monarkia habsburge ndaj shqipërisë - shekulli online

8/7/2019 Monarkia Habsburge ndaj Shqipris - Shekulli Online

1/5

Monarkia Habsburge ndaj Shqipris - Shekulli Online

oli i Austro-Hungaris n historin e Shqipris 1867-1918 pr arritjen dhe njohjen ndrkombtarevarsis. Zgjerimi i influencs s saj politike, ekonomike dhe kulturore mbi vendin e vogl nriferin e saj jugore n form t nj imperializmi informal. Nj marrdhnie komplekse e interpretu

dryshe n kohn e komunizmit

yrjeur flasim pr rolin e Austro-Hungaris n historin e Shqipris, ather bhet fjal pr marrdhnistro-shqiptare n fusha t ndryshme si ajo e politiks, tregtis, kulturs dhe shkencs, sidomos q nongresi i Berlinit deri n fund t Lufts s Par Botrore. N vijim dua t jap me fjal sa m t thjes prmbledhje t shkurtr t ktyre marrdhnieve komplekse, t cilat tashm n pjesn m t madhn studiuar n hollsi, pr t dhn nj konkluzion t mundshm lidhur me cilsin e tyre.

olitikateresat politike t Austro-Hungaris n trojet shqiptare kuptohen m mir, n qoft se ndjekim rrugMonarkis Dualiste nga sferat e saja t vjetra t interesit n Lidhjen Gjermane dhe n Itali deri nteresat e saja vitale n Evropn Juglindore. Mnjanimi i saj nga Gjermania dhe Italia si dhegjemonia e Rusis n Evropn Lindore uan n prqendrimin e politiks s jashtme t Monarkisabsburge n Gadishullin Ballkanik. Koha nga Kongresi i Berlinit deri n Luftrat Ballkanikerakterizohet nga nj humbje e vazhdueshme e ndikimit austro-hungarez mbi shtetet sllave n Ballk

onarkia Dualiste, e interesuar n Status Quo-n e pushtetit politik dhe ushtarak, e prkrahte Perandosmane kundrejt pretendimeve t shteteve ballkanike sllave dhe aleatit t tyre Rusis. N vitin 1913,esn perndimore t Gadishullit Ballkanik, Austro-Hungaris i kishte mbetur vetm Shqipria, sapoohur ndrkombtarisht si shtet i pavarur, si aleate e vetme kundr pansllavizmit nga njra an dhe

undr imperializmit italian n ann tjetr. Kjo ka qen arsyeja kryesore pse n Konferencn embasadorve n Londr diplomacia vjeneze, krahas me at italiane, i ka mbshtetur fuqimisht interqiptare lidhur me shtjet parimore t statusit ndrkombtar, t vendosjes s kufijve dhe t organizshtetit t ri. Prandaj ne mund t pohojm se territoret shqiptare, nga pikpamja strategjike, kan pa rol ky n politikn e Austro-Hungaris ndaj Ballkanit.

regtiaapambetja relative e ekonomis austro-hungareze n krahasim me vendet industriale t Evrops

erndimore si dhe krizat e saja strukturore kan qen shkaqet pr prqendrimin e politiks tregtare domunikative t Monarkise Danubiane n drejtim t Evrops Juglindore. Por edhe n kt fush kohga Kongresi i Berlinit deri n fillim t Lufts s Par Botrore karakterizohet nga nj mnjanim izhdueshm i Austro-Hungaris nga pozicionet e saja t hershme tregtare. Si prfundim ajo luftonte

alin pr kontrollin mbi rrugt detare dhe toksore drejt Selanikut pr t siguruar eprsin komercia

ttp://www.shekulli.com.al/2010/11/28/monarkia-habsburge-ndaj-shqiperise.html(1 of 5)28.11.2010 11:12:44


2/5


he strategjike n Ballkanin Perndimor. N kt kontekst territoret shqiptare kishin nj rndsindimtare.

egtia me Shqiprin zhvillohej me an t linjs detare "Lloyd" dhe nprmjet portit t Triestes.hembuj pr aspiratat ekonomike t Monarkis Habsburge ndaj Shqipris jan ndr t tjera shoqatastriake "Komiteti pr Shqiprin" dhe konvikti pr nxnsit shqiptar n Vjen.

hoqata austriake pr mbshtetjen e Shqipris, e quajtur shkurt "Komiteti pr Shqiprin", u themelQershor t vitit 1913 n Vjen me ndihmn e Ministris s Jashtme. Antart ishin prfaqsues t

ohur nga politika, ekonomia, financa dhe publicistika. Qllimet e shoqats qndronin n zgjerimin arrdhnieve tregtare, sigurimin e tregjeve pr shitje dhe konsolidimin ekonomik t Shqipris.hoqata kishte nj seksion ekonomik, letrar, shkencor dhe humanitar dhe zhvillonte udhtime studim

Shqipri.

onvikti pr nxnsit shqiptar u themelua m 1908 n Vjen me nismn e konsujve austriak thkodrs dhe me ndihmn e Ministris s Jashtme dhe t Tregtis. Deri n fund t Lufts s Parotrore ai strehonte gjithsej 80 nxns dhe student, t cilt arsimoheshin falas npr gjimnaze, shkhe universitete profesionale.

rotektorati i Kultus-itga luftrat fitimtare t Habsburgve kundr Osmanve q nga fillimi i shekullit t 17-t deri nongresin e Vjens rezultoi i ashtuquajturi "protektorat i kultus-it" i Austris, d.m.th. e drejta ebrojtjes s t gjith katolikve, m von t gjith t krishterve t Perandoris Osmane. Detyrat zyrprotektoratit t kultus-it ishin ngritja dhe mirmbajtja e kishave, arsimimi i klerit dhe mbrojtja eongregacioneve n Shqipri. N kt kuadr q n shekullin e 18-t Austria filloi t hapte konsullathe zvendskonsullata n Shqipri.

etyrat zyrtare t konsullatave dhe zvendskonsullatave ishin veprimtaria humaniste, prmirsimi ivelit t arsimit, prkrahja e zhvillimit kombtar dhe shprndarja e parave. Mirpo, jozyrtarisht

otektorati i kultus-it prdorej si nj mjet i ndikimit mbi popullsin shqiptare: nga njra an konsujtstriak u jepnin ryshfet klerikve katolik dhe bajraktarve pr t fituar simpatit e tyre; nga ana tje

drtoheshin dhe subvencionoheshin shkolla n gjuhn gjermane dhe jepeshin bursa pr ndjekjen ekollave t mesme, profesionale dhe t larta n Austri, jo vetm pr t'i arsimuar t rinjt shqiptar, phe pr t'i lidhur ata me kulturn dhe ekonomin austriake.

lbanologjia fushn e shkencs marrdhniet austro-shqiptare ishin t tilla q studiuesit austriak, hungarez,



3/5


he t tjer udhtonin n trojet shqiptare pr t hulumtuar vendin dhe popullin. Konsulli dhe studiueshann Georg von Hahn mbahet ende sot si "Babai i Albanologjis", i cili me "Studimet e tija shqiptahedhur bazn gati pr t gjitha disiplinat e mvonshme albanologjike. Gjuhsia pati kulmin e par

shm n gjysmn e dyt t shek. 19 me Gustav Meyer-in. Historia, etnografia dhe gjeografia ulzuan n fillim t shek. 20, kur lindi edhe arkeologjia. Shkenca austro-hungareze, e cila ndr t tje

ha nj kontribut t rndsishm n studimin e gjuhs shqipe dhe n sqarimin e vshtir t shtjes snogjenezs shqiptare, mbizotronte brenda albanologjis me prfaqsues si Johann Georg von Hah

ustav Meyer, Maximilian Lambertz, Norbert Jokl, Franz Baron Nopcsa, Milan von ufflay dhe t tj

e nismn e Ministris s Jashtme u themelua n vitin 1908 "Instituti i Ballkanit" n Sarajev pr trballur m mir konkurrencn italiane n eksplorimin e Evrops Juglindore. Ky institut shkencor urkrah gjithashtu nga Ministria e Arsimit dhe Ministria e Tregtis dhe ishte shprehja e pretendimit tustro-Hungaris pr t marr prsipr rolin udhheqs n studimet ballkanike. U krijuan vendet euns pr fushat e veanta t ballkanologjis. Studiuesit shkuan n terren dhe n arkiva pr t mbledhateriale dhe informacione. Pastaj ata i prpunuan nprmjet nj aparati shkencor, i cili qndronte n

bibliotek, arkiva t ndryshme dhe nj koleksion hartash. Materialet e mbledhura dhe rezultatet erkimeve u botuan n revistn e Institutit n rubrika t ndryshme si udhtime, burime, studime dhebliografi.

kademit e Shkencave n Vjen dhe Budapest kan ndrmarr ekspedita krkimore n bashkpunime ministri t ndryshme dhe me ushtrin tashm para dhe sidomos gjat Lufts s Par Botrore, kuresa m e madhe e Shqipris ka qen e pushtuar nga Ushtria Austro-Hungareze. Dua t prmend ktm grmimet arkeologjike t shumta dhe regjistrimin e par t popullsis nga Franz Seiner-i n vi

918. Por kishte gjithashtu ekspedita botanike, zoologjike, gjeologjike dhe t tjera.

onkluzioni: imperializm informal n baz t dhuns strukturorea, q nga Kongresi i Berlinit mund t konstatohet nj interes i veant i Austro-Hungaris pr territqiptare me pasoj t intensifikimit t marrdhnieve austro-shqiptare n fushat prkatse si politik

egti, kultur dhe shkenc. Historiografia shqiptare n kohn komuniste flet pr nj imperializm auungarez n kurriz t lvizjes kombtare shqiptare. Historiografia perndimore t asaj kohe anon ngavdrimi i rolit t Austro-Hungaris si ndihmse pr zhvillim.

akt sht se Austro-Hungaria ka luajtur nj rol t rndsishm pr arritjen dhe njohjen ndrkombtapavarsis s Shqipris, duke synuar njkohsisht sigurimin dhe zgjerimin e influencs s saj

olitike, ekonomike dhe kulturore mbi vendin e vogl n periferin e saj jugore n form t njmperializmi informal n baz t nj dhune strukturore.

ta terma jan krijuar nga studiuesi suedez i konfliktit dhe i paqes Johan Galtung dhe kan nevoj p



4/5


sqarim t shkurtr. "Imperializm informal" ose i trthort do t thot nj gjendje me marrdhnibarabarta pushteti midis nj qendre dhe periferis s saj. Shqipria pr shembull ka qen jo vetmes e periferis s Perandoris Osmane, por edhe pjes e periferis s Monarkis Dualiste, n qoftkonsiderojm si pjes t zons s influencs austro-hungareze n Ballkan. Gjat viteve t pushtimitstro-hungarez t pjess m t madhe t Shqipris n Luftn e Par Botrore kjo form imperializmlonte n nj imperializm formal, d.m.th. t drejtprdrejt.

ermi "dhun strukturore" do t thot se dhuna ushtrohet nga sistemi ose struktura n mnyr t trthundr nj individi ose nj grupi individsh.hembuj pr imperializmin informal n baz t dhuns strukturore lidhur me marrdhniet midis Ausungaris dhe shqiptarve n trojet e tyre jan ndr t tjera protektorati i kultus-it dhe albanologjiastro-hungareze. T parin e kam trajtuar m sipr edhe n kt aspekt. T dytin dua ta shtjelloj pak hollsi. Eksplorimi i territoreve shqiptare dhe i popullsis s tyre ka qen me rndsi t madhe n

uadr t marrdhnieve reciproke.

o vrtetohet nga burimet historike dhe nga pohimet e historiografis. Rezultatet shkencore t punstitutit t Ballkanit n Sarajev dhe t ekspeditave t Akademive t Shkencave jan shfrytzuar prllime politike, komerciale dhe strategjike. Albanologjia sht prdorur si mjet i ushtrimit t dhuns

rukturore n kuadr t imperializmit informal. Megjithat nuk ka pasur nj program konkret politikor vetm nj nxitje t albanologjis nga ana e shtetit. Dy vitet e pushtimit ushtarak gjat Lufts s Potrore kan qen kalimi n nj imperializm formal bazuar n bashkpunimin midis shkencs dhehtris.

oha midis dy Luftrave Botrore kohn midis dy Luftrave Botrore, Austria e vogl si pjes e mbetur gjermanishtfolse ngarandoria e madhe austro-hungareze ishte e zn me problemet e veta n radh t par ekonomike, phe politike e shoqrore. Pr kt arsye ajo nuk mund t ishte m nj faktor gjeopolitik n hapsirn

vrops Juglindore, ku ajo kishte humbur t gjitha zonat e saja t influencs nga koha e Monarkis.shtu Austria nuk mund t ndikonte m drejtprdrejt politikn e Shqipris, por vetm n mnyr trthort - dhe ndoshta edhe t pavetdijshme - nprmjet shkencs dhe arsimit.

teresimi shkencor i shteteve pasuese t Perandoris Habsburge ndaj Shqipris dhe shqiptarve humor jo ai i albanologve si individ. Mjafton t prmendim ktu vetm vazhdimin e puns s Nopcsa-ufflaj-it, Jokl-it, Lambertz-it etj.. Natyrisht q mungesa e mbshtetjes s tyre financiare nga anatetrore kishte efektin e vet negativ n angazhimet e albanologve austriak, hungarez, ek dheoat. Por puna e tyre e pasur prgatitore q n kohn para vitit 1918 u mundsonte t botonin ende e radh vepra t mdha albanologjike.



5/5


eri n fund t Lufts s Dyt Botrore, mbi m shum sesa 350 shqiptar dhe shqiptare nga t gjithndbanimet shqiptare kan studiuar n universitetet e Austris. Pr shembull studentt dhe intelektuqiptar n Graz, ndr aktivitetet e tyre t tjera kulturore, botuan n vitin 1922 revistn "Minerva". Phin kthyer n atdhe, ish-studentt shqiptar t Austris dhan kontributin e tyre n t gjitha fushat ets n ndrtimin e shtetit dhe n zhvillimin e vendit.

andaj ne mund t themi se ajo Austri e vogl, pr shkak t problemeve t saja t shumta, ka pasurtm meritn e ndikimit t trthort n krijimin e mvonshm t albanologjis shqiptare dhe nganizimin modern t Shqipris.

ttp://www shekulli com al/2010/11/28/monarkia habsburge ndaj shqiperise html(5 of 5)28 11 2010 11:12:44

monarkia habsburge ndaj shqipërisë - shekulli online

Documents