Myit Hkrum Kahkin Gumdin Lam

1

Myit Hkrum Kahkin Gumdin Lam Hte Seng Ai Karai Masa (Ecumenical Theology)

Ga Hpaw

Myit hkrum kahkin gumdin ai ngu ai gaw myit hkrum rap ra ai (unity) hpe tsun ai re.'Myit hkrum kahkyin gumdin masa (Ecumenism)' ngu ai gaw myit hkrum mang rum wa hkra gaw gap ai lam rai nga ai. Dai rai nna myit hkrum kahkin gumdin lam hte seng ai karai masa (Ecumenical theology) gaw, shinggyim masha nga pra masa shagu hta jai lang ra ai, Karai masa rai nga ai.

I. Karai Masa Ningmu

(1) Myit hkrum kahkyin gumdin lam (Ecumenism) ngu ai ga hkum gaw Greek ga Oikoumene kaw nna yu hkrat wa ai ga hkum rai nna, lachyum gaw "mungkan hta shanu shingbyi nga ai ni (the whole inhabited world)" ngu ai re.

(2) Mungkan ting hte seng ai lam rai nna, ndai shinggyim masha ni shanu shingbyi nga ai mungkan hpe, Karai sharawng awng ai mungkan byin tai hkra, chyum munga nga ai hte maren shinggyim masha ni yawng myit hkrum mang rum jawm gaw gap ai lam rai nga ai.

(3) Yesu gaw kam sham ai ni yawng myit hkrum kahkin gumdin let langai sha tai nga na matu kyu hpyi ya ai hpe Yawhan 17:11 hta mu lu nga ga ai.

(4) Kasa Pawlu mung Galati 3:27-28 hta "Hkristu hta e baptizma hkam ai ni yawng hte gaw, Hkristu hpe bu hpun sumraw nga myit dai. Nanhte yawng mayawng gaw Hkristu hta e langai sha rai nga myit dai majaw, Yuda wa ngu ai mi nnga, Heleni wa ngu ai mi n nga; lasha, numsha ngu na mi mung n nga lu ai" ngu myit hkrum kahkin gumdin na matu tsun sharin da ai hpe mu lu ga ai.

(5) Myit hkrum kahkin gumdin lam (Ecumenism) a lashum ga hkum gaw lam shagu hta 'maren mara rai bung pre ai majaw myit hkrum kahkin gumdin ai lam n rai (Unity in uniformity)"; "shai hkat ai lam ni nga tim myit hkrum kahkin gumdin ai (Unity in diversity)" ngu ai rai nga ai.

(6) Mungkan nga yawng danghta yawng maren mara bung pre ai ngu ai n nga ai. Yawng mayawng lam hta bungpre jang she myit hkrum kahkin gumdin na ngu ai gaw n mai byin ai, lam re.(7) Ningpawt Ninghpang laika na hpan da ai lam hta n bung ai law law hpe hpan da nna dai ni yawng myit hkrum kahkyin gumdin ai hku nna n dai ninggawn tawa grin nga ai re. 11:1-9 hta Babela shara e, mare hte langchyi jawm gaw gap ai lam rawng ai. Dai hpe Karai Kasang n ra sharawng ai majaw shanhte a ga ni hpe langai hte langai n chye na hkra shanut kau ya nna, shanhte hpe ga ningtsa ting de shabra kau ai lam rawng nga ai. Dai hpe chye na lu na matu Ningpawt Ninghpang 10:5 hpe hti yu ga yang 'shaga ai ga hte abaw asang kaga ga' re ai masha ni nga ai hpe tsun dan da ai. Dai majaw, Babela kaw na masha ni a gaw gap lam gaw ga langai sha amyu langai sha grin nga na, hkik hkam na matu n gun shaja la ai lam rai nna; kaga ni hpe lachyen ginhka dip ka-up lu na matu shanhte hta myit hkrum lam gaw gap ai lachyum pru nga ai. Dai majaw Karai Kasang sharawng awng ai myit hkrum kahkin gumdin lam masa n re.

(8) Kasa Laika 2:1-13 hta Pentekoti shani Yerusalem kaw jawm hpawng nga ai lam gaw, n-gup ga amyu myu shaga ai ni jawm hpawng nga ai aten e byin ai mabyin re. Yawng hpe Chyoi pra ai Wenyi a chyeju hte tinang a buga ga hku chye na la shangun ai lam re.Ga (sh) amyu baw sang langai sha shatai kau dat ai lam n re. Amyu baw sang langai a ga hpe shagrau nna, kaga amyu baw sang ni a ga hpe shagrit kau ya ai lam mung n re. Amyu baw sang langai hpe shagrau nna, kaga amyu baw sang ni hpe shagrit kau ya ai masa mung n re. Dai majaw Penticoti shani e gaw gap ya ai myit hkrum kahkin gumdin lam gaw, buga ga shagu hpe Karai Kasang jahten kau ya ai hku n rai, manu shadan ai hte matut jai lang nna Karai Kasang hpe kam sham ai lam hta myit hkrum kahkin gumdin ai lam hpe gaw gap ya ai lam she rai nga ai. Dai re ai majaw, Hkristan ni gaw gap ai myit hkrum kahkin gumdin lam (Ecumenism) gaw 'lam shagu hta maren mara rai bung pre ai majaw myit hkrum kahkin gumdin ai lam n rai (Unity in uniformity)"; "shai hkat ai (sh) n bung ai lam ni mi nga tim myit hkrum kahkin gumdin ai (Unity in diversity)" ngu ai rai nga ai.

II. Myit Hkrum Kahkin Gumdin Lam A Shingni Maka

Myit hkrum kahkin gumdin lam ngu ai hta shinggan shingni hku myit hkrum ai lam (visible or Organic unity) hte myit masin kata shingni hku myit hkrum lam (Invisible or internal unity) ngu ai lam lahkawng nga ai rai nna, dai lahkawng mahkri shawn nga yang chyu sha myit hkrum kahkin gumdin ai lam byin pru wa mai ai re.

(1) shinggan shingni hku myit hkrum ai lam (visible or Organic unity): 'shinggyim masha yawng Karai Kasang hpan tawn da ai mungkan hta rau shanu machyu nga na ahkang, sak hkrung hkawm sa shamu shamawt na ahkang maren lu ai ni hkrai re. Hpan da ai lam hpe jai lang asung jashawn na ahkang hte yu gawn lajang na lit lu ai ni hkrai re. Dai majaw Karai Kasang hpan tawn da ai mungkan the shingra tara n hprang sut rai ni hpe, kadai mung tinang sha (sh) uhpawng langai sha (sh) ru sai baw pa langai sha, mungdan langai sha, up madu la lu na ahkang n nga ai. Madu gaw hpan da ai wa sha re, ngu ai masa hpe npawt hkridun tawn nna shainggyim masha yawng a myit hkrum kahkin gumdin lam hpe gaw gap let, 'lamu tang hta Karai Kasang myit dik nga ai zawn, n dai dinghta mungkan hta mung dik wa lit ga' ngu nna daw jau ai magam bungli hta rau lata hkin dun shang lawm daw jau ai lam re.

(2) Myit masin kata shingni hku myit hkrum lam (Invisible or internal unity) : 'Karai Kasang a chyeju hkam la lu ai ni yawng, dai chyeju hpe rau garan gachyan hkam sha ai hta myit hkrum ai lam re. Kam sham ai ni yawng Yesu Hkristu hte langai sha rai nga ai hte maren, kam sham ai ni shada mung kam sham ai lam langai, tsaw ra myit langai, myit mada shara langai sha hta myit hkrum nga ra ai re.Tinggyeng shagyawm na manang wa a akyu matu asak hkrung chye ai tsawra myit hpe hkik hkam dik ai hku hkam la ai ni hkrai re. Dai myit shingni hta myit hkrum kahkin gumdin ai lam re.

- Dai ni galai kau ra ai myit masa (Kanawn mazum masa (fellowship) Manang masa (partnership) kahpu kanau/kana masa (Brotherhood)Karai Kasang a kashu kasha ni (Children of God ). Rau nga pra, rau galu kaba, rau hkaja, rau daw jau, rau chyeju hkamla masa ( Dinghku, nga ginra, nawku hpung, sut masa, htunghking masa, mung masa, etc).

III. Myit Hkrum Kahkin Gumdin Lam gaw gap masa

N bung ai lam ni hte tinang a laklai ai maka kumla makam shingni ni san san nga tim, dai bunghku ni hpe lai di nna myit hkrum kahkin gumdin lam gaw gap lu na matu lawu na lam yan masa ni hte gaw gap la ra na ga ai.

1. Shanda chyena hkat ai (Mutual understanding), shada masat masa galaw hkat lu ai (Mutual recognition), shada hkungga la ra ai (Mutual respect), shanda lahkawng maga jahkum shatsup hkat lu ai hte lahkawng maga akyu kaja hkam la lu mai ai ngu kam sham ai (Mutual enrichment), hte rau ta hkin dun nna garum shingtau hkat let magam bungli rau jawm galaw ai (co-operation) ngu ai wenyi lam hte seng ai ningmu nga wa hkra gat hkai ra ai. Dai ningmu ni kunghpan wa jang she n bung ai lam ni hte shingdang da ai bunghku hpe lai di lu let, myit hkrum kahkin gumdain lam hpe gaw gap lu na re.

1. Lachyen ginhka masa shagrawm kau ra ai Lachyen ginhka myit jasat masa (Dualistic dichotomize thinking) kaw nna mahkrai shawn matut mahkai masa (Dualistic relativistic thinking) de galai shai mat wa hkra jawm shakut ra ai. Hkum hkrang hte wenyi, hpung lam hte mungkan lam, dai ni na aten hte du na ra ai aten, nang hte ngai, nanhte hte anhte, nanhte a amyu the anhte a amyu ngu nna shagrau, shagrit lachyen ginhka myit jasat masa shagyawm kau ra ai. Kabai tawn kau da ra ai. Ga shadawn, kawa Isak gaw kasha Esaw hpe grau tsaw ra, kanu Rebeka gaw kasha Yaku hpe grau tsaw ra ai lachyen ginhka lam gaw dinghku kata, kahpu kanau lapran n pyaw n ngawn, mang hkang, hpyen tai hkat wa ai masa nib yin pru shangun ai re (N.N 25:28).

1. Dai majaw Tinggyeng machyu lachyen ginhka masa kaw na galung kahkin gumdin masa (integraty) de galai shai ra ai. Myit jasat masa (Ideology): Koloni masa Koloni prat ningnan masa Koloni prat lai masa. Myit sawn ningchyoi masa: Modernism (prat lep masa) Prat lep lai masa(Post modernism)

1. Tsawra myit hta npawt hkridun tawn nna asak hkrung ai Hkristian (Love-based Christian) ni tai wa hkra shalat mat wa ra ga ai. Hkristan asak hkrung lam ngu ai gaw yubak mara hta npawt hkridun tawn nna asak hkrung ai Hkristian (sin-based) n re. Yubak hpe npawt hkridun tawn nna asak hkrung ai ni gaw, tinang a hkum hpe mung, masha ni hpe mung yubak mara ngu ai hte hkrai je yang daw dan tsun shaga ai ni re. Hkristan ngu ai ni gaw, tinang hte makam masham n bung ai ni hpe hkum tsun, hpyen ni hpe pyi tsaw ra ra ai ni re. Yesu dai hku tsun sharin da ai re. Dai majaw tinggyeng shagyawm nna masha wa a akyu ara a matu tsawra ai tsawra myit hte rai yang denomination (sh) makam masham n bung ai (sh) atsam n bung ai (sh) shaman chyeju n bung ai ngu ai bung hku ni hpe lai di lu nna myit hkrum kahkin gumdin ai lam hpe gaw gap lu na ga ai. - Karai + Tinang Hkum + Htingbu wa (Mk 12:30- 31) manang wa lu la na akyu hpe tinang a zawn Masha ni nanhte hpe hkan galaw na, nanhte tsaw matsaw hte maren, nanhte mung dai hku shanhte hpe hkan galaw mu (Mt 7:12). Tsaw ra ai myit gaw galu kaba nga ai, sumnung shingdi ai, manawn masham n nga ai, grang ga n tsun ai, gumrawng gumtawng n rawng ai, n se nsa n glaw ai, tinang a akyu n tam ai, sin pawt la htet n nga ai, mara n tam ai, n ding n man ai hta n kabu ai, yawng mayawng hpe hkam mana nga ai, yawng mayawng hpe myit mada nga ai, yawng mayawng hpe shakut sharang nga ai ( I Kor 13:5-7). Ga shadawn - Yaku hte Esaw yan nau, tsaw ra myit hta madung dat nna bai hkrum zup ai shaloi mara yin la tawng ban ai lam ni, mara raw dat ya hkat lu ai lam ni, shada matut mahkai mahkri shawn shamyet shanat jawm nga pra lu ai masa ni pru wa ai re ( N.N 33)

1. Daw jau ma myit jasat nga ai ni hkrai rai wa hkra shalat ra ga ai. Yesu masha wa hpe daw jau na matu du sa ai ngu nna masha ni hpe daw jau ai zawn shada da lapran (sh) kaji htum ai ni hpe daw jau ai lam hta rau shanglawm ai shaloi, n bung ai lam ni hte ginhka hkat ai lam hkoi mat nna myit hkrum kahkin gumdin lam gaw gap la lu na ga ai. Karai Kasang a mungdan a manu rai nga ai love justice, freedom and peace a nam chyim ni yawng hkam sha lu hkra ngu ai myit jasat hta myit hkrum kahkin gumdin lam lu la mai nga ai. 1. Mungkan ngwi pyaw simsa lam nga hkra shinggyim masha yawng jawm gaw gap ai hku nna myit hkrum kahkin gumdin lam gaw gap la lu na ga ai. Tara rap ra lam, duhka tsin yam, hpyen tsin yam, shingra tara hten za ai tsin yam, n hprang sut rai htenza lam tsin yam, masha madang ginhka hkat, num la ginhka hkat, shan hpraw/chyang/htoi ginhka hkat ai majaw byin pru wa ai tsin yam ni a n pawt hkri dun hpe rau jawm shanglawm ninghkap hparan ai hku nna myit hkrum kahkin gumdin lam gaw gap la lu na ga ai. Langai ngai hpe shamyet shanat ra ai prat kaw nna tinang nan lam shagu hta madu tai let nga pra lu ai masa hku, shinggyim masha yawng jawm nga jawm pra lu hkra jawm garum shingtau, pawn ba, mahkri shawn ai masa kung hpan wa hkra jawm gaw gap yang myit hkrum kahkin gumdin lam lu la na ga ai.

By,

Rev. Dr. Lahpai Awng LiMIT, Insein.