroporus vinosus (Berk.) Murrill Ruiz-Boyer, A. et al. 2046 (CR)

Panus fulvus (Berk.) Pegler & R.W. Rayner Umaña, M. 152 (INB)

Panus strigellus (Berk.) Overh. Umaña, M. 73 (INB)

Perenniporia martia (Berk.) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. 232 (CR)

Polyporus craterellus Berk. & M.A. Curtis Umaña, M. 197 (INB)

Polyporus dictyopus Mont. Valladares, R. 106 (INB)

Polyporus leprieurii Mont. Valladares, R. 1454 (INB)

Polyporus tenuiculus (P. Beauv.) Fr. Ruiz-Boyer, A. et al. 1691(CR) C

Polyporus tricholoma Mont. Ruiz-Boyer, A. et al. 1642 (CR)

Polyporus virgatus Berk. & M.A. Curtis Ruiz-Boyer, A. et al. 1900 (CR)

Porogramme albocincta (Cooke & Massee) J.

Lowe Ruiz-Boyer, A. et al. 1669 (CR)

Pycnoporus sanguineus (L.) Murrill Ruiz-Boyer, A. et al. 1870 (CR) M

Tinctoporellus epimiltinus (Berk. & Broome)

Ryvarden Navarro, E. 11145 (INB)

Trametes cubensis (Mont.) Sacc. Ruiz-Boyer, A. 385 (CR)

Trametes elegans (Spreng.) Fr. Ruiz-Boyer, A. et al. 1686 (CR)

Trametes maxima (Mont.) A. David & Rajchenb. Ruiz-Boyer, A. et al. 1893 (CR)

Trametes pavonia (Berk.) Fr. Ruiz-Boyer, A. et al. 2120

Trametes versicolor (L.) Lloyd Valladares, R. 1207 (INB)

Trametes villosa (Sw.) Kreisel Ruiz-Boyer, A. et al. 1678 (CR)

Trichaptum biforme (Fr.) Ryvarden Valladares, R. 941 (INB)

Trichaptum byssogenum (Jungh.) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 1966 (CR)

Trichaptum perrottetii (Lév.) Ryvarden Ruiz-Boyer, A. et al. 2049 (CR)

Trichaptum sector (Ehrenb.) Kreisel Umaña, M. 721 (INB)

Hymenochaetales

Hymenochaetaceae

Inonotus patouillardii (Rick) Imazeki Valladares, R. 519 (INB)

Phellinus allardii (Bres.) S. Ahmad Navarro, E. 6375 (INB)

Phellinus gilvus (Schwein.) Pat. Ruiz-Boyer, A. et al. 1913(CR)

Phylloporia spathulata (Hook.) Ryvarden Umaña, M. 459 (INB)

Stipitochaete damicornis (Link) Ryvarden Oses, M.X. 1084 (INB)

Page 211: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

206

Schizophoraceae

Schizopora flavipora (Berk. & M.A. Curtis ex

Cooke) Ryvarden

Valladares, R. 918 (INB)

Russulales

Bondarsewiaceae

Wrightoporia tropicalis (Cooke) Ryvarden Valladares, R. 894 (INB)

Stereaceae

Stereum ostrea (Blume & T. Nees) Fr. Ruiz-Boyer, A. 2087 (CR)

Trechisporales

Hydnodontaceae

Trechispora mollusca (Pers.) Liberta Umaña, M. 691 (INB)

Page 212: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

207

Anexo 3. Lista de mamíferos de la región de Baja Talamanca y cerro Chimú, Limón Costa Rica

Francisco Durán Alvarado

Mastozoología

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

(29 de julio de 2014)

Abreviaciones y códigos de iniciales empleados

Observaciones

EA Especie amenazada

He Hallazgo: especie en estudio

Ha Hallazgo: ampliación de distribución

IT: e Interés turistico: ecológico

IT: m Interés turistico: especie maderable*

IT: o Interés turistico: ornamental*

IT: c Interés turistico: uso cultural

Tipo de registro

R Recolecta

Re Captura en red y liberado por algún motivo

(Preñez, lactancia, otro)

O Observación

Of Observación por funcionarios residentes del

sitio

V Vocalización

Ra Rastros, huellas

F Fototrampeo

BI Registrado en base de datos del MNCR

B Registrado en base de datos externa (GBIF,

MANIS)

C Registrado en zonas cercanas y esperados para

la zona

* Observados en Estero Negro

Categorías UICN (Unión Mundial para la

Naturaleza)

PE Especie en peligro

AM Especie casi amenazada

VU Especie vulnerable

DD No existe suficiente información

EP Especie en peligro

BP Especie a bajo riesgo de extinción

Categoría MINAE (Ministerio del Ambiente y

Energía)

PR Poblaciones Reducidas (Decreto No. 26435 –

MINAE, 1997)

PE Peligro de Extinción (Decreto No. 26435 –

MINAE, 1997)

CITES Según UICN (1999)

Estados de conservación tomados de: Rodríguez-

H. B., F. A. Chinchilla y L. J. May. 2002. Lista de

Especies, Endemismo y Conservación de los

Mamíferos de Costa Rica. Revista Mexicana de

Mastozoología 6: 21-57.

Page 213: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

208

ORDEN

Familia

Especie

Observaciones Tipo de

Registro

Categoría

UICN

Categoría

MINAE

CITES

DIDELPHIMORPHIA

Caluromyidae Caluromys derbianus (Waterhouse, 1841) EA

O

Didelphidae Didelphis marsupialis Linnaeus, 1757 IT: c

O,F

Philander opossum (Linnaeus, 1758) O,F

Chironectes minimus (Zimmermann, 1780) EA, IT: e B, Of

Marmosidae Marmosa mexicana Merriam, 1897

O

PILOSA Bradypodidae Bradypus variegatus Schinz, 1825* IT: e

O

Megalonychidae Choloepus hoffmanni Peters, 1858 EA, IT: e

O

PR

Myrmecophagidae Cyclopes didactylus (Linnaeus, 1758) IT: e

O,Of

Tamandua mexicana (Saussure, 1860) IT: e F,O

CINGULATA Dasypodidae Dasypus novemcinctus Linnaeus, 1758 IT: e, IT: c

O, F

CHIROPTERA Emballonuridae Cormura brevirostris (Wagner, 1843)

B

Peropteryx kappleri Peters, 1867 C

Rhynchonycteris naso (Wied-Neuwied, 1820)* IT: e O*

Saccopteryx bilineata (Temminck, 1838) B

Noctilionidae Noctilio albiventris Desmarest, 1818

B

Noctilio leporinus IT: e O,R,Re

Mormoopidae Pteronotus gymnonotus Natterer 1843

R

Pteronotus parnellii (Gray, 1843) C

Phyllostomidae Desmodus rotundus (E. Geoffroy, 1810)

IT: c

R

Glossophaga commissarisi Gardner, 1962 R, BI

Glossophaga leachii Gray, 1844 B

Glossophaga soricina (Pallas, 1766) Re, B, BI

Glossophaga sp. R

Hylonycteris underwoodi R

Lonchophylla robusta Miller, 1912 B

Lonchorhina aurita Tomes, 1863 B

Macrophyllum macrophyllum (Schinz, 1821) R

Mimon crenulatum (E. Geoffroy, 1810) Re, R

Micronycteris hirsuta (Peters 1869) R

Micronycteris microtis Miller, 1898 Re, R

Page 214: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

209

Phyllostomus discolor Wagner, 1843 R,B,BI

Phyllostomus hastatus (Pallas, 1767) C

Chrotopterus auritus (Peters, 1856) C

Tonatia saurophila Koopman & Williams, 1951 R, Re

Trachops cirrhosus (Spix, 1823) R

Vampyrum spectrum (Linnaeus, 1758) EA C AM PR

Carollia castanea H. Allen, 1890 R, Re

Carollia perspicillata (Linnaeus, 1758) R, Re

Carollia sowelli Baker et al., 2002 R, Re

Carollia sp. R

Artibeus jamaicensis Leach, 1821 R, Re

Artibeus lituratus (Olfers, 1818) R, Re

Artibeus sp. R, Re

Artibeus phaeotis (Miller, 1902) R, BI

Artibeus watsoni (Thomas, 1901) R

Ectophylla alba H. Allen 1892 IT: e, R, Of

Platyrrhinus helleri (Peters, 1866) R,B

Uroderma bilobatum Peters, 1866 R, Re

Vampyressa nymphaea Thomas, 1909 Re, B

Vampyressa thyone Thomas, 1909 B

Vampyrodes caraccioli (Thomas, 1889) C

Sturnira lillium (E. Geoffroy, 1810) O

Thyroptheridae Thyroptera tricolor Spix, 1823

R

Vespertilionidae Myotis nigricans (Schinz, 1821)

Re,B

Myotis riparius Re

Eptesicus brasiliensis (Desmarest, 1819) R

Eptesicus furinalis (d’Orbigny, 1847) B

Rhogeessa io Thomas 1903 C

Molossidae Molossus currentium J. A. Allen, 1904

C

Molossus molossus (Pallas, 1766) R*

Tadarida brasiliensis (I. Geoffroy, 1824) EA B AM

PRIMATES Atelidae Ateles geoffroyi Kuhl, 1820* EA, IT: e,IT: c

O*

PE

PE, CITES I

Alouatta palliata (Gray, 1849)* EA, IT: e,IT: c O,V PE, CITES I

Cebidae Cebus imitator (Linnaeus, 1758) EA, IT: e ,IT: c

O, F,V

PR

RODENTIA Sciuridae Sciurus variegatoides Ogilby, 1839

O

Sciurus granatensis Humboldt, 1811 O,F

Heteromyidae Heteromys desmarestianus Gray, 1868

R, B

Page 215: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

210

Geomyidae Orthogeomys cherriei (J. A. Allen, 1893)

EA

B

Muridae Melanomys caliginosus (Tomes, 1860)

B,R

Sigmodon hirsutus Burmeister, 1854 B

Nyctomys sumichrasti (Saussure, 1860) O

Erethizontidae Sphiggurus mexicanus (Kerr, 1792)

Of

Dasyproctidae Dasyprocta punctata Gray, 1842 IT: e

O, Ra, F

Cuniculidae Cuniculus paca (Linnaeus, 1766) IT: c

F

Echimyidae Proechimys semispinosus (Tomes, 1860)

O, R, F

LAGOMORPHA Leporidae Sylvilagus gabbi (Allen 1877) IT: c

O

CARNIVORA Procyonidae Procyon lotor (Linnaeus, 1758)*

IT: e

Ra, O,F,Of

Nasua narica (Linnaeus, 1776) IT: e O,F

Potos flavus (Schreber, 1774) IT: e O, V

Bassaricyon gabbii J. A. Allen, 1876 EA V, O PE

Mustelidae

Gallictis vittata (Schreber, 1776) EA

F

PR

Eira barbara (Linnaeus, 1758) F,O,Of

Lontra longicaudis (Olfers, 1818) EA Ra, O, Of PE, CITES I

Mephitidae Conepatus semistriatus (Boddaert, 1784)

F, Of

Felidae

Leopardus pardalis (Linnaeus, 1758) EA

Ra PE, CITES I

Leopardus wiedii (Schinz, 1821) EA Of AM PE, CITES I

Puma yaguaroundi (Lacepede, 1809) EA Of PE, CITES I

Puma concolor (Linnaeus, 1771) EA Ra, Of PE, CITES I

Panthera onca (Linnaeus, 1758) EA, IT: e,IT: c Ra AM AM,PE,CITES I

CETACEA Delphinidae Sotalia guianensis P. J. van Bénéden IT: e

Of

DD

CITES I

SIRENIA Trichechidae Trichechus manatus Linnaeus, 1758 EA, IT: e,IT: c

Of

VU

PE, CITES I

PERISSODACTYLA Tapiridae Tapirus bairdii (Gill, 1865)

EA, IT: e,IT: c

Of

VU

PE, CITES I

ARTIODACTYLA Tayassuidae Pecari tajacu (Linnaeus, 1758) IT: c

Ra, F,B

Cervidae Mazama temama Kerr 1792 IT: c

Ra, ,Of(5)

Page 216: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

211

Anexo 4. Listado de Aves de la región de Baja Talamanca y los cerros Chimú y Muchilla, Limón,

Costa Rica

Silvia Elena Bolaños Redondo

Ornitología

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

(22 de julio de 2014)

Abreviaciones y códigos de iniciales empleados

Estatus R Residente M Migratoria Observaciones EA Especie amenazada

ORDEN /Familia Especie Estatus Observaciones

TINAMIFORMES

Tinamidae Tinamus major Gmelin, 1789 R EA

Crypturellus soui Hermann, 1783 R

Crypturellus boucardi Sclater, 1859 R EA

ANSERIFORMES

Anatidae Dendrocygna autumnalis Linnaeus, 1758 R

Cairina moschata Linnaeus, 1758 R EA

Anas discors Linnaeus, 1766 M

GALLIFORMES

Cracidae Ortalis cinereiceps Gray, 1867 R

Penelope purpurascens Wagler, 1830 R EA

Crax rubra Linnaeus, 1758 R EA

Page 217: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

212

PODICIPEDIFORMES

Podicipedidae Tachybaptus dominicus Linnaeus, 1766 R

Podilymbus podiceps Linnaeus, 1758 R

PROCELLARIIFORMES

Procellariidae Puffinus lherminieri Lesson, 1839 M

CICONIIFORMES

Ciconiidae Jabiru mycteria Lichtenstein, 1819 R EA

Mycteria americana Linnaeus, 1758 R-M

SULIFORMES

Fregatidae Fregata magnificens Mathews, 1914 R

Sulidae Sula dactylatra Lesson, 1831 R

Sula leucogaster Boddaert, 1783 R

Phalacrocoracidae Phalacrocorax brasilianus Gmelin, 1789 R

Anhingidae Anhinga anhinga Linnaeus, 1766 R

PELECANIFORMES

Pelecanidae Pelecanus occidentalis Linnaeus, 1766 R

Ardeidae Ixobrychus exilis Gmelin, 1789 R-M EA

Tigrisoma fasciatum Such, 1825 R

Tigrisoma mexicanum Swainson, 1834 R

Ardea herodias Linnaeus, 1758 M

Ardea alba Linnaeus, 1758 R-M

Egretta thula Molina, 1782 R-M

Egretta caerulea Linnaeus, 1758 R-M

Egretta tricolor Müller, 1776 R-M

Bubulcus ibis Linnaeus, 1758 R-M

Butorides virescens Linnaeus, 1758 R-M

Agamia agami Gmelin, 1789 R EA

Nycticorax nycticorax Linnaeus, 1758 R-M

Nyctanassa violacea Linnaeus, 1758 R-M

Cochlearius cochlearius Linnaeus, 1766 R

Threskiornithidae Eudocimus albus Linnaeus, 1758 R

Mesembrinibis cayennensis Gmelin, 1789 R EA

Page 218: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

213

ACCIPITRIFORMES

Cathartidae Coragyps atratus Bechstein, 1793 R

Cathartes aura Linnaeus, 1758 R-M

Sarcoramphus papa Linnaeus, 1758 R EA

Pandionidae Pandion haliaetus Linnaeus, 1758 M

Accipitridae Leptodon cayanensis Latham, 1790 R

Chondrohierax uncinatus Temminck, 1822 R EA

Elanoides forficatus Linnaeus, 1758 R-M

Elanus leucurus Vieillot, 1818 R

Harpagus bidentatus Latham, 1790 R

Ictinia mississippiensis Wilson, 1811 M

Ictinia plumbea Gmelin, 1788 M

Circus cyaneus Linnaeus, 1766 M

Accipiter superciliosus Linnaeus, 1766 R EA

Accipiter striatus Vieillot, 1808 M

Accipiter cooperii Bonaparte, 1828 M

Geranospiza caerulescens Vieillot, 1817 R EA

Buteogallus anthracinus Deppe, 1830 R

Buteogallus urubitinga Gmelin, 1788 R EA

Morphnarchus princeps Sclater, 1865 R

Pseudastur albicollis Latham, 1790 R

Leucopternis semiplumbeus Lawrence, 1861 R EA

Buteo magnirostris Gmelin, 1788 R

Buteo platypterus Vieillot, 1823 M

Buteo brachyurus Vieillot, 1816 R-M

Buteo swainsoni Bonaparte, 1838 M

Buteo albonotatus Kaup, 1847 R-M

Buteo jamaicensis Gmelin, 1788 R-M

Spizaetus tyrannus Wied, 1820 R EA

Spizaetus melanoleucus Vieillot, 1816 R EA

Eurypygidae Eurypyga helias Pallas, 1781 R EA

GRUIFORMES

Rallidae Laterallus albigularis Lawrence, 1861 R

Laterallus exilis Temminck, 1831 R

Aramides cajaneus Müller, 1776 R

Amaurolimnas concolor Gosse, 1847 R

Page 219: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

214

Porzana carolina Linnaeus, 1758 M

Porphyrio martinicus Linnaeus, 1766 R

Gallinula galeata Lichtenstein, 1818 R

CHARADRIIFORMES

Recurvirostridae Himantopus mexicanus Müller, 1776 R-M

Charadriidae Pluvialis squatarola Linnaeus, 1758 M

Pluvialis dominica Müller, 1776 M

Charadrius collaris Vieillot, 1818 R

Charadrius wilsonia Ord, 1814 R-M

Charadrius semipalmatus Bonaparte, 1825 M

Charadrius vociferus Linnaeus, 1758 R-M

Jacanidae Jacana spinosa Linnaeus, 1758 R

Scolopacidae Actitis macularius Linnaeus, 1766 M

Tringa solitaria Wilson, 1813 M

Tringa melanoleuca Gmelin, 1789 M

Tringa semipalmata Gmelin, 1789 M

Tringa flavipes Gmelin, 1789 M

Numenius phaeopus Linnaeus, 1758 M

Arenaria interpres Linnaeus, 1758 M

Calidris alba Pallas, 1764 M

Calidris minutilla Vieillot, 1819 M

Calidris pusilla Linnaeus, 1766 M

Calidris mauri Cabanis, 1857 M

Limnodromus griseus Gmelin, 1789 M

Laridae Leucophaeus atricilla Linnaeus, 1758 M

Gelochelidon nilotica Gmelin, 1789 M

Chlidonias niger Linnaeus, 1758 M

Sterna hirundo Linnaeus, 1758 M

Thalasseus maximus Boddaert, 1783 M

Thalasseus sandvicensis Latham, 1787 M

COLUMBIFORMES

Columbidae Patagioenas cayennensis Bonnaterre, 1792 R

Patagioenas speciosa Gmelin, 1789 R EA

Patagioenas flavirostris Wagler, 1831 R

Patagioenas fasciata Say, 1823 R

Patagioenas nigrirostris Sclater 1859 R

Page 220: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

215

Columbina talpacoti Temminck, 1810 R

Claravis pretiosa Ferrari Pérez, 1886 R

Leptotila verreauxi Bonaparte, 1855 R

Leptotila cassinii Lawrence, 1867 R

Geotrygon veraguensis Lawrence, 1867 R

Geotrygon violacea Temminck, 1809 R EA

Geotrygon montana Linnaeus, 1758 R

CUCULIFORMES

Cuculidae Piaya cayana Linnaeus, 1766 R

Coccyzus americanus Linnaeus, 1758 M

Coccyzus erythropthalmus Wilson, 1811 M

Tapera naevia Linnaeus, 1766 R

Crotophaga sulcirostris Swainson, 1827 R

STRIGIFORMES

Tytonidae Tyto alba Scopoli, 1769 R

Strigidae Megascops guatemalae Sharpe, 1875 R EA

Lophostrix cristata Daudin, 1800 R EA

Pulsatrix perspicillata Latham, 1790 R

Glaucidium griseiceps Sharp, 1875 R

Ciccaba virgata Cassin, 1849 R

Ciccaba nigrolineata Sclater, 1859 R

Pseudoscops clamator Vieillot, 1807 R

CAPRIMULGIFORMES

Caprimulgidae Lurocalis semitorquatus Gmelin, 1789 R

Chordeiles acutipennis Hermann, 1783 R-M

Chordeiles minor Forster, 1771 M

Nyctidromus albicollis Gmelin, 1789 R

Nyctibiidae Nyctibius grandis Gmelin, 1789 R

Nyctibius griseus Gmelin, 1789 R

APODIFORMES

Apodidae Cypseloides niger Gmelin, 1789 R-M

Cypseloides cryptus Zimmer, 1945 R

Streptoprocne zonaris Shaw, 1796 R

Chaetura pelagica Linnaeus, 1758 M

Chaetura vauxi Towsend, 1839 R

Chaetura cinereiventris Sclater, 1862 R

Page 221: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

216

Panyptila cayennensis Gmelin, 1789 R

Trochilidae Florisuga mellivora Linnaeus, 1758 R

Eutoxeres aquila Bourcier, 1847 R

Glaucis aeneus Lawrence, 1868 R

Threnetes ruckeri Bourcier, 1847 R

Phaethornis guy Lesson, 1833 R

Phaethornis longirostris DeLattre, 1843 R

Phaethornis striigularis Gould, 1854 R

Heliothryx barroti Boucier, 1843 R

Anthracothorax prevostii Lesson, 1832 R

Discosura conversii Bourcier & Mulsant, 1846 R

Calliphlox bryantae Lawrence, 1867 R, Er

Archilochus colubris Linnaeus, 1758 M

Klais guimeti Bourcier, 1843 R

Microchera albocoronata Lawrence, 1855 R, Er

Chalybura urochrysia Gould, 1861 R

Thalurania colombica Bourcier, 1843 R

Amazilia amabilis Gould, 1853 R

Amazilia tzacatl De la Llave, 1833 R

Hylocharis eliciae Bourcier & Mulsant, 1846 R

TROGONIFORMES

Trogonidae Trogon clathratus Salvin, 1866 R, Er EA

Trogon massena Gould, 1838 R

Trogon caligatus Gould, 1838 R

Trogon rufus Gmelin, 1788 R

CORACIIFORMES

Momotidae Baryphthengus martii Spix, 1824 R

Electron platyrhynchum Leadbeater, 1829 R

Alcedinidae Megaceryle torquatus Linnaeus, 1766 R

Megaceryle alcyon Linnaeus, 1758 M

Chloroceryle amazona Latham, 1790 R

Chloroceryle americana Gmelin, 1788 R

Chloroceryle inda Linnaeus, 1766 R EA

Chloroceryle aenea Pallas, 1764 R

Page 222: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

217

PICIFORMES

Bucconidae Notharchus hyperrhynchus Sclater, 1856 R

Notharchus tectus Boddaert, 1783 R EA

Malacoptila panamensis Lafresnaye, 1847 R

Monasa morphoeus Hahn y Küster, 1823 R

Galbulidae Galbula ruficauda Cuvier, 1816 R

Ramphastidae Pteroglossus torquatus Gmelin, 1788 R

Selenidera spectabilis Cassin, 1858 R, Er

Ramphastos sulfuratus Lesson, 1830 R

Ramphastos ambiguus Swainson, 1823 R

Picidae Melanerpes pucherani Malherbe, 1849 R

Sphyrapicus varius Linnaeus, 1766 M

Picoides fumigatus D'Orbigny, 1840 R

Piculus simplex Salvin, 1870 R, Er

Celeus loricatus Reichenbach, 1854 R

Celeus castaneus Wagler, 1829 R

Dryocopus lineatus Linnaeus, 1766 R

Campephilus guatemalensis Hartlaub, 1844 R

FALCONIFORMES

Falconidae Micrastur ruficollis Vieillot, 1817 R

Micrastur mirandollei Schlegel, 1862 R EA

Micrastur semitorquatus Vieillot, 1817 R EA

Ibycter americanus Boddaer, 1783 R EA

Caracara cheriway Miller, 1777 R

Herpetotheres cachinnans Linnaeus, 1758 R

Falco sparverius Linnaeus, 1758 M

Falco columbarius Linnaeus, 1758 M

Falco rufigularis Daudin, 1800 R EA

Falco peregrinus Tunstall, 1771 M EA

PSITTACIFORMES

Psittacidae Aratinga finschi Salvin, 1871 R, Er EA

Aratinga nana Vigors, 1830 R EA

Ara ambiguus Bechstein, 1811 R EA

Brotogeris jugularis Müller, 1776 R EA

Pyrilia haematotis Sclater y Salvin, 1860 R EA

Page 223: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

218

Pionus menstruus Linnaeus, 1766 R EA

Pionus senilis Spix, 1824 R EA

Amazona autumnalis Linnaeus, 1758 R EA

Amazona farinosa Boddaert, 1783 R EA

PASSERIFORMES

Thamnophilidae Cymbilaimus lineatus Leach, 1814 R

Taraba major Vieillot, 1816 R

Thamnophilus doliatus Linnaeus, 1764 R

Thamnophilus atrinucha Salvin y Godman,

1892 R

Dysithamnus puncticeps Salvin, 1866 R

Myrmotherula axillaris Vieillot, 1817 R

Myrmotherula schisticolor Lawrence, 1865 R

Epinecrophylla fulviventris Lawrence, 1862 R

Microrhopias quixensis Cornalia, 1849 R

Cercomacra tyrannina Sclater, 1855 R

Gymnocichla nudiceps Cassin, 1850 R

Myrmeciza exsul Sclater, 1858 R

Myrmeciza zeledoni Ridgway, 1909 R

Hylophylax naevioides Lafresnaye, 1847 R

Gymnopithys leucaspis Sclater, 1855 R

Phaenostictus mcleannani Lawrence,1860 R

Grallariidae Hylopezus dives Salvin, 1864 R, Er

Formicariidae

Formicarius analis d´Orbigny y Lafresnaye,

1837 R

Formicarius nigricapillus Ridgway, 1893 R

Furnariidae Sclerurus guatemalensis Hartlaub, 1844 R

Dendrocincla fuliginosa Vieillot, 1818 R

Glyphorhynchus spirurus Vieillot, 1819 R

Dendrocolaptes sanctithomae Lafresnaye, 1852 R

Xiphorhynchus susurrans Jardine, 1847 R

Xiphorhynchus lachrymosus Lawrence, 1862 R

Xiphorhynchus erythropygius Sclater, 1859 R

Lepidocolaptes souleyetii Des Murs, 1849 R

Xenops minutus Sparrman, 1788 R

Automolus ochrolaemus Tschudi, 1844 R

Synallaxis brachyura Lafresnaye, 1843 R

Page 224: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

219

Tyrannidae Ornithion brunneicapillus Lawrence, 1862 R

Capsiempis flaveola Lichtenstein, 1823 R

Elaenia flavogaster Thunberg, 1822 R

Mionectes olivaceus Lawrence, 1868 R

Mionectes oleagineus Lichtenstein, 1823 R

Zimmerius vilissimus Sclater & Salvin, 1859 R

Myiornis atricapillus Lawrence, 1875 R

Oncostoma cinereigulare Sclater, 1857 R

Poecilotriccus sylvia Desmarest, 1806 R

Todirostrum cinereum Linnaeus, 1766 R

Todirostrum nigriceps Sclater, 1855 R

Tolmomyias sulphurescens Spix, 1825 R

Tolmomyias assimilis Pelzeln, 1868 R

Platyrinchus coronatus Sclater, 1858 R

Onychorhynchus coronatus Müller, 1776 R

Terenotriccus erythrurus Cabanis, 1847 R

Myiobius sulphureipygius Sclater, 1857 R

Contopus cooperi Swainson, 1832 M

Contopus sordidulus Sclater, 1859 M

Contopus virens Linnaeus, 1766 M

Contopus cinereus Spix, 1825 R

Empidonax flaviventris Baird, 1843 M

Empidonax virescens Vieillot, 1818 M

Empidonax alnorum Brewster, 1895 M

Empidonax traillii Audubon, 1828 M

Empidonax minimus Baird, W.M. & S.F.

Baird, 1843 M

Colonia colonus Vieillot, 1818 R

Attila spadiceus Gmelin, 1789 R

Rhytipterna holerythra Sclater & Salvin, 1861 R

Myiarchus tuberculifer d´Orbigny y

Lafresnaye, 1837 R

Myiarchus crinitus Linnaeus, 1758 M

Pitangus sulphuratus Linnaeus, 1766 R

Megarhynchus pitangua Linnaeus, 1766 R

Myiozetetes similis Spix, 1825 R

Myiozetetes granadensis Lawrence, 1862 R

Conopias albovittatus Lawrence, 1862 R

Myiodynastes luteiventris Sclater, 1859 M

Legatus leucophaius Vieillot, 1818 M

Page 225: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

220

Tyrannus melancholicus Vieillot, 1819 R

Tyrannus tyrannus Linnaeus, 1758 M

Genus Incertae Sedis

Piprites griseiceps Salvin, 1865 R EA

Tytiridae Laniocera rufescens Sclater, 1858 R EA

Tityra semifasciata Spix, 1825 R

Tityra inquisitor Lichtenstein, 1823 R

Pachyramphus cinnamomeus Lawrence, 1861 R

Pachyramphus polychopterus Vieillot, 1818 R

Pachyramphus aglaiae Lafresnaye, 1839 R

Cotingidae Querula purpurata Müller, 1776 R

Cephalopterus glabricollis Gould, 1851 R, Er EA

Lipaugus unirufus Sclater,1859 R

Procnias tricarunculatus Verreaux & Verreaux,

1853 R, Er EA

Carpodectes nitidus Salvin, 1865 R, Er

Pipridae Corapipo altera Hellmayr, 1906 R

Dixiphia pipra Linnaeus, 1758 R

Ceratopipra mentalis Sclater, 1857 R

Manacus candei Parzudaki, 1841 R

Vireonidae Vireo flavifrons Vieillot, 1808 M

Vireo philadelphicus Cassin, 1851 M

Vireo olivaceus Linnaeus, 1766 M

Vireo flavoviridis Cassin, 1851 M

Hylophilus ochraceiceps Sclater, 1859 R

Hylophilus decurtatus Bonaparte, 1838 R

Vireolanius pulchellus Sclater & Salvin, 1859 R

Cyclarhis gujanensis Gmelin, 1789 R

Corvidae Psilorhinus morio Wagler, 1829 R

Cyanocorax affinis Peltzen, 1856 R EA

Hirundinidae Progne subis Linnaeus, 1758 M

Progne chalybea Gmelin, 1789 R

Tachycineta albilinea Lawrence, 1863 R

Pygochelidon cyanoleuca Vieillot, 1817 R-M

Stelgidopteryx serripennis Audubon, 1838 R-M

Stelgidopteryx ruficollis Vieillot, 1817 R

Page 226: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

221

Riparia riparia Linnaeus, 1758 M

Petrochelidon pyrrhonota Vieillot, 1817 M

Hirundo rustica Linnaeus, 1758 M

Troglodytidae Microcerculus marginatus Sclater, 1855 R

Troglodytes aedon Vieillot, 1809 R

Campylorhynchus zonatus Lesson, 1832 R

Pheugopedius atrogularis Salvin, 1865 R, Er

Cantorchilus thoracicus Salvin, 1865 R, Er

Cantorchilus modestus Cabanis, 1861 R

Cantorchilus nigricapillus Sclater, 1861 R

Henicorhina leucosticta Cabanis, 1847 R

Cyphorhinus phaeocephalus Sclater, 1860 R

Polioptilidae Microbates cinereiventris Sclater, 1855 R

Ramphocaenus melanurus Vieillot, 1819 R

Polioptila plumbea Gmelin, 1788 R

Turdidae Catharus mexicanus Bonaparte, 1856 R

Catharus fuscescens Stephens, 1817 M

Catharus minimus Lafresnaye, 1848 M

Catharus ustulatus Nuttall, 1840 M

Hylocichla mustelina Gmelin, 1789 M

Turdus plebejus Cabanis, 1861 R

Turdus obsoletus Lawrence, 1862 R

Turdus grayi Bonaparte, 1838 R

Mimidae Dumetella carolinensis Linnaeus, 1766 M

Parulidae Seiurus aurocapilla Linnaeus, 1766 M

Helmitheros vermivorum Gmelin, 1789 M

Parkesia motacilla Vieillot, 1809 M

Parkesia noveboracensis Gmelin, 1789 M

Vermivora chrysoptera Linnaeus, 1766 M

Mniotilta varia Linnaeus, 1766 M

Protonotaria citrea Boddaert, 1783 M

Oreothlypis peregrina Wilson, 1811 M

Geothlypis poliocephala Baird, 1865 R

Geothlypis tolmiei Townsend, 1839 M

Geothlypis philadelphia Wilson, 1810 M

Geothlypis formosa Wilson, 1811 M

Geothlypis semiflava Sclater, 1860 R

Page 227: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

222

Geothlypis trichas Linnaeus, 1766 M

Setophaga citrina Boddaert, 1783 M

Setophaga ruticilla Linnaeus, 1758 M

Setophaga tigrina Gmelin, 1789 M

Setophaga cerulea Wilson, 1810 M

Setophaga americana Linnaeus, 1758 M

Setophaga magnolia Wilson, 1811 M

Setophaga castanea Wilson, 1810 M

Setophaga fusca Müller, 1776 M

Setophaga petechia Linnaeus, 1766 R-M

Setophaga pensylvanica Linnaeus, 1766 M

Setophaga striata Forster, 1772 M

Setophaga palmarum Gmelin, 1789 M

Setophaga coronata Linnaeus, 1766 M

Myiothlypis fulvicauda Spix, 1825 R

Cardellina canadensis Linnaeus, 1766 M

Cardellina pusilla Wilson, 1811 M

Genus Incertae Sedis

Coereba flaveola Linnaeus, 1758 R

Thraupidae Chrysothlypis chrysomelas Sclater & Salvin,

1869 R, Er

Mitrospingus cassinii Lawrence, 1861 R

Lanio leucothorax Salvin, 1865 R, Er EA

Heterospingus rubrifrons Lawrence, 1865 R, Er EA

Tachyphonus luctuosus d´Orbigny &

Lafresnaye, 1837 R

Tachyphonus delattrii Lafresnaye, 1847 R

Tachyphonus rufus Boddaert, 1783 R

Ramphocelus sanguinolentus Lesson, 1831 R

Ramphocelus passerinii Bonaparte, 1831 R

Thraupis episcopus Linnaeus, 1766 R

Thraupis palmarum Wied, 1821 R

Tangara larvata Du Bus de Gisignies, 1846 R

Tangara inornata Gould, 1855 R, Er

Tangara lavinia Cassin, 1858 R

Tangara gyrola Linnaeus, 1758 R

Tangara icterocephala Bonaparte, 1851 R

Dacnis venusta Lawrence, 1862 R

Dacnis cayana Linnaeus, 1766 R

Chlorophanes spiza Linnaeus, 1758 R

Cyanerpes lucidus Sclater & Salvin, 1859 R

Cyanerpes cyaneus Linnaeus, 1766 R

Page 228: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

223

Genus Incertae Sedis

Saltator coerulescens Vieillot, 1817 R

Saltator maximus Müller, 1776 R

Saltator atriceps Lesson, 1832 R

Saltator grossus Linnaeus, 1766 R

Emberizidae Volatinia jacarina Linnaeus, 1766 R

Sporophila schistacea Lawrence, 1863 R

Sporophila americana Gmelin, 1789 R

Sporophila torqueola Bonaparte, 1850 R

Oryzoborus nuttingi Ridgway, 1884 R, Er

Oryzoborus funereus Sclater, 1859 R

Tiaris olivaceus Linnaeus, 1766 R

Arremon aurantiirostris Lafresnaye, 1847 R

Arremonops conirostris Bonaparte, 1851 R

Zonotrichia capensis Müller, 1766 R

Cardinalidae Piranga rubra Linnaeus, 1758 M

Piranga olivacea Gmelin, 1789 M

Habia fuscicauda Cabanis, 1861 R

Chlorothraupis carmioli Lawrence, 1868 R

Caryothraustes poliogaster Du Bus de

Gisignies, 1847 R

Pheucticus ludovicianus Linnaeus, 1766 M

Cyanocompsa cyanoides Lafresnaye, 1847 R

Passerina caerulea Linnaeus, 1758 R-M

Passerina cyanea Linnaeus, 1766 M

Spiza americana Gmelin, 1789 M

Icteridae Sturnella militaris Linnaeus, 1758 R

Sturnella magna Linnaeus, 1758 R

Dives dives Deppe, 1830 R

Quiscalus mexicanus Gmelin, 1788 R

Molothrus bonariensis Gmelin, 1788 R

Molothrus aeneus Wagler, 1829 R

Molothrus oryzivorus Gmelin, 1788 R

Icterus prosthemelas Linnaeus, 1766 R

Icterus spurius Linnaeus, 1766 M

Icterus mesomelas Wagler, 1829 R EA

Icterus galbula Linnaeus, 1758 M

Amblycercus holosericeus Deppe, 1830 R

Cacicus uropygialis Lafresnaye, 1843 R

Page 229: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

224

Psarocolius decumanus Pallas, 1769 R

Psarocolius wagleri Gray, 1845 R

Psarocolius montezuma Lesson, 1830 R

Fringillidae Euphonia luteicapilla Cabanis, 1860 R, Er

Euphonia gouldi Sclater, 1857 R

Euphonia minuta Cabanis, 1849 R

Euphonia anneae Cassin, 1865 R, Er

Chlorophonia callophrys Cabanis, 1861 R, Er

Passeridae Passer domesticus Linnaeus, 1758 R

Page 230: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

225

Anexo 5. Lista de los mariposas de la región de Baja Talamanca, Limón, Costa Rica

German Vega Araya

Departamento de Historia Natural

Museo Nacional de Costa Rica

(Actualizado: 3 de julio de 2014)

Códigos de Fuente

MNCR Museo Nacional de Costa Rica

INBIO Instituto Nacional de Biodiversidad

Códigos de Endemismo

E Endémica de Costa Rica

Er Endémica regional (Costa Rica-Panamá)

La lista está ordenada de mayor a menor nivel taxonómico: Familia, Género, Especie, Subespecies y

alfabéticamente.Las familias se ordenaron en el orden taxonómico según Lamas (2004). Para las

mariposas nocturnas se presenta una lista resumida, debido a que es el grupo más abundante.

Familia MARIPOSAS DIURNAS Fuente Endemismo

Hesperiidae Achlyodes busirus heros Ehrmann, 1909 INBIO

Anastrus meliboea (Godman & Salvin, 1894) INBIO

Anastrus naeris naeris MNCR

Anastrus petius peto MNCR

Anthoptus epictetus (Fabricius, 1793) INBIO

Antigonus erosus (Hübner, [1812]) INBIO

Antigonus nearchus (Latreille, 1817) MNCR

Apaustus gracilis (C. Felder & R. Felder, 1867) INBIO

Argon lota (Hewitson, 1877) MNCR

Aroma aroma (Hewitson, 1867) INBIO

Aspitha leander (Boullet, 1912) MNCR

Astraptes alardus latia Evans, 1952 INBIO

Astraptes fulgerator azul (Reakirt, [1867]) MNCR

Astraptes janeira (Schaus, 1902) MNCR

Astraptes talus (Cramer, 1777) INBIO

Autochton longipennis (Plötz, 1882) INBIO

Autochton zarex (Hübner, 1818) MNCR

Bolla imbras (Godman & Salvin, 1896) INBIO

Bungalotis astylos (Cramer, 1780) MNCR

Bungalotis quadratum (Sepp, [1845]) INBIO

Page 231: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

226

Callimormus juventus Scudder, 1872 INBIO

Calpodes ethlius (Stoll, 1782) MNCR

Carrhenes calidius Godman & Salvin, 1895 INBIO

Carystoides basoches (Latreille, [1824]) MNCR

Chioides catillus albius Evans, 1952 INBIO

Cogia calchas (Herrich-Schäffer, 1869) INBIO

Cycloglypha tisias (Godman & Salvin, 1896) MNCR

Cyclosemia anastomosis Mabille, 1878 MNCR

Cyclosemia subcaerulea Schaus, 1912 MNCR

Cyclosemia herennius subcaerulea (W. Schaus, 1913) MNCR

Cynea cynea (Hewitson, 1876) MNCR

Dyscophellus phraxanor (Hewitson, 1876) INBIO

Dyscophellus porcius (C. Felder & R. Felder, 1862) MNCR

Ebrietas anacreon (Staudinger, 1876) INBIO

Ebrietas osyris (Staudinger, 1876) MNCR

Entheus matho aequatorius Mabille & Boullet, 1919 MNCR

Eracon clineas (Mebille, 1878) MNCR

Helias cama Evans, 1953 MNCR

Heliopetes alana (Reakirt, 1868) MNCR

Heliopetes arsalte (Linnaeus, 1758) MNCR

Hyalothyrus neleus pemphigargyra (Mabille, 1888) INBIO

Milanion marciana Godman & Salvin 1895 MNCR

Molo mango(Guenée, 1865) MNCR

Mylon lassia (Hewitson, 1868) INBIO

Mylon maimon (Fabricius, 1775) INBIO

Myscelus belti Godman & Salvin, 1879 INBIO

Narcosius colossus (Herrich-Schäffer, 1869) INBIO

Nascus phocus (Cramer, 1777) INBIO

Niconiades xanthaphes Hübner, [1821] INBIO

Nisoniades bessus (Möschler, 1877) MNCR

Nisoniades torta Steinhauser 1989 MNCR Er

Noctuana stator (Godman & Salvin, 1899) INBIO

Oxynthes corusca (Herrich-Schäffer, 1869) INBIO

Paches loxus gloriosus Röber, 1925 INBIO

Pachyneuria licisca (Plötz, 1882) INBIO

Panoquina lucas (Fabricius, 1793) MNCR

Parphorus storax (Mabille, 1891) MNCR

Pellicia arina Evans, 1953 MNCR

Perichares philetes (Gmelin, [1790]) INBIO

Phanus vitreus (Stoll, 1781) INBIO

Polites vibex (Geyer, 1832) INBIO

Polythrix asine (Hewitson, 1867) INBIO

Polythrix octomaculata (Sepp, [1884]) MNCR

Pompeius pompeius (Latreille, [1824]) MNCR

Page 232: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

227

Porphyrogenes sp Watson 1853 MNCR

Pyrgus adepta Plötz, 1884 MNCR

Pyrgus oileus (Linnaeus, 1767) MNCR

Pyrgus orcus (Stoll, 1780) INBIO

Pyrrhopygopsis agaricon agaricon H. Druce 1908 MNCR

Pyrrhopygopsis socrates (Ménétriés, 1855) MNCR Er

Pythonides jovianus amaryllis Staudinger, 1876 MNCR Er

Pythonides proxenus (Godman & Salivn, 1895) MNCR

Quadrus cerialis (Stoll, 1782) MNCR

Quadrus contubernalis (Mabille, 1883) MNCR

Saliana esperi Evans, 1955 MNCR

Saliana fusta Evans, 1955 MNCR

Saliana longirostris (Sepp, [1840]) MNCR

Spathilepia clonius (Cramer, 1775) MNCR

Staphylus vulgata (Möschler, 1879) MNCR

Talides sergestus (Cramer, 1775) INBIO

Talides sinois Hübner, [1819] INBIO

Telemiades amphion (Geyer, 1832) MNCR

Telemiades antiope (Plötz, 1882) INBIO

Telemiades fidesBell, 1949 MNCR

Telles arcalaus (C. Stoll, 1782) INBIO

Theagenes aegides Herrich-Schäffer 1869 MNCR

Thracides joannisii Mabille, 1904 INBIO

Thracides phidon (Cramer, 1779) INBIO

Turesis complanula (Herrich-Schäffer, 1869) INBIO

Typhedanus ampyx (Godman & Salvin, 1893) INBIO

Typhedanus undulatus (Hewitson, 1867) INBIO

Urbanus belli (Hayward, 1935) MNCR

Urbanus dorantes (Stoll, 1790) MNCR

Urbanus doryssus (Swainson, 1831) INBIO

Urbanus esta Evans, 1952 INBIO

Urbanus procne (Plötz, 1881) INBIO

Urbanus pronta Evans, 1952 INBIO

Urbanus proteus (Linnaeus, 1758) INBIO

Urbanus simplicius (Stoll, 1790) MNCR

Urbanus viterboana (Ehrmann, 1907) INBIO

Urbanus teleus (Hübner, 1821) MNCR

Vettius artona (Hewitson, 1868) MNCR

Vettius chagres Nicolay, 1973 MNCR Er

Vettius lafrenaye pica (Herrich-Schäffer, 1869) MNCR

Vettius marcus (Fabricius, 1787) INBIO

Xenophanes tryxus (Cramer, 1780) INBIO

Yanguna cosyra (H. Druce, 1875) INBIO

Zera hosta Evans, 1953 MNCR

Page 233: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

228

Papilionidae Battus belus varus (Kollar, 1850) MNCR

Battus polydamas (Linnaeus, 1758) MNCR

Heraclides anchisiades idaeus (Fabricius, 1793) MNCR

Heraclides androgeus epidaurus (Godman & Salvin, 1890) INBIO

Heraclides cresphontes (Cramer, 1777) INBIO

Heraclides thoas autocles (Rothschild & Jordan, 1906) MNCR

Mimoides euryleon clusoculis (Butler, 1872) INBIO

Mimoides pausanias prasinus (Rothschild & Jordan, 1906) MNCR Er

Parides eurimedes mylotes (H. Bates, 1861) MNCR

Parides childrenae childrenae (Gray, 1832) MNCR

Parides erithalion sadyattes (H. Druce, 1874) INBIO

Parides erithalion smalli K.S. Brown, 1994 INBIO

Parides eurimedes mylotes (H. Bates, 1861) MNCR

Parides i. iphidamas (Fabricius, 1793) MNCR

Parides panares lycimenes (Boisduval, 1870) MNCR

Parides sesostris zestos (Gray, [1853]) INBIO

Eurytides dioxippus lacandones (H. Bates, 1864) INBIO

Pterourus birchallii bryki (Strand, 1930) INBIO

Pieridae Aphrissa boisduvalii (C. Felder & R. Felder, 1861) MNCR

Aphrissa statira (Cramer, 1777) INBIO

Glutophrissa drusilla tenuis (Lamas, 1981) MNCR

Archonias brassolis approximata (Butler, 1873) INBIO

Ascia monuste (Linnaeus, 1764) INBIO

Catasticta flisa melanisa Eitschberger & Racheli, 1998 INBIO

Dismorphia amphione praxinoe (Doubleday, 1844) INBIO

Dismorphia eunoe desine (Hewitson, 1869) MNCR Er

Dismorphia theucharila fortunata (Lucas, 1854) INBIO

Eurema agave millerorum Llorente & Luis, 1987 INBIO

Eurema albula marginella (C. Felder & R. Felder, 1861) MNCR

Eurema daira eugenia (Wallengren, 1860) MNCR

Eurema xantochlora xanthochlora (Kollar, 1850) INBIO

Glutophrissa drusilla tenuis (Lamas, 1981) INBIO

Leptophobia aripa elodia (Boisduval, 1836) MNCR

Perrhybris pamela alethina (Butler, 1872) INBIO Er

Phoebis argante (Brown, 1929) MNCR

Phoebis neocypris virgo (Butler, 1870) INBIO

Phoebis philea philea (Linnaeus, 1763) INBIO

Phoebis sennae marcellina (Cramer, 1777) MNCR

Pieriballia viardi noctipennis (Butler & H. Druce, 1872) INBIO

Pyrisitia lisa centralis (Herrich-Schäffer, 1865) INBIO

Pyrisitia nise nelphe (R. Felder, 1869) MNCR

Rhabdodryas trite (Linnaeus, 1758) INBIO

Page 234: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

229

Lycaenidae Arawacus togarna (Hewitson, 1867) MNCR

Arcas cypria (Geyer, 1837) INBIO

Arcas tuneta (Hewitson, 1865) INBIO

Atlides bacis (Godman & Salvin, 1887) INBIO

Atlides polybe (Linnaeus, 1763) INBIO

Calycopis isobeon (Butler & H. Druce, 1872) MNCR

Calycopis trebula (Hewitson, 1868) INBIO

Calycopis xeneta (Hewitson, 1877) MNCR

Chalybs janias (Cramer, 1779) INBIO

Contrafacia imma (Prittwitz, 1865) INBIO

Echinargus huntingtoni hannoides (Clench, 1965) INBIO

Eumaeus godartii (Boisduval, 1870) MNCR

Evenus regalis (Cramer, 1775) INBIO

Iaspis andersoni Robbins 2010 INBIO

Iaspis temesa (Hewitson, 1868) INBIO

Janthecla cydonia (H. Druce, 1890) MNCR

Lamasina draudti (Lathy, 1926) INBIO

Lamprospilus collucia (Hewitson, 1877) INBIO

Laothus barajo (Reakirt, [1867]) INBIO

Megathecla cupentus (C. Stoll, 1781) INBIO

Ministrymon una scopas (Godman & Salvin, 1887) MNCR

Oenomaus ortygnus (Cramer, 1779) INBIO

Ostrinotes keila (Hewitson, 1869) MNCR

Paiwarria antinous (C. Felder & R. Felder, 1865) INBIO

Panthiades bathildis (C. Felder & R. Felder, 1865) MNCR

Panthiades bitias (Cramer, 1777) MNCR

Panthiades phaleros (Linnaeus, 1767) INBIO

Pseudolycaena damo (H. Druce, 1875) MNCR

Rekoa palegon (Cramer, 1780) MNCR

Strephonota malvania (Hewitson, 1867) MNCR Er

Strymon gabatha (Hewitson, 1870) INBIO

Strymon megarus (Godart, [1824]) INBIO

Theclopsis mycon (Godman & Salvin, 1887) INBIO

Theorema eumenia Hewitson, 1865 INBIO

Theritas hemon (Cramer, 1775) MNCR

Theritas mavors Hübner, 1818 INBIO

Thestius lycabas (Cramer, 1777) MNCR

Tmolus cydrara (Hewitson, 1868) MNCR

Ziegleria ceromia (Hewitson, 1877) INBIO

Riodinidae Ancyluris inca inca (Saunders, 1850) INBIO

Baeotis zonata zonata R. Felder, 1869 INBIO

Calephelis exiguus Austin, 1993 INBIO E

Page 235: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

230

Calephelis iris (Staudinger, 1876) INBIO

Calephelis sixola McAlpine, 1971 INBIO E

Calospila cilissa (Hewitson, 1863) MNCR

Caria mantinea lampeto Godman & Salvin, 1886 INBIO

Caria rhacotis (Godman & Salvin, 1878) INBIO

Charis anius (Cramer, 1776) MNCR

Calephelis iris (Staudinger, 1876) MNCR

Chorinea bogota (Saunders, 1859) INBIO

Detritivora gynaea (Godart, [1824]) INBIO

Emesis aurimna (Boisduval, 1870) INBIO

Emesis lucinda (Cramer, 1775) MNCR

Eurybia cyclopia cyclopia Stichel, 1910 INBIO

Eurybia elvina elvina Stichel, 1910 INBIO

Eurybia lycisca Westwood, 1851 INBIO

Eurybia patrona persona Staudinger, 1876 INBIO

Eurybia unxia Godman & Salvin, 1885 INBIO Er

Euselasia cheles (Godman & Salvin, 1889) INBIO

Euselasia chrysippe (H. Bates, 1866) INBIO

Euselasia regipennis (A. Butler & H. Druce, 1872) INBIO

Euselasia rhodogyne patella Stichel, 1927 INBIO Er

Hades noctula Westwood, 1851 INBIO

Hypophylla argenissa (Stoll, 1790) INBIO

Lasaia agesilas callaina Clench, 1972 INBIO

Leucochimona lagora (Herrich-Schäffer, [1853]) MNCR Er

Leucochimona lepida (Godman & Salvin, 1885) INBIO

Melanis electron melantho (Ménétriés, 1855) MNCR

Menander menander purpurata (Godman & Salvin, 1878) INBIO

Mesene phareus (Cramer, 1777) INBIO

Mesene silaris Godman & Salvin, 1878 MNCR

Mesenopsis melanochlora (Godman & Salvin, 1878) INBIO

Mesosemia albipuncta Schaus, 1913 INBIO Er

Mesosemia asa Hewitson, 1869 INBIO Er

Mesosemia carissima H. Bates, 1866 INBIO Er

Mesosemia hesperina Butler, 1874 INBIO

Mesosemia hypermegala Stichel, 1909 INBIO Er

Mesosemia lamachus Hewitson, 1857 INBIO

Mesosemia zonalis Godman & Salvin, 1885 INBIO

Metacharis umbrata Stichel, 1929 INBIO

Metacharis victrix (Hewitson, 1870) INBIO

Methone cecilia chrysomela (A. Butler, 1872) INBIO

Napaea eucharila (Bates, 1867) MNCR

Nymphidium ascolia ascolia Hewitson, [1853] MNCR

Nymphidium azanoides occidentalis Callaghan, 1986 MNCR

Nymphidium mantus (Cramer, 1775) MNCR Er

Page 236: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

231

Nymphidium onaeum Hewitson, 1869 MNCR

Perophthalma lasus Westwood, 1851 INBIO

Perophthalma tullius (Fabricius, 1787) INBIO

Rhetus arcius castigatus Stichel, 1909 INBIO

Rhetus periander naevianus Stichel, 1910 INBIO

Sarota gyas (Cramer, 1775) INBIO

Setabis lagus jansoni (Butler, 1870) MNCR

Symmachia probetor probetor (Stoll, 1782) INBIO

Symmachia rubina rubina H. Bates, 1866 INBIO Er

Symmachia threissa Hewitson, 1870 MNCR Er

Synargis mycone (Hewitson, 1865) INBIO

Synargis nymphidioides (A. Butler, 1872) INBIO

Synargis palaeste (Hewitson, 1870) INBIO

Theope bacenis Schaus, 1890 INBIO

Theope eudocia Westwood, 1851 INBIO

Theope publius publius C. Felder & R. Fedler, 1861 MNCR

Theope speciosa Godman & Salvin, 1897 INBIO

Theope virgilius (Fabricius, 1793) MNCR

Thisbe irenea (Stoll, 1780) INBIO

Thisbe lycorias (Hewitson, [1853]) INBIO

Xenandra desora Schaus, 1928 INBIO

Nymphalidae Actinote guatemalena guatemalena (H. Bates, 1864) INBIO

Adelpha attica attica (C. & R. Felder, 1867) MNCR

Adelpha basiloides (H. Bates, 1865) INBIO

Adelpha serpa celerio (H. Bates, 1864) MNCR

Adelpha cocala lorzae (Boisduval, 1870) INBIO

Adelpha cytherea marcia Fruhstorfer, 1913 MNCR

Adelpha erotia erotia (Hewitson, 1847) INBIO

Adelpha felderi (Boisduval, 1870) INBIO

Adelpha iphiclus iphiclus (Linnaeus, 1758) INBIO

Adelpha justina valentina Fruhstorfer, 1915 MNCR

Adelpha leucophthalma leucophthalma (Latreille, [1809]) MNCR

Adelpha lycorias lycorias (Godart, [1824]) INBIO

Adelpha phylaca pseudaethalia A. Hall, 1938 INBIO

Adelpha salmoneus salmonides A. Hall, 1938 MNCR

Adelpha zina lacina (Butler, 1872) INBIO

Aeria eurimedia agna Godman & Salvin, 1879 MNCR E

Agraulis vanillae incarnata (N. Riley, 1926) MNCR

Prepona aedon rodriguezi (Schaus, 1918) INBIO

Agrias amydon philatelica DeVries, 1980 INBIO Er

Altinote ozomene nox (H. Bates, 1864) INBIO

Anartia fatima fatima (Fabricius, 1793) MNCR

Anartia jatrophae luteipicta Fruhstorfer, 1907 MNCR

Anthanassa drusilla lelex (H. Bates, 1864) MNCR

Page 237: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

232

Anthanassa frisia frisia (Poey, 1832) INBIO

Anthanassa otanes fulviplaga (Butler, 1872) INBIO Er

Antirrhea philoctetes tomasia Butler, 1875 INBIO Er

Archaeoprepona amphimachus amphiktion (Fruhstorfer,

1916) MNCR

Archaeoprepona camilla camilla (Godman & Salvin, 1884) INBIO

Archaeoprepona demophoon gulina (Fruhstorfer, 1904) INBIO

Archaeoprepona demophon centralis (Fruhstorfer, 1905) INBIO

Archaeoprepona meander megabates (Fruhstorfer, 1916) INBIO

Baeotus beotus (Doubleday, [1849]) INBIO

Biblis hyperia hyperia (Cramer, 1779) INBIO

Brassolis isthmia isthmia Bates, 1864 INBIO

Caerois gerdrudtus (Fabricius, 1793) INBIO

Caligo atreus dionysos Fruhstorfer, 1912 INBIO E

Caligo brasiliensis sulanus Fruhstorfer, 1904 INBIO

Caligo illioneus oberon Butler, 1870 MNCR Er

Caligo oedipus oedipus Stichel, 1903 INBIO Er

Caligo oileus scamander (Boisduval, 1870) INBIO

Caligo telamonius memnon (C. Felder & R. Felder, 1867) INBIO Er

Callicore atacama folschveilleri (Attal, 2008) INBIO Er

Callicore lyca aerias (Godman & Salvin, 1883) INBIO Er

Callicore texa titania (Salvin, 1869) INBIO

Callicore tolima bugaba (Staudinger, 1876) INBIO Er

Callithomia hezia hezia (Hewitson, [1854]) MNCR

Castilia eranites (Hewitson, 1857) INBIO

Castilia ofella (Hewitson, [1864]) INBIO

Catoblepia orgetorix championi Bristow, 1981 MNCR

Catoblepia xanthicles (Godman & Salvin, 1881) INBIO Er

Catonephele mexicana Jenkins & R. G. De la Maza, 1985 MNCR

Catonephele numilia esite (R. Felder, 1869) INBIO

Catonephele orites Stichel, 1899 INBIO

Ceratinia tutia (Hewitson, 1852) INBIO

Chloreuptychia arnaca (Fabricius, 1776) INBIO

Chlosyne gaudialis gaudialis (H. Bates, 1864) MNCR

Chlosyne janais janais (Drury, 1782) MNCR

Chlosyne lacinia lacinia (Geyer, 1837) INBIO

Chlosyne narva bonpland (Latreille, [1809]) MNCR

Cissia confusa (Staudinger, 1887) INBIO

Cissia joyceae Singer, DeVries & P. Ehrlich, 1983 MNCR E

Cissia labe (Butler, 1870) INBIO

Magneuptychia libye (Linnaeus, 1767) MNCR

Cissia pompilia (C. Felder & R. Felder, 1867) INBIO

Cissia pseudoconfusa Singer, DeVries & Ehrlich, 1983 INBIO

Cissia similis (Butler, 1867) MNCR

Page 238: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

233

Cithaerias pireta pireta (Stoll, 1780) MNCR

Colobura annulata Willmott, Constantino & J. Hall, 2001 INBIO

Colobura dirce (Linnaeus, 1758) INBIO

Consul fabius cecrops (Doubleday, [1849]) INBIO

Consul panariste jansoni (Salvin, 1871) INBIO

Danaus gilippus thersippus (H. Bates, 1863) MNCR

Danaus plexippus (Linnaeus, 1758) MNCR

Diaethria clymena marchalii (Guérin-Méneville, [1844]) INBIO

Dione juno huascuma (Reakirt, 1866) MNCR

Dircenna dero euchytma (C. Felder & R. Felder, 1865) INBIO

Dircenna olyras relata Butler & Druce, 1872 MNCR

Doxocopa clothilda (C. Felder & R. Felder, 1867) INBIO

Dryadula phaetusa (Linnaeus, 1758) MNCR

Dryas iulia moderata (N. Riley, 1926) MNCR

Dulcedo polita (Hewitson, 1869) INBIO Er

Dynamine hecuba (Schaus, 1913) INBIO E

Dynamine paulina thalassina (Boisduval, 1870) INBIO

Dynamine postverta mexicana d'Almeida, 1952 INBIO

Dynamine sosthenes sosthenes (Hewitson, 1869) INBIO Er

Dynamine tithia salpensa (C. Felder & R. Felder, 1862) INBIO

Dynamine vicaria gillotti A. Hall, 1930 INBIO E

Dynastor macrosiris strix (H. Bates, 1864) INBIO

Ectima erycinoides C. Felder & R. Felder, 1867 INBIO

Emesis fatimella nobilata Stichel, 1910 INBIO

Eresia clio clio (Linnaeus, 1758) INBIO

Eresia emerantia coela H. Druce, 1874 INBIO Er

Eresia eunice mechanitis Godman & Salvin, 1878 INBIO Er

Eresia ithomioides alsina Hewitson, 1869 INBIO

Eryphanis lycomedon (C. Felder & R. Felder, 1862) INBIO

Eueides aliphera gracilis Stichel, 1903 MNCR

Eueides isabella eva (Fabricius, 1793) INBIO

Eueides lybia lybioides Staudinger, 1876 MNCR Er

Eueides lybia olympia (Fabricius, 1793) INBIO Er

Eunica alpais excelsa Godman & Salvin, 1877 INBIO

Euptoieta hegesia meridiania Stichel, 1938 INBIO

Euptychia insolata A. Butler & H. Druce, 1872 INBIO Er

Euptychia jesia Butler, 1869 INBIO

Fountainea eurypyle confusa (A. Hall, 1929) INBIO

Fountainea halice martinezi (J. De la Maza & Díaz, 1978) INBIO

Godyris zavaleta caesiopicta (Niepelt, 1915) MNCR Er

Haematera pyrame (Hübner, [1819]) INBIO Er

Haetera macleannania H. Bates, 1865 INBIO Er

Hamadryas amphinome mexicana (Lucas, 1853) MNCR

Hamadryas arinome arienis (Godman & Salvin, 1883) MNCR

Page 239: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

234

Hamadryas februa ferentina (Godart, [1824]) INBIO

Hamadryas feronia farinulenta (Fruhstorfer, 1916) INBIO

Hamadryas laodamia saurites (Fruhstorfer, 1916) MNCR

Heliconius charithonia vazquezae W. Comstock & F.

Brown, 1950 MNCR

Heliconius cydno chioneus H. Bates, 1864 INBIO Er

Heliconius cydno galanthus H. Bates, 1864 MNCR

Heliconius pachinus Salvin, 1871 INBIO E

Heliconius erato petiverana (E. Doubleday, 1847) MNCR

Heliconius hecale zuleika Hewitson, 1854 MNCR

Heliconius hecalesia formosus H. Bates, 1866 INBIO Er

Heliconius melpomene rosina Boisduval, 1870 MNCR Er

Heliconius sapho leuce Doubleday, 1847 INBIO

Heliconius sara fulgidus Stichel 1906 MNCR

Hermeuptychia hermes (Fabricius, 1775) MNCR

Heterosais edessa (Hewitson, [1855]) INBIO

Heterosais giulia cadra(Hewitson, [1855]) INBIO Er

Historis acheronta acheronta (Fabricius, 1775) INBIO

Historis odius dious Lamas, 1995 MNCR

Hypna clytemnestra negra C. Felder & R. Felder, 1862 MNCR

Hypoleria lavinia cassotis (H. Bates, 1864) MNCR

Hyposcada virginiana evanides Haensch, 1909 MNCR E

Hypothyris euclea valora (Haensch, 1909) INBIO

Ithomia diasia hippocrenis H. Bates, 1866 MNCR Er

Ithomia heraldica H. Bates, 1966 INBIO Er

Ithomia jucunda bolivari Schaus, 1913 INBIO Er

Ithomia patilla Hewitson, 1852 INBIO

Janatella leucodesma (C. Felder & R. Felder, 1861) MNCR

Junonia evarete (Cramer, 1779) MNCR

Laparus doris viridis (Staudinger, 1885) INBIO

Lycorea halia atergatis E. Doubleday [1847] INBIO E

Magneuptychia agnata (Schaus, 1913) INBIO E

Magneuptychia libye (Linnaeus, 1767) INBIO

Magneuptychia tiessa (Hewitson, 1869) INBIO Er

Marpesia berania fruhstorferi (Seitz, 1914) INBIO

Marpesia chiron (Fabricius, 1775) INBIO

Marpesia furcula (Fabricius, 1793) INBIO Er

Marpesia livius alcibiades (Staudinger, 1876) INBIO Er

Marpesia merops (Doyère, [1840]) MNCR

Marpesia petreus (Cramer, 1776) MNCR

Mechanitis lysimnia labotas Distant, 1876 INBIO E

Mechanitis menapis saturata Godman, 1901 INBIO

Mechanitis polymnia isthmia H. Bates, 1863 MNCR Er

Megeuptychia antonoe (Cramer, 1775) INBIO

Page 240: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

235

Melinaea lilis imitata H. Bates, 1864 INBIO

Memphis anna elina (Staudinger, 1897) INBIO Er

Memphis artacaena (Hewitson, 1869) INBIO

Memphis aulica (Röber, 1916) INBIO E

Memphis aureola (H. Bates, 1866) INBIO

Memphis cleomestra ada (A. Butler, 1875) INBIO Er

Memphis glauce centralis (Röber, 1916) INBIO

Memphis mora orthesia (Godman & Salvin, 1884) INBIO

Memphis moruus boisduvali (W. Comstock, 1961) INBIO

Memphis nenia (H. Druce, 1877) MNCR

Memphis philumena indigotica (Salvin, 1869) INBIO Er

Memphis proserpina (Salvin, 1869) INBIO

Morpho cypris bugaba Westwood, 1851 INBIO Er

Morpho deidamia polybaptus Butler, 1875 INBIO Er

Morpho helenor narcissus Staudinger, 1887 MNCR

Morpho menelaus amathonte Deyrolle, 1860 MNCR

Morpho theseus heraldica Niepelt, 1927 INBIO Er

Myscelia cyaniris cyaniris Doubleday, [1848] MNCR

Myscelia ethusa pattenia Butler & H. Druce, 1872 INBIO

Myscelia leucocyana smalli Jenkins, 1984 INBIO Er

Napeogenes tolosa amara Godman, 1899 MNCR Er

Nessaea aglaura aglaura (Doubleday, [1848]) INBIO

Nica flavilla canthara (Doubleday, 1849) INBIO

Oleria paula (Weymer, 1883) (Typical segregate) MNCR

Oleria rubescens (Butler & H. Druce, 1872) MNCR Er

Opsiphanes bogotanus alajuela Bristow, 1991 MNCR E

Opsiphanes cassina chiriquensis Stichel, 1902 MNCR Er

Opsiphanes invirae cuspidatus Stichel, 1904 MNCR Er

Opsiphanes quiteria quirinus Godman & Salvin, 1881 INBIO

Opsiphanes zelotes zelotes Hewitson, 1873 INBIO

Pareuptychia metaleuca (Boisduval, 1870) INBIO

Pareuptychia ocirrhoe (Fabricius, 1776) INBIO

Parides eurimedes mylotes (H. Bates, 1861) INBIO

Philaethria diatonica (Fruhstorfer, 1912) INBIO

Pierella helvina incanescens Godman & Salvin, 1877 MNCR

Pierella luna luna (Fabricius, 1793) INBIO

Prepona dexamenus Hopffer, 1874 INBIO

Prepona laertes octavia Fruhstorfer, 1905 INBIO

Prepona pylene gnorima H. Bates, 1865 INBIO

Pseudodebis zimri (A. Butler, 1869) INBIO

Pseudoscada timna saturata (Staudinger, 1885) INBIO Er

Pteronymia parva (Salvin, 1869) INBIO Er

Pyrrhogyra crameri Aurivillius, 1882 MNCR Er

Pyrrhogyra otolais otolais H. Bates, 1864 MNCR

Page 241: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

236

Scada zibia xanthina (H. Bates, 1866) MNCR Er

Selenophanes josephus excultus Stichel, 1902 INBIO Er

Siderone galanthis (Cramer, 1775) INBIO

Siproeta epaphus epaphus (Latreille, 1813) INBIO

Siproeta stelenes biplagiata (Fruhstorfer, 1907) MNCR

Smyrna blomfildia datis Fruhstorfer, 1908 INBIO

Taygetis laches (Fabricius, 1793) INBIO

Taygetis rufomarginata Staudinger, 1888 INBIO Er

Taygetis sosis Hopffer, 1874 INBIO

Taygetis thamyra (Cramer, 1779) MNCR

Taygetis uzza Butler, 1869 INBIO

Taygetomorpha celia (Cramer, 1779) INBIO

Tegosa anieta anieta (Hewitson, 1864) INBIO

Temenis laothoe (Cramer, 1777) MNCR

Thyridia psidii melantho H. Bates, 1866 INBIO

Tigridia acesta (Linnaeus, 1758) MNCR

Tithorea tarricina pinthias Godman & Salvin, 1878 MNCR Er

Yphthimoides renata (Stoll, 1780) INBIO

Zaretis isidora (Cramer, 1779) INBIO

Zaretis itys itys (Cramer, 1777) MNCR

MARIPOSAS NOCTURNAS

Familia/ Especie Fuente

Aididae Aidos perfusa INBIO

Arctiidae Aclytia albistriga INBIO

Aclytia heber INBIO

Aclytia punctata INBIO

Aclytia ventralis INBIO

Agaraea minuta INBIO

Agaraea semivitrea INBIO

Agylla argentifera INBIO

Agylla asra INBIO

Agylla exscissa INBIO

Amaxia apyga INBIO

Amaxia beata INBIO

Amaxia chaon INBIO

Amaxia lepida INBIO

Amaxia pandama INBIO

Amaxia pardalis INBIO

Ammalo helops INBIO

Amphelarctia priscilla INBIO

Amycles anthracina INBIO

Anaulosia sp. INBIO

Antichloris eriphia INBIO

Antichloris viridis INBIO

Aptilosia crocea INBIO

Apyre separata INBIO

Araeomolis rhodographa INBIO

Arctiarpia mossi INBIO

Atyphopsis sp. INBIO

Balbura dorsisigna INBIO

Balbura fasciata INBIO

Balbura intervenata INBIO

Baritius eleutheroides INBIO

Belemnia inaurata INBIO

Bertholdia albipunctas INBIO

Bertholdia fumida INBIO

Biturix venosata INBIO

Page 242: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

237

Calodesma maculifrons INBIO

Castrica phalaenoides INBIO

Cercopimorpha sylva INBIO

Chetone angulosa INBIO

Chetone ithomia INBIO

Chrysostola mellita INBIO

Chrysostola moza INBIO

Coreura phoenicides INBIO

Correbia affinis INBIO

Correbia undulata INBIO

Correbidia costinotata INBIO

Correbidia elegans INBIO

Correbidia germana INBIO

Correbidia striata INBIO

Correbidia striata INBIO

Cosmosoma auge INBIO

Cosmosoma caecum INBIO

Cosmosoma cingulatum INBIO

Cosmosoma festivum INBIO

Cosmosoma galatea INBIO

Cosmosoma impar INBIO

Cosmosoma metallescens INBIO

Cosmosoma orathidia INBIO

Cosmosoma pudicum INBIO

Cosmosoma saron INBIO

Cosmosoma semifulva INBIO

Cosmosoma stibostictum INBIO

Cosmosoma teuthras INBIO

Cosmosoma xanthostictum INBIO

Cosmosoma zurcheri INBIO

Cratoplastis diluta INBIO

Cresera annulata INBIO

Cyanarctia flavinigra INBIO

Cyanopepla submacula INBIO

Delphyre testacea INBIO

Dinia eagrus INBIO

Diospage carilla INBIO

Diospage chrysobasis INBIO

Disoidemata sp. INBIO

Dolichesia falsimonia INBIO

Dycladia emerita INBIO

Dycladia felderi INBIO

Dycladia vitrina INBIO

Dysschema jansonis INBIO

Dysschema leucophaea INBIO

Dysschema magdala INBIO

Dysschema panamensis INBIO

Dysschema perplexa INBIO

Dysschema salome INBIO

Dysschema viuda INBIO

Ecdemus obscurata INBIO

Elysius conspersus INBIO

Elysius discoplaga INBIO

Elysius nr. discoplaga INBIO

Emurena tripunctata INBIO

Epanycles imperialis INBIO

Epeiromulona icterinus INBIO

Epeiromulona lephina INBIO

Epidesma ursula INBIO

Episcepsis capysca INBIO

Episcepsis demonis INBIO

Episcepsis gnomoides INBIO

Episcepsis hypoleuca INBIO

Episcepsis lenaeus INBIO

Episcepsis moloneyi INBIO

Episcepsis thetis INBIO

Episcepsis venata INBIO

Episcepsis vinasia INBIO

Epitalara commixta INBIO

Eriphioides fastidiosa INBIO

Eucereon aeolum INBIO

Eucereon atrigutta INBIO

Eucereon aurantiaca INBIO

Eucereon centrale INBIO

Eucereon latifascia INBIO

Eucereon maia INBIO

Eucereon obscurum INBIO

Eucereon relegata INBIO

Eucereon rosadora INBIO

Eucereon tessellata INBIO

Eucereon varium INBIO

Eucereon venosa INBIO

Eupseudosoma aberrans INBIO

Evius cochenouri INBIO

Evius hippia INBIO

Glaucostola guttipalpis INBIO

Glaucostola metaxantha INBIO

Gymnelia colona INBIO

Page 243: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

238

Gymnelia jansonis INBIO

Gymnelia nobilis INBIO

Gymnelia salvini INBIO

Haemaphlebiella venata INBIO

Halysidota grandis INBIO

Halysidota intensa INBIO

Halysidota interlineata INBIO

Halysidota orientalis INBIO

Halysidota pectenella INBIO

Halysidota sannionis INBIO

Halysidota sp. INBIO

Halysidota underwoodi INBIO

Heliactinidia sitia INBIO

Homoeocera stictosoma INBIO

Hyaleucerea sp. INBIO

Hyalurga fenestra INBIO

Hyalurga sixola INBIO

Hyalurga sora INBIO

Hyalurga urioides INBIO

Hyda basilutea INBIO

Hypercompe ecpantherioides INBIO

Hypercompe laeta INBIO

Hypercompe perplexa INBIO

Hypercompe sp. INBIO

Hyperthaema haemacta INBIO

Hypocharis clusia INBIO

Hypocrita albimacula INBIO

Hypocrita arcaei INBIO

Hypocrita reedia INBIO

Hyponerita tipolis INBIO

Ichoria sp. INBIO

Idalus aleteria INBIO

Idalus carinosa INBIO

Idalus crinis INBIO

Idalus critheis INBIO

Idalus dares INBIO

Idalus fasciipuncta INBIO

Idalus herois INBIO

Idalus vitrea INBIO

Illice biota INBIO

Illice opulentana INBIO

Illice tessellata INBIO

Isanthrene crabroniformis INBIO

Isanthrene felderi INBIO

Ischnognatha leucapera INBIO

Isostola nigrivenata INBIO

Ixylasia ciarana INBIO

Leucanopsis cedon INBIO

Leucanopsis flavorufa INBIO

Leucanopsis stipulata INBIO

Lophocampa atrimaculata INBIO

Lophocampa catenulata INBIO

Lophocampa citrina INBIO

Lophocampa debilis INBIO

Lophocampa maroniensis INBIO

Lophocampa modesta INBIO

Lophocampa subannula INBIO

Loxophlebia davisi INBIO

Loxophlebia egregia INBIO

Lycomorphodes correbioides INBIO

Lycomorphodes sordida INBIO

Macrocneme adonis INBIO

Macrocneme cabimensis INBIO

Macrocneme iole INBIO

Macrocneme lades INBIO

Macroptila monstralis INBIO

Macroptila nubecula INBIO

Melese incertus INBIO

Melese laodamia INBIO

Melese monima INBIO

Melese nr. flavimaculata INBIO

Melese sixola INBIO

Metallosia nidens INBIO

Metastatia pyrrhorhaea INBIO

Metaxanthia atribasis INBIO

Munona iridescens INBIO

Mydromera notochloris INBIO

Myrmecopsis ichneumonea INBIO

Napata albiplaga INBIO

Napata flaviceps INBIO

Napata leucotelus INBIO

Napata walkeri INBIO

Neonerita dorsipuncta INBIO

Neonerita intorta INBIO

Neritos leucoplaga INBIO

Nodozana picturata INBIO

Notarctia proxima INBIO

Nudur fractivittarum INBIO

Page 244: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

239

Nyridela xanthocera INBIO

Ochrodota marina INBIO

Odozana desepta INBIO

Odozana sixola INBIO

Odozana unica INBIO

Opharus consimilis INBIO

Ordishia godmani INBIO

Ordishia rutila INBIO

Ormetica ataenia INBIO

Ormetica guapisa INBIO

Ormetica maura INBIO

Ormetica metallica INBIO

Ormetica rothschildi INBIO

Ormetica sicilia INBIO

Pachydota albiceps INBIO

Pachydota saduca INBIO

Pareuchaetes insulata INBIO

Pelochyta affinis INBIO

Pelochyta arontes INBIO

Pelochyta misera INBIO

Pelochyta ruficollis INBIO

Pheia elegans INBIO

Phoenicoprocta sanguinea INBIO

Poliopastea auripes INBIO

Poliopastea nr. esmeralda INBIO

Pompiliodes sp. INBIO

Prepiella aurea INBIO

Prepiella pexicera INBIO

Pseudohyaleucerea vulnerata INBIO

Pseudomya melanthoides INBIO

Pseudophaloe cerealia INBIO

Pseudophaloe helotes INBIO

Psilopleura dolens INBIO

Psoloptera thoracica INBIO

Psychophasma erosa INBIO

Rhabdatomis cora INBIO

Rhipha chionoplaga INBIO

Rhipha flammans INBIO

Rhynchopyga flavicollis INBIO

Robinsonia bartolana INBIO

Robinsonia deiopea INBIO

Robinsonia dewitzi INBIO

Robinsonia fogra INBIO

Sarosa mora INBIO

Saurita afflicta INBIO

Saurita costaricae INBIO

Saurita fumosa INBIO

Saurita phoenicosticta INBIO

Saurita rubripuncta INBIO

Saurita sanguinea INBIO

Saurita stryma INBIO

Saurita tipulina INBIO

Scaptius obscurata INBIO

Sciopsyche tropica INBIO

Selenarctia flavidorsata INBIO

Selenarctia schausi INBIO

Sutonocrea reducta INBIO

Symphlebia hyalina INBIO

Symphlebia ipsea INBIO

Symphlebia tessellata INBIO

Syntomeida melanthus INBIO

Syntrichura reba INBIO

Talara bombycia INBIO

Talara cara INBIO

Talara esperanza INBIO

Talara lepida INBIO

Talara mona INBIO

Talara synnephela INBIO

Thyone grisescens INBIO

Thysanoprymna hampsoni INBIO

Trichromia cardinalis INBIO

Trichromia cotes INBIO

Trichromia lophosticta INBIO

Trichromia nr. rhodocraspis INBIO

Trichromia parnelli INBIO

Tricypha imperialis INBIO

Turuptiana obliqua INBIO

Utetheisa ornatrix INBIO

Virbia hypophaea INBIO

Virbia orola INBIO

Virbia thersites INBIO

Viviennea ardesiaca INBIO

Viviennea tegyra INBIO

Watsonidia reimona INBIO

Xenosoma nicander INBIO

Hedilidae Macrosoma albida INBIO

Macrosoma bahiata INBIO

Page 245: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

240

Macrosoma cascaria INBIO

Macrosoma conifera INBIO

Macrosoma heliconiaria INBIO

Macrosoma hyacinthina INBIO

Macrosoma intermedia INBIO

Macrosoma lucivittata INBIO

Macrosoma rubedinaria INBIO

Macrosoma semiermis INBIO

Macrosoma tipulata INBIO

Bombycidae Anticla antica INBIO

Olceclostera indentata INBIO

Anticla antica INBIO

Apatelodes adrastia INBIO

Apatelodes albipunctata INBIO

Apatelodes erotina INBIO

Apatelodes firmiana INBIO

Apatelodes lapitha INBIO

Apatelodes merlona INBIO

Apatelodes pandara INBIO

Apatelodes satellitia INBIO

Apatelodes tuisa INBIO

Colla rhodophe INBIO

Drepatelodes umbrilinea INBIO

Ephoria lybia INBIO

Epia casnonia INBIO

Epia muscosa INBIO

Olceclostera amoria INBIO

Olceclostera indentata INBIO

Olceclostera irrorata INBIO

Olceclostera nigripuncta INBIO

Quentalia chromana INBIO

Quentalia ephonia INBIO

Quentalia numalia INBIO

Quentalia surynorta INBIO

Tamphana marmorea INBIO

Zanola verago INBIO

Castnidae Amauta cacica INBIO

Castniomera INBIO

Castniomera atymnius INBIO

Castniomera humboldti INBIO

Divana diva INBIO

Leucocastnia licus INBIO

Choreutidae Hemorophila tristis INBIO

Rhobonda gaurisana INBIO

Brenthia monolychna INBIO

Hemerophila houttuinialis INBIO

Hemerophila tristis INBIO

Rhobonda gaurisana INBIO

Tortyra cuprinella INBIO

Tortyra ferratella INBIO

Tortyra malacozona INBIO

Tortyra ferratela INBIO

Crambidae Agathodes designalis INBIO

Anarmodia nebulosalis INBIO

Apilocrocis excelsalis INBIO

Apilocrocis glaucosia INBIO

Apogeshna acestealis INBIO

Argyractoides albibasalis INBIO

Argyractoides leucogonialis INBIO

Argyractoides sp.1 INBIO

Arthromastix lauralis INBIO

Asturodes fimbriauralis INBIO

Ategumia dilecticolor INBIO

Ategumia matutinalis INBIO

Atomopteryx pterophoralis INBIO

Aulacodes hodevalis INBIO

Azochis mactalis INBIO

Azochis ruscialis INBIO

Blepharomastix colubralis INBIO

Blepharomastix costaliparilis INBIO

Blepharomastix nr. schistisemalis INBIO

Blepharomastix rufilinealis INBIO

Bocchoris marucalis INBIO

Bocchoropsis plenilinealis INBIO

Ceratocilia liberalis INBIO

Ceratocilia sixolalis INBIO

Ceratoclasis delimitalis INBIO

Cirrhocephalina sp. INBIO

Coenostolopsis apicalis INBIO

Compacta hirtalis INBIO

Conchylodes arcifera INBIO

Conchylodes bryophilalis INBIO

Conchylodes grammaphora INBIO

Conchylodes nolkenialis INBIO

Page 246: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

241

Conchylodes ovulalis INBIO

Conchylodes platinalis INBIO

Condylorrhiza vestigialis INBIO

Desmia bajulalis INBIO

Desmia clarkei INBIO

Desmia melanopalis INBIO

Desmia tages INBIO

Desmia ufeus INBIO

Desmia vulcanalis INBIO

Diacme mopsalis INBIO

Diaphania beckeri INBIO

Diaphania eumeusalis INBIO

Diaphania exclusalis INBIO

Diaphania glauculalis INBIO

Diaphania latilimbalis INBIO

Diaphania praxialis INBIO

Diaphania superalis INBIO

Diathrausta cacalis INBIO

Dichocrocis sabatalis INBIO

Dichogama prognealis INBIO

Dismidila drepanoides INBIO

Erilusa leucoplagalis INBIO

Glaphyria citronalis INBIO

Glyphodes rubrocinctalis INBIO

Glyphodes sibillalis INBIO

Goniorhynchus hampsoni INBIO

Goniorhynchus salaconalis INBIO

Gonocausta zephyralis INBIO

Hahncappsia mellinalis INBIO

Hahncappsia nigripes INBIO

Hahncappsia spp INBIO

Heptalitha argyractalis INBIO

Heptalitha enareralis INBIO

Herpetogramma agavealis INBIO

Herpetogramma decora INBIO

Herpetogramma phaeopteralis INBIO

Hositea bicincta INBIO

Hoterodes ausonia INBIO

Hymenia perspectalis INBIO

Lamprosema brunnealis INBIO

Lamprosema pelealis INBIO

Leucochroma corope INBIO

Lipocosma albibasalis INBIO

Lipocosma calla INBIO

Lygropia nr. tripunctata INBIO

Lypotigris reginalis INBIO

Maruca vitrata INBIO

Massepha lupa INBIO

Megastes grandalis INBIO

Megastes praxiteles INBIO

Megastes pusialis INBIO

Mesocondyla tarsibarbalis INBIO

Micromartinia mnemusalis INBIO

Microphysetica hermeasalis INBIO

Microthyris anormalis INBIO

Microthyris prolongalis INBIO

Midila daphne INBIO

Midila soror INBIO

Mimophobetron pyropsalis INBIO

Neoleucinodes imperialis INBIO

Neoleucinodes nr. prophetica INBIO

Neurophyseta albinalis INBIO

Neurophyseta dasymalis INBIO

Neurophyseta mollitalis INBIO

Neurophyseta renata INBIO

Nonazochis graphialis INBIO

Omiodes alboanalis INBIO

Omiodes confusalis INBIO

Omiodes croceiceps INBIO

Omiodes cuniculalis INBIO

Omiodes fulvicauda INBIO

Omiodes hallwachsae INBIO

Omiodes humeralis INBIO

Omiodes indicata INBIO

Omiodes martyralis INBIO

Omiodes ochracea INBIO

Omiodes seminitidalis INBIO

Omiodes spoliatalis INBIO

Oxyelophila necomalis INBIO

Oxyelophila puralis INBIO

Palpita jairusalis INBIO

Palpita 'venatalis' INBIO

Pantographa expansalis INBIO

Pantographa limata INBIO

Pantographa suffusalis INBIO

Parambia gnomosynalis INBIO

Parapediasia tenuistrigata INBIO

Petrophila amethystina INBIO

Page 247: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

242

Petrophila auspicatalis INBIO

Petrophila complicatalis INBIO

Petrophila mignonalis INBIO

Petrophila nr. complicatalis INBIO

Petrophila parvissimalis INBIO

Petrophila triumphalis INBIO

Phaedropsis leialis INBIO

Phostria cyrisalis INBIO

Phostria euagra INBIO

Phostria latiapicalis INBIO

Phostria mapetalis INBIO

Phostria metalobalis INBIO

Phostria rufalis INBIO

Phostria temira INBIO

Phryganodes plicatalis INBIO

Pilocrocis cryptalis INBIO

Pilocrocis cyrisalis INBIO

Pilocrocis musalis INBIO

Pilocrocis ramentalis INBIO

Pilocrocis xanthozonalis INBIO

Plectrona dohrnii INBIO

Pleuroptya silicalis INBIO

Polygrammodes elevata INBIO

Polygrammodes fenestrata INBIO

Polygrammodes hartigi INBIO

Polygrammodes hercules INBIO

Polygrammodes nervosa INBIO

Polygrammodes rufinalis INBIO

Praeacrospila melanoproctis INBIO

Prenesta fenestrinalis INBIO

Prenesta latifascialis INBIO

Prenesta scyllalis INBIO

Psara pargialis INBIO

Pseudopyrausta nr.acutangulalis INBIO

Pyrausta aurea INBIO

Pyrausta xanthomela INBIO

Radessa pardalota INBIO

Rhectosemia multifarialis INBIO

Rhectosemia viriditincta INBIO

Salbia lotanalis INBIO

Samea ecclesialis INBIO

Siga pyronia INBIO

Sisyracera subulalis INBIO

Sparagmia gonoptera INBIO

Spilomela minoralis INBIO

Spoladea recurvalis INBIO

Syllepis hortalis INBIO

Syllepte amando INBIO

Syllepte dialis INBIO

Syllepte laticalis INBIO

Syllepte nr.amando INBIO

Syllepte nr.nitidalis INBIO

Syllepte pactolalis INBIO

Syllepte philetalis INBIO

Syllepte strigicincta INBIO

Synclera jarbusalis INBIO

Syngamia dilutalis INBIO

Syngamia florella INBIO

Syngamilyta apicolor INBIO

Terastia meticulosalis INBIO

Trichaea hades INBIO

Trichaea pilicornis INBIO

Undulambia polystichalis INBIO

Usingeriessa symphonalis INBIO

Dalceridae Acraga coa INBIO

Acraga infusa INBIO

Acraga isothea INBIO

Dalcerides alba INBIO

Dalcerides bicolor INBIO

Dalcerides dulcicola INBIO

Dalcerides gugelmanni INBIO

Paracraga argentea INBIO

Elachistidae Cerconota "ociaphilina" INBIO

Chlamydastis orion INBIO

Ethmia catapeltica INBIO

Ethmia lichyi INBIO

Ethmia ungulatella INBIO

Loxotoma elegans INBIO

Phelotropa oenodes INBIO

Philtronoma roseicorpus INBIO

Timocratica leucocapna INBIO

Sphingidae Adhemarius daphne INBIO

Adhemarius gannascus MNCR

Adhemarius palmeri INBIO

Adhemarius ypsilon MNCR

Page 248: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

243

Aellopos ceculus INBIO

Aellopos fadus MNCR

Aellopos titan MNCR

Aellopus ceculus INBIO

Aellopus titan INBIO

Amphimoea walkeri INBIO

Amphonyx duponchel INBIO

Amphonyx lucifer INBIO

Callionima denticulata MNCR

Callionima falcifera MNCR

Callionima innus MNCR

Callionima nomius INBIO

Callionima pan INBIO

Callionima parce MNCR

Cautethia spuria INBIO

Cocytius antaeus INBIO

Cocytius duponchel MNCR

Cocytius lucifer INBIO

Enyo cavifer INBIO

Enyo lugubris MNCR

Enyo ocypete MNCR

Erinnyis alope INBIO

Erinnyis ello MNCR

Erinnyis oenotrus MNCR

Erinnys alope MNCR

Erynnis tristis tatius INBIO

Eumorpha anchemolus INBIO

Eumorpha capronnieri MNCR

Eumorpha fasciatus INBIO

Eumorpha labruscae INBIO

Eumorpha megaeacus INBIO

Eumorpha obliquus INBIO

Eumorpha phorbas INBIO

Eumorpha satellitia INBIO

Eumorpha triangulum MNCR

Eumorpha vitis INBIO

Eupyrrhoglossum sagra MNCR

Hemeroplanes ornatus INBIO

Hemeroplanes triptolemus INBIO

Isognathus scyron INBIO

Lintneria merops INBIO

Madoryx bubastus MNCR

Madoryx ochus INBIO

Madoryx oiclus MNCR

Madoryx pluto INBIO

Madoryx plutonius MNCR

Manduca albiplaga MNCR

Manduca corallina MNCR

Manduca dalica INBIO

Manduca florestan MNCR

Manduca hannibal INBIO

Manduca lichenea INBIO

Manduca occulta INBIO

Manduca ochus INBIO

Manduca pellenia MNCR

Manduca rustica INBIO

Neococytius cluentius MNCR

Nycerix stuarti INBIO

Nyceryx coffaeae MNCR

Nyceryx riscus INBIO

Nyceryx stuarti MNCR

Nyceryx tacita MNCR

Oryba achemenides MNCR

Oryba kadeni MNCR

Pachilia ficus INBIO

Pachilia resumens MNCR

Pachylia darceta MNCR

Pachylia ficus MNCR

Pachylia syces INBIO

Pachylioides rusumens MNCR

Perigonia ilus INBIO

Perigonia lusca MNCR

Protambulyx euricles MNCR

Protambulyx strigilis MNCR

Pseudosphinx tetrio MNCR

Stolidoptera tachasara INBIO

Unzela japix INBIO

Xylophanes amadis INBIO

Xylophanes anubus MNCR

Xylophanes belti MNCR

Xylophanes ceratomioides MNCR

Xylophanes chiron INBIO

Xylophanes cthulhu INBIO

Xylophanes cyrene INBIO

Xylophanes godmani INBIO

Xylophanes guianensis INBIO

Xylophanes hannemanni INBIO

Xylophanes jocasta INBIO

Page 249: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

244

Xylophanes libya MNCR

Xylophanes loelia MNCR

Xylophanes pistacina MNCR

Xylophanes pluto MNCR

Xylophanes porcus MNCR

Xylophanes tersa INBIO

Xylophanes thyelia MNCR

Xylophanes titana INBIO

Xylophanes tyndarus INBIO

Xylophanes undata MNCR

Xylophanes zurcheri MNCR

Saturnidae Adeloneivaia boisduvalii MNCR

Adeloneivaia jason INBIO

Aphrissa boisduvalii INBIO

Arsenura armida INBIO

Arsenura archianassa INBIO

Arsenura armida MNCR

Arsenura batesii INBIO

Automeris banus INBIO

Automeris belti MNCR

Automeris celata INBIO

Automeris dagmarae INBIO

Automeris durchartrei MNCR

Automeris exigua INBIO

Automeris fieldi MNCR

Automeris hamata MNCR

Automeris janus MNCR

Automeris metzli INBIO

Automeris pallidior INBIO

Automeris phrynon INBIO

Automeris postalbida INBIO

Automeris tridens INBIO

Automeris zugana MNCR

Caio championi MNCR

Cerodirphia avenata INBIO

Citheronia bellavista MNCR

Citheronia collaris MNCR

Copaxa curvilínea MNCR

Copaxa moinieri INBIO

Copaxa multifenestrata INBIO

Copiopteryx semiramis INBIO

Dirphia horcana INBIO

Dysdaemonia boreas MNCR

Eacles imperiales decoris MNCR

Eacles masoni INBIO

Eacles ormondei MNCR

Gamelia musta INBIO

Gamelia septentrionalis INBIO

Hylesia aeneides MNCR

Hylesia annulata INBIO

Hylesia continua INBIO

Hylesia dalina INBIO

Hylesia frigida INBIO

Hylesia invidiosa INBIO

Hylesia rosacea INBIO

Hylesia rubrifrons INBIO

Hylesia rufipes INBIO

Hylesia umbrata MNCR

Hyperchiria nausica MNCR

Lonomia electra MNCR

Molippa simillima INBIO

Othorene intermedia INBIO

Othorene purpurascens INBIO

Oxytenis beprea MNCR

Oxytenis modestia MNCR

Oxytenis naemia INBIO

Oxytenis nubila MNCR

Periga cluacina INBIO

Periphoba arcaei MNCR

Pseudautomeris irene INBIO

Pseudodirphia regia MNCR

Ptiloscola dargei MNCR

Rhescyntis hippodamia MNCR

Rothschildia erycina MNCR

Rothschildia erycina nigrescens INBIO

Rothschildia lebeau inca INBIO

Rothschildia orizaba MNCR

Rothschildia triloba MNCR

Rothschilida lebeau MNCR

Syssphinx colla INBIO

Syssphinx molina INBIO

Syssphinx quadralineata INBIO

Therinia transversaria MNCR

Titaea tamerlan MNCR

Lasiocampidae Euglyphis albigrisea INBIO

Euglyphis amathuria INBIO

Page 250: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

245

Euglyphis barda INBIO

Euglyphis braganza INBIO

Euglyphis braganzoides INBIO

Euglyphis carola INBIO

Euglyphis celebris INBIO

Euglyphis charax INBIO

Euglyphis definita INBIO

Euglyphis directa INBIO

Euglyphis gera INBIO

Euglyphis inflata INBIO

Euglyphis laronia INBIO

Euglyphis larunda INBIO

Euglyphis lepta INBIO

Euglyphis lola INBIO

Euglyphis maria INBIO

Euglyphis melancholica INBIO

Euglyphis nebula INBIO

Euglyphis necopina INBIO

Euglyphis ornata INBIO

Euglyphis phyllis INBIO

Euglyphis rundala INBIO

Euglyphis scripturata INBIO

Euglyphis sonia INBIO

Euglyphis submarginalis INBIO

Euglyphis thyatira INBIO

Euglyphis varma INBIO

Euglyphis zurcheri INBIO

Nesara caramina INBIO

Nesara casada INBIO

Titya bella INBIO

Tolype caieta INBIO

Tolype nana INBIO

Tolype perplexa INBIO

Tolype primitiva INBIO

Tytocha lineata INBIO

Limacodidae Acharia horrida INBIO

Acharia nesea INBIO

Acharia ophelians INBIO

Acharia sarans INBIO

Epiperola grandiosa INBIO

Epiperola vafera INBIO

Euclea bidiscalis INBIO

Euclea buscki INBIO

Euclea costaricana INBIO

Euclea distrahens INBIO

Euclea mesoamericana INBIO

Euclea norba INBIO

Euclea plugma INBIO

Euclea zygia INBIO

Euphobetron aquapennis INBIO

Euprosterna elaea INBIO

Euprosterna hosia INBIO

Euprosterna wemilleri INBIO

Narosopsis iangauldi INBIO

Natada fusca INBIO

Natada incandescens INBIO

Natada lalogamezi INBIO

Natada michorta INBIO

Natada nindla INBIO

Natada singulara INBIO

Paleophobetron perornata INBIO

Parasa viridogrisea INBIO

Perola repetita INBIO

Perola sericea INBIO

Perola villosipes INBIO

Phobetron hipparchia INBIO

Semyra bella INBIO

Semyra cupreitincta INBIO

Semyra finita INBIO

Semyra irena INBIO

Talima aurora INBIO

Talima rubicolor INBIO

Tanadema neutra INBIO

Vipsophobetron marisa INBIO

Lymantriidae Sarcina purpurascens INBIO

Thagona tibialis INBIO

Megalopygidae Aithorape roseicornis INBIO

Coamorpha innoxia INBIO

Hysterocladia eriphua INBIO

Macara argentea INBIO

Megalopyge albicolis INBIO

Megalopyge opercularis INBIO

Mesoscia dyari INBIO

Mesoscia terminata INBIO

Norape nevermanni INBIO

Page 251: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

246

Podalia orsilocha INBIO

Podalia thanathos INBIO

Podalia tympania INBIO

Podalia walkerensis INBIO

Thoscora acca INBIO

Trosia dimas INBIO

Trosia nigropunctigera INBIO

Mimallonidae Bedosia ligina INBIO

Cicinnus acuta INBIO

Cicinnus forbesi INBIO

Cicinnus joanna INBIO

Cicinnus motagus INBIO

Druentica sp. INBIO

Lacosoma briasia INBIO

Lacosoma valva INBIO

Trogoptera rumina INBIO

Zaphanta infantilis INBIO

Notodontidae Anita basipuncta INBIO

Anita divisa INBIO

Ankale mixta INBIO

Antaea lichyi INBIO

Antiopha modica INBIO

Antiopha multilinea INBIO

Apela divisa INBIO

Apela dubiosa INBIO

Apela neobule INBIO

Arhacia lignaris INBIO

Azaxia dyari INBIO

Bahaia empirica INBIO

Bardaxima lucilinea INBIO

Brachyglene schausi INBIO

Calledema argenta INBIO

Calledema contingata INBIO

Calledema humboldti INBIO

Calledema marmorea INBIO

Cerura dandon INBIO

Cerura laqueata INBIO

Cerura rarata INBIO

Chliara croesus INBIO

Chliaroides svidberti INBIO

Colax phocus INBIO

Crinodes besckei INBIO

Crinodes ritsemae INBIO

Crinodes striolata INBIO

Dasylophia maxtla INBIO

Dicentria rustica INBIO

Dicentria vallima INBIO

Dicentria violacens INBIO

Didugua argentilinea INBIO

Dioptis longipenis INBIO

Disphragis baracoana INBIO

Disphragis bochica INBIO

Disphragis delecta INBIO

Disphragis gelduba INBIO

Disphragis lama INBIO

Disphragis ligneata INBIO

Disphragis livida INBIO

Disphragis medina INBIO

Disphragis mephitis INBIO

Disphragis meretricia INBIO

Disphragis mullinsi INBIO

Disphragis notabilis INBIO

Disphragis perplexa INBIO

Disphragis plebeia INBIO

Disphragis poulsoni INBIO

Disphragis proba INBIO

Disphragis splendens INBIO

Disphragis tharis INBIO

Disphragis viridiflava INBIO

Drastoma dardania INBIO

Draudtargia intermedia INBIO

Drugera mimica INBIO

Drugera morona INBIO

Dunama angulinea INBIO

Elasmia astuta INBIO

Elymiotis attenuata INBIO

Elymiotis corana INBIO

Eragisa barnesi INBIO

Eragisa sabulosa INBIO

Erbessa salvini INBIO

Euharpyia comita INBIO

Farigia foliata INBIO

Farigia gamarra INBIO

Farigia montana INBIO

Farigia sagana INBIO

Farigia vecina INBIO

Page 252: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

247

Hadesina caerulescens INBIO

Hapigia annulata INBIO

Hapigia denhezi INBIO

Hapigia nodicornis INBIO

Hapigia repandens INBIO

Hapigia ribbei INBIO

Hapigia simplex INBIO

Hapigiodes frederica INBIO

Hapigiodes sigifredomarini INBIO

Hardingia livida INBIO

Hardingia maximespina INBIO

Hemiceras affinis INBIO

Hemiceras alba INBIO

Hemiceras cadmia INBIO

Hemiceras ceiba INBIO

Hemiceras clarki INBIO

Hemiceras coatina INBIO

Hemiceras conspirata INBIO

Hemiceras constellata INBIO

Hemiceras flava INBIO

Hemiceras flavescens INBIO

Hemiceras losa INBIO

Hemiceras metastigma INBIO

Hemiceras modesta INBIO

Hemiceras muscosa INBIO

Hemiceras nigrescens INBIO

Hemiceras pallidula INBIO

Hemiceras sabis INBIO

Hemiceras sericita INBIO

Hemiceras siderea INBIO

Hemiceras sparsipennis INBIO

Hemiceras torva INBIO

Hemiceras transducta INBIO

Hemiceras vecina INBIO

Hemiceras vinicosta INBIO

Hippia schausi INBIO

Isostyla ithomeina INBIO

Kalkoma pylaon INBIO

Kaseria pallida INBIO

Lepasta bractea INBIO

Lepasta concordens INBIO

Lepasta maltha INBIO

Limiris guatemalensis INBIO

Lirimiris auriflua INBIO

Lirimiris elongata INBIO

Lirimiris fascis INBIO

Lirimiris gigantea INBIO

Lirimiris guatemalensis INBIO

Lirimiris lignitecta INBIO

Lirimiris meridionalis INBIO

Lirimiris truncata INBIO

Lobeza medina INBIO

Lyces cruciata INBIO

Lyricinus xylophasiodes INBIO

Lysana chacon INBIO

Lysana plusiana INBIO

Magava forensis INBIO

Magava multilinea INBIO

Malocampa albolineata INBIO

Malocampa illimis INBIO

Malocampa lunula INBIO

Malocampa matralis INBIO

Malocampa piratica INBIO

Malocampa punctata INBIO

Malocampa satis INBIO

Marthula rufescens INBIO

Meragisa salvina INBIO

Meragisa thryeston INBIO

Naprepa houla INBIO

Navarcostes vernieri INBIO

Nebulosa erymas INBIO

Notoplusia joanna INBIO

Nystalea aequipars INBIO

Nystalea collaris INBIO

Nystalea corrusca INBIO

Nystalea ebalea INBIO

Nystalea lineiplena INBIO

Nystalea montana INBIO

Nystalea multiplex INBIO

Nystalea ocellata INBIO

Nystalea porgana INBIO

Nystalea squamosa INBIO

Nystalea striata INBIO

Nystalea superciliosa INBIO

Nystalea virgula INBIO

Oricia truncata INBIO

Pauluma corina INBIO

Pentobesa pinna INBIO

Page 253: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

248

Pentobesa valta INBIO

Phanoptis cyanomelas INBIO

Phastia alcimede INBIO

Polypoetes wagneri INBIO

Poresta forfex INBIO

Procolax apulana INBIO

Psilacron macarisma INBIO

Rhapigia aymara INBIO

Rhuda difficilis INBIO

Rhuda tuisa INBIO

Rifargia apella INBIO

Rifargia causia INBIO

Rifargia culpata INBIO

Rifargia demissa INBIO

Rifargia discrepans INBIO

Rifargia dissepta INBIO

Rifargia distinguenda INBIO

Rifargia elgiva INBIO

Rifargia felderi INBIO

Rifargia lineata INBIO

Rifargia myconos INBIO

Rifargia phanerostigma INBIO

Rosema attenuata INBIO

Rosema deolis INBIO

Rosema dorsalis INBIO

Rosema epigenea INBIO

Rosema thestia INBIO

Scotura leucophleps INBIO

Sericochroa arecosa INBIO

Sericochroa luculenta INBIO

Sericochroa tenuis INBIO

Skaphita salona INBIO

Strophocerus albonotata INBIO

Strophocerus sericea INBIO

Strophocerus thermesia INBIO

Tachuda albosigma INBIO

Tachuda discreta INBIO

Tithraustes deiphon INBIO

Tithraustes lambertae INBIO

Tithraustes noctiluces INBIO

Trichomoplata cassiope INBIO

Noctuidae Acanthodica daunus INBIO

Achaea ablunaris INBIO

Achaeops esperanza INBIO

Aglaonice hirtipalpis INBIO

Agrapha meretricia INBIO

Agrapha nigra INBIO

Agyra marchandi INBIO

Amolita pepita INBIO

Ampelasia azelinoides INBIO

Amyna amplificans INBIO

Amyna tristis INBIO

Anicla infecta INBIO

Anomis aricina INBIO

Anomis illita INBIO

Anomis luridula INBIO

Anomis rufescensoides INBIO

Antachara denterna INBIO

Antachara diminuta INBIO

Antiblemma calais INBIO

Antiblemma ceras INBIO

Antiblemma chephira INBIO

Antiblemma fuscireticulata INBIO

Antiblemma hembrilla INBIO

Antiblemma imitans INBIO

Antiblemma lothos INBIO

Antiblemma memoranda INBIO

Antiblemma patifaciens INBIO

Antiblemma pira INBIO

Antiblemma rhoda INBIO

Antiblemma rubida INBIO

Anticarsia anisospila INBIO

Anticarsia gemmatalis INBIO

Argidia palmipes INBIO

Argidia palmipes INBIO

Argidia rufa INBIO

Argidia tomyris INBIO

Argidia wedelina INBIO

Argyrogramma verruca INBIO

Argyrosticta aurifundens INBIO

Argyrosticta ditissima INBIO

Argyrosticta eubotes INBIO

Argyrosticta vauaurea INBIO

Aristaria theroalis INBIO

Ascalapha odorata INBIO

Athyrma adjutryx INBIO

Athyrma misera INBIO

Page 254: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

249

Athyrma tuberosa INBIO

Azeta mimica INBIO

Azeta rhodogaster INBIO

Azeta versicolor INBIO

Bagisara patula INBIO

Bagisara repanda INBIO

Baniana gulussa INBIO

Baniana helle INBIO

Baniana ostia INBIO

Baniana phruxus INBIO

Baniana strigata INBIO

Baniana veluta INBIO

Bleptina confusalis INBIO

Bryolymnia marginata INBIO

Callopistria floridensis INBIO

Callopistria panamensis INBIO

Callopistria panamensis INBIO

Calyptis idonoides INBIO

Carteris incana INBIO

Carteris oculatalis INBIO

Catephiodes trinidadensis INBIO

Celiptera grisescens INBIO

Celiptera levina INBIO

Ceroctena amynta INBIO

Ceroctena amynta INBIO

Ceromacra fuliginea INBIO

Ceromacra fuliginea INBIO

Ceromacra putida INBIO

Ceromacra tymber INBIO

Chalcoecia emessa INBIO

Chalcoecia gloria INBIO

Chalcoecia patricia INBIO

Chamyna homichlodes INBIO

Charmodia vectis INBIO

Charoblemma unilinea INBIO

Chytonidia chloe INBIO

Chytonix cyanochlora INBIO

Chytonix elegans INBIO

Chytonix mniochroa INBIO

Chytonix splendens INBIO

Cladenia mocha INBIO

Clapra deucalion INBIO

Clapra marginata INBIO

Closteromorpha modesta INBIO

Coenipeta anepsia INBIO

Coenipeta bibitrix INBIO

Coenipeta catoxantha INBIO

Coenipeta damonia INBIO

Coenipeta leucocyma INBIO

Coenipeta medina INBIO

Coenipeta phasis INBIO

Coenipeta suttea INBIO

Coenipeta tanais INBIO

Coenipeta umbrata INBIO

Coenobela joha INBIO

Coeriana pretiosa INBIO

Collomena filifera INBIO

Collomena interstitia INBIO

Collomena metaphaea INBIO

Concana intricata INBIO

Condica abida INBIO

Condica cupienta INBIO

Condica imitata INBIO

Condica mimica INBIO

Condica mobilis INBIO

Condica pagetolophus INBIO

Condica samula INBIO

Condica selenosa INBIO

Condica sutor INBIO

Condica vacillans INBIO

Coremagnatha orionalis INBIO

Craterestra lucina INBIO

Cropia aleuca INBIO

Cropia cedica INBIO

Cropia hadenoides INBIO

Cropia isidora INBIO

Cropia minthe INBIO

Cropia phila INBIO

Cropia templada INBIO

Cryptochrostis crocea INBIO

Cryptochrostis suppulchraria INBIO

Cryptochrysa auripennis INBIO

Cydosia curvinella INBIO

Cymatophoropsis heurippa INBIO

Darceta falcata INBIO

Deinopa signiplena INBIO

Diagrapta laminata INBIO

Dialithis gemmifera INBIO

Page 255: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

250

Diastema tigris INBIO

Diopa corone INBIO

Diphthera festiva INBIO

Dolichosomastis dorsilinea INBIO

Dolichosomastis dorsilinea INBIO

Drobeta andrevia INBIO

Drobeta bullata INBIO

Drobeta directa INBIO

Drobeta exscendens INBIO

Drobeta grandis INBIO

Drobeta ithaca INBIO

Drobeta ochriplaga INBIO

Drobeta poliosema INBIO

Drobeta tiresias INBIO

Drobeta tristigma INBIO

Dusponera fannia INBIO

Dyomyx cimolia INBIO

Dyomyx egista INBIO

Dyomyx inferior INBIO

Dyomyx psectrocera INBIO

Dyomyx psectrocera INBIO

Dyops chromatophila INBIO

Dyops cuprescens INBIO

Dyops subdifferens INBIO

Dyops telharsa INBIO

Dysgonia expediens INBIO

Elaeognatha melanosticta INBIO

Elaeognatha phaenerostola INBIO

Elaeognatha phaeostrota INBIO

Elaphria agrotina INBIO

Elaphria deltoides INBIO

Elaphria hyposcota INBIO

Elaphria lucens INBIO

Elaphria marmorata INBIO

Elaphria pallescens INBIO

Elaphria pallescens INBIO

Elaphria phlegyas INBIO

Elaphria pulchra INBIO

Elaphria rubripicta INBIO

Elaphria subobliqua INBIO

Emarginea anna INBIO

Emarginea gammophora INBIO

Empelathra amplificans INBIO

Empelathra pindarus INBIO

Encruphion leena INBIO

Encruphion leena INBIO

Encruphion xanthotricha INBIO

Ensipia lamusalis INBIO

Ephyrodes cacata INBIO

Epitausa atriplaga INBIO

Epitausa coppryi INBIO

Epitausa dilina INBIO

Epitausa pavescens INBIO

Epitausa prona INBIO

Epitausa terranea INBIO

Epithisanotia sanctijohannis INBIO

Erastroides emarginata INBIO

Erebostrota stenelea INBIO

Erocha mummia INBIO

Eublemma deliciosa INBIO

Euclystis guerini INBIO

Euclystis laluma INBIO

Euclystis manto INBIO

Euclystis perplexa INBIO

Euclystis plusioides INBIO

Euclystis recurva INBIO

Euclystis sublignaris INBIO

Eudocima materna INBIO

Eudocima memorans INBIO

Eulepidotis addens INBIO

Eulepidotis affinis INBIO

Eulepidotis alabastraria INBIO

Eulepidotis caeruleilinea INBIO

Eulepidotis delecta INBIO

Eulepidotis dominicata INBIO

Eulepidotis folium INBIO

Eulepidotis guttata INBIO

Eulepidotis hermura INBIO

Eulepidotis juncida INBIO

Eulepidotis micca INBIO

Eulepidotis perducens INBIO

Eulepidotis perlata INBIO

Eulepidotis rectimargo INBIO

Eulepidotis superior INBIO

Eusceptis effusa INBIO

Eustrotia paloma INBIO

Eustrotia roseoviridis INBIO

Eutelia ablatrix INBIO

Page 256: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

251

Eutelia abscondens INBIO

Eutelia auratrix INBIO

Eutelia chrysotermina INBIO

Ferenta castula INBIO

Focillidia bipunctata INBIO

Fracara viridata INBIO

Freilla abluta INBIO

Freilla humeralis INBIO

Gabara insulsa INBIO

Glympis concors INBIO

Gonodes liquida INBIO

Gonodes obliqua INBIO

Gonodonta bidens INBIO

Gonodonta bidens INBIO

Gonodonta clotilda INBIO

Gonodonta fulvangula INBIO

Gonodonta holosericea INBIO

Gonodonta immacula INBIO

Gonodonta incurva INBIO

Gonodonta indentata INBIO

Gonodonta lincus INBIO

Gonodonta nr. sinaldus INBIO

Gonodonta parens INBIO

Gonodonta pyrgo INBIO

Gonodonta sicheas INBIO

Gonodonta sinaldus INBIO

Gonodonta sitia INBIO

Gonodonta syrna INBIO

Gonodonta uxor INBIO

Gonuris flaminia INBIO

Gorgone augusta INBIO

Gorgone fellearis INBIO

Gorgone miniopila INBIO

Graphigona regina INBIO

Habershonia areos INBIO

Hampsonodes mastoides INBIO

Hampsonodes orbica INBIO

Hayesia grisella INBIO

Helia argentipes INBIO

Helia calligramma INBIO

Helia celita INBIO

Helia hermelina INBIO

Helia subjuga INBIO

Helia vitriluna INBIO

Hemeroblemma acron INBIO

Hemeroblemma dolosa INBIO

Hemeroblemma infans INBIO

Hemeroblemma mexicana INBIO

Hemeroblemma numeria INBIO

Hemeroblemma opigena INBIO

Hemeroblemma turdipennis INBIO

Hemeroblemma turdipennis INBIO

Hemicephalis alesa INBIO

Hemicephalis laronia INBIO

Hemicephalis laronia INBIO

Hemicephalis paulina INBIO

Herminodes atrosignata INBIO

Herminodes madrina INBIO

Herminodes nigripalpis INBIO

Herminodes subclara INBIO

Herminodes valida INBIO

Heterochroma bellona INBIO

Heterochroma eriopioides INBIO

Heterochroma sarepta INBIO

Hyamia palpitatalis INBIO

Hypena andria INBIO

Hypena angitia INBIO

Hypena calistalis INBIO

Hypena coatalis INBIO

Hypena covitalis INBIO

Hypena effectalis INBIO

Hypena hemonalis INBIO

Hypena lollia INBIO

Hypena mactatalis INBIO

Hypena miranda INBIO

Hypena munda INBIO

Hypena polybealis INBIO

Hypena purpuralis INBIO

Hypena xenaresalis INBIO

Hypocala andremona INBIO

Hypogrammodes confusa INBIO

Ilsea subgeminata INBIO

Iscadia argentea INBIO

Iscadia chlorographa INBIO

Iscadia furcifera INBIO

Iscadia phaeoptera INBIO

Iscadia purpurascens INBIO

Iscadia purpurascens INBIO

Page 257: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

252

Isogona capitalis INBIO

Isogona continua INBIO

Isogona natatrix INBIO

Itomia intrahens INBIO

Juncaria samia INBIO

Lacinipolia olivacea INBIO

Lambana lebana INBIO

Lascoria alucitalis INBIO

Lascoria aon INBIO

Lascoria cristata INBIO

Lascoria leucorabdota INBIO

Lascoria manes INBIO

Lascoria orneodalis INBIO

Lepidodes gallopavo INBIO

Lepidodes limbulata INBIO

Lesmone aemylia INBIO

Lesmone detrahens INBIO

Lesmone duplicans INBIO

Lesmone formularis INBIO

Lesmone iolas INBIO

Lesmone umbrifera INBIO

Letis buteo INBIO

Letis herilia INBIO

Letis iphianasse INBIO

Letis magna INBIO

Letis mycerina INBIO

Letis scops INBIO

Letis scops INBIO

Leucania latiuscula INBIO

Leucatomis incondita INBIO

Lithacodia merta INBIO

Litoprosopus confligens INBIO

Lycaugesia calochroia INBIO

Macrochilo andaca INBIO

Macrodes columbalis INBIO

Macrodes cynara INBIO

Magusa divaricata INBIO

Marimatha botyoides INBIO

Masoga rava INBIO

Mazacyla subpicta INBIO

Mazacyla subpicta INBIO

Meganola bifiliferata INBIO

Meganola pernitens INBIO

Meganola polydonta INBIO

Melipotis fasciolaris INBIO

Melipotis januaris INBIO

Melipotis ochrodes INBIO

Metalectra carneomacula INBIO

Metria aenia INBIO

Metria angulata INBIO

Metria bruma INBIO

Metria celia INBIO

Metria compotrix INBIO

Metria lydia INBIO

Metria meretricia INBIO

Metria minta INBIO

Metria mollis INBIO

Metria obsolefacta INBIO

Metria pacifica INBIO

Metria subrosea INBIO

Micrathetis dasarada INBIO

Mimophisma delunaris INBIO

Mocis diffluens INBIO

Mocis disseverans INBIO

Mocis dyndima INBIO

Mocis latipes INBIO

Mopothila ardalus INBIO

Motya absceuzalis INBIO

Mursa sotiusalis INBIO

Nagara fenestra INBIO

Neocodia asna INBIO

Neogalea sunia INBIO

Neophaenis respondens INBIO

Neophaltis madates INBIO

Neostictoptera nigripuncta INBIO

Nicetas annon INBIO

Nigetia sp. INBIO

Nola carilla INBIO

Nola intermedia INBIO

Nola limona INBIO

Nola mesographa INBIO

Nola semirufa INBIO

Nola triplaga INBIO

Obroatis curvilineata INBIO

Obroatis distincta INBIO

Obroatis distincta INBIO

Ocalaria dioptica INBIO

Ogdoconta sp. INBIO

Page 258: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

253

Ommatochila mundula INBIO

Ophisma aeolida INBIO

Ophisma despagnesi INBIO

Ophisma minna INBIO

Ophisma tropicalis INBIO

Ophisma variata INBIO

Oraesia nobilis INBIO

Oraesia serpens INBIO

Orodesma fearni INBIO

Orsa erythrospila INBIO

Orthodes crenulata INBIO

Ostha concinna INBIO

Ostha nomion INBIO

Ostha rama INBIO

Oxidercia thaumantis INBIO

Oxidercia toxea INBIO

Ozarba semipotentia INBIO

Paectes chrysoplaga INBIO

Paectes fovifera INBIO

Paectes fuscescens INBIO

Paectes fuscescens INBIO

Palthis angustipennis INBIO

Palthis asopialis INBIO

Palthis bizialis INBIO

Palthis misantlalis INBIO

Palthis submarginata INBIO

Panula inconstans INBIO

Paralectra exaggerata INBIO

Parangitia circumcincta INBIO

Parangitia corma INBIO

Parangitia subrufescens INBIO

Pararcte schneideriana INBIO

Perasia helvina INBIO

Perigea agnonia INBIO

Perigea leucanioides INBIO

Perigea lineata INBIO

Peteroma albilinea INBIO

Peteroma laonome INBIO

Phaeoblemma contracta INBIO

Phaeoblemma dares INBIO

Phuphena cilix INBIO

Phuphena multilinea INBIO

Plusiodonta aborta INBIO

Plusiodonta miranda INBIO

Plusiodonta nitissima INBIO

Plynteria stellata INBIO

Polionycta attina INBIO

Polygonoides laciniata INBIO

Proroblemma rosea INBIO

Pseudbarydia crespula INBIO

Pseudbarydia japeta INBIO

Pseudbarydia selene INBIO

Pseudogerespa usipetes INBIO

Pseudophisma pritanis INBIO

Pseudoplusia includens INBIO

Ptichodes immunis INBIO

Quandra hypozonata INBIO

Radara anartoides INBIO

Radara aquilalis INBIO

Radara nealcesalis INBIO

Radara zoum INBIO

Radosa ordinata INBIO

Ramphia albizona INBIO

Rejectaria aratus INBIO

Rejectaria aratus INBIO

Rejectaria magas INBIO

Rejectaria niciasalis INBIO

Rejectaria niciasalis INBIO

Renia acclamalis INBIO

Renia discoloralis INBIO

Renia rhetusalis INBIO

Renodes croceiceps INBIO

Rhosologia porrecta INBIO

Rowdenia syllificalis INBIO

Salia semiothisa INBIO

Sanys evanescens INBIO

Scopifera antelia INBIO

Selenisa lanipes INBIO

Selenisa suero INBIO

Selenisa sueroides INBIO

Sigela leucozoma INBIO

Smyra stipatura INBIO

Sosxetra grata INBIO

Spodoptera androgea INBIO

Spodoptera dolichos INBIO

Spodoptera eridania INBIO

Spodoptera frugiperda INBIO

Spodoptera latifascia INBIO

Page 259: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

254

Spragueia apicalis INBIO

Spragueia dama INBIO

Stauropides persimilis INBIO

Stibaera albisparsata INBIO

Stibaera curvilineata INBIO

Stibaera dentilineata INBIO

Strathocles pulla INBIO

Syllectra congemmalis INBIO

Syllectra erycata INBIO

Synomera crafti INBIO

Tarista albiapicalis INBIO

Tautobriga euspila INBIO

Thioptera botyoides INBIO

Thioptera nigrofimbria INBIO

Thyriodes flabellum INBIO

Thyriodes terrabensis INBIO

Trauaxa obliqualis INBIO

Tripudia quadrifera INBIO

Tyrissa perstrigata INBIO

Tyrissa thara INBIO

Vespola caeruleifera INBIO

Vespola plumipes INBIO

Xanthopastis timais INBIO

Zale fictilis INBIO

Zale peruncta INBIO

Pyralidae Accinctapubes albifasciata INBIO

Anarnatula subflavida INBIO

Bibasilaris trisulcata INBIO

Bonchis munitalis INBIO

Cacozelia elegans INBIO

Carcha hersilialis INBIO

Carthara abrupta INBIO

Carthara albicosta INBIO

Casuaria crumena INBIO

Chloropaschia contortilinealis INBIO

Chloropaschia godrica INBIO

Chloropaschia granitalis INBIO

Chloropaschia hemileuca INBIO

Chloropaschia pegalis INBIO

Chloropaschia selecta INBIO

Chrys. sp. INBIO

Clydonopteron sacculana INBIO

Cryptoses choloepi INBIO

Dasycnemia obliqualis INBIO

Deuterollyta cantianilla INBIO

Deuterollyta dapha INBIO

Deuterollyta majuscula INBIO

Deuterollyta oediperalis INBIO

Deuterollyta subfusca INBIO

Deuterollyta umbrosalis INBIO

Deuterollyta zetilla INBIO

Dolichomia amoenalis INBIO

Epidelia damia INBIO

Gephyrella parsimonialis INBIO

Lepidomys viridans INBIO

Macalla finstanalis INBIO

Macalla hyalinalis INBIO

Macalla niveorufa INBIO

Macalla noctuipalpis INBIO

Macalla thyrsisalis INBIO

Mapeta xanthomelas INBIO

Mediavia longistriga INBIO

Milgithea melanoleuca INBIO

Milgithea suramisa INBIO

Pandoflabella olivescens INBIO

Paramacna arnea INBIO

Paramacna nattereri INBIO

Phidotricha erigens INBIO

Pococera hemimelas INBIO

Psectrodes abrasalis INBIO

Quadraforma obliqualis INBIO

Salobrena sp. INBIO

Semnia auritalis INBIO

Tallula beroella INBIO

Tallula juanalis INBIO

Tamyra ignitalis INBIO

Thyrididae Banisia furva INBIO

Dysodia angulisola INBIO

Macrogonia major INBIO

Macroprota rhomboidea INBIO

Microsca polychloralis INBIO

Orneostoma denticulata INBIO

Zeuzerodes terminalis INBIO

Tortricidae

Amorbia revolutana INBIO

Cuproxena duckworthorum INBIO

Page 260: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

255

Icteralaria idiochroma INBIO

Mictopsichia s. INBIO

Orthocomotis herbaria INBIO

Orthocomotis nitida INBIO

Pseudatteria volcanica INBIO

Uranidae Urania fulgens INBIO

Geometridae

Acrotomia mucia INBIO

Acrotomia viminaria INBIO

Anisoperas atropunctaria INBIO

Bagodares prosa INBIO

Ballantiophora gibbiferata INBIO

Brachurapteryx tesserata INBIO

Chavarriella fallax INBIO

Chavarriella porcius INBIO

Chavarriella semiornata INBIO

Chloractis pulcherrima INBIO

Chloropteryx dealbata INBIO

Chloropteryx nordicaria INBIO

Chloropteryx opalaria INBIO

Cimicodes clisthena INBIO

Cimicodes purpurea INBIO

Cimicodes subapicata INBIO

Cratoptera atina INBIO

Cratoptera zarumata INBIO

Cundinamarca subalbata INBIO

Cyclomia disparilis INBIO

Cyclomia minuta INBIO

Cyclophora melitia INBIO

Cyclophora nodigera INBIO

Dichorda iris INBIO

Dyspteris tenuivitta INBIO

Dyspteris trifilaria INBIO

Dyspteris vecinaria INBIO

Eois deleta INBIO

Eois dione INBIO

Eois dorisaria INBIO

Eois myrrha INBIO

Eois numida INBIO

Eois thetisaria INBIO

Epimecis conjugaria INBIO

Epimecis diffundaria INBIO

Epimecis matronaria INBIO

Epimecis nasica INBIO

Epimecis patronaria INBIO

Epimecis puellaria INBIO

Epimecis subalbida INBIO

Epimecis subroraria INBIO

Erastria decrepitaria INBIO

Ergavia carinenta INBIO

Erosina hyberniata INBIO

Eubaphe conformis INBIO

Euclysia angustitincta INBIO

Euclysia columbipennis INBIO

Euclysia dentifasciata INBIO

Euclysia maculata INBIO

Eudule sp. INBIO

Euphyia cinerascens INBIO

Euphyia crispa INBIO

Euphyia nigrolineata INBIO

Euphyia pontina INBIO

Eusarca flexilis INBIO

Eusarca minucia INBIO

Eusarca nemora INBIO

Eutomopepla artena INBIO

Eutomopepla discuneata INBIO

Glena gemina INBIO

Hagnagora ephestris INBIO

Herbita lilacina INBIO

Herbita praeditaria INBIO

Hyalostenele lutescens INBIO

Hydata sp. INBIO

Hydatoscia ategua INBIO

Hygrochroma olivinaria INBIO

Hymenomima camerata INBIO

Hymenomima chacon INBIO

Hymenomima sp. INBIO

Hymenomima umbelularia INBIO

Idaea subcrinita INBIO

Idaea subfervens INBIO

Idaea tacturata INBIO

Iridopsis aviceps INBIO

Iridopsis eutiches INBIO

Iridopsis herse INBIO

Iridopsis lurida INBIO

Iridopsis pandrosos INBIO

Iridopsis validaria INBIO

Page 261: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

256

Ischnopteris bryifera INBIO

Isochromodes epioneata INBIO

Leptostales angulata INBIO

Leuciris fimbriaria INBIO

Leucula circumdata INBIO

Leucula festiva INBIO

Leucula lucidaria INBIO

Lissochlora inconspicua INBIO

Lissochlora manostigma INBIO

Macaria abydata INBIO

Macaria achetata INBIO

Macaria approximaria INBIO

Macaria guapilaria INBIO

Macaria ostia INBIO

Macaria regulata INBIO

Melanolophia atrifascia INBIO

Melanolophia flexilinea INBIO

Microgonia rufaria INBIO

Microxydia ruficomma INBIO

Mimomma ochriplaga INBIO

Neagathia corruptata INBIO

Nematocampa arenosa INBIO

Nematocampa completa INBIO

Nematocampa straminea INBIO

Nemoria acutularia INBIO

Nemoria adaluzae INBIO

Nemoria adjunctaria INBIO

Nemoria carolinae INBIO

Nemoria defectiva INBIO

Nemoria dentilinea INBIO

Nemoria epaphras INBIO

Nemoria florae INBIO

Nemoria karlae INBIO

Nemoria punctilinea INBIO

Nemoria scriptaria INBIO

Nemoria toxeres INBIO

Nemoria tutala INBIO

Nemoria venezuelae INBIO

Nepheloleuca politia INBIO

Nephodia orcipennata INBIO

Oospila albicoma INBIO

Oospila albipunctulata INBIO

Oospila atopochlora INBIO

Oospila camilla INBIO

Oospila concinna INBIO

Oospila confundaria INBIO

Oospila fimbripedata INBIO

Oospila rosipara INBIO

Oospila venezuelata INBIO

Opisthoxia amabilis INBIO

Opisthoxia asopis INBIO

Opisthoxia bella INBIO

Opisthoxia bolivari INBIO

Opisthoxia formosante INBIO

Oxydia apidania INBIO

Oxydia sociata INBIO

Oxydia subdentilinea INBIO

Oxydia vesulia INBIO

Palyas micacearia INBIO

Pantherodes unciaria INBIO

Paragonia cruraria INBIO

Paragonia lanuginosa INBIO

Paragonia planimargo INBIO

Paragonia procidaria INBIO

Paragonia tasima INBIO

Parallage diaphanata INBIO

Patalene aenetusaria INBIO

Patalene asychisaria INBIO

Patalene chaonia INBIO

Patalene hamulata INBIO

Patalene luciata INBIO

Patalene trogonaria INBIO

Perigramma repetita INBIO

Perigramma vicina INBIO

Perissopteryx gamezi INBIO

Perissopteryx submarginata INBIO

Perissopteryx ugaldei INBIO

Pero afuera INBIO

Pero amanda INBIO

Pero boa INBIO

Pero bulba INBIO

Pero chapela INBIO

Pero clysiaria INBIO

Pero delauta INBIO

Pero dorsipunctata INBIO

Pero dularia INBIO

Pero exquisita INBIO

Pero incisa INBIO

Page 262: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

257

Pero lignata INBIO

Pero nigra INBIO

Pero plagodiata INBIO

Pero polygonaria INBIO

Pero protea INBIO

Pero registrada INBIO

Pero saturata INBIO

Pero solitaria INBIO

Pero stuposaria INBIO

Phrudocentra albiceps INBIO

Phrudocentra albicoronata INBIO

Phrudocentra janeira INBIO

Phrudocentra pupillata INBIO

Phrygionis privignaria INBIO

Phyllodonta indeterminata INBIO

Physocleora pauper INBIO

Physocleora plenaria INBIO

Physocleora taeniata INBIO

Polla hemeraria INBIO

Prochoerodes marciana INBIO

Prochoerodes pilosa INBIO

Proutoscia mirifica INBIO

Pyrinia sp. INBIO

Pyrochlora rhanis INBIO

Rhodochlora brunneipalpis INBIO

Rhomboptila brantisiata INBIO

Semaeopus illimitata INBIO

Semaeopus varia INBIO

Semiothisa arenisca INBIO

Semiothisa divergentata INBIO

Semiothisa gambaria INBIO

Semiothisa salsa INBIO

Sericoptera chiffa INBIO

Sericoptera virginaria INBIO

Simena luctifera INBIO

Simopteryx torquataria INBIO

Smicropus laeta INBIO

Spargania augustaria INBIO

Sphacelodes quadrilineata INBIO

Sphacelodes vulneraria INBIO

Stenalcidia plenaria INBIO

Synchlora astraeoides INBIO

Synchlora expulsata INBIO

Synchlora frondaria INBIO

Synchlora gerularia INBIO

Synchlora pulchrifimbria INBIO

Synchlora tenuimargo INBIO

Tachychlora amilletes INBIO

Tachyphyle acuta INBIO

Tachyphyle basiplaga INBIO

Tachyphyle hamata INBIO

Tachyphyle oleaster INBIO

Tachyphyle undilineata INBIO

Taeniogramma odrussa INBIO

Thysanopyga abdominaria INBIO

Thysanopyga amarantha INBIO

Thysanopyga carfinia INBIO

Thysanopyga casperia INBIO

Thysanopyga cermala INBIO

Thysanopyga gauldi INBIO

Thysanopyga nigristicta INBIO

Tmetomorpha bitias INBIO

Trotopera olivifera INBIO

Trygodes musivaria INBIO

Trygodes niobe INBIO

Page 263: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

FOTOGRAFÍAS

Page 264: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

258

PLANTAS

Anthurium obtusilobum Besleria robusta

Desmoncus schippii Eugenia earthiana

Hirtella guatemalensis Lycianthes sanctaclarae

Page 265: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

259

PLANTAS

Maripa nicaraguensis Metteniusa tessmanniana

Miconia valerioana Notopleura polyphlebia

Passiflora talamancensis Pentagonia costaricensis

Page 266: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

260

PLANTAS

Perebea hispidula Preslianthus pittieri

Prestonia portobelensis Psiguria warscewiczii

Symphonia globulifera Voyria kupperi

Page 267: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

261

MACROHONGOS

Chlorophyllum molybdites Cookeina speciosa

Coprinus disseminatus Cookeina tricholoma

Coriolopsis polyzona Earliella scabrosa

Page 268: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

262

MACROHONGOS

Ganoderma australe sensu lato Fomes fasciatus

Hexagonia glaber

Oudemansiella canarii Hexagonia hydnoides

Ganoderma lucidum sensu lato

Page 269: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

263

MACROHONGOS

Phellinus gilvus Polyporus virgatus

Pycnoporus sanguineus Rigidoporus microporus

Trametes elegans Trichaptum sector

Page 270: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

264

MAMíFEROS

Artibeus jamaicensis

Cebus imitator Dasyprocta punctata

Carollia sowelli

Didelphis marsupialis Ectophylla alba

Page 271: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

265

MAMíFEROS

Mimon crenulatum Noctilio leporinus

Philander opossum Platyrrhinus helleri

Procyon lotor Proechimys semispinosus

Page 272: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

266

MAMÍFEROS

Sciurus granatensis Puma concolor huella

Tonatia saurophila Tamandua mexicana

Thyroptera tricolor Trachops cirrhosus

Page 273: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

267

AVES

Ara ambiguus Buteogallus anthracinus

Chloroceryle aenea ♀

Corapipo altera ♂

Charadrius collaris

Crax rubra ♂

Page 274: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

268

AVES

Manacus candei ♀

Eurypyga helias Gymnocichla nudiceps

Jacana spinosa Onychorhynchus coronatus ♂

Pelecanus occidentalis

Page 275: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

269

AVES

Turdus plebejus Trogon massena ♂

Sula leucogaster juvenil

Porphyrio martinicus

Thamnophilus atrinucha

Ceratopipra mentalis ♂

Page 276: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

270

MARIPOSAS DIURNAS

Danaus plexippus Hamadryas laodamia saurites

Anartia fatima Arawacus togarna

Archaeoprepona demophon gulina Caligo telamonius memnon

Page 277: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

271

Heliconius sara fulgidus

Heliconius erato petiverana Heliconius hecale zuleika

Heraclides thoas nealces

Siproeta stelenes biplagiata Hypna clytemnestra negra

Page 278: MUSEO NACIONAL DE COSTA RICA DEPARTAMENTO DE HISTORIA NATURAL …ecobiosis.museocostarica.go.cr/ecosistemas/cahuita/publicaciones... · museo nacional de costa rica . departamento

272

MARIPOSAS NOCTURNAS

Adhemarius gannascus

Dysdaemia boreas Eumorpha capronnieri

Automeris janus

Madoryx pluto Eumorpha triangulum