mirina karmend - institutkurde.orgbnk.institutkurde.org/images/pdf/wt73vjha6p.pdfanton pavlovîç...

ÇÊXOVMIRINA KARMEND

ÇÊXOVMIRINA KARMEND

ÇÊXOV

MIRINA KARMEND

ÇÊXOV

MIRINA KARMEND

ANTON PAVLOVÎÇ

ÇÊXOV

MIRINA KARMENDKURTEÇÎROK

WEŞANÊNWELATStockholm 1989

ANTON PAVLOVÎÇ

ÇÊXOV

MIRINA KARMENDKURTEÇÎROK

WEŞANÊNWELATStockholm 1989

Weşan: 2MIRINA KARMENDÇapa Yekem

Ev çîrokên Çêxov li ber wergerên swêdî,ji yên tirki hatine wergerandin.

© Weşanên WelatPergala berg û rûpelan: N. KirîvÇap: Federativ Tryckeri AB - Stockholm 1989ISBN 91-971254-0-7

Weşan: 2MIRINA KARMENDÇapa Yekem

Ev çîrokên Çêxov li ber wergerên swêdî,ji yên tirki hatine wergerandin.

© Weşanên WelatPergala berg û rûpelan: N. KirîvÇap: Federativ Tryckeri AB - Stockholm 1989ISBN 91-971254-0-7

NAVEROK

Anton Pavlovîç Çêxov 7Zimandirêj Wergêr. N. Kirîv 15

Dêlika buha " 20îvan Matveîç " 24Dadpirs û gundî Wergêr: M. AlîK 31

Zilamênas " 36Çawîş Prîsîbeyev " 41Xwendin " 46Mirina karmend Wergêr: BatalAzîz 51Çare " 55Bûkalemûn " 59De were safîbike " 64Şeva bitirs " 69Mêrikê bextiyar Wergêr: Hesenê Metê 77Peyman " 84Lawikê şûm " 93

Henekekpiçûk " 97Pîrîtî " 103

Kêfxwesî " 110Li berberxanê " 113Sermiyanê malê " 118Biserneketin " 124Dergevanê baqil " 127Çîroka N. yaxatûn " 131Xwendekar " 137

NAVEROK

Anton Pavlovîç Çêxov 7Zimandirêj Wergêr. N. Kirîv 15

Dêlika buha " 20îvan Matveîç " 24Dadpirs û gundî Wergêr: M. AlîK 31

Zilamênas " 36Çawîş Prîsîbeyev " 41Xwendin " 46Mirina karmend Wergêr: BatalAzîz 51Çare " 55Bûkalemûn " 59De were safîbike " 64Şeva bitirs " 69Mêrikê bextiyar Wergêr: Hesenê Metê 77Peyman " 84Lawikê şûm " 93

Henekekpiçûk " 97Pîrîtî " 103

Kêfxwesî " 110Li berberxanê " 113Sermiyanê malê " 118Biserneketin " 124Dergevanê baqil " 127Çîroka N. yaxatûn " 131Xwendekar " 137

ANTON PAVLOVÎÇ ÇÊXOV

(1860 - 1904)

Malbata Çêxov ji gundê Voroneyê ye. Kalê wî xulamê mî-rekî bi navê Çertkov bû. Lê ji ber baqilî û jîriya xwe di deme-ke kurt de, li kêleka Donê, li wargeha mîrekî dewlemenddibe kûxa, pera dide ser hev û di sala 1841 de azadiya xwe ûher sê lawên xwe dikire. Kurê xwe î bi navê Pavel YegorîçÇêxov wek şagirtekî dişîne Taganrogê ba bazirganekî bi navêKobîlîn.

Pavel Yegorîç heta demeke dûr û dirêj jî, li ba Kobîlîn şa-girtiyê dike. Û di sala 1857 de li Taganrogê ji xwe re dikane-kê vedike û bi Yevgenya Yakolevnayê re dizewuce.

Anton Pavlovîç Çêxov î nivişkar di 17 çileyê pêşîna sala1860 de ji diya xwe dibe. Wek malbat, Çêxov xwedî çar bira ûxwengekê ye. Di binê maxên xaniyekî de hemî jî bi hev re dix-win û bi hev re dijîn.

Bavê wan li hemberî wan gelek hişk û bi xwîyekî teng e.Çêxov vê rewşa bavê xwe î wê demê di çîroka xwe ya bi navêSê SaFê de bi devê Laptev pir xweş raber dide. Lê diya wanYevgenya Yakolevna gelek zarxweş, dilovan, dilpak û baqil e.

ANTON PAVLOVÎÇ ÇÊXOV

(1860 - 1904)

Malbata Çêxov ji gundê Voroneyê ye. Kalê wî xulamê mî-rekî bi navê Çertkov bû. Lê ji ber baqilî û jîriya xwe di deme-ke kurt de, li kêleka Donê, li wargeha mîrekî dewlemenddibe kûxa, pera dide ser hev û di sala 1841 de azadiya xwe ûher sê lawên xwe dikire. Kurê xwe î bi navê Pavel YegorîçÇêxov wek şagirtekî dişîne Taganrogê ba bazirganekî bi navêKobîlîn.

Pavel Yegorîç heta demeke dûr û dirêj jî, li ba Kobîlîn şa-girtiyê dike. Û di sala 1857 de li Taganrogê ji xwe re dikane-kê vedike û bi Yevgenya Yakolevnayê re dizewuce.

Anton Pavlovîç Çêxov î nivişkar di 17 çileyê pêşîna sala1860 de ji diya xwe dibe. Wek malbat, Çêxov xwedî çar bira ûxwengekê ye. Di binê maxên xaniyekî de hemî jî bi hev re dix-win û bi hev re dijîn.

Bavê wan li hemberî wan gelek hişk û bi xwîyekî teng e.Çêxov vê rewşa bavê xwe î wê demê di çîroka xwe ya bi navêSê SaFê de bi devê Laptev pir xweş raber dide. Lê diya wanYevgenya Yakolevna gelek zarxweş, dilovan, dilpak û baqil e.

Anton Pavlovîç Çêxov

Bi vî awayî qet li bavê wan ne çûye. Dêyek wusa ku jiyana xu-lamî û zordariyê dîti bû, jiya bû, bi her awayî li dij bû û pirîcaran ev tişta lê dixuya. Daxwaza dilê wê ev bû ku zarokênxwe bi ramaneke fere mezin bike û bi her awayî wan bigihîne.

Hemî birayên Çêxov jî jfr, baqil, bi henek û şorgerm in.Bêhntengiya ku bavê wan bi vî xwiyê xwe î ne xweş diafirîne,ew bi jîriya xwe li ber xwe belav dikin.

Di wê demê de wek hemî bajarên kêleka DeryaReş, bazir-ganiya Taganrogê jî di dest bazirganên Yewnanî de ye. BavêÇêxov jî di vê demê de bazirganekî destê sêyemîn e. Wî dilheye ku bi kêmanê lawekî wî jî wek bazirganekî Yewnanîbibe dewlemendekî destê yekem. Bi vê fikrê di sala 1867 de liTaganrogê Çêxov dişîne dibistana Yewnanî. Çêxov hêj diheftsaliya xwe de ye. Herweha dibistana Yewnanî û şagirtiyadikana bavê wî, ji bo Çêxov dibe karekî rojane û dikeve sermilêwî.

Ev dibistana ku Çêxov diçiyê, meriv dikare bi çîrokek wîtêbigêhîjea ku ji odeyekê pêk tê û bi mamosteyekî naşî ye.Awayê hîmdayinê jî bi repikirin û çokirinê ye. Di malê dehaya diya Çêxov jê heye ku Çêxov bi ser nakeve. Ji ber serhi-şkiya bavê xwe jî, Çêxov ji bêgavî diçe vê dibistanê û tê. Lêpiştî demekê bavê wî jî tê digihîje ku Çêxov bi ser nakeve. Disala 1868 de wî ji dibistana Yewnanî derdixîne û dişîne ama-deyiya Taganrogê

Ji ber barxwariya karê xwe, bavê Çêxov di sala 1876 demala xwe koçî Moskvayê dike. Ji bo xatirê xwendina xwe,Çêxov li Taganrogê bi tena serê xwe dimîne. Herweha hetaderekê Çêxov ji şagirtiya dikanê jî û ji çûyina dêrê jî difilite.Ji bo ku jiyana xwe ya aborî bidomîne, hêj di van salên xweyên ciwanîyê de, bi jiyanê ve destpelikî hev dibe. Û evberxwedana wî jî di van salan de jê re dibe sedem ku bi çave-kî rexnegîr jiyana tal û tûj, dijwar û çetin ji hev derxîne û biawayekî li hember rabeste.

Di nav dersên xwe de Çêxov ji zimanê ûrisî û edebiyatêhez dike. Ji bilî vi ya jî dildariya wî ya herî mezin jî temaşa

8


Bi vî awayî qet li bavê wan ne çûye. Dêyek wusa ku jiyana xu-lamî û zordariyê dîti bû, jiya bû, bi her awayî li dij bû û pirîcaran ev tişta lê dixuya. Daxwaza dilê wê ev bû ku zarokênxwe bi ramaneke fere mezin bike û bi her awayî wan bigihîne.

Hemî birayên Çêxov jî jfr, baqil, bi henek û şorgerm in.Bêhntengiya ku bavê wan bi vî xwiyê xwe î ne xweş diafirîne,ew bi jîriya xwe li ber xwe belav dikin.

Di wê demê de wek hemî bajarên kêleka DeryaReş, bazir-ganiya Taganrogê jî di dest bazirganên Yewnanî de ye. BavêÇêxov jî di vê demê de bazirganekî destê sêyemîn e. Wî dilheye ku bi kêmanê lawekî wî jî wek bazirganekî Yewnanîbibe dewlemendekî destê yekem. Bi vê fikrê di sala 1867 de liTaganrogê Çêxov dişîne dibistana Yewnanî. Çêxov hêj diheftsaliya xwe de ye. Herweha dibistana Yewnanî û şagirtiyadikana bavê wî, ji bo Çêxov dibe karekî rojane û dikeve sermilêwî.

Ev dibistana ku Çêxov diçiyê, meriv dikare bi çîrokek wîtêbigêhîjea ku ji odeyekê pêk tê û bi mamosteyekî naşî ye.Awayê hîmdayinê jî bi repikirin û çokirinê ye. Di malê dehaya diya Çêxov jê heye ku Çêxov bi ser nakeve. Ji ber serhi-şkiya bavê xwe jî, Çêxov ji bêgavî diçe vê dibistanê û tê. Lêpiştî demekê bavê wî jî tê digihîje ku Çêxov bi ser nakeve. Disala 1868 de wî ji dibistana Yewnanî derdixîne û dişîne ama-deyiya Taganrogê

Ji ber barxwariya karê xwe, bavê Çêxov di sala 1876 demala xwe koçî Moskvayê dike. Ji bo xatirê xwendina xwe,Çêxov li Taganrogê bi tena serê xwe dimîne. Herweha hetaderekê Çêxov ji şagirtiya dikanê jî û ji çûyina dêrê jî difilite.Ji bo ku jiyana xwe ya aborî bidomîne, hêj di van salên xweyên ciwanîyê de, bi jiyanê ve destpelikî hev dibe. Û evberxwedana wî jî di van salan de jê re dibe sedem ku bi çave-kî rexnegîr jiyana tal û tûj, dijwar û çetin ji hev derxîne û biawayekî li hember rabeste.

Di nav dersên xwe de Çêxov ji zimanê ûrisî û edebiyatêhez dike. Ji bilî vi ya jî dildariya wî ya herî mezin jî temaşa

8


tiyatroyê ye. Di van salan de Çêxov dest pê dike û ji kovarêdibistanan re nivisaran dişîne.

Di sala 1879 de Ii ZanîhgehaMoskvayê dikeve beşê fakultatibbî û destpêka niviskariya wî jî bi vê salê dibe. Ji bo debarajiyan û domandina xwendina xwe, ev xwendekarê ciwan destpê dike ji kovarên mîzahî re kurteçîrokên pêkenî dişîne. Pir-tirîn bi navê V... ya Çêxov, Çêxonte, Anton Ç, Mêrikê BiKerb, Birayê Birayê Min, Doktorê Bê Nexweş û hwd... Gelekji van çîrokên wî yên vê demê, piştî ku zanîngeha xwe tewawdike, wek pirtûkekê çap dibin.

Di salên pêşîn de bûyerên ku U derûdora Çêxov dibin, ew-qas bala wî nakişîne û ew jî zêde guhê xwe nadiyê. Lê di sala1880'de zordariya Çar êdî bala Çêxov jî dikêşîne. Ew ne-heqiyên ku dibin, bi roniya çavên xwe dibîne. Dibîne ku ro-nakbîrên wê demê rqj bi roj ji kerba dimirin: Glep Ûspenskîbi nexweşiya mejî ketiye, Garşîn xwe kuştiye, Levîtan jî bidijwarîxwe ji vê rewşa xirab filitandiye. Di vê dema rewşxirabde bêhêvîtî û dilsarî xwe li Çêxov diyar dike. Çîroka wî ya binavê Çîroka Xemgîn, vê rewşa wî baş dide xuyakirin. Herwe-ha bi viya re dîtinê Çêxov jî têne guhertin, Anton Çêxonteyêşoagerm, henek û tinazker ji navînê radibe û Anton Çêxov di-keve dewsa wî. Ji wê demê û pê ve, Çêxov neheqî û xirabiyênûrisên wê rojê wek pêşmalek pînekirî li ber çavan radixe.

Piştî zanîngeha xwe Çêxov diçe U bajarekî nêzîkî Mos-kvayê doktoriyê dike. Bi vî awayî, her aliyê jiyanê jê re dibemijarên nivisîna çîrokan. Çîrokên xwe yên bi navê Revok, ûCendek li vir nivisiye. .

Çêxov ji doktoriyê hez dike, lê mixabin dildariya wî ya liser edebiyatê zêdetir û girantir e. Ji ber vê yekê niviskarî ûdoktoriya xwe bi qasî çend salan bi hev re didomîne. Di sala1888 de wek niviskarekî mezin nav û deng dide û tê nasîn. Divê demê de hevalekî wî jê re dibêje: «Edî dev ji doktoriyêberde.» Lê ew jîweha dibersivîne: «Ne karek, dema ez difiki-rim ku min du kar hene, wê caxê ez xwe xurtir hîs dikim.Doktorî jina min e, niviskarî jî yara min e. Dema ez ji yekî têr


tiyatroyê ye. Di van salan de Çêxov dest pê dike û ji kovarêdibistanan re nivisaran dişîne.

Di sala 1879 de Ii ZanîhgehaMoskvayê dikeve beşê fakultatibbî û destpêka niviskariya wî jî bi vê salê dibe. Ji bo debarajiyan û domandina xwendina xwe, ev xwendekarê ciwan destpê dike ji kovarên mîzahî re kurteçîrokên pêkenî dişîne. Pir-tirîn bi navê V... ya Çêxov, Çêxonte, Anton Ç, Mêrikê BiKerb, Birayê Birayê Min, Doktorê Bê Nexweş û hwd... Gelekji van çîrokên wî yên vê demê, piştî ku zanîngeha xwe tewawdike, wek pirtûkekê çap dibin.

Di salên pêşîn de bûyerên ku U derûdora Çêxov dibin, ew-qas bala wî nakişîne û ew jî zêde guhê xwe nadiyê. Lê di sala1880'de zordariya Çar êdî bala Çêxov jî dikêşîne. Ew ne-heqiyên ku dibin, bi roniya çavên xwe dibîne. Dibîne ku ro-nakbîrên wê demê rqj bi roj ji kerba dimirin: Glep Ûspenskîbi nexweşiya mejî ketiye, Garşîn xwe kuştiye, Levîtan jî bidijwarîxwe ji vê rewşa xirab filitandiye. Di vê dema rewşxirabde bêhêvîtî û dilsarî xwe li Çêxov diyar dike. Çîroka wî ya binavê Çîroka Xemgîn, vê rewşa wî baş dide xuyakirin. Herwe-ha bi viya re dîtinê Çêxov jî têne guhertin, Anton Çêxonteyêşoagerm, henek û tinazker ji navînê radibe û Anton Çêxov di-keve dewsa wî. Ji wê demê û pê ve, Çêxov neheqî û xirabiyênûrisên wê rojê wek pêşmalek pînekirî li ber çavan radixe.

Piştî zanîngeha xwe Çêxov diçe U bajarekî nêzîkî Mos-kvayê doktoriyê dike. Bi vî awayî, her aliyê jiyanê jê re dibemijarên nivisîna çîrokan. Çîrokên xwe yên bi navê Revok, ûCendek li vir nivisiye. .

Çêxov ji doktoriyê hez dike, lê mixabin dildariya wî ya liser edebiyatê zêdetir û girantir e. Ji ber vê yekê niviskarî ûdoktoriya xwe bi qasî çend salan bi hev re didomîne. Di sala1888 de wek niviskarekî mezin nav û deng dide û tê nasîn. Divê demê de hevalekî wî jê re dibêje: «Edî dev ji doktoriyêberde.» Lê ew jîweha dibersivîne: «Ne karek, dema ez difiki-rim ku min du kar hene, wê caxê ez xwe xurtir hîs dikim.Doktorî jina min e, niviskarî jî yara min e. Dema ez ji yekî têr


bim, ez diçim ba ya din.»Lê mixabin Çêxov tu carî ne bûye doktorekî profesîyonel.

Carina yara wî ketiya pêşiya jina wî û herweha xwe bi tevayîdaye edebiyatê. Lê tiştekî seyr e ku Çêxov bi salan baweriyawî bi wî hatiye ku bi xwe doktorekî baş e, lê ne niviskarekîbaş.

Di sala 1886 de ji çfrokên wî pirtûka wî ya duyemîn çapdibe û her ku diçe navê niviskariya wî belav dibe û deng dide.Herweha baweriya wî jî bi wî tê êdî.

Di sala 1887 de pirtûka wîya sêyemîn jî derdikeve. Bi der-ketina vê pirtûkê re Akademiya Zanistiyê xelata Pûşkîn didewî.

Di sala 1888 de tiyatroya wî ya pêşîn îvanov li Moskvayêdi Korşê de tê raxistin. Dîsa di vê salê de çîroka wî ya bi navêBeyar di kovara Mizgîna Bakur de diweşe. Ev çfroka jî ji hêlarexnegîran ve gelekî tê ecibandin.

Çêxov di sala 1890 de diçe girava Sahalîn. Serguzeştênxwe yên vê dûrgeştê, di pirtûka xwe ya bi navê Girava Sahalînde kat dike.

Di sala 1891 de cara pêşîn derdikeve Ewrûpayê.Di sala 1892 de ji xwe re wargeha Melîhovayê dikire û

herweha bi serekî rihet gelek çfrokên xwe yên xweş û dirêj livir dinivise. Wek:

Selula Numeroya Şesan (1892)Metranê Res (1893)SêSal(1894)Çîroka Wênekêşekî (1895)Jiyana Min (1896)Mûjîkina (1897) ûhd...

Lê divê meriv viya jî bide zanîn ku nexweşiya jana zirav,wek gelek kesan bi Çêxov re jî heye. Ev nexweşiya wî, hêj didema xwendekariya wî ya zanîngehê de xwe lê dide der. LêÇêxov heta 24 adara vê sala 1897 guhê xwe nadiyê. Belê, Çêx-

10


bim, ez diçim ba ya din.»Lê mixabin Çêxov tu carî ne bûye doktorekî profesîyonel.

Carina yara wî ketiya pêşiya jina wî û herweha xwe bi tevayîdaye edebiyatê. Lê tiştekî seyr e ku Çêxov bi salan baweriyawî bi wî hatiye ku bi xwe doktorekî baş e, lê ne niviskarekîbaş.

Di sala 1886 de ji çfrokên wî pirtûka wî ya duyemîn çapdibe û her ku diçe navê niviskariya wî belav dibe û deng dide.Herweha baweriya wî jî bi wî tê êdî.

Di sala 1887 de pirtûka wîya sêyemîn jî derdikeve. Bi der-ketina vê pirtûkê re Akademiya Zanistiyê xelata Pûşkîn didewî.

Di sala 1888 de tiyatroya wî ya pêşîn îvanov li Moskvayêdi Korşê de tê raxistin. Dîsa di vê salê de çîroka wî ya bi navêBeyar di kovara Mizgîna Bakur de diweşe. Ev çfroka jî ji hêlarexnegîran ve gelekî tê ecibandin.

Çêxov di sala 1890 de diçe girava Sahalîn. Serguzeştênxwe yên vê dûrgeştê, di pirtûka xwe ya bi navê Girava Sahalînde kat dike.

Di sala 1891 de cara pêşîn derdikeve Ewrûpayê.Di sala 1892 de ji xwe re wargeha Melîhovayê dikire û

herweha bi serekî rihet gelek çfrokên xwe yên xweş û dirêj livir dinivise. Wek:

Selula Numeroya Şesan (1892)Metranê Res (1893)SêSal(1894)Çîroka Wênekêşekî (1895)Jiyana Min (1896)Mûjîkina (1897) ûhd...

Lê divê meriv viya jî bide zanîn ku nexweşiya jana zirav,wek gelek kesan bi Çêxov re jî heye. Ev nexweşiya wî, hêj didema xwendekariya wî ya zanîngehê de xwe lê dide der. LêÇêxov heta 24 adara vê sala 1897 guhê xwe nadiyê. Belê, Çêx-

10


ov di vê rojê de bi hevalê xwe î Suvorîn ve li ser xwarina nîv-royê ye û ji nişka ve xwînê vedirişîhe. Ji ber vê yekê bi qasîpanzdeh rojan di nexweşxana Moskvayê de dimîne û dûrediçe U bakurê Fransayê dijî. Di ser vê nexweşiya xwe re, war-geha xwe ya Melîhovayê difroşe û di sala 1898 de diçe li Yal-ta bajarê Kirimê bi cî dibe. Û ji bo Çêxov dewreke nû dest pêdikeêdî.

Ji ber nexweşiyên xwe, Gorkî û Tolstoy jî di vê dewrê de livî bajarî ne. Çêxov li vir pêwendiyên xwe yên bi wan re baştirû germtir dike. Nemaze bi Gorkî re heta dawiya jîyana xwe jîvan pêwendiyên xwe germû nêzOctir didomîne. Di vê navberêde niviskarên bi navûdeng yên wê demê: Kûprîn, Bûnîn, Ma-mîn-Sibiryak û hwd... car carina têne serlêdana wî.

Li vir Çêxov bêtirîn wexta xwe li ser tiyatroyan dibuhurî-ne. Di îlona sala 1898 de bi Olga Knîperê re danûstandinênxwe çêdike. Olga, artîsteke Hunera Tiyatroya Moskvayê ye.Ji ber niviskariya Çêxov û artîstiya Olgayê, her ku diçe ew pê-wendiyên di navbera wan de nêztir û germtir dibe. Di dawiyadawîn de jî, di 25 adara sala 1901 de bi hev re dizewucin.Herçiqas bi hev re dizewucin jî, zêde li ba hev namînin. Lew-ra Çêxov ji ber nexweşiya xwe li Yaltayê û Olga jî ji bo artîs-tiya xwe li Moskvayê dimîne. Dûre Çêxov li havîngehekenêzîkî Moskvayê xaniyekî digire û di gulana sala 1904 de koçîwir dike. Herweha nexweşiya Çêxov ji nû ve lê diazire û piştîmehekê bi hevalbenda xwe ya Olgayê re diçe Ewrûpayê.

Li ser merzê Swîsrê û Elamaniyayê, li bajarê Badenweîle-rê bi cî dibe. Di çend rojên pêşîn de, rewşa nexweşiya wî pa-rîkî ber bi başiyê diçe. Lê di 29êhezîfana;salal904 denexweşiya wî dîsa ji nişka ve lê diazire û di 2 yê tfrmeha 1904

de serê xwe datîne.Cendekê Çêxov, li Moskvayê di goristana Novo-Dîvîçîyê

de tê binaxkirin. Piştî mirina wî, di 12ê tfrmeha sala 1908de, eleman li bajarê Badenweöerê beryadekî wî dadiçikînin.Lê di destpêka şerê Cihana Yekemîn de, di sala 1914 de, evberyadê wî dîsa bi destê elemanan tê şikandin û belavkirin.

11


ov di vê rojê de bi hevalê xwe î Suvorîn ve li ser xwarina nîv-royê ye û ji nişka ve xwînê vedirişîhe. Ji ber vê yekê bi qasîpanzdeh rojan di nexweşxana Moskvayê de dimîne û dûrediçe U bakurê Fransayê dijî. Di ser vê nexweşiya xwe re, war-geha xwe ya Melîhovayê difroşe û di sala 1898 de diçe li Yal-ta bajarê Kirimê bi cî dibe. Û ji bo Çêxov dewreke nû dest pêdikeêdî.

Ji ber nexweşiyên xwe, Gorkî û Tolstoy jî di vê dewrê de livî bajarî ne. Çêxov li vir pêwendiyên xwe yên bi wan re baştirû germtir dike. Nemaze bi Gorkî re heta dawiya jîyana xwe jîvan pêwendiyên xwe germû nêzOctir didomîne. Di vê navberêde niviskarên bi navûdeng yên wê demê: Kûprîn, Bûnîn, Ma-mîn-Sibiryak û hwd... car carina têne serlêdana wî.

Li vir Çêxov bêtirîn wexta xwe li ser tiyatroyan dibuhurî-ne. Di îlona sala 1898 de bi Olga Knîperê re danûstandinênxwe çêdike. Olga, artîsteke Hunera Tiyatroya Moskvayê ye.Ji ber niviskariya Çêxov û artîstiya Olgayê, her ku diçe ew pê-wendiyên di navbera wan de nêztir û germtir dibe. Di dawiyadawîn de jî, di 25 adara sala 1901 de bi hev re dizewucin.Herçiqas bi hev re dizewucin jî, zêde li ba hev namînin. Lew-ra Çêxov ji ber nexweşiya xwe li Yaltayê û Olga jî ji bo artîs-tiya xwe li Moskvayê dimîne. Dûre Çêxov li havîngehekenêzîkî Moskvayê xaniyekî digire û di gulana sala 1904 de koçîwir dike. Herweha nexweşiya Çêxov ji nû ve lê diazire û piştîmehekê bi hevalbenda xwe ya Olgayê re diçe Ewrûpayê.

Li ser merzê Swîsrê û Elamaniyayê, li bajarê Badenweîle-rê bi cî dibe. Di çend rojên pêşîn de, rewşa nexweşiya wî pa-rîkî ber bi başiyê diçe. Lê di 29êhezîfana;salal904 denexweşiya wî dîsa ji nişka ve lê diazire û di 2 yê tfrmeha 1904

de serê xwe datîne.Cendekê Çêxov, li Moskvayê di goristana Novo-Dîvîçîyê

de tê binaxkirin. Piştî mirina wî, di 12ê tfrmeha sala 1908de, eleman li bajarê Badenweöerê beryadekî wî dadiçikînin.Lê di destpêka şerê Cihana Yekemîn de, di sala 1914 de, evberyadê wî dîsa bi destê elemanan tê şikandin û belavkirin.

11


Çêxov zimanekî asan, xweş û vekirî bê serêş bikar haniyeû ji pîvanê ne xistiye. Her bêje, hevok û çfrokek xwe bi ren-gekî zimên xemilandiye û bê hetikandin bi zanistî cî dayewan. Ew bi xwe li ser vê yekê weha dibêje: «Riya xweşnivîsêew e; meriv di ser wan xirabnivisên ku hatine nivisîn re xetekêbikêşin.»

Bi vî awayê nivisîna xwe, bêguman alîkariya Çêxov ê ji bozimanê ûris jî gelek û gelek bibe. Di warê zimanê Çêxov de,A. Derman î rexnegfrê edebiyata ûris weha dibê: «Edebiyataûris ji gelek hêlan ve ge§ bû û bi pêş ve çû. Lê ne Gogol, neDostoyevskî, ne Tolstoy û ne jî Tûrgenyev asankirina ede-biyata ûris ji xwe re kirin kar. Lê Çêxov ev tişta da ber xwe ûbi ser ket. Ev jî ji bo demokratkirina edebiyatê havêtina gave-ke nû û mezin e. Bê guman em dikarin bibêjin ku Çêxov be-reyê xwendevanên xwe gelek û gelek fere kir. Lewra dijwar e,meriv rastîyekî were ku di Çêxov negihîje»

Çêxov di çfrokên xwe de tew cî nade bêje, hevok û kesênzêde. Tiştekî herî piçûk jî bi tevayiya çfrokê ve girêdayî ye.Ango ku di çîrokê de cixarekê bide kêşandin, baranê bidebarandin, meyekê bide vexwarin ûhd... ew ne ji bona xemalin-dina çfrokê an dagirtina rûpel e. Lê di çîrokê de wan tiştênku bi kar tîne, ji bo pêwistiya çîrokê ye.

Meriv dikare bibêje ku pirî caran di çîrokê de hinek tiştkêm tên xuyakirin. Ji xwe dema meriv Çêxov û niviskarên dinbidin ber hev, cudayiyek gelek mezin û girîng ber bi çavênmeriv dikeve ku; Çêxov hertim alîyekî fikirkirinê ji xwende-van re hiştiye. Li ser vê yekê jî ew bi xwe weha dibêje: «Demaez dinivisim, bi her awayî bi xwendevan bawer im. Lewra ezwer dizanim ku xwendevan ê bi xwe wê valayiya di çfrokê dedagirê.»

Heta ku ji dest Çêxov hatiye, kurt û hindik nivisiye û biwan gelek tişt dane xuyakirin. Wî ev yeka ji xwe re kiriyexwîyekî hunermendî û heta dawiyê jî domandiye û bi vî awayê

12


Çêxov zimanekî asan, xweş û vekirî bê serêş bikar haniyeû ji pîvanê ne xistiye. Her bêje, hevok û çfrokek xwe bi ren-gekî zimên xemilandiye û bê hetikandin bi zanistî cî dayewan. Ew bi xwe li ser vê yekê weha dibêje: «Riya xweşnivîsêew e; meriv di ser wan xirabnivisên ku hatine nivisîn re xetekêbikêşin.»

Bi vî awayê nivisîna xwe, bêguman alîkariya Çêxov ê ji bozimanê ûris jî gelek û gelek bibe. Di warê zimanê Çêxov de,A. Derman î rexnegfrê edebiyata ûris weha dibê: «Edebiyataûris ji gelek hêlan ve ge§ bû û bi pêş ve çû. Lê ne Gogol, neDostoyevskî, ne Tolstoy û ne jî Tûrgenyev asankirina ede-biyata ûris ji xwe re kirin kar. Lê Çêxov ev tişta da ber xwe ûbi ser ket. Ev jî ji bo demokratkirina edebiyatê havêtina gave-ke nû û mezin e. Bê guman em dikarin bibêjin ku Çêxov be-reyê xwendevanên xwe gelek û gelek fere kir. Lewra dijwar e,meriv rastîyekî were ku di Çêxov negihîje»

Çêxov di çfrokên xwe de tew cî nade bêje, hevok û kesênzêde. Tiştekî herî piçûk jî bi tevayiya çfrokê ve girêdayî ye.Ango ku di çîrokê de cixarekê bide kêşandin, baranê bidebarandin, meyekê bide vexwarin ûhd... ew ne ji bona xemalin-dina çfrokê an dagirtina rûpel e. Lê di çîrokê de wan tiştênku bi kar tîne, ji bo pêwistiya çîrokê ye.

Meriv dikare bibêje ku pirî caran di çîrokê de hinek tiştkêm tên xuyakirin. Ji xwe dema meriv Çêxov û niviskarên dinbidin ber hev, cudayiyek gelek mezin û girîng ber bi çavênmeriv dikeve ku; Çêxov hertim alîyekî fikirkirinê ji xwende-van re hiştiye. Li ser vê yekê jî ew bi xwe weha dibêje: «Demaez dinivisim, bi her awayî bi xwendevan bawer im. Lewra ezwer dizanim ku xwendevan ê bi xwe wê valayiya di çfrokê dedagirê.»

Heta ku ji dest Çêxov hatiye, kurt û hindik nivisiye û biwan gelek tişt dane xuyakirin. Wî ev yeka ji xwe re kiriyexwîyekî hunermendî û heta dawiyê jî domandiye û bi vî awayê

12


xwe jî nav û deng daye. Di vî warî de di sala 1889 de ji birayêxwe î Aleksandr re nameyekê dişîne û tê de weha dibêje:«Kurtî û vekirîtî xwenga serketinê ye.» Û dîsa di wê salê de jibo Gorkî nameyekê dişîne û tê de dîtinên xwe weha didexuyakirin: «Di serastkirina destnivisarên xwe de, heta ku jidest we tê, bikin ku xemil û rengdêrên zêde ji nav derxînin!Serqisê ku ez bibêjim: -Merivek li ser gîyan rûnişt.- herkesêviya fahm bike. Lê ku ez bibêjim: -Merivekîbejindirêj û rîsor,bi tirs û xof li dor xwe nêhirî û hêdî hêdî li ser gîyayên şîn ûçilmisî rûnişt.- ew ê tu kesek di cara pêşîn de tênegêhîje."

Di xwendina çfrokên Çêxov de pirî caran meriv berê niza-ne ku çîrokê ji kuderê dest pê kiriye, û di dawiya pirî çfrokande jî meriv dibê qeyê niviskar ji nivisîha çîroka xwe westiyayeû nîvçe hiştiye. Lê di bingehê vê rastiyê de, dîsa tê fahmkirinku Çêxov ev jî bi zanistî û awayê hunera xwe wusa kiriye. Liser vê yekê jî weha dibêje Çêxov: «Ji bo nivisîna çîrokek baş,destpêk û dawiya çfroka xwe bavêjin.» Ango dixwaze bibêjeku ne hewceye meriv ji serî heta dawiyê çfrokê wek girêben-dekê an weke protokolekê binivise. Bi qasî ku ne hewce ye,ewqas jî tiştekî bê mane ye.

Bonderw Yûrî Bondirêv nivîsarênÇêxovweha dide nasîn:«Em ji namên Çêxov dizanin ku di dema xwe ya dawih de wîdixwest romanekîbinivisîne. Dest pê kir û berda. Nivisandinaçfrokan domand. Çi kurteçfrok û çi çfrokên wî yên dirêj her-tim ji tevleheviya jiyanê û ji romanên mezin dagirtî ne. Û diwarê giranbahayiya xwe de, ez dikarim bibêjim ku ew bergenîromanan in.»

Çêxov î niviskarê mezm; gundî, xulam, pfr, zarok, jin, bûk,keç û xortên berzewac, malmezin u'hwd.. ji çfrokên xwe re ki-rine mijar û herweha ji her babetî nexşên civatê re bûye xwe-dfrexne. Ev beriya sed salekê ye ku Çêxov ev çfrokên xwenivisîne, lê meriv bi rihetî di roja froyîn de li her aliyê jiyanêrastî wan tîpan tê. Bi her çîrokek wî, bi kêmanî nexşê tîpekêtê ber çavê meriv. Çfrokên Çêxov wek neynikekê ye. Merivdikare gelek aliyên xwe û civata froyîn tê de bibîne.

13


xwe jî nav û deng daye. Di vî warî de di sala 1889 de ji birayêxwe î Aleksandr re nameyekê dişîne û tê de weha dibêje:«Kurtî û vekirîtî xwenga serketinê ye.» Û dîsa di wê salê de jibo Gorkî nameyekê dişîne û tê de dîtinên xwe weha didexuyakirin: «Di serastkirina destnivisarên xwe de, heta ku jidest we tê, bikin ku xemil û rengdêrên zêde ji nav derxînin!Serqisê ku ez bibêjim: -Merivek li ser gîyan rûnişt.- herkesêviya fahm bike. Lê ku ez bibêjim: -Merivekîbejindirêj û rîsor,bi tirs û xof li dor xwe nêhirî û hêdî hêdî li ser gîyayên şîn ûçilmisî rûnişt.- ew ê tu kesek di cara pêşîn de tênegêhîje."

Di xwendina çfrokên Çêxov de pirî caran meriv berê niza-ne ku çîrokê ji kuderê dest pê kiriye, û di dawiya pirî çfrokande jî meriv dibê qeyê niviskar ji nivisîha çîroka xwe westiyayeû nîvçe hiştiye. Lê di bingehê vê rastiyê de, dîsa tê fahmkirinku Çêxov ev jî bi zanistî û awayê hunera xwe wusa kiriye. Liser vê yekê jî weha dibêje Çêxov: «Ji bo nivisîna çîrokek baş,destpêk û dawiya çfroka xwe bavêjin.» Ango dixwaze bibêjeku ne hewceye meriv ji serî heta dawiyê çfrokê wek girêben-dekê an weke protokolekê binivise. Bi qasî ku ne hewce ye,ewqas jî tiştekî bê mane ye.

Bonderw Yûrî Bondirêv nivîsarênÇêxovweha dide nasîn:«Em ji namên Çêxov dizanin ku di dema xwe ya dawih de wîdixwest romanekîbinivisîne. Dest pê kir û berda. Nivisandinaçfrokan domand. Çi kurteçfrok û çi çfrokên wî yên dirêj her-tim ji tevleheviya jiyanê û ji romanên mezin dagirtî ne. Û diwarê giranbahayiya xwe de, ez dikarim bibêjim ku ew bergenîromanan in.»

Çêxov î niviskarê mezm; gundî, xulam, pfr, zarok, jin, bûk,keç û xortên berzewac, malmezin u'hwd.. ji çfrokên xwe re ki-rine mijar û herweha ji her babetî nexşên civatê re bûye xwe-dfrexne. Ev beriya sed salekê ye ku Çêxov ev çfrokên xwenivisîne, lê meriv bi rihetî di roja froyîn de li her aliyê jiyanêrastî wan tîpan tê. Bi her çîrokek wî, bi kêmanî nexşê tîpekêtê ber çavê meriv. Çfrokên Çêxov wek neynikekê ye. Merivdikare gelek aliyên xwe û civata froyîn tê de bibîne.

13


Çêxov di bîst salên niviskariya xwe de, ji bilî nêzîkî dehtiyatroyan, zêdeyî heft sed çfrokên kurt û dirêj nivisiye.

Ji bo ciwanekî ku biryara niviskariyê dabe, Çêxov vanamojgariyan lê dike.

«Binivisin, heta ku ji dest we tê pir binivisin. Tiştên hûnbinivisin ku hemî ne baş bin jî, xem nake. Her ku biçe ew êbaştir bibe. Xortaniya xwe û zfrekiya serê xwe li avarê ne bu-hurînin... Binêrin, ku serê pênûsa we tûj, lê ferhenga we tengbe, wê çaxê divê hûn bêje û metelokên nû hîn bibin. Ji bo vêyekê jî divê hûn hertim binivisin... Jiyana min, fikra min û tiş-tên ku di serê min de hatine, divê di çîrokên min de xwe bi-din xuyakirin... Kurteçfrok, divê kwîr û dagirtîbe.»

WEŞANÊN WELAT

14


Çêxov di bîst salên niviskariya xwe de, ji bilî nêzîkî dehtiyatroyan, zêdeyî heft sed çfrokên kurt û dirêj nivisiye.

Ji bo ciwanekî ku biryara niviskariyê dabe, Çêxov vanamojgariyan lê dike.

«Binivisin, heta ku ji dest we tê pir binivisin. Tiştên hûnbinivisin ku hemî ne baş bin jî, xem nake. Her ku biçe ew êbaştir bibe. Xortaniya xwe û zfrekiya serê xwe li avarê ne bu-hurînin... Binêrin, ku serê pênûsa we tûj, lê ferhenga we tengbe, wê çaxê divê hûn bêje û metelokên nû hîn bibin. Ji bo vêyekê jî divê hûn hertim binivisin... Jiyana min, fikra min û tiş-tên ku di serê min de hatine, divê di çîrokên min de xwe bi-din xuyakirin... Kurteçfrok, divê kwîr û dagirtîbe.»

WEŞANÊN WELAT

14

ZIMANDIRÊJ

Natalya Mîxaylovna jineke ciwan bû û vê sibê ji Yaltayêhatibû. Di firavîhê de bêyî ku bisekine ji mêrê xwe re qalaspehiyên Kirimê dikir. Mêrê wê yê bi kêf, bi evîn li ruyê jinaxwe ya bêtewat dimeyizî, guhdariya wê dikir û carina jî pirsi-najêdipirsî:

- Dibêjin ku li Kirimê jiyan gelek buha ye?- Çi bêjim, nizanim ku? Canekem, li gor min buhayiya

jiyana wir pir mezin dikin... Şeytan wek ku bitirs tê xuyakirin,ne wusa ye. Serqisê, min û Yûlya Petrovnayê me bi hev re bibîst rûbilî xaniyekî bi konfor û rihet bi dest xwe xistibû. Dela-lê min, hertişt bi zanîna jiyanê ve girêdayî ye. Lê ku merivbixwaze derkeve serê çiyayên weke Ay-Petriyê, bargîl û rêberbigire, wê çaxê lêqeyê ew ê buha be. Him jî gelek buha! Lê,Vasîçkayê min, çi çîya li wir in! Ca bifikire, bilind... bilind,çiyayên hezar qatî ji dêrê hêj bilintir! Bandewên çiyan wusabi dûman, wusa bi dûman... wusa bi dûman e ku... li berwarênçiyê jî zinarina, zinarina û darên kajan... Ax, tew naxwazim bibfrbînim.

15

ZIMANDIRÊJ

Natalya Mîxaylovna jineke ciwan bû û vê sibê ji Yaltayêhatibû. Di firavîhê de bêyî ku bisekine ji mêrê xwe re qalaspehiyên Kirimê dikir. Mêrê wê yê bi kêf, bi evîn li ruyê jinaxwe ya bêtewat dimeyizî, guhdariya wê dikir û carina jî pirsi-najêdipirsî:

- Dibêjin ku li Kirimê jiyan gelek buha ye?- Çi bêjim, nizanim ku? Canekem, li gor min buhayiya

jiyana wir pir mezin dikin... Şeytan wek ku bitirs tê xuyakirin,ne wusa ye. Serqisê, min û Yûlya Petrovnayê me bi hev re bibîst rûbilî xaniyekî bi konfor û rihet bi dest xwe xistibû. Dela-lê min, hertişt bi zanîna jiyanê ve girêdayî ye. Lê ku merivbixwaze derkeve serê çiyayên weke Ay-Petriyê, bargîl û rêberbigire, wê çaxê lêqeyê ew ê buha be. Him jî gelek buha! Lê,Vasîçkayê min, çi çîya li wir in! Ca bifikire, bilind... bilind,çiyayên hezar qatî ji dêrê hêj bilintir! Bandewên çiyan wusabi dûman, wusa bi dûman... wusa bi dûman e ku... li berwarênçiyê jî zinarina, zinarina û darên kajan... Ax, tew naxwazim bibfrbînim.

15

A. P. Çêxov Zimandirêj

- Ha, hîn ku di bfra min de ye, ez bibêjim... Dema tu ne livir bûy, min di kovarekê de, di derheqê tatarên rêberên wirde nivisek xwend. Çi merivên bêcir in! Delala min; ma bi rastîjî ew merivên wusa seyr in?

Natalya Petrovnayê ruyê xwe tirg kir, serê xwe hejand ûgot:

- Ji xwe ew tatar in... çu taybetiyeke wan nîne. Ji xwe minewana ji dûr ve dîtin. Ew pêşanî min dabûn, lê min qet balaxwe ne dabû wan, canekem. Ji xwe ji mêj ve kêfa min ji wançerkez û yewnaniyan re ne dihat.

- Li gor gotinan, her yekî wan donjûwanekî seyr e.- Gengaz e. Lêjinên wusa xirab hene ku...Natalya Petrovna mîna ku tiştekî bi xof bi bîr anîbe, ji niş-

ka ve j'i ciyê xwe pengizî, bi çavekî tirsok bi qasî nîv deqekê limêrê xwe meyizî û dûre got:

- Vasîçka, ez naha ji te re qala wan jinên bêcirên ku hene,bikim. Ax, çi jinên bêcir! Him jî ne ew jinên ji tebeqa jêr anya navîn, ez ê qala wan jinên arîstokratên qure bikim. Tiştekîseyr e, min tew bi çavê xwe bawer ne dikir. Ez ê heta mirinê jibfr nekim. Ma dibe ku mirov xwe ewqas jî wenda bike?... Ax,Vasîçka, ez tew naxwazim qal bikim. Serqisê, em hevala minya rê Yûlya Petrovnayê bidin ber çavan. Mêrekî wê î pir hêjaû du zarokên wê hene. Hertim pesnê xwe dide ku ew xwedî-namûs û ji malmezinan e. Rojekê çi bû, dizanî tu? Lê EntreNous(*) canekem, ma tu sozê didî ku tu ê ji kesekî re nebêjî?

- Hella, hella... helbet ez ji kesekîre nabêjim, canekem!- Tu ê sozê bidî? Binêre, ez êdî nizanim. Ez bi te bawer

im.Jinikê çetelê di destê xwe de danî hêlekê, maneyeke bi sir

da rûçikê xwe û bi pistepist jê re kat kir:- Binêre tiştekî wusa qewimî. Ev Yûlya Petrovna derketi-

bû serê çiyê. Dinê pir xweş bû. Ew bi rêberê xwe ve li pêşiyê

(*) Entre Nous: Bifransîye. Gotin di nav me de, îfade dike.

16


- Ha, hîn ku di bfra min de ye, ez bibêjim... Dema tu ne livir bûy, min di kovarekê de, di derheqê tatarên rêberên wirde nivisek xwend. Çi merivên bêcir in! Delala min; ma bi rastîjî ew merivên wusa seyr in?

Natalya Petrovnayê ruyê xwe tirg kir, serê xwe hejand ûgot:

- Ji xwe ew tatar in... çu taybetiyeke wan nîne. Ji xwe minewana ji dûr ve dîtin. Ew pêşanî min dabûn, lê min qet balaxwe ne dabû wan, canekem. Ji xwe ji mêj ve kêfa min ji wançerkez û yewnaniyan re ne dihat.

- Li gor gotinan, her yekî wan donjûwanekî seyr e.- Gengaz e. Lêjinên wusa xirab hene ku...Natalya Petrovna mîna ku tiştekî bi xof bi bîr anîbe, ji niş-

ka ve j'i ciyê xwe pengizî, bi çavekî tirsok bi qasî nîv deqekê limêrê xwe meyizî û dûre got:

- Vasîçka, ez naha ji te re qala wan jinên bêcirên ku hene,bikim. Ax, çi jinên bêcir! Him jî ne ew jinên ji tebeqa jêr anya navîn, ez ê qala wan jinên arîstokratên qure bikim. Tiştekîseyr e, min tew bi çavê xwe bawer ne dikir. Ez ê heta mirinê jibfr nekim. Ma dibe ku mirov xwe ewqas jî wenda bike?... Ax,Vasîçka, ez tew naxwazim qal bikim. Serqisê, em hevala minya rê Yûlya Petrovnayê bidin ber çavan. Mêrekî wê î pir hêjaû du zarokên wê hene. Hertim pesnê xwe dide ku ew xwedî-namûs û ji malmezinan e. Rojekê çi bû, dizanî tu? Lê EntreNous(*) canekem, ma tu sozê didî ku tu ê ji kesekî re nebêjî?

- Hella, hella... helbet ez ji kesekîre nabêjim, canekem!- Tu ê sozê bidî? Binêre, ez êdî nizanim. Ez bi te bawer

im.Jinikê çetelê di destê xwe de danî hêlekê, maneyeke bi sir

da rûçikê xwe û bi pistepist jê re kat kir:- Binêre tiştekî wusa qewimî. Ev Yûlya Petrovna derketi-

bû serê çiyê. Dinê pir xweş bû. Ew bi rêberê xwe ve li pêşiyê

(*) Entre Nous: Bifransîye. Gotin di nav me de, îfade dike.

16

A. P. Çêxov Zimandrêj

dimeşiyan, ez jî hinekî li paş wan dimeşiyam. Em sê çar ver-stan çûbûn, an ne. Vasîçka dizanî tu, Yûlya ji nişka ve qêriyaû bi sîngê xwe girt. Tatarê wê tavilê bi newqa wê girt, an neew ê ji zîn bişemitiya û biçûya. Ez û rêberê xwe jî ber bi wêbazdan. Min gotê: «Çi bû? Çer bû?» Hevala min got: «Ax, ezdimirim, krîzek hate min... Ez ê êdî nikari bim biçim, ma tunizanî bê ez çiqasî tirsiyam!» Min got: «Wê çaxê em bi paş devegerin.» Yûlyayê bersiv da û got: «Na, na... Natalya, ez nika-rim paş de vegerim. Ku ez gaveke din jî bavêjim, ez ê ji berêşê bimirim. Qolinc tê min.» Piştî van gotinan, hevala minYûlya U ber min û rêberê min î Silêman geriya ku em vegerinbaj'êr, jê re dermanê wê ji oda wê bînin.

Mêrê wê eniya xwe xurand:- Ca raweste, ez tiştekî tênagîhêjim. Te bi gavekî beriya

naha gotibû ku te tatar hew ji dûr ve dîtine. Lê naha jî tu qalaSilêmanekî dikî.

Jinikê bêxem mirûzê xwe tirş kir:- Lo, de tu jî dîsa li ser peyvan disekinî! Ez sebax nakim

ku yek ji min bikeve şikê. Nikarim sebax bikim! Ev livekeehmeqane ye.

- Ez li ser nasekinim, lê... çima rastî nayê gotin? Ku tu bitataran ve bi çiyan ketibî , ne xem e. Lê çi hevceyê derewane?

- Him! Mirovê dinênedî! Ji Silêmano çavnebar e. Difiki-rim ku meriv çawa bê rêber derdikeve serê çiyan! Mafir ku tubi rewşa jiyana wir nizanî, qene dengê xwe neke, nepeyive!Bê rêber gavek jî nayête havêtin.

- Ya sitar!- Xwedê hewînî, wusa ehmeq ehmeq mekene! Ez ne yeke

wek Yûlyayê me. Ez nabêjim ew baş dike. Lê ez... gerçî ezxwe jî wek milyaketekê nahesibînim, lê min xwe ewqas jî wen-da ne kiriye. Na, Silêmanê min tu carî ji pîvana xwe derneke-tiye! Serqisê, Mehmet Qul qet ji Yûlyayê ne diqetiya. Le ez!Dema saet bibûya yanzdeh, min ferman dida û digot: «HaydêSilêman, mar§!» Tatarê min î ehmeq jî radibû û diçû. Cane-

17


dimeşiyan, ez jî hinekî li paş wan dimeşiyam. Em sê çar ver-stan çûbûn, an ne. Vasîçka dizanî tu, Yûlya ji nişka ve qêriyaû bi sîngê xwe girt. Tatarê wê tavilê bi newqa wê girt, an neew ê ji zîn bişemitiya û biçûya. Ez û rêberê xwe jî ber bi wêbazdan. Min gotê: «Çi bû? Çer bû?» Hevala min got: «Ax, ezdimirim, krîzek hate min... Ez ê êdî nikari bim biçim, ma tunizanî bê ez çiqasî tirsiyam!» Min got: «Wê çaxê em bi paş devegerin.» Yûlyayê bersiv da û got: «Na, na... Natalya, ez nika-rim paş de vegerim. Ku ez gaveke din jî bavêjim, ez ê ji berêşê bimirim. Qolinc tê min.» Piştî van gotinan, hevala minYûlya U ber min û rêberê min î Silêman geriya ku em vegerinbaj'êr, jê re dermanê wê ji oda wê bînin.

Mêrê wê eniya xwe xurand:- Ca raweste, ez tiştekî tênagîhêjim. Te bi gavekî beriya

naha gotibû ku te tatar hew ji dûr ve dîtine. Lê naha jî tu qalaSilêmanekî dikî.

Jinikê bêxem mirûzê xwe tirş kir:- Lo, de tu jî dîsa li ser peyvan disekinî! Ez sebax nakim

ku yek ji min bikeve şikê. Nikarim sebax bikim! Ev livekeehmeqane ye.

- Ez li ser nasekinim, lê... çima rastî nayê gotin? Ku tu bitataran ve bi çiyan ketibî , ne xem e. Lê çi hevceyê derewane?

- Him! Mirovê dinênedî! Ji Silêmano çavnebar e. Difiki-rim ku meriv çawa bê rêber derdikeve serê çiyan! Mafir ku tubi rewşa jiyana wir nizanî, qene dengê xwe neke, nepeyive!Bê rêber gavek jî nayête havêtin.

- Ya sitar!- Xwedê hewînî, wusa ehmeq ehmeq mekene! Ez ne yeke

wek Yûlyayê me. Ez nabêjim ew baş dike. Lê ez... gerçî ezxwe jî wek milyaketekê nahesibînim, lê min xwe ewqas jî wen-da ne kiriye. Na, Silêmanê min tu carî ji pîvana xwe derneke-tiye! Serqisê, Mehmet Qul qet ji Yûlyayê ne diqetiya. Le ez!Dema saet bibûya yanzdeh, min ferman dida û digot: «HaydêSilêman, mar§!» Tatarê min î ehmeq jî radibû û diçû. Cane-

17


kem, ew hertim di binê destê min de bû. Serqisê, dema ku wîqala peran an tiştekî dikir, min tavilê digot: «Çi? Çawa,çawa?» û ez radikişiyamê. Ji tirsan zirav lê diqetiya. Ha, ha,ha!... Vasîçka, ca te bidîta! Çavên wî mîna rijikê, reştarî... Mi-rûzekî wî yê wusa komîk û ehmeqane hebû ku... Min ew wusadi binê destê xwe de digirt ku, ah wusa...

Mêrê wê ji hundurê nan loq digundirand û got:- Ez texmîn dikim.- Yê te jî hîç û pûç e, Vasîçka! Ez fikrên te dizanim... Ez

texmîn dikim tu çi difikirî. Lê bawer bike, di dema gerê de jîew ji hedê xwe dernediket. Serqisê, em derdiketin çiyê an jîdiçûn ber şirava Uçansûyê, min hertim jê re digot: «Silêman,tu ê li paş min werî!» Reben jî hertim li dû min dihat. Tew diwextên tengtirîn de jî, min jê re digot: «Çi dibe bila bibe, divêtu ji bfra xwe dernexî ku tu tatarek î, û ez jî jina şêwirmendekîdewletê me!» Ha, ha, ha...

Biqînekê bi jinikê girt, dûre bi lez çavek li derûdorê ge-rand û bi mirûzekî tirsonek peyivî:

- Ax, ev Yûlya! Vasîçka, ez tênagdujim çima mirov ji jiya-nê piçekî tamê negirin, çima piçekî şa ne bin? Evana hemûdikarin bibin... Belê henekan bike, tukes li te nagire, lê mirovli ser van bisekine û xirecirê derbixe... Na, tu çi dibêjî bibêj'e,ez tênagîhijim! Bifikire ku wê çavnebarî dikir. Ma ev ne tişte-kî ehmeqane ye? Rojekê Mehmet QûL ango yarê wê hatibû.Yûlya ne li mal bû. Min jî ew banî oda xwe kir. Em ji vir û wirpeyivîn. Ma tu dizanî ku ew çiqas zarxweş in? Bêyî ku em lêhay bin, me êvar buhurand. Herweha ji nişka ve Yûlya ketehundur. Wusa êrişî me kir ku... Dest bi hinek dek û dolabankir. Bi rastî Vasîçka, min qet tiştek ji vê yekê fahm ne kir.

Vasîçka kuxuya xwe ji cî livand, mirûzê xwe tirş kir, li odêdest bi gerê kir. Bi kenekî xemgîh got:

- Bi rastî qet tiştekî gotinê nîne. We li wir wextên xweşderbas kirine.

Natalya Mîxaylovnayê bi awur got:- Çi tiştekî bêhîm! Ez dizanim tu çi difikirî. Tu hertim tiş-

18


kem, ew hertim di binê destê min de bû. Serqisê, dema ku wîqala peran an tiştekî dikir, min tavilê digot: «Çi? Çawa,çawa?» û ez radikişiyamê. Ji tirsan zirav lê diqetiya. Ha, ha,ha!... Vasîçka, ca te bidîta! Çavên wî mîna rijikê, reştarî... Mi-rûzekî wî yê wusa komîk û ehmeqane hebû ku... Min ew wusadi binê destê xwe de digirt ku, ah wusa...

Mêrê wê ji hundurê nan loq digundirand û got:- Ez texmîn dikim.- Yê te jî hîç û pûç e, Vasîçka! Ez fikrên te dizanim... Ez

texmîn dikim tu çi difikirî. Lê bawer bike, di dema gerê de jîew ji hedê xwe dernediket. Serqisê, em derdiketin çiyê an jîdiçûn ber şirava Uçansûyê, min hertim jê re digot: «Silêman,tu ê li paş min werî!» Reben jî hertim li dû min dihat. Tew diwextên tengtirîn de jî, min jê re digot: «Çi dibe bila bibe, divêtu ji bfra xwe dernexî ku tu tatarek î, û ez jî jina şêwirmendekîdewletê me!» Ha, ha, ha...

Biqînekê bi jinikê girt, dûre bi lez çavek li derûdorê ge-rand û bi mirûzekî tirsonek peyivî:

- Ax, ev Yûlya! Vasîçka, ez tênagdujim çima mirov ji jiya-nê piçekî tamê negirin, çima piçekî şa ne bin? Evana hemûdikarin bibin... Belê henekan bike, tukes li te nagire, lê mirovli ser van bisekine û xirecirê derbixe... Na, tu çi dibêjî bibêj'e,ez tênagîhijim! Bifikire ku wê çavnebarî dikir. Ma ev ne tişte-kî ehmeqane ye? Rojekê Mehmet QûL ango yarê wê hatibû.Yûlya ne li mal bû. Min jî ew banî oda xwe kir. Em ji vir û wirpeyivîn. Ma tu dizanî ku ew çiqas zarxweş in? Bêyî ku em lêhay bin, me êvar buhurand. Herweha ji nişka ve Yûlya ketehundur. Wusa êrişî me kir ku... Dest bi hinek dek û dolabankir. Bi rastî Vasîçka, min qet tiştek ji vê yekê fahm ne kir.

Vasîçka kuxuya xwe ji cî livand, mirûzê xwe tirş kir, li odêdest bi gerê kir. Bi kenekî xemgîh got:

- Bi rastî qet tiştekî gotinê nîne. We li wir wextên xweşderbas kirine.

Natalya Mîxaylovnayê bi awur got:- Çi tiştekî bêhîm! Ez dizanim tu çi difikirî. Tu hertim tiş-

18


tên wusa xirab difikirî! Ez ê êdî qala tiştekî ji te re nekim! Na,na, ez ê qal nekim!...

19


tên wusa xirab difikirî! Ez ê êdî qala tiştekî ji te re nekim! Na,na, ez ê qal nekim!...

19

DÊLIKA BUHA

Ji emekdarên kevn yên leşkerî, mulazim Dûbov û Knapsrûniştibûn, vedixwarin.

Dûbov, dêlika xwe ya Mîlka nî§anê Knaps dida û digot:- Ev kûçikekî §ît, kûçikekî delal e! Bala xwe bide rûçikê

wî! Rûçikê wî tenê bi dinê ye! Ku ew rastî merivê xwe were,ew ê ji bo vî rûçikî tenê, du sedrûbilî bide. Ma tu bewer nakî?Wê çaxê tu qet ji tiştekî fahm nakî!

- Ez têdigihêm, lê..- Lê ew zagar e, xalîs muxlîs zagarekî îngiliz e! Wusa §î-

tiyeke wî heye ku... lê tew bêhngirtin û dîtina wî... Ho Xwe-dêyo, wusa bêhngirtineke wî heye ku... Ma tu dizanî, demaMîlka hîna cewrik bû, min çiqas pere ji bo wî da? Tam sedrûbil! Kûçikekî §ît e! Mîlkayê keleş! Mîlka î bêsinç! Ca werevir ! Kûçikê min î delal!

Dûbov, banî Mîlkayê kir, navbera herdu guhên wê ramîsa.Hêsir bi çavên wî ket:

- Ez ê te nedim kesî; kûçikê min î delal... Keleş gidî keleş!Mîlka, tu ji min hez dikî, ne wusa? Ma tu hez dikî? Dûbov ji

20

DÊLIKA BUHA

Ji emekdarên kevn yên leşkerî, mulazim Dûbov û Knapsrûniştibûn, vedixwarin.

Dûbov, dêlika xwe ya Mîlka nî§anê Knaps dida û digot:- Ev kûçikekî §ît, kûçikekî delal e! Bala xwe bide rûçikê

wî! Rûçikê wî tenê bi dinê ye! Ku ew rastî merivê xwe were,ew ê ji bo vî rûçikî tenê, du sedrûbilî bide. Ma tu bewer nakî?Wê çaxê tu qet ji tiştekî fahm nakî!

- Ez têdigihêm, lê..- Lê ew zagar e, xalîs muxlîs zagarekî îngiliz e! Wusa §î-

tiyeke wî heye ku... lê tew bêhngirtin û dîtina wî... Ho Xwe-dêyo, wusa bêhngirtineke wî heye ku... Ma tu dizanî, demaMîlka hîna cewrik bû, min çiqas pere ji bo wî da? Tam sedrûbil! Kûçikekî §ît e! Mîlkayê keleş! Mîlka î bêsinç! Ca werevir ! Kûçikê min î delal!

Dûbov, banî Mîlkayê kir, navbera herdu guhên wê ramîsa.Hêsir bi çavên wî ket:

- Ez ê te nedim kesî; kûçikê min î delal... Keleş gidî keleş!Mîlka, tu ji min hez dikî, ne wusa? Ma tu hez dikî? Dûbov ji

20

A. P. Çêxov Dêlika buha

nişka ve qfriya. De rabe ser xwe, derkeve der! Bi lingên xweyên qirêj te pêl pirpirkên min kir. Belê Knaps, ew hîna cew-rik bû, min ji bo wî sed û pênce rûbil dabû. Reng e, hêjayîye-ke wî hebû. Lê mixabin, ji bo nêçirê wexta min tuneye.Kûçikê min î reben ji betalî perişan dibe, zfrekîya wî wendadibe û diçe... Ji xwe ez jî ji ber vê yekê difro§im... Ca werinhûn viya bikirin, Knaps! Hûn ê li darê dinê jê razî bimînin!Ku perê we hindik be, ez ê ji we re nîvî daxînim! Bi pênceyîbibin û min talan bikin!

Knaps keserek veda û got:- Na, birako! Ku Mîlkaya we nêr bûya, a wê çaxê dibû ku

min bikiriya, lê...Mulazim bi ecêbmayî got:- Ma Mîlka ne nêr e? Knaps, berxo çi bite hat? Mîlka ne

nêr e... Hah, hah hah! Ca bêje, li gor te Mîlka çi ye? Angodêlik e? Hah, ha, hah! Bi rastî mala te ava! Hîn nizane kûçi-kên nêr û dêlik ji hev derxe!

Knaps xeyidî:- Hûn min wekî kûrekî an zarokekî dihesibînin. Lê qeyê

Mîlka dêlik e!- Wusa dixuye ku, hindik maye hûn ji min re jî bibêjin, jin

e. Ax Knaps, Knaps! Qaşo we dibistana fenî jî qedandiye! Naezbenî. Ev xurû kûçikekî nêr e... Ji kûçikekî nêr î ku hûn di-vên, deh qat çêtir e... lê mixabin... hûn dibêjin ev ne nêr e.Hah, hah, hah!

-Bibexşin Mficaîl Ivanovîç, lê hûn, min dikin dewsa ehme-qan. Bi rastî ez pê êşiyam!

- Ne hewce ye ezbenî, ne hûn û ne kirîna we be! Nekirin...hûn ji qisan fahm nakin... Pir ne maye hûn ê naha bibêjin evne boç e, ling e. Ne hewce ye ezbenî... Min xwest, ku ez ji were çêyiyekî bikim... Hêw Vexremeyev, konyakê bîne!

Vexremeyevê emirber hinek konyaka din jî anî. Herdu he-valan car din kasikên xwe tijî konyak kirin û noqî ramanênkûr bûn. Bi qasî niv saetekê bêdengî bû. Mulazim bi xemgînîli şû§ê nêhirî û bêdengî birî:

21


nişka ve qfriya. De rabe ser xwe, derkeve der! Bi lingên xweyên qirêj te pêl pirpirkên min kir. Belê Knaps, ew hîna cew-rik bû, min ji bo wî sed û pênce rûbil dabû. Reng e, hêjayîye-ke wî hebû. Lê mixabin, ji bo nêçirê wexta min tuneye.Kûçikê min î reben ji betalî perişan dibe, zfrekîya wî wendadibe û diçe... Ji xwe ez jî ji ber vê yekê difro§im... Ca werinhûn viya bikirin, Knaps! Hûn ê li darê dinê jê razî bimînin!Ku perê we hindik be, ez ê ji we re nîvî daxînim! Bi pênceyîbibin û min talan bikin!

Knaps keserek veda û got:- Na, birako! Ku Mîlkaya we nêr bûya, a wê çaxê dibû ku

min bikiriya, lê...Mulazim bi ecêbmayî got:- Ma Mîlka ne nêr e? Knaps, berxo çi bite hat? Mîlka ne

nêr e... Hah, hah hah! Ca bêje, li gor te Mîlka çi ye? Angodêlik e? Hah, ha, hah! Bi rastî mala te ava! Hîn nizane kûçi-kên nêr û dêlik ji hev derxe!

Knaps xeyidî:- Hûn min wekî kûrekî an zarokekî dihesibînin. Lê qeyê

Mîlka dêlik e!- Wusa dixuye ku, hindik maye hûn ji min re jî bibêjin, jin

e. Ax Knaps, Knaps! Qaşo we dibistana fenî jî qedandiye! Naezbenî. Ev xurû kûçikekî nêr e... Ji kûçikekî nêr î ku hûn di-vên, deh qat çêtir e... lê mixabin... hûn dibêjin ev ne nêr e.Hah, hah, hah!

-Bibexşin Mficaîl Ivanovîç, lê hûn, min dikin dewsa ehme-qan. Bi rastî ez pê êşiyam!

- Ne hewce ye ezbenî, ne hûn û ne kirîna we be! Nekirin...hûn ji qisan fahm nakin... Pir ne maye hûn ê naha bibêjin evne boç e, ling e. Ne hewce ye ezbenî... Min xwest, ku ez ji were çêyiyekî bikim... Hêw Vexremeyev, konyakê bîne!

Vexremeyevê emirber hinek konyaka din jî anî. Herdu he-valan car din kasikên xwe tijî konyak kirin û noqî ramanênkûr bûn. Bi qasî niv saetekê bêdengî bû. Mulazim bi xemgînîli şû§ê nêhirî û bêdengî birî:

21


- Ma ev dêlik be, ê çi bibe?... Tiştekî seyr e! Tew ev ji bowe baştir e! Ew ê bizê! Cewrikek jî ne kêmî bîst rûbilan e. Kîbe jî, wê bi dilxwazî wan cewrikan bikire. Ez tênagihêm kuhûn çima ewqas ji kuçikên nêr hez dikin! Dêlik hezar qatî çê-tir e. Ew him sadiqtir in, him jî pirtir tên ecibandin. Lê ji berku hûn ewqas ji dêlika ditirsin, wê çaxê bi bîst û pênc rûbilanbistînin!

- Na heyran... Ez kapîkekîjî nadim. Ya yekem kûçik ji minre ne pêwist e, ya duwem perê min tune.

- We çima berê ne got? We berê bigota! Mîlka, de rabeser xwe ji vir bicahnime!

Emirber hêkên qelandî anî, herdu hevalan dest bi xwarinêkirin, bêdeng miqilk paqij kirin. Mulazim lêvên xwe pak kir ûgot:

- Hûn zilamekî qenc û binamûs in, Knaps! Malava, welledilê min razî nabe ku ez we wusa destvala bi rê kim. Hûn di-zanin çi? Werin, hûn vê dêlikê bêpere bibin!

Knaps keserek veda:- Destbirako, got. Ez ê wê bi kuderê de bibim? Kî ê li cem

min guh bidiyê?- Ne hewce ye, ne hewce ye. Şeytan bi were be! Ku hûn

naxwazin, ne hewce ye. Lê hûn bi kuderê de diçin? Danişin!Knaps rabû ser xwe, kolozê xwe girt. Bi bawişk got:- Êdî wexta çûyinê hat, bi xatiri we.- Hinekîxwe ragirin, ez ê we bi rê kim!Dûbov û Knaps xwe tev kirin û derketin kuçê. Sed gavên

xwe yên pêşîn bêyî ku bipeyivin, meşiyan. Mulazim:- Ka hûn çi dibêjin, gelo ez vê dêlikê bidim kê? got û do-

mand. Ma qet nasekî we nîne? We dît ku kuçikeke baş e, sowe, lê ji min re ne pêwist e.

- Bi Xwedê dosto, nizanim ku... li vê derê wê çawa nasênmin hebin?

Herdu hevaL heta ku hatin mala Knaps, qet peyvek jî nekirin. Lê, dema Knaps destê mulazim leqand û deriyê hewşêvekir, Dûbov kuxuya û bi dudilî jê pirsî:

22


- Ma ev dêlik be, ê çi bibe?... Tiştekî seyr e! Tew ev ji bowe baştir e! Ew ê bizê! Cewrikek jî ne kêmî bîst rûbilan e. Kîbe jî, wê bi dilxwazî wan cewrikan bikire. Ez tênagihêm kuhûn çima ewqas ji kuçikên nêr hez dikin! Dêlik hezar qatî çê-tir e. Ew him sadiqtir in, him jî pirtir tên ecibandin. Lê ji berku hûn ewqas ji dêlika ditirsin, wê çaxê bi bîst û pênc rûbilanbistînin!

- Na heyran... Ez kapîkekîjî nadim. Ya yekem kûçik ji minre ne pêwist e, ya duwem perê min tune.

- We çima berê ne got? We berê bigota! Mîlka, de rabeser xwe ji vir bicahnime!

Emirber hêkên qelandî anî, herdu hevalan dest bi xwarinêkirin, bêdeng miqilk paqij kirin. Mulazim lêvên xwe pak kir ûgot:

- Hûn zilamekî qenc û binamûs in, Knaps! Malava, welledilê min razî nabe ku ez we wusa destvala bi rê kim. Hûn di-zanin çi? Werin, hûn vê dêlikê bêpere bibin!

Knaps keserek veda:- Destbirako, got. Ez ê wê bi kuderê de bibim? Kî ê li cem

min guh bidiyê?- Ne hewce ye, ne hewce ye. Şeytan bi were be! Ku hûn

naxwazin, ne hewce ye. Lê hûn bi kuderê de diçin? Danişin!Knaps rabû ser xwe, kolozê xwe girt. Bi bawişk got:- Êdî wexta çûyinê hat, bi xatiri we.- Hinekîxwe ragirin, ez ê we bi rê kim!Dûbov û Knaps xwe tev kirin û derketin kuçê. Sed gavên

xwe yên pêşîn bêyî ku bipeyivin, meşiyan. Mulazim:- Ka hûn çi dibêjin, gelo ez vê dêlikê bidim kê? got û do-

mand. Ma qet nasekî we nîne? We dît ku kuçikeke baş e, sowe, lê ji min re ne pêwist e.

- Bi Xwedê dosto, nizanim ku... li vê derê wê çawa nasênmin hebin?

Herdu hevaL heta ku hatin mala Knaps, qet peyvek jî nekirin. Lê, dema Knaps destê mulazim leqand û deriyê hewşêvekir, Dûbov kuxuya û bi dudilî jê pirsî:

22


- Hûn çi dibên, gelo postfiroşên li van derina kûçikan na-girin?

- Dibe ku bigirin, lê ez nikarim tiştekî bibêjim!- Sibê ez ê wê bi Vexremeyev re bişînim... Qeda Xwedê lê

keve, bila wê bigurin! Kûçika kesîf! Aferîda xirab! Qirêjkirinaodeyan têr nake, tew do jî çûye hemû goştê di kflerê de xwa-riye û qedandiye. Di axa reş ketê! Qet neba dêlikek sowbûya, lê ka... Mîna xilteke kûçikên tol û berazan e! Şeva wexweş!

Knaps:- Bi xatirê we, got.Deriyê hewşê hate girtin û mulazim bi tenê ma.

23


- Hûn çi dibên, gelo postfiroşên li van derina kûçikan na-girin?

- Dibe ku bigirin, lê ez nikarim tiştekî bibêjim!- Sibê ez ê wê bi Vexremeyev re bişînim... Qeda Xwedê lê

keve, bila wê bigurin! Kûçika kesîf! Aferîda xirab! Qirêjkirinaodeyan têr nake, tew do jî çûye hemû goştê di kflerê de xwa-riye û qedandiye. Di axa reş ketê! Qet neba dêlikek sowbûya, lê ka... Mîna xilteke kûçikên tol û berazan e! Şeva wexweş!

Knaps:- Bi xatirê we, got.Deriyê hewşê hate girtin û mulazim bi tenê ma.

23

ÎVAN MATVEÎÇ

Saet şeşê êvarê ye. Zanayekî Ûris î bi nav û deng -em jê retenê bibêjin zana- di oda xwe ya xebatê de rûni§tiye, bi hêrsînenûkên xwe dikoje. Serîgavê li saeta xwe dinêre û dibêje:

- Edî ev rezîlî ye, ev ji ked û wextên kesên din re, rayê-dayina bêrûmetiya mezintirîn e. Merivekî wusa li Engilîstanêqurişekî jî nikare qezenc ke, ew ê ji birçîna bimire. Tu biseki-ne, ca tu carekî were, tu ê bibînî.

Ji ber ku zana ji hinekan re qalkirina bêtewatî û hêrsa xwepêwist dibîne, nêzîkî oda jina xwe dibe, li derî dixe û bi den-gekî pêt:

- Guhdarî bike, Katya! dibêje. Ger tu wî Pyotr Danflîçî bi-bînî, jê re bibê ku mirovên xwedînamûs wusa nakin. Şerm e,gidî! Nivîsmendekî pêşniyar dike, lê nizane ew merivekî çawaye. Ev lawika her roj bêguman du sê saetan dereng tê. Ma ni-vismendê wusa dibe? Ev saetina ji bo min, ji du sê salên xelkêhêjatfr in. Ca bila ew were, çi were ber devê min, ez ê jê rebibêjim, bêyî ku ez perên wî bidimê, ez ê wî ji derî biqewitî-nim. Ji mirovên weha re qedr û qîmet fêde nake.

24

ÎVAN MATVEÎÇ

Saet şeşê êvarê ye. Zanayekî Ûris î bi nav û deng -em jê retenê bibêjin zana- di oda xwe ya xebatê de rûni§tiye, bi hêrsînenûkên xwe dikoje. Serîgavê li saeta xwe dinêre û dibêje:

- Edî ev rezîlî ye, ev ji ked û wextên kesên din re, rayê-dayina bêrûmetiya mezintirîn e. Merivekî wusa li Engilîstanêqurişekî jî nikare qezenc ke, ew ê ji birçîna bimire. Tu biseki-ne, ca tu carekî were, tu ê bibînî.

Ji ber ku zana ji hinekan re qalkirina bêtewatî û hêrsa xwepêwist dibîne, nêzîkî oda jina xwe dibe, li derî dixe û bi den-gekî pêt:

- Guhdarî bike, Katya! dibêje. Ger tu wî Pyotr Danflîçî bi-bînî, jê re bibê ku mirovên xwedînamûs wusa nakin. Şerm e,gidî! Nivîsmendekî pêşniyar dike, lê nizane ew merivekî çawaye. Ev lawika her roj bêguman du sê saetan dereng tê. Ma ni-vismendê wusa dibe? Ev saetina ji bo min, ji du sê salên xelkêhêjatfr in. Ca bila ew were, çi were ber devê min, ez ê jê rebibêjim, bêyî ku ez perên wî bidimê, ez ê wî ji derî biqewitî-nim. Ji mirovên weha re qedr û qîmet fêde nake.

24

A. P. Çêxov îvan Matveîç

- Tu her roj weha dibêjî, lê ew dîsa her wek xwe ye.-Lê fro, min biryara xwe da. Ji ruyê wî mirovî de, min têra

xwe wext wenda kiriye. Tu li min bibore. Ez ê mîna fayton-çiyekî jê re çêran bikim.

Di vê navberê de de zengilê derî lêdikeve. Zana bi ruyekîcidî xwe serast dike, serê xwe piçekî di paş de dide û ber biderî diçe. Li wir nivîsmendê wî îvan Matveîç rawestiyaye.îvan Matveîç li dor hîjdesalî ye. Ruyekî wî yê mîna hêkê giro-ver û bê simbêl heye. Paltoyê wî rizyaye, lastîk di lingan denîne. Bêhn lê çikiyaye. Potînên xwe yên gir û fere di paqijokadêrî re dide. Dema paqij jî dike, qulika potîna xwe ya ku gorawî ya spî tê re dixuya, ji destirmana malê vedişêre. Wexta kuew zana dibîne, bi bişirîna xwe ya herdemî û ehmeqane ya kudi zarok û merivên saf de dixuye, dibişire. Destê xwe î gir ûxwîdayî dirêjî wî dike û dibêje:

- A, a, rojbaş. Çawa, qirika we ba§ bû?Dema ku Zana van peyvan dibihîse, gavekî bi paş ve davê-

je, tiliyên herdu destên xwe derbasî nava hev dike û bi denge-kî lerzok dibêje:

- îvan Matveîç, îvan Matveîç.Dûre xwe ber bi nivîsmend dike, bi milên wî digire, hêdîka

wî dihejîne û bê hêvî dibêje:- Ev çi ye, ez ji destê we dikişînim? Hûn merivekî gelekî

rezîl in! Binêre we ez kirim çi halî, hûn bi min tinazê xwe di-kin û pê şa dibin, ne wusa?

Ji ruyê îvan Matveîçê ku hîna bi bişirîn bû, dihate fahmki-rin ku tiştekî din dipa. Ji ber vê yekê demaawurtûjiyaruyêzana dît, ruyê xwe yê mîna hêkê girover bêtir ber bi pêş kir, biawayekî ecêbmayî devê xwe vekir û jê pirsî:

-Çi,çiye?Zana destên xwe çelpand:Tew dipirsin jî! Hûn pê dizanin ku wext ji bo min çiqas gi-

rîng e, lê dîsa jî hûn wusa dereng dimînin. Hûn du saetan de-reng manin. Ma hûn qet ji Xwedê natirsin?

îvan Matveîç, dema bê dil hustumala xwe ji hustuyê xwe

25


- Tu her roj weha dibêjî, lê ew dîsa her wek xwe ye.-Lê fro, min biryara xwe da. Ji ruyê wî mirovî de, min têra

xwe wext wenda kiriye. Tu li min bibore. Ez ê mîna fayton-çiyekî jê re çêran bikim.

Di vê navberê de de zengilê derî lêdikeve. Zana bi ruyekîcidî xwe serast dike, serê xwe piçekî di paş de dide û ber biderî diçe. Li wir nivîsmendê wî îvan Matveîç rawestiyaye.îvan Matveîç li dor hîjdesalî ye. Ruyekî wî yê mîna hêkê giro-ver û bê simbêl heye. Paltoyê wî rizyaye, lastîk di lingan denîne. Bêhn lê çikiyaye. Potînên xwe yên gir û fere di paqijokadêrî re dide. Dema paqij jî dike, qulika potîna xwe ya ku gorawî ya spî tê re dixuya, ji destirmana malê vedişêre. Wexta kuew zana dibîne, bi bişirîna xwe ya herdemî û ehmeqane ya kudi zarok û merivên saf de dixuye, dibişire. Destê xwe î gir ûxwîdayî dirêjî wî dike û dibêje:

- A, a, rojbaş. Çawa, qirika we ba§ bû?Dema ku Zana van peyvan dibihîse, gavekî bi paş ve davê-

je, tiliyên herdu destên xwe derbasî nava hev dike û bi denge-kî lerzok dibêje:

- îvan Matveîç, îvan Matveîç.Dûre xwe ber bi nivîsmend dike, bi milên wî digire, hêdîka

wî dihejîne û bê hêvî dibêje:- Ev çi ye, ez ji destê we dikişînim? Hûn merivekî gelekî

rezîl in! Binêre we ez kirim çi halî, hûn bi min tinazê xwe di-kin û pê şa dibin, ne wusa?

Ji ruyê îvan Matveîçê ku hîna bi bişirîn bû, dihate fahmki-rin ku tiştekî din dipa. Ji ber vê yekê demaawurtûjiyaruyêzana dît, ruyê xwe yê mîna hêkê girover bêtir ber bi pêş kir, biawayekî ecêbmayî devê xwe vekir û jê pirsî:

-Çi,çiye?Zana destên xwe çelpand:Tew dipirsin jî! Hûn pê dizanin ku wext ji bo min çiqas gi-

rîng e, lê dîsa jî hûn wusa dereng dimînin. Hûn du saetan de-reng manin. Ma hûn qet ji Xwedê natirsin?

îvan Matveîç, dema bê dil hustumala xwe ji hustuyê xwe

25

A. P Çêxov îvan Matveîç

dikir, bi pilepil got:- Lê ez naha ji mal nayêm. Li mala xaltîka min roja nav-

dayinê hebû. Xaltîka min şeş verst(*) li dûrî vir rûdine. Gerez rasterast ji mal bihatama, lê qeyê wê wusa nebûya.

- Lê carekê bifikirin îvan Matveîç, ma qet ev Kva we ber biaqilan e? Li vir divê kar bête kirin, karekî bilez dipê. Hûn jî,di rojên navdayinê de bi xaltîkên xwe ve digerin. Ezbenî, zûvê hustumala xwe ya xirab ji hustuyê xwe bikin. Bi rastî nayêkişandin!

Zana, careke din xwe ber bi nivismend dike:- Hûn jî çi fêlbazek in... De werin, lez bikin!îvan Matveîç, saqoyê xwe î gewr serast dike. Bi destmala

xwe ya qfrêj û qermiçîpozê xwe paqij' dike, di ber dîwançê reû di oda mêvanan re derbasî oda xebatê dibe. Ji berê de li virji bo wî cî, kaxiz û tew cixare jî hatiye amadekirin. Zana bêtewatî destên xwe mist dide, dûre bi destê xwe dikute îvanMatveîç û dibêje:

- Danişin, danişin, hûn çi merivekî serhi§k in. Hûn dizaninbê çiqas karê me li ber destan e û hûn dîsa jî weha dereng di-mînin. De binivîsin, ca em li kuderê mabûn?

îvan Matveîç, porê xwe î bijûtî bi destên xwe, berepaş da-vêje û qelemê digire destê xwe. Zana di odê de diçe û tê, ra-manên xwe berhev dike. Dest bi nivisandinê dike:

«Bingeha meselê ev e: Hin §iklên bi bingeh... We nivisî?...Evana, tenê bi hinek prensîbên ku bi van §iklan têne îzahki-rin, xwe dikin xwedî bingeh. Werin serê rêzê!... Ango, demaku ez «serê rêzê» dibêm, mebesta min «nuxte» ye. Ne yên kusiyasî, lê yên ku bêtirîn qerekterekî civakî dihundirînin... di-hundirînin bêtirîh naverokek serbixwe...»

îvan Matveîç dibêje:- Naha unîforma ku xwendekarên lîseyê li xwe dikin, wekî

din e, di rengê hêşînokî de ye. Dema ez diçûm dibistanê, ya

(*) Verst: 1066mîtroyên îroye.

26

A. P Çêxov îvan Matveîç

dikir, bi pilepil got:- Lê ez naha ji mal nayêm. Li mala xaltîka min roja nav-

dayinê hebû. Xaltîka min şeş verst(*) li dûrî vir rûdine. Gerez rasterast ji mal bihatama, lê qeyê wê wusa nebûya.

- Lê carekê bifikirin îvan Matveîç, ma qet ev Kva we ber biaqilan e? Li vir divê kar bête kirin, karekî bilez dipê. Hûn jî,di rojên navdayinê de bi xaltîkên xwe ve digerin. Ezbenî, zûvê hustumala xwe ya xirab ji hustuyê xwe bikin. Bi rastî nayêkişandin!

Zana, careke din xwe ber bi nivismend dike:- Hûn jî çi fêlbazek in... De werin, lez bikin!îvan Matveîç, saqoyê xwe î gewr serast dike. Bi destmala

xwe ya qfrêj û qermiçîpozê xwe paqij' dike, di ber dîwançê reû di oda mêvanan re derbasî oda xebatê dibe. Ji berê de li virji bo wî cî, kaxiz û tew cixare jî hatiye amadekirin. Zana bêtewatî destên xwe mist dide, dûre bi destê xwe dikute îvanMatveîç û dibêje:

- Danişin, danişin, hûn çi merivekî serhi§k in. Hûn dizaninbê çiqas karê me li ber destan e û hûn dîsa jî weha dereng di-mînin. De binivîsin, ca em li kuderê mabûn?

îvan Matveîç, porê xwe î bijûtî bi destên xwe, berepaş da-vêje û qelemê digire destê xwe. Zana di odê de diçe û tê, ra-manên xwe berhev dike. Dest bi nivisandinê dike:

«Bingeha meselê ev e: Hin §iklên bi bingeh... We nivisî?...Evana, tenê bi hinek prensîbên ku bi van §iklan têne îzahki-rin, xwe dikin xwedî bingeh. Werin serê rêzê!... Ango, demaku ez «serê rêzê» dibêm, mebesta min «nuxte» ye. Ne yên kusiyasî, lê yên ku bêtirîn qerekterekî civakî dihundirînin... di-hundirînin bêtirîh naverokek serbixwe...»

îvan Matveîç dibêje:- Naha unîforma ku xwendekarên lîseyê li xwe dikin, wekî

din e, di rengê hêşînokî de ye. Dema ez diçûm dibistanê, ya

(*) Verst: 1066mîtroyên îroye.

26


me xweşiktir bû.Zana hêrs dibe û dibêje:- Ji bo Xwedê, bidomînin! Naverokek serbixwe... we nivi-

sî? pêk tîne. Em serastkirina jiyana xelkê ne jî, ger em raster-ast werin ser reformên ku têkiliyên wan bi kar û barêndewletê ve 'hene... nuxtebêhnok... nayê gotin ku ev şiklên ne-tewî ne... Hersê bêjeyên dawîn bigrin nav dunikê!... ewk... yêewkê...

- Ma we dixwest di warê xwendegehê de çi bigota?- Min xwesti bigota ku me unîformên wekî din li xwe diki-

rin.- Ma we ji mêj ve dev ji dibistanê berdaye?- Qaşo min doh ji we re gotibû. Ev sê sal in, ez naçim

xwendegehê. Min sinifa dehan tewaw kir.Zana çavek li rêzên ku îvan Matveîç nivisîbûn, gerand û

pfrsî.- E baş e, we çima dev ji xwendegehê berda?- Wusa, ji ber sedemên malbatî.- îvan Matveîç, ji we re carek din dibêjim, hûn ê kengî dev

ji xwiyê xwe, ango dirêj dirêj nivisîna bêjeyan berdin! Û divêrêzek jî ji çel tîpan kêmtir nebe.

îvan Matveîç bi enirîn:- Ma, hûn dibêjin qeyê min ev bi zanistî kir? Tew di rêzên

din de ji çelî zedetir tîp hene. Hûn bi xwe bijmêrin. Ku hûnbawer dikin ez viya bi zanistî wusa dikim, wê çaxê ji perê minbibirin!

- Canekem, mesele ne ew e. Hûn jî ewqas bêgiram in, ta-vilê qala peran dikin. îvan Matveîç, ya giring di wexta xwe dehatin e. Ya herî girîng ev e. Divê hûn xwe di wextê de fêrîkarmeşandinê bikin.

Destirman li ser berkêşokekê du kasik çay û selikeke tijepiskewît tîne. îvan Matveîç bi herdu destan dadide kasikaxwe, dikemişe ser û vedixwe. Çay pir germ e. Ji bona ku devêxwe neşewitîne, bi qultên piçûk vedixwe. Piskewîtek, dûre yaduduya, ya sisêya dixwe. Bi rewşek şermokî li zana dimeyize

27


me xweşiktir bû.Zana hêrs dibe û dibêje:- Ji bo Xwedê, bidomînin! Naverokek serbixwe... we nivi-

sî? pêk tîne. Em serastkirina jiyana xelkê ne jî, ger em raster-ast werin ser reformên ku têkiliyên wan bi kar û barêndewletê ve 'hene... nuxtebêhnok... nayê gotin ku ev şiklên ne-tewî ne... Hersê bêjeyên dawîn bigrin nav dunikê!... ewk... yêewkê...

- Ma we dixwest di warê xwendegehê de çi bigota?- Min xwesti bigota ku me unîformên wekî din li xwe diki-

rin.- Ma we ji mêj ve dev ji dibistanê berdaye?- Qaşo min doh ji we re gotibû. Ev sê sal in, ez naçim

xwendegehê. Min sinifa dehan tewaw kir.Zana çavek li rêzên ku îvan Matveîç nivisîbûn, gerand û

pfrsî.- E baş e, we çima dev ji xwendegehê berda?- Wusa, ji ber sedemên malbatî.- îvan Matveîç, ji we re carek din dibêjim, hûn ê kengî dev

ji xwiyê xwe, ango dirêj dirêj nivisîna bêjeyan berdin! Û divêrêzek jî ji çel tîpan kêmtir nebe.

îvan Matveîç bi enirîn:- Ma, hûn dibêjin qeyê min ev bi zanistî kir? Tew di rêzên

din de ji çelî zedetir tîp hene. Hûn bi xwe bijmêrin. Ku hûnbawer dikin ez viya bi zanistî wusa dikim, wê çaxê ji perê minbibirin!

- Canekem, mesele ne ew e. Hûn jî ewqas bêgiram in, ta-vilê qala peran dikin. îvan Matveîç, ya giring di wexta xwe dehatin e. Ya herî girîng ev e. Divê hûn xwe di wextê de fêrîkarmeşandinê bikin.

Destirman li ser berkêşokekê du kasik çay û selikeke tijepiskewît tîne. îvan Matveîç bi herdu destan dadide kasikaxwe, dikemişe ser û vedixwe. Çay pir germ e. Ji bona ku devêxwe neşewitîne, bi qultên piçûk vedixwe. Piskewîtek, dûre yaduduya, ya sisêya dixwe. Bi rewşek şermokî li zana dimeyize

27


û destê xwe dirêjî piskewîta çaremîn dike. îvan Matveîç bidengê qultîna xwe ya çayê, bi milçemilça xwarina xwe ya pis-kewîtan û bi çavbirçîtiya xwe, alim ji eyarê wî derdixe.

- Zû biqedînin!Wexta min girîng e.- Hûn nivisandinê bidomînin! Ez ê him vexwim, him jî bi-

nivîsim. Ez rastiyê bêjim, ez gelekî birçî me.- Belê, belê hûn peyatî hatin.- Dinê jî tew ne xweş e ku! Li ba me di vê demsalê de êdî

bêhna buharê tê. Li her derina berf dihele û av diherike.- Wusa xuyaye hûn ji hêla başûr in.- Belê, ji hêla Donê me. Li wir hatina adarê, hatina buha-

rê ye. Li vir hîna hişkesayî ye. Herkes post K xwe dike. Li wirjî gîya şîn bûye... Mirov dikare li her derê tevnepîrikên zina-ran bigire.

- Ji bo çi?îvan Matveîç keserekê vedide û dibêje:- Qet. Ji bo kêfê. Nêçira wan bi kêf e. Meriv hinek qfr di

benekî dide û dadixe hêlina wan û bi wî li wan dixîne. Ew jî jêhêrs dibin, bi lingên xwe ben digirin, bi qîrê ve dizeliqin ûwusa dimînin. Ma hûn dizanin em dûre çi dikin? Em ji wan,dûlikekê tije dikin û solîfûjekî berdidin nav wan.

- Ew çi teba ye?- Ew jî tevnepfrikek e, dişibe wan. Lê ku §erek biqewime

bi sedan tevnepîrikên zinaran dikuje.- Him... him... em li ku mabûn, em bidomînin!Zana bîst rêzên din dide nivisandin. Dûre rûdine û dinoqe

ramanên kûr.Bila zana di ramanê xwe de be, îvan Matveîç dipê, hus-

tuyê xwe piçekî dirêj dike û hustukura xwe serast dike. Qire-wata wî xilûxwar e. Bijkoja hustukura wî bişkuviye, lewrahustukura wî her vedibe.

Zana didomîne:- Him... We hêj' ji xwe re karek ne dîtiye, ne wusa îvan

Matveîç?- Na, ma ez ê li kuderê bibînim? Hûn dizanin, min biryar

28


û destê xwe dirêjî piskewîta çaremîn dike. îvan Matveîç bidengê qultîna xwe ya çayê, bi milçemilça xwarina xwe ya pis-kewîtan û bi çavbirçîtiya xwe, alim ji eyarê wî derdixe.

- Zû biqedînin!Wexta min girîng e.- Hûn nivisandinê bidomînin! Ez ê him vexwim, him jî bi-

nivîsim. Ez rastiyê bêjim, ez gelekî birçî me.- Belê, belê hûn peyatî hatin.- Dinê jî tew ne xweş e ku! Li ba me di vê demsalê de êdî

bêhna buharê tê. Li her derina berf dihele û av diherike.- Wusa xuyaye hûn ji hêla başûr in.- Belê, ji hêla Donê me. Li wir hatina adarê, hatina buha-

rê ye. Li vir hîna hişkesayî ye. Herkes post K xwe dike. Li wirjî gîya şîn bûye... Mirov dikare li her derê tevnepîrikên zina-ran bigire.

- Ji bo çi?îvan Matveîç keserekê vedide û dibêje:- Qet. Ji bo kêfê. Nêçira wan bi kêf e. Meriv hinek qfr di

benekî dide û dadixe hêlina wan û bi wî li wan dixîne. Ew jî jêhêrs dibin, bi lingên xwe ben digirin, bi qîrê ve dizeliqin ûwusa dimînin. Ma hûn dizanin em dûre çi dikin? Em ji wan,dûlikekê tije dikin û solîfûjekî berdidin nav wan.

- Ew çi teba ye?- Ew jî tevnepfrikek e, dişibe wan. Lê ku §erek biqewime

bi sedan tevnepîrikên zinaran dikuje.- Him... him... em li ku mabûn, em bidomînin!Zana bîst rêzên din dide nivisandin. Dûre rûdine û dinoqe

ramanên kûr.Bila zana di ramanê xwe de be, îvan Matveîç dipê, hus-

tuyê xwe piçekî dirêj dike û hustukura xwe serast dike. Qire-wata wî xilûxwar e. Bijkoja hustukura wî bişkuviye, lewrahustukura wî her vedibe.

Zana didomîne:- Him... We hêj' ji xwe re karek ne dîtiye, ne wusa îvan

Matveîç?- Na, ma ez ê li kuderê bibînim? Hûn dizanin, min biryar

28


da ku ez bibim leşkerê dilsoz. Lê bavê min jî dixwaze ku ez lidermanxaneyekê kar bikim.

- Him... Ku hûn biçin zanîngehê, wê hîn baştir bibe. Erêazmûn çetin e, lê bi bêhnek fere û xebatê, meriv dikare bi serkeve. Bixebitin, bêtfr bixwînin! Ma hûn pir dixwînin?

- îvan Matveîç cixarekê vêdixe û bersivê dide:- Bi rastî ez kêm dixwînim.- We Tûrgenyev xwendiye?-Na.-Lê, Gogol?- Gogol? Him.. Na, min ne xwendiye?- Ma ne şerm e, îvan Matveîç? Pir şerm e. Hûn zilamekî

ewqas ba§ bin, ewqas kar ji destê we bê û hûn Gogol jî nexwî-nin! Ji kerema xwe re bixwînin. Ez ê pirtûkên wî bidim we.Lê divê hûn bixwînin. An ne, em ê rahêjin hev.

Dîsa bêdengî pêk tê. Zana xwe dispêre dîwançê û dinoqenava ramanan. îvan Matveîç jî dev ji hustukura xwe berdide ûbala xwe bi tevayî dide solên xwe. Heta wê gavê jî ne dîtibûku berfa binê lingên wî heliyaye û li wir av berdaye. Ew li bervê rewşê dikeve.

Zana dike pilepil:- Her ji çi be jî kar nameşe. îvan Matveîç hûn ji nêçfra çû-

kan jî hez dikin, ne wusa?- Belê, lê ku di payizê de be. Li vir ne, lê li wir, li welêt

min pir nêçira wan dikir.- Him... Belê, baş e. Lê dîsa jî nivisîn divê.Zana mîna ku biryar dabe, rabû pê. Lê piştî nivisandina

deh rêzan, dîsa li ser dîwançê rûdine:- Nabe. Ku em vî karî bihêlin serê sibê, em ê ba§ bikin.

Hûn sibê zû werin ha! Saet ber bi heyştan. Ku hûn derengwerin, binêrin êdî hûn dizanin.!

îvan Matveîç qelema xwe datîne, ji ber masê radibe, diçeû li ser sandalyeke din rûdine. Bi qasî pênc deqan bêdengîdibe. Hîs dike ku wexta çûyinê hatiye û li wir mayina wî nehewce ye. Lê oda zana ya xebatê wusa ronahî, germ, rihet,

29


da ku ez bibim leşkerê dilsoz. Lê bavê min jî dixwaze ku ez lidermanxaneyekê kar bikim.

- Him... Ku hûn biçin zanîngehê, wê hîn baştir bibe. Erêazmûn çetin e, lê bi bêhnek fere û xebatê, meriv dikare bi serkeve. Bixebitin, bêtfr bixwînin! Ma hûn pir dixwînin?

- îvan Matveîç cixarekê vêdixe û bersivê dide:- Bi rastî ez kêm dixwînim.- We Tûrgenyev xwendiye?-Na.-Lê, Gogol?- Gogol? Him.. Na, min ne xwendiye?- Ma ne şerm e, îvan Matveîç? Pir şerm e. Hûn zilamekî

ewqas ba§ bin, ewqas kar ji destê we bê û hûn Gogol jî nexwî-nin! Ji kerema xwe re bixwînin. Ez ê pirtûkên wî bidim we.Lê divê hûn bixwînin. An ne, em ê rahêjin hev.

Dîsa bêdengî pêk tê. Zana xwe dispêre dîwançê û dinoqenava ramanan. îvan Matveîç jî dev ji hustukura xwe berdide ûbala xwe bi tevayî dide solên xwe. Heta wê gavê jî ne dîtibûku berfa binê lingên wî heliyaye û li wir av berdaye. Ew li bervê rewşê dikeve.

Zana dike pilepil:- Her ji çi be jî kar nameşe. îvan Matveîç hûn ji nêçfra çû-

kan jî hez dikin, ne wusa?- Belê, lê ku di payizê de be. Li vir ne, lê li wir, li welêt

min pir nêçira wan dikir.- Him... Belê, baş e. Lê dîsa jî nivisîn divê.Zana mîna ku biryar dabe, rabû pê. Lê piştî nivisandina

deh rêzan, dîsa li ser dîwançê rûdine:- Nabe. Ku em vî karî bihêlin serê sibê, em ê ba§ bikin.

Hûn sibê zû werin ha! Saet ber bi heyştan. Ku hûn derengwerin, binêrin êdî hûn dizanin.!

îvan Matveîç qelema xwe datîne, ji ber masê radibe, diçeû li ser sandalyeke din rûdine. Bi qasî pênc deqan bêdengîdibe. Hîs dike ku wexta çûyinê hatiye û li wir mayina wî nehewce ye. Lê oda zana ya xebatê wusa ronahî, germ, rihet,

29


tama çaya §êrîn û piskewîtan hîna wusa di devê wî de ye ku,ramana çûyina malê dilê wî bi wî dişewitîne. Li mal xizanî,birçîtî, serma û bayekî êrîşker î ku hertim merivan bêhêvîdike, heye. Lê li vir, hertişt çiqas rehet, çiqas bêdeng e, li serpfrok û çûkan jî tê peyivîn.

Zana li saeta xwe dinêre û pirtûka xwe digire destê xwe.îvan Matveîç radibe pê û dipirse:- Ma hûn ê pirtûkekê ji yên Gogol bidine min?- Ez ê bidim, ez ê bidim. Lê, ma hûn çima wusa zû radi-

bin, dostê min? Danişin, qala tiştekî bikin!îvan Matveîç rûdine. Bi vê bişirîna ku li ruyê wî belav

dibe, ew hema herşev di vê oda xebatê de herweha rûdine.Ew di deng û meyizîna zana de rewşeke gelek şêrîn, balkêş,bi kurtî halekî dilovane dibîhe. Tew di hinek deqîqeyên xwede, xwe wusa hîs dike ku mfria zana hînî wî bûbe û pê ve hatibe girêdan. Dema ew dereng diket, zana lê hêrs dibû. Lê evhêrsbûyina zana, tenê ji bendewariya wan meselokên îvanMatveîç bû, yên ku jê re qal dikir bê çawa li Donê tevnepfri-kên zinaran û çêlikên çûkan digfrt.

30


tama çaya §êrîn û piskewîtan hîna wusa di devê wî de ye ku,ramana çûyina malê dilê wî bi wî dişewitîne. Li mal xizanî,birçîtî, serma û bayekî êrîşker î ku hertim merivan bêhêvîdike, heye. Lê li vir, hertişt çiqas rehet, çiqas bêdeng e, li serpfrok û çûkan jî tê peyivîn.

Zana li saeta xwe dinêre û pirtûka xwe digire destê xwe.îvan Matveîç radibe pê û dipirse:- Ma hûn ê pirtûkekê ji yên Gogol bidine min?- Ez ê bidim, ez ê bidim. Lê, ma hûn çima wusa zû radi-

bin, dostê min? Danişin, qala tiştekî bikin!îvan Matveîç rûdine. Bi vê bişirîna ku li ruyê wî belav

dibe, ew hema herşev di vê oda xebatê de herweha rûdine.Ew di deng û meyizîna zana de rewşeke gelek şêrîn, balkêş,bi kurtî halekî dilovane dibîhe. Tew di hinek deqîqeyên xwede, xwe wusa hîs dike ku mfria zana hînî wî bûbe û pê ve hatibe girêdan. Dema ew dereng diket, zana lê hêrs dibû. Lê evhêrsbûyina zana, tenê ji bendewariya wan meselokên îvanMatveîç bû, yên ku jê re qal dikir bê çawa li Donê tevnepfri-kên zinaran û çêlikên çûkan digfrt.

30

DADPIRS Û GUNDÎ

Li beramber dadpirs gundiyekî kin î sinix rawesti bû. î§li-gekî ji cawê çadirî li navmila, pantorekî ji pînan xilxilî lê bû.Di ruwê wî î bi xurî, bi rî de; ji çavên ku di binê birhên wî yêngirs de melûl bû bûn, sergfraniyeke bi hezn dixuya. Porê wî yêku ji mêj ve ne hati bû şehkirin, li serê wî fena kolozekî xuyadike, vêya jî hîn zêdetir sergfraniyeke tevnepfrkan dida wî.

Dadpirs dest pê dike:- Denîs Grîgorîev, dibêje, nêzî min bibe û bersiva pirsên

min bide. Notirvanê xeta hesin îvan Semonov Akînfov di hef-tê vê tfrmehê de, sibehî dema ku di xetê re derbas bûye, dî-tiye ku tu semûnekê ji §iva hesin vedikî. Aha va ye semûn livir e! Wî tu tevî semûnê girtiye. Weha bû?

-Ho?- Herti§t weke ku Akînfov kad kiriye qewimî?- Helbet qewimî.- Baş e. Ji bo çi te semûn derdixist?Denîs çavên xwe ber bi jor kirin, bi dengekî xeniqî:- Ku ne pêwist bûya min dernedixist.

31

DADPIRS Û GUNDÎ

Li beramber dadpirs gundiyekî kin î sinix rawesti bû. î§li-gekî ji cawê çadirî li navmila, pantorekî ji pînan xilxilî lê bû.Di ruwê wî î bi xurî, bi rî de; ji çavên ku di binê birhên wî yêngirs de melûl bû bûn, sergfraniyeke bi hezn dixuya. Porê wî yêku ji mêj ve ne hati bû şehkirin, li serê wî fena kolozekî xuyadike, vêya jî hîn zêdetir sergfraniyeke tevnepfrkan dida wî.

Dadpirs dest pê dike:- Denîs Grîgorîev, dibêje, nêzî min bibe û bersiva pirsên

min bide. Notirvanê xeta hesin îvan Semonov Akînfov di hef-tê vê tfrmehê de, sibehî dema ku di xetê re derbas bûye, dî-tiye ku tu semûnekê ji §iva hesin vedikî. Aha va ye semûn livir e! Wî tu tevî semûnê girtiye. Weha bû?

-Ho?- Herti§t weke ku Akînfov kad kiriye qewimî?- Helbet qewimî.- Baş e. Ji bo çi te semûn derdixist?Denîs çavên xwe ber bi jor kirin, bi dengekî xeniqî:- Ku ne pêwist bûya min dernedixist.

31

A. P. Çêxov Dadpirs û gundî

- Çi pêwistiya te bi semûnê heye?- Semûn! Em semûnê di §ewkê de bi kar tînin...-Emjîkîne?- Em, xelk. Ango gundiyên Klîmov...- Li min binêr xoşewîstê min, U ba min xwe weha bale nî-

§an nede û li vir şewkê tevî meselê meke. Her serê gavê jî de-rewan li hev neyine!

Denîs, çavên xwe dipitpitîne, di ber xwe de:- Ji gava ku ez ji dayika xwe bûme, heta niha min derew ne

kiriye, vêca ez ê niha derewan bikim? Begê min yê berêz, maqet bê zoqe dibe? Kurmekî an masiyekî piçûk bi şewkê vegirê bide da em bibînin bê zoqe ew ê çawa binav be? -Bişirî-Hii, naxwe ez derewan dikim? Ji êmê ku li ser ruwê avê bise-kine wê çi xêr bê? Masiyên ba§, yên mêşînî hergav li kûriyaavê soberiyê dikin. Li ser ruwê avê, meriv bi şewkê, tenê di-kare masiyên alê bigire. Ew jî ji hezarî yek. Di çemê me demasiyê alê jî tuneye, masiyê alê ji avên vekirî hez dike.

- Ji ber çi tu her qala masiyê alê dikî?- Ho? We pirs kir ha? Li ba me beg jî bi vî awayî masiyan

digfrin. Mindalekî herî piçûk jî bê zoqe naçe masiyan nagire.Lê ji xwe yên ku ji kar fam nakin bê zoqe jî pê mijûl dibin kubigirin. Ku meriv ehmeq be...

- Naxwe ji bo ku tu bikî zoqe te ev semûn derxisti bû, newusa ye?

- Helbet, ne ji bo ku pê bilîzim!- Ma ji bo zoqê te qet hinek risas, berikek an jî bizmarek

peyda ne kir?- Risas li ser rê nayê dîtin, bizmar jî bi kêrî tiştekî nayê... Ji

bo vî karî ji semûnê baştir qet tu ti§t bi dest meriv nakeve.Him giran e, him jî bi qul...

- Lê binêre, dixwaze xwe xeşîm m§an bide. Tu dibê qeyzarokê duhîye, anjîji ezmên daketiye. Serserî gidî serserî, tuqet nafikirî ku derxistina semûnekê wê rê bide çiqas qezey-an? Ku ne ji pasban bûya, wê trên ji xetê derketa, wê mirovbimirana. Te ê xwîna wan têxista hustuyê xwe!

32


- Çi pêwistiya te bi semûnê heye?- Semûn! Em semûnê di §ewkê de bi kar tînin...-Emjîkîne?- Em, xelk. Ango gundiyên Klîmov...- Li min binêr xoşewîstê min, U ba min xwe weha bale nî-

§an nede û li vir şewkê tevî meselê meke. Her serê gavê jî de-rewan li hev neyine!

Denîs, çavên xwe dipitpitîne, di ber xwe de:- Ji gava ku ez ji dayika xwe bûme, heta niha min derew ne

kiriye, vêca ez ê niha derewan bikim? Begê min yê berêz, maqet bê zoqe dibe? Kurmekî an masiyekî piçûk bi şewkê vegirê bide da em bibînin bê zoqe ew ê çawa binav be? -Bişirî-Hii, naxwe ez derewan dikim? Ji êmê ku li ser ruwê avê bise-kine wê çi xêr bê? Masiyên ba§, yên mêşînî hergav li kûriyaavê soberiyê dikin. Li ser ruwê avê, meriv bi şewkê, tenê di-kare masiyên alê bigire. Ew jî ji hezarî yek. Di çemê me demasiyê alê jî tuneye, masiyê alê ji avên vekirî hez dike.

- Ji ber çi tu her qala masiyê alê dikî?- Ho? We pirs kir ha? Li ba me beg jî bi vî awayî masiyan

digfrin. Mindalekî herî piçûk jî bê zoqe naçe masiyan nagire.Lê ji xwe yên ku ji kar fam nakin bê zoqe jî pê mijûl dibin kubigirin. Ku meriv ehmeq be...

- Naxwe ji bo ku tu bikî zoqe te ev semûn derxisti bû, newusa ye?

- Helbet, ne ji bo ku pê bilîzim!- Ma ji bo zoqê te qet hinek risas, berikek an jî bizmarek

peyda ne kir?- Risas li ser rê nayê dîtin, bizmar jî bi kêrî tiştekî nayê... Ji

bo vî karî ji semûnê baştir qet tu ti§t bi dest meriv nakeve.Him giran e, him jî bi qul...

- Lê binêre, dixwaze xwe xeşîm m§an bide. Tu dibê qeyzarokê duhîye, anjîji ezmên daketiye. Serserî gidî serserî, tuqet nafikirî ku derxistina semûnekê wê rê bide çiqas qezey-an? Ku ne ji pasban bûya, wê trên ji xetê derketa, wê mirovbimirana. Te ê xwîna wan têxista hustuyê xwe!

32


- Eman begê min yê berêz, hûn çi dibêjin. Xwedê bisitiri-ne, ji bo çi ez ê xelkê bidime kuştin. Ma ez gawir im? Ma ezmurdar im? Şikir ji xwedê re, ezbenî, dev ji kuştina yekî bi-qer, heta fro bêyî ku tiştekî wisa bê bfra min ez jiya me! Xwe-dê bisitirîne, hûn çi dibêjin?

- Ma ji te kira ev qezeyên trênan ji ber çi çêdibin? Ku tedu-sê semûn derxistin, a ji te re qezeyeke trênê.

Denîs dibişire, çavên xwe biçûk dike, bi §ik li dadpirs di-nêre:

- Eman ezbenî, wisa mebêjin, ev çend sal e ku xelkê gundtev semûnan derdixînin, lê qet tiştek ne qewimî. Hûn dibên,trên ê ji xetê derkeve û meriv ê bimirin. Ku min §iva hesinderxista, an qurmek daniya ser xetê, wê gavê dibû ku trên bi-qulipiya. Ji semûnekê wê çi xisar bê!

- Tu çi merivekî bêhi§ î; ev semûnana §iva hesin bi traver-sê(*) ve girê didin.

- Ez fam dikim, ezbenî. Lê em tevayî dernaxînin ku! Emdifikirin û vî karî dikin!...

Dadpirs:- Sala çûyî li vir trênek ji xetê derketi bû. Naxwe ji ber vê...- We çi got?- Min got ku, bê ji ber çi trên ji xetê derketi bû, niha tê

famkirin.- Ji xwe ji bo ku hûn fam bikin we xwend û nivisî, kalê

min! Aha binêrin, vê saetê we mesele fam kir. Lê pasban ê çibe, gundîyek e. Bêyî ku qet tiştekî bipirse, fam bike, bi bersti-ka min girt, dest pê kir ez kişkişandim. Berê bipirse, bifikireû dûre bigire bibe... Begê min î biregez, vêya jî binivîsin, dukulm li devê min da, li sînga min jî da.

- Dema ku mala te saxtî kirine, semûneke din jî dîtine. Teewjikuderê û çi wextê dendst?

- Hi, ma hûn çêl li vê semûna binê sindoqa sor dikin?

(*) Travers: Perçên hesin an jî dar e ku di riyên trênan de ber-war tê bicîkirin û sivên hesin pê ve tê montekirin.

33


- Eman begê min yê berêz, hûn çi dibêjin. Xwedê bisitiri-ne, ji bo çi ez ê xelkê bidime kuştin. Ma ez gawir im? Ma ezmurdar im? Şikir ji xwedê re, ezbenî, dev ji kuştina yekî bi-qer, heta fro bêyî ku tiştekî wisa bê bfra min ez jiya me! Xwe-dê bisitirîne, hûn çi dibêjin?

- Ma ji te kira ev qezeyên trênan ji ber çi çêdibin? Ku tedu-sê semûn derxistin, a ji te re qezeyeke trênê.

Denîs dibişire, çavên xwe biçûk dike, bi §ik li dadpirs di-nêre:

- Eman ezbenî, wisa mebêjin, ev çend sal e ku xelkê gundtev semûnan derdixînin, lê qet tiştek ne qewimî. Hûn dibên,trên ê ji xetê derkeve û meriv ê bimirin. Ku min §iva hesinderxista, an qurmek daniya ser xetê, wê gavê dibû ku trên bi-qulipiya. Ji semûnekê wê çi xisar bê!

- Tu çi merivekî bêhi§ î; ev semûnana §iva hesin bi traver-sê(*) ve girê didin.

- Ez fam dikim, ezbenî. Lê em tevayî dernaxînin ku! Emdifikirin û vî karî dikin!...

Dadpirs:- Sala çûyî li vir trênek ji xetê derketi bû. Naxwe ji ber vê...- We çi got?- Min got ku, bê ji ber çi trên ji xetê derketi bû, niha tê

famkirin.- Ji xwe ji bo ku hûn fam bikin we xwend û nivisî, kalê

min! Aha binêrin, vê saetê we mesele fam kir. Lê pasban ê çibe, gundîyek e. Bêyî ku qet tiştekî bipirse, fam bike, bi bersti-ka min girt, dest pê kir ez kişkişandim. Berê bipirse, bifikireû dûre bigire bibe... Begê min î biregez, vêya jî binivîsin, dukulm li devê min da, li sînga min jî da.

- Dema ku mala te saxtî kirine, semûneke din jî dîtine. Teewjikuderê û çi wextê dendst?

- Hi, ma hûn çêl li vê semûna binê sindoqa sor dikin?

(*) Travers: Perçên hesin an jî dar e ku di riyên trênan de ber-war tê bicîkirin û sivên hesin pê ve tê montekirin.

33


- Ez ni7^nim bê li kuderê ye, li mala te dîtine. Te kengîdenrist?

- Min dernexist, îgnaşka, lawê Sîmonê yekçav da min.Ango ya di binê sindoqê de. Lê li hewşê, ya ku di paxêlê de,min û Mîtrofon bi hev re dendsti bû.

- Kîjan Mîtrofon?- Mîtrofon Petrov. Ruhê min, ma hûn nizanin? Toran çê-

dike, difroşe began. Ev semûnana jê re gelekî pêwist in. Jiher torekê re deh lib divên.

- Niha guhdarî bike, li gora benda zagonê ya 1081, ku şex-sek bi zanistî xisarê bide xeta hesin, ev xisar trêna di xetê rederbas dibe ku têxe talûkê, tawangir digel ku bizani be ev ki-rin wê rê bide qezeyekê... tu fam dikî! Digel ku bizani be...Tu nikarî bibê ez nizanim bê dawiya vê semûndendstinê wêbigjhêje kuderê. Tawangirekî wusa cezayê bêrkêşiyê digire,bêrkêşiyê!

- Ji xwe hûn çêtir dizanin. Em merivên nezan in. Em çifam dikin ku?

- Tu hertiştî fam dikî, hertiştî! Tu derewan dikî, tu xwe xe-şîm nîşan didî!

- Ji bo çi ez ê derewan bikim. Ku hûn bawer nakin, ji gun-diyan bipirsin... Bê zoqe, masî nayên girtin. Tew ev masiyênebaş yên bizinî jî, bê zoqe nayên girtin.

Dadpirs dibişfre:- Te masiyê alê ji bfr kir... Ca wî jîbibêje!- Di avên me de masiyê alê tuneye ku... Ku tu şewkê li ser

avê bêzoqe bihêlî, bi tenê masiyê mêşinî tê girtin, ew jî ji he-zarî yek.

- Bes e, êdî dengê xwe neke.Bêdengiyek dest pê dike.Denîs, ling diguhere. Li maseya ku bi çoxê kesk nixuman-

dî bû, dinêre, yê li beramber fena ku ne çox be; weke ku robe çavên xwe dipitpitîne. Dadpirs, zûzûka tiştina dinivîse.Pi§tî ku hinekî bê deng ma, Denîs dipirse:

- Ma ez dikarim biçim?

34


- Ez ni7^nim bê li kuderê ye, li mala te dîtine. Te kengîdenrist?

- Min dernexist, îgnaşka, lawê Sîmonê yekçav da min.Ango ya di binê sindoqê de. Lê li hewşê, ya ku di paxêlê de,min û Mîtrofon bi hev re dendsti bû.

- Kîjan Mîtrofon?- Mîtrofon Petrov. Ruhê min, ma hûn nizanin? Toran çê-

dike, difroşe began. Ev semûnana jê re gelekî pêwist in. Jiher torekê re deh lib divên.

- Niha guhdarî bike, li gora benda zagonê ya 1081, ku şex-sek bi zanistî xisarê bide xeta hesin, ev xisar trêna di xetê rederbas dibe ku têxe talûkê, tawangir digel ku bizani be ev ki-rin wê rê bide qezeyekê... tu fam dikî! Digel ku bizani be...Tu nikarî bibê ez nizanim bê dawiya vê semûndendstinê wêbigjhêje kuderê. Tawangirekî wusa cezayê bêrkêşiyê digire,bêrkêşiyê!

- Ji xwe hûn çêtir dizanin. Em merivên nezan in. Em çifam dikin ku?

- Tu hertiştî fam dikî, hertiştî! Tu derewan dikî, tu xwe xe-şîm nîşan didî!

- Ji bo çi ez ê derewan bikim. Ku hûn bawer nakin, ji gun-diyan bipirsin... Bê zoqe, masî nayên girtin. Tew ev masiyênebaş yên bizinî jî, bê zoqe nayên girtin.

Dadpirs dibişfre:- Te masiyê alê ji bfr kir... Ca wî jîbibêje!- Di avên me de masiyê alê tuneye ku... Ku tu şewkê li ser

avê bêzoqe bihêlî, bi tenê masiyê mêşinî tê girtin, ew jî ji he-zarî yek.

- Bes e, êdî dengê xwe neke.Bêdengiyek dest pê dike.Denîs, ling diguhere. Li maseya ku bi çoxê kesk nixuman-

dî bû, dinêre, yê li beramber fena ku ne çox be; weke ku robe çavên xwe dipitpitîne. Dadpirs, zûzûka tiştina dinivîse.Pi§tî ku hinekî bê deng ma, Denîs dipirse:

- Ma ez dikarim biçim?

34


- Na, ez naçar im ku te bi cendirman re bi§înim girtîgehê.Denîs, pitpitandina çavên xwe dibire. Birhên xwe yên girs

bi jor de hildide, weke ku pirs bike li dadpirs dinêre:- Ango hûn dixwazin çi bibêjin, îcar ev girtîgeh çi ye?

Çawa dibe, begê min ê berêz. Wexta min tune ye. Divê biçi-me bazarê. Sê rûbil deynê min li Yegor heye. Ji dohnê berazlê mabû, ez divê wan bistînim...

- Hi§ be, têkil mebe.- Girtîgeh, gfrtîgeh. Ku sedemek jê re hebûya ez ê biçûwa-

mayê. Lê çûyina wusa qet bêsedem. Ango ji bo çi? Ma mindizî kiri ye, ma ez bi hinekan re pevçûme? Begê min ku dey-nê bacê hati be bfra we, ji muxtêr bawer nekin. Ji bacguzarbipirsin... Muxtarê me merivekîbêûjdan...

-HişJDenîs di ber xwe de diaxife:- Ji xwe ez hiş im! Ku di hesibandinê de muxtêr xeletiyek

ne kiri be, Xwedê ruhê min bistîne. Em sê bira ne: KûzmaGrîgorîev, Yegor Grîgorîev û ez jî Denîs Grîgorîev.

Dadpirs qêriya:- Bes e, êdî! Ho Sfrneon, ji te re viya bibe!Dema ku du cendirman ew girt û derxistin der, Denîs di

ber xwe de:- Em sê bira nin, got. Mî bi lingê xwe, bizin bi lingê xwe!

Bila Kûzma, bacê nede, Denîs jî here cezayê wî bikşîne. Eva-na jî qaşo dadpirs in. Ew generalê me î fêris mir, rehma Xwe-dê lê be, çi fêde, ku niha sax bûya, we ê bidîta. Merivê ku bûdadpirs, divê dadpirsiya xwe bizani be. Ku bivê meriv lê jîdixe, lê ku qet sedemek jê re tune be...

35


- Na, ez naçar im ku te bi cendirman re bi§înim girtîgehê.Denîs, pitpitandina çavên xwe dibire. Birhên xwe yên girs

bi jor de hildide, weke ku pirs bike li dadpirs dinêre:- Ango hûn dixwazin çi bibêjin, îcar ev girtîgeh çi ye?

Çawa dibe, begê min ê berêz. Wexta min tune ye. Divê biçi-me bazarê. Sê rûbil deynê min li Yegor heye. Ji dohnê berazlê mabû, ez divê wan bistînim...

- Hi§ be, têkil mebe.- Girtîgeh, gfrtîgeh. Ku sedemek jê re hebûya ez ê biçûwa-

mayê. Lê çûyina wusa qet bêsedem. Ango ji bo çi? Ma mindizî kiri ye, ma ez bi hinekan re pevçûme? Begê min ku dey-nê bacê hati be bfra we, ji muxtêr bawer nekin. Ji bacguzarbipirsin... Muxtarê me merivekîbêûjdan...

-HişJDenîs di ber xwe de diaxife:- Ji xwe ez hiş im! Ku di hesibandinê de muxtêr xeletiyek

ne kiri be, Xwedê ruhê min bistîne. Em sê bira ne: KûzmaGrîgorîev, Yegor Grîgorîev û ez jî Denîs Grîgorîev.

Dadpirs qêriya:- Bes e, êdî! Ho Sfrneon, ji te re viya bibe!Dema ku du cendirman ew girt û derxistin der, Denîs di

ber xwe de:- Em sê bira nin, got. Mî bi lingê xwe, bizin bi lingê xwe!

Bila Kûzma, bacê nede, Denîs jî here cezayê wî bikşîne. Eva-na jî qaşo dadpirs in. Ew generalê me î fêris mir, rehma Xwe-dê lê be, çi fêde, ku niha sax bûya, we ê bidîta. Merivê ku bûdadpirs, divê dadpirsiya xwe bizani be. Ku bivê meriv lê jîdixe, lê ku qet sedemek jê re tune be...

35

ZILAMÊ NAS

Vandaya xweşik an jî li gor pasaporta wê «Hemwelatiyabirûmet Nastasya Kanawkîna, wexta ku ji nexweşxanê derketketi bû rewşeke welê ku heta wê rqjê qet rastî tiştekî weha nehati bû. Ne cihekî raketinê û ne jî perê wê hebû. Diviya bû çibikira?

Karê pêşîn î ku kir ev bû, rast çû girawxanê. Tiştê xwe yêbi tenê giranbuha, gustîla xwe ya zumrut di bedêla rûbleyekîve U wir giraw danî... Lê rûbilek tenê wê bi kêrî çi bê? Bi vîpereyî ne saqoyekî kin î li gor modê, ne şewqeyekî qeraxfereû ne jî îskarpînên di rengê bronz de tê kirin. Û bêyî van ti§tanwê xwe bi tevayî rût hîs dikir. Ji wê werê ne tenê xelkê, her-weha hesp û kûçikan jî lê dinêrîn û pê dikeniyan. Wê jî tenêniha fikra kincan dikir. Ne cihê raketinê û ne jî pirsa xwarinêew xemgîn dikir.

«Xwezîka ez li zilamekî nas rast bihatama... difikirî. Min êhinek pere jê bistenda... tu kes destê xwe li ber min nagire...»

Lê li zilamên nas rast ne dihat. Êvarê li Ronesansê dîyinawan hêsan bû, lê bi van kincên kevnare, him jî bê kum û kofî

36

ZILAMÊ NAS

Vandaya xweşik an jî li gor pasaporta wê «Hemwelatiyabirûmet Nastasya Kanawkîna, wexta ku ji nexweşxanê derketketi bû rewşeke welê ku heta wê rqjê qet rastî tiştekî weha nehati bû. Ne cihekî raketinê û ne jî perê wê hebû. Diviya bû çibikira?

Karê pêşîn î ku kir ev bû, rast çû girawxanê. Tiştê xwe yêbi tenê giranbuha, gustîla xwe ya zumrut di bedêla rûbleyekîve U wir giraw danî... Lê rûbilek tenê wê bi kêrî çi bê? Bi vîpereyî ne saqoyekî kin î li gor modê, ne şewqeyekî qeraxfereû ne jî îskarpînên di rengê bronz de tê kirin. Û bêyî van ti§tanwê xwe bi tevayî rût hîs dikir. Ji wê werê ne tenê xelkê, her-weha hesp û kûçikan jî lê dinêrîn û pê dikeniyan. Wê jî tenêniha fikra kincan dikir. Ne cihê raketinê û ne jî pirsa xwarinêew xemgîn dikir.

«Xwezîka ez li zilamekî nas rast bihatama... difikirî. Min êhinek pere jê bistenda... tu kes destê xwe li ber min nagire...»

Lê li zilamên nas rast ne dihat. Êvarê li Ronesansê dîyinawan hêsan bû, lê bi van kincên kevnare, him jî bê kum û kofî

36

A. P. Çêxov Zilamênas

wê Vandaya dflber U Ronesansê ne hata hewandin. Diviya bûçi bikira? Dawiya dawîn Vandaya ku ji gerê, rûni§tin û ponijî-nê acizbûyî, biryar da ku çareya dawî bicerîbîne: Rasterastwê biçûwa mala zilamekî nas û jê pera bixwesta.

«Lê ez biçim nik kê? Mî§a bi jin e, nabe ku ez biçim malawî... Kalê soro niha li daîrê ye.

Vandayê, zilamên ku nas dikir, yek bi yek di serê xwe dederbas dikirin. Ji nişka ve dirankerê murtid Fînkel hate bfrawê. Yê ku berya sê mehan bazinek diyarî wê kiri bû, rojekê jîli ser şîvê li klûba Elman qedehek bfra bi ser wî de rijandi bû.Dema ku Fînkel hate hişê wê pirr kêfxweş bû.

Di riya mala diranker de weha difikirî:«Bawer im wê bide, ji sedî sed wê bide; bes ku ez wî li mal

zeft bikim... Ca bila nede, ez ê wê çaxê hemû lempeyên dimala wî de bişkênim.»

Dema ku nêzîkayî li mala diranker kir, planekî wisa diserê xwe de çêkiri bû: Ew ê bi bezê û tiqetîq di derencê vederketa jorê. Wê li bayê bezê têketa saxîxana diranker û jê 25rûbil bixwestana... Lê gava ku destê xwe dirêjî zengilê derîkir, ev planê wê bi awakî ji serê wê derket. Ji nişka ve tirs ûlerzekê pê girt. Berê qet li tiştekî weha rast ne hati bû. Belê,ew tenê li ba zilamên serxweş, bêfedî û çoris bû; lê niha bi vîkirasê xwe î ha keti bû roleke parsekekê, dibû ku nehata qe-bûlkirin. Di xwe denrist ku §ermok û bêrûmet e. Ji ber vêyekê ji xwe fedî kir û tirsiya.

Bêyî ku biwêri be li zengilê derî bide; hinekî wilo dudilîramiya:

«Dibe ku ez ji bfr kiri bim... û çilo bi vî kirasî ez ê herimba wî? Mîna parsekekê an jî çerçiyekê...

Bitirs lizengilda.Ji pa§ derî dengên lingan hat, ya ku derî vekir destirma-

nek bû.Vandayê jê pirsî:- Doktor li mal e?Ku destirmanê gotibaya «na» ew ê hîn bêtir kêfa wê biha-

37


wê Vandaya dflber U Ronesansê ne hata hewandin. Diviya bûçi bikira? Dawiya dawîn Vandaya ku ji gerê, rûni§tin û ponijî-nê acizbûyî, biryar da ku çareya dawî bicerîbîne: Rasterastwê biçûwa mala zilamekî nas û jê pera bixwesta.

«Lê ez biçim nik kê? Mî§a bi jin e, nabe ku ez biçim malawî... Kalê soro niha li daîrê ye.

Vandayê, zilamên ku nas dikir, yek bi yek di serê xwe dederbas dikirin. Ji nişka ve dirankerê murtid Fînkel hate bfrawê. Yê ku berya sê mehan bazinek diyarî wê kiri bû, rojekê jîli ser şîvê li klûba Elman qedehek bfra bi ser wî de rijandi bû.Dema ku Fînkel hate hişê wê pirr kêfxweş bû.

Di riya mala diranker de weha difikirî:«Bawer im wê bide, ji sedî sed wê bide; bes ku ez wî li mal

zeft bikim... Ca bila nede, ez ê wê çaxê hemû lempeyên dimala wî de bişkênim.»

Dema ku nêzîkayî li mala diranker kir, planekî wisa diserê xwe de çêkiri bû: Ew ê bi bezê û tiqetîq di derencê vederketa jorê. Wê li bayê bezê têketa saxîxana diranker û jê 25rûbil bixwestana... Lê gava ku destê xwe dirêjî zengilê derîkir, ev planê wê bi awakî ji serê wê derket. Ji nişka ve tirs ûlerzekê pê girt. Berê qet li tiştekî weha rast ne hati bû. Belê,ew tenê li ba zilamên serxweş, bêfedî û çoris bû; lê niha bi vîkirasê xwe î ha keti bû roleke parsekekê, dibû ku nehata qe-bûlkirin. Di xwe denrist ku §ermok û bêrûmet e. Ji ber vêyekê ji xwe fedî kir û tirsiya.

Bêyî ku biwêri be li zengilê derî bide; hinekî wilo dudilîramiya:

«Dibe ku ez ji bfr kiri bim... û çilo bi vî kirasî ez ê herimba wî? Mîna parsekekê an jî çerçiyekê...

Bitirs lizengilda.Ji pa§ derî dengên lingan hat, ya ku derî vekir destirma-

nek bû.Vandayê jê pirsî:- Doktor li mal e?Ku destirmanê gotibaya «na» ew ê hîn bêtir kêfa wê biha-

37


ta, lê wê j'i dêvla bersivê ew derbasî eywanê kir. Mantoyê wêjê kir. Derence bi Vandayê pirr xweşik û pirr xemilandî hat,lê di nava vê xemlê de tiştê ku zêdetirîn bala wê dikişand mi-rêkek mezin ya ku bi dîwêr ve bû. Wexta ku çavê wê di mirê-kê de li xeyala wê ket, lerizî; bêyî xemlûxêza xwe ya berê, bûbû weke jinek beradayî. Ti§tê ku Vanda lê ecêbmayî dima evbû ku, ji çoristî û dilxurtiya wê ya berê derhem pê re ne mabû. Êdî wê jî xwe Vanda ne dihesiband, weke berê, ji xwe redigote Nastasya Kanawkîha.

Destirmanê ew heta saxtxanê bir û jê re:- Fermo danişin, got . Doktor ê niha bê.Gavajcu Vanda li ser dîwançeke nerm rûnişt, wisa difikirî:«Rasterast ez ê bibêm perena bi deyn bidine min! Evaya

ne şerm e, ji ber ku ez ne xerîb im, lê ku ev destirman ji virderketa, ê ba§ bibûya. Li pêşberî wê şerm e ku ez bibêm...Him ez nizanim ku ew ji bo çi li vê derê sekiniye.»

Bîstekî şûnde derî vebû. Fînkelê bejindirêj î esmer ketehundur. Murtidekî rûçikqelew û çavbeloq bû. Rûçikên wî,çavên wî, ûrê wî, tilorên wî yên fere; her deverê wî wilo dagir-tî, wilo bi qazûzî û wilo cidî bû ku! Doktor li Ronesansê, liklûba Elman hergav kêfxweş bû. Li pfrekan pirr pere xerc di-kir, bi ber bayê wan jî diket. Mesela dema ku Vandayê bfra biser wî de kiri bû, ew tenê beşî§î bû, fena ku gefan lê bixwe ti-liya xwe hejandi bû. Lê niha j'î weke ku bêxew bû, K mirov ne-rîneke wî ya sar û payebilind hebû. Di devê xwe de tiştekdicût. Bêyî ku K ruwê Vandayê binêre, pirsî:

- Daxwaziya we? got.Vandayê U ruwê destirmana cidî, weke ku dixuya, U rewşa

Fînkelê jixwerazî yê ku ew nas ne kiri bû, nêhirî, sor bû...Doktor vê carê hinekîbi hêrs gotina xwe ducar kir:- Daxwaziya we? got.Vandayê kire pitepit:- Di.. diranên min diêşin...- Ha ... Kîjan diran? Li kuderê?Vandayê hebûna diranekî xwe î kurmî bi bfr anî:

38


ta, lê wê j'i dêvla bersivê ew derbasî eywanê kir. Mantoyê wêjê kir. Derence bi Vandayê pirr xweşik û pirr xemilandî hat,lê di nava vê xemlê de tiştê ku zêdetirîn bala wê dikişand mi-rêkek mezin ya ku bi dîwêr ve bû. Wexta ku çavê wê di mirê-kê de li xeyala wê ket, lerizî; bêyî xemlûxêza xwe ya berê, bûbû weke jinek beradayî. Ti§tê ku Vanda lê ecêbmayî dima evbû ku, ji çoristî û dilxurtiya wê ya berê derhem pê re ne mabû. Êdî wê jî xwe Vanda ne dihesiband, weke berê, ji xwe redigote Nastasya Kanawkîha.

Destirmanê ew heta saxtxanê bir û jê re:- Fermo danişin, got . Doktor ê niha bê.Gavajcu Vanda li ser dîwançeke nerm rûnişt, wisa difikirî:«Rasterast ez ê bibêm perena bi deyn bidine min! Evaya

ne şerm e, ji ber ku ez ne xerîb im, lê ku ev destirman ji virderketa, ê ba§ bibûya. Li pêşberî wê şerm e ku ez bibêm...Him ez nizanim ku ew ji bo çi li vê derê sekiniye.»

Bîstekî şûnde derî vebû. Fînkelê bejindirêj î esmer ketehundur. Murtidekî rûçikqelew û çavbeloq bû. Rûçikên wî,çavên wî, ûrê wî, tilorên wî yên fere; her deverê wî wilo dagir-tî, wilo bi qazûzî û wilo cidî bû ku! Doktor li Ronesansê, liklûba Elman hergav kêfxweş bû. Li pfrekan pirr pere xerc di-kir, bi ber bayê wan jî diket. Mesela dema ku Vandayê bfra biser wî de kiri bû, ew tenê beşî§î bû, fena ku gefan lê bixwe ti-liya xwe hejandi bû. Lê niha j'î weke ku bêxew bû, K mirov ne-rîneke wî ya sar û payebilind hebû. Di devê xwe de tiştekdicût. Bêyî ku K ruwê Vandayê binêre, pirsî:

- Daxwaziya we? got.Vandayê U ruwê destirmana cidî, weke ku dixuya, U rewşa

Fînkelê jixwerazî yê ku ew nas ne kiri bû, nêhirî, sor bû...Doktor vê carê hinekîbi hêrs gotina xwe ducar kir:- Daxwaziya we? got.Vandayê kire pitepit:- Di.. diranên min diêşin...- Ha ... Kîjan diran? Li kuderê?Vandayê hebûna diranekî xwe î kurmî bi bfr anî:

38


- Li jêr, U hêla rastê..., got- Himm!... devê xwe vekin!Fînkel mirûzê xwe kir, bêhna xwe çikand û dest bi saxiya

diranê kurmî kir.Bi hesinekî diranê wê tev da, jê pirsî:- Diêşe?.Vandayê derew kir û got:- Erê diê§e...Di vê navberê de jî difikirî:«Ku ez bînim bfra wî, dibe ku min nas bike... Ax ku ev de-

stirman ji vir derketa! Ji bo çi U vir sekiniye?»Fînkel ji nişka ve fena lokomotîfekî, dest pê kir, ber bi

devê wê de bêhna xwe girt û berda.Dûre:- Lê ne hêja ye ku em vî diranî tijî bikin... Êdî xêr tê de ne

maye.Piştî ku diranê kurmî hinekî tev da, lêv û pidûyê diranên

Vandayê bi bêçiyên xwe ên ku bîhna titûnê ji wan dihat, lewi-tandin, dîsa bêhna xwe girt û tiştekî cemidî xiste devê wê...Vandayê ji ni§ka ve janek pir dijwar hîs kir, bi qêrîn bi destênFînkel girt.

Murtid:- Xem nake, xem nake... got. Metirsin... Ji xwe di vî dfranî

de xêr ne maye. Divê meriv dilxurt be.Bi tiUyên xwe ên bi xwîn, ku ji tûtinê zerikî bû bûn, diranê

ku derxisti bû, rastî çavên Vandayê biUnd kir. Destirman jînêzîk bû, firaxek U bin devê wê girt.

Fînkel:- Li malê ava cemidî di devê xwe werdin... Ku hûn wilo bi-

kin wê xwîn bisekine..., got.Murtid, K beramber Vandayê rawesti bû, fena ku bixwaze

bibê «karê te xelas bû, de here...»Vanda wexta ku ber bi derî ve çû, got:- Xwudahafiz...Fînkel bi pişirîn got:

39


- Li jêr, U hêla rastê..., got- Himm!... devê xwe vekin!Fînkel mirûzê xwe kir, bêhna xwe çikand û dest bi saxiya

diranê kurmî kir.Bi hesinekî diranê wê tev da, jê pirsî:- Diêşe?.Vandayê derew kir û got:- Erê diê§e...Di vê navberê de jî difikirî:«Ku ez bînim bfra wî, dibe ku min nas bike... Ax ku ev de-

stirman ji vir derketa! Ji bo çi U vir sekiniye?»Fînkel ji nişka ve fena lokomotîfekî, dest pê kir, ber bi

devê wê de bêhna xwe girt û berda.Dûre:- Lê ne hêja ye ku em vî diranî tijî bikin... Êdî xêr tê de ne

maye.Piştî ku diranê kurmî hinekî tev da, lêv û pidûyê diranên

Vandayê bi bêçiyên xwe ên ku bîhna titûnê ji wan dihat, lewi-tandin, dîsa bêhna xwe girt û tiştekî cemidî xiste devê wê...Vandayê ji ni§ka ve janek pir dijwar hîs kir, bi qêrîn bi destênFînkel girt.

Murtid:- Xem nake, xem nake... got. Metirsin... Ji xwe di vî dfranî

de xêr ne maye. Divê meriv dilxurt be.Bi tiUyên xwe ên bi xwîn, ku ji tûtinê zerikî bû bûn, diranê

ku derxisti bû, rastî çavên Vandayê biUnd kir. Destirman jînêzîk bû, firaxek U bin devê wê girt.

Fînkel:- Li malê ava cemidî di devê xwe werdin... Ku hûn wilo bi-

kin wê xwîn bisekine..., got.Murtid, K beramber Vandayê rawesti bû, fena ku bixwaze

bibê «karê te xelas bû, de here...»Vanda wexta ku ber bi derî ve çû, got:- Xwudahafiz...Fînkel bi pişirîn got:

39


- Himm... Ma perê keda min ê kî bide?Vanda sor bû:- Ax, bi rastî... got.Rûbilê ' ku ji bedêla gustîlka xwe ya zumrit sitandi bû,

derxist û da murtid.Dema ku derket kuçê ji berê hîn bêtir şerm kfr, lê êdî ji

belengazîyê şerm ne dikir. Êdî xema wê ne kofiya qerexfere ûsaqoyê kin ê U gor modê bû. Gava ku di kuçê re dimeşiyaxwîn tif dikir. Her tifeke bi xwîh, jiyana wê ya dijwar û bi qirêj'ya ku heta niha bihurandi bû, dihanî bfrê. Dijwariyên ku hetaniha derbas kiri bûn, ê ne sibê, ne heftekê şûnde û ne jî ptştîsalekê biqediyana. Di tevaya temenê xwe de, heta ku bimrawê ev dijwarîbibuhuranda...

Di ber xwe de:«Ax Xwedêyo! Ev çi ti§tekî dijwar û boblat e...» got.Lê roj'a din dîsa U Ronesansê bû, dans dikir. Li serê wê,

kofîyeke sor ya qeraxfere, U navpiyê wê saqoyekî kin î U goramodê, di Ungan de jî îskarpînên di rengê bronz de hebûn. Ba-zirganekî xort î ku ji Kazanê hati bû, ew ezimandi bû §îvê.

40


- Himm... Ma perê keda min ê kî bide?Vanda sor bû:- Ax, bi rastî... got.Rûbilê ' ku ji bedêla gustîlka xwe ya zumrit sitandi bû,

derxist û da murtid.Dema ku derket kuçê ji berê hîn bêtir şerm kfr, lê êdî ji

belengazîyê şerm ne dikir. Êdî xema wê ne kofiya qerexfere ûsaqoyê kin ê U gor modê bû. Gava ku di kuçê re dimeşiyaxwîn tif dikir. Her tifeke bi xwîh, jiyana wê ya dijwar û bi qirêj'ya ku heta niha bihurandi bû, dihanî bfrê. Dijwariyên ku hetaniha derbas kiri bûn, ê ne sibê, ne heftekê şûnde û ne jî ptştîsalekê biqediyana. Di tevaya temenê xwe de, heta ku bimrawê ev dijwarîbibuhuranda...

Di ber xwe de:«Ax Xwedêyo! Ev çi ti§tekî dijwar û boblat e...» got.Lê roj'a din dîsa U Ronesansê bû, dans dikir. Li serê wê,

kofîyeke sor ya qeraxfere, U navpiyê wê saqoyekî kin î U goramodê, di Ungan de jî îskarpînên di rengê bronz de hebûn. Ba-zirganekî xort î ku ji Kazanê hati bû, ew ezimandi bû §îvê.

40

ÇAWÎŞ PRÎŞÎBEYEV

-Çawîş Prîşîbeyev, we di sisyê flonê de U Jigînê potfs, KAlyopovê muxtar, U muxtarê duemîn Etîmav, ji endaman U

îvanov û Gavrîlov, U derveyî van U §e§ gundiyên din him bigotin, him jî bi destlepkê çavsorî kiriye. Hûn tawana xwe qe-bûldikin?

Çawîşê rûqermiçî yê ku riyê wî hatiye, rewşa nigcotê girt;bi dengekî nivxeniqî, weke ku fermanê bixwîne, cuda cudamafê her bêjeyê bide, dest bi katkirinê kir:

- Fermandarê min dadpirsê berêz, got. Li gora hemû ben-dên zagonê, bêî ku çivan bide xwe, divê meriv meselê bi giştîkad bike. Ne xeletîya min e, ya wan e. Sedemê vê buyerê,rehma Xwedê lê be, her ev meyta bû. Di sisyê mehê de bi xa-nima xwe Anfîsa re hêdî hêdî, bi namûsa xwe em dimeşiyan.Ji nişkê ve em çi bibînin! Meytek U peravê. Xelk U ser kom bûye. Bi qêrîn: «Bi çi mafî hûn U vir civiyane? min pfrsî. Ji bo çi,ji ber çi? Ma qey zagonê destûra ku xelk U hev kom bibedaye? Belav bibin!» Min dest pê kir xelk belav kir, ew rêkirinmalên wan. Min ferman da polîs ku bi darê kotekê xelkê be-

41

ÇAWÎŞ PRÎŞÎBEYEV

-Çawîş Prîşîbeyev, we di sisyê flonê de U Jigînê potfs, KAlyopovê muxtar, U muxtarê duemîn Etîmav, ji endaman U

îvanov û Gavrîlov, U derveyî van U §e§ gundiyên din him bigotin, him jî bi destlepkê çavsorî kiriye. Hûn tawana xwe qe-bûldikin?

Çawîşê rûqermiçî yê ku riyê wî hatiye, rewşa nigcotê girt;bi dengekî nivxeniqî, weke ku fermanê bixwîne, cuda cudamafê her bêjeyê bide, dest bi katkirinê kir:

- Fermandarê min dadpirsê berêz, got. Li gora hemû ben-dên zagonê, bêî ku çivan bide xwe, divê meriv meselê bi giştîkad bike. Ne xeletîya min e, ya wan e. Sedemê vê buyerê,rehma Xwedê lê be, her ev meyta bû. Di sisyê mehê de bi xa-nima xwe Anfîsa re hêdî hêdî, bi namûsa xwe em dimeşiyan.Ji nişkê ve em çi bibînin! Meytek U peravê. Xelk U ser kom bûye. Bi qêrîn: «Bi çi mafî hûn U vir civiyane? min pfrsî. Ji bo çi,ji ber çi? Ma qey zagonê destûra ku xelk U hev kom bibedaye? Belav bibin!» Min dest pê kir xelk belav kir, ew rêkirinmalên wan. Min ferman da polîs ku bi darê kotekê xelkê be-

41

A. P. Çêxov Çawîş Prîsîbeyev

lav bike...- Ji kerema xwe deqeyekê rawestin, hûn ne polîs in, ne jî

muxtar. Ma belavkirina xeUcê karê we ye?Ji her quncikên eywanê dengên:- Ne karê wî ye, ne karê wî ye, têne bihîstin. Ji destê wî re-

hetiya me nîne. Ev serê panzde salan e ku tiştê me ji destê wîne kişandi be, nemaye. Ji dema ku leşkeriya xwe qedandiye ûvir de; baştir e ku em ji gund birevin biçin. Herkes bêzar ûaciz kiri ye.

Muxtarê ku dîdevanî dikir:- Rast e, dadpirsê berêz, got. Xelkê gund tev jê bi lome

ne. Bi wî re jiyîn ne mumkin e. Bi wênexaçên pfrozwer em êayinekê pêk bfnin, dawetek an jîti§tekîdinbi dar dikeve; ew êK her derê biqfre, bike birbir, nerehetiyê derxe, hertiştî K

gora xwe bike, guhê mindalan bikşîne. Mîna ku xezûrê wanbe, çavdêriyê K pfrekan dike. KêKya din jî yek bi yek K malêngund digeriya, her serê gavê ferman dida: Nestirên, agir vêm-exin, digot. Qaşp ji bo ku meriv kilama bibê, tu zagon tune ye.

Dadpirs:- Rawestin hûn ê dûre îfade xwe biqedînin. Bila niha Prî-

şîbeyev kad bike. Bidomînin.Çawîş, hinekî bi hêrs:- Ser çavên min, dibê. Dadpirsê berêz, we got ku, qa§o

belavkirina xelkê ne vatiniya min e... Baş e... Lê ku tevlihevîderkeve. Ma qey meriv wê destûrê bide xelkê kutevliheviyêbike? Li kuderê nivisiye ku ji xelkê re azadî ê bête dayin?. ezdestûra vêya nikarim bidim. Ku ez wan belav nekim, ji heqwan neyêm der, ma kî ê vî karî bike? Kesekî din î ku nîzamanbaş bizani be, tuneye ku/ Dadpfrsê berêz ez dikarim bibêmku, K vî gundê mezin bi tenê ez dikarim bibêm ku, K vî gundêmezin bi tenê ez dizanim bê meriv bi çi awayî U hember xelkêrabeste. Ez ji hertiştî fam dikim, ne gundî me, ez çawî§ im,çawîşekî emekdar im, U Varşovayê, K parêzgehê min xizmetkiriye. Piştî emekdariya xwe ez bûm agirvekuj. Dûre, ji bernexweşiya xwe ez ji wî karî jî derketim. Min K dibistana xor-

42


lav bike...- Ji kerema xwe deqeyekê rawestin, hûn ne polîs in, ne jî

muxtar. Ma belavkirina xeUcê karê we ye?Ji her quncikên eywanê dengên:- Ne karê wî ye, ne karê wî ye, têne bihîstin. Ji destê wî re-

hetiya me nîne. Ev serê panzde salan e ku tiştê me ji destê wîne kişandi be, nemaye. Ji dema ku leşkeriya xwe qedandiye ûvir de; baştir e ku em ji gund birevin biçin. Herkes bêzar ûaciz kiri ye.

Muxtarê ku dîdevanî dikir:- Rast e, dadpirsê berêz, got. Xelkê gund tev jê bi lome

ne. Bi wî re jiyîn ne mumkin e. Bi wênexaçên pfrozwer em êayinekê pêk bfnin, dawetek an jîti§tekîdinbi dar dikeve; ew êK her derê biqfre, bike birbir, nerehetiyê derxe, hertiştî K

gora xwe bike, guhê mindalan bikşîne. Mîna ku xezûrê wanbe, çavdêriyê K pfrekan dike. KêKya din jî yek bi yek K malêngund digeriya, her serê gavê ferman dida: Nestirên, agir vêm-exin, digot. Qaşp ji bo ku meriv kilama bibê, tu zagon tune ye.

Dadpirs:- Rawestin hûn ê dûre îfade xwe biqedînin. Bila niha Prî-

şîbeyev kad bike. Bidomînin.Çawîş, hinekî bi hêrs:- Ser çavên min, dibê. Dadpirsê berêz, we got ku, qa§o

belavkirina xelkê ne vatiniya min e... Baş e... Lê ku tevlihevîderkeve. Ma qey meriv wê destûrê bide xelkê kutevliheviyêbike? Li kuderê nivisiye ku ji xelkê re azadî ê bête dayin?. ezdestûra vêya nikarim bidim. Ku ez wan belav nekim, ji heqwan neyêm der, ma kî ê vî karî bike? Kesekî din î ku nîzamanbaş bizani be, tuneye ku/ Dadpfrsê berêz ez dikarim bibêmku, K vî gundê mezin bi tenê ez dikarim bibêm ku, K vî gundêmezin bi tenê ez dizanim bê meriv bi çi awayî U hember xelkêrabeste. Ez ji hertiştî fam dikim, ne gundî me, ez çawî§ im,çawîşekî emekdar im, U Varşovayê, K parêzgehê min xizmetkiriye. Piştî emekdariya xwe ez bûm agirvekuj. Dûre, ji bernexweşiya xwe ez ji wî karî jî derketim. Min K dibistana xor-

42


tan ya Klasîk î Nawendî mubasirî kiriye... Ez nîzaman teva di-zanim. Lê mirovê gundî nezan e, ji tiştekî fam nake. Ji bofêda xwe divê bi ya min bike. Weke mfriak em vî karî bigrinber çavan: Min xelk belav dikir, lê K ser selxên peravê meytêmirovekî fetisî direjkirî ye. Ez wê gavê dipirsim: «Ji ber çi K

vê derê raketiye? Ma vaya nîzam e? Polîs ji bo çi U viya tema-şegir dimîne?» Ji polîs re dibêjim: «Çima tu mezinên xweagahdar nakî? Dibe ku rehmetî xwe bi xwe fetisiye, an destekîSibfrî di vî karî de heye, an jî ev kuştinek e.» Lê belê ev Jîgînêpolîs, rehetiya xwe qet xera nake. Tenê cixara xwe dikêşîne.«Hûn U kuderê fêrî fermandayinê bûne, kê ev maf daye we,ku tu nebî jî, karê ku em ê bikin ma em nizanin?» dibê. Ez jîdibêm: «Ehmeq gidî ehmeq, tu nizanî, Ku te bizanibiya, tu êwisa nesekiniya». «Min ji duhî de salox daye serkanê cendir-man» dibê. Min jî jê pirsî: «Ji ber çi tu saloxan didî serkanêcendirman? Li gor kîjan benda zagonê? Ev tiştên weha, feti-sîn, dardekirin û her wekî din, ne karê serkanê cendirma ye,dibêm. Ev karê dadgehê ye. Li vê derê, ya herî baş ew e kumeriv saloxa bide dadistên û dadpirsê berêz. Berî her tiştîdivê tu raporekê amade bikî û ji dadpirs re bi§înî.» Lê poKshim guhdarî dike û him jî dikene, herweha gundî jî... herkeskeniya, dadpirsê berêz, ku ez sond bixwim wê serê min neêşe.Ev dikeniya, ew jî dikeniya. Min ji wan pirsî: «Hûn ji ber çiwisa dikenin?» PoKs got ku: «Ev karên wisa ne yên dadpirse.» Dema min ev gotinana bihîstin hi§ û aqil di serê min denema.

Çawîş, fitilî ser Jigînê polîs, jê pirsî: «Tu bibê, poKs! Tewisa ne goti bû?»

- Min wisa got.- Li pêşberî vî xelkî: «Dadpirs têkilî karê wisa nabe» got,

herkesî jî bihîst, herkesî. Dema min ev gotin bihîst, te digotqey yekî sitîlek ava sar bi ser min de dakir, laşê min tev lerizî.Min jê re got: «Hela tu carek din bibêje ez te bibînim, bêe-deb, hela carek din bibê.» Eynî gotin dubara kirin. Wê çaxêmin jê re got: «Tu bi çi mafî di derheq dadpirs beg de weha

43


tan ya Klasîk î Nawendî mubasirî kiriye... Ez nîzaman teva di-zanim. Lê mirovê gundî nezan e, ji tiştekî fam nake. Ji bofêda xwe divê bi ya min bike. Weke mfriak em vî karî bigrinber çavan: Min xelk belav dikir, lê K ser selxên peravê meytêmirovekî fetisî direjkirî ye. Ez wê gavê dipirsim: «Ji ber çi K

vê derê raketiye? Ma vaya nîzam e? Polîs ji bo çi U viya tema-şegir dimîne?» Ji polîs re dibêjim: «Çima tu mezinên xweagahdar nakî? Dibe ku rehmetî xwe bi xwe fetisiye, an destekîSibfrî di vî karî de heye, an jî ev kuştinek e.» Lê belê ev Jîgînêpolîs, rehetiya xwe qet xera nake. Tenê cixara xwe dikêşîne.«Hûn U kuderê fêrî fermandayinê bûne, kê ev maf daye we,ku tu nebî jî, karê ku em ê bikin ma em nizanin?» dibê. Ez jîdibêm: «Ehmeq gidî ehmeq, tu nizanî, Ku te bizanibiya, tu êwisa nesekiniya». «Min ji duhî de salox daye serkanê cendir-man» dibê. Min jî jê pirsî: «Ji ber çi tu saloxan didî serkanêcendirman? Li gor kîjan benda zagonê? Ev tiştên weha, feti-sîn, dardekirin û her wekî din, ne karê serkanê cendirma ye,dibêm. Ev karê dadgehê ye. Li vê derê, ya herî baş ew e kumeriv saloxa bide dadistên û dadpirsê berêz. Berî her tiştîdivê tu raporekê amade bikî û ji dadpirs re bi§înî.» Lê poKshim guhdarî dike û him jî dikene, herweha gundî jî... herkeskeniya, dadpirsê berêz, ku ez sond bixwim wê serê min neêşe.Ev dikeniya, ew jî dikeniya. Min ji wan pirsî: «Hûn ji ber çiwisa dikenin?» PoKs got ku: «Ev karên wisa ne yên dadpirse.» Dema min ev gotinana bihîstin hi§ û aqil di serê min denema.

Çawîş, fitilî ser Jigînê polîs, jê pirsî: «Tu bibê, poKs! Tewisa ne goti bû?»

- Min wisa got.- Li pêşberî vî xelkî: «Dadpirs têkilî karê wisa nabe» got,

herkesî jî bihîst, herkesî. Dema min ev gotin bihîst, te digotqey yekî sitîlek ava sar bi ser min de dakir, laşê min tev lerizî.Min jê re got: «Hela tu carek din bibêje ez te bibînim, bêe-deb, hela carek din bibê.» Eynî gotin dubara kirin. Wê çaxêmin jê re got: «Tu bi çi mafî di derheq dadpirs beg de weha

43

A. P. Çêxov Çawîs Prîsîbeyev

diaxifî, digel tu polîs îjî, tu çawa K hember hikumetê derdike-vî? Ma tu nizanî ku ji bo van gotinên wisa, ji bo tevgerênweha bêedeb, dadpirs beg ê te bişîne ji serkanê cendirmanre.» Ji muxtêr re jî dibêm: «Ma tu nizanî ji bo gotinên wisasiyasî dadpfrs beg dikare te sorgon bike.» Muxtar dibê:«Dadpirs ji berpirsiyarîya xwe nikare derkeve der. Ew incexK karê piçûk binere.» Weha got, herkesî jî bihîst. Min jê regot: «Ji bîr meke ku, bi van gotinana tu rûmeta hikmatê dixî-nî. Bi min re, dibêm, weha qeşmeriyan mekin ha! Li gor xwegavên xwe radin. Dûre halê we xirab e.» Dema ez U Varşp-vayê bûm, an wexta ez U dibîstana xorta ya Klasîk î Navendîmubasir bûm, ku gotinên nebaş min dibihîstin, wê gavê min êK kolanê binêriya. «Bê polîs tuneye?» Min ê bigota: «Werevir, poKs beg.» Hertişt min ê yek bi yek jê re kat bikira, lê K

vê derê tu ê ji kê re kad bikî? Êdî ez ji ruhê xwe bezya bûm.Di nava vê beradayî û bêedebiyê de xwe jibfrkirina xelkê me,gelekî bi min zor hat. Min zendik radan. lê ne ewqasî bi pêt,weha bi rêk û pêk, bi hêdî... Dadpirsê berêz, ji bo ku carekedin kesek ne wêrî be gotinên wisa di derheqê we de bibê... Jibo ku muxtar biparêze, poKs jî tevî meselê bû. Herweha minK poKs jî da, wisa mesele mezin bû, dadpirsê berêz. Ma bê lê-xistin dibe? Ku meriv K ehmeq nexîne, gunehê wî di hustuyêmeriv de dimîne. Tew ku sedemek jî jê re hebe, tevUheviyekhebe.

- Lê desturê bidin, merivên ku K vê tevliheviyê binêrinhene, cendirme heye, serkanê cendirman heye.

- Cendirme hertiştî nabîne. Him jî cendirme weke ez dibî-nim, nabîne ku.

- Hûn qet fam nakin. Evaya ne karê we ye ku.- We çi got, we çi got? Çawa ne karê min e? Bi rastî jî tiş-

tekî ecêb e... Xelk wê bêedebiyê bike, wê ne karê min be. Maqey K dêla ku K wan xim, ez ê rabim pesnê wan bidim? Binêr-in, ji bo ku min kilamgotin K wan qedexe kiriye, gihyên min K

nik we dikin, kilamgotin zik têr nake ku. Niha jî hênetiyekedin denristine; vêca bi şev K ber şewqê rûdinin. Divê meriv

44

A. P. Çêxov Çawîs Prîsîbeyev

diaxifî, digel tu polîs îjî, tu çawa K hember hikumetê derdike-vî? Ma tu nizanî ku ji bo van gotinên wisa, ji bo tevgerênweha bêedeb, dadpirs beg ê te bişîne ji serkanê cendirmanre.» Ji muxtêr re jî dibêm: «Ma tu nizanî ji bo gotinên wisasiyasî dadpfrs beg dikare te sorgon bike.» Muxtar dibê:«Dadpirs ji berpirsiyarîya xwe nikare derkeve der. Ew incexK karê piçûk binere.» Weha got, herkesî jî bihîst. Min jê regot: «Ji bîr meke ku, bi van gotinana tu rûmeta hikmatê dixî-nî. Bi min re, dibêm, weha qeşmeriyan mekin ha! Li gor xwegavên xwe radin. Dûre halê we xirab e.» Dema ez U Varşp-vayê bûm, an wexta ez U dibîstana xorta ya Klasîk î Navendîmubasir bûm, ku gotinên nebaş min dibihîstin, wê gavê min êK kolanê binêriya. «Bê polîs tuneye?» Min ê bigota: «Werevir, poKs beg.» Hertişt min ê yek bi yek jê re kat bikira, lê K

vê derê tu ê ji kê re kad bikî? Êdî ez ji ruhê xwe bezya bûm.Di nava vê beradayî û bêedebiyê de xwe jibfrkirina xelkê me,gelekî bi min zor hat. Min zendik radan. lê ne ewqasî bi pêt,weha bi rêk û pêk, bi hêdî... Dadpirsê berêz, ji bo ku carekedin kesek ne wêrî be gotinên wisa di derheqê we de bibê... Jibo ku muxtar biparêze, poKs jî tevî meselê bû. Herweha minK poKs jî da, wisa mesele mezin bû, dadpirsê berêz. Ma bê lê-xistin dibe? Ku meriv K ehmeq nexîne, gunehê wî di hustuyêmeriv de dimîne. Tew ku sedemek jî jê re hebe, tevUheviyekhebe.

- Lê desturê bidin, merivên ku K vê tevliheviyê binêrinhene, cendirme heye, serkanê cendirman heye.

- Cendirme hertiştî nabîne. Him jî cendirme weke ez dibî-nim, nabîne ku.

- Hûn qet fam nakin. Evaya ne karê we ye ku.- We çi got, we çi got? Çawa ne karê min e? Bi rastî jî tiş-

tekî ecêb e... Xelk wê bêedebiyê bike, wê ne karê min be. Maqey K dêla ku K wan xim, ez ê rabim pesnê wan bidim? Binêr-in, ji bo ku min kilamgotin K wan qedexe kiriye, gihyên min K

nik we dikin, kilamgotin zik têr nake ku. Niha jî hênetiyekedin denristine; vêca bi şev K ber şewqê rûdinin. Divê meriv

44

A. P. Çêxov Çawîs Prîşîbeyev

rakeve, lê ew mijûl dibin dikenin. Di deftera min de tev nivisîye.

-Çinivisîye?- Bê kî K ber ronahiyê rûdine.Prîşîbeyev ji berîka xwe kaxizeke bi dohn derdixe, berçav-

kên xwe bi cî dike û dest bi xwendinê dike.- Navê gundiyên ku K ber §ewqê rûdinin: îvan Prohorîv,

Sawa Mikîforov, Pyotr Pyotrov. Jinebî Sustrova ya pîreka le§-kerekî, bi Semen Klîskov bi serdariyê ve mijûl dibe, jina wîMavra jî sêrdar e. Bi şev mangên gundiyên din didoşe.

Dadpirs:- Êdîbes e, dibê. Dest pê dike û îfada dîdevanan digirê.Çawî§ Prîşîbeyev, berçavkên xwe biUn dike ser eniya xwe.

Li dadpisê ku weha xuya dikir ne aUgirê wî ye, §aş §a§ dinêre.Çavên wî yên beloq dibiriqin, pozê wî sosorî dibe, U dîdeva-nan dinêre. Qet tê nagihîje ku ji bo çi dadpirs ewqendî bi he-lebêl e. Fam nake ku ji her aUyê eywanê dengê pirqînên ku bizor têne girtin, tê. Biryara ku tê dayîn jî ji bo wî tiştekî behîte. Mehek ceza.

Destên xwe vedike.- Çima, U gora kîjan zagonê? dipfrse.Êdî ji bo wî, dinya hatiye guhertin. Evaya rastiyeke bêgu-

man e. Êdî ev dinya nema lê tê jiyîn. Serê wî ji ramanêndijwar û bêhêvî tijî dibe. Lê dema ji dadgehê derdikeve, dibî-ne ku gundî U cihekî kom bûne û dipeyivin, dîsa jî bi hêne-tiyeke ku êdî nema bi kar dihanî rewşa nigcotê digire, bidengekî nîvxeniqî û bi pêt diqfre:

«Ho milet, necivin, de belav bibin! Tev biçin malên xwe!»

45

A. P. Çêxov Çawîs Prîşîbeyev

rakeve, lê ew mijûl dibin dikenin. Di deftera min de tev nivisîye.

-Çinivisîye?- Bê kî K ber ronahiyê rûdine.Prîşîbeyev ji berîka xwe kaxizeke bi dohn derdixe, berçav-

kên xwe bi cî dike û dest bi xwendinê dike.- Navê gundiyên ku K ber §ewqê rûdinin: îvan Prohorîv,

Sawa Mikîforov, Pyotr Pyotrov. Jinebî Sustrova ya pîreka le§-kerekî, bi Semen Klîskov bi serdariyê ve mijûl dibe, jina wîMavra jî sêrdar e. Bi şev mangên gundiyên din didoşe.

Dadpirs:- Êdîbes e, dibê. Dest pê dike û îfada dîdevanan digirê.Çawî§ Prîşîbeyev, berçavkên xwe biUn dike ser eniya xwe.

Li dadpisê ku weha xuya dikir ne aUgirê wî ye, §aş §a§ dinêre.Çavên wî yên beloq dibiriqin, pozê wî sosorî dibe, U dîdeva-nan dinêre. Qet tê nagihîje ku ji bo çi dadpirs ewqendî bi he-lebêl e. Fam nake ku ji her aUyê eywanê dengê pirqînên ku bizor têne girtin, tê. Biryara ku tê dayîn jî ji bo wî tiştekî behîte. Mehek ceza.

Destên xwe vedike.- Çima, U gora kîjan zagonê? dipfrse.Êdî ji bo wî, dinya hatiye guhertin. Evaya rastiyeke bêgu-

man e. Êdî ev dinya nema lê tê jiyîn. Serê wî ji ramanêndijwar û bêhêvî tijî dibe. Lê dema ji dadgehê derdikeve, dibî-ne ku gundî U cihekî kom bûne û dipeyivin, dîsa jî bi hêne-tiyeke ku êdî nema bi kar dihanî rewşa nigcotê digire, bidengekî nîvxeniqî û bi pêt diqfre:

«Ho milet, necivin, de belav bibin! Tev biçin malên xwe!»

45

XWENDIN

Midirê me yê giştî îvan Petrovîç Semîpalatov, rojekê dioda xwe de, bi dfrektorê tiyatroya bajêr Galamîdov re, U serhuner û xweşikbûna artîstên tiyatro yên pfrek deng dikir. Jialîkî ve jî kaxizên ber xwe îmze dikirin.

- Na ezîzê min, ez ne weke we difikirim. Sofya Yuryevnapirr jêhatî ye, hunereke wê ya orjînal heye. Bejn û bala wê...Ji xwe alûsiya wê U aliyekî din... Bi rastî tiştekî pirr şêrîn e.

Bêjeya ku pê heyraniya xwe bibêje ku ne dît, beşîşînek fi-reh î bêhî§ K ruwê wî belav bû. Ji vê beşişandinê, weke ku §er-bet vexwari be şêrîh §êrîn av bi devê dfrektorê tîyatroyê ket.

Erê, di vê pfrekê de tiştê ku K xweşa min diçe... Midir xe-berdana xwe domand: «Ewk... Di monologan de rabûn û da-ketina pêsfrên teze... Fena êgir... Bilind û nizm dibe, biUnd ûnizm... Wê çaxê K riya wê herti§tî dikarim fida bikim, tu famdikî ezîzê min? Tu ê van gotinan yek bi yek jê re bibêjî, bû!

- Ekselans, me bersîva komîsariya polîsê Hersonê amadekir. Hûn dikarin îmze bikin?

Midfr bi ruwê xwe î ku hêj dibeşişî serê xwe rakir, K be-

46

XWENDIN

Midirê me yê giştî îvan Petrovîç Semîpalatov, rojekê dioda xwe de, bi dfrektorê tiyatroya bajêr Galamîdov re, U serhuner û xweşikbûna artîstên tiyatro yên pfrek deng dikir. Jialîkî ve jî kaxizên ber xwe îmze dikirin.

- Na ezîzê min, ez ne weke we difikirim. Sofya Yuryevnapirr jêhatî ye, hunereke wê ya orjînal heye. Bejn û bala wê...Ji xwe alûsiya wê U aliyekî din... Bi rastî tiştekî pirr şêrîn e.

Bêjeya ku pê heyraniya xwe bibêje ku ne dît, beşîşînek fi-reh î bêhî§ K ruwê wî belav bû. Ji vê beşişandinê, weke ku §er-bet vexwari be şêrîh §êrîn av bi devê dfrektorê tîyatroyê ket.

Erê, di vê pfrekê de tiştê ku K xweşa min diçe... Midir xe-berdana xwe domand: «Ewk... Di monologan de rabûn û da-ketina pêsfrên teze... Fena êgir... Bilind û nizm dibe, biUnd ûnizm... Wê çaxê K riya wê herti§tî dikarim fida bikim, tu famdikî ezîzê min? Tu ê van gotinan yek bi yek jê re bibêjî, bû!

- Ekselans, me bersîva komîsariya polîsê Hersonê amadekir. Hûn dikarin îmze bikin?

Midfr bi ruwê xwe î ku hêj dibeşişî serê xwe rakir, K be-

46

A. P. Çêxov Xwendin

ramber xwe karmend Merdyayev K ser piya rawestî dît. Mer-dyayev, bi çavên beloq K midfrê xwe dinêhirî û kaxiza ku wêîmze biba berpêşî wî dikir.

Semîpalatov bi mirûzekî tirş:- Ma êsta wexta kaxiz îmzekirinê bû... Di wextek pfrr nazîk

û şafrane de xeberdana wî bfrî bû, ya ya gidî bê edeb...Bi rewşeke sar domand:

- Ma pi§tre, ne dibû, got. Ne vala me. Em diaxifm, ma tunabînî? De lê biner Galamîdov beg, her weha K ba me, edebû rûmet her evqas e... KêKya din te digot: Li ba me merivleqayî tîpên Gogol nabin. Aha vaye yek hazir e... Bi deveUng-ên kin, bi enîşkên qetyayî û çavên hewl... Ez ê sûnd bixwim kudiranên §eh qet ne ketine nava porê wî! Li vê nivîsarê biner-in: Ne nîşandekên wê nîşandek û ne jî bê çi dixwaze bibêjetête famkfrin, şagirtê koşkarekî wê ji viya xweşiktir binivîsî-ne... Lê binerin.

Galamîdov çavek U nivîsara ser masê gerand.-Belê... Bi rastî... Ewk... devê xwe bir û anî. Xweş xwuya

dike ku, nav we û xwendinê ne xweş e, Merdyayev beg.Herçendî ku diçû midfr diqeherî:-Lê nabe ezîzê min, nabe! got. Ji dêlva we ez fedî dikim.

Divê hûn bixwîhin. Pfrtûkan filan bixwînin!Galamîdov:-Erê, fêda xwendinê gelekî heye, got. Digel ku qet pêwist

ne dikir jî, bi dû gotina xwe de axînek kişand. Hela dest bixwendinê bikin, hûn ê bibînin bê famê we wê çiqasî firehbibe. Eger di aUyê bidestxistina pirtûkan de tu zehmetiyên wehebin, ez bi xwe jî dikarim alîkariya we bikim... Wexta ku sibêdi vir re derbas bim, ji bo we çend pfrtûkan bi xwe re tîhim .

Midfr ji Merdyayev re:-Tu U benda çi ye wilo; jê re spas bike, got.Merdyayev bêdeng lêvên xwe Uvandin, bi serê xwe sUavek

bêkêr da û ji odê derket.Roja din Galamîdov riya xwe bi dafra me xist, pakêtek tijî

pirtûk anî bû. Ji xwe çfrok bi vêya dest pê dike. Niişê ku wê

47


ramber xwe karmend Merdyayev K ser piya rawestî dît. Mer-dyayev, bi çavên beloq K midfrê xwe dinêhirî û kaxiza ku wêîmze biba berpêşî wî dikir.

Semîpalatov bi mirûzekî tirş:- Ma êsta wexta kaxiz îmzekirinê bû... Di wextek pfrr nazîk

û şafrane de xeberdana wî bfrî bû, ya ya gidî bê edeb...Bi rewşeke sar domand:

- Ma pi§tre, ne dibû, got. Ne vala me. Em diaxifm, ma tunabînî? De lê biner Galamîdov beg, her weha K ba me, edebû rûmet her evqas e... KêKya din te digot: Li ba me merivleqayî tîpên Gogol nabin. Aha vaye yek hazir e... Bi deveUng-ên kin, bi enîşkên qetyayî û çavên hewl... Ez ê sûnd bixwim kudiranên §eh qet ne ketine nava porê wî! Li vê nivîsarê biner-in: Ne nîşandekên wê nîşandek û ne jî bê çi dixwaze bibêjetête famkfrin, şagirtê koşkarekî wê ji viya xweşiktir binivîsî-ne... Lê binerin.

Galamîdov çavek U nivîsara ser masê gerand.-Belê... Bi rastî... Ewk... devê xwe bir û anî. Xweş xwuya

dike ku, nav we û xwendinê ne xweş e, Merdyayev beg.Herçendî ku diçû midfr diqeherî:-Lê nabe ezîzê min, nabe! got. Ji dêlva we ez fedî dikim.

Divê hûn bixwîhin. Pfrtûkan filan bixwînin!Galamîdov:-Erê, fêda xwendinê gelekî heye, got. Digel ku qet pêwist

ne dikir jî, bi dû gotina xwe de axînek kişand. Hela dest bixwendinê bikin, hûn ê bibînin bê famê we wê çiqasî firehbibe. Eger di aUyê bidestxistina pirtûkan de tu zehmetiyên wehebin, ez bi xwe jî dikarim alîkariya we bikim... Wexta ku sibêdi vir re derbas bim, ji bo we çend pfrtûkan bi xwe re tîhim .

Midfr ji Merdyayev re:-Tu U benda çi ye wilo; jê re spas bike, got.Merdyayev bêdeng lêvên xwe Uvandin, bi serê xwe sUavek

bêkêr da û ji odê derket.Roja din Galamîdov riya xwe bi dafra me xist, pakêtek tijî

pirtûk anî bû. Ji xwe çfrok bi vêya dest pê dike. Niişê ku wê

47


bê, dê qet tiştê Semîpalatov î ku ne di cihê xwe de kiri ye, wêne bexşîne. Ev kirin U naşiyekî, belkî bihata bexşandin, lê K

karmendekî di dereca pênca de, aqilmend û navsere, qet!Dema ku dfrektorê tiyatroyê hat Merdyayevê karmend

gazî odeya midfr kirin.Midfr:

-Ji te vêya bixwîne; lê bi baldarîbixwîne! got û pirtûkek di-rêjîwîkir.

Merdyayev bi destên xwe yên ku diricifîn pirtûk girt û der-ket der. Weke yekî ku bi zerdikê ketî be, zer bû bû. Çavên wîyên wir ji neçarî di §ûna xwe de zîz dibûn, digeriyan, weke kuji dora xwe alîkarî hêvî dikir.

Me pfrtûk ji destê wî girt, hêdî hêdî çav lê gerand: «KonteMonte-Krîsto» ya Dûma bû.

Weznedarê me yê rîspî Prohor Semyovîç Bûdilda axînekkişand:

- Tu ê çi bikî? Ferman ferman e; K hember nayê derke-tin... Xiret bike, hinekî zorê bide xwe... Hindik hindik bixwî-ne, dawî Xwedê kerîm e, te dît zilamê me xwe ji bfr kir, wêçaxê tu ê dev ji xwendinê berdî. Li ber çavên xwe mezinmeke; û ji bo tiştê ku te xwendiye tu fam bikî, qet xwe ne êşî-ne, guh mede naverokê.

Merdyayev pfrtûk di nava kaxizê de pêça û xiste dolabaxwe. Çû rûni§t da ku binivisîhe. Lê wê rojê qet ne dikarî bûkar bikira. Destên wî dfricifîn, çavekî wî K jor, yê din jî K

hoqeya nûsarê ya K ser masê, dinerî. Sibeha din, wexta kuhate dafrê, bi tevayî ji hal keti bû.

- Tam min çar cara xwe ceriband, min tiştek jê fam nekir!Di nava pirtûkê de hemû kesên biyanî ne; carekê min navêwan ji ber ne kir...

Çar pênc roj şûnde Semîpalatov, riya xwe bi oda pênûsêxist, çû K ber maseya Merdyayev sekinî:

- Pirtûka ku min dabû te, te xwend?- Belê min xwend Ekselans.- Ka bibêje, bê te çi xwendiye?

48


bê, dê qet tiştê Semîpalatov î ku ne di cihê xwe de kiri ye, wêne bexşîne. Ev kirin U naşiyekî, belkî bihata bexşandin, lê K

karmendekî di dereca pênca de, aqilmend û navsere, qet!Dema ku dfrektorê tiyatroyê hat Merdyayevê karmend

gazî odeya midfr kirin.Midfr:

-Ji te vêya bixwîne; lê bi baldarîbixwîne! got û pirtûkek di-rêjîwîkir.

Merdyayev bi destên xwe yên ku diricifîn pirtûk girt û der-ket der. Weke yekî ku bi zerdikê ketî be, zer bû bû. Çavên wîyên wir ji neçarî di §ûna xwe de zîz dibûn, digeriyan, weke kuji dora xwe alîkarî hêvî dikir.

Me pfrtûk ji destê wî girt, hêdî hêdî çav lê gerand: «KonteMonte-Krîsto» ya Dûma bû.

Weznedarê me yê rîspî Prohor Semyovîç Bûdilda axînekkişand:

- Tu ê çi bikî? Ferman ferman e; K hember nayê derke-tin... Xiret bike, hinekî zorê bide xwe... Hindik hindik bixwî-ne, dawî Xwedê kerîm e, te dît zilamê me xwe ji bfr kir, wêçaxê tu ê dev ji xwendinê berdî. Li ber çavên xwe mezinmeke; û ji bo tiştê ku te xwendiye tu fam bikî, qet xwe ne êşî-ne, guh mede naverokê.

Merdyayev pfrtûk di nava kaxizê de pêça û xiste dolabaxwe. Çû rûni§t da ku binivisîhe. Lê wê rojê qet ne dikarî bûkar bikira. Destên wî dfricifîn, çavekî wî K jor, yê din jî K

hoqeya nûsarê ya K ser masê, dinerî. Sibeha din, wexta kuhate dafrê, bi tevayî ji hal keti bû.

- Tam min çar cara xwe ceriband, min tiştek jê fam nekir!Di nava pirtûkê de hemû kesên biyanî ne; carekê min navêwan ji ber ne kir...

Çar pênc roj şûnde Semîpalatov, riya xwe bi oda pênûsêxist, çû K ber maseya Merdyayev sekinî:

- Pirtûka ku min dabû te, te xwend?- Belê min xwend Ekselans.- Ka bibêje, bê te çi xwendiye?

48


Merdyayev serê xwe rakir, devê xwe bir û anî. Hinekî wilorawestî ma; piştre:

- Di hişê min de ne maye Ekselans, got.- Ku wisa be, an te ne xwendiye, an jî ewk... Ne bi baldarî,

te weke otomat xwendiye. Carekê din bixwînin. Nabe begino,hûn ê hertim bixwînin. Rabe! Paramanov herin oda min, pir-tûkekê bineqînin. Hûn jî Podhotzev, hûn jî Smfrnov... Hûnjî... Tev de!

Karmendan çû ji odeya midfr, her yekî pirtûkek anî. Tenêweznedar Bûdilda, weke hertim bi egîtiya xwe, K hember fer-mana ku hatiye dayin, derket. Destên xwe bi herdu aKyan vevekir û serê xwe hejand:

- Naa! Ez di vî karî de tune me Ekselans. Ku bivê ez dev jikar berdidim. Ez dizanim ku ji destên van pfrtûkan bê çi di-kare bi serê mirov de bê. Neviyê min î mezin, hingî ku ev pir-tûk xwendin; K ruwê diya xwe jê re dibêje «tu bêaqil î », ditevaya meha rojiyê de, qurtequrta wî §fr vedixwe. Li min bi-buhurin Ekselans.

Midfrê ku fêrbûyê xuyên weznedar bû, ev yek jî da neza-niya wî û vegeriya oda xwe.

Lê Semîpalatov, di fikra xwe de xelet bû: Kalê Bûdildabfra van tiştan dibfr, tê digihişt. Heftiyekê şûnde jî, me fêdaxwendinê dît.

Yê ku «Cihûyê nemir» dixwend, Pothotzev; rojekê ji Bû-dilda re çêr kir, got: «Cizvît» Smîrnov dest pê kfr, her rojserxweş dihate dafrê. Lê, xwendinê ji hemûyan zêdetirîn, K

Merdyayev kêr kiri bû. Hej'ar, çilmisî bû bû; wî jî dest bi vex-warinê kiri bû.

Her car ji Bûbilda re:- Tenê, hûn dikarin aKkariya min bikin Prohor Semyono-

vîç; ji Ekselans re bibêjin, bila min ji vê xezeba xwendinê bi-bexşîne, heta ku ez sax bim ez ê duadarê we bim... Bi hêvî ûrece jê re digot. Ez nikarim bixwînim! Ne bi zorê ye... Hingîku ez bi dengê biUnd bi pfreka xwe didim xwendin, qirika wêqeUşî... Ku piçek jî keti be serê min, Xwedê ruhê min bistîne!

49


Merdyayev serê xwe rakir, devê xwe bir û anî. Hinekî wilorawestî ma; piştre:

- Di hişê min de ne maye Ekselans, got.- Ku wisa be, an te ne xwendiye, an jî ewk... Ne bi baldarî,

te weke otomat xwendiye. Carekê din bixwînin. Nabe begino,hûn ê hertim bixwînin. Rabe! Paramanov herin oda min, pir-tûkekê bineqînin. Hûn jî Podhotzev, hûn jî Smfrnov... Hûnjî... Tev de!

Karmendan çû ji odeya midfr, her yekî pirtûkek anî. Tenêweznedar Bûdilda, weke hertim bi egîtiya xwe, K hember fer-mana ku hatiye dayin, derket. Destên xwe bi herdu aKyan vevekir û serê xwe hejand:

- Naa! Ez di vî karî de tune me Ekselans. Ku bivê ez dev jikar berdidim. Ez dizanim ku ji destên van pfrtûkan bê çi di-kare bi serê mirov de bê. Neviyê min î mezin, hingî ku ev pir-tûk xwendin; K ruwê diya xwe jê re dibêje «tu bêaqil î », ditevaya meha rojiyê de, qurtequrta wî §fr vedixwe. Li min bi-buhurin Ekselans.

Midfrê ku fêrbûyê xuyên weznedar bû, ev yek jî da neza-niya wî û vegeriya oda xwe.

Lê Semîpalatov, di fikra xwe de xelet bû: Kalê Bûdildabfra van tiştan dibfr, tê digihişt. Heftiyekê şûnde jî, me fêdaxwendinê dît.

Yê ku «Cihûyê nemir» dixwend, Pothotzev; rojekê ji Bû-dilda re çêr kir, got: «Cizvît» Smîrnov dest pê kfr, her rojserxweş dihate dafrê. Lê, xwendinê ji hemûyan zêdetirîn, K

Merdyayev kêr kiri bû. Hej'ar, çilmisî bû bû; wî jî dest bi vex-warinê kiri bû.

Her car ji Bûbilda re:- Tenê, hûn dikarin aKkariya min bikin Prohor Semyono-

vîç; ji Ekselans re bibêjin, bila min ji vê xezeba xwendinê bi-bexşîne, heta ku ez sax bim ez ê duadarê we bim... Bi hêvî ûrece jê re digot. Ez nikarim bixwînim! Ne bi zorê ye... Hingîku ez bi dengê biUnd bi pfreka xwe didim xwendin, qirika wêqeUşî... Ku piçek jî keti be serê min, Xwedê ruhê min bistîne!

49


Ji bo xêra dê û bavê xwe vê qenciyê bi min bikin, Prohor Se-myonovîç!

Bûdilda çend carî xwest bi midfr re K ser vê meselê dengbike jî fêde ne kir! Ekselans ji gotina xwe ne dihat xwar. Bidfrektorê Tiyatroyê re U oda pênûsê digeriyan û nezaniyakarmendên ku kêfa wan ji xwendinê re ne dihat, K ruwê wandixist.

Weha bi vî karî du meh derbas bûn. Dawiyê çfroka me gi-hişte xwegihineke pirr xemgîn.

Merdyayev sibehekê wexta ku hate dafrê ji dêlva ku biçe Kser maseya xwe rûne; çû di nava oda pênûsê de çpk bera erdêdan û dest pê kfr giriya:

- Min bibexşîhin birayên min yên oldar; ez perê qelp çapdikim; ez merivekî qelpezan im... Li xwe mikur hat, got.

Piştre çû odeya midfr, dest pê kir lingên Semîpalatov maçkir:

- Min bibexşîne Ekselans, min kurê xwe avête bfrê...Eniya xwe U erdê dida û U xwe dixist, digiriya.Semîpalatov §a§ bû bû:- Ev çi ti§t e wUo? Karmendên ku oda midfr tijî kiri bûn,

Bûdilda jî bi wan re bû; çavên wî tijî hêsir bû bûn.Çû U ber midfr sekinî:- Ev ew tişt e ku Ekselans, vî zilamî aqilê xwe berda... Ji

Xwedê hertişt xuyaye, Ekselans. Eger tiştên ku ez dibêjim U

xweşa we neçe, hûn dikarin destê min ji kar bikşênin. Ji vî te-menîşûnde mirina ji birçîbûnê, ji dîtina van tiştan çêtir e!

Semîpalatov bû weke kUsê, di cihê xwe de vemirî! Di odêde ji qorziyekê hetanî ya din çend caran çû û hat. Dûre bidengekîxeniqî:

- Careke din Galamîdov ne hewînin dafrê. Xemgîn mebin,min xeletiya xwe fam kir. Tu her hebî bavê Bûdilda.

Ji wê rojê û şûnde hertişt vegeriya rewşa berê. Pirtûk diholê de nema xuya dikirin. Merdyayev ku ne bi tevayî jî be,pak bûye dîsa. Lê hîna jî wexta ku K cihekî pirtûkekê dibînedi cihê xwe de dilerize û bi lez serê xwe bi aliyê din ve dike.

50


Ji bo xêra dê û bavê xwe vê qenciyê bi min bikin, Prohor Se-myonovîç!

Bûdilda çend carî xwest bi midfr re K ser vê meselê dengbike jî fêde ne kir! Ekselans ji gotina xwe ne dihat xwar. Bidfrektorê Tiyatroyê re U oda pênûsê digeriyan û nezaniyakarmendên ku kêfa wan ji xwendinê re ne dihat, K ruwê wandixist.

Weha bi vî karî du meh derbas bûn. Dawiyê çfroka me gi-hişte xwegihineke pirr xemgîn.

Merdyayev sibehekê wexta ku hate dafrê ji dêlva ku biçe Kser maseya xwe rûne; çû di nava oda pênûsê de çpk bera erdêdan û dest pê kfr giriya:

- Min bibexşîhin birayên min yên oldar; ez perê qelp çapdikim; ez merivekî qelpezan im... Li xwe mikur hat, got.

Piştre çû odeya midfr, dest pê kir lingên Semîpalatov maçkir:

- Min bibexşîne Ekselans, min kurê xwe avête bfrê...Eniya xwe U erdê dida û U xwe dixist, digiriya.Semîpalatov §a§ bû bû:- Ev çi ti§t e wUo? Karmendên ku oda midfr tijî kiri bûn,

Bûdilda jî bi wan re bû; çavên wî tijî hêsir bû bûn.Çû U ber midfr sekinî:- Ev ew tişt e ku Ekselans, vî zilamî aqilê xwe berda... Ji

Xwedê hertişt xuyaye, Ekselans. Eger tiştên ku ez dibêjim U

xweşa we neçe, hûn dikarin destê min ji kar bikşênin. Ji vî te-menîşûnde mirina ji birçîbûnê, ji dîtina van tiştan çêtir e!

Semîpalatov bû weke kUsê, di cihê xwe de vemirî! Di odêde ji qorziyekê hetanî ya din çend caran çû û hat. Dûre bidengekîxeniqî:

- Careke din Galamîdov ne hewînin dafrê. Xemgîn mebin,min xeletiya xwe fam kir. Tu her hebî bavê Bûdilda.

Ji wê rojê û şûnde hertişt vegeriya rewşa berê. Pirtûk diholê de nema xuya dikirin. Merdyayev ku ne bi tevayî jî be,pak bûye dîsa. Lê hîna jî wexta ku K cihekî pirtûkekê dibînedi cihê xwe de dilerize û bi lez serê xwe bi aliyê din ve dike.

50

MIRINAKARMEND

îvan Dîmîtrîç Çervîakov î karmend, şevekê K ser kursîye-ke rêza duemîn rûnişti bû, bi dûrbînê U piyesa «Jamên Kor-nevfl» temaşe dikir. Temaşe dikir û xwe di bandewabextiyariyê de hîs dikir. Lê ji nişka ve... Di çfrokan de merivpfr caran rastî van «lê ji nişka ve» yan tên. Heqê nivîskaranheye: lewra jiyan ewqas bi tiştnê tesadufîve dagirtîye ku... Lêji nişka ve ruyê wî qermiçî, çavên wî reş ve çûn û bêhna wî çi-kiya. Dûrbîn ji ber çavên xwe da aK, xwar bû û ... hepşûûû...Mîna ku hûn dibînin ew pişkiya û pişkîn qet K derekî, tu K ke-sekî ne hatiye qedexekfrin. Gundî jî dipişkin, amfrên polîsanjî dipişkin û tew şêwirmend jî dipişkin. Herkes dipişkin. Çer-vîakov tew U xwe ne girt. Bi destmala xwe dev û pozê xwepaqij kir, mîna merivekî nazik U klerûdora xwe nêhirî ku bi-zane, gelo kesek aciz kir an ne. Lê tavilê di nava xecaletekêde ma. Merivekî bi sal î ku U kursiya pêş wî runişti bû, bi lepi-kên xwe serê xwe î rût û paş hustiyê xwe paqij dikir û pilepilawîbû. Çervîakov Brîzjalovê pfr nas kir. Ew yek ji wan genera-lên sivîl ên ku di wezerata neqUyê de dixebitin, bû. Çervîakov

51

MIRINAKARMEND

îvan Dîmîtrîç Çervîakov î karmend, şevekê K ser kursîye-ke rêza duemîn rûnişti bû, bi dûrbînê U piyesa «Jamên Kor-nevfl» temaşe dikir. Temaşe dikir û xwe di bandewabextiyariyê de hîs dikir. Lê ji nişka ve... Di çfrokan de merivpfr caran rastî van «lê ji nişka ve» yan tên. Heqê nivîskaranheye: lewra jiyan ewqas bi tiştnê tesadufîve dagirtîye ku... Lêji nişka ve ruyê wî qermiçî, çavên wî reş ve çûn û bêhna wî çi-kiya. Dûrbîn ji ber çavên xwe da aK, xwar bû û ... hepşûûû...Mîna ku hûn dibînin ew pişkiya û pişkîn qet K derekî, tu K ke-sekî ne hatiye qedexekfrin. Gundî jî dipişkin, amfrên polîsanjî dipişkin û tew şêwirmend jî dipişkin. Herkes dipişkin. Çer-vîakov tew U xwe ne girt. Bi destmala xwe dev û pozê xwepaqij kir, mîna merivekî nazik U klerûdora xwe nêhirî ku bi-zane, gelo kesek aciz kir an ne. Lê tavilê di nava xecaletekêde ma. Merivekî bi sal î ku U kursiya pêş wî runişti bû, bi lepi-kên xwe serê xwe î rût û paş hustiyê xwe paqij dikir û pilepilawîbû. Çervîakov Brîzjalovê pfr nas kir. Ew yek ji wan genera-lên sivîl ên ku di wezerata neqUyê de dixebitin, bû. Çervîakov

51

A. P. Çêxov Mirina karmend

fikirî û xwe bi xwe got: «Min serçavê mêrik herimand. Gerçîew ne amfrê min e, xerîb e, lê dîsa jî ne baş e. Divê ez jê bex-şandina xwe bixwazim.»

Çervîakov kuxuya û xwe ber bi general xwar kir û di gûhênwî de got:

- Min biborin Ekselans, bê hemdê min pejkên min pijiqînser we.

- Xem nake... xem nake...- Ji bo Xwedê min biborin... min ne dixwest wusa bibe lê...- Xem nake... de ji kerema xwe re bihêlin, ez tiştekî bibihî-

sim!Çervîakov §erm kir, bi ehmeqane beşi§î û dest bi temaşa

piyesê kir. Tema§e dikir, lê kêfa wî reviya bû, rihet ne dikfr.Di navîna perdê de xwe nêzikî Brîzjalov kfr, bi wî re meşiya,tirsa dUê xwe revand û kire pilepU:

- Ekselans, min ser û ruyê we herimand, U min biborin!Lê bi rastî jî min ne dixwest tiştekî wusa biqewime.

General bi lez got:- De bes e êdî lo! Min ew ji bfr kiri bû jî, lê hûn her duba-

redikin.Çervîakov bi celebekî şikî U general nihêrî û fikirî «ji bfra

kfrî ye» lê bi çavekî xayin dimeyize. Tew naxwaze bipeyive jî,divê ez wî serwext bikim ku ev bûyer bes qanûneke tebietêye, an ne wê mêrik bibêje qeyê min xwestiye ku ez tufê wî bi-kim. Naha nebe jî wê dûre...

Wexta Çervîakov hat mala xwe U ser vê bûyera xwe ya nexweş, bi jina xwe ve axaft. Jina wî mîna ku pir guhê xwe nedayê, tenê tirsiya. Lê piştî bihîst ku Brîzjalov merivekî «xe-rîb» e, bêhn lê fireh bû.

- Baş e, lê tu dîsa biçe jê bexşandina xwe bixwaze; an neew ê bibêje qeyê tu ji jiyana sosyetê bêpar î.

- Ji xwe çfrok jî ev e, min xwe bexşand, lê ew dUsar ma, wîtu ti§tekî ber bi aqUan ne got. Ji xwe wexta axaftinê jî tune bû.

Sibetirê Çervîakov riyê xwe kur kir, unîforma xwe K xwekir, rabû çû cem general ku jê re kat bike... Dema ew ket oda

52


fikirî û xwe bi xwe got: «Min serçavê mêrik herimand. Gerçîew ne amfrê min e, xerîb e, lê dîsa jî ne baş e. Divê ez jê bex-şandina xwe bixwazim.»

Çervîakov kuxuya û xwe ber bi general xwar kir û di gûhênwî de got:

- Min biborin Ekselans, bê hemdê min pejkên min pijiqînser we.

- Xem nake... xem nake...- Ji bo Xwedê min biborin... min ne dixwest wusa bibe lê...- Xem nake... de ji kerema xwe re bihêlin, ez tiştekî bibihî-

sim!Çervîakov §erm kir, bi ehmeqane beşi§î û dest bi temaşa

piyesê kir. Tema§e dikir, lê kêfa wî reviya bû, rihet ne dikfr.Di navîna perdê de xwe nêzikî Brîzjalov kfr, bi wî re meşiya,tirsa dUê xwe revand û kire pilepU:

- Ekselans, min ser û ruyê we herimand, U min biborin!Lê bi rastî jî min ne dixwest tiştekî wusa biqewime.

General bi lez got:- De bes e êdî lo! Min ew ji bfr kiri bû jî, lê hûn her duba-

redikin.Çervîakov bi celebekî şikî U general nihêrî û fikirî «ji bfra

kfrî ye» lê bi çavekî xayin dimeyize. Tew naxwaze bipeyive jî,divê ez wî serwext bikim ku ev bûyer bes qanûneke tebietêye, an ne wê mêrik bibêje qeyê min xwestiye ku ez tufê wî bi-kim. Naha nebe jî wê dûre...

Wexta Çervîakov hat mala xwe U ser vê bûyera xwe ya nexweş, bi jina xwe ve axaft. Jina wî mîna ku pir guhê xwe nedayê, tenê tirsiya. Lê piştî bihîst ku Brîzjalov merivekî «xe-rîb» e, bêhn lê fireh bû.

- Baş e, lê tu dîsa biçe jê bexşandina xwe bixwaze; an neew ê bibêje qeyê tu ji jiyana sosyetê bêpar î.

- Ji xwe çfrok jî ev e, min xwe bexşand, lê ew dUsar ma, wîtu ti§tekî ber bi aqUan ne got. Ji xwe wexta axaftinê jî tune bû.

Sibetirê Çervîakov riyê xwe kur kir, unîforma xwe K xwekir, rabû çû cem general ku jê re kat bike... Dema ew ket oda

52


Brîzjalov, dît ku Brîzjalov dest bi guhdariya daxwazên çendmêvanên xwe kiri bû jî. Piştî ku general daxwazên wanguhdarî kir, çavên xwe zivirand ser Çervîakov. Karmend destbi katkfrinê kir û got:

-Do êvarê di «Arkadî» yê de, ku bête bfra we ekselans, ezpi§kiya bûm û bê hemdê xwe min ser û ruyê we herimandi bû.Bibex...

General kire pUepil û got:- Xwedêyo, de werin vê ecêbê... Berê xwe da mêvanekî

din û jê pirsî: Hûn çi dixwazin?Gwîn K Çervîakov zer bû, di dUê xwe de got: «Naxwaze bi

min re bipeyive. Mana wê ev e, ku hêrs bûye. Na, divê ez viyawusa nehêlim... Divê ez wî serwext bikim.» General qisedanaxwe bi mêvanê xwe î dawîn re qedand û dema ber bi oda xweçû, Çervîakov da pey û bû pUepUa wî:

- Ev tenê ji poşmaniya nava dUê min tê ku ez diwêrim ek-selansê xwe nerihet bUdm, weke hûn jî dizanin bêhemdiyekbûbû.

General mirûzê xwe tirş kir, destê xwe bi hêrs U ba kir:- Ezbenî, hûn rasterast tinazê xwe bi min dikin! got û ji

paş derî wenda bû.Dema Çervîakov dizivfrî mala xwe weha fikirî: « Di viya

de tu tinaz tune. Yekemcar tênagêhije. Qa§o bûye general.Ba§ e, êdî ez ji vî virekî bexş û mexşa xwe naxwazim, bUa dierda re§ keve! Ez ê nameyekê jê re binivîsim, lê ez carek dinnayêm, bi navê Xwedê nayêm!»

Di riya mala xwe de Çervîakov weha difikirî, lê ji generalre name ne nivisî. Da ber hev, da ser hev, lê tu ne gihişt birya-ra nivisîna vê namê. Sibetirê diviya bû ew bi xwe biçûya û dîsabexşa xwe jê bixwesta.

Wexta general bi çavên xwe yên tije pirs U wî meyizî, Çer-vîakov:

- Ekselans, hatina min ya do, weke hûn fikirî bûn, nibû.Ango ne ji bo tinaz û ne jî ji bo nerihetkirina we bû. Wexta kuez pişkiya bûm, min serçavê we herimandi bû. Ji ber vê yekê

53


Brîzjalov, dît ku Brîzjalov dest bi guhdariya daxwazên çendmêvanên xwe kiri bû jî. Piştî ku general daxwazên wanguhdarî kir, çavên xwe zivirand ser Çervîakov. Karmend destbi katkfrinê kir û got:

-Do êvarê di «Arkadî» yê de, ku bête bfra we ekselans, ezpi§kiya bûm û bê hemdê xwe min ser û ruyê we herimandi bû.Bibex...

General kire pUepil û got:- Xwedêyo, de werin vê ecêbê... Berê xwe da mêvanekî

din û jê pirsî: Hûn çi dixwazin?Gwîn K Çervîakov zer bû, di dUê xwe de got: «Naxwaze bi

min re bipeyive. Mana wê ev e, ku hêrs bûye. Na, divê ez viyawusa nehêlim... Divê ez wî serwext bikim.» General qisedanaxwe bi mêvanê xwe î dawîn re qedand û dema ber bi oda xweçû, Çervîakov da pey û bû pUepUa wî:

- Ev tenê ji poşmaniya nava dUê min tê ku ez diwêrim ek-selansê xwe nerihet bUdm, weke hûn jî dizanin bêhemdiyekbûbû.

General mirûzê xwe tirş kir, destê xwe bi hêrs U ba kir:- Ezbenî, hûn rasterast tinazê xwe bi min dikin! got û ji

paş derî wenda bû.Dema Çervîakov dizivfrî mala xwe weha fikirî: « Di viya

de tu tinaz tune. Yekemcar tênagêhije. Qa§o bûye general.Ba§ e, êdî ez ji vî virekî bexş û mexşa xwe naxwazim, bUa dierda re§ keve! Ez ê nameyekê jê re binivîsim, lê ez carek dinnayêm, bi navê Xwedê nayêm!»

Di riya mala xwe de Çervîakov weha difikirî, lê ji generalre name ne nivisî. Da ber hev, da ser hev, lê tu ne gihişt birya-ra nivisîna vê namê. Sibetirê diviya bû ew bi xwe biçûya û dîsabexşa xwe jê bixwesta.

Wexta general bi çavên xwe yên tije pirs U wî meyizî, Çer-vîakov:

- Ekselans, hatina min ya do, weke hûn fikirî bûn, nibû.Ango ne ji bo tinaz û ne jî ji bo nerihetkirina we bû. Wexta kuez pişkiya bûm, min serçavê we herimandi bû. Ji ber vê yekê

53


jî hati bûm ku bexşandina xwe ji we bixwazim. Ku em jî rabintinazên xwe bikin, ji Ekselansê xwe re bibêjim, ma qet qedrêmerivan dimîne?

Generlê ku di şûna xwe de sor û mor bû bû, ricifî, ji nişkave qfriya û got:

- Bicehnime!Çervîakovê ku ji tirsa bû bû weke kilsê, bi dengekî nizm

pirsî û got:- We çi kerem kir?General Kngên xwe K erdê da û ducar kir:- Bicehnime!Di zikê Çervîakov de tiştek qetiya. Bêyî ku tiştekî bibihîse

û bibîne, paşkîno ber bi derî çû, derket kûçê û meşiya. Demawek makînekê hat mala xwe, bêyî ku unîforma xwe ji xwedendhe, xwe K ser dîwançê ramedand û... mir.

54


jî hati bûm ku bexşandina xwe ji we bixwazim. Ku em jî rabintinazên xwe bikin, ji Ekselansê xwe re bibêjim, ma qet qedrêmerivan dimîne?

Generlê ku di şûna xwe de sor û mor bû bû, ricifî, ji nişkave qfriya û got:

- Bicehnime!Çervîakovê ku ji tirsa bû bû weke kilsê, bi dengekî nizm

pirsî û got:- We çi kerem kir?General Kngên xwe K erdê da û ducar kir:- Bicehnime!Di zikê Çervîakov de tiştek qetiya. Bêyî ku tiştekî bibihîse

û bibîne, paşkîno ber bi derî çû, derket kûçê û meşiya. Demawek makînekê hat mala xwe, bêyî ku unîforma xwe ji xwedendhe, xwe K ser dîwançê ramedand û... mir.

54

ÇARE

«Ez K ser te dîn bûme! Jiyana min, bextiyariya min, hertiş-tê min tu î... Vê dUvekiritiya min bibore. Edî sebra min ne ma!Daxwaza min ya ji te; ne hezkfrin e, lê dUovanî ye.

Vê sibê saet di 10'an de ez ê U bin kepfra kevn U bende tebim... Ez ê navê xwe nenivisim; lê netirse, ez yeke ciwan ûxweşik im.»

Pavel îvanîç zewucî bû û di halê xwe de bû. Di berbangasibê de zarokekî gundî nameyek anî bû û U baxçê dabû destêwî. Wî bi celebekî ecêbmayî lê nêhirî û eniya xwe xurand.

«Ev jî ecêbek e, ha!.. Gelo ev kî ye? Kî ye ku nameyênwUo, ji merivên zewucî re dişîne?»

Pavel îvanîç U derûdora xwe meyizî, zarokê ku name anîbû ji zû ve dûr keti bû. Name carek din jî di destên xwe de birû anî, lê tiştek jê fahm ne kir û ji qehran tifî erdê kir.

«Li ser min dîn bûye ... Ehmeq! Tu dibê qeyê ev î U pêş texwendekarekî naşî ye, ne wusa? Ji te kira ez ê sibê bazdim ûwerim randewuya te!»

Pavel îvanîç di heyşt salên jiyana xwe ya zewucî de, ji bUî

55

ÇARE

«Ez K ser te dîn bûme! Jiyana min, bextiyariya min, hertiş-tê min tu î... Vê dUvekiritiya min bibore. Edî sebra min ne ma!Daxwaza min ya ji te; ne hezkfrin e, lê dUovanî ye.

Vê sibê saet di 10'an de ez ê U bin kepfra kevn U bende tebim... Ez ê navê xwe nenivisim; lê netirse, ez yeke ciwan ûxweşik im.»

Pavel îvanîç zewucî bû û di halê xwe de bû. Di berbangasibê de zarokekî gundî nameyek anî bû û U baxçê dabû destêwî. Wî bi celebekî ecêbmayî lê nêhirî û eniya xwe xurand.

«Ev jî ecêbek e, ha!.. Gelo ev kî ye? Kî ye ku nameyênwUo, ji merivên zewucî re dişîne?»

Pavel îvanîç U derûdora xwe meyizî, zarokê ku name anîbû ji zû ve dûr keti bû. Name carek din jî di destên xwe de birû anî, lê tiştek jê fahm ne kir û ji qehran tifî erdê kir.

«Li ser min dîn bûye ... Ehmeq! Tu dibê qeyê ev î U pêş texwendekarekî naşî ye, ne wusa? Ji te kira ez ê sibê bazdim ûwerim randewuya te!»

Pavel îvanîç di heyşt salên jiyana xwe ya zewucî de, ji bUî

55

A. P. Çêxov Çare

çend pfrozname û çend nameyên ji bo kar, tu nameyek negfrti bû. Ji ber vê yekê jî, di binê vê hêrsbûna xwe ya derewînde, dîsa jî kêfxweş û bi heyecan bû.

Piştî nîv saetê çû di oda xwe de U ser qenepê pal da, çi ji-nên ku U havîngehê hebûn, yek bi yek dihanî ber çavên xwe.Lê U ser tu yekî jî, nikarî bû biryar bida. Ji xwe K wir jî, ji jinaxwe pê ve bi tu jineke din re jî ne peyivî bû.

«DUê xwe kiriye min... Bêyî bizani be ez kî me, ka ez meri-vekî çawa me... Xuyaye ku jineke pir dilovan û romantîk e...»

Ew jinika kinchê§în, pozbilind û kejikîya ku her roj di gu-Kstanê de rastî hev dihatin, ji ni§ka ve hate bîra Pavel îvanîç.

«Gelo ne ew be? Xwe bi xwe got û fikirî. Çawa dibe? Maew ya ku wek horî û nola buharê teze, berê xwe dide min?»

Li ser taştê di bin çavan re U jina xwe temaşe dikfr û difi-kirî: «Nivisiye û gotiye: Ez yeke ciwan û xweşik im. Bi rastî ezjî ne yekî zêde pfr û ne jî merivekî xirab im. Jina min jî j'i minhez dike.»

Jina wî U melûUya Pavel îvanîç varqiK.- Tu ji bo çi difikirî, Pavel? Ma tu nexweş î?- Na... hinekî serê min diêşe...Û di dUê xwe de: «Ne hêja ye ku meriv U ser nameyek bê-

nav ewqas bifîkire.» got û dîsa çû U oda xwe ramediya. Lê ca-rekê şeytan keti bû dUê wî. «Ku ew, U bin kepirê min nebîne,kî dizane ew ê çiqasî biqehire!. Li pê§ rika wê be jî, ez ê ne-çim.»

Lê Pavel îvanîç U hemberî vê bfryara xwe ya dawîn, piştînîv saetê dîsa jî rabû û ji bo çûyina randewuyê xwe amade kfr.Wexta jina wî dît ku wî ji garderobê işKgê xwe yê paqij û qfre-wata xwe ya nû derxist, got:

- Çi ye, te xêr e? Ji bona çi tu wusa xwe dixemiKhî?- Qet, ez hinekî derkevim der... bêhna xwe fere bikim.Pavel îvanîç xwe tev kir û çû gulîstanê. Dema wî jinên bi

Kbasên rengoreng derketi bûn meşa sibê didît, dibû kutekutadUê wî. Di nava jinên seyrangerê de zerî û lîbashêşîn tunebûn. Dibû ku nuha di kepirê de K bende wîbûn...

56

A. P. Çêxov Çare

çend pfrozname û çend nameyên ji bo kar, tu nameyek negfrti bû. Ji ber vê yekê jî, di binê vê hêrsbûna xwe ya derewînde, dîsa jî kêfxweş û bi heyecan bû.

Piştî nîv saetê çû di oda xwe de U ser qenepê pal da, çi ji-nên ku U havîngehê hebûn, yek bi yek dihanî ber çavên xwe.Lê U ser tu yekî jî, nikarî bû biryar bida. Ji xwe K wir jî, ji jinaxwe pê ve bi tu jineke din re jî ne peyivî bû.

«DUê xwe kiriye min... Bêyî bizani be ez kî me, ka ez meri-vekî çawa me... Xuyaye ku jineke pir dilovan û romantîk e...»

Ew jinika kinchê§în, pozbilind û kejikîya ku her roj di gu-Kstanê de rastî hev dihatin, ji ni§ka ve hate bîra Pavel îvanîç.

«Gelo ne ew be? Xwe bi xwe got û fikirî. Çawa dibe? Maew ya ku wek horî û nola buharê teze, berê xwe dide min?»

Li ser taştê di bin çavan re U jina xwe temaşe dikfr û difi-kirî: «Nivisiye û gotiye: Ez yeke ciwan û xweşik im. Bi rastî ezjî ne yekî zêde pfr û ne jî merivekî xirab im. Jina min jî j'i minhez dike.»

Jina wî U melûUya Pavel îvanîç varqiK.- Tu ji bo çi difikirî, Pavel? Ma tu nexweş î?- Na... hinekî serê min diêşe...Û di dUê xwe de: «Ne hêja ye ku meriv U ser nameyek bê-

nav ewqas bifîkire.» got û dîsa çû U oda xwe ramediya. Lê ca-rekê şeytan keti bû dUê wî. «Ku ew, U bin kepirê min nebîne,kî dizane ew ê çiqasî biqehire!. Li pê§ rika wê be jî, ez ê ne-çim.»

Lê Pavel îvanîç U hemberî vê bfryara xwe ya dawîn, piştînîv saetê dîsa jî rabû û ji bo çûyina randewuyê xwe amade kfr.Wexta jina wî dît ku wî ji garderobê işKgê xwe yê paqij û qfre-wata xwe ya nû derxist, got:

- Çi ye, te xêr e? Ji bona çi tu wusa xwe dixemiKhî?- Qet, ez hinekî derkevim der... bêhna xwe fere bikim.Pavel îvanîç xwe tev kir û çû gulîstanê. Dema wî jinên bi

Kbasên rengoreng derketi bûn meşa sibê didît, dibû kutekutadUê wî. Di nava jinên seyrangerê de zerî û lîbashêşîn tunebûn. Dibû ku nuha di kepirê de K bende wîbûn...

56

A. P. Çêxov Çare

Pavel îvanîç berê xwe da wê kepira ku di nava §înayiya da-rên ixlamûran re dixuya. Di nav fîstanekî hêşînokî de bedene-ke nazik, zfrav û pêsîrbilind di raman û xeyalên xwe de dît.Mîna ku tîna hUma lêvên pembeyên jihevbûyî dabûyê. Xwestku van fikrên gunehkar ji serê xwe bavêje, fikfrî û got:

«Ku ez yekî zewucî nebûyama! Ma wê kê çi bigota? Mazewucîbûyînjî..»

Pavel îvanîç di dawiya heyştsaUya jiyana xwe ya zewucî de,bi carekê tenê xapandina jina xwe, gunehekî giran ne didît ûxwe wusa jî qanî kir. Û xwe nêzîkî kepfra ku bi gul û gulpêçe-kan nixumandî, kir. Ji hundur bêhna tUbîs û kufikiyê dihat. Lihawfrdora xwe meyizî: Dema ku kesek ne dît, ket hundir. Diwê gavê de, di quncikekî tariyê kepfrê de çavên wî U yekî rû-ni§tî ket. Ew î ku U hundur rûniştî bû, bûrayê wî yê Mîtya bû.Ew di zanîngeha dadkayî de xwendekar bû û ji bo havîngehêhati bû vfr. Çer ku çavên wî pê ket, mitûmat ma. Dûre U serkursiya hember rûni§t, bi mirûzekî tirş û dengekî nizm got:

- Ma tu î?Reng bû ku vê rasthatinê kêfa Mfrya jî revandi bû. Wî jî

mirûzê xwe kfr.- Ez im, lê.Bi qasî du sê deqeyan bêdeng man. Mîtya got:-Li min bibore, zava. Di dawiya vî hefteyî de azmûna min

heye. Ji ber ku bala min belav nebe, min xwest bi tena serêxwe bimînim û dersa xwe bixwînim.

- Ma di guKstanê de qet ciyekî bêdeng ne ma, biçe bibîne.Ez jî, ji bo ku êşa serê xwe derbas bUdm, ji ber tavê reviyam.

Ne dUê zavê û ne jî tema bûra hebû ku ji kepirê derketa-na. Raberizîn sor bû. Dengina bUind bûn. Di vê navberê deseriyekî kej bi pozekî bUind kete hundir, lê wexta ku Mîtya ûPavel îvanîç dît, vegeriya. Heta ku ew Kbashêşîna di nav da-ran de wenda bû, çavên herdu mêran K pey ma.

Pavel îvanîçê ku dixwest hêrsa xwe binuxumîne, ji ciyêxwe rabû û ber bi derî çû.

- Beriya tu têketay dadkayê, ku te xwe fêrî hurmet û îhtî-

57

A. P. Çêxov Çare

Pavel îvanîç berê xwe da wê kepira ku di nava §înayiya da-rên ixlamûran re dixuya. Di nav fîstanekî hêşînokî de bedene-ke nazik, zfrav û pêsîrbilind di raman û xeyalên xwe de dît.Mîna ku tîna hUma lêvên pembeyên jihevbûyî dabûyê. Xwestku van fikrên gunehkar ji serê xwe bavêje, fikfrî û got:

«Ku ez yekî zewucî nebûyama! Ma wê kê çi bigota? Mazewucîbûyînjî..»

Pavel îvanîç di dawiya heyştsaUya jiyana xwe ya zewucî de,bi carekê tenê xapandina jina xwe, gunehekî giran ne didît ûxwe wusa jî qanî kir. Û xwe nêzîkî kepfra ku bi gul û gulpêçe-kan nixumandî, kir. Ji hundur bêhna tUbîs û kufikiyê dihat. Lihawfrdora xwe meyizî: Dema ku kesek ne dît, ket hundir. Diwê gavê de, di quncikekî tariyê kepfrê de çavên wî U yekî rû-ni§tî ket. Ew î ku U hundur rûniştî bû, bûrayê wî yê Mîtya bû.Ew di zanîngeha dadkayî de xwendekar bû û ji bo havîngehêhati bû vfr. Çer ku çavên wî pê ket, mitûmat ma. Dûre U serkursiya hember rûni§t, bi mirûzekî tirş û dengekî nizm got:

- Ma tu î?Reng bû ku vê rasthatinê kêfa Mfrya jî revandi bû. Wî jî

mirûzê xwe kfr.- Ez im, lê.Bi qasî du sê deqeyan bêdeng man. Mîtya got:-Li min bibore, zava. Di dawiya vî hefteyî de azmûna min

heye. Ji ber ku bala min belav nebe, min xwest bi tena serêxwe bimînim û dersa xwe bixwînim.

- Ma di guKstanê de qet ciyekî bêdeng ne ma, biçe bibîne.Ez jî, ji bo ku êşa serê xwe derbas bUdm, ji ber tavê reviyam.

Ne dUê zavê û ne jî tema bûra hebû ku ji kepirê derketa-na. Raberizîn sor bû. Dengina bUind bûn. Di vê navberê deseriyekî kej bi pozekî bUind kete hundir, lê wexta ku Mîtya ûPavel îvanîç dît, vegeriya. Heta ku ew Kbashêşîna di nav da-ran de wenda bû, çavên herdu mêran K pey ma.

Pavel îvanîçê ku dixwest hêrsa xwe binuxumîne, ji ciyêxwe rabû û ber bi derî çû.

- Beriya tu têketay dadkayê, ku te xwe fêrî hurmet û îhtî-

57

A. P. Çêxov Çare

ramê kiri bûya... got.Mîtya yê ku bi hêrs U pey wî dimeyizî xwe bi xwe got:- Kelaxê bêyom! Firsendek ji dest min revand...Li ser firavînê herdu jî bi mfrûzekî tirş rûniştin. Ne dipeyi-

vîn.Pavel îvanîç ji hêlekê ve xwe U hemberî xwediyê namê

mehcûp didît, ji aUyekî ve jî heyfa wî bi vê wendakirina gune-ha yekane dihat. Zava û bûra, di dU de ji hev diqehirîn.

Pavel îvanîç ji rûkeniya jina xwe hêrs bû. Û îcar jî xwestkerba xwe ji wê derxîne.

- Wek ehmeqan tu çi xwe bi xwe dikenî?Jinikê çavê xwe şikand.- Gelo, ew nameya sibê ji kê hati bû?- Pavel îvanîç xirab bû, ne xwest ku U xwe dayne. Lê pfre-

ka wî ya ku kenê xwe didomand:- Na, derewan U hev neyne! got û qfriya:- Min ew nivisî, min!Rûçik U Pavel îvanîç sor bû û di ser nanê xwe de xwar bû.- Henekek ne xwe§...Jina wî kenê xwe domand.- Ez çi bUdm, canekem! Mm ê fro serûbinê xênî sinik bUd-

ra û paqijiyeke tevayîbikira. Ku min bigota derkevin der, te jîû Mîtya jî, we ê dinê rakirana ser serê min. Min, ji her yekîwe re nameyek nivisî. Hûn bi kêfxweşî çûn, min jî rihet rihetkarê xwe kir.

Dûre dema ku rûtirşiya mêr û bfrayê xwe dît, dev ji kenêxwe berda û got:

- Ma xirab bû, cano: We ji xwe re bêhna xwe girt.

58

A. P. Çêxov Çare

ramê kiri bûya... got.Mîtya yê ku bi hêrs U pey wî dimeyizî xwe bi xwe got:- Kelaxê bêyom! Firsendek ji dest min revand...Li ser firavînê herdu jî bi mfrûzekî tirş rûniştin. Ne dipeyi-

vîn.Pavel îvanîç ji hêlekê ve xwe U hemberî xwediyê namê

mehcûp didît, ji aUyekî ve jî heyfa wî bi vê wendakirina gune-ha yekane dihat. Zava û bûra, di dU de ji hev diqehirîn.

Pavel îvanîç ji rûkeniya jina xwe hêrs bû. Û îcar jî xwestkerba xwe ji wê derxîne.

- Wek ehmeqan tu çi xwe bi xwe dikenî?Jinikê çavê xwe şikand.- Gelo, ew nameya sibê ji kê hati bû?- Pavel îvanîç xirab bû, ne xwest ku U xwe dayne. Lê pfre-

ka wî ya ku kenê xwe didomand:- Na, derewan U hev neyne! got û qfriya:- Min ew nivisî, min!Rûçik U Pavel îvanîç sor bû û di ser nanê xwe de xwar bû.- Henekek ne xwe§...Jina wî kenê xwe domand.- Ez çi bUdm, canekem! Mm ê fro serûbinê xênî sinik bUd-

ra û paqijiyeke tevayîbikira. Ku min bigota derkevin der, te jîû Mîtya jî, we ê dinê rakirana ser serê min. Min, ji her yekîwe re nameyek nivisî. Hûn bi kêfxweşî çûn, min jî rihet rihetkarê xwe kir.

Dûre dema ku rûtirşiya mêr û bfrayê xwe dît, dev ji kenêxwe berda û got:

- Ma xirab bû, cano: We ji xwe re bêhna xwe girt.

58

BÛKALEMÛN

AmfrpoKs Oçûmelov. Paltoyekî nû K navpiyê wî, destma-lek tije tişt di dest de, di bazarê re derbas dibe. Polîsekî kej jîbi herdu destên xwe bêjingek tijî tiriyê bejiyê ku dest dabûnser, girtiye û U pey wî tê. Li hawirdor bêdengiyeke mirî heye.Li meydana bazarê jî tu kes tuneye. Deriyên dikan û meyxa-nên ku U ser piştê vekirî mane, mîha devê cinawirên bfrçî-mayî, bi xem û keser temaşa vê dinêya fanî dUdn. Li teniştawan parsekvan jî tune.

Ji nişka ve dengek tê guhê Oçûmelov.- Tu gez dUcî ha, melûn! Zarokno wê bernedin. Qanûnên

me yên nû, tu îcaza mafê gezkirina yekî ne daye yekî din. Pêbigrin! Hêw... hêw...

Di wê gavê de kûzekûza kûçikê tê bihîstin. Oçûmelovbala xwe dide wî aUyê, dibîne ku kûçikek U ser sê Ungên xweji cîhê êzingên tacfr Pîçûgîn derdUceve, carna U paş xwe di-meyize û ber bi aUyê meydanê dibeze. Merivekî bi îşUgekîlastîkotîn, hemû bişkovên êlegê wî vekirî jî, daye dû wê û di-beze. Û cendekê xwe bi pêş de dike, gêrî erdê dibe û bi her-

59

BÛKALEMÛN

AmfrpoKs Oçûmelov. Paltoyekî nû K navpiyê wî, destma-lek tije tişt di dest de, di bazarê re derbas dibe. Polîsekî kej jîbi herdu destên xwe bêjingek tijî tiriyê bejiyê ku dest dabûnser, girtiye û U pey wî tê. Li hawirdor bêdengiyeke mirî heye.Li meydana bazarê jî tu kes tuneye. Deriyên dikan û meyxa-nên ku U ser piştê vekirî mane, mîha devê cinawirên bfrçî-mayî, bi xem û keser temaşa vê dinêya fanî dUdn. Li teniştawan parsekvan jî tune.

Ji nişka ve dengek tê guhê Oçûmelov.- Tu gez dUcî ha, melûn! Zarokno wê bernedin. Qanûnên

me yên nû, tu îcaza mafê gezkirina yekî ne daye yekî din. Pêbigrin! Hêw... hêw...

Di wê gavê de kûzekûza kûçikê tê bihîstin. Oçûmelovbala xwe dide wî aUyê, dibîne ku kûçikek U ser sê Ungên xweji cîhê êzingên tacfr Pîçûgîn derdUceve, carna U paş xwe di-meyize û ber bi aUyê meydanê dibeze. Merivekî bi îşUgekîlastîkotîn, hemû bişkovên êlegê wî vekirî jî, daye dû wê û di-beze. Û cendekê xwe bi pêş de dike, gêrî erdê dibe û bi her-

59

A. P. Çêxov Bûkalemûn

du lingên kûçikê yên paşîn digire. Dîsa dengê kûçUcê û yêmerivekî din «Bernede!» tê bUiîstin. Ji deriyê dikanan de ça-vên serxew yên dikandaran dixuye, bi gavekî şûnde jî U çar-medora ciyê êzingan mîna ku bibarin bfrek meriv dicivin.

Polîs dibêje:- Ez dibêjim qey tiştek qewimî, amfr efendî!Oçûmelov, ber bi hêla çepê dizivire û bi aUyê koma meri-

van de diçe. Dibîne ku U ber deriyê cîhê êzingan, ew merivêbi î§Ugê lastîkotîn, piyê xwe î rastê rakirî û tiUya xwe ya bixwîn nîşanê xelkê dike. Di ruyê wî yê nîvserxweşî de maneye-ke mîna ku bibêje: «Tu ê nuha bibînî, ez ê ni§anê te bidim,dêUk!» hebû. Ji xwe, tUiya wî ya bi xwîn jî mîna aleke serketi-nê dixuya.

Oçûmelov nêhirî ku ev mêrika Hfryûkînê seraf e. Sedemavê bûyerê cêwreke tajiyê ye: Pirçspî, poztûjik û zerbelek dinava koma merivan de U erdê sekiniye, lingên xwe ji hev ki-riye û bi tevayî dicfrife. Di şUeçavên vê heywana reben de tirsû xem tevUhev dixuye.

Oçûmelov, xwe di nava civatê re dike û dipirse:- Hûn ji bo çi U vir kom bûnin? Hûn ji bo çi U vir in? Çi U

tUiya te hat? Ew kî bû diqêriya?Hiryûkîn di nava mista xwe de dUcuxe û dest pê dike:- Amîr efendî ez diçûm... Ez wusa di kêlekê de, bêyî ku ez

tu têkUî kesî bibim... Bi Mîtrîy Mîtrîç ve, em ê di derheqêêzingan de bipeyiviyana... û ji nişka ve ev melûna ha, bê se-dem bi tiUya min ve zeUqî. Li min biborin, ez merivekî karkirim. Karê min jî karekî barîk e. BUa xwîha min bidin. Lewradibe ku heta heftekî ez ê nikari bim vê tUiya xwe bUivînim. Jirûyê heywanan de xisara merivan ne qanûn û ne jî heqî dipe-jirîne. Ku bi vî awayî herkes bête gezkirin, nejiyina U vê dinêbi xêrtir e...

Oçûmelov, bi kuxîn biruyên xwe bi jor û jêr de dUivîne ûdûre jî, bi dengekî hi§k dibêje:

- Him!... Baş e!... Ev kûçika kê ye? Ez viya wusa nahêUm,ez ê nîşanê wan bidim bê meriv çawa kûçikan bêxwedî berdi-

60


du lingên kûçikê yên paşîn digire. Dîsa dengê kûçUcê û yêmerivekî din «Bernede!» tê bUiîstin. Ji deriyê dikanan de ça-vên serxew yên dikandaran dixuye, bi gavekî şûnde jî U çar-medora ciyê êzingan mîna ku bibarin bfrek meriv dicivin.

Polîs dibêje:- Ez dibêjim qey tiştek qewimî, amfr efendî!Oçûmelov, ber bi hêla çepê dizivire û bi aUyê koma meri-

van de diçe. Dibîne ku U ber deriyê cîhê êzingan, ew merivêbi î§Ugê lastîkotîn, piyê xwe î rastê rakirî û tiUya xwe ya bixwîn nîşanê xelkê dike. Di ruyê wî yê nîvserxweşî de maneye-ke mîna ku bibêje: «Tu ê nuha bibînî, ez ê ni§anê te bidim,dêUk!» hebû. Ji xwe, tUiya wî ya bi xwîn jî mîna aleke serketi-nê dixuya.

Oçûmelov nêhirî ku ev mêrika Hfryûkînê seraf e. Sedemavê bûyerê cêwreke tajiyê ye: Pirçspî, poztûjik û zerbelek dinava koma merivan de U erdê sekiniye, lingên xwe ji hev ki-riye û bi tevayî dicfrife. Di şUeçavên vê heywana reben de tirsû xem tevUhev dixuye.

Oçûmelov, xwe di nava civatê re dike û dipirse:- Hûn ji bo çi U vir kom bûnin? Hûn ji bo çi U vir in? Çi U

tUiya te hat? Ew kî bû diqêriya?Hiryûkîn di nava mista xwe de dUcuxe û dest pê dike:- Amîr efendî ez diçûm... Ez wusa di kêlekê de, bêyî ku ez

tu têkUî kesî bibim... Bi Mîtrîy Mîtrîç ve, em ê di derheqêêzingan de bipeyiviyana... û ji nişka ve ev melûna ha, bê se-dem bi tiUya min ve zeUqî. Li min biborin, ez merivekî karkirim. Karê min jî karekî barîk e. BUa xwîha min bidin. Lewradibe ku heta heftekî ez ê nikari bim vê tUiya xwe bUivînim. Jirûyê heywanan de xisara merivan ne qanûn û ne jî heqî dipe-jirîne. Ku bi vî awayî herkes bête gezkirin, nejiyina U vê dinêbi xêrtir e...

Oçûmelov, bi kuxîn biruyên xwe bi jor û jêr de dUivîne ûdûre jî, bi dengekî hi§k dibêje:

- Him!... Baş e!... Ev kûçika kê ye? Ez viya wusa nahêUm,ez ê nîşanê wan bidim bê meriv çawa kûçikan bêxwedî berdi-

60


de nava kuçan. Wexta çavdêriya U van efendiyên ku U hemberqanûnên natewin, hat. Ku ez wî serseriyî ceza bUcim, Ew êbizani be ka bêxwedîberdana kûçik û heywanên din çawa ye...Ez ê nêşanê wî bidim...

Û ji polîs re dibêje:- Yeldirîn, xwediyê vê kûçUcê bibîne û di derheqê wê de

raporekê binivise! Divê kûçik jî tavUê bête kuştin. TavUê!Dibe ku kûçUc harbûyî jî be... Ez ji we dipirsim, ev kûçika kêye?

Ji civatê yek dibêje:- Ez bawer im, ya general Jîgalov e!- Çi?... Ya general Jîgalov e? Him?... Yeldfrîn! Ca vî pal-

toyê min ji navpiyê min derxîne! Dinê pir germ e. Wusadixuye ku wê baran bibare, ji ber vê ye...

Oçûmelov ji Hfryûkîn re dibêje:- Lê bes, hişê min di ber tiştekî de naçe; ev kûçUca, çawa

dUcare bi te bigfre? Ma dUcare xwe bigUiîhe tUiya te? Binêre,ev piçûk e û tu jî fena gayekî ye. Wusa xuyaye ku te tUiya xwebi bizmarekî birîn kfriye û nuha jî tu rabûye davêjî hustiyê kû-çUcê û dibêjî wê bi min girtiye. Ez we dinasim hûn çi deqdorin. Ez şeytanên nola we, mfria kefa destê xwe dizanim.

- Amfr efendî, bi qastUca cixara xwe bi pozê kûçikê ve da.Ma qey kûçik jî ne ehmeq e, rabû pê gfrt... Ji xwe ev merivekî§erût û bêcir e, amfr efendî.

- Tu derewan dUcî kulek. Te him ne dît û him jî tu dere-wan dikî! Amfr efendî merivekî baqU e. Ew dizane ku kî de-rewan dike û kî jî wek U huzûra Xwedê, rastiyê dibêje. Ku ezderewan bikim bUa hakimê dadgehê biryarê bide. Ji xwe evhemû di nav pirtûka pêş wî de hatiye nivisandin... Aniha her-kes wekhev in... Birayê min yê helal jî cendirme ye... BUawusa bizani be...

- Zimandirêjiyê meke!Polîs bi ramanekî fere dibêje:- Na, ew ne kûçika general e. Li ba general yên weha tune.

Yên wî hemû yên nêçirê ne.

61


de nava kuçan. Wexta çavdêriya U van efendiyên ku U hemberqanûnên natewin, hat. Ku ez wî serseriyî ceza bUcim, Ew êbizani be ka bêxwedîberdana kûçik û heywanên din çawa ye...Ez ê nêşanê wî bidim...

Û ji polîs re dibêje:- Yeldirîn, xwediyê vê kûçUcê bibîne û di derheqê wê de

raporekê binivise! Divê kûçik jî tavUê bête kuştin. TavUê!Dibe ku kûçUc harbûyî jî be... Ez ji we dipirsim, ev kûçika kêye?

Ji civatê yek dibêje:- Ez bawer im, ya general Jîgalov e!- Çi?... Ya general Jîgalov e? Him?... Yeldfrîn! Ca vî pal-

toyê min ji navpiyê min derxîne! Dinê pir germ e. Wusadixuye ku wê baran bibare, ji ber vê ye...

Oçûmelov ji Hfryûkîn re dibêje:- Lê bes, hişê min di ber tiştekî de naçe; ev kûçUca, çawa

dUcare bi te bigfre? Ma dUcare xwe bigUiîhe tUiya te? Binêre,ev piçûk e û tu jî fena gayekî ye. Wusa xuyaye ku te tUiya xwebi bizmarekî birîn kfriye û nuha jî tu rabûye davêjî hustiyê kû-çUcê û dibêjî wê bi min girtiye. Ez we dinasim hûn çi deqdorin. Ez şeytanên nola we, mfria kefa destê xwe dizanim.

- Amfr efendî, bi qastUca cixara xwe bi pozê kûçikê ve da.Ma qey kûçik jî ne ehmeq e, rabû pê gfrt... Ji xwe ev merivekî§erût û bêcir e, amfr efendî.

- Tu derewan dUcî kulek. Te him ne dît û him jî tu dere-wan dikî! Amfr efendî merivekî baqU e. Ew dizane ku kî de-rewan dike û kî jî wek U huzûra Xwedê, rastiyê dibêje. Ku ezderewan bikim bUa hakimê dadgehê biryarê bide. Ji xwe evhemû di nav pirtûka pêş wî de hatiye nivisandin... Aniha her-kes wekhev in... Birayê min yê helal jî cendirme ye... BUawusa bizani be...

- Zimandirêjiyê meke!Polîs bi ramanekî fere dibêje:- Na, ew ne kûçika general e. Li ba general yên weha tune.

Yên wî hemû yên nêçirê ne.

61

A. P. Çêxov Bûkaîemûn

- Ma tu ba§ pê dizanî?- Belê, ez baş dizanim efendî.- Ji xwe min jî dizanî bû. Kûçikên general him bi rûmet û

bim jî sovên wan baş in. Lê ev kûçUca tew naşibe tiştekî. Nepfrça wê pirç e û ne jî cira wê xweş e. Bi kurtî tiştekî xfrabe ! ... Çawa kûçUcek mîna vêya cKhewîhin?.. Bfrastî tênagUûj-im... Ku kûçikeke wusa U Petersbûrgê an jî U Moskvayê bUia-ta gfrtin, çi dihanîn serê wê, tu dizanî? Li wir qet guhên xwene didan qanûnê û ew ê tavUê bikûştana! Hiryûkîn tu êşiyaye,viya wusa bernede... Divê meriv tiştekî wusa bike ku bUa îbre-tî alem be. Êdî wexta viya hat...

Polîs dûr û dirêj K ser difikere.- Dibe ku ya general be. Ma U eniya wê ne hatiye nivisan-

din ku... gava din min di bexçê wî de kûçikek wusa dîti bû.Ji nava komê yekî din dibêje:- Lê qeyê ya general e!- Him... Yeldfrîn, ca aUkarî bike ez paltoyê xwe U xwe

kim! Mîna ku bayekî sar tê... Merivan diqefilîne... Li min bi-nêre, tu ê kûçikê bibî ji general re, dîyin û şandina min jê rebibêjî û him jî qewutiyan lê bike ku carek din bUa bêxwedîbernede kuçê. Dibe ku kûçik birûmet û ji soveke ba§ be. Herehmeqê ku rastî wê bê û cixara xwe bi pozê heywanê ve bide,heywana reben ê perîşan bibe. Kûçik heywaneke nazdar e.Tu jî... Heywan! Piyê xwe daxe, çi ye tu ji sibê de tiUya xwe yaehmeq nîşanê xeUcê dUcî... Gunehkarî ya te ye...

- Rawestin, va aşpêjê general tê. Ca em ji wî jî bipirsin...Hêw, hêw!... Prohor, ca ji kerema xwe re were vir, ezîzê min!Li vê kûçikê binêre, ma ev ne ya we ye?...

- Tu ji ber xwe derdixî. Yê mîna vêya tu carî U mala me nehatiye dîtin.

Oçûmelov dibêje:- Ê ma pêwist e, em ewqas ketine pey? Ji her tiştên wê jî

diyar e, ku dêlikek tolaz e! Ku ez bibêjim tolaz e, tolaz e! Ew-qas!... Wenda bikin û hew...

Aşpêj didomîne:

62

A. P. Çêxov Bûkaîemûn

- Ma tu ba§ pê dizanî?- Belê, ez baş dizanim efendî.- Ji xwe min jî dizanî bû. Kûçikên general him bi rûmet û

bim jî sovên wan baş in. Lê ev kûçUca tew naşibe tiştekî. Nepfrça wê pirç e û ne jî cira wê xweş e. Bi kurtî tiştekî xfrabe ! ... Çawa kûçUcek mîna vêya cKhewîhin?.. Bfrastî tênagUûj-im... Ku kûçikeke wusa U Petersbûrgê an jî U Moskvayê bUia-ta gfrtin, çi dihanîn serê wê, tu dizanî? Li wir qet guhên xwene didan qanûnê û ew ê tavUê bikûştana! Hiryûkîn tu êşiyaye,viya wusa bernede... Divê meriv tiştekî wusa bike ku bUa îbre-tî alem be. Êdî wexta viya hat...

Polîs dûr û dirêj K ser difikere.- Dibe ku ya general be. Ma U eniya wê ne hatiye nivisan-

din ku... gava din min di bexçê wî de kûçikek wusa dîti bû.Ji nava komê yekî din dibêje:- Lê qeyê ya general e!- Him... Yeldfrîn, ca aUkarî bike ez paltoyê xwe U xwe

kim! Mîna ku bayekî sar tê... Merivan diqefilîne... Li min bi-nêre, tu ê kûçikê bibî ji general re, dîyin û şandina min jê rebibêjî û him jî qewutiyan lê bike ku carek din bUa bêxwedîbernede kuçê. Dibe ku kûçik birûmet û ji soveke ba§ be. Herehmeqê ku rastî wê bê û cixara xwe bi pozê heywanê ve bide,heywana reben ê perîşan bibe. Kûçik heywaneke nazdar e.Tu jî... Heywan! Piyê xwe daxe, çi ye tu ji sibê de tiUya xwe yaehmeq nîşanê xeUcê dUcî... Gunehkarî ya te ye...

- Rawestin, va aşpêjê general tê. Ca em ji wî jî bipirsin...Hêw, hêw!... Prohor, ca ji kerema xwe re were vir, ezîzê min!Li vê kûçikê binêre, ma ev ne ya we ye?...

- Tu ji ber xwe derdixî. Yê mîna vêya tu carî U mala me nehatiye dîtin.

Oçûmelov dibêje:- Ê ma pêwist e, em ewqas ketine pey? Ji her tiştên wê jî

diyar e, ku dêlikek tolaz e! Ku ez bibêjim tolaz e, tolaz e! Ew-qas!... Wenda bikin û hew...

Aşpêj didomîne:

62


- Ev ne ya me ye. Ev kûçika ya birayê general e, yê kuçend roj berê hati bû ba me. Kêfa general zêde ji tajiyan renayê. Lê kêfa birayê wîji wan re tê...

Oçûmelov jê dipfrse:- Tu çi dibêjî, ma bfrayê general kerem kirin? Ha! Birayê

wî yê Vfladfrnfr îvanovîç, ne wusa? Wexta dipirse ruyê Oçû-melov bi pişirîhek kêfxweş dixuye. De binêr ha! Tu haya minjî jê ne bû. Ma bi mêvanî hatin?

- Belê, bi mêvanî...- De werin ha... qeyê bêriya birayê xwe kirine... Hayûbaya

min jî jê tune.bû.Ma kûçika wî ye? Ez gelek kêfxweş bûm...Wê bigire, heval... Ne kûçikeke xirab e... Him jî wusa jêhatîye ku... gotiye hip û dev U tUiya vî merivî kiriye! Ha, ha, ha! Ê,ê... tu ji bo çi dicirifî, ca binêrim? Nirrr, nirrr... Şûmê diqehi-re... Heyla gidiyê U te şûmê...

Prohor ban kûçikê dike, bi wê re ji ciyê êzingan bi dûr di-keve. Civat tinazê xwe bi Hiryûkîn dike û pê dikene.

Oçûmelov bi tUiyên xwe gefan K wî dixwe û diqfre:- Ka bisekin, qeyê wê rojekê roja min û te bê!Paltoyê xwe K xwe dipêçe, di meydana bazarê re derbas

dibe û riya xwe didomîne.

63


- Ev ne ya me ye. Ev kûçika ya birayê general e, yê kuçend roj berê hati bû ba me. Kêfa general zêde ji tajiyan renayê. Lê kêfa birayê wîji wan re tê...

Oçûmelov jê dipfrse:- Tu çi dibêjî, ma bfrayê general kerem kirin? Ha! Birayê

wî yê Vfladfrnfr îvanovîç, ne wusa? Wexta dipirse ruyê Oçû-melov bi pişirîhek kêfxweş dixuye. De binêr ha! Tu haya minjî jê ne bû. Ma bi mêvanî hatin?

- Belê, bi mêvanî...- De werin ha... qeyê bêriya birayê xwe kirine... Hayûbaya

min jî jê tune.bû.Ma kûçika wî ye? Ez gelek kêfxweş bûm...Wê bigire, heval... Ne kûçikeke xirab e... Him jî wusa jêhatîye ku... gotiye hip û dev U tUiya vî merivî kiriye! Ha, ha, ha! Ê,ê... tu ji bo çi dicirifî, ca binêrim? Nirrr, nirrr... Şûmê diqehi-re... Heyla gidiyê U te şûmê...

Prohor ban kûçikê dike, bi wê re ji ciyê êzingan bi dûr di-keve. Civat tinazê xwe bi Hiryûkîn dike û pê dikene.

Oçûmelov bi tUiyên xwe gefan K wî dixwe û diqfre:- Ka bisekin, qeyê wê rojekê roja min û te bê!Paltoyê xwe K xwe dipêçe, di meydana bazarê re derbas

dibe û riya xwe didomîne.

63

DEWERESAFÎBIKE

«Tobe, ez careke din meyê venaxum!.. Na... qet! Ji zû vewext hatiye ku ez hi§ê xwe bidime serê xwe, divê kar bête ki-rin, divê tu xizmetê bikî. Madem tu ji meaşgfrtinê kêfxwe§ î,bi namûs, bi hemî qeweta xwe, bi wijdana xwe bixebite. Bêyîku tu guh bidî bihngfrtinê û xewê, her bixebite... te xwe hinîgirtina meaşa belaş kir, ji xwe ya xirab jî ev e.»

Piştî ku serokonduktor Podtyagîn çend şîretên din jî U

xwe dUce, evîna xebatek dilsoz dUceve dUê wî.Saet U duduyê şevê, konduktorina ji xewê radike û bi wan

re dest bi kontirola bUêtan dUce. BUêtbirê bi kêf di dest xwede dişîrqîne, deng dike û dibê:

- BUêtên we.Rêwiyên ku di nava tarîtiya fargonê de raketi bûn, bi leri-

zîh serên xwe dihejînin û bUêtên xwe dfrêj dikin. Podtyagîh, U

mewqîya duemîn, U rêwîyekî hişk û jar î ku bi post û Khêfekîpeçandî û bi balgiyan dorgfrtî deng dike û dibê:

- BUêt! BUêta we!MêrUcê jar bersivê nade. Di xew ve çû bû. Serokonduktor

64

DEWERESAFÎBIKE

«Tobe, ez careke din meyê venaxum!.. Na... qet! Ji zû vewext hatiye ku ez hi§ê xwe bidime serê xwe, divê kar bête ki-rin, divê tu xizmetê bikî. Madem tu ji meaşgfrtinê kêfxwe§ î,bi namûs, bi hemî qeweta xwe, bi wijdana xwe bixebite. Bêyîku tu guh bidî bihngfrtinê û xewê, her bixebite... te xwe hinîgirtina meaşa belaş kir, ji xwe ya xirab jî ev e.»

Piştî ku serokonduktor Podtyagîn çend şîretên din jî U

xwe dUce, evîna xebatek dilsoz dUceve dUê wî.Saet U duduyê şevê, konduktorina ji xewê radike û bi wan

re dest bi kontirola bUêtan dUce. BUêtbirê bi kêf di dest xwede dişîrqîne, deng dike û dibê:

- BUêtên we.Rêwiyên ku di nava tarîtiya fargonê de raketi bûn, bi leri-

zîh serên xwe dihejînin û bUêtên xwe dfrêj dikin. Podtyagîh, U

mewqîya duemîn, U rêwîyekî hişk û jar î ku bi post û Khêfekîpeçandî û bi balgiyan dorgfrtî deng dike û dibê:

- BUêt! BUêta we!MêrUcê jar bersivê nade. Di xew ve çû bû. Serokonduktor

64

A P. Çêxov De were safi bike

U mUê wî dide û bêtewatî dubare dike:- BUêta we.Rêwî diricife, çavên xwe vedike û bi awirên tûj U Podtya-

gîn dinêre.- Çi? Kî? Lebê?

-Wek merivan ji we re dibêjin, bUêta we, ji kerema xwe re!MêrUcê jar, bi dengekî kelagfrî:-Hewar Xwedêyo! dibê û dinale. Hewar Xwedêyo! Ez

bawî me... Ev sê şev in ku ez bêxew im, ji bo ku hinekî razêmmin morfîn bi kar anî, lê we... Bi bUêta xwe xewa min revand.Ev çavreşî ye, ji mfrovatiyê der e. Ku we bizani bûya ji bo kuez bUcevim xew min çi zehmetî ki§andiye, wê çaxê we ê ji bervantiştênvala ez nerihet nekframa... Ne dUovanîye ev! Ma çikarê we bi bUêta min ketiye? Ev çi bêehlaqî ye?

Podtyagîn xwe bi xwe difikfre û dibê. «Ez lê bixeyidim anne?» lê dûre biryara xwe dide, lê dixeyide û dibêje:

- Li vê derê neqfrin! Vê derê ne meyxane ye!- Merivên di meyxanê de jî ji we dUovantfr in. Nuha ez ê

çawa cardin rakevim? Ti§tekî ecêb e: Ez U hemî welatên biya-nî geriyam, lê tu kesekî ji min bUêt ne xwest, û U vfr jî tu dibêqeyê şeytan ketî binçengên wan; bUêt û bUêt!...

- Ku kêfa we ji welatê biyanî re tê, biçin wê derê!- Şerm e, efendî, şerm e! Bi vê bêhna komfrê, bi vê hêwa

fetisok û fîsqayê, şikenca ku hûn U rêwiyan dikin ne bes e,tew di ser de jî dixwazin bi formaKteyan ruhê rêwiyan bistî-nin! Ji efendiyê me re bUêt divêt! Ev çi jfrî ye! Ku ji bo kont-rolê be, dikeve serê min. Lê ya rast, nîvê rêwiyên trênê bêbUêt diçin û viya nabînin!

Podtyagîn dinêre:- Ca U min binêrin, efendî. Ku hûn dengê xwe ne bfrin û bi

vî awayî nerihetkirina rêwiyên din bidomînin, wê çaxê divê ezwe ji trênê daxînim xwarê û ji bo vê yekê jî qirêbendekî dagi-rim!

Vê carê rêwiyên din diqehirin:

65

A P. Çêxov De were safi bike

U mUê wî dide û bêtewatî dubare dike:- BUêta we.Rêwî diricife, çavên xwe vedike û bi awirên tûj U Podtya-

gîn dinêre.- Çi? Kî? Lebê?

-Wek merivan ji we re dibêjin, bUêta we, ji kerema xwe re!MêrUcê jar, bi dengekî kelagfrî:-Hewar Xwedêyo! dibê û dinale. Hewar Xwedêyo! Ez

bawî me... Ev sê şev in ku ez bêxew im, ji bo ku hinekî razêmmin morfîn bi kar anî, lê we... Bi bUêta xwe xewa min revand.Ev çavreşî ye, ji mfrovatiyê der e. Ku we bizani bûya ji bo kuez bUcevim xew min çi zehmetî ki§andiye, wê çaxê we ê ji bervantiştênvala ez nerihet nekframa... Ne dUovanîye ev! Ma çikarê we bi bUêta min ketiye? Ev çi bêehlaqî ye?

Podtyagîn xwe bi xwe difikfre û dibê. «Ez lê bixeyidim anne?» lê dûre biryara xwe dide, lê dixeyide û dibêje:

- Li vê derê neqfrin! Vê derê ne meyxane ye!- Merivên di meyxanê de jî ji we dUovantfr in. Nuha ez ê

çawa cardin rakevim? Ti§tekî ecêb e: Ez U hemî welatên biya-nî geriyam, lê tu kesekî ji min bUêt ne xwest, û U vfr jî tu dibêqeyê şeytan ketî binçengên wan; bUêt û bUêt!...

- Ku kêfa we ji welatê biyanî re tê, biçin wê derê!- Şerm e, efendî, şerm e! Bi vê bêhna komfrê, bi vê hêwa

fetisok û fîsqayê, şikenca ku hûn U rêwiyan dikin ne bes e,tew di ser de jî dixwazin bi formaKteyan ruhê rêwiyan bistî-nin! Ji efendiyê me re bUêt divêt! Ev çi jfrî ye! Ku ji bo kont-rolê be, dikeve serê min. Lê ya rast, nîvê rêwiyên trênê bêbUêt diçin û viya nabînin!

Podtyagîn dinêre:- Ca U min binêrin, efendî. Ku hûn dengê xwe ne bfrin û bi

vî awayî nerihetkirina rêwiyên din bidomînin, wê çaxê divê ezwe ji trênê daxînim xwarê û ji bo vê yekê jî qirêbendekî dagi-rim!

Vê carê rêwiyên din diqehirin:

65

A. P. Çêxov Deweresafîbike

- Ev çi rezaletî ye! Bi mêrikê nexweş ve pevdiçine, ca bi-nêrin... Ma çilka dUovaniyê di we de nfrie?

Podtyagîh bi venciqîn pUepU dUce û dibê:- Lê ew bi xwe çêran dikin. Baş e, wê çaxê ez bUêtê nax-

wazim... Mîha ku hûn dizanin... Lê hûn jî dizanin ku karê minviya divêt. Ku ev ne karê min bûya, wê çaxê lê qeyê... Hûn di-karin ji amfrê îstesonê jî bipfrsin. Hûn ji kê dipfrsin bipfrsin...

Podtyagîn qet guhê xwe ne dayê û ji cem nexweş dûr dike-ve, pêşiyê xwe dUşikestî û mîna yekî ku tinaz lê bû be, hîsdike. Piştî ku di çend fargonan re derbas dibe, di dUê wî denerihetiyeke dUovanî dest pê dike: «Bi rastî jî diviya bû minmerivekî nexweş ji xew §iyar ne kfrana.» dibêje û dUîlcire. Lêsûcê min nine. Ji wan wetrê ez viya ji kêfa xwe dikim. Ew ni-zanin ku berpirsiyariya min wusa divêt... Ku ji min bawer na-kin, ez banî amfrê îstesonê bikim bUa ji wî bipirsin.

Li îstesonê, trên pênc deqan radiweste. Berîku jama sisiy-an lê dide, Podtyagîn dikeve fargona mewqiya duyemîh, U

pey wî jî kumsorê amfrê îstesonê kete hundur.Podtyagîn:- A ev efendiya ha, dibê û dest bi gotinê dUce. Li gor wî ez

ê nikari bim bilêtê ji wî bixwazim, û di ser de jî dixeyidin. EztUca dikim, ji kerema xwe re jê re bibêjin: Ca bUêtxwestinamin ji kêfê ye, an ji ber vatiniya min e?

Ji mêrikê jar re dibêje:-Efendî... Efendiyê min, ku hûn baweriya xwe bi min nayi-

nin, kerem bikin bi xwe ji amfrê îstesonê bipirsin.MêrUcê jar diricife, mîna ku mozekê pê ve dabe çavên xwe

vedike, bi ruyekî giryayî pi§ta xwe disipêre qenepê:- Hewar Xwedêyo! Min morfînheba xwe ya duduyan bi

kar anî bû û nuh xew keti bû çavên min! Lê ew dîsa... Ez ji welava dikim, ji Xwedê bitirsin!

- Fermo, hûn dikarin bi amfrê îstesonê re jî biaxifin, bipir-sin ca mafê bUêtbirîna min heye an ne?

- Êdî sebra min ne ma! Ha ji we re bilêta we! A ji we re!Ez dikarim 5 bilêtên din jî ji we re bistînim, bes ji min re ne-

66

A. P. Çêxov Deweresafîbike

- Ev çi rezaletî ye! Bi mêrikê nexweş ve pevdiçine, ca bi-nêrin... Ma çilka dUovaniyê di we de nfrie?

Podtyagîh bi venciqîn pUepU dUce û dibê:- Lê ew bi xwe çêran dikin. Baş e, wê çaxê ez bUêtê nax-

wazim... Mîha ku hûn dizanin... Lê hûn jî dizanin ku karê minviya divêt. Ku ev ne karê min bûya, wê çaxê lê qeyê... Hûn di-karin ji amfrê îstesonê jî bipfrsin. Hûn ji kê dipfrsin bipfrsin...

Podtyagîn qet guhê xwe ne dayê û ji cem nexweş dûr dike-ve, pêşiyê xwe dUşikestî û mîna yekî ku tinaz lê bû be, hîsdike. Piştî ku di çend fargonan re derbas dibe, di dUê wî denerihetiyeke dUovanî dest pê dike: «Bi rastî jî diviya bû minmerivekî nexweş ji xew §iyar ne kfrana.» dibêje û dUîlcire. Lêsûcê min nine. Ji wan wetrê ez viya ji kêfa xwe dikim. Ew ni-zanin ku berpirsiyariya min wusa divêt... Ku ji min bawer na-kin, ez banî amfrê îstesonê bikim bUa ji wî bipirsin.

Li îstesonê, trên pênc deqan radiweste. Berîku jama sisiy-an lê dide, Podtyagîn dikeve fargona mewqiya duyemîh, U

pey wî jî kumsorê amfrê îstesonê kete hundur.Podtyagîn:- A ev efendiya ha, dibê û dest bi gotinê dUce. Li gor wî ez

ê nikari bim bilêtê ji wî bixwazim, û di ser de jî dixeyidin. EztUca dikim, ji kerema xwe re jê re bibêjin: Ca bUêtxwestinamin ji kêfê ye, an ji ber vatiniya min e?

Ji mêrikê jar re dibêje:-Efendî... Efendiyê min, ku hûn baweriya xwe bi min nayi-

nin, kerem bikin bi xwe ji amfrê îstesonê bipirsin.MêrUcê jar diricife, mîna ku mozekê pê ve dabe çavên xwe

vedike, bi ruyekî giryayî pi§ta xwe disipêre qenepê:- Hewar Xwedêyo! Min morfînheba xwe ya duduyan bi

kar anî bû û nuh xew keti bû çavên min! Lê ew dîsa... Ez ji welava dikim, ji Xwedê bitirsin!

- Fermo, hûn dikarin bi amfrê îstesonê re jî biaxifin, bipir-sin ca mafê bUêtbirîna min heye an ne?

- Êdî sebra min ne ma! Ha ji we re bilêta we! A ji we re!Ez dikarim 5 bilêtên din jî ji we re bistînim, bes ji min re ne-

66

A. P. Çêxov De were safi bike

bin asteng ku ez rihet bimirim! Ma hûn qet nexweş nakevin?Mirovên bêpêjn!

- Rêwiyekî ku unîforma le§gerî lê bû:- Ev rasterast tinazkfrin e! dibê û dixeyide. Ez di viya de

tu maneyeke din nabîhim.- Amfrê îstesonê mfrûzê xwe tfrş dike:- Dev jê berdin, dibê û bi piyê Podtyagîn digire û dikişîne.Podtyagîn mUê xwe dizivirîhe, dide pey amfrê xwe û ji far-

gonê derdUceve.Tu ti§t ji vê rewşê fahm ne dikir û xwe bi xwe weha difiki-

rî: «De were ji van mfrovan re qenciyê bike! Ji bo dUgirtin ûserwexfkirina wî, ez çûm, min amfrê îstesonê jî heta ber lingêwî anî, lê ew... Dijûnan dike.»

Istesoneke din. Trên deh deqan radiweste. Beriya jamaduduyan, Podtyagîn, U ber bufeya îstesonê rawestiyayî ûdema sode vedixwar, du ciwamêr nêzîkî wî dibin. Li ser piyêyekî unîfonna muhendîsiyê heye û K ser yê din jî qapûtekîleşgerî.

Muhendîs ji Podtyagîn re dibê:- Ca K min binêrin serokonduktor! Tevgera we ya ku K

hemberî merivekî nexweş, ew hemû kesên K wir nerihet kir.Ez Pûzîtskyê muhendîs im, ev ciwamêra jî serheng e. Ku hûntavUê bexşa xwe ji wî nexwazin, em ê gUiyê te bi hevalbendêxwe î serokê garê de bikin.

- GeK efendiyan, ez, geK efendiyan hûn...- Daxuyane ne hewce ye. Lê em viya bi we bidin zanfri ku

hûn bexşa xwe jê nexwazin, wê çaxê em ê U rêwî xwedî derke-vin.

-Baş e... ez... ez dikarim bexşa xwe jê bixwazim... Fermo...Piştî nîv saetê Podtyagîn bi fikra dîtina hevokek wusa di-

keve hundurê fargonê ku him pê dUê rêwî xwe§ bUce, him jîpê piçûk nekeve.

Deng U nexweş dUce û dibêje:- Efendiyê min, ca ji kerema xwe re bibên!

67

A. P. Çêxov De were safi bike

bin asteng ku ez rihet bimirim! Ma hûn qet nexweş nakevin?Mirovên bêpêjn!

- Rêwiyekî ku unîforma le§gerî lê bû:- Ev rasterast tinazkfrin e! dibê û dixeyide. Ez di viya de

tu maneyeke din nabîhim.- Amfrê îstesonê mfrûzê xwe tfrş dike:- Dev jê berdin, dibê û bi piyê Podtyagîn digire û dikişîne.Podtyagîn mUê xwe dizivirîhe, dide pey amfrê xwe û ji far-

gonê derdUceve.Tu ti§t ji vê rewşê fahm ne dikir û xwe bi xwe weha difiki-

rî: «De were ji van mfrovan re qenciyê bike! Ji bo dUgirtin ûserwexfkirina wî, ez çûm, min amfrê îstesonê jî heta ber lingêwî anî, lê ew... Dijûnan dike.»

Istesoneke din. Trên deh deqan radiweste. Beriya jamaduduyan, Podtyagîn, U ber bufeya îstesonê rawestiyayî ûdema sode vedixwar, du ciwamêr nêzîkî wî dibin. Li ser piyêyekî unîfonna muhendîsiyê heye û K ser yê din jî qapûtekîleşgerî.

Muhendîs ji Podtyagîn re dibê:- Ca K min binêrin serokonduktor! Tevgera we ya ku K

hemberî merivekî nexweş, ew hemû kesên K wir nerihet kir.Ez Pûzîtskyê muhendîs im, ev ciwamêra jî serheng e. Ku hûntavUê bexşa xwe ji wî nexwazin, em ê gUiyê te bi hevalbendêxwe î serokê garê de bikin.

- GeK efendiyan, ez, geK efendiyan hûn...- Daxuyane ne hewce ye. Lê em viya bi we bidin zanfri ku

hûn bexşa xwe jê nexwazin, wê çaxê em ê U rêwî xwedî derke-vin.

-Baş e... ez... ez dikarim bexşa xwe jê bixwazim... Fermo...Piştî nîv saetê Podtyagîn bi fikra dîtina hevokek wusa di-

keve hundurê fargonê ku him pê dUê rêwî xwe§ bUce, him jîpê piçûk nekeve.

Deng U nexweş dUce û dibêje:- Efendiyê min, ca ji kerema xwe re bibên!

67

A. P. Çêxov Deweresafibike

Rêwî diricife û ji ciyê xwe çeng dibe.- Çi? HU?- Min... ewk... min ê çi bigota? Ne xeyidin...Nexweş, destê xwe dide ser sîhgê xwe û bi dengekî xerikî

dinale:- Hewar... av... min morfihheba xwe ya sisiyan bi kar hanî

bû, mîna ku ez hinekî qiriya bûm, dîsa Xwedêyo, ev şUcenceew ê kengîbiqede?

- Ez... ewk... U min biborin...- Ca binêrin... Min U îstesona yekemîn daxin... Êdî sebra

min qediya. Ez... dimrim...Rêwiyan serî hUdidin:

-Ev çi rezalet e, çi bêbavî ye! Bicahimin ji vê derê! Ev qeş-meriya te ê ji te re nemîne! Bicahimin!

Podtyagîn destê xwe U ba dike, keserê ' vedide û ji fargo-nê derdikeve. Dizivire fargona xwe, bi rewşeke xişxalî diçe User masa xwe rûdine û xwe bi xwe dest bi gazinên xwe dike:«A U min û a U viya! De were qenciyê bUce, de were ji dU karbUce. Bivê nevê meriv ji hertiştî dUsar dibe û xwe dide meyxu-riyê... Ku tu nexebitî diqehfrin, tu dest bi kar dUcî dîsa dixeyi-din... Çi bikim. Qet nebe ez ji xwe re vexum!»

Podtyagfri di carekê de §û§ê dibe nîvî. Ji vir û weha êdî nevatinî, ne xebat û ne jî namûs tê bfra wî.

68

A. P. Çêxov Deweresafibike

Rêwî diricife û ji ciyê xwe çeng dibe.- Çi? HU?- Min... ewk... min ê çi bigota? Ne xeyidin...Nexweş, destê xwe dide ser sîhgê xwe û bi dengekî xerikî

dinale:- Hewar... av... min morfihheba xwe ya sisiyan bi kar hanî

bû, mîna ku ez hinekî qiriya bûm, dîsa Xwedêyo, ev şUcenceew ê kengîbiqede?

- Ez... ewk... U min biborin...- Ca binêrin... Min U îstesona yekemîn daxin... Êdî sebra

min qediya. Ez... dimrim...Rêwiyan serî hUdidin:

-Ev çi rezalet e, çi bêbavî ye! Bicahimin ji vê derê! Ev qeş-meriya te ê ji te re nemîne! Bicahimin!

Podtyagîn destê xwe U ba dike, keserê ' vedide û ji fargo-nê derdikeve. Dizivire fargona xwe, bi rewşeke xişxalî diçe User masa xwe rûdine û xwe bi xwe dest bi gazinên xwe dike:«A U min û a U viya! De were qenciyê bUce, de were ji dU karbUce. Bivê nevê meriv ji hertiştî dUsar dibe û xwe dide meyxu-riyê... Ku tu nexebitî diqehfrin, tu dest bi kar dUcî dîsa dixeyi-din... Çi bikim. Qet nebe ez ji xwe re vexum!»

Podtyagfri di carekê de §û§ê dibe nîvî. Ji vir û weha êdî nevatinî, ne xebat û ne jî namûs tê bfra wî.

68

ŞEVA BI TIRS

Gwîhê îvan Petrovîç Panîhîdîn vemirî, fitfla fanosê nizmkir û bi hilkehilk dest pê kir:

- Ji şevên 1883, şeva noelê bû. Ez ji bo ceribandina îspîrî-tîzmayê(*) heta derengî §evê U mala hevalekî xwe yê rehmetîrûnişti bûm. Dema ez vedigeriyam mala xwe, tariyeke ripûreşxwe dagirti bû ser dinê. Ez bi yarmetiya dest û lepên xwe bidijwarî dimeşiyam. Di wan çaxan de, U Moskovayê, U taxa go-ristanê, U quncUcekî tenhayê Uspeniye-na-MogUtezehê, dimala karmend Trûpov de dfrnam. Dema ez dimeşiyam rama-nên gelek giran û nexweş di serê min de diçûn û dihatin.

«Dawiya temena te nêzflc dibe... Tobe bike...»Di ceribandina îspfrîtîzmayê de, ruhê Spînoza î ku me

gazî kfri bû, gotinên ku ji me re goti bû weha bûn. Min jê tikakir ku bicarîne, tebexa çayê U min vegerand û ne tenê bi ve-

(*) îspîrîtîzma: Bewerîyek e, û li gor vê bawerîyê ruh nemir e, biruh vepêwendî dibe.

69

ŞEVA BI TIRS

Gwîhê îvan Petrovîç Panîhîdîn vemirî, fitfla fanosê nizmkir û bi hilkehilk dest pê kir:

- Ji şevên 1883, şeva noelê bû. Ez ji bo ceribandina îspîrî-tîzmayê(*) heta derengî §evê U mala hevalekî xwe yê rehmetîrûnişti bûm. Dema ez vedigeriyam mala xwe, tariyeke ripûreşxwe dagirti bû ser dinê. Ez bi yarmetiya dest û lepên xwe bidijwarî dimeşiyam. Di wan çaxan de, U Moskovayê, U taxa go-ristanê, U quncUcekî tenhayê Uspeniye-na-MogUtezehê, dimala karmend Trûpov de dfrnam. Dema ez dimeşiyam rama-nên gelek giran û nexweş di serê min de diçûn û dihatin.

«Dawiya temena te nêzflc dibe... Tobe bike...»Di ceribandina îspfrîtîzmayê de, ruhê Spînoza î ku me

gazî kfri bû, gotinên ku ji me re goti bû weha bûn. Min jê tikakir ku bicarîne, tebexa çayê U min vegerand û ne tenê bi ve-

(*) îspîrîtîzma: Bewerîyek e, û li gor vê bawerîyê ruh nemir e, biruh vepêwendî dibe.

69

A. P. Çêxov Şeva bi tirs

gerandinê ma, gotinek jî pê ve kfr û got:«îşev.» Ez baweriya xwe bi îspfrîtîzmayê naynim, bi kêma-

nî U ser ramanên mirinê fikirîn jî kêfa min direvîne. GeUefendiyan, ji destê mirinê xelasî tune. Mirin tiştekî xwezayîye. Lê dîsa jî fikirîna U ser mirinê tirsekê dixe dUê merivan.Dema ku meriv bi şeveke sar û tarî pêçandî be, dUopên bara-nê U ber çavên meriv wek harbûyî bizîze... Rêveçûna min yabêyî ku ez çav U rihberekî bixînim, tirseke wusa ruhê min da-girti bû ku bi bêjeyan nayête teswîrkirin. Min î ku tu carî ba-weriya xwe bi xurafan ne dihanî, lê dîsa j'î min newêrî bû K

paş xwe, K derûdora xwe bimeyiziya. Min digot qeyê dema ezK paş xwe bizivfrim, ez ê rastî xeyaletekî mfrinê bêm.

îvan Petrovîç Panîhîdîh keserek kûr kişand, piştî ku avvexwar, domand:

- Mîna ku hûn jî pê dizanin, ev tirsa nependî heta ku ezhilldşiyam mala Trûpov, ez derketim tebaqa pêncan, min de-riyê oda xwe vekfr, ketim hundur jî, pêsfra min berneda. Odamin ya ezeb, tarî bû. Ba, di hundurê sobê de diqfriya, U qapa-xa sobê dida mîna ku dixwest bUceve hundurê oda germ.

Bi pişirîn:«Ku baweriya min bi Spînoza hebûya, ez ê îşev di bin vê

giriyê bayê de bimframa. Lê çi be jî, ev tiştekî bi xof e!»Min kibrît vêxist... Ba mîna ku bi êrîşeke har, K ser banî

bazdida. Dewsa wîgfriyê nerm qîreqfrekê gfrti bû. Qulika de-riyê sobê jî weke ku hewar bike, dikir vizînî...

Ez fikfrîm û min got: «Di şeveke wusa de Xwedê bêmalanbihewîne!»

Lê nuha ne dema fikfrandina tiştên wusan bû. Wexta kuserê kibrîta min hêşîn hêşîn di§ewitî, min bala xwe da odaxwe. Hewar gidî... Li pêş min dfrneneke bi xof... Mixabin evêrîşa bayê xwe ne gihandi bû arê kibrîta min. Wê çaxê min êtiştek ne dîta û wê mûyên porê min jî nebûya wek şûjin. Ezqfriyam, min paşkîno çend gav ber bi derî avêtin, biecêbmayî, bi tirs û xemgîn min çavên xwe girt...

Li rasta odê tabûtek hebû.

70


gerandinê ma, gotinek jî pê ve kfr û got:«îşev.» Ez baweriya xwe bi îspfrîtîzmayê naynim, bi kêma-

nî U ser ramanên mirinê fikirîn jî kêfa min direvîne. GeUefendiyan, ji destê mirinê xelasî tune. Mirin tiştekî xwezayîye. Lê dîsa jî fikirîna U ser mirinê tirsekê dixe dUê merivan.Dema ku meriv bi şeveke sar û tarî pêçandî be, dUopên bara-nê U ber çavên meriv wek harbûyî bizîze... Rêveçûna min yabêyî ku ez çav U rihberekî bixînim, tirseke wusa ruhê min da-girti bû ku bi bêjeyan nayête teswîrkirin. Min î ku tu carî ba-weriya xwe bi xurafan ne dihanî, lê dîsa j'î min newêrî bû K

paş xwe, K derûdora xwe bimeyiziya. Min digot qeyê dema ezK paş xwe bizivfrim, ez ê rastî xeyaletekî mfrinê bêm.

îvan Petrovîç Panîhîdîh keserek kûr kişand, piştî ku avvexwar, domand:

- Mîna ku hûn jî pê dizanin, ev tirsa nependî heta ku ezhilldşiyam mala Trûpov, ez derketim tebaqa pêncan, min de-riyê oda xwe vekfr, ketim hundur jî, pêsfra min berneda. Odamin ya ezeb, tarî bû. Ba, di hundurê sobê de diqfriya, U qapa-xa sobê dida mîna ku dixwest bUceve hundurê oda germ.

Bi pişirîn:«Ku baweriya min bi Spînoza hebûya, ez ê îşev di bin vê

giriyê bayê de bimframa. Lê çi be jî, ev tiştekî bi xof e!»Min kibrît vêxist... Ba mîna ku bi êrîşeke har, K ser banî

bazdida. Dewsa wîgfriyê nerm qîreqfrekê gfrti bû. Qulika de-riyê sobê jî weke ku hewar bike, dikir vizînî...

Ez fikfrîm û min got: «Di şeveke wusa de Xwedê bêmalanbihewîne!»

Lê nuha ne dema fikfrandina tiştên wusan bû. Wexta kuserê kibrîta min hêşîn hêşîn di§ewitî, min bala xwe da odaxwe. Hewar gidî... Li pêş min dfrneneke bi xof... Mixabin evêrîşa bayê xwe ne gihandi bû arê kibrîta min. Wê çaxê min êtiştek ne dîta û wê mûyên porê min jî nebûya wek şûjin. Ezqfriyam, min paşkîno çend gav ber bi derî avêtin, biecêbmayî, bi tirs û xemgîn min çavên xwe girt...

Li rasta odê tabûtek hebû.

70


Reviya hêşîn zêde ne ajoti bû, lê min tabût baş dîti bû...Min U ser qapaxê, xaça bi pembeçarşefa ku diçirûskî û biqeytanê zêrînî dît. GeK efendiyan, tiştnê wusa hene ku bidîyinekê re di hişê meriv de bi cî dibe. Ev tabûta jî wusa bû.Min ew tenê bi qasî saniyekê dît, lê nuha hertiştên wê di bframin de ye. Tabûteke, ji bona merivek navbejn hati bû çêkirin.Ji rengê wê î pembe jî xuya bû ku ji bo keçeke ciwan hati bûçêkirin. Çarşefa giranbuhaya hevrişîm, Ung û destikên wê yêntûncîn, herweha ji herti§tên wê jî diyar bû ku ew ji bona yekedewlemend hati bû rastkirin.

Bêyî ku ez U pa§ xwe binêrim, min xwe avêt der. Ne hiş diserê min de ma bû û ne jî min dikarî bû ez U ser tiştekî bifîki-riyama. Bes min tirseke bêteswfr hîs dUcfr. Di ser dirêncekande wek birûskekê bazdam jêr. Korîdor û dfrêncek ripûreş bû,lingên min K dawa qapûtê min dipiçUcî. Çi ecêb ku ez di di-rêncekan de gêr ne bûm û min serê xwe ne şikand. Ez hîn jîecêbmayî me. Dema ku min xwe U derve dît, min bala xwe dasitûna şil ya lampê, min dest pê kfr û av U ser dUê xwe reşand.Kutekuta dUê min bû, bêhn U min diçikiya...

Ji guhdaran jinekê, fitfla fanosê lulda, xwe nêzîkê çfrokbê-jê ku didomand, kir.

Ku min di oda xwe de diz, şewat an jî kûçikekî har bidîta,ez hewqas ecêbmayî ne dimam... Ban bikupiya, dîwarina bife-lişiya, ez dîsa ecêbmayî ne dimam... Ewana bûyerên gengazbûn. Lê tabûtek bi çi awayî dUcarî bû bihata oda min? Ji ku-derê derketi bû? Tabûteke ji bo birmeteke ciwan û arîstokratçêbû bû, çawa dUcarî bû bihata oda karmendekî piçûk? Gelovala ye, an tê de laş heye? Aya ev mêvana min ya dewlemen-da ku di ciwaiya xwe de çavên xwe gfrti bû û bi celebekî ecêbû bitfrs, kî bû hati bû oda min? Sireke xemgîn!

Di serê min de fikrek çêbû:«Ku ev ne mûcîzeyek be, ji sedî sed mêrkujîye»Min nizanî bû ez çi bifikiriyama. Dema ez ne K mal bûm,

deriyê min girtî bû, şûna niftê jî, çend hevalên min yên nêzflcdizanî bûn. Ma qey ev tabûta, dostên min ne hanî bûn! Dibe

71


Reviya hêşîn zêde ne ajoti bû, lê min tabût baş dîti bû...Min U ser qapaxê, xaça bi pembeçarşefa ku diçirûskî û biqeytanê zêrînî dît. GeK efendiyan, tiştnê wusa hene ku bidîyinekê re di hişê meriv de bi cî dibe. Ev tabûta jî wusa bû.Min ew tenê bi qasî saniyekê dît, lê nuha hertiştên wê di bframin de ye. Tabûteke, ji bona merivek navbejn hati bû çêkirin.Ji rengê wê î pembe jî xuya bû ku ji bo keçeke ciwan hati bûçêkirin. Çarşefa giranbuhaya hevrişîm, Ung û destikên wê yêntûncîn, herweha ji herti§tên wê jî diyar bû ku ew ji bona yekedewlemend hati bû rastkirin.

Bêyî ku ez U pa§ xwe binêrim, min xwe avêt der. Ne hiş diserê min de ma bû û ne jî min dikarî bû ez U ser tiştekî bifîki-riyama. Bes min tirseke bêteswfr hîs dUcfr. Di ser dirêncekande wek birûskekê bazdam jêr. Korîdor û dfrêncek ripûreş bû,lingên min K dawa qapûtê min dipiçUcî. Çi ecêb ku ez di di-rêncekan de gêr ne bûm û min serê xwe ne şikand. Ez hîn jîecêbmayî me. Dema ku min xwe U derve dît, min bala xwe dasitûna şil ya lampê, min dest pê kfr û av U ser dUê xwe reşand.Kutekuta dUê min bû, bêhn U min diçikiya...

Ji guhdaran jinekê, fitfla fanosê lulda, xwe nêzîkê çfrokbê-jê ku didomand, kir.

Ku min di oda xwe de diz, şewat an jî kûçikekî har bidîta,ez hewqas ecêbmayî ne dimam... Ban bikupiya, dîwarina bife-lişiya, ez dîsa ecêbmayî ne dimam... Ewana bûyerên gengazbûn. Lê tabûtek bi çi awayî dUcarî bû bihata oda min? Ji ku-derê derketi bû? Tabûteke ji bo birmeteke ciwan û arîstokratçêbû bû, çawa dUcarî bû bihata oda karmendekî piçûk? Gelovala ye, an tê de laş heye? Aya ev mêvana min ya dewlemen-da ku di ciwaiya xwe de çavên xwe gfrti bû û bi celebekî ecêbû bitfrs, kî bû hati bû oda min? Sireke xemgîn!

Di serê min de fikrek çêbû:«Ku ev ne mûcîzeyek be, ji sedî sed mêrkujîye»Min nizanî bû ez çi bifikiriyama. Dema ez ne K mal bûm,

deriyê min girtî bû, şûna niftê jî, çend hevalên min yên nêzflcdizanî bûn. Ma qey ev tabûta, dostên min ne hanî bûn! Dibe

71


ku xeratan bi xeletî anîbûn oda min. Evjî tiştekî ber bi aqUane. Dibe ku tebeqe û oda ku dibfrinê, şaş kiri bin û anî bin odamin. Lê herkes jî dizane ku xeratên me heta pere an jî bexşjşaxwe negirin, tu carî naçin.

Ez fikfrîm ku:«Ruhina xebera mfrina min dabûn, gelo ne be ku wan ta-

bût jî peyda kfri bin?»GeU efendiyan, ez bi îspfrîtîzmayê bawer nakim û min ba-

wer jî ne kiriye. Lê rasthatinek wusa hişê feylezofekî jî tev U

hev dUce.Min di dUê xwe de got:«Ev hemê xurafe ne, ez jî wek xwendevanekî ditfrsim. Ev

ji bUî çavxeletiyekê qet tiştek nibû! Di riya malê de ez ketibûm nava ramanên wusa kûr ku û ev j'î ji ber tesfra nexweşiyamin bû. Tabûtdîyina min ne tiştekî ecêb e... Lê qeyê ev çavxe-letî ye! Ma wekî din ew ê bikare be çi be?»

Baranê bê rawestîn U ruyê min dixist. Ba jî bi hêrs, bidawa qapût û bi kolozê min keti bû. Ez him qefiK bûm, him jîtayekî zuwa di min de ne ma bû. Diviya bû ez biçûyama dere-kê, lê bi kuderê de? Ku ez vegeriyama malê, ez ê dîsa rastî ta-bûtê bihatama, ev rasthatina j'î tiştekî bêtehmûl bû. Dema Uderûdora min tu aferîdek nebe, tu dengê benîademekî neyêbîhistin, wê çaxê bi tena serê xwe bi tabûtekê re mayina min,dikarî bû bibûya sedema çelqbûyina serê min. Li kuçê, di binvê barana ku mîna ji dewlê birije û di sermayê de rawestin jîne mfrnkûn bû.

Min da ser hev û da ber hev, min bfryar xwe da ku ez bi-çim K mala hevalê xwe î Upokoyev î -mîna ku hûn jî dizanin-xwe kuşti bû, razêm. Ew di pansiyona Kiladbîşçenskiyê tacfrêku di kolana Mertvoy de bû, dima.

îvan Petrovîç Panfliîdîn dUopên xwîdana sar yên ku K serruyê xwe î vemfrî peyda bû bûn, paqij kir, bêhn veda û do-mand:

- Min hevalê xwe di mal de ne dît. Dema ji lêdana derîmin fahm kfr ku ew ne U mal e, min sedera ser dêrî sax kir,

72


ku xeratan bi xeletî anîbûn oda min. Evjî tiştekî ber bi aqUane. Dibe ku tebeqe û oda ku dibfrinê, şaş kiri bin û anî bin odamin. Lê herkes jî dizane ku xeratên me heta pere an jî bexşjşaxwe negirin, tu carî naçin.

Ez fikfrîm ku:«Ruhina xebera mfrina min dabûn, gelo ne be ku wan ta-

bût jî peyda kfri bin?»GeU efendiyan, ez bi îspfrîtîzmayê bawer nakim û min ba-

wer jî ne kiriye. Lê rasthatinek wusa hişê feylezofekî jî tev U

hev dUce.Min di dUê xwe de got:«Ev hemê xurafe ne, ez jî wek xwendevanekî ditfrsim. Ev

ji bUî çavxeletiyekê qet tiştek nibû! Di riya malê de ez ketibûm nava ramanên wusa kûr ku û ev j'î ji ber tesfra nexweşiyamin bû. Tabûtdîyina min ne tiştekî ecêb e... Lê qeyê ev çavxe-letî ye! Ma wekî din ew ê bikare be çi be?»

Baranê bê rawestîn U ruyê min dixist. Ba jî bi hêrs, bidawa qapût û bi kolozê min keti bû. Ez him qefiK bûm, him jîtayekî zuwa di min de ne ma bû. Diviya bû ez biçûyama dere-kê, lê bi kuderê de? Ku ez vegeriyama malê, ez ê dîsa rastî ta-bûtê bihatama, ev rasthatina j'î tiştekî bêtehmûl bû. Dema Uderûdora min tu aferîdek nebe, tu dengê benîademekî neyêbîhistin, wê çaxê bi tena serê xwe bi tabûtekê re mayina min,dikarî bû bibûya sedema çelqbûyina serê min. Li kuçê, di binvê barana ku mîna ji dewlê birije û di sermayê de rawestin jîne mfrnkûn bû.

Min da ser hev û da ber hev, min bfryar xwe da ku ez bi-çim K mala hevalê xwe î Upokoyev î -mîna ku hûn jî dizanin-xwe kuşti bû, razêm. Ew di pansiyona Kiladbîşçenskiyê tacfrêku di kolana Mertvoy de bû, dima.

îvan Petrovîç Panfliîdîn dUopên xwîdana sar yên ku K serruyê xwe î vemfrî peyda bû bûn, paqij kir, bêhn veda û do-mand:

- Min hevalê xwe di mal de ne dît. Dema ji lêdana derîmin fahm kfr ku ew ne U mal e, min sedera ser dêrî sax kir,

72


min nifte girt, derî vekfr û ez ketim hundur. Min qapûtê xwe îşU denrist û avêt erdê, di tariyê de bi yarmetiya destan minsedir dît. Ji bona bêhngfrtinê ez rûniştim. Hundurê odê tarîbû...

Ba di berbayê pencerê re xemgîn xemgîn dikfr vizinî. Çir-çirikek ji dereke sobê bi dengê xwe î monoton ve, ew sitranaxwe ya bêser û bêbinî dixwend. Jamên dêra Kremlîn ji bonaayîna sibeha noelê lê didan. Min bi lez û bez kibrîtek vêxist.Lê ronahiya kibrîtê ez ji ramanên tarî xelas ne kirim, bUakîsxof û tirseke mezin girt ser min... Qîriyam, heziyam, wek dî-nekî min xwe ji odê havêt der.

Wek di oda xwe de, min tabûtek di oda hevalê xwe de jîdîtibû.

Tabûta hevalê min, du cara ji tabûta min mezintir bû. Çar-şefa wê ya bi rengê qehweyî ew xemgîntfr raber dida. Çawahati bû vfr? Bê guman ev êdî çavxeletiyek bû... Ma qeyê U herodeyekê jî tabûtek ne dibû! Wusa xuya bû ku ev ji tesfra nex-weşiya min bû. Ev xuyanekek bû. Ku nuha ez biçûyama kude-rê, min ê U pêş xwe xaniyekî bi xofa mfrinê bidîta. Mana vê eve ku, ez ê dîn bibûma û nexweşiyeke wek «Tabûtomanî» bimin girti bû. Ne hewce bû ku ez dûr û dfrêj U sedema dînbû-na xwe bigeriyama. Di ceribandina îspfrîtîzmayê de bfranînagotinên Spînoza têr dikfr...

Ez bi xof fikirîm û min got:«Ez dîn dibim!» Û min serê xwe kir nava lepên xwe. «Ya

Xwedê! Nuha ez çi bUcim?»Mejiyê min dizonqiya, çpg U min sist dibûn... Weke ku ji

dewlê bfrije, baran dibarî. Tesfra bayê xwe dida hestiyê min.Ne qapût û ne jî kolozê min U min bû. Ji bona anîna qapût ûkolozê xwe, çûyina min ya heta pansiyonê jî bêkês bû. Dûrîfrada min bû... Tirsê ez di nava lepên xwe yên sar de hişkffrîgfrti bûm. Mûyên serê min bû bûn wek şûjin, dUopên xwîdanasar ji ruyên min dihatin xwarê. Gerçî min bawer dUcfr ku evxuyanekek bû.

îvan Petrovîç Panîhîdîn domand û got:

73


min nifte girt, derî vekfr û ez ketim hundur. Min qapûtê xwe îşU denrist û avêt erdê, di tariyê de bi yarmetiya destan minsedir dît. Ji bona bêhngfrtinê ez rûniştim. Hundurê odê tarîbû...

Ba di berbayê pencerê re xemgîn xemgîn dikfr vizinî. Çir-çirikek ji dereke sobê bi dengê xwe î monoton ve, ew sitranaxwe ya bêser û bêbinî dixwend. Jamên dêra Kremlîn ji bonaayîna sibeha noelê lê didan. Min bi lez û bez kibrîtek vêxist.Lê ronahiya kibrîtê ez ji ramanên tarî xelas ne kirim, bUakîsxof û tirseke mezin girt ser min... Qîriyam, heziyam, wek dî-nekî min xwe ji odê havêt der.

Wek di oda xwe de, min tabûtek di oda hevalê xwe de jîdîtibû.

Tabûta hevalê min, du cara ji tabûta min mezintir bû. Çar-şefa wê ya bi rengê qehweyî ew xemgîntfr raber dida. Çawahati bû vfr? Bê guman ev êdî çavxeletiyek bû... Ma qeyê U herodeyekê jî tabûtek ne dibû! Wusa xuya bû ku ev ji tesfra nex-weşiya min bû. Ev xuyanekek bû. Ku nuha ez biçûyama kude-rê, min ê U pêş xwe xaniyekî bi xofa mfrinê bidîta. Mana vê eve ku, ez ê dîn bibûma û nexweşiyeke wek «Tabûtomanî» bimin girti bû. Ne hewce bû ku ez dûr û dfrêj U sedema dînbû-na xwe bigeriyama. Di ceribandina îspfrîtîzmayê de bfranînagotinên Spînoza têr dikfr...

Ez bi xof fikirîm û min got:«Ez dîn dibim!» Û min serê xwe kir nava lepên xwe. «Ya

Xwedê! Nuha ez çi bUcim?»Mejiyê min dizonqiya, çpg U min sist dibûn... Weke ku ji

dewlê bfrije, baran dibarî. Tesfra bayê xwe dida hestiyê min.Ne qapût û ne jî kolozê min U min bû. Ji bona anîna qapût ûkolozê xwe, çûyina min ya heta pansiyonê jî bêkês bû. Dûrîfrada min bû... Tirsê ez di nava lepên xwe yên sar de hişkffrîgfrti bûm. Mûyên serê min bû bûn wek şûjin, dUopên xwîdanasar ji ruyên min dihatin xwarê. Gerçî min bawer dUcfr ku evxuyanekek bû.

îvan Petrovîç Panîhîdîn domand û got:

73


- Diviya bû min çi bikira? HindUc ma bû ku min hişê xwewenda bikira. Xetera sermagfrtinê jî hebû. Ji xêra Xwedê re,hinekî dûrî kolana Mertvoy, mala hevalê min î ku tib xelaskfri bû -doktor Pogostov di wê şeva ceribandina îspfrîtîzmayêde bi me re bû- hat bfra min. Ji bo ku biçim wfr, min lezand...Pogostov wê çaxê hîn bi keça tacfrê dewlemend re ne zewucîbû. Di xaniyê Kladbîşçeskiyê karmend de, di tebaqa pêncandedima.

Qeyê di qedera min de hebû ku §Ucencên nû ê di mala Po-gosto de jî bihata serê min. Di derketina tebeqa pêncan de,min xfrecireke bi xof bihîst. Yekî U jor bi Ungên xwe dengderdbrist, U deriyan diqeUbî û bazdida.

Min bihîst ku yekîbi dengekî dUşewat digot:- Zû were vfra! Were vfr xulam!Piştî saniyekî jî min dît ku şiklekî bi qapût û bi kolozekî

pelixî bi dfrêncekan ve baz dida û dadiket xwarê...Min hevalê xwe yê Pogostov nas kir û got:- Pogostov! Ma hûn in? Çi ye?Dema Pogostov hate cem min û sekinî, bi destên xwe yên

ku dicirifî, bi destê min gfrt. Rûçikê wî vemfrî bû. Bi dijwarîbêhn vedida û her diricifî. Çavên wî bêmane K vfr û wir do§dibû, sîhgê wî radibû û dadiket...

Bi dengekî nîvçe pfrsî:- Ma hûn in, îvan Petrovîç? Ca raweste, bi rastî jî hûn in?

Mîna mfriyên ku ji gornê derketî be, ruyê we vemiriye... Nebe ku hûn xuyanek bm. Hewar Xwedêyo! Hûn bi xof in... Lêçi bi we hatiye? Wecê we reng avêtiye!

- Oxx, ezîzê min, îcazê bidin ku ez weha bêhnekê berdim.Ku ev çavxeletiyek nebe û bi rastî jî hûn bin, bi dîyina we, ezkêfxweş bûm. Nalet U ceribandina îspfrîtîzmayê bê... Serêmin wusa tev U hev kir ku, tu dizanî bê ez nuha çûm malê,min çi dît?... Tabût!

Min nikarî bû bi guhên xwe bawer bikira, min jê xwest kubicarîne.

Doktor bêmecal U ser dirêncekan rûnişt û got:

74


- Diviya bû min çi bikira? HindUc ma bû ku min hişê xwewenda bikira. Xetera sermagfrtinê jî hebû. Ji xêra Xwedê re,hinekî dûrî kolana Mertvoy, mala hevalê min î ku tib xelaskfri bû -doktor Pogostov di wê şeva ceribandina îspfrîtîzmayêde bi me re bû- hat bfra min. Ji bo ku biçim wfr, min lezand...Pogostov wê çaxê hîn bi keça tacfrê dewlemend re ne zewucîbû. Di xaniyê Kladbîşçeskiyê karmend de, di tebaqa pêncandedima.

Qeyê di qedera min de hebû ku §Ucencên nû ê di mala Po-gosto de jî bihata serê min. Di derketina tebeqa pêncan de,min xfrecireke bi xof bihîst. Yekî U jor bi Ungên xwe dengderdbrist, U deriyan diqeUbî û bazdida.

Min bihîst ku yekîbi dengekî dUşewat digot:- Zû were vfra! Were vfr xulam!Piştî saniyekî jî min dît ku şiklekî bi qapût û bi kolozekî

pelixî bi dfrêncekan ve baz dida û dadiket xwarê...Min hevalê xwe yê Pogostov nas kir û got:- Pogostov! Ma hûn in? Çi ye?Dema Pogostov hate cem min û sekinî, bi destên xwe yên

ku dicirifî, bi destê min gfrt. Rûçikê wî vemfrî bû. Bi dijwarîbêhn vedida û her diricifî. Çavên wî bêmane K vfr û wir do§dibû, sîhgê wî radibû û dadiket...

Bi dengekî nîvçe pfrsî:- Ma hûn in, îvan Petrovîç? Ca raweste, bi rastî jî hûn in?

Mîna mfriyên ku ji gornê derketî be, ruyê we vemiriye... Nebe ku hûn xuyanek bm. Hewar Xwedêyo! Hûn bi xof in... Lêçi bi we hatiye? Wecê we reng avêtiye!

- Oxx, ezîzê min, îcazê bidin ku ez weha bêhnekê berdim.Ku ev çavxeletiyek nebe û bi rastî jî hûn bin, bi dîyina we, ezkêfxweş bûm. Nalet U ceribandina îspfrîtîzmayê bê... Serêmin wusa tev U hev kir ku, tu dizanî bê ez nuha çûm malê,min çi dît?... Tabût!

Min nikarî bû bi guhên xwe bawer bikira, min jê xwest kubicarîne.

Doktor bêmecal U ser dirêncekan rûnişt û got:

74


- Belê tabût, bim jî tabûteke rastîn. Ez ne merivekî tfrso-nek im, lê piştî ceribandina îspfrîtîzmayê, ku şeytan jî di odaxwe de U tabûtekê biqeUbe, wê bitirse!

Zimanê min U hev geriya, lalikî bûm û min jî ji doktor retabûtên ku min dîti bûn, got.

Me herduyan jî çavên xwe wusa vekir, mîna ku ji kortUcênxwe derkevin, bi qasî deqîqeyekê me devjUiev U ruyên hevyên mitûmat meyizî. Dûre jî ji bo ku em têbigêhin ku ev xuya-nek e an ne, me dest pê kir û di hevdu de qurincand.

Doktor:- Herweha ku em herdu jî nerihet bûbin, diyar e, em ne di

xewê de ne û em xewnê jî nabînin. Wê çaxê tabûta min û ewherdu tabûtên te ne çavxeletî ne, ev tiştên rastîn in. Baş e he-val, em ê nuha çi bikin?

Bi qasî saetekê em K ser dirêncekan rawestiyan, em K sercUşêwirîn. Pi§tî ku em gelekî jî qefilîn, me biryar girt ku emtfrsa dUê xwe bavêjin aKyekî, ban xulêm bUcin û bi wî re biçinoda doktor. Me wusa jî kfr. Dema em ketin hundur, me findvêxist. Bi rastî jî me tabûteke bi çarşefeke spî, bi rêşî û guU-kên zêrînî dît. Xulam bi baweriyek jidUî xaç denrist.

Doktorê gwînvemfrî hemû canê wî dUerizî, got:- Ca em lê binêrin, em ê nuha têbigêhin bê tabût vala ye,

an yek tê de heye?Piştî rawestinek dirêj doktor xwar bû, ji ber tirs û rawestê,

diranên xwe bi hev de şidand û qapaxa tabûtê vekir. Me he-mûyan bala xwe da hundurê tabûtê û...

Tabût vala bû...Di nava tabûtê de mirî tune bû. Lê me U wir nameyek

weha dît:«Pogostovê delal! Tu dizanî ku karên xezûrê min baş

naçe. Heta qfrUcê ketiye nava deynan. Sibê dusibê ew ê ji bohecizkfrina malê wî werin. Ev jî him mala wî û him jî malamin xerab dike û wê namûsa me bixe nava Ungan. Ji xwe jibona min ti§tê herî giring jî ev e. Do êvarê di civîna malbatêde, me bfryar girt ku em hemû tiştên xwe yên gfranbuha yên

75


- Belê tabût, bim jî tabûteke rastîn. Ez ne merivekî tfrso-nek im, lê piştî ceribandina îspfrîtîzmayê, ku şeytan jî di odaxwe de U tabûtekê biqeUbe, wê bitirse!

Zimanê min U hev geriya, lalikî bûm û min jî ji doktor retabûtên ku min dîti bûn, got.

Me herduyan jî çavên xwe wusa vekir, mîna ku ji kortUcênxwe derkevin, bi qasî deqîqeyekê me devjUiev U ruyên hevyên mitûmat meyizî. Dûre jî ji bo ku em têbigêhin ku ev xuya-nek e an ne, me dest pê kir û di hevdu de qurincand.

Doktor:- Herweha ku em herdu jî nerihet bûbin, diyar e, em ne di

xewê de ne û em xewnê jî nabînin. Wê çaxê tabûta min û ewherdu tabûtên te ne çavxeletî ne, ev tiştên rastîn in. Baş e he-val, em ê nuha çi bikin?

Bi qasî saetekê em K ser dirêncekan rawestiyan, em K sercUşêwirîn. Pi§tî ku em gelekî jî qefilîn, me biryar girt ku emtfrsa dUê xwe bavêjin aKyekî, ban xulêm bUcin û bi wî re biçinoda doktor. Me wusa jî kfr. Dema em ketin hundur, me findvêxist. Bi rastî jî me tabûteke bi çarşefeke spî, bi rêşî û guU-kên zêrînî dît. Xulam bi baweriyek jidUî xaç denrist.

Doktorê gwînvemfrî hemû canê wî dUerizî, got:- Ca em lê binêrin, em ê nuha têbigêhin bê tabût vala ye,

an yek tê de heye?Piştî rawestinek dirêj doktor xwar bû, ji ber tirs û rawestê,

diranên xwe bi hev de şidand û qapaxa tabûtê vekir. Me he-mûyan bala xwe da hundurê tabûtê û...

Tabût vala bû...Di nava tabûtê de mirî tune bû. Lê me U wir nameyek

weha dît:«Pogostovê delal! Tu dizanî ku karên xezûrê min baş

naçe. Heta qfrUcê ketiye nava deynan. Sibê dusibê ew ê ji bohecizkfrina malê wî werin. Ev jî him mala wî û him jî malamin xerab dike û wê namûsa me bixe nava Ungan. Ji xwe jibona min ti§tê herî giring jî ev e. Do êvarê di civîna malbatêde, me bfryar girt ku em hemû tiştên xwe yên gfranbuha yên

75


ku hene, veşêrin. Lewra hebûna xezûrê min, tenê tabût in.(Mîna ku tu jî dizanî, xezûrê min xeratekî bi nav û deng î ba-jarê me bû.) Me biryar da ku em tabûtên xweşiktir veşêrin.Ez, te wek dostekî dihesibînim. Alflcariya min bUce, mal û şe-refa me biparêze!... ez bawer frn ku tu ê alflcariya veşartinamalên me bikî, lewra ez vê tabûtê ji te re dişînim. Alîkariyanas û dostan nebe em ê perîşan bibin. Tabût, ê di mala te deji hefteyekî zêdetir nemîne. Ji ber vê yekê jî tu ê vê daxwazamin bi cî bfriî. Min ji her dostên xwe yên nêzflc re tabûtekşand. Baweriya min bi ciwamêrî û xanuwadeyiya wan heye.Hevalê te îvan Çelûstîn.»

Ji ber vê yekê qasî sê mehan ez bi xwe, ji ber nexweşiyênesebî ketim nexweşxanê. Hevalê min î ku zavayê xerat bû,hfrn şerefa xwe, him jî mal û mUkê xwe xelas kir. Nuha jî di-kanek defna mfriyan vekiriye, kêl û kevfrên mekan û berselancUfroşe. Di van rojan de karê wî baş naçe. Nuha dema ez di-kevim oda xwe, tirs dUceve nava dUê min ku U ber sedira xwe,ez bersal an meşfenekî bibînim.

76


ku hene, veşêrin. Lewra hebûna xezûrê min, tenê tabût in.(Mîna ku tu jî dizanî, xezûrê min xeratekî bi nav û deng î ba-jarê me bû.) Me biryar da ku em tabûtên xweşiktir veşêrin.Ez, te wek dostekî dihesibînim. Alflcariya min bUce, mal û şe-refa me biparêze!... ez bawer frn ku tu ê alflcariya veşartinamalên me bikî, lewra ez vê tabûtê ji te re dişînim. Alîkariyanas û dostan nebe em ê perîşan bibin. Tabût, ê di mala te deji hefteyekî zêdetir nemîne. Ji ber vê yekê jî tu ê vê daxwazamin bi cî bfriî. Min ji her dostên xwe yên nêzflc re tabûtekşand. Baweriya min bi ciwamêrî û xanuwadeyiya wan heye.Hevalê te îvan Çelûstîn.»

Ji ber vê yekê qasî sê mehan ez bi xwe, ji ber nexweşiyênesebî ketim nexweşxanê. Hevalê min î ku zavayê xerat bû,hfrn şerefa xwe, him jî mal û mUkê xwe xelas kir. Nuha jî di-kanek defna mfriyan vekiriye, kêl û kevfrên mekan û berselancUfroşe. Di van rojan de karê wî baş naçe. Nuha dema ez di-kevim oda xwe, tirs dUceve nava dUê min ku U ber sedira xwe,ez bersal an meşfenekî bibînim.

76

MÊRIKÊ BEXTIYAR

Ji îstesona «Bologoye» ya dagêra rêhesina Nflcolayev,postetrên bi rê dikeve. Li ser fargona dereca duduyan «Cixa-re tê vexwarin» nivisandîye û pênc rêwî tê de dihênijin. Hînanû nanê xwe xwarine û naha jî serê xwe sipartine qenepeyanû dixwazin bixewin. Bêdengîye.

Ji nişka ve derî vedibe û merivekî bejndfrêj î mîna misase-kê,dUceve hundur. Fotêrekî soravî U serê wî, paltoyekî nola yênûçenîgarên di operet û romanên Jul Vern de, U navpiyê wîye.

Li rasta fargonê rawestiyaye, bêhnê vedide, çavên xwe bihev de dişidîne, dûr û dirêj U qenepeyan dinêhfre û xwe bixwe dibêje:

- Na, û ne ev e jî! Wey Xwedê xezeba xwe bideyê! Ev çiteba ye? Na, vfr jî nine.

Ji rêwîyan yek, piştî ku bi bal lê dinêhire, bi kêf diqfre:- îvan Alekseyîç! Hûn û van derina?îvan Alekseyîçê ku mîna misas, divenciqe, bi mitûmatî U

rêwî dinêre, piştî ku wî dinase, bi kêfxweşî destên xwe di hev

77

MÊRIKÊ BEXTIYAR

Ji îstesona «Bologoye» ya dagêra rêhesina Nflcolayev,postetrên bi rê dikeve. Li ser fargona dereca duduyan «Cixa-re tê vexwarin» nivisandîye û pênc rêwî tê de dihênijin. Hînanû nanê xwe xwarine û naha jî serê xwe sipartine qenepeyanû dixwazin bixewin. Bêdengîye.

Ji nişka ve derî vedibe û merivekî bejndfrêj î mîna misase-kê,dUceve hundur. Fotêrekî soravî U serê wî, paltoyekî nola yênûçenîgarên di operet û romanên Jul Vern de, U navpiyê wîye.

Li rasta fargonê rawestiyaye, bêhnê vedide, çavên xwe bihev de dişidîne, dûr û dirêj U qenepeyan dinêhfre û xwe bixwe dibêje:

- Na, û ne ev e jî! Wey Xwedê xezeba xwe bideyê! Ev çiteba ye? Na, vfr jî nine.

Ji rêwîyan yek, piştî ku bi bal lê dinêhire, bi kêf diqfre:- îvan Alekseyîç! Hûn û van derina?îvan Alekseyîçê ku mîna misas, divenciqe, bi mitûmatî U

rêwî dinêre, piştî ku wî dinase, bi kêfxweşî destên xwe di hev

77

A. P. Çêxov Mêrikê bexayar

re dide û dibêje:- Wey! Pyotr Pyotrovîç! Ev ji kengî ve ye ku me hevdu ne

dîtiye! Min nizani bû ku hûn di vê trênê de ne.- Hûn Çawa nin?- Bi Xwedê... a wusa, lê ero min fargona xwe wenda kfriye

û naha jî ez dikim nakim, nikarim bibînim. Ez çi merivekî gêjfrn! Kesek tune ku min bide ber çpyan!

îvan Alekseyîçê ku mîna misas dfrêj, U ciyê xwe U ba dibeû bi pişirîn didomîne:

- De qeyê tiştên weha jî dibin! Piştî jama duduyan, ji bovexwarina konyakê ez ji trênê daketi bûm û min vexwar. Jixwe îstesona piştî viya hêj gelekî dûr e, ma ez piyalek din jîvexwum ew ê çi bibe? Heta ku ez fikfrîm û min vexwar, jamasisiyan lêket... fena dînekî, ez bazdam û min xwe havête far-gonekê. De ka naha rast bibêje, ez bi gorê; ma ez ne ehmeqim, lê ez çi me?

Pyotr Pyotrovîç dipirse:- Lê ez dinêhirim ku kêfa we U cî ye. Kerem bikin, dani-

Na... na... ez ê biçim U fargona xwe bigerim! Bi xatirê§in!

we!- Tarî ne bi xêr e, dibe ku hûn ji sahanekê de gêrî xwarê

bibin. Naha rûnin, kengî ku em gihîştin îstesonê, hûn ê K far-gona xwe bigerin û bibînin. Danişin!

îvan Alekseyîç keserekê vedide, derbasî pêş Pyotr Pyot-rovîç dibe û bê dU rûdine. Diyar bû ku hêj bi hêrs bû. Lewramîna ku U ser dirikan rûniştî be, tewatî ne diketê û her dUi-viya.

Pyotr Pyotrovîç dipfrse:- Hûn bi kuderê de diçin?- Ez? De... ez diçfrn ah, bi ciyekîbêser û bêber de... TevU-

heviyeke wusa di serê min de heye ku, ez jî nizanim bê ez bikuderê de diçim. Felekê daye pêşiya min û ez jî diçim ah. Ha,ha, ha... Ma hûn tew rastî ehmeqên bextiyar hatine, birako?Lê na, ku hûn rast ne hati bin, a fermo ji we re binêrin! Aniha

78

A. P. Çêxov Mêrikê bexayar

re dide û dibêje:- Wey! Pyotr Pyotrovîç! Ev ji kengî ve ye ku me hevdu ne

dîtiye! Min nizani bû ku hûn di vê trênê de ne.- Hûn Çawa nin?- Bi Xwedê... a wusa, lê ero min fargona xwe wenda kfriye

û naha jî ez dikim nakim, nikarim bibînim. Ez çi merivekî gêjfrn! Kesek tune ku min bide ber çpyan!

îvan Alekseyîçê ku mîna misas dfrêj, U ciyê xwe U ba dibeû bi pişirîn didomîne:

- De qeyê tiştên weha jî dibin! Piştî jama duduyan, ji bovexwarina konyakê ez ji trênê daketi bûm û min vexwar. Jixwe îstesona piştî viya hêj gelekî dûr e, ma ez piyalek din jîvexwum ew ê çi bibe? Heta ku ez fikfrîm û min vexwar, jamasisiyan lêket... fena dînekî, ez bazdam û min xwe havête far-gonekê. De ka naha rast bibêje, ez bi gorê; ma ez ne ehmeqim, lê ez çi me?

Pyotr Pyotrovîç dipirse:- Lê ez dinêhirim ku kêfa we U cî ye. Kerem bikin, dani-

Na... na... ez ê biçim U fargona xwe bigerim! Bi xatirê§in!

we!- Tarî ne bi xêr e, dibe ku hûn ji sahanekê de gêrî xwarê

bibin. Naha rûnin, kengî ku em gihîştin îstesonê, hûn ê K far-gona xwe bigerin û bibînin. Danişin!

îvan Alekseyîç keserekê vedide, derbasî pêş Pyotr Pyot-rovîç dibe û bê dU rûdine. Diyar bû ku hêj bi hêrs bû. Lewramîna ku U ser dirikan rûniştî be, tewatî ne diketê û her dUi-viya.

Pyotr Pyotrovîç dipfrse:- Hûn bi kuderê de diçin?- Ez? De... ez diçfrn ah, bi ciyekîbêser û bêber de... TevU-

heviyeke wusa di serê min de heye ku, ez jî nizanim bê ez bikuderê de diçim. Felekê daye pêşiya min û ez jî diçim ah. Ha,ha, ha... Ma hûn tew rastî ehmeqên bextiyar hatine, birako?Lê na, ku hûn rast ne hati bin, a fermo ji we re binêrin! Aniha

78

A. P. Çêxov Mêrikê bextiyar

merivekî herî bextiyar U pêş we ye! Belê! Ma tew ji ruyê minjî ne xuyaye?

- Ango, xuyaye hûn... piçekî.- Wê çaxê divê rûçUcê min ehmeqane bixuye! Lê mixabin

U pêş min neynUc tuneye ku min carekê U tûka xwe binêriya!Ez wusa riizanim ku xoşewîstê min; her ku diçe ez kêmaqUdibim. Bi şeref! Ha, ha, ha... Ma hûn dizanin? Ez derketimegera mehunguviyê. Ku ez ne bêhi§ layê bêhişa me, lê ez çime?

- Hûn? $la hûn zewucîn?- îro, berxê min, fro! Pi§tî ku em ji dêrê jî derketin, me

rasterast xwe havête trênê.Pfrozbahî û pirsên mîna hertim dest pê dUce.Pyotr Pyotrovîç bi ken dibêje:- Ca binêre... We tewş ewqas xwe ne xemUandiye.- Belê, ji bo ku bêtir helbestvane bibe, min lewante jî di

xwe da. Ez gelekî dUpekîn im. Ne derdekî min û ne jî fikrekemin heye, lê bes weha... Pêjneke seyr... Ji bo katkfrinê ez ni-karim peyvan bibînim...Ez bextiyarî bibêjim, ez jî nizanimku?... Ji bûyina min heta fro, min tew xwe wusa hîs ne kiri bû!

îvan Alekseyîç çavên xwe dide hev, serê xwe dihejîne ûdidomîne:

- Ez gelekî bextiyar im. Ca carekê hûn bifikirin. Ez ênaha biçfrn fargona xwe. Li wir, U ser qenepê, U ber pencerêyeke ku bi her tiştên xwe bi min ve girêdayî, rûni§tiye. WusakejUcî, pozpiçûk... tUiyên wê hûrUc... ruhika min! Horîya min!Şêrîha min! Kezeba min! Lê tew lingên wê! Xwedêyo! Demaku ez dibêjim ling, bUa ev pêtikên me neyên bfra we; ew wehahûrikî, wek wersfrekî tiştekî fena xewnê ne! DUê meriv di-bijiyê ku wan bixwe! Lê ez dizanim ku hûn tiştekî jî jê fahmnakin! Lewra hûn materyaKst in! Hûn ê tavUê dest bi vejinînêbikin û vfr de û wfr de bibêjin. Hûn ezebên bê ruh in û hew!Ku hûn bizewucin, hûn ê min bînin bfra xwe û bibêjin: «Kî di-zane aniha îvan Alekseyîç U kuderê ye?» Belê, ez ê bi qasekîdin biçim fargona xwe. Li wir, bê tewatî U bende min in... bi

79


merivekî herî bextiyar U pêş we ye! Belê! Ma tew ji ruyê minjî ne xuyaye?

- Ango, xuyaye hûn... piçekî.- Wê çaxê divê rûçUcê min ehmeqane bixuye! Lê mixabin

U pêş min neynUc tuneye ku min carekê U tûka xwe binêriya!Ez wusa riizanim ku xoşewîstê min; her ku diçe ez kêmaqUdibim. Bi şeref! Ha, ha, ha... Ma hûn dizanin? Ez derketimegera mehunguviyê. Ku ez ne bêhi§ layê bêhişa me, lê ez çime?

- Hûn? $la hûn zewucîn?- îro, berxê min, fro! Pi§tî ku em ji dêrê jî derketin, me

rasterast xwe havête trênê.Pfrozbahî û pirsên mîna hertim dest pê dUce.Pyotr Pyotrovîç bi ken dibêje:- Ca binêre... We tewş ewqas xwe ne xemUandiye.- Belê, ji bo ku bêtir helbestvane bibe, min lewante jî di

xwe da. Ez gelekî dUpekîn im. Ne derdekî min û ne jî fikrekemin heye, lê bes weha... Pêjneke seyr... Ji bo katkfrinê ez ni-karim peyvan bibînim...Ez bextiyarî bibêjim, ez jî nizanimku?... Ji bûyina min heta fro, min tew xwe wusa hîs ne kiri bû!

îvan Alekseyîç çavên xwe dide hev, serê xwe dihejîne ûdidomîne:

- Ez gelekî bextiyar im. Ca carekê hûn bifikirin. Ez ênaha biçfrn fargona xwe. Li wir, U ser qenepê, U ber pencerêyeke ku bi her tiştên xwe bi min ve girêdayî, rûni§tiye. WusakejUcî, pozpiçûk... tUiyên wê hûrUc... ruhika min! Horîya min!Şêrîha min! Kezeba min! Lê tew lingên wê! Xwedêyo! Demaku ez dibêjim ling, bUa ev pêtikên me neyên bfra we; ew wehahûrikî, wek wersfrekî tiştekî fena xewnê ne! DUê meriv di-bijiyê ku wan bixwe! Lê ez dizanim ku hûn tiştekî jî jê fahmnakin! Lewra hûn materyaKst in! Hûn ê tavUê dest bi vejinînêbikin û vfr de û wfr de bibêjin. Hûn ezebên bê ruh in û hew!Ku hûn bizewucin, hûn ê min bînin bfra xwe û bibêjin: «Kî di-zane aniha îvan Alekseyîç U kuderê ye?» Belê, ez ê bi qasekîdin biçim fargona xwe. Li wir, bê tewatî U bende min in... bi

79


kêfxweşî dibêjin ew ê aniha were... Serçavekî bi pişfrîh ew êbergitî min were. Ez ê rûnim, bi herdu tiUyên xwe wê argûşkapiçûk weha bigirêm.

îvan Alekseyîç serê xwe ji jêr ber bi jor dihejîne û bi den-gekî pir bextiyar dikene.

- Dûre serê xwe didî ser mUê wê, destê xwe U nava wê di-piçikînî. Derûdora we bêdeng e... wek helbestekê, nîvtarî. Ax,di wê gavê de min ê hemî dinê hemêz bikira. Pyotr Pyotrovîç,ka hûn bihêlin ez we hemêz bikim.

- Lê qeyê, wey!Herdu hevalbend di nav kenên rêwiyan de U hev dipiçikin

û bextiyarê nûzewucî gotinên xwe didomîne:- Û dûre jî, ji bo ku tu beradayiya xwe zêdetir bUcî, an jî

herwekî ku di romanan de tê nivisandin; ji hUavêtina pêjnênhelbestvaniyê tu ê biçî bufeyê û du sê piyalan bi ser xwe debikî. Wê çaxê di dU û serê merivan de tiştên wusa dibin kumeriv nikare vana di çfrokan de jî peyda bUce. Ez merivekîpiçûk, hîç û pûç im. Lê ez tu astengiyekê U pêş xwe nabînim...Bi hebûna xwe ez dUcarim tevayiya dmê hemêz bikim!

Rêwî jî K nûzewuciyê serxweş û bextiyar dinêrin, §ayî ûpesnê wî parve dikin û êdî naxwazin rakevin. Pi§tî gavekî,ji dêla guhdarekî ve pênc guhdar U dor îvan Alekseyîç duxuy-in. îvan Alekseyîç mîna ku U ser kuna mîroyan rûnişti be, xwedUivîne, şprgermiyê U dora xwe direşîne, piyên xwe U ba dikeû her dipeyive. Her ku ew xwe pê ve berdide, biqîna rêwiyanjî zêde dibe.

îvan Alekseyîç dibêje:- Begino! Di karûbarên wisa de, ti§tê herî girîng heta ku

dest dide, kêmfikirîh e! Divê vejinîn mejinîn bête havêtin...Ku dUê te vexwarinê dixwaze, vexwe bUa biçe. Ne hewce yeku tu felsefê bikî ku ev ba§ e, an ne... BUa hemî feylezof û psî-kolog di erda reş kevin!

Di vê navberê de konduktor di fargonê re derbas dibe ûnûzewucî jê re dibêje:

- Xoşewîstê min! Di fargona numera 209-an de jinUcek bi

80


kêfxweşî dibêjin ew ê aniha were... Serçavekî bi pişfrîh ew êbergitî min were. Ez ê rûnim, bi herdu tiUyên xwe wê argûşkapiçûk weha bigirêm.

îvan Alekseyîç serê xwe ji jêr ber bi jor dihejîne û bi den-gekî pir bextiyar dikene.

- Dûre serê xwe didî ser mUê wê, destê xwe U nava wê di-piçikînî. Derûdora we bêdeng e... wek helbestekê, nîvtarî. Ax,di wê gavê de min ê hemî dinê hemêz bikira. Pyotr Pyotrovîç,ka hûn bihêlin ez we hemêz bikim.

- Lê qeyê, wey!Herdu hevalbend di nav kenên rêwiyan de U hev dipiçikin

û bextiyarê nûzewucî gotinên xwe didomîne:- Û dûre jî, ji bo ku tu beradayiya xwe zêdetir bUcî, an jî

herwekî ku di romanan de tê nivisandin; ji hUavêtina pêjnênhelbestvaniyê tu ê biçî bufeyê û du sê piyalan bi ser xwe debikî. Wê çaxê di dU û serê merivan de tiştên wusa dibin kumeriv nikare vana di çfrokan de jî peyda bUce. Ez merivekîpiçûk, hîç û pûç im. Lê ez tu astengiyekê U pêş xwe nabînim...Bi hebûna xwe ez dUcarim tevayiya dmê hemêz bikim!

Rêwî jî K nûzewuciyê serxweş û bextiyar dinêrin, §ayî ûpesnê wî parve dikin û êdî naxwazin rakevin. Pi§tî gavekî,ji dêla guhdarekî ve pênc guhdar U dor îvan Alekseyîç duxuy-in. îvan Alekseyîç mîna ku U ser kuna mîroyan rûnişti be, xwedUivîne, şprgermiyê U dora xwe direşîne, piyên xwe U ba dikeû her dipeyive. Her ku ew xwe pê ve berdide, biqîna rêwiyanjî zêde dibe.

îvan Alekseyîç dibêje:- Begino! Di karûbarên wisa de, ti§tê herî girîng heta ku

dest dide, kêmfikirîh e! Divê vejinîn mejinîn bête havêtin...Ku dUê te vexwarinê dixwaze, vexwe bUa biçe. Ne hewce yeku tu felsefê bikî ku ev ba§ e, an ne... BUa hemî feylezof û psî-kolog di erda reş kevin!

Di vê navberê de konduktor di fargonê re derbas dibe ûnûzewucî jê re dibêje:

- Xoşewîstê min! Di fargona numera 209-an de jinUcek bi

80

A. P. Çêxov Mêrikê bextivar

kofîyeke rengê xulavî heye û U ser kofiya wê jî çûçikek sipîheye. Li ser riya xwe wê bibînin û jê re bibêjin: ez U vir im.

- Ser çavan, lê di vê trênê de fargona 209 numeroyî tu-neye. Numeroya 219 heye!

- Baş e, bUa 219 be! Hemî wek hev in, ji wê xatûnê re bi-bêjin ku: Mêrê we sipûsax e.

îvan Alekseyîç ji nişka ve dinale:- Qaşp mêr e... jin e. Ji kengî ve ye? Mêr e... ha, ha, ha...

Diviya bû qatek çpyê baş U te bida da ku te mêrtî bidîta! Heygidî beradayî hey! Lê ew? Do ew hêj keçikek piçûçik bû...xezalokek bû... Lê nayê bawerkirin!

Ji rêwiyan yek dibêje:- Di vê demê de rastî bextiyarekî hatin, tiştekî seyr e.

Dîyina fflekî spî, ji dîyina merivekî bextiyar asantir e.îvan Alekseyîç:- Ba§ e, lê guneh yê kê ye? dibêje û bi Kngên xwe yên di-

rêj şekalên xwe yên poztûjik ber bi pêş dike û didomîne. Kuhûn nikari bin bextiyar bin, dîsa jî gunehkarî ya we ye! Belê,lê we digot qeyê çi ye? Meriv qedera xwe bi destê xwe diafirî-ne. Ku hûn bivên, hûn jî dikarin bextiyar bin. Lê hûn naxwa-zin ku!... We kirye rUc û hûn bi rikebarî ji bextiyariyê direvin!

- De binêrin haL. bi çi awayî?- Gelekî asan e!... Piştî ku meriv digihîn salekê, notir êdî

destûra hezkirinê dide. Bi hatina vê demê re, hez bike hetaku ji te tê. Lê hûn guhê xwe nadin notirê ku... kî dizane bêhûn çi dipên! Û paşê... di rêdara civaka şaristanî de jî tê gotinku, zewaca hemwelatiyekî, bûyereke pêwist e... Bê zewac,bextiyarî nabe! Wê çaxê, çer ku wexta zewacê hat, nesekine,tavUê bizewuce! Dirêjkirina payinê bêmane ye... Hûn naze-wucin û hûn her U bende tiştekî ne. Di încUê de jî hatiye nivi-sfri ku: Şerab, şayiyê dide ruhê meriv. Ango kêfa te U cî be ûtu bixwazî kêfxweşiya xwe zêdetir bUcî, tew nesekine, tavUêbiçe bufeyê û vexwe. Ya gfrîng tewşûmewş nebe, ango U gorpîvanê vexwe! Pîvan serê her ti§tîye!

- Bi qasekî berê we got ku meriv qedera xwe bi destê xwe

81

A. P. Çêxov Mêrikê bextivar

kofîyeke rengê xulavî heye û U ser kofiya wê jî çûçikek sipîheye. Li ser riya xwe wê bibînin û jê re bibêjin: ez U vir im.

- Ser çavan, lê di vê trênê de fargona 209 numeroyî tu-neye. Numeroya 219 heye!

- Baş e, bUa 219 be! Hemî wek hev in, ji wê xatûnê re bi-bêjin ku: Mêrê we sipûsax e.

îvan Alekseyîç ji nişka ve dinale:- Qaşp mêr e... jin e. Ji kengî ve ye? Mêr e... ha, ha, ha...

Diviya bû qatek çpyê baş U te bida da ku te mêrtî bidîta! Heygidî beradayî hey! Lê ew? Do ew hêj keçikek piçûçik bû...xezalokek bû... Lê nayê bawerkirin!

Ji rêwiyan yek dibêje:- Di vê demê de rastî bextiyarekî hatin, tiştekî seyr e.

Dîyina fflekî spî, ji dîyina merivekî bextiyar asantir e.îvan Alekseyîç:- Ba§ e, lê guneh yê kê ye? dibêje û bi Kngên xwe yên di-

rêj şekalên xwe yên poztûjik ber bi pêş dike û didomîne. Kuhûn nikari bin bextiyar bin, dîsa jî gunehkarî ya we ye! Belê,lê we digot qeyê çi ye? Meriv qedera xwe bi destê xwe diafirî-ne. Ku hûn bivên, hûn jî dikarin bextiyar bin. Lê hûn naxwa-zin ku!... We kirye rUc û hûn bi rikebarî ji bextiyariyê direvin!

- De binêrin haL. bi çi awayî?- Gelekî asan e!... Piştî ku meriv digihîn salekê, notir êdî

destûra hezkirinê dide. Bi hatina vê demê re, hez bike hetaku ji te tê. Lê hûn guhê xwe nadin notirê ku... kî dizane bêhûn çi dipên! Û paşê... di rêdara civaka şaristanî de jî tê gotinku, zewaca hemwelatiyekî, bûyereke pêwist e... Bê zewac,bextiyarî nabe! Wê çaxê, çer ku wexta zewacê hat, nesekine,tavUê bizewuce! Dirêjkirina payinê bêmane ye... Hûn naze-wucin û hûn her U bende tiştekî ne. Di încUê de jî hatiye nivi-sfri ku: Şerab, şayiyê dide ruhê meriv. Ango kêfa te U cî be ûtu bixwazî kêfxweşiya xwe zêdetir bUcî, tew nesekine, tavUêbiçe bufeyê û vexwe. Ya gfrîng tewşûmewş nebe, ango U gorpîvanê vexwe! Pîvan serê her ti§tîye!

- Bi qasekî berê we got ku meriv qedera xwe bi destê xwe

81


diafirîne. Ba§ e, ku ji bona felîşîna vê qederê diranekî bi êş,an jî xesûwek cadûkar têrî viya bUce û zêdetir jî be; wê çaxêaferîdîtiya vî merivî bi kêrî çi tê? Her ti§t bi rasthatinê ve gi-rêdayî ye. Ku di vê gavê de, mîha ya Kûkûyev qezajentiya trê-nê bibûya, hûn ê bi awakî din bipeyiviyana...

Nûzewucîviya napejfrîhe û dibêje:- Ev ne ti§tên rast in. Qezej'entiya trênan, salê careki di-

bin. Ez tew ji rasthatinan natfrsim, lewra ji bo qewimîna rast-hatinan tu sedem nîhin û rasthatin jî kêm caran dibin! BUa

qet jî bibin! Ez tew naxwazim K ser bipeyivim jî! E, ez dibijimqey em nêzîkiyê U îstesoneke piçûk dikin.

Pyotr Pyotrovîç jê dipfrse:- E ma hûn niha bi kuderê de diçin? Hûn diçin Moskvayê,

an dereke U başûrtfr?- Loo, de hûn jî! Ma yekî ku ber bi bakur biçe, çawa diçe

ciyekî U başûrtir?- Ba§ e, lê Moskva ne U bakur e ku!...îvan Alekseyîç dipirse û dibêje:- Ez dizanim, lê ma naha em naçin Petersbûrgê?- Em diçin Moskvayê xoşewîstê min, Moskvayê!Nûzewucîbi rewşek matmayî dibêje:- Moskvaya çi?- Seyr e... Ma we bUêta xwe ji bo kuderê gfrt?- Ji bo Petersbûrgê.- Wê çaxê, ez we pfroz dikim. Hûn U trêneke din siwar bû-

ne.Bi qasî nîv deqeyekî bêdengiyek dibe. Nûzewucî radibe

ser lingan, bi mitûmatî U rêwiyan dimeyize.Pyotr Pyotrovîç kat dUce û dibêje:- Belê, belê! Li «Bologoye» yê we xwe havêtiye trêneke

din... Ev jî diyar e ku pi§tî konyakê we xwe wenda kiriye ûhûn U trêneke pêrghatî siwar bûne.

îvan Alekseyîç zer dibe, bi herdu destên xwe serê xwe di-gire, dest pê dike di fargonê de bi gavên lez diçe û tê. Bi hêrsxwe bi xwe dUce pUepU û dibê:

82


diafirîne. Ba§ e, ku ji bona felîşîna vê qederê diranekî bi êş,an jî xesûwek cadûkar têrî viya bUce û zêdetir jî be; wê çaxêaferîdîtiya vî merivî bi kêrî çi tê? Her ti§t bi rasthatinê ve gi-rêdayî ye. Ku di vê gavê de, mîha ya Kûkûyev qezajentiya trê-nê bibûya, hûn ê bi awakî din bipeyiviyana...

Nûzewucîviya napejfrîhe û dibêje:- Ev ne ti§tên rast in. Qezej'entiya trênan, salê careki di-

bin. Ez tew ji rasthatinan natfrsim, lewra ji bo qewimîna rast-hatinan tu sedem nîhin û rasthatin jî kêm caran dibin! BUa

qet jî bibin! Ez tew naxwazim K ser bipeyivim jî! E, ez dibijimqey em nêzîkiyê U îstesoneke piçûk dikin.

Pyotr Pyotrovîç jê dipfrse:- E ma hûn niha bi kuderê de diçin? Hûn diçin Moskvayê,

an dereke U başûrtfr?- Loo, de hûn jî! Ma yekî ku ber bi bakur biçe, çawa diçe

ciyekî U başûrtir?- Ba§ e, lê Moskva ne U bakur e ku!...îvan Alekseyîç dipirse û dibêje:- Ez dizanim, lê ma naha em naçin Petersbûrgê?- Em diçin Moskvayê xoşewîstê min, Moskvayê!Nûzewucîbi rewşek matmayî dibêje:- Moskvaya çi?- Seyr e... Ma we bUêta xwe ji bo kuderê gfrt?- Ji bo Petersbûrgê.- Wê çaxê, ez we pfroz dikim. Hûn U trêneke din siwar bû-

ne.Bi qasî nîv deqeyekî bêdengiyek dibe. Nûzewucî radibe

ser lingan, bi mitûmatî U rêwiyan dimeyize.Pyotr Pyotrovîç kat dUce û dibêje:- Belê, belê! Li «Bologoye» yê we xwe havêtiye trêneke

din... Ev jî diyar e ku pi§tî konyakê we xwe wenda kiriye ûhûn U trêneke pêrghatî siwar bûne.

îvan Alekseyîç zer dibe, bi herdu destên xwe serê xwe di-gire, dest pê dike di fargonê de bi gavên lez diçe û tê. Bi hêrsxwe bi xwe dUce pUepU û dibê:

82


- Ax, ehmeqê mezin! Ax, rezflê rezflan, şeytan te rûre§bUce! Lê ez ê naha çi bikim? Jina min di wê trêna din de ma!Li wfr dipê, tewatî nakeviyê! Û ez j'î... Ax, qure, ax!

Nûzewucî xwe davêje ser qenepê, mfria yekî ku pêl teri-kên lingên wîbûbe, diqepij'e, dinale û dibêje:

- Ez merivekî bextreş im!... Lê ez ê çi bUcim, naha? Çi bi-kim?

Rêwiyan dest bi hewandina wî kfrin.- De bes e, bes e... Li ber nekevin, ne xem e... Telgrafekê ji

jina xwe re bi§înin, hûn bi xwe jî xwe bavêjin eksprêsa ku wêji paş ve bê, û hew... Herweha hûn ê xwe bigihînin jina xwe.

Nûzewucî, aferîdendeyê qedera xwe bi dengekî kelagfrîdinale û dibêje:

- Eksprês! Ji bo ku U eksprêsê siwar bim, ma ez ê peran jikuderê bînim? Hemû perê min bi jina min re ye!

Rêwiyên ku kenên xwe didomandin, di pey pistepistê reperê bUêta mêrikê bextiyar di nava xwe de bêj dUdn.

83


- Ax, ehmeqê mezin! Ax, rezflê rezflan, şeytan te rûre§bUce! Lê ez ê naha çi bikim? Jina min di wê trêna din de ma!Li wfr dipê, tewatî nakeviyê! Û ez j'î... Ax, qure, ax!

Nûzewucî xwe davêje ser qenepê, mfria yekî ku pêl teri-kên lingên wîbûbe, diqepij'e, dinale û dibêje:

- Ez merivekî bextreş im!... Lê ez ê çi bUcim, naha? Çi bi-kim?

Rêwiyan dest bi hewandina wî kfrin.- De bes e, bes e... Li ber nekevin, ne xem e... Telgrafekê ji

jina xwe re bi§înin, hûn bi xwe jî xwe bavêjin eksprêsa ku wêji paş ve bê, û hew... Herweha hûn ê xwe bigihînin jina xwe.

Nûzewucî, aferîdendeyê qedera xwe bi dengekî kelagfrîdinale û dibêje:

- Eksprês! Ji bo ku U eksprêsê siwar bim, ma ez ê peran jikuderê bînim? Hemû perê min bi jina min re ye!

Rêwiyên ku kenên xwe didomandin, di pey pistepistê reperê bUêta mêrikê bextiyar di nava xwe de bêj dUdn.

83

PEYMAN

Şevtariyeke payizê bû.Bankfrê bisal di oda xwe de diçû û dUiat, U ser wê xwarina

payîza ku panzdeh sal berê dabû, difikirî. Di wê xwarinê deg iek kesên zana cî gfrti bûn û qisedanên balkêş hati bûn ki-rin. Mijara qisedanê çû bû, hati bû û di dawiya dawîh de U

ser tawana mfrinê sekinî bû. Gelek zana û rojnamevanên kudi nava van mazûbanan de, bi piranî U dijî tawana mirinêbûn. Li gor wan, ev babetê tawanê êdî kevn bû bû, xiristiya-niyê ne dihewand û ji berborê der bû. Ji wan hinekan dixwes-tin ku bigotana bUa U her ciyî, tawana mirinê bi tawana jiyanêve bête guhertin.

Bankfrê xwediyê malê goti bû:- Ez wek we nafikirim. Gerçî ez bi tawana mirinê ne arihî-

me û di zîhdanê de jî heta mirinê ne mame, lê apriori (*) ez

(*)Aprîorî: Gotineke latihîye, bimana «serqisê» hatiyegotin.

84

PEYMAN

Şevtariyeke payizê bû.Bankfrê bisal di oda xwe de diçû û dUiat, U ser wê xwarina

payîza ku panzdeh sal berê dabû, difikirî. Di wê xwarinê deg iek kesên zana cî gfrti bûn û qisedanên balkêş hati bûn ki-rin. Mijara qisedanê çû bû, hati bû û di dawiya dawîh de U

ser tawana mfrinê sekinî bû. Gelek zana û rojnamevanên kudi nava van mazûbanan de, bi piranî U dijî tawana mirinêbûn. Li gor wan, ev babetê tawanê êdî kevn bû bû, xiristiya-niyê ne dihewand û ji berborê der bû. Ji wan hinekan dixwes-tin ku bigotana bUa U her ciyî, tawana mirinê bi tawana jiyanêve bête guhertin.

Bankfrê xwediyê malê goti bû:- Ez wek we nafikirim. Gerçî ez bi tawana mirinê ne arihî-

me û di zîhdanê de jî heta mirinê ne mame, lê apriori (*) ez

(*)Aprîorî: Gotineke latihîye, bimana «serqisê» hatiyegotin.

84

A. P. Çêxov Peyman

dikarim viya bibêjim ku tawana mirinê rêyeke gelek rastfr ûmerivanetir e. Tawana mirinê, merivan di carekê de dUcuje, ûtawana jiyanê jî hêdî hêdî. Ca bibêjin, kîjan çêtir e? Balbasênku di çend deqeyan de we dikuje, an yê ku bi salan jiyana wenivxeniqî dike û berdide?

Ji mazûbanan yekî goti bû:- Herdu jî xirab in. Ji ber ku di herduyan de jî armanc yek

e, herdu jî di dawiya dawîn de merivan dikuje. Dewlet neXwedê ye. Tiştê ku ew nikari be bi şûnde bide, mafê wê jînîne ku ji destê merivan bigire. Di nava mazûbanan de dad-mendekî ciwan î bîstûpêncsale jî hebû. Dema ku dîtinên wîyên U ser viya hati bû pfrsîn, wî weha goti bû:

- Li gor min, tawana mirinê jî û ya jiyanê jî bi qasî hev xi-rab in. Lê ku ez di tengasiya hilbijartina tawana mfrinê an yajiyanê de bimînim; bê guman ez ê ya duduyan hilbijêrim. Çidibe bUa bibe, jiyîn ji nejiyînê çêtir e.

Keti bûn nava : raberizînek germ. Bankfr, di wê demê dehêj ciwan û xwîngerm bû. TavUê dilhejiyê pê girti bû, kurmi-ka xwe U masê dabû û di ser dadmend de qfriya bû:

- Ev bû derew! Ez bi du mîlyonan bi te re dikevim şert ûpeymanê ku tu ê nikari bî pênc salan jî di selulê de rûnî.

Dadmend bersiv dabû û goti bû:- Ku hûn U ser gotina xwe bin, ne pênc, ez ê panzdeh salan

jî rakevim.Bankfr bi qfrîh goti bû:- Panzdeh sal? Berdin, ez du mîlyonan datînim!Dadmend:- Baş e! Hûn du mflyonên xwe datînin, û ez jî azadiya xwe.Dûre jî keti bûn vî şertê xirab û bêmane! Bankîrê ku di

wan deman de hejmara mîlyonên xwe ne kiri bû, bi perê xwebong bû bû; dinê di ser guhê xwe re havêti bû û vî şertî ewxisti bû nava dilhejiyekê. Li ser xwarinê zimandirêjî U dad-mend dikfr û weha digot:

- Xorto, hêj ku wext derbas ne bûye, hişê xwe bidin serêxwe. Ji bo min du sê mflyon qet tiştek nîne. Lê hûn ji jiyana

85


dikarim viya bibêjim ku tawana mirinê rêyeke gelek rastfr ûmerivanetir e. Tawana mirinê, merivan di carekê de dUcuje, ûtawana jiyanê jî hêdî hêdî. Ca bibêjin, kîjan çêtir e? Balbasênku di çend deqeyan de we dikuje, an yê ku bi salan jiyana wenivxeniqî dike û berdide?

Ji mazûbanan yekî goti bû:- Herdu jî xirab in. Ji ber ku di herduyan de jî armanc yek

e, herdu jî di dawiya dawîn de merivan dikuje. Dewlet neXwedê ye. Tiştê ku ew nikari be bi şûnde bide, mafê wê jînîne ku ji destê merivan bigire. Di nava mazûbanan de dad-mendekî ciwan î bîstûpêncsale jî hebû. Dema ku dîtinên wîyên U ser viya hati bû pfrsîn, wî weha goti bû:

- Li gor min, tawana mirinê jî û ya jiyanê jî bi qasî hev xi-rab in. Lê ku ez di tengasiya hilbijartina tawana mfrinê an yajiyanê de bimînim; bê guman ez ê ya duduyan hilbijêrim. Çidibe bUa bibe, jiyîn ji nejiyînê çêtir e.

Keti bûn nava : raberizînek germ. Bankfr, di wê demê dehêj ciwan û xwîngerm bû. TavUê dilhejiyê pê girti bû, kurmi-ka xwe U masê dabû û di ser dadmend de qfriya bû:

- Ev bû derew! Ez bi du mîlyonan bi te re dikevim şert ûpeymanê ku tu ê nikari bî pênc salan jî di selulê de rûnî.

Dadmend bersiv dabû û goti bû:- Ku hûn U ser gotina xwe bin, ne pênc, ez ê panzdeh salan

jî rakevim.Bankfr bi qfrîh goti bû:- Panzdeh sal? Berdin, ez du mîlyonan datînim!Dadmend:- Baş e! Hûn du mflyonên xwe datînin, û ez jî azadiya xwe.Dûre jî keti bûn vî şertê xirab û bêmane! Bankîrê ku di

wan deman de hejmara mîlyonên xwe ne kiri bû, bi perê xwebong bû bû; dinê di ser guhê xwe re havêti bû û vî şertî ewxisti bû nava dilhejiyekê. Li ser xwarinê zimandirêjî U dad-mend dikfr û weha digot:

- Xorto, hêj ku wext derbas ne bûye, hişê xwe bidin serêxwe. Ji bo min du sê mflyon qet tiştek nîne. Lê hûn ji jiyana

85


xwe, xeteriya wendakirina sê çar salên baştirîn didin ber ça-van. Sê çar sal dibêjim, ji ber ku hûn ê nikari bin zêdetfr Uber xwe bidin. Dostê min î reben! Viya ji bfr nekin ku zînda-niya bi daxwaza meriv, ji ya bêdUî dijwartir e. Ew ramana kuew ê bibêje; «Kengî bixwazim mafê derketina min heye.» ewê di selulê de serê we biêşîne. Bi rastî jî heyfa min bi we tê!

Naha dema ku bankfr di odê de j'i quncikekî diçû yê din ûdihat, ev yên ha hemî bi bîr dihanî û xwe ji xwe dipirsî:

- Ez ji bo çi ketim vî şertî? Ma ew ê çi fêde bigihanda kêku dadmend ji jiyana xwe panzdeh sal wenda bikira, û min jîdu mflyonên xwe? Ma ev ê bikari be raberî merivan bike kutawana mfrinê ji ya jiyanê baştfr e, an ne? Na, û dîsa jî na! Dî-nitî! Ev tiştekî bêaqUî ye! Ji bo min, ev qorqapiziya merivekîtêr bû, û ji bo dadmend jî daxwazeke peran bû...

Ew ti§tên ji wê şevê û heta fro bû bûn, hemî j'î bi bfr hanîn.Bfryar hati bû girtin ku panzdeh salên dadmend U bexçê ban-kfr, di xanîyekî piçûk de, di bin raçaviyeke xurt de derbas bi-bûya. Di van panzdeh salan de, ew ciyê ku ji dadmend re hatibû veqetandin, ew ê ji wfr derneketa der. Çavên wî ê U meri-van neketa, dengê kesekî nebihîsiya; name, rojname negfrta.Tenê îcaza wî ya xwestina havçanên mûsîkî, xwendina pfrtû-kan, nivisîna nameyan, kêşandina titûnê û vexwarina şerabêhebû. Li gor hoyên peymanê, danûstandina wî ya bi dinê reew ê bêdeng bibûya. Û ew danûstandina jî, ew ê tenê di quU-ka derî re bibûya, ya ku bi vê armancê di dêrî de hati bû veki-rin. . . Hemî tiştên ku jê re hewce bûn (pirtûk, nota, şerab, ûhwd...) çiqas bixwesta, dikarî bû bi namê bixwesta. Lê wî êdîsa hemî di wê qulika piçûk re bigfrta. Peymanê tiştên herîpiçûk û bêrûmet jî dihundurand ku dadmend van panzdehsalên xwe bêguman bi tena serê xwe bibuhurîhe. Rasterastpanzdeh sal zîndan lê hati bû bfrîn. Ji saet 12 roja 14 payizapaşîna sala 1870, heta saet 12 roja 14 paviza paşîna 1885. Kuev peymana bi qasî du deqeyan jî ji hêla dadmend ve bişikiya-na, ew ê bankfr ji dayina du mflyonan bifilitanda.

Bi qasî ku ji kurtenameyên dadmend dihate fahmîn, di

86


xwe, xeteriya wendakirina sê çar salên baştirîn didin ber ça-van. Sê çar sal dibêjim, ji ber ku hûn ê nikari bin zêdetfr Uber xwe bidin. Dostê min î reben! Viya ji bfr nekin ku zînda-niya bi daxwaza meriv, ji ya bêdUî dijwartir e. Ew ramana kuew ê bibêje; «Kengî bixwazim mafê derketina min heye.» ewê di selulê de serê we biêşîne. Bi rastî jî heyfa min bi we tê!

Naha dema ku bankfr di odê de j'i quncikekî diçû yê din ûdihat, ev yên ha hemî bi bîr dihanî û xwe ji xwe dipirsî:

- Ez ji bo çi ketim vî şertî? Ma ew ê çi fêde bigihanda kêku dadmend ji jiyana xwe panzdeh sal wenda bikira, û min jîdu mflyonên xwe? Ma ev ê bikari be raberî merivan bike kutawana mfrinê ji ya jiyanê baştfr e, an ne? Na, û dîsa jî na! Dî-nitî! Ev tiştekî bêaqUî ye! Ji bo min, ev qorqapiziya merivekîtêr bû, û ji bo dadmend jî daxwazeke peran bû...

Ew ti§tên ji wê şevê û heta fro bû bûn, hemî j'î bi bfr hanîn.Bfryar hati bû girtin ku panzdeh salên dadmend U bexçê ban-kfr, di xanîyekî piçûk de, di bin raçaviyeke xurt de derbas bi-bûya. Di van panzdeh salan de, ew ciyê ku ji dadmend re hatibû veqetandin, ew ê ji wfr derneketa der. Çavên wî ê U meri-van neketa, dengê kesekî nebihîsiya; name, rojname negfrta.Tenê îcaza wî ya xwestina havçanên mûsîkî, xwendina pfrtû-kan, nivisîna nameyan, kêşandina titûnê û vexwarina şerabêhebû. Li gor hoyên peymanê, danûstandina wî ya bi dinê reew ê bêdeng bibûya. Û ew danûstandina jî, ew ê tenê di quU-ka derî re bibûya, ya ku bi vê armancê di dêrî de hati bû veki-rin. . . Hemî tiştên ku jê re hewce bûn (pirtûk, nota, şerab, ûhwd...) çiqas bixwesta, dikarî bû bi namê bixwesta. Lê wî êdîsa hemî di wê qulika piçûk re bigfrta. Peymanê tiştên herîpiçûk û bêrûmet jî dihundurand ku dadmend van panzdehsalên xwe bêguman bi tena serê xwe bibuhurîhe. Rasterastpanzdeh sal zîndan lê hati bû bfrîn. Ji saet 12 roja 14 payizapaşîna sala 1870, heta saet 12 roja 14 paviza paşîna 1885. Kuev peymana bi qasî du deqeyan jî ji hêla dadmend ve bişikiya-na, ew ê bankfr ji dayina du mflyonan bifilitanda.

Bi qasî ku ji kurtenameyên dadmend dihate fahmîn, di

86


zîhdaniya wî ya sala pêşin de, tenêtî û bêhntengî gelekî pêdijwar hati bû. Ji wî ciyê ku ew tê de bû, §ev û roj her dengêpiyanoyê dihate bihîstin. Xwe ji §erab û titûnê vekişandi bû.Wî dinivisî ku §erab di meriv de daxwazê bi pêş dixe. Û dax-waz jî, ji bo zîndaniyekî neyarekî herî mezin e. Lewra ji vêbêhntengiyê xfrabtir tiştek tune ku meriv rûne û bi tena serêxwe şerabek baş vexwe. Û titûn jî, ew ê hêwa oda wî biheri-manda. Sala pêşîn, jê re zêdetir pirtûkên bi navarokên sivikşandin: Evîhromanên bi bûyerên tevUhev, pfrtûkên poKsî, çî-rokên xeyalî, komedî û hwd...

Sala duduyan, dengê piyanoyê ji xaniyê nava bêxçe hati bûbirîn. Dadmend êdî di nameyên xwe de bes klasîk dixwestin.Di sala pêncan de dengê piyanoyê dîsa hate bihîstin, û zînda-nî şerab xwesti bû. Yên ku di pencera piçûk re raçavî lê dUd-rin, digotin ku wî îsal her xwariye, vexwariye û U ser nivînênxwe ramdiyaye, hergav bawî§ik kişandiye, û bi hêrs xwe bixwe peyiviye, wekî din qet tiştek ne kfriye. Dev ji xwendinapirtûkan berda bû. Carina bi şev U ser masa xwe rûdinişt,heta derengiya §evê dinivisî. Lê piştî ku dibû sibe, ew hemîtiştên ku nivisî bûn, diçfrand û hûrhûrî dikir. Gelek carandengê girîyê wî bihîsti bûn.

Di dawiya sala şeşan de, zîhdanî U ser ziman, felsefe û dî-rokê xebateke xurt dUcir. Xwe bi hêrs dabû van zanistan ûdixwend. Wusa ku, pirtûkên ku wî dixwestin, bankfr bi dijwa-rî pê re digîhand. Di nava çar salan de nêzîkî şeş sed pfrtûk jêre dabû hanîn. Di vê dema xebata dijwar de, bankfr carekê jizîndaniyê xwe nameyek weha gfrti bû:

Pasebanê min yê berêz!Ez van rêzan ji we re bi şeş zimanan dinivisim. Wan pê-

§anî kesên zana bUdn. BUa bixwînin. Ku tu xeletiyek tê detune be, ez ji we lava dikim ku hûn U bêxçe destekî bidin te-qandin. Ev dengê teqînê ew ê bi min bide zanîn ku keda minU avarê ne çûye. Zaniyarên hemû sedsalan û hemû welatan bizimanê cuda cuda dipeyivin, lê agirê ku di dUê wan de pêldide, yek e. Ax, we bizanî bûya ku aniha bi têgihi§tina wan ez

87


zîhdaniya wî ya sala pêşin de, tenêtî û bêhntengî gelekî pêdijwar hati bû. Ji wî ciyê ku ew tê de bû, §ev û roj her dengêpiyanoyê dihate bihîstin. Xwe ji §erab û titûnê vekişandi bû.Wî dinivisî ku §erab di meriv de daxwazê bi pêş dixe. Û dax-waz jî, ji bo zîndaniyekî neyarekî herî mezin e. Lewra ji vêbêhntengiyê xfrabtir tiştek tune ku meriv rûne û bi tena serêxwe şerabek baş vexwe. Û titûn jî, ew ê hêwa oda wî biheri-manda. Sala pêşîn, jê re zêdetir pirtûkên bi navarokên sivikşandin: Evîhromanên bi bûyerên tevUhev, pfrtûkên poKsî, çî-rokên xeyalî, komedî û hwd...

Sala duduyan, dengê piyanoyê ji xaniyê nava bêxçe hati bûbirîn. Dadmend êdî di nameyên xwe de bes klasîk dixwestin.Di sala pêncan de dengê piyanoyê dîsa hate bihîstin, û zînda-nî şerab xwesti bû. Yên ku di pencera piçûk re raçavî lê dUd-rin, digotin ku wî îsal her xwariye, vexwariye û U ser nivînênxwe ramdiyaye, hergav bawî§ik kişandiye, û bi hêrs xwe bixwe peyiviye, wekî din qet tiştek ne kfriye. Dev ji xwendinapirtûkan berda bû. Carina bi şev U ser masa xwe rûdinişt,heta derengiya §evê dinivisî. Lê piştî ku dibû sibe, ew hemîtiştên ku nivisî bûn, diçfrand û hûrhûrî dikir. Gelek carandengê girîyê wî bihîsti bûn.

Di dawiya sala şeşan de, zîhdanî U ser ziman, felsefe û dî-rokê xebateke xurt dUcir. Xwe bi hêrs dabû van zanistan ûdixwend. Wusa ku, pirtûkên ku wî dixwestin, bankfr bi dijwa-rî pê re digîhand. Di nava çar salan de nêzîkî şeş sed pfrtûk jêre dabû hanîn. Di vê dema xebata dijwar de, bankfr carekê jizîndaniyê xwe nameyek weha gfrti bû:

Pasebanê min yê berêz!Ez van rêzan ji we re bi şeş zimanan dinivisim. Wan pê-

§anî kesên zana bUdn. BUa bixwînin. Ku tu xeletiyek tê detune be, ez ji we lava dikim ku hûn U bêxçe destekî bidin te-qandin. Ev dengê teqînê ew ê bi min bide zanîn ku keda minU avarê ne çûye. Zaniyarên hemû sedsalan û hemû welatan bizimanê cuda cuda dipeyivin, lê agirê ku di dUê wan de pêldide, yek e. Ax, we bizanî bûya ku aniha bi têgihi§tina wan ez

87


çiqas dilxweş im û dUtengiyeke çawa girtiye ser min!Daxwaza zîndanî bi cî hati bû. Bankfr du dest U bêxçe

dabû teqandin.Piştî deh salan zîndanî bê Uv U ser masa xwe rûnişti bû û ji

bUî încflê tiştek ne dixwend. Bi bankfr tiştekî seyr bû ku meri-vekî di çar salan de §e§ sed pirtûkên zanistiyê serûbinî hevkfri be; naha jî nêzflcî salakê-xwe tenê bide pirtûkek navarok-sivUc û tew jî ne stûr. Di pey încflê re wî hinek pirtûkên olnasîû dfroknasîyê xwendin.

Di du salên xwe yên dawîn de dadmend bêyî ku bineqîne,her xwendi bû. Geh bi zanistên notirşinasîyê ve mijûl dibû ûgeh Byron an jî Shakespeare dixwest. Carina jê name dihatinku di carekê de pirtûkên; kfrnyayî, pizişkî, roman, felsefe ûyên otf dixwest. Xwendina wî, bû bû mîna nimûna merivekîku keştiya wî di nava avê de ji hev de keti be û ji tfrsa mfrinaxwe, bi dilhejî xwe ji ser perçekî bavêje ser perçê din.

Bankfrê bisal ev hemî bi bfr dihanî û U ser difikirî:«Sibê saet U duwanzda, ew ê bigihêje azadiya xwe. Li gor

peymana me, divê ez du mflyonan bidime wî. Ku ez vî pereyîbidim, ez ê ji her tiştê xwe bibim. Ez ê U erdê bimînim...»

Panzdeh sal berê nUcarî bû mîlyonên xwe bihejmarta. Ûnaha jî ditirsiya ku ji xwe bipirsiya ka perê wî pir bûn an dey-nê wî. Pêlên borsayê, malmfratiyên xeternakî û ew heşaşiyênku wî hêj di pfritîya xwe de jî dikir, hêdi hêdî karê wî ber bixirabiyê bfri bû û ew xisti bû rewşa bankfrekî bêrûmet.

Kalepfr di nava bêhiviyekê de dest havête porê xwe û kfrepUepU:

- Xwedê xezeba xwe bide vê peymanê! Çima ne mir û neçû, ev meriva? Hêj çelsaK ye. Dewlemendiya ku di destê minde heye; ew ê hemûyî bigfre, bizewuce, bi bextiyarî bijî û beş-darî lîstikên borsayê bibe. Û ez ê jî mîha parsekekî rawestim,bi cUlbijokî lê binêrim û her roj vê gotinê bibîhisim: «îcazê bi-din ku ez alflcariya we bikim, lewra ez sipasdarê we me ku, we

88


çiqas dilxweş im û dUtengiyeke çawa girtiye ser min!Daxwaza zîndanî bi cî hati bû. Bankfr du dest U bêxçe

dabû teqandin.Piştî deh salan zîndanî bê Uv U ser masa xwe rûnişti bû û ji

bUî încflê tiştek ne dixwend. Bi bankfr tiştekî seyr bû ku meri-vekî di çar salan de §e§ sed pirtûkên zanistiyê serûbinî hevkfri be; naha jî nêzflcî salakê-xwe tenê bide pirtûkek navarok-sivUc û tew jî ne stûr. Di pey încflê re wî hinek pirtûkên olnasîû dfroknasîyê xwendin.

Di du salên xwe yên dawîn de dadmend bêyî ku bineqîne,her xwendi bû. Geh bi zanistên notirşinasîyê ve mijûl dibû ûgeh Byron an jî Shakespeare dixwest. Carina jê name dihatinku di carekê de pirtûkên; kfrnyayî, pizişkî, roman, felsefe ûyên otf dixwest. Xwendina wî, bû bû mîna nimûna merivekîku keştiya wî di nava avê de ji hev de keti be û ji tfrsa mfrinaxwe, bi dilhejî xwe ji ser perçekî bavêje ser perçê din.

Bankfrê bisal ev hemî bi bfr dihanî û U ser difikirî:«Sibê saet U duwanzda, ew ê bigihêje azadiya xwe. Li gor

peymana me, divê ez du mflyonan bidime wî. Ku ez vî pereyîbidim, ez ê ji her tiştê xwe bibim. Ez ê U erdê bimînim...»

Panzdeh sal berê nUcarî bû mîlyonên xwe bihejmarta. Ûnaha jî ditirsiya ku ji xwe bipirsiya ka perê wî pir bûn an dey-nê wî. Pêlên borsayê, malmfratiyên xeternakî û ew heşaşiyênku wî hêj di pfritîya xwe de jî dikir, hêdi hêdî karê wî ber bixirabiyê bfri bû û ew xisti bû rewşa bankfrekî bêrûmet.

Kalepfr di nava bêhiviyekê de dest havête porê xwe û kfrepUepU:

- Xwedê xezeba xwe bide vê peymanê! Çima ne mir û neçû, ev meriva? Hêj çelsaK ye. Dewlemendiya ku di destê minde heye; ew ê hemûyî bigfre, bizewuce, bi bextiyarî bijî û beş-darî lîstikên borsayê bibe. Û ez ê jî mîha parsekekî rawestim,bi cUlbijokî lê binêrim û her roj vê gotinê bibîhisim: «îcazê bi-din ku ez alflcariya we bikim, lewra ez sipasdarê we me ku, we

88


ev bextiyariya bi dest min xist!» Na, evqas jî zêde ye!Saetê U sisiya da. Bankfr guhê xwe ragirt. Herkes keti bûn

xew. Ji bUî xişîna dengê gUiyên darên qefilî, U derve tu tiştekne dUiate bihîstin. Nifta vî deriyê ku ev panzdeh sal e qufilan-dî bû, bêdeng ji dûlapê denrist, paltoyê xwe U xwe kir û jihundur derket.

Derve sar û tarî bû. Baran dibarî. Di bêxçe de bayekî hişkû şUek dihat û tewatî ne dida daran. Bankfr çavên xwe bi hevde dişidand û dinêhirî. Lê ne pêş xwe, ne pûtikên sipî, ne xa-niyê piçûk, ne darina... didît. Heta ber wî ciyê ku zîndanî têde dfrna, bi du caran bani nîgehban kir. Lê tu kesî bersiv neda. Xweş diyar bû ku nîgehban ji ber şUî û §epeUyê reviya bû.Û aniha di xwarinxanê de an jî U derekê di mexeUyê de raketibû.

Kalepfr xwe bi xwe fikirî:«Ti§tê di serê xwe de, ku ez aniha bikim, ew ê ji nîgehban

têkevin şikê.»Di tariyê de bi alflcariya destan bi pêlikê ve hilkişiya, derî

vekfr, kete xaniyê piçûk. Dîsa bi alîkariya destan derbasî korî-doreke piçûk bû û K wfr kfrbîtek vêxist. Kesek U vfr tune bû.Li vir textenivîneke bêUhêf, sobekek piçûk û hesinî hebû.Mora U ser deriyê zîndanê saxlem bû.

Dema ku kirbît vêsiya, kalepfr bi ricifîn di pencera piçûkre U hundur nêhfrî. Oda zîndanî bi ronahiyeke nîvçe ronîdibû. Ew bi xwe jî U ber masê rûni§ti bû. Pişta wî, porê wî ûpiyên wî tenê dixuyan. Li ser masê, U ser herdu sandaUyênnerm û U ser palasê pfrtûkên vekfrî hebûn.

Di navberê de pênc deqe buhurîn, lê zîndanî bi carekê jîxwe ne Uvand. Zîndaniya panzdeh salan ew hfriî rûniştina bê-Uv kiri bû. Bankfr bi tUiya xwe hêdflca U pencerê da, lê tew U-vîneke piçûk jî bi zîndanî ne ket. Wê çaxê bankfr hêdflcamora K ser dêrî derxist û nifte di qulika kersegê re kir. Kerse-ga zengalî bi dengekî nîvxeniqî kire çirînî û derî vebû. Bi vêçirîna dengê derî re, bankfr dengê hewara Ungan dipa. Dinavberê de sê deqe derbas bû bûn, lê fena berê dîsa U paş

89


ev bextiyariya bi dest min xist!» Na, evqas jî zêde ye!Saetê U sisiya da. Bankfr guhê xwe ragirt. Herkes keti bûn

xew. Ji bUî xişîna dengê gUiyên darên qefilî, U derve tu tiştekne dUiate bihîstin. Nifta vî deriyê ku ev panzdeh sal e qufilan-dî bû, bêdeng ji dûlapê denrist, paltoyê xwe U xwe kir û jihundur derket.

Derve sar û tarî bû. Baran dibarî. Di bêxçe de bayekî hişkû şUek dihat û tewatî ne dida daran. Bankfr çavên xwe bi hevde dişidand û dinêhirî. Lê ne pêş xwe, ne pûtikên sipî, ne xa-niyê piçûk, ne darina... didît. Heta ber wî ciyê ku zîndanî têde dfrna, bi du caran bani nîgehban kir. Lê tu kesî bersiv neda. Xweş diyar bû ku nîgehban ji ber şUî û §epeUyê reviya bû.Û aniha di xwarinxanê de an jî U derekê di mexeUyê de raketibû.

Kalepfr xwe bi xwe fikirî:«Ti§tê di serê xwe de, ku ez aniha bikim, ew ê ji nîgehban

têkevin şikê.»Di tariyê de bi alflcariya destan bi pêlikê ve hilkişiya, derî

vekfr, kete xaniyê piçûk. Dîsa bi alîkariya destan derbasî korî-doreke piçûk bû û K wfr kfrbîtek vêxist. Kesek U vfr tune bû.Li vir textenivîneke bêUhêf, sobekek piçûk û hesinî hebû.Mora U ser deriyê zîndanê saxlem bû.

Dema ku kirbît vêsiya, kalepfr bi ricifîn di pencera piçûkre U hundur nêhfrî. Oda zîndanî bi ronahiyeke nîvçe ronîdibû. Ew bi xwe jî U ber masê rûni§ti bû. Pişta wî, porê wî ûpiyên wî tenê dixuyan. Li ser masê, U ser herdu sandaUyênnerm û U ser palasê pfrtûkên vekfrî hebûn.

Di navberê de pênc deqe buhurîn, lê zîndanî bi carekê jîxwe ne Uvand. Zîndaniya panzdeh salan ew hfriî rûniştina bê-Uv kiri bû. Bankfr bi tUiya xwe hêdflca U pencerê da, lê tew U-vîneke piçûk jî bi zîndanî ne ket. Wê çaxê bankfr hêdflcamora K ser dêrî derxist û nifte di qulika kersegê re kir. Kerse-ga zengalî bi dengekî nîvxeniqî kire çirînî û derî vebû. Bi vêçirîna dengê derî re, bankfr dengê hewara Ungan dipa. Dinavberê de sê deqe derbas bû bûn, lê fena berê dîsa U paş

89


dêrî bêdengiyek hebû. Bankfr bfryara xwe da ku têkeve hund-ur.

Li kêleka masê merivek rûnişti bû ku tew ne dişibiya meri-van. Ev, sikeletek bû û bi post hati bû nixumandin. Porekîmîna yê jinan dfrêj û rîyekî tevlihev K ser bû. Rengê ruyê wîzerokî wek xweKyê bû û gupên wî keti bûn hev. MUê wî dirêj,rî û porê wî U nav hev keti bûn. U piyê wî yê ku serê xwe si-parti bû ser; ewqas zfrav, ewqas jar bû ku bi nêhirînê re tfrsdikete dUê merivan. Di nava porê wî de tayên sipî jî hebûn.Yekî ku serçavê wî yê qermiçî bidîta, ew ê tew bawer nekiraku ew hêj di çelsaUya xwe de ye.

Dixewiya...Serê wî keti bû ber. Li ser masê, U pêş wî kaxizeke bi dest-

nivîseke xweş hebû.Bankfr di dilê xwe de got:«MêrUcê reben razaye, dibe ku naha di xewna xwe de mî-

lyonan dibîne! Ez ê bes rahêjim vî merivê nîvmfrî, bavêjim serlihêfan, hêdîka baKvê bidime ser devê wî û hew. Pisporekîherî dUpak jî, ew ê nikari be di viya de şopek mêrkujiyê bibî-ne. Lê ez ê berê U vê kaxiza binêrim ka çi nivisiye..."

Bankfr ji ser masê kaxez gfrt û dest bi xwendina wê kfr:«Sibê saet di duwanzda de, ez digêhijim mafê azadiya xwe

û ketina xwe ya nava merivan. Lê beriya ku ji vê odê derke-vim û dîsa royê bibînim, ez dixwazim ji we re çend gotinan bi-bêjim. Li hafa wî Xwedêyê ku aniha min dibîne, ez bi dUpakîdibêjfrn: Azadî jî, jiyan jî, saxî jî û ew hemî tiştên U dinê, yênku di pfrtûkên we de bi navê tiştên xweş hatiye nivisîn, ji bomin bêmane û bêrûmet in.

Di van panzdeh salan de, min jiyana dinê bi baldarîxwend. Rast e, min ne dinê û ne jî meriv dîtin. Lê min di pfr-tûkên we de şerabên xweş vexwar, min sitranina got, U daris-tanan ez U pey xezal û berazên kûvî beziyam, min ji jinan hezkir... Dflberên asimanî yên ku fena bi niviştên helbestvanênwe yên mezin hati bin afîrîn, bi şev hatin ba min, çfrokên ge-lek xweş ji min re gotin û ez pê sermest bûm. Di pfrtûkên we

90


dêrî bêdengiyek hebû. Bankfr bfryara xwe da ku têkeve hund-ur.

Li kêleka masê merivek rûnişti bû ku tew ne dişibiya meri-van. Ev, sikeletek bû û bi post hati bû nixumandin. Porekîmîna yê jinan dfrêj û rîyekî tevlihev K ser bû. Rengê ruyê wîzerokî wek xweKyê bû û gupên wî keti bûn hev. MUê wî dirêj,rî û porê wî U nav hev keti bûn. U piyê wî yê ku serê xwe si-parti bû ser; ewqas zfrav, ewqas jar bû ku bi nêhirînê re tfrsdikete dUê merivan. Di nava porê wî de tayên sipî jî hebûn.Yekî ku serçavê wî yê qermiçî bidîta, ew ê tew bawer nekiraku ew hêj di çelsaUya xwe de ye.

Dixewiya...Serê wî keti bû ber. Li ser masê, U pêş wî kaxizeke bi dest-

nivîseke xweş hebû.Bankfr di dilê xwe de got:«MêrUcê reben razaye, dibe ku naha di xewna xwe de mî-

lyonan dibîne! Ez ê bes rahêjim vî merivê nîvmfrî, bavêjim serlihêfan, hêdîka baKvê bidime ser devê wî û hew. Pisporekîherî dUpak jî, ew ê nikari be di viya de şopek mêrkujiyê bibî-ne. Lê ez ê berê U vê kaxiza binêrim ka çi nivisiye..."

Bankfr ji ser masê kaxez gfrt û dest bi xwendina wê kfr:«Sibê saet di duwanzda de, ez digêhijim mafê azadiya xwe

û ketina xwe ya nava merivan. Lê beriya ku ji vê odê derke-vim û dîsa royê bibînim, ez dixwazim ji we re çend gotinan bi-bêjim. Li hafa wî Xwedêyê ku aniha min dibîne, ez bi dUpakîdibêjfrn: Azadî jî, jiyan jî, saxî jî û ew hemî tiştên U dinê, yênku di pfrtûkên we de bi navê tiştên xweş hatiye nivisîn, ji bomin bêmane û bêrûmet in.

Di van panzdeh salan de, min jiyana dinê bi baldarîxwend. Rast e, min ne dinê û ne jî meriv dîtin. Lê min di pfr-tûkên we de şerabên xweş vexwar, min sitranina got, U daris-tanan ez U pey xezal û berazên kûvî beziyam, min ji jinan hezkir... Dflberên asimanî yên ku fena bi niviştên helbestvanênwe yên mezin hati bin afîrîn, bi şev hatin ba min, çfrokên ge-lek xweş ji min re gotin û ez pê sermest bûm. Di pfrtûkên we

90


de ez hilkişiyam serê Elbrûs û Mon Blanc; U wir min dît kusibehan ro çawa derdUceve û êvaran çawa asiman, derya ûserê çiyan bi soraviya xwe dixemUîne. Min U wir dît ku di sermin re çawa bfrûskan vedidan û ewr diqelaştin. Min darista-nên ter û §în dît. Min çîmen, çem, deryaçê û bajarina dît. Minguhdariya sitranên keçên deryayî û xweşdengên bilûrên §iva-nan kir. Ew melekên ku hatin ji min re qala Xwedê bikin, mindestê xwe di perazingên wan re da... Di pirtûkên we de minxwe havête asêgehên bêbinî, min derhoje afirandin, min kuşt,min agir berda bajaran, min olên nû belav kir, min keyserîhaxistin bin destlniatiya xwe..pirtûkên we ez kirim yekî zaniyar.Hişê hemû merivên ku ew tevayiya tiştên ku ji sedsalan vfr debêwestan afirandiye, min ew gi§t dewusand hundurê serêxwe. Ez dizanim ku ez ji we hemiyan jî baqiltfr im. Aniha pfr-tûkên we jî, xweşiyên dinê jî û zanyarîtî jî di çav min de piçûkin. Li dinê hertişt vala, bêbingeh û mina mijê xapînok e. Hûnçiqas payedar, baqil û baş dibin bibin, lê mfrin ew ê di dawiyadawîn de we mîna lorên kwfr ji ruyê dinê baqij bike; nevî, dî-rok û kesên we yên nemir jî, ew ê rojekê bi guloka dinê rewek kevir hi§k bibin, an jî bişewutin û bibin xwelî.

Hûn dîn bûnin û we riya xwe wenda kfriye. Hûn derewanwek rastiyê dibînin û kerebiyê jî wek xweşikiyê. Li hemberrewşeke taybetî, ku ji rrişka ve di dewsa fêkî de beq û gumgu-mok bi darên sêf û potqalan ve hêşîn bihata; an jî ku gulanmîna hespên xwîdayî bêhn bida der, hûn ê bivenciqiyana, newusa. A, ez jî wusa U we ecêmayî dimînim ku hûn erdê ji asi-man çêtfr dibînin. Ez naxwazim we bifahmim.

Ew hemû tiştên ku hûn pê jiyana xwe serast dikin, min biUvên xwe jî pêşan da ku ez jê dUverşîn im. Ez wan du mQyo-nan naxwazim; yên ku di demekê de wek riya buhuştê dixuyaû naha jî U ser guhê min nîne. Ji bo ku ez xwe ji gfrtina mafêvî pereyî bikim, pênc saet beriya ku peymana me biqede, ez êji vir biçim û herweha ew ê peymana me xirab be...»

Bankfr kaxiz danî ser masê, serê vî mêrikê seyr maç kir,hêsfr ji çavan herikî û derket der. Xwe ewqas piçûk dît ku di

91


de ez hilkişiyam serê Elbrûs û Mon Blanc; U wir min dît kusibehan ro çawa derdUceve û êvaran çawa asiman, derya ûserê çiyan bi soraviya xwe dixemUîne. Min U wir dît ku di sermin re çawa bfrûskan vedidan û ewr diqelaştin. Min darista-nên ter û §în dît. Min çîmen, çem, deryaçê û bajarina dît. Minguhdariya sitranên keçên deryayî û xweşdengên bilûrên §iva-nan kir. Ew melekên ku hatin ji min re qala Xwedê bikin, mindestê xwe di perazingên wan re da... Di pirtûkên we de minxwe havête asêgehên bêbinî, min derhoje afirandin, min kuşt,min agir berda bajaran, min olên nû belav kir, min keyserîhaxistin bin destlniatiya xwe..pirtûkên we ez kirim yekî zaniyar.Hişê hemû merivên ku ew tevayiya tiştên ku ji sedsalan vfr debêwestan afirandiye, min ew gi§t dewusand hundurê serêxwe. Ez dizanim ku ez ji we hemiyan jî baqiltfr im. Aniha pfr-tûkên we jî, xweşiyên dinê jî û zanyarîtî jî di çav min de piçûkin. Li dinê hertişt vala, bêbingeh û mina mijê xapînok e. Hûnçiqas payedar, baqil û baş dibin bibin, lê mfrin ew ê di dawiyadawîn de we mîna lorên kwfr ji ruyê dinê baqij bike; nevî, dî-rok û kesên we yên nemir jî, ew ê rojekê bi guloka dinê rewek kevir hi§k bibin, an jî bişewutin û bibin xwelî.

Hûn dîn bûnin û we riya xwe wenda kfriye. Hûn derewanwek rastiyê dibînin û kerebiyê jî wek xweşikiyê. Li hemberrewşeke taybetî, ku ji rrişka ve di dewsa fêkî de beq û gumgu-mok bi darên sêf û potqalan ve hêşîn bihata; an jî ku gulanmîna hespên xwîdayî bêhn bida der, hûn ê bivenciqiyana, newusa. A, ez jî wusa U we ecêmayî dimînim ku hûn erdê ji asi-man çêtfr dibînin. Ez naxwazim we bifahmim.

Ew hemû tiştên ku hûn pê jiyana xwe serast dikin, min biUvên xwe jî pêşan da ku ez jê dUverşîn im. Ez wan du mQyo-nan naxwazim; yên ku di demekê de wek riya buhuştê dixuyaû naha jî U ser guhê min nîne. Ji bo ku ez xwe ji gfrtina mafêvî pereyî bikim, pênc saet beriya ku peymana me biqede, ez êji vir biçim û herweha ew ê peymana me xirab be...»

Bankfr kaxiz danî ser masê, serê vî mêrikê seyr maç kir,hêsfr ji çavan herikî û derket der. Xwe ewqas piçûk dît ku di

91


jiyana xwe de, di demên wendakirinên mezintirînên borsayêde jî, bi qasî aniha nibû. Piştî ku hat malê, kete nava lihêfan,lê dilhejiyê û hêsrên çavan heta demeke dfrêj jî ne hi§t kuxew têkeve çavên wî...

Sibetirê nîgehbanan bi gwînên vemirî û bi bez hatin jê regotin ku: mêrik ji pencera hêla bêxçe de xwe havête xwarê, diderê hewşê re derket û çû. Bankfr bi destirmanên xwe ve ta-vUê bazdan xaniyê piçûk û revîna zîndanî wî bi xwe jî dît. Jiber ku dûre peyvên navnotiyê neyête gotin, bankfr ew kaxizaku zfridanî tê de dabû xuyakirin ku peran naxwaze, ji sermasê girt. Piştî ku vegeriya oda xwe, havête pa§ nifta dûlapaxwe.

92


jiyana xwe de, di demên wendakirinên mezintirînên borsayêde jî, bi qasî aniha nibû. Piştî ku hat malê, kete nava lihêfan,lê dilhejiyê û hêsrên çavan heta demeke dfrêj jî ne hi§t kuxew têkeve çavên wî...

Sibetirê nîgehbanan bi gwînên vemirî û bi bez hatin jê regotin ku: mêrik ji pencera hêla bêxçe de xwe havête xwarê, diderê hewşê re derket û çû. Bankfr bi destirmanên xwe ve ta-vUê bazdan xaniyê piçûk û revîna zîndanî wî bi xwe jî dît. Jiber ku dûre peyvên navnotiyê neyête gotin, bankfr ew kaxizaku zfridanî tê de dabû xuyakirin ku peran naxwaze, ji sermasê girt. Piştî ku vegeriya oda xwe, havête pa§ nifta dûlapaxwe.

92

LAWIKÊ ŞÛM

Keçika ciwan Anna Semînovna ku hinekî pozqame, bixortê Uhevhatî îvan îvanovîç Lapkîn ve, ji hewrêz daketin jêraperavê û U ser textekî rûniştin. Text, di nav avê de, di binêtovgUiyên biyek ciwan de bû. Çi ciyekî xweş! Ku hûn U vir rû-nin, hûn ê xwe ji tevayiya dinê veşêrin. Tenê masî û bihokênku bi beza bfrûskê U ser avê diçin û tên, we dibîhin. Xort binflc, tor, qutiyên tije kurm û bi binek tiştên din yên masîgfrti-nê hati bûn. Çer ku rûniştin, dest bi masîgirtinê kirin.

Lapkîh U derûdora xwe nêhirî:- ...Di dawiya dawîn de bi vê tenêmayina me, ez ewqas

kêfxweş im ku, got û dest bi peyivînê kir. Anna Semîhovna,divê ez gelek tiştina ji we re bibêjim! Gelek tiştina. Cara pê-şîn dema ku min çav U we xist... Masî hate nflca we. Min fahmkir ku ez ji bo çi dijfrn. Min fahm kir ku ew evîna min ya kudivê ez hebûna xwe ya bişeref û xebatkar jê re fêda bUcfrn, U

kuderê ye... Wusa xuyaye ev masiyekî mezin e! Dema min çavU we xist, ev yekemcara min bû ku ez dUgirtî bûm û wek dî-nan min ji we hez kir. Nflcê nekêşin! Bihêlin bUa daqultîhe...

93

LAWIKÊ ŞÛM

Keçika ciwan Anna Semînovna ku hinekî pozqame, bixortê Uhevhatî îvan îvanovîç Lapkîn ve, ji hewrêz daketin jêraperavê û U ser textekî rûniştin. Text, di nav avê de, di binêtovgUiyên biyek ciwan de bû. Çi ciyekî xweş! Ku hûn U vir rû-nin, hûn ê xwe ji tevayiya dinê veşêrin. Tenê masî û bihokênku bi beza bfrûskê U ser avê diçin û tên, we dibîhin. Xort binflc, tor, qutiyên tije kurm û bi binek tiştên din yên masîgfrti-nê hati bûn. Çer ku rûniştin, dest bi masîgirtinê kirin.

Lapkîh U derûdora xwe nêhirî:- ...Di dawiya dawîn de bi vê tenêmayina me, ez ewqas

kêfxweş im ku, got û dest bi peyivînê kir. Anna Semîhovna,divê ez gelek tiştina ji we re bibêjim! Gelek tiştina. Cara pê-şîn dema ku min çav U we xist... Masî hate nflca we. Min fahmkir ku ez ji bo çi dijfrn. Min fahm kir ku ew evîna min ya kudivê ez hebûna xwe ya bişeref û xebatkar jê re fêda bUcfrn, U

kuderê ye... Wusa xuyaye ev masiyekî mezin e! Dema min çavU we xist, ev yekemcara min bû ku ez dUgirtî bûm û wek dî-nan min ji we hez kir. Nflcê nekêşin! Bihêlin bUa daqultîhe...

93

A. P. Çêxov Lawikêsûm

DUgirtiya min, ez ji we lava dikim ku hûn ji min re bibêjin:Hûn ji min, ne bi qasî ku ez ji we hez dikim, na, ez ne xercîviya me, lê qet nebe min ev hanî ser hişê xwe û bi viya... bUcê-§in!

Anna Semîhovnayê nflca di destê xwe de bi zerp kişand,rakfr jor û qfriya. Masiyekî§înzîvöi U hewa biriqî.

- Xwedêyo... çi masiyekîgfr! Zû... aUkariyê bUdn... fiUtî...Masî ji nflcê fUitî, U ser giyayên qeraxê avê ket, ber bi ne-

walê pfrpitî... û noqî avê bû.Lapkîn U pey masî beziya, ji dêla masî ve bê hemdê xwe

bi destê Anna Semînovnayê girt û ber bi lêva xwe bfr. Keçikaciwan xwest ku destê xwe bUcêşîne, lê pê re ne gihand û lêvênwê rastî maçekî hat. Bi rastî jî ev bêhemdî bû bû. Piştî vêmaçê ramîsaneke din û dûre sond, sozdayîn... gavên bextiya-riyê dan pey hev û hatin. Lê çi fêde ku U vê dinêya derewînbextiyariya safî tuneye. Her bextiyarî di nava xwe de jahrekêdinuxumîhe, an j'î bi jahreke ji der ve dijahre. Vê carê jî wusabû. Wexta ku xortan hevdu maç kfrin, ji nişka ve biqîna kene-kî hate bihîstin. Û dema ku ber bi newalê nêhfrîn gwîn U wanzer bû: Zarokek di newalê de heta navê di nava avê de rawes-tiyayîbû. Ev, KoKayê birayê Anna Semînovnayê bû.

Lêwik di nava avê de U xortan dinêhfrî û bi çavreşî dipişi-rî.

- A, wusa... We hevdu maç dikir, ne? De qeyê ez ê ji diyaxwe re bibêjim.

Bi rûşermî zfrnanê Lapkîn U hev geriya û got:- Ez bawer frn, wek merivekî bişeref hûn... Çavdêriya xel-

kê kirin, bêpayetî ye. Nerindî jî tevgerek xirab û riswatî ye...bawer dikim ku wek merivekî bişeref û xanûwade, hûn...

Merivê bişeref got:- Ku hûn rûbilekî bidin, ez nabêjim. An ne, ez ê bibêjim.Lapkîh rûbUek ji bêrflca xwe denrist û da KoKa. Lêwik rû-

bU di kefa destê xwe î §U de şidand, fflcand û bi avjenî dûr ket.Vê carê xortan zêde hevdu maç ne kirin.

Dotira rojê Lapkîh ji bajêr ji KoKa re boyax û gogek lastî-

94

A. P. Çêxov Lawikêsûm

DUgirtiya min, ez ji we lava dikim ku hûn ji min re bibêjin:Hûn ji min, ne bi qasî ku ez ji we hez dikim, na, ez ne xercîviya me, lê qet nebe min ev hanî ser hişê xwe û bi viya... bUcê-§in!

Anna Semîhovnayê nflca di destê xwe de bi zerp kişand,rakfr jor û qfriya. Masiyekî§înzîvöi U hewa biriqî.

- Xwedêyo... çi masiyekîgfr! Zû... aUkariyê bUdn... fiUtî...Masî ji nflcê fUitî, U ser giyayên qeraxê avê ket, ber bi ne-

walê pfrpitî... û noqî avê bû.Lapkîn U pey masî beziya, ji dêla masî ve bê hemdê xwe

bi destê Anna Semînovnayê girt û ber bi lêva xwe bfr. Keçikaciwan xwest ku destê xwe bUcêşîne, lê pê re ne gihand û lêvênwê rastî maçekî hat. Bi rastî jî ev bêhemdî bû bû. Piştî vêmaçê ramîsaneke din û dûre sond, sozdayîn... gavên bextiya-riyê dan pey hev û hatin. Lê çi fêde ku U vê dinêya derewînbextiyariya safî tuneye. Her bextiyarî di nava xwe de jahrekêdinuxumîhe, an j'î bi jahreke ji der ve dijahre. Vê carê jî wusabû. Wexta ku xortan hevdu maç kfrin, ji nişka ve biqîna kene-kî hate bihîstin. Û dema ku ber bi newalê nêhfrîn gwîn U wanzer bû: Zarokek di newalê de heta navê di nava avê de rawes-tiyayîbû. Ev, KoKayê birayê Anna Semînovnayê bû.

Lêwik di nava avê de U xortan dinêhfrî û bi çavreşî dipişi-rî.

- A, wusa... We hevdu maç dikir, ne? De qeyê ez ê ji diyaxwe re bibêjim.

Bi rûşermî zfrnanê Lapkîn U hev geriya û got:- Ez bawer frn, wek merivekî bişeref hûn... Çavdêriya xel-

kê kirin, bêpayetî ye. Nerindî jî tevgerek xirab û riswatî ye...bawer dikim ku wek merivekî bişeref û xanûwade, hûn...

Merivê bişeref got:- Ku hûn rûbilekî bidin, ez nabêjim. An ne, ez ê bibêjim.Lapkîh rûbUek ji bêrflca xwe denrist û da KoKa. Lêwik rû-

bU di kefa destê xwe î §U de şidand, fflcand û bi avjenî dûr ket.Vê carê xortan zêde hevdu maç ne kirin.

Dotira rojê Lapkîh ji bajêr ji KoKa re boyax û gogek lastî-

94

A. P. Çêxov Lawikê şûm

kî hanî. Xwenga wî jî hemî qutî û şûşên xwe yên vala dîyariyêwî kir. Dûre ji bêgavî bişkovên zendên xwe yên bi serê kûçikjî pê§kê§î wî dUce. Wusa xuya bû lawikê §ûm ji vê rewşêkêfxweş bû. Bi fikra ku hinek tiştên din jî bi dest xwe bixûie,loma her çavdêriya xortan kfr. Lapkfri û Anna Semînovna bikuderê de diçûn, ew jî her U pey wan bû. Bi qasî deqeyekê wîew bi tenê bernedidan.

Lapkîn dfranên xwe bi hev de dişidand û xwe bi xwe di-got:

- Bêrûmet! Bi vê bejna xwe ya kin çi tilîfirekî mezin e! Kîdizane bê ew ê dûre çi jê derkeve!

Heta ku meha havîha pêşîh qediya jî, KoKa tu rê ne davan evîndaran. Çavdêriya wan dikir, gef li wan dixwar û dîyarîji wan dixwest. Çi didanê jî, çavê wî têr ne dibû.

Û di dawiya dawîn de jî saetek bi kostek xwest. Wan ê çibikfrana? Ji bêgavî rabûn soza wê jî dan wî.

Rojekê U ser xwarma nîvroyê dema kulince dixwarin, jinişka ve biqîna kenekî bi KoUa gfrt. Çavekî xwe şikand û jiLapkîh pfrsî:

- Çawa ye? Ez bibêjim?Lapkîn sor û mor bû. Bi kulînce re destmala masê jî cût.

Anna Semînovna bi lez ji ser xwarinê rabû û beziya odeyekdin.

Ev herdu xort heta meha havîna navînê, heta roja ku Lap-kîn bi mar zewaca xwe bi Anna Semînovnayê re kir jî, her divê rewşê de man. Ax, ev çi roj'eke bextiyar bû! Piştî ku bi dê ûbavê keçikê re peyivî û dUê wan gfrt, tavUê beziya nava bêxçeû U KoKa geriya. Dema ku çav lê xist, ji kêfxweşî hindUc mabûbigfriya. Bi guhê lawikê şûm gfrt. Li hêla din Anna Semînov-naya ku U Kolîa digeriya, wê jî xwe gihandê û bi guhê wî yêdin girt. Her ku KoKa bi gfrî:

- Ez bi gora we... Ez carek din nakim! Ax, ax, ax... bibo-rin, got û U ber wan geriya, wê çaxê we kêfxweşiya herdu dU-daran bidîta!

Herdu dUdaran dûre U xwe danîh û ji hevdu re gotin: Di

95

A. P. Çêxov Lawikê şûm

kî hanî. Xwenga wî jî hemî qutî û şûşên xwe yên vala dîyariyêwî kir. Dûre ji bêgavî bişkovên zendên xwe yên bi serê kûçikjî pê§kê§î wî dUce. Wusa xuya bû lawikê §ûm ji vê rewşêkêfxweş bû. Bi fikra ku hinek tiştên din jî bi dest xwe bixûie,loma her çavdêriya xortan kfr. Lapkfri û Anna Semînovna bikuderê de diçûn, ew jî her U pey wan bû. Bi qasî deqeyekê wîew bi tenê bernedidan.

Lapkîn dfranên xwe bi hev de dişidand û xwe bi xwe di-got:

- Bêrûmet! Bi vê bejna xwe ya kin çi tilîfirekî mezin e! Kîdizane bê ew ê dûre çi jê derkeve!

Heta ku meha havîha pêşîh qediya jî, KoKa tu rê ne davan evîndaran. Çavdêriya wan dikir, gef li wan dixwar û dîyarîji wan dixwest. Çi didanê jî, çavê wî têr ne dibû.

Û di dawiya dawîn de jî saetek bi kostek xwest. Wan ê çibikfrana? Ji bêgavî rabûn soza wê jî dan wî.

Rojekê U ser xwarma nîvroyê dema kulince dixwarin, jinişka ve biqîna kenekî bi KoUa gfrt. Çavekî xwe şikand û jiLapkîh pfrsî:

- Çawa ye? Ez bibêjim?Lapkîn sor û mor bû. Bi kulînce re destmala masê jî cût.

Anna Semînovna bi lez ji ser xwarinê rabû û beziya odeyekdin.

Ev herdu xort heta meha havîna navînê, heta roja ku Lap-kîn bi mar zewaca xwe bi Anna Semînovnayê re kir jî, her divê rewşê de man. Ax, ev çi roj'eke bextiyar bû! Piştî ku bi dê ûbavê keçikê re peyivî û dUê wan gfrt, tavUê beziya nava bêxçeû U KoKa geriya. Dema ku çav lê xist, ji kêfxweşî hindUc mabûbigfriya. Bi guhê lawikê şûm gfrt. Li hêla din Anna Semînov-naya ku U Kolîa digeriya, wê jî xwe gihandê û bi guhê wî yêdin girt. Her ku KoKa bi gfrî:

- Ez bi gora we... Ez carek din nakim! Ax, ax, ax... bibo-rin, got û U ber wan geriya, wê çaxê we kêfxweşiya herdu dU-daran bidîta!

Herdu dUdaran dûre U xwe danîh û ji hevdu re gotin: Di

95

A P. Çêxov Lawikêsûm

wan hemî wextên ku hevdu didîtin de, û di wan hemî wextênku hevdu radimîsand de û heta vê dema ku guhê KoKa dUd-şandin, tu carekê jî bextiyar ne bûn.

96

A P. Çêxov Lawikêsûm

wan hemî wextên ku hevdu didîtin de, û di wan hemî wextênku hevdu radimîsand de û heta vê dema ku guhê KoKa dUd-şandin, tu carekê jî bextiyar ne bûn.

96

HENEKEKPIÇÛK

Zivistan... ber bi nîvroya rojeke sayî... Sermayek hi§k heye,bi pêUcirinê re dibe xirtexirta berfê. Nadenka ketiye piyê min.Lûlên porê wê xwe berdane ser cînegan û pfrça ser lêva wêya jorfri, mîna pûrta beyokê bi tewarek zîvînî hatiye lewitan-din. Em U serê gfrekî bUind in. Rastek, ji ber lingên me hetajêr, mîna neynUcek ku bi royê bibfriqe, berwar dfrêj dibe ûdiçe. Li kêleka me taxûkek bi çûxayê sor nixûmandî heye.

Ez bi bergerîn jê re dibêjim:- Tu were em xwe §û§ bikin! Bi kêmanî carekî. Bawer

bUce, heta jêr tew tiştek bi me nayê. Lê Nadenka ditirse. Ewrasta ku ji ber lastflcên hûrik yên di lingên wê de, heta serê wîaUyê gfr î bi cemed, U ber çavên wê bi xof dixuye. Dema ku ezdibêjim em U taxûkê siwar bin, ew bi meyizîha jêr re fena kudUê wê bisekine, bêhnçUcyayî dibe. Lê tew ku taxûk ber bigeK bişemitiya wê ê çi bikira? Ew ê bimira û ji tirsa dîn bi-bûya.

Lê ez dîsa ber wê digerim û dibêjim.- Lava dikim, ev tiştekî bi tirs nîne. Ev tenê ji newêrekî û

97

HENEKEKPIÇÛK

Zivistan... ber bi nîvroya rojeke sayî... Sermayek hi§k heye,bi pêUcirinê re dibe xirtexirta berfê. Nadenka ketiye piyê min.Lûlên porê wê xwe berdane ser cînegan û pfrça ser lêva wêya jorfri, mîna pûrta beyokê bi tewarek zîvînî hatiye lewitan-din. Em U serê gfrekî bUind in. Rastek, ji ber lingên me hetajêr, mîna neynUcek ku bi royê bibfriqe, berwar dfrêj dibe ûdiçe. Li kêleka me taxûkek bi çûxayê sor nixûmandî heye.

Ez bi bergerîn jê re dibêjim:- Tu were em xwe §û§ bikin! Bi kêmanî carekî. Bawer

bUce, heta jêr tew tiştek bi me nayê. Lê Nadenka ditirse. Ewrasta ku ji ber lastflcên hûrik yên di lingên wê de, heta serê wîaUyê gfr î bi cemed, U ber çavên wê bi xof dixuye. Dema ku ezdibêjim em U taxûkê siwar bin, ew bi meyizîha jêr re fena kudUê wê bisekine, bêhnçUcyayî dibe. Lê tew ku taxûk ber bigeK bişemitiya wê ê çi bikira? Ew ê bimira û ji tirsa dîn bi-bûya.

Lê ez dîsa ber wê digerim û dibêjim.- Lava dikim, ev tiştekî bi tirs nîne. Ev tenê ji newêrekî û

97

A. P. Çêxov Henekekpiçûk

tirsonekiya we ye.Di dawiya dawîh de Nadenka qayfl dibe. Ez ji rûçikên wê

têdigêhim ku wê serê xwe rasterast daye ber mfrinê û bi viyaqayfl bûye. DUerize, gwfri lê zer dibe, ez wê hemêz dikim ditaxûkê de didim rûniştin û bi wê ve em xwe serjêrî geUyê ne-walêdUcin.

Taxûk wek gulokê diçe, bayê ku diqelişe U serçavên meri-van dUceve, bi vizînî di guhên merivan de difikîhe, ji hêrsangupên merivan perîncok dUce û meriv dibê qeyê wê naha serêmerivan jê be. Meriv ji bayî bêhnçUcyayî dibe. Mîna ku şeytênem xisti bin nava lepên xwe û bi har û hewar ber bi dojehê bi-kêşîne. Tiştên U dor me, wek xetek dirêj dikevin hev û di berme re zûzûka dibuhurin... Bi me wusa dixuye ku em di gavadawîn ya jiyana xwe de ne.

Di vê navberê de ez bi dengekî nîvçe dibêjim:- Ez ji we hez dikim, Nadya!Her ku diçe, taxûk hêdî diçe. Di şûşkirinê de ew vizîna

bayê û ew dengê ku derdixist êdî ewqas bi xof naxuye û bêhnU merivan naçike. Di dawiya dawîn de em xwe digihînin jêr.Nadenka nîvmfrî û gwînvemirî ye. Bi dijwarî bêhnê vedide...Ez alîkariya wê dikim, da ku rabe ser xwe.

Bi wan çavên xwe yên gfr, bi tfrs U min dinêre û dibêje:- Ez U darê dinê carek din xwe şû§ nakim. Tu carî! Hew

ma bû ku ez bimirama.Di pey re tê ser xwe. Vê carê, bi meyizinên xwe yên pfr-

siyarî, U nava çavên min dinêre. Aya ev şeş peyvikina, min jêre goti bû? An di nava vizîna bayî de bi wê wusa hat? Û ez jîU kêleka wê rawestyayî, cixarê dikeşim û bi bal U lepikên xwedinêrim.

Ew dikeve piyê min û em hêdî hêdî U dora gir dimeşin.Dibe ku ev pirsa, wê rihet bernade. Aya ev peyvikina hat go-tin? Erê, an ne? Ev tiştekî pêjn û paye, jiyan û bextîyariyê ye.Ev pfr girîng e, K dinê gfrîngtirîh tişt e: Nadenka bê tewatî ûbê xem, bi çavekî lêkolînane U ruyê min dinêre û sawirî bawi-rî pirsên min dibersivîne. Û ew U beade min e, ku ez tiştekî

98


tirsonekiya we ye.Di dawiya dawîh de Nadenka qayfl dibe. Ez ji rûçikên wê

têdigêhim ku wê serê xwe rasterast daye ber mfrinê û bi viyaqayfl bûye. DUerize, gwfri lê zer dibe, ez wê hemêz dikim ditaxûkê de didim rûniştin û bi wê ve em xwe serjêrî geUyê ne-walêdUcin.

Taxûk wek gulokê diçe, bayê ku diqelişe U serçavên meri-van dUceve, bi vizînî di guhên merivan de difikîhe, ji hêrsangupên merivan perîncok dUce û meriv dibê qeyê wê naha serêmerivan jê be. Meriv ji bayî bêhnçUcyayî dibe. Mîna ku şeytênem xisti bin nava lepên xwe û bi har û hewar ber bi dojehê bi-kêşîne. Tiştên U dor me, wek xetek dirêj dikevin hev û di berme re zûzûka dibuhurin... Bi me wusa dixuye ku em di gavadawîn ya jiyana xwe de ne.

Di vê navberê de ez bi dengekî nîvçe dibêjim:- Ez ji we hez dikim, Nadya!Her ku diçe, taxûk hêdî diçe. Di şûşkirinê de ew vizîna

bayê û ew dengê ku derdixist êdî ewqas bi xof naxuye û bêhnU merivan naçike. Di dawiya dawîn de em xwe digihînin jêr.Nadenka nîvmfrî û gwînvemirî ye. Bi dijwarî bêhnê vedide...Ez alîkariya wê dikim, da ku rabe ser xwe.

Bi wan çavên xwe yên gfr, bi tfrs U min dinêre û dibêje:- Ez U darê dinê carek din xwe şû§ nakim. Tu carî! Hew

ma bû ku ez bimirama.Di pey re tê ser xwe. Vê carê, bi meyizinên xwe yên pfr-

siyarî, U nava çavên min dinêre. Aya ev şeş peyvikina, min jêre goti bû? An di nava vizîna bayî de bi wê wusa hat? Û ez jîU kêleka wê rawestyayî, cixarê dikeşim û bi bal U lepikên xwedinêrim.

Ew dikeve piyê min û em hêdî hêdî U dora gir dimeşin.Dibe ku ev pirsa, wê rihet bernade. Aya ev peyvikina hat go-tin? Erê, an ne? Ev tiştekî pêjn û paye, jiyan û bextîyariyê ye.Ev pfr girîng e, K dinê gfrîngtirîh tişt e: Nadenka bê tewatî ûbê xem, bi çavekî lêkolînane U ruyê min dinêre û sawirî bawi-rî pirsên min dibersivîne. Û ew U beade min e, ku ez tiştekî

98


bibêjim. Di serçavê wê î xwînşêrîn de, çi ti§t dibin, çi ti§t!Xwe§ diyar e ku bi xwe ve pevdiçine. Dixwaze tiştina bibêje,bipfrse. Lê peyvUcan nabîne! Ji tirs û şermê nabêje, kêfa wêberê pirsîna wê digfre. Bêyî ku U ruyê min binêre, dibêje:

- Ma hûn dizanin?Ezjêdipfrsim:-Çi,çiye?- Ka em carek din xwe §û§ bikin.Em bi pêlikê ve dîsa derdikevin serê gir. Ez dîsa Naden-

kaya lerizok û gwînvemirî di taxûkê de didim rûniştin. Emdîsa xwe di wî geliyê kwfr de berdidin jêr. Ba dîsa dike vizînî,hesinê taxûkê difikîne û di wê helhelê de û U wî ciyê ku taxû-kê ba digirt, ez dîsa bi dengekî nîvçe dikim pinepin.

- Ez ji we hez dikim, Nadenka!Piştî ku taxûk disekine, Nadenka wî girê ku me xwe jê ber-

da xwarê, bi çav dadiwerivîne dûr û dirêj U ruyê min dinêre,guhdariya dengê min î sar û bêbal dike, bi tevayî her tiştênwê, ji temeziya wê heta man§onê(*) wê, di mitûmatiyekê deye. Di ruyê wê de ev nivisandî ye:

«Ev çi ye? Kê ev peyvana got? Wî got an bi min wusahat?»

Ev şika, wê dixîne nava xemgînîyeke kwîr, wê nahewîne ûkeçika reben pirsên nû nabersivîne. Her bi mirûzekî tir§ û tijîye. Ku meriv destê xwe pê bUce, ew ê bfr û berde girî.

Ezjêdipfrsim:- Ma em êdî neçin malê?Ew bi rewşeke şermesarî dibê:- Lê ev... xweşûşkirina pir xweş e. Ma em carek din jî xwe

§û§ nekin?Ev xweşûşkirina «pir xweş e.» Lê dema ku di taxûkê de

rûdine, dîsa gwîh lê divemire, ji tfrsa bêhn lê diçike û her de-rên wê diricife.

(*) Manson: Lepikekîbi betan e, û destê merivji serma hisk di-parêze.

99


bibêjim. Di serçavê wê î xwînşêrîn de, çi ti§t dibin, çi ti§t!Xwe§ diyar e ku bi xwe ve pevdiçine. Dixwaze tiştina bibêje,bipfrse. Lê peyvUcan nabîne! Ji tirs û şermê nabêje, kêfa wêberê pirsîna wê digfre. Bêyî ku U ruyê min binêre, dibêje:

- Ma hûn dizanin?Ezjêdipfrsim:-Çi,çiye?- Ka em carek din xwe §û§ bikin.Em bi pêlikê ve dîsa derdikevin serê gir. Ez dîsa Naden-

kaya lerizok û gwînvemirî di taxûkê de didim rûniştin. Emdîsa xwe di wî geliyê kwfr de berdidin jêr. Ba dîsa dike vizînî,hesinê taxûkê difikîne û di wê helhelê de û U wî ciyê ku taxû-kê ba digirt, ez dîsa bi dengekî nîvçe dikim pinepin.

- Ez ji we hez dikim, Nadenka!Piştî ku taxûk disekine, Nadenka wî girê ku me xwe jê ber-

da xwarê, bi çav dadiwerivîne dûr û dirêj U ruyê min dinêre,guhdariya dengê min î sar û bêbal dike, bi tevayî her tiştênwê, ji temeziya wê heta man§onê(*) wê, di mitûmatiyekê deye. Di ruyê wê de ev nivisandî ye:

«Ev çi ye? Kê ev peyvana got? Wî got an bi min wusahat?»

Ev şika, wê dixîne nava xemgînîyeke kwîr, wê nahewîne ûkeçika reben pirsên nû nabersivîne. Her bi mirûzekî tir§ û tijîye. Ku meriv destê xwe pê bUce, ew ê bfr û berde girî.

Ezjêdipfrsim:- Ma em êdî neçin malê?Ew bi rewşeke şermesarî dibê:- Lê ev... xweşûşkirina pir xweş e. Ma em carek din jî xwe

§û§ nekin?Ev xweşûşkirina «pir xweş e.» Lê dema ku di taxûkê de

rûdine, dîsa gwîh lê divemire, ji tfrsa bêhn lê diçike û her de-rên wê diricife.

(*) Manson: Lepikekîbi betan e, û destê merivji serma hisk di-parêze.

99


Em cara sisiyan xwe berdidin jêr û ez dibînim ku ew çawabi bal U ruyê min û Kvîna lêvên min dinêre. Lê ez hustumalaxwe didim ber devê xwe, dUcuxum, dema em digflujin nîvê rêez xwe pê re digîhînim û dibêjim:

- Ez ji we hez dikim, Nadenka!Û ew, wek tiştekî nependî dimîne. Nadenka deng nake, U

ser tiştina difikfre... Dûre ez bi wê re heta malê dikevim rê.Ew jî gavên xwe hûr hûr davêje da ku bizani be, ca ez wanpeyvikan dîsa dibêjim an ne.

Lê ez dibînim ew çawa dilşewatî bûye û xwe çawa dêşîneda ku bibêje: «Qet ne ber bi aqUan e, ku ev peyvana ba gotibe! Ez naxwazim ku ba ev peyvana goti be!»

Sibetfrê kaxizeke wusa dikeve destê min: «Ku hûn fro bi-çin ciyê şûşkirinê, werin û min jî bi xwe re bibin. N.» Ji wêrojê pê ve, ez û Nadenkayê em heroj bi hev re diçin. Her caraku em bi taxûkê xwe berdidin jêr, ez dîsa bi dengekî nîvçewan peyvikan dibêjim:

- Ez ji we hez dikim, Nadenka!Di demeke kin de çawa ku meriv xwe dihewisîne şerabê

an morfînê, Nadenkayê jî wusa xwe hewisandi bû vê hevokê.NUcarî bû ku bê viya bijiya. Ya rast, xwe ji jor de berdana jêr,dîsa bi qasî berê xeternakî bû. Lê êdî ev tirs û xeterî, peyvênevîna ku wek gfrêkekî mayî û dUşewat, dUce rewşeke din. Her,ji wan du kesan dUceve §Ucê; yek ez û yê din ba... Ew nizaneku ji wan herduyan kîjanê evîna xwe jê re digot. Lê reng e kuêdî ew ji bo wê ne gfrîng e. Ji kîjan piyalê tê vexwarin bUa bêvexwarin, ne gfrîng e, armanc serxweşbûyîh e.

Rojekê ez bi tena serê xwe çûm ciyê şûşkirinê. Ez di navawelwelê de wenda bûm û min dît ku Nadya çawa nêzîkî gfrdibe, çavên xwe U min digerîne... Bi §erm û fedî bi pêlflcan vehUdUcşe... Bi tenê xwe§û§kfrin çiqas xirab e, çiqas! Ruyê wêwek berfê sipî, dUerize, fena ku biçe ber mirinê dimeşe. Lêdîsa jî bêyî ku K paş xwe binêre, bi gavên ewle dimeşe. Diyare ku biryara ceribandinê daye. Aya wê ê bêyî min ev peyvênxweşik û niviştkirî bibihîsiya? Ez wê dibîhim bê çawa bi gwîhê

100


Em cara sisiyan xwe berdidin jêr û ez dibînim ku ew çawabi bal U ruyê min û Kvîna lêvên min dinêre. Lê ez hustumalaxwe didim ber devê xwe, dUcuxum, dema em digflujin nîvê rêez xwe pê re digîhînim û dibêjim:

- Ez ji we hez dikim, Nadenka!Û ew, wek tiştekî nependî dimîne. Nadenka deng nake, U

ser tiştina difikfre... Dûre ez bi wê re heta malê dikevim rê.Ew jî gavên xwe hûr hûr davêje da ku bizani be, ca ez wanpeyvikan dîsa dibêjim an ne.

Lê ez dibînim ew çawa dilşewatî bûye û xwe çawa dêşîneda ku bibêje: «Qet ne ber bi aqUan e, ku ev peyvana ba gotibe! Ez naxwazim ku ba ev peyvana goti be!»

Sibetfrê kaxizeke wusa dikeve destê min: «Ku hûn fro bi-çin ciyê şûşkirinê, werin û min jî bi xwe re bibin. N.» Ji wêrojê pê ve, ez û Nadenkayê em heroj bi hev re diçin. Her caraku em bi taxûkê xwe berdidin jêr, ez dîsa bi dengekî nîvçewan peyvikan dibêjim:

- Ez ji we hez dikim, Nadenka!Di demeke kin de çawa ku meriv xwe dihewisîne şerabê

an morfînê, Nadenkayê jî wusa xwe hewisandi bû vê hevokê.NUcarî bû ku bê viya bijiya. Ya rast, xwe ji jor de berdana jêr,dîsa bi qasî berê xeternakî bû. Lê êdî ev tirs û xeterî, peyvênevîna ku wek gfrêkekî mayî û dUşewat, dUce rewşeke din. Her,ji wan du kesan dUceve §Ucê; yek ez û yê din ba... Ew nizaneku ji wan herduyan kîjanê evîna xwe jê re digot. Lê reng e kuêdî ew ji bo wê ne gfrîng e. Ji kîjan piyalê tê vexwarin bUa bêvexwarin, ne gfrîng e, armanc serxweşbûyîh e.

Rojekê ez bi tena serê xwe çûm ciyê şûşkirinê. Ez di navawelwelê de wenda bûm û min dît ku Nadya çawa nêzîkî gfrdibe, çavên xwe U min digerîne... Bi §erm û fedî bi pêlflcan vehUdUcşe... Bi tenê xwe§û§kfrin çiqas xirab e, çiqas! Ruyê wêwek berfê sipî, dUerize, fena ku biçe ber mirinê dimeşe. Lêdîsa jî bêyî ku K paş xwe binêre, bi gavên ewle dimeşe. Diyare ku biryara ceribandinê daye. Aya wê ê bêyî min ev peyvênxweşik û niviştkirî bibihîsiya? Ez wê dibîhim bê çawa bi gwîhê

100


xwe î vemfrî û devjihev di taxûkê de rûdine, çawa çavên xwedigirê, çawa di vê cara dawîn de xatir ji dinê dixwaze û dUive.Taxûk bi dengekî «§ § §» diherike. Ez pê nizanim ku Nadenkavan peyvikan dibîhîse an ne? Lê tenê ez dibînim ku ew birewşeke westiyayî û bêhêle ji taxûkê radibe. Ji ruyê wêduxuye ku ew bi xwe jî nizane tiştek bihîstiye an ne. Dema kuxwe berda jêr, xof lê bû bû astenga bUûstinê, jUievderxistinadeng û têgihîştinê...

Lê va ye meha buharê, adar tê... Tfrêjên royê merivan bê-tfr dUcewîne. Gfrê me î bi cemed şewla xwe wenda dUce ûdûre jî dihele. Em êdî nikarin xwe §û§ bikin. Nadyaya reben êêdî van peyvUcan ji derekê nebihîse û tu kesekî ku van bi lêvbUce jî tune. Ji ber ku êdî ba nayê, ez jî xwe tev dikim ku bi-çim Petersbûrgê. Ji bo wexteke dirêj, dibe ku her U wfr bimî-nim.

Bi çend rojan beriya ku biçim, ez di bexçê xwe î piçûk derûniştî me. Ev bexça, ji bexçê mala ku Nadya tê de dima, bU-indtfr û bi perçîneke pîjkirî hatiye veqetandin. Dinê hêj gele-kî sar e. Di binê kêşên sergînan de belekiyên berfê dixuyin.Dar jî hîna ji xew şîyar ne bûne. Lê êdî bêhna buharê tê. Re-fên qijalekan bi qîjevîj dikevin Ksê. Ez ber bi perçînê diçim,dûr û dirêj di nav re dinêrim. Êz dinêrim ku Nadya derketber derî, bi çavên tijî kul û keser, xemgîn xemgîn U asiman di-nêre... Bayê buharê ruyê wê î xemgîn û vemirî dikewîne... Evbayê ha, wî bayê ku di wextekê de bi vizînî ew şeş peyvUcanapê dida bihîstin, tîne bfra wê; ruyê wê xemgîn dibe, dUopekhêsir xwe ji gupa wê de berdide xwarê...

Herdu destên xwe radike mîna ku U ber bayê bigere û bi-bêje wan peyvikan dubare bike. Ez jî dipêm ku ba were. Dûrebi dengekî nîvçe dibêjim:

- Ez ji we hez dikim, Nadya!Xwedêyo, bê çi gwîn tê Nadenkayê! Hewar dike, hemû

ruyê wê dikene. Destê xwe ber bi bayê dirêj dike.. Di vê gavêde wusa kêfxweş, wusa dilxweş, wusa xweşUc e ku!

Ez jî diçim ku xwe tev bUcim... Demeke dfrêj di navberê

101


xwe î vemfrî û devjihev di taxûkê de rûdine, çawa çavên xwedigirê, çawa di vê cara dawîn de xatir ji dinê dixwaze û dUive.Taxûk bi dengekî «§ § §» diherike. Ez pê nizanim ku Nadenkavan peyvikan dibîhîse an ne? Lê tenê ez dibînim ku ew birewşeke westiyayî û bêhêle ji taxûkê radibe. Ji ruyê wêduxuye ku ew bi xwe jî nizane tiştek bihîstiye an ne. Dema kuxwe berda jêr, xof lê bû bû astenga bUûstinê, jUievderxistinadeng û têgihîştinê...

Lê va ye meha buharê, adar tê... Tfrêjên royê merivan bê-tfr dUcewîne. Gfrê me î bi cemed şewla xwe wenda dUce ûdûre jî dihele. Em êdî nikarin xwe §û§ bikin. Nadyaya reben êêdî van peyvUcan ji derekê nebihîse û tu kesekî ku van bi lêvbUce jî tune. Ji ber ku êdî ba nayê, ez jî xwe tev dikim ku bi-çim Petersbûrgê. Ji bo wexteke dirêj, dibe ku her U wfr bimî-nim.

Bi çend rojan beriya ku biçim, ez di bexçê xwe î piçûk derûniştî me. Ev bexça, ji bexçê mala ku Nadya tê de dima, bU-indtfr û bi perçîneke pîjkirî hatiye veqetandin. Dinê hêj gele-kî sar e. Di binê kêşên sergînan de belekiyên berfê dixuyin.Dar jî hîna ji xew şîyar ne bûne. Lê êdî bêhna buharê tê. Re-fên qijalekan bi qîjevîj dikevin Ksê. Ez ber bi perçînê diçim,dûr û dirêj di nav re dinêrim. Êz dinêrim ku Nadya derketber derî, bi çavên tijî kul û keser, xemgîn xemgîn U asiman di-nêre... Bayê buharê ruyê wê î xemgîn û vemirî dikewîne... Evbayê ha, wî bayê ku di wextekê de bi vizînî ew şeş peyvUcanapê dida bihîstin, tîne bfra wê; ruyê wê xemgîn dibe, dUopekhêsir xwe ji gupa wê de berdide xwarê...

Herdu destên xwe radike mîna ku U ber bayê bigere û bi-bêje wan peyvikan dubare bike. Ez jî dipêm ku ba were. Dûrebi dengekî nîvçe dibêjim:

- Ez ji we hez dikim, Nadya!Xwedêyo, bê çi gwîn tê Nadenkayê! Hewar dike, hemû

ruyê wê dikene. Destê xwe ber bi bayê dirêj dike.. Di vê gavêde wusa kêfxweş, wusa dilxweş, wusa xweşUc e ku!

Ez jî diçim ku xwe tev bUcim... Demeke dfrêj di navberê

101


de derbas dibe. Nadenka êdî zewucî ye. Ne gfrîhg e ku bi zordane mêr an bi xwe zewuciye. Bi Seroknivistanê YekitiyaArîstokratan re zewuciye. Naha jî sê zarokên wê hene. Ewciyê ku em bi hev re diçûn xweşûşkirinê û ew bayê ku jê repeyvikên «Ez ji we hez dUcim, Nadenka!» dihanî, divê wê jibfr ne kiri be. Ev bfraweriya, di jiyana wê de dilxweştirîn, dU-hejtirîn û baştirîn e. Naha dema ku ez êdî pfr bûme, tênagê-hîjim ku min wê çaxê çima ev peyvana digot, min ji bo çihenek dikir...

102


de derbas dibe. Nadenka êdî zewucî ye. Ne gfrîhg e ku bi zordane mêr an bi xwe zewuciye. Bi Seroknivistanê YekitiyaArîstokratan re zewuciye. Naha jî sê zarokên wê hene. Ewciyê ku em bi hev re diçûn xweşûşkirinê û ew bayê ku jê repeyvikên «Ez ji we hez dUcim, Nadenka!» dihanî, divê wê jibfr ne kiri be. Ev bfraweriya, di jiyana wê de dilxweştirîn, dU-hejtirîn û baştirîn e. Naha dema ku ez êdî pfr bûme, tênagê-hîjim ku min wê çaxê çima ev peyvana digot, min ji bo çihenek dikir...

102

PÎRÎTÎ

Ûzelkovê avahîzan, ji bo hin guhertinên ku ew ê di dêragoristanê de bihata kfrin, hati bû bajarê ku lê çêbû bû. Li virhati bû dinê, xwendi bû, mezin bû bû û zewicî bû. Lê wextaku ji fargonê derket, bajar nas ne kfr. Hertişt guherî bû...Hîjdeh sal berê, dema koçebarê Petersbûrgê kfri bû, U vî ciyêku aniha avahiya îstesonê lê ye, zarokan nêçira lorên kwfr di-kfrin. Li wî ciyê ku derdUcet ser kuça mezin, naha «HotelaViyanayê» U ser çar qatan bUind dibû. Berê, U vfr perdetextî-nek cirnexweş dfrêj dibû û diçû. Lê ne dîwarina, ne malina ûne jî tiştên din bi qasî merivan hati bûn guhertin. ÛzeUcov jidestirmanê hotêlê pirsî û têgUûşt ku nîvên wan merivên ku wîdUcarî bû bi bfr bihaniya; an miri bûn, an xizan keti bûn, an jîhati bûn jibfrkirin.

Pfremêr, xwe ji destirmên pirsî:- Ma Ûzelkov tê bfra te? Avahîzan, ew î ku jina xwe ber-

da bû... Di kuça Svfrebeyevê de xaniyekî wî jî hebû... De qeyêew ê were bfra te!

- Na... Nayê bfra min.

103

PÎRÎTÎ

Ûzelkovê avahîzan, ji bo hin guhertinên ku ew ê di dêragoristanê de bihata kfrin, hati bû bajarê ku lê çêbû bû. Li virhati bû dinê, xwendi bû, mezin bû bû û zewicî bû. Lê wextaku ji fargonê derket, bajar nas ne kfr. Hertişt guherî bû...Hîjdeh sal berê, dema koçebarê Petersbûrgê kfri bû, U vî ciyêku aniha avahiya îstesonê lê ye, zarokan nêçira lorên kwfr di-kfrin. Li wî ciyê ku derdUcet ser kuça mezin, naha «HotelaViyanayê» U ser çar qatan bUind dibû. Berê, U vfr perdetextî-nek cirnexweş dfrêj dibû û diçû. Lê ne dîwarina, ne malina ûne jî tiştên din bi qasî merivan hati bûn guhertin. ÛzeUcov jidestirmanê hotêlê pirsî û têgUûşt ku nîvên wan merivên ku wîdUcarî bû bi bfr bihaniya; an miri bûn, an xizan keti bûn, an jîhati bûn jibfrkirin.

Pfremêr, xwe ji destirmên pirsî:- Ma Ûzelkov tê bfra te? Avahîzan, ew î ku jina xwe ber-

da bû... Di kuça Svfrebeyevê de xaniyekî wî jî hebû... De qeyêew ê were bfra te!

- Na... Nayê bfra min.

103

A. P. Çêxov Pmti

- Çawa nayê bfra te, lo! Çfrokek bi bingeme bû, hemû du-ruşkevanan pê dizanî bûn. Ca bîne bfra xwe! Karê jinberda-nê, Şapkînê awûkat dabû ser xwe. Fêlbazekî bi nav û dengbû. Te dît carê U klûbê dabûn ber repUcan...

- Ma, ne îvan Nflcolayîç?- A... RUime U bavê te, ew bi xwe... Çawa ye, sax e? Mfrî

ye?- Şikir ji Xwedê, sax in. Naha noteriyê dUcin. Gelek baş

dijîn. Di kuça Kfrpîçniyê de du xaniyên wan hene. Bi çendekîberê, keçên xwe zewucandin.

ÛzeUcov di oda xwe de bi vfr de û wfr de geriya, bi qasekîramiya û dûre biryara xwe da ku biçe Şapkîn bibîne. Ji hotelêderket û bi gavên hêdî ber bi kuça Kfrpîçniyê çû. Wext U bernîvroyê bû. Wî Şapkîn U nivistana wî dît û ew bi dijwarî naskfr. Ew Şapkînê ku di demekê de awûkatekî deqdor, Khevha-tî, şehşelanî, bêgfram, hertim serxweş digeriya û ji rûçUcê wîmeyxurî dibarî; aniha nefspiçûk, porspî, bû bû wek kalekî be-denjar.

ÛzeUcov:- Ez dibêm qeyê we ez nas ne kirim, we ji bfr kfriye, got û

dest bi qisedanê kir. Ez ji dozdarên we yên kevn, ÛzeUcovfrn...

Şapkîh tavflê bi bfr hanî, ew nas kfr û mitûmat ma. Dengêpeyvikên seyrê, pfrsina, bfrawerina dest pê kfrin û dan peyhev.

Tewatî ne diket Şapkîn û her dikfre pUepU:- Bi rastî jî min tew ne dipa! Min qet hêvî ne dikfr! We çi

divê, şampanya an îsdrîdyan(*) ji we re kerem bikim? Dostêxoşewîst, di wextekê de min ewqas pere ji we xwar ku anihaez nizanim bê ez çi pêşkêşî we bikim.

ÛzeUcov got:- Tew nerihet nebin. Wext U min dereng e. Divê ez aniha

biçim goristanê û dêrê di ber çav re derbas bUcim. Min sipa-

(*jlstîrîdye: Ji şeytanokên avêye, gostê wî têxwarin.

104

A. P. Çêxov Pmti

- Çawa nayê bfra te, lo! Çfrokek bi bingeme bû, hemû du-ruşkevanan pê dizanî bûn. Ca bîne bfra xwe! Karê jinberda-nê, Şapkînê awûkat dabû ser xwe. Fêlbazekî bi nav û dengbû. Te dît carê U klûbê dabûn ber repUcan...

- Ma, ne îvan Nflcolayîç?- A... RUime U bavê te, ew bi xwe... Çawa ye, sax e? Mfrî

ye?- Şikir ji Xwedê, sax in. Naha noteriyê dUcin. Gelek baş

dijîn. Di kuça Kfrpîçniyê de du xaniyên wan hene. Bi çendekîberê, keçên xwe zewucandin.

ÛzeUcov di oda xwe de bi vfr de û wfr de geriya, bi qasekîramiya û dûre biryara xwe da ku biçe Şapkîn bibîne. Ji hotelêderket û bi gavên hêdî ber bi kuça Kfrpîçniyê çû. Wext U bernîvroyê bû. Wî Şapkîn U nivistana wî dît û ew bi dijwarî naskfr. Ew Şapkînê ku di demekê de awûkatekî deqdor, Khevha-tî, şehşelanî, bêgfram, hertim serxweş digeriya û ji rûçUcê wîmeyxurî dibarî; aniha nefspiçûk, porspî, bû bû wek kalekî be-denjar.

ÛzeUcov:- Ez dibêm qeyê we ez nas ne kirim, we ji bfr kfriye, got û

dest bi qisedanê kir. Ez ji dozdarên we yên kevn, ÛzeUcovfrn...

Şapkîh tavflê bi bfr hanî, ew nas kfr û mitûmat ma. Dengêpeyvikên seyrê, pfrsina, bfrawerina dest pê kfrin û dan peyhev.

Tewatî ne diket Şapkîn û her dikfre pUepU:- Bi rastî jî min tew ne dipa! Min qet hêvî ne dikfr! We çi

divê, şampanya an îsdrîdyan(*) ji we re kerem bikim? Dostêxoşewîst, di wextekê de min ewqas pere ji we xwar ku anihaez nizanim bê ez çi pêşkêşî we bikim.

ÛzeUcov got:- Tew nerihet nebin. Wext U min dereng e. Divê ez aniha

biçim goristanê û dêrê di ber çav re derbas bUcim. Min sipa-

(*jlstîrîdye: Ji şeytanokên avêye, gostê wî têxwarin.

104

a. p. çêxov pm

riş gfrti bûn...- Gelek ba§ e. Em ê bixwin, vexwin û bi hev re biçin.

Hespên min pir baş in! Ez ê him te heta wir bibim û him jî ezê te bi dagêrê dêrê bidime naskirin... Ji bo we, ez ê hertiştî bi-kim... Hûn wusa tevdigerin, mîna ku hûn xwe ji min vedikişî-nfri û ditfrsin. Çima xoşewîstê min? Nêzflc werin, nêzflc!Aniha ti§tê ku hûn jê bitirsin ne maye êdî... Hi, hi, hi... berê,bi rastî jî ez merivekî deqdor, destkêr û çavekirî bûm. Lênaha ez bûm merivekî bêdeng, kal bûm, xwedî jin û mal im...zarokên min hene. Êdî wexta mfrinê jî hat.

Piştî xwarin û vewxarinê herdu dostan xwe havêtin sertaxûka cothespîn, berê xwe dan derveyî bajêr û ketin rêya go-ristanê.

Şapkîh di taxûkê de baş cî da xwe û di ber xwe de kir pi-nepin:

- Hey gidî hey, ew çi roj bûn! Meriv difîkfre, lê tew nax-waze bawer bUce. Ma ciyêbûna we ya ji jina we, tê bfra we? Biqasî bîst salekî dibe. Dibe ku we herti§t ji bfr kiri be, lê ez,mîna ku do ji we qetiya bim, we bi bfr tînim. Xwedêyo, ez wêçaxê çiqas K ser sekinîm! Ez xortekî deqdor, destkêr çavekfrîbûm... Ji bo destxistina dozek tevlihev, min ber davêt. Tew kubuhayê cîniştiyê jî zêde bûya, serqisê mîna doza we... ma wewê çaxê çiqas dabû min? Pênc şeş hezar! Meriv ji bo karekîwusa çawa mijûl nabe! Hûn wê çaxê çûn Petersbûrgê, we dozhemû bi dest min ve berda û got: «Hûn çawa dizanin, fenaxwe bikin.» Jina we ya rihmetî jî tacfrzade bû, lê jineke paye-dar bû. Ji bo ku bedkarî U xwe daniya, xapandina wê dijwarbû. Gelek! Dema ez ji bo qisekfrina U ser vî karî diçûm cem,di ser destirmana xwe de diqfriya: «Ma§a, min ji te re goti bûku derî U merivên bêrûmet vemeke!» Mfri vir de kfr, wir dekir... Min jê re name nivisîn, ji bo ku ez pêrgî wê bêm, U rast-hatinan geriyam, lê bêkês bû! Di dawîyê de, ji bêgavî, min de-stekî sisiyan xiste navberê. Ez demeke dûr û dirêj U ser mijûlbûm, piştî ku hûn bi dayina deh hezar rûbUan qayfl bûn, paşîew radest bû. Li hemberî deh hezaran U ber xwe ne da, U dij

105

a. p. çêxov pm

riş gfrti bûn...- Gelek ba§ e. Em ê bixwin, vexwin û bi hev re biçin.

Hespên min pir baş in! Ez ê him te heta wir bibim û him jî ezê te bi dagêrê dêrê bidime naskirin... Ji bo we, ez ê hertiştî bi-kim... Hûn wusa tevdigerin, mîna ku hûn xwe ji min vedikişî-nfri û ditfrsin. Çima xoşewîstê min? Nêzflc werin, nêzflc!Aniha ti§tê ku hûn jê bitirsin ne maye êdî... Hi, hi, hi... berê,bi rastî jî ez merivekî deqdor, destkêr û çavekirî bûm. Lênaha ez bûm merivekî bêdeng, kal bûm, xwedî jin û mal im...zarokên min hene. Êdî wexta mfrinê jî hat.

Piştî xwarin û vewxarinê herdu dostan xwe havêtin sertaxûka cothespîn, berê xwe dan derveyî bajêr û ketin rêya go-ristanê.

Şapkîh di taxûkê de baş cî da xwe û di ber xwe de kir pi-nepin:

- Hey gidî hey, ew çi roj bûn! Meriv difîkfre, lê tew nax-waze bawer bUce. Ma ciyêbûna we ya ji jina we, tê bfra we? Biqasî bîst salekî dibe. Dibe ku we herti§t ji bfr kiri be, lê ez,mîna ku do ji we qetiya bim, we bi bfr tînim. Xwedêyo, ez wêçaxê çiqas K ser sekinîm! Ez xortekî deqdor, destkêr çavekfrîbûm... Ji bo destxistina dozek tevlihev, min ber davêt. Tew kubuhayê cîniştiyê jî zêde bûya, serqisê mîna doza we... ma wewê çaxê çiqas dabû min? Pênc şeş hezar! Meriv ji bo karekîwusa çawa mijûl nabe! Hûn wê çaxê çûn Petersbûrgê, we dozhemû bi dest min ve berda û got: «Hûn çawa dizanin, fenaxwe bikin.» Jina we ya rihmetî jî tacfrzade bû, lê jineke paye-dar bû. Ji bo ku bedkarî U xwe daniya, xapandina wê dijwarbû. Gelek! Dema ez ji bo qisekfrina U ser vî karî diçûm cem,di ser destirmana xwe de diqfriya: «Ma§a, min ji te re goti bûku derî U merivên bêrûmet vemeke!» Mfri vir de kfr, wir dekir... Min jê re name nivisîn, ji bo ku ez pêrgî wê bêm, U rast-hatinan geriyam, lê bêkês bû! Di dawîyê de, ji bêgavî, min de-stekî sisiyan xiste navberê. Ez demeke dûr û dirêj U ser mijûlbûm, piştî ku hûn bi dayina deh hezar rûbUan qayfl bûn, paşîew radest bû. Li hemberî deh hezaran U ber xwe ne da, U dij

105

A P. Çêxov PUffi

derneket... giriya, tufî serçavê min kfr, lê qayfl bû û neheqî U

xwedanî.ÛzeUcov got:- Ez bawer im deh nibû, panzdeh hezar girti bû.Şapkîn sor bû û got:- Belê, belê... min xelet got, panzdeh hezar bû. Lê tiştekî

buhuriye, gunehveşartinî bêmane ye êdî. Min deh hezar dabûwê, pênc hezarên mayî jî min ji xwe re dabû hêlekê. Min hûnherdu jî xapandin... tiştêkî derbasbûyî ye, ma qey ez ji viyaşerm nakim... ku min ji we ne gfrta, ma min ê ji kê bistanda,Borîs Petrovîç. Ca ji kerema xwe re bibên... hûn merivekî têrû dewlemend bûn... dUê we xwesti bû û hûn zewucî bûn. Ji boku kêfa we xwesti bû, hûn ji hev veqetiyan... We pir pere bidest dixistin... Ez bi bfr tînim ku carekê, we ji karekî avahiyêbîst hezar rûbU berdan bêrika xwe. Ku min pere ji we venedi-ziya, ma min ê ji kê biqurmiçanda? Û ez dUcarim U xwe day-nfrn ku ez ji we çavnebar bûm... Dema ku we U kê dbrist, U

ber we kumê xwe derdixistin. Lê min repik dixwarin û ez di-hatim sflekfrin. Edî bfranîna van tiştan ne, divê meriv van jibfr bike, ji bfr!

- Ca tu ji kerema xwe re dibêjî? Ka Sofya Mîhaylovna,dûreçawaj'iya?

- Bi deh hezar rûbU? Gelek xfrab jiya. Nizanim ku ew bûbû pûlperest, an ji bo peran hati bû ffrotin, pêjnê payedariyawê serî hUda bû,an birastî jî ji xwe hez dUcfr... Lê hûn dizanin,xwe dabû ber vexwarinê... pi§tî ku pere gfrtin, dest pê kir û bitaxûkan derket gerê. Kêfkirinên vexwarinê, cumbûşina, gew-zûşadî... Dema ku bi efseran re dihat meyxanê, şerab an jîmeyên suîk ne, lê bi piyalan konyak vedixwar ku sîngê wê bi-şewutîne û hertiştîji bfr bUce.

- Belê, ew jinikek hercayîbû... Min jî ji dest wê gelek ki-şand. Ku ji tiştekî bixeyidiya, hêrs lê radibû. .. lê paşîngê çawabû?

- Di navberê de bi qasî du heftan buhurî... ez K oda xwerûnişti bûm. Min tiştek dinivisî. Ji nişka ve derî vebû, Sofya

106

A P. Çêxov PUffi

derneket... giriya, tufî serçavê min kfr, lê qayfl bû û neheqî U

xwedanî.ÛzeUcov got:- Ez bawer im deh nibû, panzdeh hezar girti bû.Şapkîn sor bû û got:- Belê, belê... min xelet got, panzdeh hezar bû. Lê tiştekî

buhuriye, gunehveşartinî bêmane ye êdî. Min deh hezar dabûwê, pênc hezarên mayî jî min ji xwe re dabû hêlekê. Min hûnherdu jî xapandin... tiştêkî derbasbûyî ye, ma qey ez ji viyaşerm nakim... ku min ji we ne gfrta, ma min ê ji kê bistanda,Borîs Petrovîç. Ca ji kerema xwe re bibên... hûn merivekî têrû dewlemend bûn... dUê we xwesti bû û hûn zewucî bûn. Ji boku kêfa we xwesti bû, hûn ji hev veqetiyan... We pir pere bidest dixistin... Ez bi bfr tînim ku carekê, we ji karekî avahiyêbîst hezar rûbU berdan bêrika xwe. Ku min pere ji we venedi-ziya, ma min ê ji kê biqurmiçanda? Û ez dUcarim U xwe day-nfrn ku ez ji we çavnebar bûm... Dema ku we U kê dbrist, U

ber we kumê xwe derdixistin. Lê min repik dixwarin û ez di-hatim sflekfrin. Edî bfranîna van tiştan ne, divê meriv van jibfr bike, ji bfr!

- Ca tu ji kerema xwe re dibêjî? Ka Sofya Mîhaylovna,dûreçawaj'iya?

- Bi deh hezar rûbU? Gelek xfrab jiya. Nizanim ku ew bûbû pûlperest, an ji bo peran hati bû ffrotin, pêjnê payedariyawê serî hUda bû,an birastî jî ji xwe hez dUcfr... Lê hûn dizanin,xwe dabû ber vexwarinê... pi§tî ku pere gfrtin, dest pê kir û bitaxûkan derket gerê. Kêfkirinên vexwarinê, cumbûşina, gew-zûşadî... Dema ku bi efseran re dihat meyxanê, şerab an jîmeyên suîk ne, lê bi piyalan konyak vedixwar ku sîngê wê bi-şewutîne û hertiştîji bfr bUce.

- Belê, ew jinikek hercayîbû... Min jî ji dest wê gelek ki-şand. Ku ji tiştekî bixeyidiya, hêrs lê radibû. .. lê paşîngê çawabû?

- Di navberê de bi qasî du heftan buhurî... ez K oda xwerûnişti bûm. Min tiştek dinivisî. Ji nişka ve derî vebû, Sofya

106

A. P. Çêxov Pûffi

Mîhaylovna kete hundur... «Wergfrin, perê xwe bi §ûnde bigi-rin, perê we serê xwe bbtwe!» got û desteyên peran havêt ser-çavê min. Hûn dizanin, jara wê ne hewand. Min pere berhevkir û jimart. Pêncsed rûbU jê kêm bû. Hew ewqas serifandibû.

- We ev perana çi kirin?- Ev tiştekî derbasbûyî ye... ez ê ne kim ku veşêrim... min

ew bin ax kfrin! Hûn çima weha U min dinêrin? Xwe ragirên,hemî ne ewqas in. Binêrin ca ew ê hîn çi bibe. Rasterast ro-manek e, dînitî! Bi qasî du mehan şûnde, şevekê ez bi rewşe-ke xfrab vegeriya bûm mala xwe. Min lampe vêxist, min nêhfrîku ez çi bibînim, Sofya Mîhaylovna U ser qenepê rûniştiye!Serxweş bû, di tevUheviya rewşeke psikolojik de bû, weke di-rêndeyekê dixuya, mîna ku ji dojehê derketi be... got: «Perey-ên min bi şûnde bidine min, min fikra xwe guherand. Ew e kumin daye nav, bUa ez heta ber qfrUcê tê de biçim xwarê û bix-eniqim! De bUivin pespaye, peran bidin!» Riswatî!

- Herweha we jî da wê... ne wusa?- Belê, tê bfra min ku min deh rûbU da...ÛzeUcov mfrûzê xwe tirş kfr û got:- Ax, ma tew tiştekî wusa jî dibe. Ku we ne dida, an jî we

ne dixwest hûn bidin, qet ne, diviya bû we ji min re binivi-siya... Min jînizanîbû, bi navê Xwedê min nizanîbû!..

- Dostê min, ma tu hewceyî nivisîna min ne kfr ku! Demaketi bû nexweşxanê, wê bi xwe ji we re nivisî bû.

- Gengaz e, lê wê çaxê ez ewqas di bin vî karê zewacê vebû bûm, ewqas serê min tevUhev bû bû ku, rewşa min tewdest ne dida ku min K nameyan binêhfriya. Lê hûn merivekîdûrîSofyayê bûn. Li hemberî wê tu dilreşiyek we tunebû.Weçima destê xwe î alflcariyê navêt wê?

- Bi pîvana naha nayê pîvan, Borîs Petrovîç. Em anihaweha difikfrin, wê demê em bi her awayî wekî din difikirîn.Min ê naha hezar rûbil jî bidayê, lê ya rast, wê çaxe min ewdeh rûbUa jî... berhewa ne da wê. Serpêhatineke xirab! Divêbête jibfrkirin... Va em hatin goristanê...

107

A. P. Çêxov Pûffi

Mîhaylovna kete hundur... «Wergfrin, perê xwe bi §ûnde bigi-rin, perê we serê xwe bbtwe!» got û desteyên peran havêt ser-çavê min. Hûn dizanin, jara wê ne hewand. Min pere berhevkir û jimart. Pêncsed rûbU jê kêm bû. Hew ewqas serifandibû.

- We ev perana çi kirin?- Ev tiştekî derbasbûyî ye... ez ê ne kim ku veşêrim... min

ew bin ax kfrin! Hûn çima weha U min dinêrin? Xwe ragirên,hemî ne ewqas in. Binêrin ca ew ê hîn çi bibe. Rasterast ro-manek e, dînitî! Bi qasî du mehan şûnde, şevekê ez bi rewşe-ke xfrab vegeriya bûm mala xwe. Min lampe vêxist, min nêhfrîku ez çi bibînim, Sofya Mîhaylovna U ser qenepê rûniştiye!Serxweş bû, di tevUheviya rewşeke psikolojik de bû, weke di-rêndeyekê dixuya, mîna ku ji dojehê derketi be... got: «Perey-ên min bi şûnde bidine min, min fikra xwe guherand. Ew e kumin daye nav, bUa ez heta ber qfrUcê tê de biçim xwarê û bix-eniqim! De bUivin pespaye, peran bidin!» Riswatî!

- Herweha we jî da wê... ne wusa?- Belê, tê bfra min ku min deh rûbU da...ÛzeUcov mfrûzê xwe tirş kfr û got:- Ax, ma tew tiştekî wusa jî dibe. Ku we ne dida, an jî we

ne dixwest hûn bidin, qet ne, diviya bû we ji min re binivi-siya... Min jînizanîbû, bi navê Xwedê min nizanîbû!..

- Dostê min, ma tu hewceyî nivisîna min ne kfr ku! Demaketi bû nexweşxanê, wê bi xwe ji we re nivisî bû.

- Gengaz e, lê wê çaxê ez ewqas di bin vî karê zewacê vebû bûm, ewqas serê min tevUhev bû bû ku, rewşa min tewdest ne dida ku min K nameyan binêhfriya. Lê hûn merivekîdûrîSofyayê bûn. Li hemberî wê tu dilreşiyek we tunebû.Weçima destê xwe î alflcariyê navêt wê?

- Bi pîvana naha nayê pîvan, Borîs Petrovîç. Em anihaweha difikfrin, wê demê em bi her awayî wekî din difikirîn.Min ê naha hezar rûbil jî bidayê, lê ya rast, wê çaxe min ewdeh rûbUa jî... berhewa ne da wê. Serpêhatineke xirab! Divêbête jibfrkirin... Va em hatin goristanê...

107

A. P. Çêxov Pîrffi

Taxûk U ber goristanê rawestiya. ÛzeUcov û Şapkfri jitaxûkê peya bûn û di derî re ketin hundfr, dest pê kirin di riyafere de meşiyan. Rûtedarên gêlasan, darên akasiyan, xaçêngewr û bersalên gornan bi berfê nixûmî bûn. Her hebên berfêbi tfrêjên royê dibfriqîn. Herweha wek hemû goristanan,bêhna xweUya rojane û nukolayî ji vfr jî dihat.

ÛzeUcov got:- Goristana me gelek xweşik e. Herwekî baxçekî ye!- Belê, lê çi heyf e ku diz kêlan didizin... Binêrin, Sofya

Mîhaylovna U pa§ wî beryadî binax bûye. Ma hûn dixwazin bî-bînin?

Herdu hevalbend U ser piyê rastê zivfrîh, U nav berfê ke-tin û berê xwe dan wî beryadî.

Şapkîn bersalekî ji mermerê sipî nî§an da û got:- A... U vir e... Ev bersalê gorna wê ye, sutvanekî daçikan-

diye.ÛzeUcov kolozê xwe ji serê xwe kir, serê xwe yê rût ber-

pêşî royê kir. Şapkîn lê nêhfrî û wî jî kolozê xwe ji serê xwekfr, serê rût î duyemîn U ber royê bfriqî. Li hawfrdor hertiştdi bêdengiya goristanê de bû, mîna ku hewa jî xfrab bixuye...Herdu hevalbend U pê§ bersal bêdeng bêdeng ma bûn û dUi-kfrîn.

Şapkîn bêdengî bfrî û got:- Dixewe! Aniha êdî ne xema wê ye ku gunehkarî U xwe

daniye, konyak vexwariye. Ka hûn U xwe deynin, Borîs Petro-vîç.

ÛzeUcov bi mirûzekî sar, pirsî û got:-Çi?- Viya U xwe deynin ku herçend rojên derbasbûyî dUver-

şîn bûya jî, ji van rojan çêtfr bûn.Şapkîh bi van gotinên xwe re, porê xwe î sipî rayê da û

domand:- Ez tew U ser gava mirina xwe ne difikirîm. Ku ez U mfri-

nê rast bihatama ez ê bUceniyama, lê naha... çi bêjim?Xemgîniyek nependî xwe dagirt ser canê ÛzeUcov. Ji niş-

108


Taxûk U ber goristanê rawestiya. ÛzeUcov û Şapkfri jitaxûkê peya bûn û di derî re ketin hundfr, dest pê kirin di riyafere de meşiyan. Rûtedarên gêlasan, darên akasiyan, xaçêngewr û bersalên gornan bi berfê nixûmî bûn. Her hebên berfêbi tfrêjên royê dibfriqîn. Herweha wek hemû goristanan,bêhna xweUya rojane û nukolayî ji vfr jî dihat.

ÛzeUcov got:- Goristana me gelek xweşik e. Herwekî baxçekî ye!- Belê, lê çi heyf e ku diz kêlan didizin... Binêrin, Sofya

Mîhaylovna U pa§ wî beryadî binax bûye. Ma hûn dixwazin bî-bînin?

Herdu hevalbend U ser piyê rastê zivfrîh, U nav berfê ke-tin û berê xwe dan wî beryadî.

Şapkîn bersalekî ji mermerê sipî nî§an da û got:- A... U vir e... Ev bersalê gorna wê ye, sutvanekî daçikan-

diye.ÛzeUcov kolozê xwe ji serê xwe kir, serê xwe yê rût ber-

pêşî royê kir. Şapkîn lê nêhfrî û wî jî kolozê xwe ji serê xwekfr, serê rût î duyemîn U ber royê bfriqî. Li hawfrdor hertiştdi bêdengiya goristanê de bû, mîna ku hewa jî xfrab bixuye...Herdu hevalbend U pê§ bersal bêdeng bêdeng ma bûn û dUi-kfrîn.

Şapkîn bêdengî bfrî û got:- Dixewe! Aniha êdî ne xema wê ye ku gunehkarî U xwe

daniye, konyak vexwariye. Ka hûn U xwe deynin, Borîs Petro-vîç.

ÛzeUcov bi mirûzekî sar, pirsî û got:-Çi?- Viya U xwe deynin ku herçend rojên derbasbûyî dUver-

şîn bûya jî, ji van rojan çêtfr bûn.Şapkîh bi van gotinên xwe re, porê xwe î sipî rayê da û

domand:- Ez tew U ser gava mirina xwe ne difikirîm. Ku ez U mfri-

nê rast bihatama ez ê bUceniyama, lê naha... çi bêjim?Xemgîniyek nependî xwe dagirt ser canê ÛzeUcov. Ji niş-

108


ka ve bi bîskîh û ji dU daxwaza girî hatê, herwekî daxwazahezkirina wî ya U demekî... Di xwe de hîs dUcir ku ev giriya,ew ê pê gelekî xwe§ bê û bêhna wî fere bUce. LflUc bi çavên wîketi bûn û kelagirî U qfrUcê piçikî bû, lê Şapkîn U ba wî bû.Ûzelkov jî U ba yekî din, ji nimandina dUtenikiya xwe şermkir. Bi §ûnde ber bi dêrê zivirî.

Pi§tî du saetan, bi dagêrê dêrê re peyivî, dêr di ber çavanre derbas kfr û paşê balêhatinek dît. Di vê navbera ku Şapkînbi metran re keti bû galegalên dûr û dfrêj, ji bo gfrî ew bazdewir.

Serî gavê U paş xwe dinêrî û mina dizekî, bi dizî nêzikî K

gornê kir. Li pê§ vî sipflcevfrê piçûk ewqas bi ponijîn, ewqasdUtijî, ewqas reben dawestiya bû, mîna ku ew çêşina di bin vîkevfrî de ne jinek berdayî, nola keçek bêguneh be...

ÛzeUcov fîkfr kfr ku «Girî divê, girî.»Lê êdî wext K girî jî derbas kiri bû... Pfremêr çavên xwe

kuta û kir ku bigirî. Lê çi kfr ne kfr, hêsfr bi çavên wî ne ket,kelagfrî jî U gewriya wî ne dipiçikî... ÛzeUcov bi qasî dehdeqeyên din jî rawestiya, dûre destên xwe dawşand û çû U

Şapkîn geriya.

109


ka ve bi bîskîh û ji dU daxwaza girî hatê, herwekî daxwazahezkirina wî ya U demekî... Di xwe de hîs dUcir ku ev giriya,ew ê pê gelekî xwe§ bê û bêhna wî fere bUce. LflUc bi çavên wîketi bûn û kelagirî U qfrUcê piçikî bû, lê Şapkîn U ba wî bû.Ûzelkov jî U ba yekî din, ji nimandina dUtenikiya xwe şermkir. Bi §ûnde ber bi dêrê zivirî.

Pi§tî du saetan, bi dagêrê dêrê re peyivî, dêr di ber çavanre derbas kfr û paşê balêhatinek dît. Di vê navbera ku Şapkînbi metran re keti bû galegalên dûr û dfrêj, ji bo gfrî ew bazdewir.

Serî gavê U paş xwe dinêrî û mina dizekî, bi dizî nêzikî K

gornê kir. Li pê§ vî sipflcevfrê piçûk ewqas bi ponijîn, ewqasdUtijî, ewqas reben dawestiya bû, mîna ku ew çêşina di bin vîkevfrî de ne jinek berdayî, nola keçek bêguneh be...

ÛzeUcov fîkfr kfr ku «Girî divê, girî.»Lê êdî wext K girî jî derbas kiri bû... Pfremêr çavên xwe

kuta û kir ku bigirî. Lê çi kfr ne kfr, hêsfr bi çavên wî ne ket,kelagfrî jî U gewriya wî ne dipiçikî... ÛzeUcov bi qasî dehdeqeyên din jî rawestiya, dûre destên xwe dawşand û çû U

Şapkîn geriya.

109

KÊFXWEŞÎ

Saet duwanzdehê şevê bû.Mûyê serê Mîtya Kuldarov lê pij bû bû û bi dilpekî kete

odê. Bi gavên lez dest pê kfr ode bi ode geriya. Dê û bavê wîK raketinê bûn. Xwenga wî di nava nivîhan de ramedî bû ûji romana di dest xwe de rûpela dawîn dixwend. Birayên wîyên xwendekarên lîseyê jî dixewiyan.

Dê û bavê wî bi mitûmatîjê pfrsîn:- Tu ji kuderê têy? Çi bi te hatiye?- Ax, tew nepfrsin! Min qet ev ne dipa! Na, min tew ne

dipa! Ev... ev ne tiştekîber bi aqUan e!Biqînek bi Mîtya ket, ji bextiyariyê nikarî bû U ser lingên

xwe rawestiya, ji ber vê j'î di diwançê de rûnişt.- Ev tiştekî dûrî aqUan e! Hûn tew nikarin fikra wê jî bi-

kin! Ca binêrin!Xwenga wî xwe ji ser nivînan de havêt xwarê, lihêfa xwe

havêt navpiyê xwe û xwe nêzîkî bfrayê xwe kfr. Bfrayê xweyên xwendekarên Useyê jî ji xew şiyar kfrin.

- Ca çi bûye? Gwîn U te bûye xwelî!

110

KÊFXWEŞÎ

Saet duwanzdehê şevê bû.Mûyê serê Mîtya Kuldarov lê pij bû bû û bi dilpekî kete

odê. Bi gavên lez dest pê kfr ode bi ode geriya. Dê û bavê wîK raketinê bûn. Xwenga wî di nava nivîhan de ramedî bû ûji romana di dest xwe de rûpela dawîn dixwend. Birayên wîyên xwendekarên lîseyê jî dixewiyan.

Dê û bavê wî bi mitûmatîjê pfrsîn:- Tu ji kuderê têy? Çi bi te hatiye?- Ax, tew nepfrsin! Min qet ev ne dipa! Na, min tew ne

dipa! Ev... ev ne tiştekîber bi aqUan e!Biqînek bi Mîtya ket, ji bextiyariyê nikarî bû U ser lingên

xwe rawestiya, ji ber vê j'î di diwançê de rûnişt.- Ev tiştekî dûrî aqUan e! Hûn tew nikarin fikra wê jî bi-

kin! Ca binêrin!Xwenga wî xwe ji ser nivînan de havêt xwarê, lihêfa xwe

havêt navpiyê xwe û xwe nêzîkî bfrayê xwe kfr. Bfrayê xweyên xwendekarên Useyê jî ji xew şiyar kfrin.

- Ca çi bûye? Gwîn U te bûye xwelî!

110

A. P. Çêxov Kêfxweşî

- Ji kêfa ye, dayika min! Ma hûn dizanin bê aniha tevayîyaÛristanê min dinaseîTevêiyrya Ûristanê! Berê, we hew dizanîbû ku U dinê nivismendekî bi navê Dimîtrî Kuldarov heye. Lêaniha êdî tevayîya Ûristanê viya dizane.Ax, dako! HewarXwedêyo!

Mîtya rabû ser xwe, ode bi ode bazda û car din U ciyê xwerûnişt.

- Ma çi bû, canekem? Ca ji serûber ve kat bUce!- Hûn herwekî heywanên hov dijîh, hûn rojnameyan nax-

wînin û guh nadin dengûbahsan. Lê di rojnameyan de hertiştên wusa seyr hene ku! Ku tiştek bibe, tavUê tê weşandin ûtu tiştek nayête veşartin! Ez çiqas bextiyar im! Xwedêyo!Hûn dizanin ku tenê rojname di warê kesên girîng de nivisa-ran dinivisînin. Lê K vfr, K ser min jî... iuvisîne i

- Ca tu çi dibêjî! Ka U kuderê?Gwîn U bavê wî zer bû. Diya wî U wênexaçê nêhfrî û guneh

weşandin. Xwendekarên lîseyê ji nava nivînên xwe çen bûn,bi tena derpê û kiras xwe nêzîkî bfrayê xwe kfrin.

- Belê! A, wusa! Li ser min nivisîne! Aiuha Ûristan mindinase! Dako, vê rojnamê veşêrin! Em ê carina bixwîhin. Cabinêhirin!

Mîtya rojnameyek ji bêrîka xwe derxist, da bavê xwe, ciye-kî ku bi pênûsa hêşîn hati bû çarçovekirin bi tUiya xwe pêşanda û got:

-Bixwînin!Bavê wî berçavka xwe da ber çavê xwe.- De bixwînin!Diya wî dîsa berê xwe da wênexaçê û guneh weşandin.

Piştî ku bavê wî kuxuya, dest pê kir û xwend:«...Saet U yanzdehê paş nîvroya 29'ê meha çUeyê paşîn,

dema Dimîtrî Kuldarovê nivismend ...»

- We dît, ca we dît! Ê dûre!«... Dimîtrî Kuldarovê nivismend U Malaya Bronnayê, ji

meyxana mala Kozflûn bi rewşek...»- Ez û Semîon Petrovîç bi hev re bûn... Her tişt ji serûber

111


- Ji kêfa ye, dayika min! Ma hûn dizanin bê aniha tevayîyaÛristanê min dinaseîTevêiyrya Ûristanê! Berê, we hew dizanîbû ku U dinê nivismendekî bi navê Dimîtrî Kuldarov heye. Lêaniha êdî tevayîya Ûristanê viya dizane.Ax, dako! HewarXwedêyo!

Mîtya rabû ser xwe, ode bi ode bazda û car din U ciyê xwerûnişt.

- Ma çi bû, canekem? Ca ji serûber ve kat bUce!- Hûn herwekî heywanên hov dijîh, hûn rojnameyan nax-

wînin û guh nadin dengûbahsan. Lê di rojnameyan de hertiştên wusa seyr hene ku! Ku tiştek bibe, tavUê tê weşandin ûtu tiştek nayête veşartin! Ez çiqas bextiyar im! Xwedêyo!Hûn dizanin ku tenê rojname di warê kesên girîng de nivisa-ran dinivisînin. Lê K vfr, K ser min jî... iuvisîne i

- Ca tu çi dibêjî! Ka U kuderê?Gwîn U bavê wî zer bû. Diya wî U wênexaçê nêhfrî û guneh

weşandin. Xwendekarên lîseyê ji nava nivînên xwe çen bûn,bi tena derpê û kiras xwe nêzîkî bfrayê xwe kfrin.

- Belê! A, wusa! Li ser min nivisîne! Aiuha Ûristan mindinase! Dako, vê rojnamê veşêrin! Em ê carina bixwîhin. Cabinêhirin!

Mîtya rojnameyek ji bêrîka xwe derxist, da bavê xwe, ciye-kî ku bi pênûsa hêşîn hati bû çarçovekirin bi tUiya xwe pêşanda û got:

-Bixwînin!Bavê wî berçavka xwe da ber çavê xwe.- De bixwînin!Diya wî dîsa berê xwe da wênexaçê û guneh weşandin.

Piştî ku bavê wî kuxuya, dest pê kir û xwend:«...Saet U yanzdehê paş nîvroya 29'ê meha çUeyê paşîn,

dema Dimîtrî Kuldarovê nivismend ...»

- We dît, ca we dît! Ê dûre!«... Dimîtrî Kuldarovê nivismend U Malaya Bronnayê, ji

meyxana mala Kozflûn bi rewşek...»- Ez û Semîon Petrovîç bi hev re bûn... Her tişt ji serûber

111


ve hatiye katkfrin. Hûn bidomînin! Ca hûn guhdar bikin!«... bi rewşek serxweş derketiye, lingê wî terişiye û ketiye

nava lingên hespê Drotovê gundê Dûrikîha bajarê Yûhnov-skiyê. Hespê rawestî j'i viya veniciqiye û pêl Kuldarov kfriye.Taxûka ku ji tacirên destê duduyan Stepan Lûkovê Moskoyîtê de jî, bi xwe re ka§ kiriye û di ser Kuldarov re derbas bûye.Û heta ku ji hespê hatiye di kuçê de beziyaye. Lê dûre ji hêladergevanan ve hatiye sekinandin. Kuldarovê ku bêhiş ketiye,rakfrine polîsxanê û ji hêla doktor ve hatiye saxflcfrin. Derbaku U paş hustuyê wî ke...»

- Bavo, ez U sermûsla taxûkê qeUbfrn. Dûre! Dawiya wêbixwînin, dawiya wê!

«... U paş hustuyê wî ketiye, dûre diyar bû ku ne giran e.Di vî warî de girêbend hatiye gfrtin û ji qezajentî re alflcariyadermanî hatiye kirin...»

- Ji min re gotin ku, paş hustuyê xwe bi ava sar paqij bigi-re. We xwend, ne? A, wusa! Û aniha U hemû deverên Ûrista-nê belav bû! Ca rojnamê bidine min!

Mîtya rojname gfrt, tev kfr û di bêrîka xwe re kir.- Ez bazdim û rayê Makarovan jî bidim... Divê ez rayê îva-

nîtskiyan jî bidim, pêşanî Natalya îvanovna, Anîsim Vasflye-vîç jî... Ez diçim! Bi xatfrê we!

Mfrya kolozê xwe î fermayî da serê xwe, mîna ku nav ûdeng dabe, bi Kva merivekî kêfxweş, xwe havête kuçê.

112


ve hatiye katkfrin. Hûn bidomînin! Ca hûn guhdar bikin!«... bi rewşek serxweş derketiye, lingê wî terişiye û ketiye

nava lingên hespê Drotovê gundê Dûrikîha bajarê Yûhnov-skiyê. Hespê rawestî j'i viya veniciqiye û pêl Kuldarov kfriye.Taxûka ku ji tacirên destê duduyan Stepan Lûkovê Moskoyîtê de jî, bi xwe re ka§ kiriye û di ser Kuldarov re derbas bûye.Û heta ku ji hespê hatiye di kuçê de beziyaye. Lê dûre ji hêladergevanan ve hatiye sekinandin. Kuldarovê ku bêhiş ketiye,rakfrine polîsxanê û ji hêla doktor ve hatiye saxflcfrin. Derbaku U paş hustuyê wî ke...»

- Bavo, ez U sermûsla taxûkê qeUbfrn. Dûre! Dawiya wêbixwînin, dawiya wê!

«... U paş hustuyê wî ketiye, dûre diyar bû ku ne giran e.Di vî warî de girêbend hatiye gfrtin û ji qezajentî re alflcariyadermanî hatiye kirin...»

- Ji min re gotin ku, paş hustuyê xwe bi ava sar paqij bigi-re. We xwend, ne? A, wusa! Û aniha U hemû deverên Ûrista-nê belav bû! Ca rojnamê bidine min!

Mîtya rojname gfrt, tev kfr û di bêrîka xwe re kir.- Ez bazdim û rayê Makarovan jî bidim... Divê ez rayê îva-

nîtskiyan jî bidim, pêşanî Natalya îvanovna, Anîsim Vasflye-vîç jî... Ez diçim! Bi xatfrê we!

Mfrya kolozê xwe î fermayî da serê xwe, mîna ku nav ûdeng dabe, bi Kva merivekî kêfxweş, xwe havête kuçê.

112

LI BERBERXANÊ

Serê sibê. Saet hîna heft jî ne bûye. Lê berberxana MakarKûzmîç Blyostkîn vekirî ye. Serûguhê xwedîdUcanê bîstsale bigend û gemar e, lê kincên xweşik U xwe kfri ye û xerikîpaqijiya dikanê ye. Ya rastî tiştekî ku bihata paqijkirin jî,tune bû. Lê dîsa jî di bin xwîdanê ve bûye. Derekê bi paçpaqij dUce, pembo bi dereke din re dide, U vfr texterişkekê di-bîne, ji diwêr digfre û davêje erdê.

Berberxane jî piçûk, teng û tiştekî xirab e. Dîwarkaxizênku bi dîwarên textînî ve zelqandî bûn, fena îşligên duruşkeva-nan xewfrî ye... Di navbera du pencerên bi ximam -tfrêjê der-bas nakin- de, deriyekî ji textên tenik û bi çfreçfr... ZengUekîku ji nedawê keskbûyî, di ser viya re her dUeqe û bi dengekîne xweş, xwe bi xwe dUce çingeçing. Ew neynUca ku bi dîware-kî ve daKqandî ye, ku Xwedê neke hûn carekê lê binêrin, hûnê bibînin serçavê we çawa bi bêbavî, bi her çar aUyî de xi-lûxwarî dibe! Li pêş vê neynikê rî tê kurkirin, por tê qusan-din. Li ser maseyek ku j'i rûn hetikî, hertişt heye. Heye, lêhemî jî bi qasî Makar Kûzmîç bi gendûgemar e: Şehina, dû-

113

LI BERBERXANÊ

Serê sibê. Saet hîna heft jî ne bûye. Lê berberxana MakarKûzmîç Blyostkîn vekirî ye. Serûguhê xwedîdUcanê bîstsale bigend û gemar e, lê kincên xweşik U xwe kfri ye û xerikîpaqijiya dikanê ye. Ya rastî tiştekî ku bihata paqijkirin jî,tune bû. Lê dîsa jî di bin xwîdanê ve bûye. Derekê bi paçpaqij dUce, pembo bi dereke din re dide, U vfr texterişkekê di-bîne, ji diwêr digfre û davêje erdê.

Berberxane jî piçûk, teng û tiştekî xirab e. Dîwarkaxizênku bi dîwarên textînî ve zelqandî bûn, fena îşligên duruşkeva-nan xewfrî ye... Di navbera du pencerên bi ximam -tfrêjê der-bas nakin- de, deriyekî ji textên tenik û bi çfreçfr... ZengUekîku ji nedawê keskbûyî, di ser viya re her dUeqe û bi dengekîne xweş, xwe bi xwe dUce çingeçing. Ew neynUca ku bi dîware-kî ve daKqandî ye, ku Xwedê neke hûn carekê lê binêrin, hûnê bibînin serçavê we çawa bi bêbavî, bi her çar aUyî de xi-lûxwarî dibe! Li pêş vê neynikê rî tê kurkirin, por tê qusan-din. Li ser maseyek ku j'i rûn hetikî, hertişt heye. Heye, lêhemî jî bi qasî Makar Kûzmîç bi gendûgemar e: Şehina, dû-

113

A. P. Çêxov Li berberxanê

zan, meqesina, krema bi kapflcekî, pûdra bi kapflcekî, gulavekbi kapflcekî ku ew jî heta nîvî av berdaye ser... ya rastî te-vayiya berberxanê pfr bike pfr bike, hew bi bîst û pênc kapî-kandUce.

Dengekî nexweşik ji wî zengUê ser derî re tê bihîstin û mê-rikek dikeve berberxanê. Ji postê mîyan saqoyekî kin U nav-piyê wî û sapokên kulavî di lingên wî de ne. Ser û hustuyê wîbi kefiyeke jinan pêçayî ye.

Ev, Erast îvanovîç Yagodovê vaftîzbavê Makar Kûzmîç e.Di demekê de K konservatuvarê pasebanî kfri bû, naha jî U

Krasnî Prûdê dimîne û hesingeriyê dUce. Dengekî U MakarKûzmîçê ku xerîkî paqijiyê bû, dUce û dibê:

- Merheba Makarê min, delalê min!Hevdu maç dikin. Yagodov kefiya serê xwe vedike û bi

gunehweşîn rûdine.Bi uf û pif dibê:- Çi rêyek dûr! Ne bi henekan e! Ji Krasnî Prûdê heta ber

deriyê Kalûgayê ez peyatî hatim.- Hûn çawa nin?- Xfrab, birako. Ez bi tîfoyê ketim.- We go çi? Tîfo, hi?- Belê, tîfo. Ez bi demekî ketim cilê, min digot qeyê ez ê

bimrim. Lê min kefen çfrand, naha jî porê min diweşe. Dibêj-in ku ji dêla yê berê ve, porê ku ji nû ve bêt, ew ê tovtfr be. Ezjî rabûm hatim ba te. Ji dêla ve ku meriv biçe ba xeUcê, merivê were ba nasê xwe baştfr e. Min got ew ê hfrn baştir serê minbiqusîne û him jî pera ji min nestîne. Ku meriv rastyê bibêje,rê hinekî dûr e, lê xem nake! Ev ji bo min bû gerek ser lingan.

- Ji dU û can ez diqusînim, kerem kin!Makar Kûzmîç xwar dibe û sandaUyê pêşan dike. Li ciyê

ku tê pêşankirin Yadogov rûdine û di neynikê de U serçavêxwe dinêhfre. Wusa diyar e, ew ji vê dfrnena ku dibîne, xweşe. Lewra di neynUcê de; serçavekî bi lêvên mogolî, pozekî qutû fere dixuye û çav lê berjor derketine ser eniyê. MakarKûzmîç çarşefek sipî û bi çilkên zer davêje ser nulê merivê

114


zan, meqesina, krema bi kapflcekî, pûdra bi kapflcekî, gulavekbi kapflcekî ku ew jî heta nîvî av berdaye ser... ya rastî te-vayiya berberxanê pfr bike pfr bike, hew bi bîst û pênc kapî-kandUce.

Dengekî nexweşik ji wî zengUê ser derî re tê bihîstin û mê-rikek dikeve berberxanê. Ji postê mîyan saqoyekî kin U nav-piyê wî û sapokên kulavî di lingên wî de ne. Ser û hustuyê wîbi kefiyeke jinan pêçayî ye.

Ev, Erast îvanovîç Yagodovê vaftîzbavê Makar Kûzmîç e.Di demekê de K konservatuvarê pasebanî kfri bû, naha jî U

Krasnî Prûdê dimîne û hesingeriyê dUce. Dengekî U MakarKûzmîçê ku xerîkî paqijiyê bû, dUce û dibê:

- Merheba Makarê min, delalê min!Hevdu maç dikin. Yagodov kefiya serê xwe vedike û bi

gunehweşîn rûdine.Bi uf û pif dibê:- Çi rêyek dûr! Ne bi henekan e! Ji Krasnî Prûdê heta ber

deriyê Kalûgayê ez peyatî hatim.- Hûn çawa nin?- Xfrab, birako. Ez bi tîfoyê ketim.- We go çi? Tîfo, hi?- Belê, tîfo. Ez bi demekî ketim cilê, min digot qeyê ez ê

bimrim. Lê min kefen çfrand, naha jî porê min diweşe. Dibêj-in ku ji dêla yê berê ve, porê ku ji nû ve bêt, ew ê tovtfr be. Ezjî rabûm hatim ba te. Ji dêla ve ku meriv biçe ba xeUcê, merivê were ba nasê xwe baştfr e. Min got ew ê hfrn baştir serê minbiqusîne û him jî pera ji min nestîne. Ku meriv rastyê bibêje,rê hinekî dûr e, lê xem nake! Ev ji bo min bû gerek ser lingan.

- Ji dU û can ez diqusînim, kerem kin!Makar Kûzmîç xwar dibe û sandaUyê pêşan dike. Li ciyê

ku tê pêşankirin Yadogov rûdine û di neynikê de U serçavêxwe dinêhfre. Wusa diyar e, ew ji vê dfrnena ku dibîne, xweşe. Lewra di neynUcê de; serçavekî bi lêvên mogolî, pozekî qutû fere dixuye û çav lê berjor derketine ser eniyê. MakarKûzmîç çarşefek sipî û bi çilkên zer davêje ser nulê merivê

114


xwe, meqesa xwe dişfrqîne û ji Erast îvanovîç re dibêje:- Ez ê porê we ji binî de jêkim!- Belê, belê. Bişibîne tatarekî, bUce fena kundir. Por ê tov-

tirbêt.- Xaltiya min çawa ye?- Baş e, jiyana xwe didomîne, ah. Bi çendekî beriya viya, ji

mala serheng re zarokek çêbû. Ew çû bû wfr û wan jî rûbUekdabûn wê.

- Rûbilek hi! Bi guhê xwe bigfrên!- Ez pê digfrêm... Bala xwe bidiyê ku tu nebfrî. Ax, diêşe!

Tu porê min dUcêşînî.- Xem nake, xem nake. Di vî karê me de ku ev jî nebe,

nabe. Ma Anna Erastovna çawa ne?- Keça min? Ba§ e, lotika dide xwe û diçe. Çarşemiya hef-

ta berê, me nîşana wê bi Şeykîn re bfrî. Ma tu çima ne hatî?Şfrqîna meqesê tê birîn. Makar Kûzmîç destên xwe dadixe

û bi dengekî tirsok:- Nîşan U kê hat bfrîn? dipfrse.- Li Annayê.- Çawa dibe? Bi kê re?- Şeykîn. Bi Prokofî Petrov re. Xaltiya wî di kuça Zlataû-

stenskîyê de wekflxerc e. JinUcek ba§ e. ŞUcir ji Xwedê re. Emhemî dilxweş bûn. Pi§tî hefteyekî din jî, ew ê dflana wan U darkeve. Tu jî were, em ê gewzûşadiyê bUcin.

Gwîn li Makar Kûzmîç zer dibe, rengê matmayiyê U ruyêwî dide der, fena ku hişê wî di ber de neçe, dibêje:

- Ev çawa dibe, Erast îvanovîç? Ev çawa dibe? Ev... evnabe! Bi Anna Erastovnayê re ez...ez U wê xwînkeK dibûm,min tem dikir. Ev çi ti§t e?

- A, wusa. Me mşana wê birî. Bi rastîjî merivekîbaş e.Dilopên xwîdana sar bi eniya Makar Kûzmîç dikevin. Me-

qesê datihe ser masê, dest pê dike bi kurmUca xwe pozê xwemist dide û dibêje:

- Min tem dikir... Ev tiştekî dûrî aqilan e, Erast îvanovîç!Ez... ez evîndarê wê bûm, min ji wê re dUê xwe perwerde kiri

115


xwe, meqesa xwe dişfrqîne û ji Erast îvanovîç re dibêje:- Ez ê porê we ji binî de jêkim!- Belê, belê. Bişibîne tatarekî, bUce fena kundir. Por ê tov-

tirbêt.- Xaltiya min çawa ye?- Baş e, jiyana xwe didomîne, ah. Bi çendekî beriya viya, ji

mala serheng re zarokek çêbû. Ew çû bû wfr û wan jî rûbUekdabûn wê.

- Rûbilek hi! Bi guhê xwe bigfrên!- Ez pê digfrêm... Bala xwe bidiyê ku tu nebfrî. Ax, diêşe!

Tu porê min dUcêşînî.- Xem nake, xem nake. Di vî karê me de ku ev jî nebe,

nabe. Ma Anna Erastovna çawa ne?- Keça min? Ba§ e, lotika dide xwe û diçe. Çarşemiya hef-

ta berê, me nîşana wê bi Şeykîn re bfrî. Ma tu çima ne hatî?Şfrqîna meqesê tê birîn. Makar Kûzmîç destên xwe dadixe

û bi dengekî tirsok:- Nîşan U kê hat bfrîn? dipfrse.- Li Annayê.- Çawa dibe? Bi kê re?- Şeykîn. Bi Prokofî Petrov re. Xaltiya wî di kuça Zlataû-

stenskîyê de wekflxerc e. JinUcek ba§ e. ŞUcir ji Xwedê re. Emhemî dilxweş bûn. Pi§tî hefteyekî din jî, ew ê dflana wan U darkeve. Tu jî were, em ê gewzûşadiyê bUcin.

Gwîn li Makar Kûzmîç zer dibe, rengê matmayiyê U ruyêwî dide der, fena ku hişê wî di ber de neçe, dibêje:

- Ev çawa dibe, Erast îvanovîç? Ev çawa dibe? Ev... evnabe! Bi Anna Erastovnayê re ez...ez U wê xwînkeK dibûm,min tem dikir. Ev çi ti§t e?

- A, wusa. Me mşana wê birî. Bi rastîjî merivekîbaş e.Dilopên xwîdana sar bi eniya Makar Kûzmîç dikevin. Me-

qesê datihe ser masê, dest pê dike bi kurmUca xwe pozê xwemist dide û dibêje:

- Min tem dikir... Ev tiştekî dûrî aqilan e, Erast îvanovîç!Ez... ez evîndarê wê bûm, min ji wê re dUê xwe perwerde kiri

115


bû... Xaltiya min jî soz dabû min, fena ku hûn bavê min î helalbin, hertim ez U hemberî we bi tevgerek gframgfr bûm... Ezhertim bê pere porê we diqusînim. We gelek qencî ji min dît.Dema bavê min mir jî, we qenepe û deh rûbUê min girt û bişûnde ne dan. Ma nayê bfra we?

- Çawa nayê bfra min? Tê bfra min! Malava, ma ji te jîzava dibe, Makar? Tu U ku, zavatî U ku! Ne perê te heye, ne jîciyekî te î girîng û karê ku tu dikî jî nuha karek ba... vikûvalaye...

- Baş e, Ma Şeykîn dewlemend e?- Şeykîn pîşekar e. Binêhfre, ji bo karekî, rasterast hezar û

pênc sed rûbUên gUover pêşîn daniye. A, wusa ye heval... Tuçi dibêjî bibêje, tiştekî bûye û çûye. Meriv nikare bi şûnde ve-gere, Makarê min. Ji xwe re U yeke din bigere... Ma ne toreye ku U ruyê dinê keç qediya bin! Ca biqusîne! Tu çi sekinîye?

Makar Kûzmîç deng nake, bêUv radiweste, ji bêrflca xwedestmalê derdixe û dest bi gfrî dUce.

Erast îvanovîç dixwaze dUê wî xwe§ bUce û dibêje:- Ê de, çi ye lo? Dev jê berde! Ma çi bûye ku tu jî fena ji-

nan digfrî? Porqusandina xwe bidomîne û dûre bi dUê xwebigirî. De rahêje meqesê, lo!

Makar Kûzmîç radihêje meqesê, pi§tî ku bi qasî deqeyekêbi mitûmatî K wî dinêhire, vedigere ber masê. Destên wî dUe-rizeûdibê:

- Ez ê nikari bim! Ez ê naha nikari bim, gelekî jar ketime.Ez merivekî bextreş frn! Ew jî ne bextiyar e! Me ji hevdu hezdikir, me soz dabû hev... Gunehên merivên dUreş bi me nehat û em ji hev veqetandin. Ji vfr biçin, Erast îvanovîç! Herku çavê min bi we dikeve, serê min tev U hev dibe.

- Ba§ e, Makarê min. Tu ê sibê bidomînî û biqedînî..-Başe.- Tu hinekî were ser xwe, ez ê jî sibê zû werim.Nîvê serê Erast îvanovîç hatiye qusandin û nîvî jî por pê

ve ye. Bi vê rewşa xwe, Erast îvanovîç fena tawanbarekî karê

116


bû... Xaltiya min jî soz dabû min, fena ku hûn bavê min î helalbin, hertim ez U hemberî we bi tevgerek gframgfr bûm... Ezhertim bê pere porê we diqusînim. We gelek qencî ji min dît.Dema bavê min mir jî, we qenepe û deh rûbUê min girt û bişûnde ne dan. Ma nayê bfra we?

- Çawa nayê bfra min? Tê bfra min! Malava, ma ji te jîzava dibe, Makar? Tu U ku, zavatî U ku! Ne perê te heye, ne jîciyekî te î girîng û karê ku tu dikî jî nuha karek ba... vikûvalaye...

- Baş e, Ma Şeykîn dewlemend e?- Şeykîn pîşekar e. Binêhfre, ji bo karekî, rasterast hezar û

pênc sed rûbUên gUover pêşîn daniye. A, wusa ye heval... Tuçi dibêjî bibêje, tiştekî bûye û çûye. Meriv nikare bi şûnde ve-gere, Makarê min. Ji xwe re U yeke din bigere... Ma ne toreye ku U ruyê dinê keç qediya bin! Ca biqusîne! Tu çi sekinîye?

Makar Kûzmîç deng nake, bêUv radiweste, ji bêrflca xwedestmalê derdixe û dest bi gfrî dUce.

Erast îvanovîç dixwaze dUê wî xwe§ bUce û dibêje:- Ê de, çi ye lo? Dev jê berde! Ma çi bûye ku tu jî fena ji-

nan digfrî? Porqusandina xwe bidomîne û dûre bi dUê xwebigirî. De rahêje meqesê, lo!

Makar Kûzmîç radihêje meqesê, pi§tî ku bi qasî deqeyekêbi mitûmatî K wî dinêhire, vedigere ber masê. Destên wî dUe-rizeûdibê:

- Ez ê nikari bim! Ez ê naha nikari bim, gelekî jar ketime.Ez merivekî bextreş frn! Ew jî ne bextiyar e! Me ji hevdu hezdikir, me soz dabû hev... Gunehên merivên dUreş bi me nehat û em ji hev veqetandin. Ji vfr biçin, Erast îvanovîç! Herku çavê min bi we dikeve, serê min tev U hev dibe.

- Ba§ e, Makarê min. Tu ê sibê bidomînî û biqedînî..-Başe.- Tu hinekî were ser xwe, ez ê jî sibê zû werim.Nîvê serê Erast îvanovîç hatiye qusandin û nîvî jî por pê

ve ye. Bi vê rewşa xwe, Erast îvanovîç fena tawanbarekî karê

116


zorê yeGera bi serekî wusa ne tiştekî jidil e, lê çi bUce. KefiyêU ser û hustuyê xwe dipêçe û ji berberxanê derdUceve. MakarKûzmîçê ku bi tena serê xwe dimîne, U ser sendaliyekê rûdineû dest bi girî dUce.

Sibetirê zû, Erast îvanovîç dîsa tê.Makar Kûzmîç bi dengekî sar dipirse:- Hûn çi dixwazin?- Qusandina porê min biqedîne, Makarê min. Nivê serê

min hêj maye.- Berê perê xwe kerem bUcin! Ez bê pere naqusînim.Erast îvanovîç bêyî ku qet tiştekî bibêje, ji hundur derdi-

keve. Heta naha porê aUyekî serê wî dfrêj û yê aUyê din jî kine. Li bende porê xwe ye ku xwe bi xwe dfrêj be. Lewra porqu-sandina bi pera tiştekî zêde dibîne û di dflanê de jî bi vî awayîgewzûşadî kfr.

117


zorê yeGera bi serekî wusa ne tiştekî jidil e, lê çi bUce. KefiyêU ser û hustuyê xwe dipêçe û ji berberxanê derdUceve. MakarKûzmîçê ku bi tena serê xwe dimîne, U ser sendaliyekê rûdineû dest bi girî dUce.

Sibetirê zû, Erast îvanovîç dîsa tê.Makar Kûzmîç bi dengekî sar dipirse:- Hûn çi dixwazin?- Qusandina porê min biqedîne, Makarê min. Nivê serê

min hêj maye.- Berê perê xwe kerem bUcin! Ez bê pere naqusînim.Erast îvanovîç bêyî ku qet tiştekî bibêje, ji hundur derdi-

keve. Heta naha porê aUyekî serê wî dfrêj û yê aUyê din jî kine. Li bende porê xwe ye ku xwe bi xwe dfrêj be. Lewra porqu-sandina bi pera tiştekî zêde dibîne û di dflanê de jî bi vî awayîgewzûşadî kfr.

117

SERMIYANÊ MALÊ

Ev, pfrî caran piştî rûtbûyina di KstUca qeremaçan de an j'îdi pey şayiyên vexwarinên ku dibin sedemên zUcêşiyê re, di-bin. Stepan Stepanîç Jflîn, bi rewşeke ruhê tevlihevî şiyardibe. Bergeha wî tirş, belengaz û tevUhev, mîna ku ji yekî eni-rî be an jî dUê wî ji tiştekî U hev keti be... heyina bêkêfiyekê U

mfrûzê wî yê ku weke asîmanê rojên şUiyê diyar e. Kincênxwe hêdî hêdî U xwe dike. Pi§tî ku ava vichy(*) yê qum biqum vedixwe, dûre dest pê dike ode bi ode dikeve hemiyan ûjê derdUceve.

- Min dixwest bizani bim ka kîjan heywanî derî serpiştêhiştine û U hundur geriyaye? dibêje, bi hêrs dUce bfrebfr, şev-kfrasê xwe U xwe dipiçikîne, bi hêrs tufî erdê dike û didomî-ne:

- BUa ev kaxiza K vir neyê hiştin! Li vfr, di nava Ungan deçi dUce? Di malê de bîst destfrman hene, lê dîsa jî bi qasîmeyxanekê têkûzîyek tê de nîhe. Kê U zengUê derî dida? Şey-

(*) Vichy: Ava sodayêye.

118

SERMIYANÊ MALÊ

Ev, pfrî caran piştî rûtbûyina di KstUca qeremaçan de an j'îdi pey şayiyên vexwarinên ku dibin sedemên zUcêşiyê re, di-bin. Stepan Stepanîç Jflîn, bi rewşeke ruhê tevlihevî şiyardibe. Bergeha wî tirş, belengaz û tevUhev, mîna ku ji yekî eni-rî be an jî dUê wî ji tiştekî U hev keti be... heyina bêkêfiyekê U

mfrûzê wî yê ku weke asîmanê rojên şUiyê diyar e. Kincênxwe hêdî hêdî U xwe dike. Pi§tî ku ava vichy(*) yê qum biqum vedixwe, dûre dest pê dike ode bi ode dikeve hemiyan ûjê derdUceve.

- Min dixwest bizani bim ka kîjan heywanî derî serpiştêhiştine û U hundur geriyaye? dibêje, bi hêrs dUce bfrebfr, şev-kfrasê xwe U xwe dipiçikîne, bi hêrs tufî erdê dike û didomî-ne:

- BUa ev kaxiza K vir neyê hiştin! Li vfr, di nava Ungan deçi dUce? Di malê de bîst destfrman hene, lê dîsa jî bi qasîmeyxanekê têkûzîyek tê de nîhe. Kê U zengUê derî dida? Şey-

(*) Vichy: Ava sodayêye.

118

A. P. Çêxov Sermiyanê malê

tên, kî bi xwe re hanî dîsa?Jina wî bersivê dide û dibê:- Anfîsa pfrejin, ya ku dadêtiya Fedyayê me dUce.- Li vir, teral teral doş dibin... kurtêlina!- Tu merivekî seyr î, Stepan Stepanîç. Te bi xwe banî wê

kiri bû û tu naha jî lê didî çêran.- Ez çêran nadfrn, ez dibêjim. Ji dêla ve ku tu wusa teral û

betal rawestî û bipeyivî, ku destê xwe bavêjî kerekî tu û baştirbUcî. Bi namûs sond dixum ku ez nikarim tiştekî ji van jinanfahm bikim. Ji sibê heta êvarê, çawa ji betaUyê naqfrqUin?Mêrê wan mîna ga, fena heywanan dixebitin; jinên wan yênku jê re dibin şirîgê jiyanê jî, xwe U quncikekî davêjin erdê,tew tiştekî nakin, ji bêhntengî ji bo ku têkevin qfrUca mêrênxwe fesalê dipên. Wexta devjêberdana vî xwiyê enstîtuyê, ji zûde hatiye! Êdî tu ne xatûnek xwendekara enstîtuyê ye, tu dê î,jin î! Tu berê xwe dizivirînî, ne wusa ? Guhdarkfrina rastiyêntal U te nayê, erê?

- Lê seyr e ku van rastiyên xwe yên tal, dema zUcêşiya tepê digfre, tu dibêjî.

- Belê, ca dest pê bUce, dest bi xaxên xwe bUce!...- Ma tu do derketî derveyî bajêr? An tu U deverekê qere-

maçan Kstî?- Ku wusa be, ma wê çi bibe? Ji kê re çi? Ma hewce ye ku

ez bersivê bidim? Aya perê ku ez di lîstikê de winda bUdm,ne yê min e? Perê ku ez ji xwe re xerc dikim û U malê serfdibe, yê min e! Deng hat te! Perê min e!

Û gotinên herwekî van. Lê ya rast, dema ku hemû zarokU ser nanxwarinê dicivin; yekî bi qasî Stepan Stapanîç xweş-raman, dUovan, giran û mafparêz nayê hişê merivan. Doz,weke hertim ji şprbê dest pê dUce. Pi§tî ku Stepan kevçiyekîdi §orbê de dUce, ji nişka ve mirûzê xwe tir§ dUce, dev ji şorbêberdide û bi pUepU dibêje:

- Ev çi xwarin e... wusa xuyaye, em ê biçin zUcê xwe U aşxa-nê têr bUcin.

Jina wî bi rewşek bêtewatî dipfrse:

119


tên, kî bi xwe re hanî dîsa?Jina wî bersivê dide û dibê:- Anfîsa pfrejin, ya ku dadêtiya Fedyayê me dUce.- Li vir, teral teral doş dibin... kurtêlina!- Tu merivekî seyr î, Stepan Stepanîç. Te bi xwe banî wê

kiri bû û tu naha jî lê didî çêran.- Ez çêran nadfrn, ez dibêjim. Ji dêla ve ku tu wusa teral û

betal rawestî û bipeyivî, ku destê xwe bavêjî kerekî tu û baştirbUcî. Bi namûs sond dixum ku ez nikarim tiştekî ji van jinanfahm bikim. Ji sibê heta êvarê, çawa ji betaUyê naqfrqUin?Mêrê wan mîna ga, fena heywanan dixebitin; jinên wan yênku jê re dibin şirîgê jiyanê jî, xwe U quncikekî davêjin erdê,tew tiştekî nakin, ji bêhntengî ji bo ku têkevin qfrUca mêrênxwe fesalê dipên. Wexta devjêberdana vî xwiyê enstîtuyê, ji zûde hatiye! Êdî tu ne xatûnek xwendekara enstîtuyê ye, tu dê î,jin î! Tu berê xwe dizivirînî, ne wusa ? Guhdarkfrina rastiyêntal U te nayê, erê?

- Lê seyr e ku van rastiyên xwe yên tal, dema zUcêşiya tepê digfre, tu dibêjî.

- Belê, ca dest pê bUce, dest bi xaxên xwe bUce!...- Ma tu do derketî derveyî bajêr? An tu U deverekê qere-

maçan Kstî?- Ku wusa be, ma wê çi bibe? Ji kê re çi? Ma hewce ye ku

ez bersivê bidim? Aya perê ku ez di lîstikê de winda bUdm,ne yê min e? Perê ku ez ji xwe re xerc dikim û U malê serfdibe, yê min e! Deng hat te! Perê min e!

Û gotinên herwekî van. Lê ya rast, dema ku hemû zarokU ser nanxwarinê dicivin; yekî bi qasî Stepan Stapanîç xweş-raman, dUovan, giran û mafparêz nayê hişê merivan. Doz,weke hertim ji şprbê dest pê dUce. Pi§tî ku Stepan kevçiyekîdi §orbê de dUce, ji nişka ve mirûzê xwe tir§ dUce, dev ji şorbêberdide û bi pUepU dibêje:

- Ev çi xwarin e... wusa xuyaye, em ê biçin zUcê xwe U aşxa-nê têr bUcin.

Jina wî bi rewşek bêtewatî dipfrse:

119


- Çi ye? Ma şorbe nexweş e?- Ji bo ku meriv ji vê ava daran re bibêje §orbe û bixwe, ez

nJ7^nim bê divê hûrekî çawa U ser meriv be? Gelek şpr ûbêhna girîşan jê tê... Ji dêla pîvazan ve, tiştên mîna texteriş-kan U ser diçin û tên...

Û dûre dizivfre ser mêvana xwe ya Anfîsa îvanovna:- Ev, merivan dîn dUcin! Tu ji bo kiriha xwariniya malê he-

roj bi mistan pere didiyê... nefsa xwe ji gelek tiştan dibirî, lêew ê dîsa viya bi te bidin xwarin! Qeyê dixwazin ku ez dev jikarmendiyê berdim û ez bi xwe dakevim xwarinxanê.

Anfîsa dadê, bi dengekî tirsonek xwarinê pêşan dide ûdibê:

- îro §orbe xweş e...Stepan bi hêrs û gef lê dinêre, çavên xwe bi hev de dişidî-

ne û bersivê dide:- Ha? Ma bi we xwe§ e? Lê dUbijiya herkesî cuda cuda ye.

Divê em viya jî U xwe daynin ku dîtinên me yekcar ji hev dûrin. Serqisê: Li gor we rewşa vî zarokî baş e. (Stepan wekdestUvîha aktorekî trajediyê, destê xwe ber bi kurê xwe î Fe-dya dike û pê§an dide.) Û bi her awayî hûn wî diecibînin, lêez... ez... U wî dinêrim, xwîh ji hundfrê min diçe. Belê!

Rebenê Fedya î heftsale, gwînvemfrî û nexwe§; dev ji xwa-rina xwe berdide, serê xwe dixe ber xwe û gwîn lê bêtir dive-mire.

- Belê, hûn heyrana wî ne û ez jî di ber de dişewutim... Eznizanim bê kîjan ji me rast e, lê ez wusa bawer im ku... ezkurê xwe ji we baştir dinasim. Ca lê binêrin bê çawa rûni§-tiye! Ma zarokên bi sinç weha rûdinin? Rast rûne!

Fedya, argûşka xwe ber bi jor û hustuyê xwe jî ber bi pê§dike. Ji wî kira wusa kirin, rûniştina rastfr e. Û hêsir bi çavênwî dikeve.

- Nanê xwe bixwe! Kevçiyê xwe rast bigire! Xwe piçekîragirê, kero ez ê çavê te derxim, şûmo! De megirî! Req U minbinêre!

Fedya dike ku rasterast lê binêre, lê serçavê wî dUerize û

120


- Çi ye? Ma şorbe nexweş e?- Ji bo ku meriv ji vê ava daran re bibêje §orbe û bixwe, ez

nJ7^nim bê divê hûrekî çawa U ser meriv be? Gelek şpr ûbêhna girîşan jê tê... Ji dêla pîvazan ve, tiştên mîna texteriş-kan U ser diçin û tên...

Û dûre dizivfre ser mêvana xwe ya Anfîsa îvanovna:- Ev, merivan dîn dUcin! Tu ji bo kiriha xwariniya malê he-

roj bi mistan pere didiyê... nefsa xwe ji gelek tiştan dibirî, lêew ê dîsa viya bi te bidin xwarin! Qeyê dixwazin ku ez dev jikarmendiyê berdim û ez bi xwe dakevim xwarinxanê.

Anfîsa dadê, bi dengekî tirsonek xwarinê pêşan dide ûdibê:

- îro §orbe xweş e...Stepan bi hêrs û gef lê dinêre, çavên xwe bi hev de dişidî-

ne û bersivê dide:- Ha? Ma bi we xwe§ e? Lê dUbijiya herkesî cuda cuda ye.

Divê em viya jî U xwe daynin ku dîtinên me yekcar ji hev dûrin. Serqisê: Li gor we rewşa vî zarokî baş e. (Stepan wekdestUvîha aktorekî trajediyê, destê xwe ber bi kurê xwe î Fe-dya dike û pê§an dide.) Û bi her awayî hûn wî diecibînin, lêez... ez... U wî dinêrim, xwîh ji hundfrê min diçe. Belê!

Rebenê Fedya î heftsale, gwînvemfrî û nexwe§; dev ji xwa-rina xwe berdide, serê xwe dixe ber xwe û gwîn lê bêtir dive-mire.

- Belê, hûn heyrana wî ne û ez jî di ber de dişewutim... Eznizanim bê kîjan ji me rast e, lê ez wusa bawer im ku... ezkurê xwe ji we baştir dinasim. Ca lê binêrin bê çawa rûni§-tiye! Ma zarokên bi sinç weha rûdinin? Rast rûne!

Fedya, argûşka xwe ber bi jor û hustuyê xwe jî ber bi pê§dike. Ji wî kira wusa kirin, rûniştina rastfr e. Û hêsir bi çavênwî dikeve.

- Nanê xwe bixwe! Kevçiyê xwe rast bigire! Xwe piçekîragirê, kero ez ê çavê te derxim, şûmo! De megirî! Req U minbinêre!

Fedya dike ku rasterast lê binêre, lê serçavê wî dUerize û

120


çavên wî tije hêsfr dibin.- Çi-i-i... gfrî hi? Hfrn bi tir e, bim bi sir e! Biçe, U quncik

rûne! Heywan!Jina wî xwe davêje nav û dibêje:- Lê... bUa berê nanê xwe bixwe!- Xwarin tune! Ji bênamû... ji nerindên wusa re nan navêt!Fedya mfrûzê xwe tfr§ dUce, her dernê wî dUerize, xwe ji

ser sendeUyê de dixuşikîne xwarê û diçe quncik.Bav didomîne:- Ew ê tenê bi viya nemîne! Maffr ku kesek naxwaze U sin-

ça te binêre, wê çaxê ez ê lê binêrim... Xoşewîstê min ê di de-stê min de nikari be şûmiyan bike û di nanxwarinê de ew êzfrezfrê neke. Ker! Divê meriv kar bike, dizanî tu! Kar!.. Ma-ffr ku bavê te dixebite, divê tu jî kar bUd. Divê kesek berhewanan nexwe! Divê meriv bibe meriv! Me-r-i-v!

- Jina wî bi fransî U ber digere û dibê:- Tu bi Xwedê dikî, bes e êdî! Tew nebe, di nava xeUcê de

serê me mexwe... Pfrejinê hertişt bihîst û ew ê ji devê wê U te-vayêyê bajêr belav bibe...

Stepan bi ûrisîbersivê dide û dibêje:- Tirsa min ji xelkê nîne. Anfîsa îvanovna dibîne ku ez ras-

tiyê dibêjim. Ma ji te kfra ez ê bi rewşa vî kurikê nerind qayUbibim? Ma tu dizanî ku ew U ser min tê çi buhayî? U tu, lawi-kê nerind, dizanî tu U ser min tê î çi buhayî? An destê minpera dibire? Ez U kuçê pera berhev dikim, ne wusa? Meke zi-rezfr! Hiş be! Deng hat te! Riswa, an tu dixwazî ku ez rabim,te baş repUc bUcim?

Fedya bi dengekî hêl digfrî û dûre dest bi hîskandinêdUce.

Diya wî:- Ev êdî nayê kişandin! dibêje, ji ser masê radibe, destma-

la nanxwarinê divirvirîne û davêje: tew wextekê nahêle kumeriv bi rehetî xwarinekê bixwin. Pariya nanê te, va ye di vi-rayê min de maye!

Gewriya xwe pêşan dide, bi destmala xwe çavên xwe paqij

121


çavên wî tije hêsfr dibin.- Çi-i-i... gfrî hi? Hfrn bi tir e, bim bi sir e! Biçe, U quncik

rûne! Heywan!Jina wî xwe davêje nav û dibêje:- Lê... bUa berê nanê xwe bixwe!- Xwarin tune! Ji bênamû... ji nerindên wusa re nan navêt!Fedya mfrûzê xwe tfr§ dUce, her dernê wî dUerize, xwe ji

ser sendeUyê de dixuşikîne xwarê û diçe quncik.Bav didomîne:- Ew ê tenê bi viya nemîne! Maffr ku kesek naxwaze U sin-

ça te binêre, wê çaxê ez ê lê binêrim... Xoşewîstê min ê di de-stê min de nikari be şûmiyan bike û di nanxwarinê de ew êzfrezfrê neke. Ker! Divê meriv kar bike, dizanî tu! Kar!.. Ma-ffr ku bavê te dixebite, divê tu jî kar bUd. Divê kesek berhewanan nexwe! Divê meriv bibe meriv! Me-r-i-v!

- Jina wî bi fransî U ber digere û dibê:- Tu bi Xwedê dikî, bes e êdî! Tew nebe, di nava xeUcê de

serê me mexwe... Pfrejinê hertişt bihîst û ew ê ji devê wê U te-vayêyê bajêr belav bibe...

Stepan bi ûrisîbersivê dide û dibêje:- Tirsa min ji xelkê nîne. Anfîsa îvanovna dibîne ku ez ras-

tiyê dibêjim. Ma ji te kfra ez ê bi rewşa vî kurikê nerind qayUbibim? Ma tu dizanî ku ew U ser min tê çi buhayî? U tu, lawi-kê nerind, dizanî tu U ser min tê î çi buhayî? An destê minpera dibire? Ez U kuçê pera berhev dikim, ne wusa? Meke zi-rezfr! Hiş be! Deng hat te! Riswa, an tu dixwazî ku ez rabim,te baş repUc bUcim?

Fedya bi dengekî hêl digfrî û dûre dest bi hîskandinêdUce.

Diya wî:- Ev êdî nayê kişandin! dibêje, ji ser masê radibe, destma-

la nanxwarinê divirvirîne û davêje: tew wextekê nahêle kumeriv bi rehetî xwarinekê bixwin. Pariya nanê te, va ye di vi-rayê min de maye!

Gewriya xwe pêşan dide, bi destmala xwe çavên xwe paqij

121


dike û ji oda nanxwarinê derdikeve.Stepan bi pişirîneke bêdU dike pUepU:- Pozê xwe kirin... delalî mezin bûne... A wusa ye, Anfîsa

îvanovna; di vê demê de peyva rast U kesekî nayê... Yê neheqdîsa ez im!

Çend deqîqan wusa bi bêdengî derbas dibe. Stepan çavênxwe U namkiyan digerîne; dema dibîhe ku kesek dest nadeşprbê, ji kwfr de keseran vedide. Dûre bi awfrên xwe yên sar,req U ruyê dadêya bi xem û şermesar dinêre û jê dipirse:

- Hûn çima naxwin, Varvara Vasflyevna? Hûn xeyidîn,erê? Wusa ye... kesek ji peyva rast hez nake. Ê, U min bibo-rin, xuyê min jî wusa ye... Durûtî çi ye, ez pê nizanim... Rastîçi be, ez hertim wê dibêjim (keserekê vedide). Lê ez dinêrimku Uvfrbûyina min, nerihatiyê derdixîne. Dema ku ez U vir im,ne nan dixwin û ne jî dipeyivin... Ê ez çi bikin? Ku berê ji minre bigotana; ji vfr biçe, ez ê biçuwama... û ez diçim jî.

Stepan ji ciyê xwe radibe, bi gavên qure ber bi derî diçe.Dema ku di ber Fedya -hîna digiriya- re derbas dibe, Stepanradiweste.

Bi quretî dîsa serê xwe bi paş de dike û dibêje:- Pi§tî ewqas xfrecira ku U vir bû, êdî hûn serbest in! Ez

êdî têkilî xwiyê we nabim. Bi min ne ketiye! Ji ber ku ez bavêwe bûm, ji bo çêyiya we loma min ew yên ku U we dinêrin, ne-rihet kfr. Bibexşin! Herweha hemî berpfrsiyariya jiyana we yaraberdû, ez ji ser xwe davêjim.

Fedya diricife, dest pê dike û bi dengekî bUindtir digirî.Stepan bi mezinayî ber bi dêrî dizivire û diçe oda xwe ya ra-zanê.

Stepanê ku piştî nîvro ji xew §iyar dibe, ji neheqiyê dUten-giyek lê radibe, ji jina xwe, kurê xwe û Anfîsa îvanovnayêşerm dike, ew bûyerên ku U ser firawînê bû bûn, bi bfr tîne ûtfrs lê çêdibe. Lê xwedî payedariyek wusa bUind e ku, newêreU xwe dayne. Xeyidîna xwe, pilepila xwe didomîne...

Sibetirê ji xew radibe, kêfa xwe U cî dibîne, di ruşûştinaxwe de difîkîne. Dema ku ji bo vexwarina qehwa xwe ya sibê

122


dike û ji oda nanxwarinê derdikeve.Stepan bi pişirîneke bêdU dike pUepU:- Pozê xwe kirin... delalî mezin bûne... A wusa ye, Anfîsa

îvanovna; di vê demê de peyva rast U kesekî nayê... Yê neheqdîsa ez im!

Çend deqîqan wusa bi bêdengî derbas dibe. Stepan çavênxwe U namkiyan digerîne; dema dibîhe ku kesek dest nadeşprbê, ji kwfr de keseran vedide. Dûre bi awfrên xwe yên sar,req U ruyê dadêya bi xem û şermesar dinêre û jê dipirse:

- Hûn çima naxwin, Varvara Vasflyevna? Hûn xeyidîn,erê? Wusa ye... kesek ji peyva rast hez nake. Ê, U min bibo-rin, xuyê min jî wusa ye... Durûtî çi ye, ez pê nizanim... Rastîçi be, ez hertim wê dibêjim (keserekê vedide). Lê ez dinêrimku Uvfrbûyina min, nerihatiyê derdixîne. Dema ku ez U vir im,ne nan dixwin û ne jî dipeyivin... Ê ez çi bikin? Ku berê ji minre bigotana; ji vfr biçe, ez ê biçuwama... û ez diçim jî.

Stepan ji ciyê xwe radibe, bi gavên qure ber bi derî diçe.Dema ku di ber Fedya -hîna digiriya- re derbas dibe, Stepanradiweste.

Bi quretî dîsa serê xwe bi paş de dike û dibêje:- Pi§tî ewqas xfrecira ku U vir bû, êdî hûn serbest in! Ez

êdî têkilî xwiyê we nabim. Bi min ne ketiye! Ji ber ku ez bavêwe bûm, ji bo çêyiya we loma min ew yên ku U we dinêrin, ne-rihet kfr. Bibexşin! Herweha hemî berpfrsiyariya jiyana we yaraberdû, ez ji ser xwe davêjim.

Fedya diricife, dest pê dike û bi dengekî bUindtir digirî.Stepan bi mezinayî ber bi dêrî dizivire û diçe oda xwe ya ra-zanê.

Stepanê ku piştî nîvro ji xew §iyar dibe, ji neheqiyê dUten-giyek lê radibe, ji jina xwe, kurê xwe û Anfîsa îvanovnayêşerm dike, ew bûyerên ku U ser firawînê bû bûn, bi bfr tîne ûtfrs lê çêdibe. Lê xwedî payedariyek wusa bUind e ku, newêreU xwe dayne. Xeyidîna xwe, pilepila xwe didomîne...

Sibetirê ji xew radibe, kêfa xwe U cî dibîne, di ruşûştinaxwe de difîkîne. Dema ku ji bo vexwarina qehwa xwe ya sibê

122


dUceve xwarinxanê, U wir çav U Fedya dbrihe. Çer ku zarokçav U bavê xwe dbrihe, ji ciyê xwe radibe û bi mitûmatî lê di-nêre.

Wexta ku Stepan diçe ser masa xwe, bi kêfxweşî û dUşayîdibêje:

- Ka tu çawa î, xorto! Çi heye, çi tune? Tu dij'î, ne wusa?Nahso, ca were bavê xwe maç bike.

Fedya bi gwînekî vemirî û gfranî nêzflrî bavê xwe dibe, piş-tî lêvên xwe yên lerzok bi gupa bavê xwe dUce, bi şûnde vedi-kişe û bêdeng U ciyê xwe rûdine.

123


dUceve xwarinxanê, U wir çav U Fedya dbrihe. Çer ku zarokçav U bavê xwe dbrihe, ji ciyê xwe radibe û bi mitûmatî lê di-nêre.

Wexta ku Stepan diçe ser masa xwe, bi kêfxweşî û dUşayîdibêje:

- Ka tu çawa î, xorto! Çi heye, çi tune? Tu dij'î, ne wusa?Nahso, ca were bavê xwe maç bike.

Fedya bi gwînekî vemirî û gfranî nêzflrî bavê xwe dibe, piş-tî lêvên xwe yên lerzok bi gupa bavê xwe dUce, bi şûnde vedi-kişe û bêdeng U ciyê xwe rûdine.

123

BISERNEKETIN

îlya Sergeyîç Peplov û jina xwe Kleopatra Petrovnayêguhê xwe U dêrî ragirti bûn. Gudarî dUdrin da ku bibîhisiyanaU hundur çi tiştina dibûn.

Di paş dêrî de, U eywana piçûk çêK evînê dibû. Yên ku jihev re qala evîhê dUcirin jî, keça wan ya Nataşanka û Sçûpkî-nê mamostê dibistana navîn bû.

Peplov bêtewatî destên xwe di hev re dan û bi pistepistgot:

- Çûçik U ser dafikê ye! Petrovna, baldar be! Çer ku wandest bi pêjnên dU û dUdarîyê kirin, tu ê wênexaçê ji dîwêr da-xînî, em ê têkevin hundur û pfrffraz bUdn... Jê pê ve jî ew êêdî nefUite... Ku me bi wênexaça pfrozwer pirffraz kir, êdî qe-diyaye... Ku gUiyê xwe jê bi dadgehê de bUce, nikare marê be-tal bike û nikare pêsfra xwe j'î bifiUtîne.

Li wê hêla dêrî jî weha dipeyivîn:Sçûpkîn:- Em regtarê te U hêlekî bihêlin, got û kfrfîta bi §ima di

§alê xwe î çarxetî re da û vêxist. Min qet ji we re name ne ni-

124

BISERNEKETIN

îlya Sergeyîç Peplov û jina xwe Kleopatra Petrovnayêguhê xwe U dêrî ragirti bûn. Gudarî dUdrin da ku bibîhisiyanaU hundur çi tiştina dibûn.

Di paş dêrî de, U eywana piçûk çêK evînê dibû. Yên ku jihev re qala evîhê dUcirin jî, keça wan ya Nataşanka û Sçûpkî-nê mamostê dibistana navîn bû.

Peplov bêtewatî destên xwe di hev re dan û bi pistepistgot:

- Çûçik U ser dafikê ye! Petrovna, baldar be! Çer ku wandest bi pêjnên dU û dUdarîyê kirin, tu ê wênexaçê ji dîwêr da-xînî, em ê têkevin hundur û pfrffraz bUdn... Jê pê ve jî ew êêdî nefUite... Ku me bi wênexaça pfrozwer pirffraz kir, êdî qe-diyaye... Ku gUiyê xwe jê bi dadgehê de bUce, nikare marê be-tal bike û nikare pêsfra xwe j'î bifiUtîne.

Li wê hêla dêrî jî weha dipeyivîn:Sçûpkîn:- Em regtarê te U hêlekî bihêlin, got û kfrfîta bi §ima di

§alê xwe î çarxetî re da û vêxist. Min qet ji we re name ne ni-

124

A. P. Çêxov Bisemeketin

visiye.Keçikê serî gavê U neynUcê nêhirî, lihevhanî Uhevhanî ti-

lor U xwe hezand, bi dengekî berz keniya û got:- Belê, belê! Ma ji we kfra ez destnivisa we nas nakim.

Min tavUê nas kir! Bi rastî jî hûn gelek seyr in! Erê hûn ma-mostê nivisê ne, lê nivisa we xUûxwarî ye! Nivisa we ewqas neba§ e jî. Ez tênagjhîjim bê hûn çawa dersa nivisê didin?

- HimL. Ma ev xem nake ku! Di fêra nivisê de bingehiyagirîhg xwiyê xwendekar e, nivis nine. Rastekekî textînî K serêhinekan dbdhî, hinekan U ser çpgan dadiwestînî... Ma nivisaxweşik çi ye? Qet ti§tek! Binêrin, Nekrasov helbestvanek bû.Lê ku hûn destnivisa wî bibînin, hûn ê ji ber şerm bikin. Ditevayiya destnivisa Nekrasov de nimînek henin.

- Nekrasov cuda, hûn cuda... (keserekê vedide). Min ê jidUûcan niviskarek bikfra. Wî ê hertim wek yadîgarî ji min rehelbest binivisiya.

- Ku hûn bixwazin, ez jî dikarim ji we re helbestan binivi-sim.

- Baş e, hûn ê bikari bin U ser çi binivisin?- Li ser dUan... K ser pêjnan... U ser çavên we... ku hûn

bixwînin, hûn ê hişê xwe wenda bikin... Ew ê ji çavên we weklaserê hêsir biherike!.,, Lê ku ez bi awayekî helbestvane bi-nivisim, tew hûn ê destûra maçkirina destên xwe jî bidinemin.

- Tew, de qeyê tiştekî wusa gfrîng e!... Hûn dUcarin naha jîmaç bikin.

Sçûpkîn ji ciyê xwe pengizî, çav U xwe kfrin mfria qolît, lê-vên xwe bi destên gupUcî yên ku bêhna sawûna hêkan jê di-hat, kir.

Peplov bi enîşka xwe niquçand jina xwe, ji dUpekiyê gwînlê vemirî, bişkojên saqoyê xwe pev xist û dûre bi zûzûka:

- Wênexaçê daxîne, em têkevin hundur! Lez bUce! got ûherdu perên dêrî bi hev re vekirin û bi pinepin:

- Zarokno... got, çavê xwe yên avî kutan û destên xwe berbi jor kfr. Xwedê we pirffraz bike, zarokên min...Bijîh, fêkiy-

125


visiye.Keçikê serî gavê U neynUcê nêhirî, lihevhanî Uhevhanî ti-

lor U xwe hezand, bi dengekî berz keniya û got:- Belê, belê! Ma ji we kfra ez destnivisa we nas nakim.

Min tavUê nas kir! Bi rastî jî hûn gelek seyr in! Erê hûn ma-mostê nivisê ne, lê nivisa we xUûxwarî ye! Nivisa we ewqas neba§ e jî. Ez tênagjhîjim bê hûn çawa dersa nivisê didin?

- HimL. Ma ev xem nake ku! Di fêra nivisê de bingehiyagirîhg xwiyê xwendekar e, nivis nine. Rastekekî textînî K serêhinekan dbdhî, hinekan U ser çpgan dadiwestînî... Ma nivisaxweşik çi ye? Qet ti§tek! Binêrin, Nekrasov helbestvanek bû.Lê ku hûn destnivisa wî bibînin, hûn ê ji ber şerm bikin. Ditevayiya destnivisa Nekrasov de nimînek henin.

- Nekrasov cuda, hûn cuda... (keserekê vedide). Min ê jidUûcan niviskarek bikfra. Wî ê hertim wek yadîgarî ji min rehelbest binivisiya.

- Ku hûn bixwazin, ez jî dikarim ji we re helbestan binivi-sim.

- Baş e, hûn ê bikari bin U ser çi binivisin?- Li ser dUan... K ser pêjnan... U ser çavên we... ku hûn

bixwînin, hûn ê hişê xwe wenda bikin... Ew ê ji çavên we weklaserê hêsir biherike!.,, Lê ku ez bi awayekî helbestvane bi-nivisim, tew hûn ê destûra maçkirina destên xwe jî bidinemin.

- Tew, de qeyê tiştekî wusa gfrîng e!... Hûn dUcarin naha jîmaç bikin.

Sçûpkîn ji ciyê xwe pengizî, çav U xwe kfrin mfria qolît, lê-vên xwe bi destên gupUcî yên ku bêhna sawûna hêkan jê di-hat, kir.

Peplov bi enîşka xwe niquçand jina xwe, ji dUpekiyê gwînlê vemirî, bişkojên saqoyê xwe pev xist û dûre bi zûzûka:

- Wênexaçê daxîne, em têkevin hundur! Lez bUce! got ûherdu perên dêrî bi hev re vekirin û bi pinepin:

- Zarokno... got, çavê xwe yên avî kutan û destên xwe berbi jor kfr. Xwedê we pirffraz bike, zarokên min...Bijîh, fêkiy-

125


an bidin, zêde bibin...Dêya ku ji dUxweşî digfriya jî, bi pinepin got:- Ez... Ez jî pfrffraz dikim... Dilxweşî ya we be zarokên

min! Delalên min!Dûre vegeriya ser Sçûpkîn û got:- Ax, hûn histûna mala min ji dest min derdhrin... Ji keça

min hez bikin, bUa gunehê we pê bê...Ji tênegUûştin û tirsê, devê Sçûpkîn vekfrîma bû. Ev êri§a

dê û bavê, di wextek ewqas nepayî û bi wêrek wusa bû bû ku,mamoste êdî gotina peyvekê jî di xwe de ne dît.

Ji vê boblata ku lê rast hat, Sçûpkîn di ciyê xwe de ziwabû û xwe bi xwe fikirî û got: «Tu destgîr bûy! Cî U te teng ki-rin! Tu êdîji feqê nafiUtîbfrako, nafiUtî.»

Dûre mîha ku bibêje:«De min bigfrin, ez bi ser ne ketim.»Bi cfrxweşî hustuyê xwe ber bi pêş kir.

Dema ku bavê bi dengekî nizm:- Ez pirffraz dUdm... got, dest bi gfrî kfr û domand: Nato-

şa min, keça min, derbasî tenişta dergistiyê xwe be... Petrov-na, tu jî wênexaçê bide...

Lê U vir bavê gfriyê xwe bfrî, ji hêrsê ruyê wî serabinî hevbû. Û bi hêrs di ser jina xwe de qfriya:

- Gêjê! Gêjika kwfrfahm! Ma ev çi wênexaç e?- Wey, ev çi bû U serê min ê reben hat!Aya çi bû bû? Mamostê nivisê bi tirs û xof serê xwe ji ber

xwe rakir û dît ku fUitiye: Ji lez, dayikê ji dêla wênexaça pî-rozwer ve, ji nivîskaran portrê Lajeçnflcovê niviskar daxistibû. Peplovê pîremêr û jina xwe Kleopatra Petrovna sekinîbûn, nizanî bûn bê çi bikirana û çi bigotana. Portre di navalepên wan de şermesar ma bû. Mamostê nivisê ba U vê tevU-heviyê hanî û ji nav derket.

126


an bidin, zêde bibin...Dêya ku ji dUxweşî digfriya jî, bi pinepin got:- Ez... Ez jî pfrffraz dikim... Dilxweşî ya we be zarokên

min! Delalên min!Dûre vegeriya ser Sçûpkîn û got:- Ax, hûn histûna mala min ji dest min derdhrin... Ji keça

min hez bikin, bUa gunehê we pê bê...Ji tênegUûştin û tirsê, devê Sçûpkîn vekfrîma bû. Ev êri§a

dê û bavê, di wextek ewqas nepayî û bi wêrek wusa bû bû ku,mamoste êdî gotina peyvekê jî di xwe de ne dît.

Ji vê boblata ku lê rast hat, Sçûpkîn di ciyê xwe de ziwabû û xwe bi xwe fikirî û got: «Tu destgîr bûy! Cî U te teng ki-rin! Tu êdîji feqê nafiUtîbfrako, nafiUtî.»

Dûre mîha ku bibêje:«De min bigfrin, ez bi ser ne ketim.»Bi cfrxweşî hustuyê xwe ber bi pêş kir.

Dema ku bavê bi dengekî nizm:- Ez pirffraz dUdm... got, dest bi gfrî kfr û domand: Nato-

şa min, keça min, derbasî tenişta dergistiyê xwe be... Petrov-na, tu jî wênexaçê bide...

Lê U vir bavê gfriyê xwe bfrî, ji hêrsê ruyê wî serabinî hevbû. Û bi hêrs di ser jina xwe de qfriya:

- Gêjê! Gêjika kwfrfahm! Ma ev çi wênexaç e?- Wey, ev çi bû U serê min ê reben hat!Aya çi bû bû? Mamostê nivisê bi tirs û xof serê xwe ji ber

xwe rakir û dît ku fUitiye: Ji lez, dayikê ji dêla wênexaça pî-rozwer ve, ji nivîskaran portrê Lajeçnflcovê niviskar daxistibû. Peplovê pîremêr û jina xwe Kleopatra Petrovna sekinîbûn, nizanî bûn bê çi bikirana û çi bigotana. Portre di navalepên wan de şermesar ma bû. Mamostê nivisê ba U vê tevU-heviyê hanî û ji nav derket.

126

DERGEVANÊ BAQIL

Fflîpê dergevan U rasta xwarinxanê sekinî bû û şfret didan.Çend xulam, seyîs, du destirmanên malê, jinika xwarinpêj ûherdu zarokên wê yên ku berdestkar bûn, guhdariya wî dUd-rin. Edî hewisî bû ku her sibe gotarek bigota. Mijara gotarawî ya vê sibê jî zanîn bû.

Kumê wî yê fermayî di dest de bû û digot:- Binêrin, hûn bi jiyanek wek jiyana berazan dij'în. Hûn şev

û roj her U vir rûdinin, hûn nezan in, tiştekî we û şarizatiyê Uber hev nîne. Mîşka daxmê dilîze, Matryona bindeqan dişikî-ne û Nflcîfor wext bêwext her dibeşjşe. Ma ev yên ha, karêmerivên baqU in?Ev ne ji baqUiyê, ji ehmeqiyê tê. Di we de jî-riya xwendin û hfrxbûnê tune! Lê, ji bo çi?

Xwarinpêjê xwe havête nava peyivînê û got:- Wusa ye, Fflîp NAcandrîç. Ma aqUê ku di serê me de, çi

ye ku? AqUê gundiyan e. Ma em dikarin van tiştan têbigihîjin?Dergevan gotinên xwe domand:- Ba§ e, çima jfriya xwendinê di we de tuneye? Ji ber ku we

xwe ne daye ber karekî bikêr, loma. Hûn pfrtûkan naxwînin û

127

DERGEVANÊ BAQIL

Fflîpê dergevan U rasta xwarinxanê sekinî bû û şfret didan.Çend xulam, seyîs, du destirmanên malê, jinika xwarinpêj ûherdu zarokên wê yên ku berdestkar bûn, guhdariya wî dUd-rin. Edî hewisî bû ku her sibe gotarek bigota. Mijara gotarawî ya vê sibê jî zanîn bû.

Kumê wî yê fermayî di dest de bû û digot:- Binêrin, hûn bi jiyanek wek jiyana berazan dij'în. Hûn şev

û roj her U vir rûdinin, hûn nezan in, tiştekî we û şarizatiyê Uber hev nîne. Mîşka daxmê dilîze, Matryona bindeqan dişikî-ne û Nflcîfor wext bêwext her dibeşjşe. Ma ev yên ha, karêmerivên baqU in?Ev ne ji baqUiyê, ji ehmeqiyê tê. Di we de jî-riya xwendin û hfrxbûnê tune! Lê, ji bo çi?

Xwarinpêjê xwe havête nava peyivînê û got:- Wusa ye, Fflîp NAcandrîç. Ma aqUê ku di serê me de, çi

ye ku? AqUê gundiyan e. Ma em dikarin van tiştan têbigihîjin?Dergevan gotinên xwe domand:- Ba§ e, çima jfriya xwendinê di we de tuneye? Ji ber ku we

xwe ne daye ber karekî bikêr, loma. Hûn pfrtûkan naxwînin û

127

A. P. Çêxov Dergevanê baqil

U ser zanîhan jî nafikirin. Serqisê, ku hûn pfrtûkekê bigirin ûxwe bidin aUyekî û bixwîhin, ma xfrab e? Ez dibêjim qeyê hûndizanin bixwînin û tîpan ji hev derxîhin. Em bibêjin tu, Mîş-ka! Ku te pirtûkek bigfrta û U vir bixwenda, ew ê baş bibûya.Hfrn te ê tiştina jê denristana û him jî te ê kesên din pêkêfxweş bikirana. Di pirtûkan de jî, bi her babetî zanîn hene.Di wan de mijarên ku U ser notfrê, olê û U ser gelên din he-ne. Tu ê têbigêhijî ku çi ji bo çi çêdibe, û gelên têvel bi zfrna-nên têvel dipeyivin. Di wan de qala pûtperestiyê jî dibe, hemîtiştên ku di pfrtûkan de hene tu ê bikari bî bibînî, lê ku dax-wazî hebe. Hûn U ber sobê rûniştine; dixwin, vedixwin û mînaheywanên dulingî dijîn. Tifû!.

Jinika xwarinpêj ew haydar kfr û got:- Wexta nigehbaniya we hat, Nîkandrîç.- Ez dizanim. Karê min bi te ne ketiye. Serqisê, min bidin

ber çavan. Di vî salê xwe î pfr de, ez çi bikim? Ruhê xwe bi çibihewînim? Ma wê ji pfrtûkê an ji rojnamê baştfr çi hebe? Aez ê naha biçim nîgehbaniya xwe. Heta sê saetan ez ê U berderî rûnfrn. Ma ji we kira ez ê wexta xwe bi bawîşkan, an jî bikurtepista bi jinan re bibuhurînim? Hûn xelet dUîkirin. Ezne ji wan kesan frn. Ez ê pfrtûka xwe bigirim, rûnfrn û bikêfxweşî bixwîhim. A wusa...

Fflîp pirtûkek kevnare û rizyayî ji refikê denrist û xiste pa-şila xwe.

- A karê ku ez dUcfrn, ev e! Di piçûktiya xwe de ez hewisî-me. Zanist ronahî ye û nezanî jî tarîtî ye. Ez dibêm qeyê weev bihîstiye? A wusa...

Fflîp kumê xwe bi serê xwe de kfr, kuxuya û bi pUepU der-ket. Ji derê kuçê derbas bû, U ser textik rûni§t, U ser wan yênku di xwarinxanê de, bi gef ramanên xwe domand û kfre pUe-pU:

«Ev ne meriv in, rasterast heywan in!»Piştî ku hêrsa wî piçekî daket, pfrtûk ji pa§Ua xwe denrist,

bi serbUindî keserek veda û dest bi xwendinê kir.Piştî ku rûpela yekem xwend û qedand, serê xwe hejand û

128


U ser zanîhan jî nafikirin. Serqisê, ku hûn pfrtûkekê bigirin ûxwe bidin aUyekî û bixwîhin, ma xfrab e? Ez dibêjim qeyê hûndizanin bixwînin û tîpan ji hev derxîhin. Em bibêjin tu, Mîş-ka! Ku te pirtûkek bigfrta û U vir bixwenda, ew ê baş bibûya.Hfrn te ê tiştina jê denristana û him jî te ê kesên din pêkêfxweş bikirana. Di pirtûkan de jî, bi her babetî zanîn hene.Di wan de mijarên ku U ser notfrê, olê û U ser gelên din he-ne. Tu ê têbigêhijî ku çi ji bo çi çêdibe, û gelên têvel bi zfrna-nên têvel dipeyivin. Di wan de qala pûtperestiyê jî dibe, hemîtiştên ku di pfrtûkan de hene tu ê bikari bî bibînî, lê ku dax-wazî hebe. Hûn U ber sobê rûniştine; dixwin, vedixwin û mînaheywanên dulingî dijîn. Tifû!.

Jinika xwarinpêj ew haydar kfr û got:- Wexta nigehbaniya we hat, Nîkandrîç.- Ez dizanim. Karê min bi te ne ketiye. Serqisê, min bidin

ber çavan. Di vî salê xwe î pfr de, ez çi bikim? Ruhê xwe bi çibihewînim? Ma wê ji pfrtûkê an ji rojnamê baştfr çi hebe? Aez ê naha biçim nîgehbaniya xwe. Heta sê saetan ez ê U berderî rûnfrn. Ma ji we kira ez ê wexta xwe bi bawîşkan, an jî bikurtepista bi jinan re bibuhurînim? Hûn xelet dUîkirin. Ezne ji wan kesan frn. Ez ê pfrtûka xwe bigirim, rûnfrn û bikêfxweşî bixwîhim. A wusa...

Fflîp pirtûkek kevnare û rizyayî ji refikê denrist û xiste pa-şila xwe.

- A karê ku ez dUcfrn, ev e! Di piçûktiya xwe de ez hewisî-me. Zanist ronahî ye û nezanî jî tarîtî ye. Ez dibêm qeyê weev bihîstiye? A wusa...

Fflîp kumê xwe bi serê xwe de kfr, kuxuya û bi pUepU der-ket. Ji derê kuçê derbas bû, U ser textik rûni§t, U ser wan yênku di xwarinxanê de, bi gef ramanên xwe domand û kfre pUe-pU:

«Ev ne meriv in, rasterast heywan in!»Piştî ku hêrsa wî piçekî daket, pfrtûk ji pa§Ua xwe denrist,

bi serbUindî keserek veda û dest bi xwendinê kir.Piştî ku rûpela yekem xwend û qedand, serê xwe hejand û

128


U ser ramiya:«Wusa hatiye nivisfri ku ji viya jî baştfr, rihma Xwedê ye.

ÇigotinênbaqU!»Pirtûk, pfrtûkek gelek ba§ bû û U Moskvayê çap bû bû. Bi

vî navî bû: «Çandina şînebarên bi reh. Ma ji bo me şêlim pê-wist e?»

Dergevan herdu rûpelên pêşîh xwend, serê xwe hejand ûkuxuya:

«Gelek rast hatiye nivisîh!»Piştî ku FîKp rûpela sisiyan xwend, kete nava ramanan. Li

ser amojgariyê û her dixwest K ser fransiyan bUîkfriya. Her-weha serê wî di ber de hat, bi eruşkên xwe, xwe sipart çpgênxwe û çavên wî hatin girtin.

Di vê navberê de Fflîp xewnek dît. Di xewna wî de hertişthati bû guhertin. Dinê dîsa ew dinê, xanîha dîsa ew xanî bûn,deriyê kuçan jî dîsa wek xwe bûn. Lê merivina, ne ew meri-vên berê bûn. Hemî merivên xwende bûn, di nava wan de tumerivekî nezan tune bû. Di kuçan de tim Ffransiz digeriyan.Tew ew avkêşê ku bi teşkerê av dikişand jî bû bû xwedfra-man:«Ya rastî, ez tew jî ji vê avûhewayê ne dilxweş im. Mindixwest ku ez U germepîvê binêrim.» Û di destê wî de jî pfrtû-kek sitûr hebû.

Fflîp bersiv dayê û got:- Wê çaxê K salnamê binêre û bixwîne.Tew jinika xwarinpêj jî bi wê saxUdya xwe beşdarî peyivî-

nên baqU dibe û ramanên xwe dibêje. Fflîp diçe polîsxanê daku koçmalên nûhatî bide nivisandin. Çi tiştekî seyr e! Li vîciyê sar jî bes tiştên baqUî tên peyivîh. Li ser hemî maseyankom bi kom pfrtûk U ser hev in. Va ye yek ber bi Mîşkayê xu-lam diçe, bi piyê wî digfre, dihejîne û diqfre:

«Ma tu radizî? Ji te re dibêjim: Ma tu radizî?»Fflîp dengekî mîha dengê ewran dibihîse ku dibê:- Tu di nîgehbaniyê de radizî, hi? Radizî, erê? Heywanê

beradayî!Fflîp ji ciyê xwe bildifire, çavên xwe mist dide û U pêş xwe

129


U ser ramiya:«Wusa hatiye nivisfri ku ji viya jî baştfr, rihma Xwedê ye.

ÇigotinênbaqU!»Pirtûk, pfrtûkek gelek ba§ bû û U Moskvayê çap bû bû. Bi

vî navî bû: «Çandina şînebarên bi reh. Ma ji bo me şêlim pê-wist e?»

Dergevan herdu rûpelên pêşîh xwend, serê xwe hejand ûkuxuya:

«Gelek rast hatiye nivisîh!»Piştî ku FîKp rûpela sisiyan xwend, kete nava ramanan. Li

ser amojgariyê û her dixwest K ser fransiyan bUîkfriya. Her-weha serê wî di ber de hat, bi eruşkên xwe, xwe sipart çpgênxwe û çavên wî hatin girtin.

Di vê navberê de Fflîp xewnek dît. Di xewna wî de hertişthati bû guhertin. Dinê dîsa ew dinê, xanîha dîsa ew xanî bûn,deriyê kuçan jî dîsa wek xwe bûn. Lê merivina, ne ew meri-vên berê bûn. Hemî merivên xwende bûn, di nava wan de tumerivekî nezan tune bû. Di kuçan de tim Ffransiz digeriyan.Tew ew avkêşê ku bi teşkerê av dikişand jî bû bû xwedfra-man:«Ya rastî, ez tew jî ji vê avûhewayê ne dilxweş im. Mindixwest ku ez U germepîvê binêrim.» Û di destê wî de jî pfrtû-kek sitûr hebû.

Fflîp bersiv dayê û got:- Wê çaxê K salnamê binêre û bixwîne.Tew jinika xwarinpêj jî bi wê saxUdya xwe beşdarî peyivî-

nên baqU dibe û ramanên xwe dibêje. Fflîp diçe polîsxanê daku koçmalên nûhatî bide nivisandin. Çi tiştekî seyr e! Li vîciyê sar jî bes tiştên baqUî tên peyivîh. Li ser hemî maseyankom bi kom pfrtûk U ser hev in. Va ye yek ber bi Mîşkayê xu-lam diçe, bi piyê wî digfre, dihejîne û diqfre:

«Ma tu radizî? Ji te re dibêjim: Ma tu radizî?»Fflîp dengekî mîha dengê ewran dibihîse ku dibê:- Tu di nîgehbaniyê de radizî, hi? Radizî, erê? Heywanê

beradayî!Fflîp ji ciyê xwe bildifire, çavên xwe mist dide û U pêş xwe

129

A P. Çêxov Dergevanê baqil

Amîrpolîs dibîhe.- Tu radizî, hi? Ez te biarihînim da ku tu bibînî, mende-

bûr! Tu bisekine, ez pêşanî te didim ca di nîgehbaniyê de ra-zan çawa ye! Beradayî!

Piştî du saetan ji polîsxanê banî dergevan dUdn. Dûre di-bîhe ku Mîşka pfrtûkekê kît bi kît dixwîhe, yên U dorê dîsa lêciviyane û guhdariya wî dUdn.

Bi mfrûzekî tirş û ruyekî soravî ber bi Mîşka diçe, bi lepi-kê xwe î postîn U pfrtûkê dixe û di ber xwe de dibêje:

-Devjêberde!

130

A P. Çêxov Dergevanê baqil

Amîrpolîs dibîhe.- Tu radizî, hi? Ez te biarihînim da ku tu bibînî, mende-

bûr! Tu bisekine, ez pêşanî te didim ca di nîgehbaniyê de ra-zan çawa ye! Beradayî!

Piştî du saetan ji polîsxanê banî dergevan dUdn. Dûre di-bîhe ku Mîşka pfrtûkekê kît bi kît dixwîhe, yên U dorê dîsa lêciviyane û guhdariya wî dUdn.

Bi mfrûzekî tirş û ruyekî soravî ber bi Mîşka diçe, bi lepi-kê xwe î postîn U pfrtûkê dixe û di ber xwe de dibêje:

-Devjêberde!

130

ÇÎROKA N. YA XATÛN

Neh sal beriya naha ez û Pyotr Sergeyevîç î dadpirs, ji bogirtina nameyên xwe, ber bi êvarekê em bi hespan çû bûn îs-tesonê.

Dinê gelek xwe§ bû lê di vegerê de, bû xurîna ewran. Medît ku ewrekî soravî dadiket ser me. Ewr nêzflcî me dibû, ûem jî nêzflcî wî dibûn.

Li wê taxa binê ewrê ripûreş, dêr û mala me dixuyan.Spîhdarên bUind jî mîna ku di ava zîv de bû be, dibiriqîh.Bêhna baran û rêsiyên giyê dUiat. Kêfa hevalê min U cî bû.Her dikeniya sawirî bawfrî dipeyivî û digot:

- Naha ji nişka ve, ji çaxa navfri de qesrek derketa pêş meku; bendên wê bizmarkirî û ji pêçekê nixumandî bûya, hund-urê wê tije bûm û kundên çolan bûya û em jî ji ber baranêbazdana hundurê wê, dûre bfrûskê U me xista û em bikuşta-na, ew ê çiqas xweş bibûya.

Lê ev tava pêşîn di nava zeviyên sorik û cehdasUc re zûzû-ka derbas bû. Ba rabû tozûtewar ji erdê bUind bû. Pyotr Ser-geyevîç keniya, dema hespê xwe zengû kir, qêriya û got:

131

ÇÎROKA N. YA XATÛN

Neh sal beriya naha ez û Pyotr Sergeyevîç î dadpirs, ji bogirtina nameyên xwe, ber bi êvarekê em bi hespan çû bûn îs-tesonê.

Dinê gelek xwe§ bû lê di vegerê de, bû xurîna ewran. Medît ku ewrekî soravî dadiket ser me. Ewr nêzflcî me dibû, ûem jî nêzflcî wî dibûn.

Li wê taxa binê ewrê ripûreş, dêr û mala me dixuyan.Spîhdarên bUind jî mîna ku di ava zîv de bû be, dibiriqîh.Bêhna baran û rêsiyên giyê dUiat. Kêfa hevalê min U cî bû.Her dikeniya sawirî bawfrî dipeyivî û digot:

- Naha ji nişka ve, ji çaxa navfri de qesrek derketa pêş meku; bendên wê bizmarkirî û ji pêçekê nixumandî bûya, hund-urê wê tije bûm û kundên çolan bûya û em jî ji ber baranêbazdana hundurê wê, dûre bfrûskê U me xista û em bikuşta-na, ew ê çiqas xweş bibûya.

Lê ev tava pêşîn di nava zeviyên sorik û cehdasUc re zûzû-ka derbas bû. Ba rabû tozûtewar ji erdê bUind bû. Pyotr Ser-geyevîç keniya, dema hespê xwe zengû kir, qêriya û got:

131

A. P. Çêxov ÇîrokaN.yaxatûn

- Çiqas xweş e! Çiqas xweş e!Kêfxweşiya wî bi min jî gfrti bû; ramanek hate hişê min ku

heta tayekî ziwa di min de bimîne, ez ê §U bibim û bfrûskekvede, dibe ku ez bimrim jî û bi vê ramanê re min dest bi kenkir.

Dema ku meriv di bahozê de U ser pişta hespê, wek bayîbifirin û biçin, di sîngê meriv de pêjnên dilhejiyê dijene. Wex-ta ku em ketin hewşa mala me, êdî bayî xwe ragfrti bû. Bara-nê bi çilkên xwe yên mezin ban û giya dukuta. Li hinda axokes tune bû.

Pyotr Sergeyevîç zîn ji hespan kfr û ew kişandin tewlê.Heta wî van karên xwe qedandin, ez di devê dêrî de K bendewî sekinî bûm û min K çeprastiya §îpên çilkên baranê tema§edikir. Bêhna gîyakî xweş û dUvekok, U vfr, ji yên çolê pfrtir di-hat. Ji ewr û baranê derûdor reş û tarîbû bû.

Xurîn û şîrqîna ewrekî wusa hat ku meriv digot qeyê asi-man qelişî. Dûre Pyotr Sergeyevîç nêzîkî min hat û qêrîya:

- A meriv ji viya re dikare bibêje ku ev xurîna ewran e.HUi hi... Çawa ye?

Di devê dêrî de U ber min sekinî bû. Ji beza gavek berêhêdî hêdî bêhn vedida, U min temaşe dikfr û digot:

- Natalya Vfladfrnfrovna, ji bona ku heta demek dfrêj ez U

we binêrfrn, ku hûn weha rawestiyana, min ê her tiştê xwebida. Hûn fro gelek bedew in.

Bi çavekî heyranî û bergerîn U min dinêrî, gwîn lê vemirîbû û çilkên barana ku K ser rî û simbêla wî, mîna ku bi kêfxeşîU min temaşe dikirin.

Pyotr Sergeyevîç peyvên xwe domand û got:- Ez ji we hez dikim. Belê hez dikim, ji bo ku min hûn U

pêş xwe dîtiye, ez merivekî bextiyar im. Ez dizanim ku hûn ênebin jina min, lê xem nake. Ez tiştekî naxwazim û tu daxwa-zek min jî tune. Tenê bizani bin ku ez ji we hez dikim, ji bomin bes e. Deng nekin, bersivê nedin, bes weha bizani bin kuhûn U dinê ji bo min tiştekî herî bi rûmet in û bihêlin ez K webinêrim.

132

A. P. Çêxov ÇîrokaN.yaxatûn

- Çiqas xweş e! Çiqas xweş e!Kêfxweşiya wî bi min jî gfrti bû; ramanek hate hişê min ku

heta tayekî ziwa di min de bimîne, ez ê §U bibim û bfrûskekvede, dibe ku ez bimrim jî û bi vê ramanê re min dest bi kenkir.

Dema ku meriv di bahozê de U ser pişta hespê, wek bayîbifirin û biçin, di sîngê meriv de pêjnên dilhejiyê dijene. Wex-ta ku em ketin hewşa mala me, êdî bayî xwe ragfrti bû. Bara-nê bi çilkên xwe yên mezin ban û giya dukuta. Li hinda axokes tune bû.

Pyotr Sergeyevîç zîn ji hespan kfr û ew kişandin tewlê.Heta wî van karên xwe qedandin, ez di devê dêrî de K bendewî sekinî bûm û min K çeprastiya §îpên çilkên baranê tema§edikir. Bêhna gîyakî xweş û dUvekok, U vfr, ji yên çolê pfrtir di-hat. Ji ewr û baranê derûdor reş û tarîbû bû.

Xurîn û şîrqîna ewrekî wusa hat ku meriv digot qeyê asi-man qelişî. Dûre Pyotr Sergeyevîç nêzîkî min hat û qêrîya:

- A meriv ji viya re dikare bibêje ku ev xurîna ewran e.HUi hi... Çawa ye?

Di devê dêrî de U ber min sekinî bû. Ji beza gavek berêhêdî hêdî bêhn vedida, U min temaşe dikfr û digot:

- Natalya Vfladfrnfrovna, ji bona ku heta demek dfrêj ez U

we binêrfrn, ku hûn weha rawestiyana, min ê her tiştê xwebida. Hûn fro gelek bedew in.

Bi çavekî heyranî û bergerîn U min dinêrî, gwîn lê vemirîbû û çilkên barana ku K ser rî û simbêla wî, mîna ku bi kêfxeşîU min temaşe dikirin.

Pyotr Sergeyevîç peyvên xwe domand û got:- Ez ji we hez dikim. Belê hez dikim, ji bo ku min hûn U

pêş xwe dîtiye, ez merivekî bextiyar im. Ez dizanim ku hûn ênebin jina min, lê xem nake. Ez tiştekî naxwazim û tu daxwa-zek min jî tune. Tenê bizani bin ku ez ji we hez dikim, ji bomin bes e. Deng nekin, bersivê nedin, bes weha bizani bin kuhûn U dinê ji bo min tiştekî herî bi rûmet in û bihêlin ez K webinêrim.

132

A. P. Çêxov Çîroka N. ya xatûn

Kêfxweşiya wî bi min jî girti bû. Min U rûçikê wî yê bête-wat dimeyizî, tev xu§îna baranê, min guhdariya dengê wî dUcirû mîna ku devê min hati be gfrêdan, ez di ciyê xwe de sekinîbûm.

Min gelek dixwest ku ez têr U wan çavên rohnî binêrim,heya û heya guhdariya wî bUcim.

Pyotr Sergeyevîç got:- Lê hûn tew deng nakin, baş e, bêdengiya xwe bidomînin.Min xwe ewqas ba§ hîs dikfr ku ji kêfxweşî ez keniyam, di

binê wê barana fena devê kun de, ez ber bi malê bazdam. Ewjî keniya û ji bo ku pêl kortikên avê neke, U pey min lotik danxwe.

Mîna zarokan bi xfrecir û bazdan em bi pêlikan ve hUki-§iyan û em bi lez ketin odê. Em herdu jî bû bûn wek av û jibazdanê bêhn U me çUciya bû.

Bav û birayê min yên ku heta naha dUşadiya min ne dîtibûn, mitûmat U min nêhirîh û wan jî dest bi ken kfrin.

Ewrên tavên bagêrê belav bû bûn û xurîna asiman sekinîbû. ÇUkên barana ku U ser riyê Pyotr Sergeyevîç, hêj dibfriq-în. Heta şîva êvarê her sitran got, fîkand, di cî de ne sekinî, bikûçikê re leyîst, ode bi ode bera wî da û hindUc ma bû U de-stirmanê ku semawer dihanî, biqeUbiya. Li ser şîvê jî gelekdbcwar, ji vir û wfr dipeyivî û digot; K zivistanê bi xwarinaxiyarên teze, bêhna buharê ji devê meriv tê.

Beriya ku têkevim xewê min find vêxist, pencera xwe hetadawiyê vekir û dUtenikîyek bêpîvan bi min gfrt. Min bi bfrhanî ku ez yeke azad, malmezin, Userxwe û dewlemend im, ûez têm hezkfrin. Lê ya herî gfrîng malmezin û dewlemend-bûyina min bû. Xwedêyo, bim malmezin û him dewlemend-bûyîn çi tiştekî xweş bû! Dûre ji ber pêlên bayê sar î ku tevxunavê di bêxçe re derbasî hundurê oda min dibû, min dinava lihêfê de xwe dabû hev û min serê xwe di ber de êşandku ez fahm bikim ka ez ji Pyotr Sergeyevîç hez dUcim an ne...Lê bêyî ku ez tiştekî têbigêbim, ketim xewê...

Sibê dema ku min dît periyên royê û siya gUiyên sipîhda-

133

A. P. Çêxov Çîroka N. ya xatûn

Kêfxweşiya wî bi min jî girti bû. Min U rûçikê wî yê bête-wat dimeyizî, tev xu§îna baranê, min guhdariya dengê wî dUcirû mîna ku devê min hati be gfrêdan, ez di ciyê xwe de sekinîbûm.

Min gelek dixwest ku ez têr U wan çavên rohnî binêrim,heya û heya guhdariya wî bUcim.

Pyotr Sergeyevîç got:- Lê hûn tew deng nakin, baş e, bêdengiya xwe bidomînin.Min xwe ewqas ba§ hîs dikfr ku ji kêfxweşî ez keniyam, di

binê wê barana fena devê kun de, ez ber bi malê bazdam. Ewjî keniya û ji bo ku pêl kortikên avê neke, U pey min lotik danxwe.

Mîna zarokan bi xfrecir û bazdan em bi pêlikan ve hUki-§iyan û em bi lez ketin odê. Em herdu jî bû bûn wek av û jibazdanê bêhn U me çUciya bû.

Bav û birayê min yên ku heta naha dUşadiya min ne dîtibûn, mitûmat U min nêhirîh û wan jî dest bi ken kfrin.

Ewrên tavên bagêrê belav bû bûn û xurîna asiman sekinîbû. ÇUkên barana ku U ser riyê Pyotr Sergeyevîç, hêj dibfriq-în. Heta şîva êvarê her sitran got, fîkand, di cî de ne sekinî, bikûçikê re leyîst, ode bi ode bera wî da û hindUc ma bû U de-stirmanê ku semawer dihanî, biqeUbiya. Li ser şîvê jî gelekdbcwar, ji vir û wfr dipeyivî û digot; K zivistanê bi xwarinaxiyarên teze, bêhna buharê ji devê meriv tê.

Beriya ku têkevim xewê min find vêxist, pencera xwe hetadawiyê vekir û dUtenikîyek bêpîvan bi min gfrt. Min bi bfrhanî ku ez yeke azad, malmezin, Userxwe û dewlemend im, ûez têm hezkfrin. Lê ya herî gfrîng malmezin û dewlemend-bûyina min bû. Xwedêyo, bim malmezin û him dewlemend-bûyîn çi tiştekî xweş bû! Dûre ji ber pêlên bayê sar î ku tevxunavê di bêxçe re derbasî hundurê oda min dibû, min dinava lihêfê de xwe dabû hev û min serê xwe di ber de êşandku ez fahm bikim ka ez ji Pyotr Sergeyevîç hez dUcim an ne...Lê bêyî ku ez tiştekî têbigêbim, ketim xewê...

Sibê dema ku min dît periyên royê û siya gUiyên sipîhda-

133

A. P. Cêxov Çîroka N. yaxatûn

ran U ser Khêfa min dipirpitîn, ew hemî bûyerên do êvarê dibişê min de vejinîn. Jiyan bi min ve dewlemend, rengoreng ûgelek barflc duxuya. Bi sitrangotin min xwe zûzûka tevgfrêdaû ez bazdam bêxçe...

- Baş e, dûre çi bû? Qet. Zivistanê dema ku em K bajêrdijiyan, Pyotr Sergeyevîç carina dihat mala me. Gundiyên nastenê U gund, ew jî U havînê xwînşêrîn dibin, lê K zivistanê K

bajêr ew nîvê vê xwînşêrîniya xwe wenda dikin. Li bajêr demaku meriv çayekî keremî wan dUce, meriv dibê qeyê ew çayênxwe zêde U hev dbrin û ew redîngotê(*) ku U xwe kfrine jî, jiser milên hinekan gfrtine. Pyotr Sergeyevîç U baj'êr jî çêU evî-na xwe dikir, lê ev tew ne fena ya U gund bû. Ew dîwarê kuem ji hev diqetandin, me U vfr baştir tê derdixist. Ez malme-zin bûm, dewlemend bûm. Lê ew xizan bû, kurê metranekîwusa bû ku tew ne ji malmezinan j'î bû. Ew bes dadpirsek bûû hew. Me herduyan jî -ji ber ku ez ciwan bûm û Xwedê diza-ne bê çima- ev dîwara him gelekî bUind, him jî sitûr didît. Libajêr, wexta dihate mala me, bi zorê dipi§frî û bi rexnegirî K

civatê dinêrî. Dema ku K eywanê yekî biyanî hebûya, ew bimirûzekî tfrş û tal bêdeng dima. Tu dîwarek tuneye ku merivrukari be jê derbas bibe. Lê lehengên romanên vê dewra meya ku ez gelek ba§ dinasim, merivên zêde şermok, sist û teralin, baweriya wan bi wan nîhe. Li hember ramana ku dibê:Jiyanê hûn xapandine û U hember fikra têkçûyinê, pir zû hus-tuxwar dibin. Ji dêla ve têkoşînê çilkên qfrêj davêjm civakê ûdixwazin rexna lê bigfrên. Lê haya wan jê nîne ku gazinênwan hêdî hêdî ji rûmetê de dikevin.

Ji min hez dikfrin. Bextiyarî U ber Ungê min bû, ji min kfradestê me di destê hev de em dijîn, min hewUdan ne dida xweku ez xwe fahm bikim ka ez K bende çi me, ji jiyanê çi dixwa-zim. Lê wext diçû û her diçû...

Xelk bi evînên xwe di ber min re diçûn û dihatin, rojên

(*) Rêdîngot: Çakêtekî dirêj î fermayî ye, û li ser du rêzanbijkojkiriye. Mêrlixwe dikin.

134

A. P. Cêxov Çîroka N. yaxatûn

ran U ser Khêfa min dipirpitîn, ew hemî bûyerên do êvarê dibişê min de vejinîn. Jiyan bi min ve dewlemend, rengoreng ûgelek barflc duxuya. Bi sitrangotin min xwe zûzûka tevgfrêdaû ez bazdam bêxçe...

- Baş e, dûre çi bû? Qet. Zivistanê dema ku em K bajêrdijiyan, Pyotr Sergeyevîç carina dihat mala me. Gundiyên nastenê U gund, ew jî U havînê xwînşêrîn dibin, lê K zivistanê K

bajêr ew nîvê vê xwînşêrîniya xwe wenda dikin. Li bajêr demaku meriv çayekî keremî wan dUce, meriv dibê qeyê ew çayênxwe zêde U hev dbrin û ew redîngotê(*) ku U xwe kfrine jî, jiser milên hinekan gfrtine. Pyotr Sergeyevîç U baj'êr jî çêU evî-na xwe dikir, lê ev tew ne fena ya U gund bû. Ew dîwarê kuem ji hev diqetandin, me U vfr baştir tê derdixist. Ez malme-zin bûm, dewlemend bûm. Lê ew xizan bû, kurê metranekîwusa bû ku tew ne ji malmezinan j'î bû. Ew bes dadpirsek bûû hew. Me herduyan jî -ji ber ku ez ciwan bûm û Xwedê diza-ne bê çima- ev dîwara him gelekî bUind, him jî sitûr didît. Libajêr, wexta dihate mala me, bi zorê dipi§frî û bi rexnegirî K

civatê dinêrî. Dema ku K eywanê yekî biyanî hebûya, ew bimirûzekî tfrş û tal bêdeng dima. Tu dîwarek tuneye ku merivrukari be jê derbas bibe. Lê lehengên romanên vê dewra meya ku ez gelek ba§ dinasim, merivên zêde şermok, sist û teralin, baweriya wan bi wan nîhe. Li hember ramana ku dibê:Jiyanê hûn xapandine û U hember fikra têkçûyinê, pir zû hus-tuxwar dibin. Ji dêla ve têkoşînê çilkên qfrêj davêjm civakê ûdixwazin rexna lê bigfrên. Lê haya wan jê nîne ku gazinênwan hêdî hêdî ji rûmetê de dikevin.

Ji min hez dikfrin. Bextiyarî U ber Ungê min bû, ji min kfradestê me di destê hev de em dijîn, min hewUdan ne dida xweku ez xwe fahm bikim ka ez K bende çi me, ji jiyanê çi dixwa-zim. Lê wext diçû û her diçû...

Xelk bi evînên xwe di ber min re diçûn û dihatin, rojên

(*) Rêdîngot: Çakêtekî dirêj î fermayî ye, û li ser du rêzanbijkojkiriye. Mêrlixwe dikin.

134

A P. Çêxov ÇîrokaN.yaxatûn

sayî û şevên germ didan pey hev, bUbUan dixwendin, bêhnarêsîyan hawirdor dadigirt, aniha tenê ev bfranînên ku ji de-mên xweşik û barflc de mane, wek herkesî di min de jî bêyî kubandorekê bihêle zû bi zû derbas dibûn, rûmetê wan ne dUia-te zanîn, wek mijê wenda dibûn û diçûn... Aniha ev hemî U

kuderê ne?Bavê min mir, ez pfr bûm, tiştekî ku bête ecibandin, bête

hezkfrin, hêviyê bide, dengê baranê, xurînên ewran, ramanênbextiyariyê, dengê evînan, ev hemî yek bi yek tenê wek bfranî-nekê man. Ez naha U pêş xwe beyarek rût û bêdeng dibîhim,K wê rasta çplê tu aferîdek tune, K wan asoyên dûr hertişt tirsûtarîye...

Va ye zengU lê dide û ev Pyotr Sergeyevîç e tê. Dema kuez U zivistanê daran dibînim, tê bfra min ku ew U havînê çawaji bo min hêşîn dibin. Wê çaxê ez xwe nagirêm û xwe bi xwedibêjim:

«Ax, evîndarên min!»Wexta ez wan merivên ku min bi wan re buharên xwe der-

bas kfrine dibînim, dUgermî û xemgîniyekê di xwe de dihîsimû van gotinan ji wan re jî dubare dUdm.

Bi pêşniyara bavê min, Pyotr Sergeyevîç ji mêj ve kargu-hêzî bajêr bû bû. Hinekî pfr bû, binekî ket. Ji zû de qala evînêne dUcfr. Êdî ji vfr û wir ne dipeyivî, ji karmendiyê hez ne di-kir, xwedflceserek veşartî bû, tiştekî ku ez nikarim têbigêhijimdest û ling lê sar kiri bû û hêviya wî ji jiyanê bfrî bû... Diyarbû ku bêdU dijiya... Va ye çû U pêş pixêriyê rûnişt, bêdeng bê-deng U êgir nêhirî... Bêyî ku ez bizani bfrn çi bibêjim, min jêpirsî:

-Çiye?Bersiv da û got:- Qet...Bêdengiyê dîsa gfrt ser derûdorê. Soraviya êgfr U ser rûçi-

kê wî yê xemgîn dipirpitî.Demên berê hate bfra min û ji ni§ka ve nulê min ricifî,

serê min kete ber min û bi dilşewatî gfriyam. DUê min gelek

135

A P. Çêxov ÇîrokaN.yaxatûn

sayî û şevên germ didan pey hev, bUbUan dixwendin, bêhnarêsîyan hawirdor dadigirt, aniha tenê ev bfranînên ku ji de-mên xweşik û barflc de mane, wek herkesî di min de jî bêyî kubandorekê bihêle zû bi zû derbas dibûn, rûmetê wan ne dUia-te zanîn, wek mijê wenda dibûn û diçûn... Aniha ev hemî U

kuderê ne?Bavê min mir, ez pfr bûm, tiştekî ku bête ecibandin, bête

hezkfrin, hêviyê bide, dengê baranê, xurînên ewran, ramanênbextiyariyê, dengê evînan, ev hemî yek bi yek tenê wek bfranî-nekê man. Ez naha U pêş xwe beyarek rût û bêdeng dibîhim,K wê rasta çplê tu aferîdek tune, K wan asoyên dûr hertişt tirsûtarîye...

Va ye zengU lê dide û ev Pyotr Sergeyevîç e tê. Dema kuez U zivistanê daran dibînim, tê bfra min ku ew U havînê çawaji bo min hêşîn dibin. Wê çaxê ez xwe nagirêm û xwe bi xwedibêjim:

«Ax, evîndarên min!»Wexta ez wan merivên ku min bi wan re buharên xwe der-

bas kfrine dibînim, dUgermî û xemgîniyekê di xwe de dihîsimû van gotinan ji wan re jî dubare dUdm.

Bi pêşniyara bavê min, Pyotr Sergeyevîç ji mêj ve kargu-hêzî bajêr bû bû. Hinekî pfr bû, binekî ket. Ji zû de qala evînêne dUcfr. Êdî ji vfr û wir ne dipeyivî, ji karmendiyê hez ne di-kir, xwedflceserek veşartî bû, tiştekî ku ez nikarim têbigêhijimdest û ling lê sar kiri bû û hêviya wî ji jiyanê bfrî bû... Diyarbû ku bêdU dijiya... Va ye çû U pêş pixêriyê rûnişt, bêdeng bê-deng U êgir nêhirî... Bêyî ku ez bizani bfrn çi bibêjim, min jêpirsî:

-Çiye?Bersiv da û got:- Qet...Bêdengiyê dîsa gfrt ser derûdorê. Soraviya êgfr U ser rûçi-

kê wî yê xemgîn dipirpitî.Demên berê hate bfra min û ji ni§ka ve nulê min ricifî,

serê min kete ber min û bi dilşewatî gfriyam. DUê min gelek

135

A. P. Çêxov Çîroka N. yaxatûn

bi min û wî merivî şewutî. Aniha ew bûyerên ku derbas bûn ûjiyanê êdî U me venedigerand, min bi dUbijokî dixwest. Ez êdîU ser malmezinî û dewlemendiya xwe ne difikirîm.

Min destên xwe dan ser cînegên xwe û pê ve şidand, bidengekî bUind hîskiyam û min di ber xwe de got:

- Xwedêyo! Xwedêyo! MaUk U me xfrab, jiyana me tarû-mar bû...

Ew j'î rûnişti bû, deng ne dUcir û ji min re ne digot: «Megi-rîn». Wî pêwîstiya vî gfriyî û hatina wexta vîya dizanî bû. Mindi çavên wî derdbdst ku dUê wî jî bi min dişewutî. Gunehêmin jî pê dihat lê ji hêlekê ve j'î di dUê xwe de, min gef U vîmerivê qfrqUok dixwar û ez jê diqahfrfrn. Ji ber ku wî ne di-karî bû jiyana xwe û ne jî ya min serast bikira.

Dema min ew bi rê dUdr, ez wusa têgêhîştim ku wî bi za-netî kurkê xwe hêdî hêdî K xwe dikir. Carekê duduyan bê-deng destê min maç kir, dûr û dfrêj U serçavê min î §U ûhêsirîn nêhirî. Ez wer dizanim ku di wê gavê de bagêr, çepra-ziya şîpên çilkên baranê, biqîna kenê me û serçavê min î wêçaxê hati bû bîra wî. Dixwest ji min re ti§tek bigota û ji bo go-tinê jî can dida, lê tiştek ne got. Tenê serê xwe hejand û hi§k-ffrî destê min şidand. Xwedê pê re be!

Piştî ku min ew bi rê kfr, vegeriyam eywanê û dîsa U pêşpixêriyê U ser xaKçê rûni§tim.

Terafa kuzotên êgir xweU gfrt bû û êdî K reşbûnê bû. Ser-mayê hêj bi pêt K pencerê dbrist û bayîjî di rocinê re sitraneknependî digot.

Destirman derbasî eywanê bû, jê kfra ez xUmaj bûme,banî min kir...

136

A. P. Çêxov Çîroka N. yaxatûn

bi min û wî merivî şewutî. Aniha ew bûyerên ku derbas bûn ûjiyanê êdî U me venedigerand, min bi dUbijokî dixwest. Ez êdîU ser malmezinî û dewlemendiya xwe ne difikirîm.

Min destên xwe dan ser cînegên xwe û pê ve şidand, bidengekî bUind hîskiyam û min di ber xwe de got:

- Xwedêyo! Xwedêyo! MaUk U me xfrab, jiyana me tarû-mar bû...

Ew j'î rûnişti bû, deng ne dUcir û ji min re ne digot: «Megi-rîn». Wî pêwîstiya vî gfriyî û hatina wexta vîya dizanî bû. Mindi çavên wî derdbdst ku dUê wî jî bi min dişewutî. Gunehêmin jî pê dihat lê ji hêlekê ve j'î di dUê xwe de, min gef U vîmerivê qfrqUok dixwar û ez jê diqahfrfrn. Ji ber ku wî ne di-karî bû jiyana xwe û ne jî ya min serast bikira.

Dema min ew bi rê dUdr, ez wusa têgêhîştim ku wî bi za-netî kurkê xwe hêdî hêdî K xwe dikir. Carekê duduyan bê-deng destê min maç kir, dûr û dfrêj U serçavê min î §U ûhêsirîn nêhirî. Ez wer dizanim ku di wê gavê de bagêr, çepra-ziya şîpên çilkên baranê, biqîna kenê me û serçavê min î wêçaxê hati bû bîra wî. Dixwest ji min re ti§tek bigota û ji bo go-tinê jî can dida, lê tiştek ne got. Tenê serê xwe hejand û hi§k-ffrî destê min şidand. Xwedê pê re be!

Piştî ku min ew bi rê kfr, vegeriyam eywanê û dîsa U pêşpixêriyê U ser xaKçê rûni§tim.

Terafa kuzotên êgir xweU gfrt bû û êdî K reşbûnê bû. Ser-mayê hêj bi pêt K pencerê dbrist û bayîjî di rocinê re sitraneknependî digot.

Destirman derbasî eywanê bû, jê kfra ez xUmaj bûme,banî min kir...

136

XWENDEKAR

Dinê berê xwe§ û melûl bû. Çûkên kajan dUdrin qîjewîj.Mîna ku yek pUî §û§ekek vala bUce, di avzêlên hember derihberek ji kezebê dikûriya. Çûkek avzêlê firiya û dengê ti-finga ku U pey teqiya, bi bêhna buharê re bi kêf şîqiya. Piştîku tariyê xwe dagfrt ser daristanê, ji rohelat de bayekî sar ûbêwext dest pê kfr. Kermegên cemedê U ser avweslan xuyabûn êdî. Û daristanê dest bi dUtengî, bêdengî û kovîtiyê kfr. Jiher aUyîbêhna zivistanekê dihat.

Xwendekarê Akademiya îlahiyetê îvan VeUkopskîyê lawêZangoç, di mêrgê de dabû ser xaçerêkê û diçû mala xwe. Jisermayê jan keti bû tiUyên wî û ji seqema bayê, şewat bi ser-çavên wî keti bû. Ji wî kfra vê sermaya ku wusa ji nişka vedest pê kfr, U tu deverekê ne xweşî û ne jî pergal hi§ti bû. No-tir jî ji vê rewşê tfrsiya bû û ji ber vê yekê bû ku tariya şevêberî wexta xwe dest pê kiri bû. Tenê U kêleka newalekê dinava bîstanê jinebîyan de, agfrek dişpwitî. Li derûdorê, her-ti§t di nava tariya êvareke sar de ma bû. Hate bfra wî kudema ew ji mal derketi bû, diya wî bi Ungên xwasî U derve se-

137

XWENDEKAR

Dinê berê xwe§ û melûl bû. Çûkên kajan dUdrin qîjewîj.Mîna ku yek pUî §û§ekek vala bUce, di avzêlên hember derihberek ji kezebê dikûriya. Çûkek avzêlê firiya û dengê ti-finga ku U pey teqiya, bi bêhna buharê re bi kêf şîqiya. Piştîku tariyê xwe dagfrt ser daristanê, ji rohelat de bayekî sar ûbêwext dest pê kfr. Kermegên cemedê U ser avweslan xuyabûn êdî. Û daristanê dest bi dUtengî, bêdengî û kovîtiyê kfr. Jiher aUyîbêhna zivistanekê dihat.

Xwendekarê Akademiya îlahiyetê îvan VeUkopskîyê lawêZangoç, di mêrgê de dabû ser xaçerêkê û diçû mala xwe. Jisermayê jan keti bû tiUyên wî û ji seqema bayê, şewat bi ser-çavên wî keti bû. Ji wî kfra vê sermaya ku wusa ji nişka vedest pê kfr, U tu deverekê ne xweşî û ne jî pergal hi§ti bû. No-tir jî ji vê rewşê tfrsiya bû û ji ber vê yekê bû ku tariya şevêberî wexta xwe dest pê kiri bû. Tenê U kêleka newalekê dinava bîstanê jinebîyan de, agfrek dişpwitî. Li derûdorê, her-ti§t di nava tariya êvareke sar de ma bû. Hate bfra wî kudema ew ji mal derketi bû, diya wî bi Ungên xwasî U derve se-

137

A. P. Çêxov Xwendekar

mawer paqij dikfr; bavê wîjîxwe U ser tifika tenûrê ramedan-di bû û dUcuxuya. Ji ber ku roja îhiya pfrozwerîh bû, şîv nehati bû çêkfrin û ew jî gelekî birçî bû bû. Ji sermayê ricifî di-hatê, dUerizî û K ser demên Rûrflc, îvan û Petroyê mezin difi-kfrî. Di demên wan de j'î bayekî wusa rabû bû, xizanî ûxelayek wusa daketi bû. Di wê wextê de jî banên weha xfrabebi ka û kapol, bêhewînî û melûKya wusa, tarîtî û dUtengiyênweha; ev hemû tiştên bi xov û xeter bû bûn, hebûn û ê bibûya-na. Ji ber vê yekê ku hezar salên din jî bibuhuriya, jiyan ê dîsajî xweştfr nebûya.

Ji wan bîstanan re, bîstanên jinebîyan dihate gotin. Ji berku xwediyên wan bîstanan keçUcek û diya xwe bûn. Û herdu jîjinebî bûn. Qirçeqirça êgfr bû di§ewutî, dora xwe germ dUdrû şûvên zeviyên U dor xwe, heta dûr rohnî dUdr. Vasflîsayêsaqoyekî kin î mêran K xwe kfri bû, K ber êgfr rawestiyayî û biramanên kwfr req lê dimeyizî. Vasflîsa, pfrejineke bi dest ûpê bû. Lûkerya keça wê K erdê rûnişti bû, kevçî û beroş dişû-ştin. Ew jineke bej'nkin, rûxurî û serçavê wê dînikî bû. Diyarbû ku nû ji ser şîvê rabû bûn. Ji hawfrdor dengê mêran dihatebihîstin. Ew, palên vir bûn û hespên xwe U ser newalê avdi-dan.

Xwendekar ber bi êgfr çû û got:- Va ye zivistan bi şûnde hat, rojbaş!Vasflîsayê berê hinekîxwe ragirt, tavUê ew nas kir, bi dos-

tane pişirî û gotê:- Wey Xwedê xêra xwe bi te de, min tu nas ne kfrî. Tu ê

bibî dewlemend.Dest bi galegalan kirin. Vasflîsa jineke xwedî azmayîş bû û

jiya bû. Di wextekê de K ba efendîyê xwe, wek şfredê û dûre jîwek dadêyekê kar kiri bû. Gelek nazUc dipeyivî û ew pişfrînênşêrîn tew ji ser lêvên wê kêm ne dibûn. Keça wê ya Lûkeryajî, ji ber ku ewqas repUc ji mêrê xwe xwari bû, êdî gêj bû bû.Û ew j'inekegundî bû. Bêyî ku tu tiştekî bibêje, çavên xwe di-kuta û U xwendekar dinêrî. Mîna meriveke ker û laL xêvUcîdixuya. Xwendekar destên xwe ber bi êgir kir û got:

138


mawer paqij dikfr; bavê wîjîxwe U ser tifika tenûrê ramedan-di bû û dUcuxuya. Ji ber ku roja îhiya pfrozwerîh bû, şîv nehati bû çêkfrin û ew jî gelekî birçî bû bû. Ji sermayê ricifî di-hatê, dUerizî û K ser demên Rûrflc, îvan û Petroyê mezin difi-kfrî. Di demên wan de j'î bayekî wusa rabû bû, xizanî ûxelayek wusa daketi bû. Di wê wextê de jî banên weha xfrabebi ka û kapol, bêhewînî û melûKya wusa, tarîtî û dUtengiyênweha; ev hemû tiştên bi xov û xeter bû bûn, hebûn û ê bibûya-na. Ji ber vê yekê ku hezar salên din jî bibuhuriya, jiyan ê dîsajî xweştfr nebûya.

Ji wan bîstanan re, bîstanên jinebîyan dihate gotin. Ji berku xwediyên wan bîstanan keçUcek û diya xwe bûn. Û herdu jîjinebî bûn. Qirçeqirça êgfr bû di§ewutî, dora xwe germ dUdrû şûvên zeviyên U dor xwe, heta dûr rohnî dUdr. Vasflîsayêsaqoyekî kin î mêran K xwe kfri bû, K ber êgfr rawestiyayî û biramanên kwfr req lê dimeyizî. Vasflîsa, pfrejineke bi dest ûpê bû. Lûkerya keça wê K erdê rûnişti bû, kevçî û beroş dişû-ştin. Ew jineke bej'nkin, rûxurî û serçavê wê dînikî bû. Diyarbû ku nû ji ser şîvê rabû bûn. Ji hawfrdor dengê mêran dihatebihîstin. Ew, palên vir bûn û hespên xwe U ser newalê avdi-dan.

Xwendekar ber bi êgfr çû û got:- Va ye zivistan bi şûnde hat, rojbaş!Vasflîsayê berê hinekîxwe ragirt, tavUê ew nas kir, bi dos-

tane pişirî û gotê:- Wey Xwedê xêra xwe bi te de, min tu nas ne kfrî. Tu ê

bibî dewlemend.Dest bi galegalan kirin. Vasflîsa jineke xwedî azmayîş bû û

jiya bû. Di wextekê de K ba efendîyê xwe, wek şfredê û dûre jîwek dadêyekê kar kiri bû. Gelek nazUc dipeyivî û ew pişfrînênşêrîn tew ji ser lêvên wê kêm ne dibûn. Keça wê ya Lûkeryajî, ji ber ku ewqas repUc ji mêrê xwe xwari bû, êdî gêj bû bû.Û ew j'inekegundî bû. Bêyî ku tu tiştekî bibêje, çavên xwe di-kuta û U xwendekar dinêrî. Mîna meriveke ker û laL xêvUcîdixuya. Xwendekar destên xwe ber bi êgir kir û got:

138


- Petrûsê hewarî jî di şevek weha sar de, U ber agfrekîwusa xwe germ dikfr. Qeyê di wan deman de jî sermayênwusa hebûn. Ax dapfr, ew çi şeveke bi tirs û xfrab bû! Şevekedfrêj û xofdar!

Li tariya derûdorê meyizî, bi hêrs serê xwe hejand û pfrsî:- Ez dibêm qeyê tu ê çûbî ayinên xwendina încflê?VasQîsayê got:- Ez çûme.- Ku bête bfra te, di xwarina dawîn de, Petrûs ji îsa re di-

bêje ku: «Ez bi her awayî amade me ku bi te re bikevime zîn-danê jî û biçim mfrinê jî.» Ji ber vê yekê jî Xwedê jê redibêje: «Petrûs, fro berî banga dflcan tu ê U ber min asê bibî ûsê caran bibêjî: Ez te nas nakim.» Piştîxwarinê dema ku îsa U

nav bêxçe bi ramanên kwfr banî Xwedê dUce, serê Petrûsê re-ben tevUhev dibe, pi§ta çavên wî lê gfran dibin, bi xewa xwenUcare û dikeve xew. Mîna ku tu jî dizanî, Yehûda di wê şevêde îsa radimîse û dide dest wan şikencekarên ku wê pê şiken-cê bUcin. Ew îsa gfrê didin, di rê de lê dbrin û dibin ba serok-met ran . Petrûs jî westiyayî, ji kul û kesera xwe bêhêle ketî, biçavên bêxew U pey wan diçe û ji wî kfra ê di wê gavê de U

rûyê dinê tiştên gelek xirab bibûya... Ew gelek û gelek ji îsahez dike . Wê çaxê jî,ew dibîne ku wan çawa U îsa dbristin...

Lûkeryayê kevçiyên di destê xwe de danîn erdê û req Uxwendekar nêhfrî. Xwendekar domand:

îsa tînin nUc serokmetran û wî dikişînin dadpfrsiyê. Ji berku dinê sar e, karkfran jî U hewşê agfr dada bûn û xwe U bergerm dikirin. Petrûs jî bi wan re û U ber êgfr sekinî ye. Mînaku naha ez xwe germ dikim, wî jî xwe germ dUdr. Jinikekê ewdît û got: «Ew bi xwe jî bi îsa re bû.» Ango dixwest bigota kuwî jî bikişînin dadpirsiyê. Hemû karkerên U kêleka êgfr bi §Uc,

bi awirên tûj û bi gef lê dimeyizîn. Û loma ew bi rewşek şer-mesarî dibêje: «Ez wî nas nakim!» Pfr derbas nabe yekî din jîdibêje: «Tu jî ji şagirtên îsa î.» Lê ew dîsa xwe lê danayne.Cara sisiyan yek jê dipfrse: «Ma qey min îro tu li nav bêxçe biwî re ne dît?» Cara sisiyan jî ew xwe lê nake xwedî. Û di pey

139


- Petrûsê hewarî jî di şevek weha sar de, U ber agfrekîwusa xwe germ dikfr. Qeyê di wan deman de jî sermayênwusa hebûn. Ax dapfr, ew çi şeveke bi tirs û xfrab bû! Şevekedfrêj û xofdar!

Li tariya derûdorê meyizî, bi hêrs serê xwe hejand û pfrsî:- Ez dibêm qeyê tu ê çûbî ayinên xwendina încflê?VasQîsayê got:- Ez çûme.- Ku bête bfra te, di xwarina dawîn de, Petrûs ji îsa re di-

bêje ku: «Ez bi her awayî amade me ku bi te re bikevime zîn-danê jî û biçim mfrinê jî.» Ji ber vê yekê jî Xwedê jê redibêje: «Petrûs, fro berî banga dflcan tu ê U ber min asê bibî ûsê caran bibêjî: Ez te nas nakim.» Piştîxwarinê dema ku îsa U

nav bêxçe bi ramanên kwfr banî Xwedê dUce, serê Petrûsê re-ben tevUhev dibe, pi§ta çavên wî lê gfran dibin, bi xewa xwenUcare û dikeve xew. Mîna ku tu jî dizanî, Yehûda di wê şevêde îsa radimîse û dide dest wan şikencekarên ku wê pê şiken-cê bUcin. Ew îsa gfrê didin, di rê de lê dbrin û dibin ba serok-met ran . Petrûs jî westiyayî, ji kul û kesera xwe bêhêle ketî, biçavên bêxew U pey wan diçe û ji wî kfra ê di wê gavê de U

rûyê dinê tiştên gelek xirab bibûya... Ew gelek û gelek ji îsahez dike . Wê çaxê jî,ew dibîne ku wan çawa U îsa dbristin...

Lûkeryayê kevçiyên di destê xwe de danîn erdê û req Uxwendekar nêhfrî. Xwendekar domand:

îsa tînin nUc serokmetran û wî dikişînin dadpfrsiyê. Ji berku dinê sar e, karkfran jî U hewşê agfr dada bûn û xwe U bergerm dikirin. Petrûs jî bi wan re û U ber êgfr sekinî ye. Mînaku naha ez xwe germ dikim, wî jî xwe germ dUdr. Jinikekê ewdît û got: «Ew bi xwe jî bi îsa re bû.» Ango dixwest bigota kuwî jî bikişînin dadpirsiyê. Hemû karkerên U kêleka êgfr bi §Uc,

bi awirên tûj û bi gef lê dimeyizîn. Û loma ew bi rewşek şer-mesarî dibêje: «Ez wî nas nakim!» Pfr derbas nabe yekî din jîdibêje: «Tu jî ji şagirtên îsa î.» Lê ew dîsa xwe lê danayne.Cara sisiyan yek jê dipfrse: «Ma qey min îro tu li nav bêxçe biwî re ne dît?» Cara sisiyan jî ew xwe lê nake xwedî. Û di pey

139

A. P. Çexov Xwendekar

re, tavUê dflc bang didin. Petrûs ji dûr ve K îsa dinêre û ewpeyvên wî yên ku êvarê goti bû, tîne bfra xwe... Tîne bfra xwe,K xwe divarqUe, ji hewşê derdikeve û ji kezeba şewutî digfrî.Mfria ku di încflê de dibêje: «Û bi gfrîna ji kezeba §ewutî di-me§e û diçe...» Bexçeyekî tarî û bêdeng... Di bêdengiyê de hî-skikên nîvxeniqî tê bihîstin.

Xwendekar axîhek kişand û kete nava ramanan. Vasîlîsaher dipişirî. Lê ji nişka ve dest bi hîskandinê kfr. Hêsrên ça-vên wê bi dUopên gfr, di ser gupên wê de dihatin xwarê. Mînaku ji van hêsran şerm bUce, bi piyên xwe serçavên xwe vedi-§art. Lûkeryayê jî her U xwendekar dinêrî û rûçUc lê sor bûbû. Meriv ji serçavê wê jî fahm dikfr ku xwedîyê kesereke gi-ran, şidiyayî û xurt e; û dixwaze wê keserê ji ser xwe bavêje.

Pale ji ser newalê dizivfrîn. Ji wan yek U hespê siwar û ge-lekîjî nêzflc bû bû. Ronahiya êgir U ser wî dipfrpitî. Xwende-kar şevbaşî li herdu jinebîyan kfr û riya xwe domand. Dîsa dinava taristanê de ma û dest lê qerisîn. Bayekî hişk û tûj dihat.Bi rastî jî mîna ku zivistan bi şûnde hati bû. Tew jî ne diyarbû ku dusibê cejn e.

AnUia xwendekar fikra Vasflîsayê dUcfr û xwe bi xwe di-got: Ku ne dUşewutiya Petrûs bûya, ji ber wan tiştên xirab ûbi xofên ku wê §evê di serê wî de hatin, wê negiriyana.

Xwendekar U dora xwe nêhfrî. Agirê ku bi tena serê xwe ûdi tariyê de diçirûskî, êdî tu meriv U dorê ne dixuya. Xwende-kar carek din ramiya û xwe bi xwe got: Maffr ku Vasflîsa gi-riya û keça wê jî mitûmat ma, dUcare ji ber vê yekê be ku evbûyera hezar û nehsed sal berê -ya ku gava din min kat kir-divê pêwendiyeke wê bi fro ve, bi van herdu jinikan ve, bi vîgundê bêdeng ve, bi min ve û bi hemû merivan ve hebe. Anne, gfriyê vê pfrejinê ne ji ber vê jidUpeyivîha xwendekar bû.Lê Petrûs ji wê ve pfr nêzflc bû, û ew tiştên ku di ruhê wî dederbas bû bûn, hemû jî vê jinikê di xwe de hîs kiri bû.

Ji nişka ve dUxweşiyekê gfrte ser wî. Ji bona bêhnvedanêparflcî xwe ragirt û ramiya: «Raberdû, bi risUa bûyeran vehişkfirî bi fro ve girêdayî ye.» Wî aniha mîna ku herdu serê vê

140

A. P. Çexov Xwendekar

re, tavUê dflc bang didin. Petrûs ji dûr ve K îsa dinêre û ewpeyvên wî yên ku êvarê goti bû, tîne bfra xwe... Tîne bfra xwe,K xwe divarqUe, ji hewşê derdikeve û ji kezeba şewutî digfrî.Mfria ku di încflê de dibêje: «Û bi gfrîna ji kezeba §ewutî di-me§e û diçe...» Bexçeyekî tarî û bêdeng... Di bêdengiyê de hî-skikên nîvxeniqî tê bihîstin.

Xwendekar axîhek kişand û kete nava ramanan. Vasîlîsaher dipişirî. Lê ji nişka ve dest bi hîskandinê kfr. Hêsrên ça-vên wê bi dUopên gfr, di ser gupên wê de dihatin xwarê. Mînaku ji van hêsran şerm bUce, bi piyên xwe serçavên xwe vedi-§art. Lûkeryayê jî her U xwendekar dinêrî û rûçUc lê sor bûbû. Meriv ji serçavê wê jî fahm dikfr ku xwedîyê kesereke gi-ran, şidiyayî û xurt e; û dixwaze wê keserê ji ser xwe bavêje.

Pale ji ser newalê dizivfrîn. Ji wan yek U hespê siwar û ge-lekîjî nêzflc bû bû. Ronahiya êgir U ser wî dipfrpitî. Xwende-kar şevbaşî li herdu jinebîyan kfr û riya xwe domand. Dîsa dinava taristanê de ma û dest lê qerisîn. Bayekî hişk û tûj dihat.Bi rastî jî mîna ku zivistan bi şûnde hati bû. Tew jî ne diyarbû ku dusibê cejn e.

AnUia xwendekar fikra Vasflîsayê dUcfr û xwe bi xwe di-got: Ku ne dUşewutiya Petrûs bûya, ji ber wan tiştên xirab ûbi xofên ku wê §evê di serê wî de hatin, wê negiriyana.

Xwendekar U dora xwe nêhfrî. Agirê ku bi tena serê xwe ûdi tariyê de diçirûskî, êdî tu meriv U dorê ne dixuya. Xwende-kar carek din ramiya û xwe bi xwe got: Maffr ku Vasflîsa gi-riya û keça wê jî mitûmat ma, dUcare ji ber vê yekê be ku evbûyera hezar û nehsed sal berê -ya ku gava din min kat kir-divê pêwendiyeke wê bi fro ve, bi van herdu jinikan ve, bi vîgundê bêdeng ve, bi min ve û bi hemû merivan ve hebe. Anne, gfriyê vê pfrejinê ne ji ber vê jidUpeyivîha xwendekar bû.Lê Petrûs ji wê ve pfr nêzflc bû, û ew tiştên ku di ruhê wî dederbas bû bûn, hemû jî vê jinikê di xwe de hîs kiri bû.

Ji nişka ve dUxweşiyekê gfrte ser wî. Ji bona bêhnvedanêparflcî xwe ragirt û ramiya: «Raberdû, bi risUa bûyeran vehişkfirî bi fro ve girêdayî ye.» Wî aniha mîna ku herdu serê vê

140


risUê jî dîti bû. Meriv dest bavêta serîkî yek, serê din jî di-leqiya.

Bi filûqê dema ku ji çêm derbas dibû jî û dema ku bi çiyêve hildikşiya jî; U gundê xwe û U roavayê meyizî, hêj tfrêjeksar û moravî di ser re dibfriqî. Weha dframiya: «Li wî bex-çeyî, ew bûyera ku di hewşa serokmetran de pêk hat, ew ras-tiya ku jiyana merivan serast dike û ew xweşikiya, heta frohatina xwe her domandiye, ji dinê û jiyana merivan re bûyetiştekî bingeh.» Bi pêjnên ciwanî û xurtiyê re (hîna bîst û dusaK bû), bextiyariya xweşpayineke bêpîvan hêdî hêdî dUê wîdagfrt. Ji nişka ve jiyan bi wî ve yekta, gelek xweş û giranbuhaxwuyakir.

141


risUê jî dîti bû. Meriv dest bavêta serîkî yek, serê din jî di-leqiya.

Bi filûqê dema ku ji çêm derbas dibû jî û dema ku bi çiyêve hildikşiya jî; U gundê xwe û U roavayê meyizî, hêj tfrêjeksar û moravî di ser re dibfriqî. Weha dframiya: «Li wî bex-çeyî, ew bûyera ku di hewşa serokmetran de pêk hat, ew ras-tiya ku jiyana merivan serast dike û ew xweşikiya, heta frohatina xwe her domandiye, ji dinê û jiyana merivan re bûyetiştekî bingeh.» Bi pêjnên ciwanî û xurtiyê re (hîna bîst û dusaK bû), bextiyariya xweşpayineke bêpîvan hêdî hêdî dUê wîdagfrt. Ji nişka ve jiyan bi wî ve yekta, gelek xweş û giranbuhaxwuyakir.

141

DOSTOYEVSKIMERIVÊN REBEN

ROMAN

derdikeve

Keça Kapîtan , romana Pûşkîn derketiye.

Adresa xwestinê:Weşanên WelatcloKFH,Box4088141 04 HuddingelSweden

WESANÊNWELAT

DOSTOYEVSKIMERIVÊN REBEN

ROMAN

derdikeve

Keça Kapîtan , romana Pûşkîn derketiye.

Adresa xwestinê:Weşanên WelatcloKFH,Box4088141 04 HuddingelSweden

WESANÊNWELAT

"Hêz û rizgariya gel di destê rewşenbîrênwî de ye; rewşenbîrên bi namûs, raman-wer, şîyar û xebatkar.,, / -^>

"Hêz û rizgariya gel di destê rewşenbîrênwî de ye; rewşenbîrên bi namûs, raman-wer, şîyar û xebatkar.,, / -^>

mirina karmend - institutkurde.orgbnk.institutkurde.org/images/pdf/wt73vjha6p.pdfanton pavlovîç...

Documents