PITANJA METODOLOGIJA

1. Sta je konceptualizacija istrazivanja?To je slozen, etapni i fazni proces kojim zapocinju djelatnosti istrazivanja i koji se zavrsava prezentacijom zakljucaka istrazivanja. Sustina konceptualizacije se ogleda u tome sto ona prozima cio tok istrazivanja.

2. Kako zapocinje konceptualizacija ?Konceptualizacija zapocinje evidentiranjem problema.

3. Etape konceptualizacije?- Prva etapa do pocetka izrade projekta istrazianja koju cine ( opazanje/zapazanje i evidentiranj problema, identifikacija i artikulacija problema, formulisanje istrazivackog zadatka, formulisanje idejnog projekta)- Druga etapa konceptualizacije s emoze shvatiti kao etapa konkretizacije i operacionalizacije onsovne ideje i pocetne zamisli istrazivanja. Ovu etapu cine dvije faze : - prva faza izrade projekta istrazivanja, druga faza testiranja projekta istrazivanja.- Treca etapa odigrava se tokom sakupljanja, sredjivanja i obrade podataka- Cetvrta etapa je veoma slozena, jer se u okviru nje odigrava provjera, dokazivanje - opovrgavanje hipoteza.

4. Sta je idejna skica?Idejna skica (projekta) istrazivanja je veoma sazet pisani dokument ciji su stavovi jasno i odredjeno izlozeni na oko pet do sedam strana. Njen sadrzaj cine :

1. preliminarno odredjenje predmeta istrazivanja - naziv teme sa skracenim opisom njenog sadrzaja;

2. moguce ciljeve istrazivanja;3. osnovni hipoteticki stav o pojavi, problemu, predmetu istrazivanja;4. znacaj i opravdanost istrazivanja;5. osnovne metode i tehnike istrazivanja;6. potrebno vrijeme, kadrove i sredstva

5. Koji je zadatak konceptualizacije?Bitan zadatak konceptualizacije istrazivanja je da odedjenom procedurom pripremi najpovoljnije uslove i vanjane osnove za izradu primjenjivog projekta naucnog istrazianja i da obezbjedi dosljednu realizaciju osnone istrazivacke ideje od

mementa pristupanja izradi projekta do (ukljucujuci i prezentaciju) rezultata istrzivanja.

6. Sta je naucno - istrazivacki projekt?Projekt istrazivanja je slozen dokument koji obuhvata dvije vrste sadrzaja : naucni sadrzaj po kome se definise kao naucni dokument i operativni dio sadrzaja po kome se definise i kao operativni dikument. Po svojoj ulozi projekt istrazivanja je normativan, planski dokument kojim se sto je moguce potpunije iskazuje zamisao procesa naucnog istrazivanja od pocetnog svacenog prolema do eventualne primjene rezultata istrazivanja.

7. Naslov - tema istrazivanja? Kako se utvrdjuje?Utvrdjuje se kroz slozen proces prve etape konceptualizacije ( ali s emoze dogoditi i da bude predmet konceptualizacije . napustanje jedne osnovne ideje i njenu zamjenu drugim)

8. Sta je nacrt naucne zamisli?Nacrt naucne zamisli je slozeni segment projekta u okviru koga se saopcavaju naucna saznanja od kojih se polazi, naucne kategorije, pojmovi, stavovi, sudovi i zakljucci, hipoteze, varijable i indikatori i metode istrazivanja pojave, problema i predmeta istrzivanja kao i metode obrade podataka.

9. Koji su to bitni cinioci formulacije problema? bitne odredbe problema hipoteticki stavovi znacaj istrazivanja (nauni i drustveni) rezultati istrazivanja (statistika)

10. Koja je uloga naucno evidentiranih, ali naucno neverifikovanih naucnih saznja?Imaju ulogu inspirativnog polazista i osnove hipoteze, te ulogu istinskog predmeta istrazivanja.

11. Sta cini strukturu teorijskog odredjenja predmeta istrazivanja? Nivo postojeceg naucnog saznaja o predmetu istrazivanja Definisanje pojmova.

12. Od cega ovisi naucni i drustveni znacaj istrazivanja?

Od znacaja problema i moguceg predmeta istrazivanja.

13. Koji dio naucno- istrazivackog projekta shvatamo kao preliminarno odredjenje predmeta istrazivanja?Naslov teme!

14. Navedite bitne cinioce/strukture operacionalnog odredjenja predmeta istrazivanja?

1. Cinioci sazdrzaja predmeta istrazivanja ( opci tipski model)2. Vremensko odredjenje predmeta istrazivanja3. Prostorno odrejenje predmeta istrazivanja4. Disciplinarno odredjenje

15. Iz cega se najneposrednije izvode hipoteze? Iz bitnih cinilaca sadrzaja predmeta istrazivanja?Izvode se iz predmeta, ciljeva i formulacije problema. Naucnog i drugog saznanja.

16. Postupak izvodjenja hipoteze?Sve (Generalna, odnosi se cjelim predmetom istrazivanja, opca hipoteza)

17. Koliko ima generalni hipoteza?Jedna

18. Koliko posebnih?Sest!

19. Koliko pojedinacnih?Najmanje sest!

20. Iz kojih cinilaca sadrzaja predmeta istrazivanja se izvode posebne hipoteze?Iz segmentarnih cinilaca sadrzaja predmeta istrazivanja.

21. Iz kojih cinilaca sadrzaja predmeta istrazivanja se izvode pojedinacne hipoteze?Iz elementarnih cinilaca sadrzaja predmeta istrazivanja.

22. Za koje hipoteze se navode indikatori? Zasto? I iz kojih hipoteza se izvode pojedinacne hipoteze?Za pojedinacne. Zato sto su one najkonkretnije hipoteze a izvode se iz posebnih.

23. Sta su indikatori?Indikatori su manifestacije neke pojave, neposredne ili posredne, koje se mogu čulno evidentirati i prepoznati i preko kojih se može steći istinito i provjerljivo saznanje o toj pojavi.

24. Sta opredjeljuju/odredjuju indikatori?Odredjuju metodu pribavljanja podataka.

25. Koji su ciljevi istrazivanja?Ciljevi su naucni i drustveni.

26. Sta su naucni ciljevi istrazivanja?To su zadati nivoi naucnog saznanja koji se namjeravaju ostvarti naucnim istrazivanjem i koji ce biti sadrzani u rezultatima istrazivanja. A vrste naucnih istrazivanja su : naucna dekripcija, naucna klasifikacija i tipologizacija, naucno otkrice, naucna eksplikacija i naucna prognoza.

27. Za naucni cilj naucna klasifikacija i tipologizacija - potreban je naucni cilj prije?Naucna deskripcija!

28. Sta sadrzi nacin istrazivanja u projektu istrazivanja?On sadrzi osnovne bitne odluke o tome kako cemo istrazivati prethodno odredjen predmet istrazivanja, kako cemo istrazivatnjem ostvariti naucne i drzstvene ciljeve i kako cemo provjeriti (potvrditi, dokazati, opovrgnuti ili izmijeniti) hipoteze te upotpuniti naucni fond.

29. Naucna i drustvena opravdanost istrazivanja? Sta saopcava? Znanstveno opravdano istraživanje je ono koje doprinese produbljivanju,

proširivanju, pouzdanosti i primjenjivosti znanstvenog saznanja o predmetu ili metodu nauke odnosno o predmetu ili metodu istraživanja ili oboma.Ovaj doprinos se ostvaruje u dva vida:1.Kao heuristički rezultat, 2. Kao verifikatorni rezultat.

Društvena opravdanost se procjenjuje na temelju vjerojatnog aktualnog i potencijalnog doprinosa odigravanjem i rezultatima istraživanja u rješavanju društvenog problema.Doprinos istraživanja može biti:Spoznaje same pojave u njenom opisu, kvalifikaciji, objašnjavanju itd.Metodologije – saznajnom dijelu, tehničkom dijelu, odnosno u dijelu o naučnoj strategiji.

30. Vrste istrazivanja?Teorijsko, empirijsko.

31. Koje su tometode pribavljanja podataka?1. posmatranje2. ispitivanje3. eksperiment4. medoda analize dokumenata5. metoda anelize slucaja6. biografska

32. Koje pojmove definisemo u projektu u okviru teorijskog odredjenja predmeta istrazivanja?Centralne pojmove koji proizilaze iz naslova teme.

33. Sta su hipoteze?Hipoteze su osnovane pretpostavke o predmetu istraživanja iskazane u obliku stavova ili sudova.Hipoteze su izvedene iz predmeta, ciljeva i formulacije problema i čine sistem koji je korelativan, recipročan i srazmjeran predmetu i ciljevima istraživanja.Hipoteze se izvode, i to iz dva izvora sadržana u projektu istraživanja: a) iz formulacije problema, predmeta i ciljeva istraživanja; b) hipoteze nižeg stepena općenitosti iz hipoteza višeg stepena općenitosti

34. Hipoteticki stavovi su povezani sa kojim dijelom projekta?S odredjenjem predmeta istrazivanja - preciznije sa teorijskim odredjenjem predmeta istrazivanja.

35. Sta je naucno verifikovano saznanje?

Znanstveno verificirano saznanje (polazišta u izgrađivanju teorijskog određenja predmeta, uglavnom se šire ne iskazuju i nisu pravi predmet istraživanja).

36. Nivo hipoteze odedjuje, sta?Ciljeve istrazivanja - preciznije naucni i drustveni.

37. Osnovne metode se koriste najcesce, kada?Koriste se u procesu projektovanja istrazivanja.

38. Objasniti opci tipski model operacionalnog odredjenja predmeta istrazivanja?Operacionalno određenje predmeta je selektivan model čijim se formiranjem vrši dalja specijalizacija i konkretizacija, odnosno kojim se dovršava konkretizacija i specijalizacija problema i predmeta u okviru određenja predmeta istraživanja.Operacionalno određenje prdmeta istraživanja se dijeli na 4 dijela:1. Činioci sadržaja predmeta istraživanja - taksativno nabrajanje onih strukturnih činilaca, odnosa i veza, svojstava i aktivnosti koji će zaista biti konkretno istraživani realizacijom ovog projekta istraživanja. TO JE OSNOVA ZA SADRŽAJ HIPOTEZA! 2. Vremensko određenje predmeta istraživanja- određuje se (kronološki) vrijeme zbivanja određene pojave koju ćemo obuhvatiti istraživanjem. 3. Prostorno određenje predmeta istraživanja- određenje prostora na kome se pojava - predmet istraživanja odigrava. 4. Disciplinarno određenje predmeta istraživanja- određenje u okviru koje znanstvene discipline realiziramo istraživanje.

39. Sta je sire problem ili predmet istrazivanja?Siri je problem, a iz problema se izvodi predmet istrazivanja.

40. Sta je sire drustvena pojava ili problem?Drustvena pojava je sira od problema.

41. Dvije grupe ciljeva: znanstveni i društveni?-Znanstveni: deskripcija, klasifikacija, otkriće, eksplikacija i prognoza.-Drustveni ciljevi obavljaju sljedeće funkcije: informativnu, afirmativnu, inicijativnu, direktivnu i operativno-akcionu.

1) Vrste i persprktive istraživanja

- Predmet istraživanja u krim. naukama je kriminalno ponašanje pojedinca ili grupe sa stanovišta počinitelja, žrtve i reakcije sredine na njega.

- Metodologija se može shvatiti dvojako:1) Kao znanost koja se bavi proučavanjem spoznajnih metoda.2) Kao određenje ciljeva i plana, uključujući i metode, koji se žele ostvariti/primijeniti kakvim pojedinačnim istraživanjem.

- Podjela na bazična (fundamentalna) i primijenjena istraživanja.1) Bazično se bavi temeljnim pitanjima.2) Primijenjeno se bavi pitanjima kako da se zadatak bolje ili efikasnije izvrši,ima praktican cilj i ispituje veze između formalnih ciljeva poduzetih akcija i dobivenih rezultata. Ima podvrste medju njima je i Evaluativno istraživanje ono se bavi analiziranjem podataka. Gleda da li je program istrazivanja isplativi da li treba biti nastavljen.Ima dva tipa :1. Proces – Bavi se time kako program djelujei cesto se oslanja na kvalitativne

istrazivacke odnose da bi se prikupile informacije koje se odnose na probleme.2. Rezultat – Da li je program koji smo koristili postigao cilj.

- Šest koraka koji su potrebni za svako istraživanje:1. Formulirati specifičnu problemsku tvrdnju2. Odabrati istraživačku tehniku i projekt koji će se iskoristiti3. Prikupiti relevantne podatke4. Analizirati ih5. Izvuči zaključke6. Podnjeti izvještaj o našim zaključcima odgovornih za donošeje programskih

odluka

Istraživanje prema odnosu sa naručiteljem:

1. Istrazivanje u kuci- vodi agencija. Ponekad ce agencija imati odvojen istraživački odjel koji djeluje na zahtjev drugih odjela ili se pojedinac unutar organizacije koji redovno obavlja svoj posao traži da obavlja istrazivanje s vremena na vrijeme.Prednosti: Bliži su problemu .U boljoj poziciji su da shvate probleme i da izrade projekat.Nedostatci: Faktori u istrazivackoj situaciji koji ohrabruju osjecaj sigurnosti mogu donjeti teskoce, mogu imati pristrasnosti.

2. Sa angaziranim ljudima – Obavlja druga organizacija koja je neovisna ali koju ova organizacija plaća.Prednosti: Postavljaju kontrolu istraživačkog procesa i izvještavanja o rezultatima od strane vanjske organizacije. Organizacije koje su specijalizirane za istraživanje mogu često unjeti veću ekspertizu u zadatak.Nedostatci: Ljudi s vana imaju poteškoće da shvate šta se očekuje da oni urade. kao rezultat ne dobivaju potrebne informacije. Mogu unjeti svoju pristrasnost u situaciji koje mogu uticati na plan.

3. Trece strane – vodi neovisan istraživač s vana, ne neko ko je član agencije koja se proučava ili neko koga agencija plaća. Njega plaća sama istraživačka grupa ili donacija. Prednosti: Maksimizira distancu izmedju istrazitelja i subjekata posto nema organizacijkse ili financijksih veza izmedju istrazivca i organizacije koja se proucava. Manje je pod sumnjom pritisaka, preferencija i pristrasnosti koji vjeroatno mogu djelovati na istrazivace "u kuci" ili one angazirane da obave istrazivanje.Nedostatci: osoblje organizacije manje suradjuje sa istrazivacem, odsustvo kontrole nad istrazivacem koji vrsi istrazivanje,negativne predsrasude i naklonosti u pogledu organizacije koja se proucava zbog slobode istrazivaca.

Znanstvena perspektivaTo je način na koji doživljavamo svijet. To je selektivno sredstvo koje fokusira posmatrča i organizira njegove percepcije.

- NajvaZniji principi znanstvene perspektive:

1.Empirizam – naglašava uloga čula u istraživanju. Zahtjeva posmatranje.Bavi se sadašnjosti, prošlosti i budučnosti u vidu predviđanja.2. Objektivnost – Kada zanstvenici svjesno pokušavaju ostaviti po strani predrasude i pristrasnost.3. Skeptizicam – Traženje dokaza koji se ne slažu i nespremnost znanstvenika da vjeruje da on zna konačnu istinu.4. Etička neutralnost – Znanstvenici pokušavaju da ne dozvole da njihov moral ili etička vjerovanja utiču na prikupljanje informacija ili zaključaka.5. Determinizam – Je usko povezan sa uzrokom i efektom zasniva se na ideji da svaki događaj predhodi jedan ili više drugih događajakoji uzrokuju da se on dogodi.

Odnos izmedju teorije, istrazivanja i metodologije- Teorija je najviši oblik i krajnji rezultat svih saznajnih procesa; to je jezičkom

smislu set određenih tvrdnji koje je empiriski moguće testirati.Teorije mogu varirati (uži širi niz fenomena), stepenu integracije (neke teorije se sastoje od tvrdnji ili izjava koje su simboličke po prirodi)Teoriska tvrdnja je samo izjava da je nešto tačno.Teorija bez istraživanja je apstrakcija.

- Istrazivanje, pored validacije teorije, unaprjeđuje teoriju. Ne može se voditi smišljeno istraživanje koje nije vođeno teorijom.Ondos između istraživanja i teorije je dinamičan ako ga gledamo u kontekstu nauke kao proces.Istraživanje može biti nazvano samo ukoliko je je navedeno prema smjernicama i principima nauke

- Metodologija daje okvir za valjano istraživanje.To je grana logike koja proučava, razvija logičke okvire naučnog saznanja, proučava metod, razvija njegova logička načela, nastoji da sistematizira i ocjeni istraživačko iskustvo jedne nauke. Odnos između njih je integralan.

Etika istrazivanjaNaučnik treba održati etičku neutralnost prema fenomenu koji se ispituje.

- Elementi :1. Anonimnost - Obečaje kljijentima da se njihova imena neće otkriti

2. Zaštita od rizika i Svjesni pristanak.– Obavjestiti klijente da ih posmatramo. Klijenta treba zaštititi od fizičkih, mentalnih ili socijalnih rizika.

3. Prevara/Decepcija – Subjeki koji znaju sta istrazivaci istrazuju mogu svjesno promjeniti svoje odgovore.

4. Odgovornost prema (znanstvenoj) zajednici. Kao istraživači moramo prezentirati istraživački proces na posten način i onda kada ne podržavaju naše hipoteze.

2) Uvod u istrazivacku metodologiju

- Bitan zadatak konceptualizacije istraživanja je da određenom procedurom pripremi najpovoljnije uslove i valjane osnove za izradu primjenjivog projekta naučnog istraživanja i da osigura dosljednu realizaciju osnovne istraživačke ideje od momenta pristupanja izradi projekta do (uključujući i prezentaciju) rezultata istraživanja.

- Opći plan za izvođenje istraživačkog projekta je istraživački nacrt ili projekt.- On specificira ko ili šta će se istraživati, utvrđuje koliko puta i u kom

vremenskom slijedu će se vršiti opservacije varijabli, i postavlja logičku osnovu za izvođenje zaključaka na osnovu prikupljenih podataka.

Tri nacrta:

1. Deskriptivni nacrtDeskriptivni (cilj istraživača je da identificira i komunicira značajne osobine ili karakteristike određene kategorije objekata ili događaja) (pokušava odgovoriti na pitanje „ko“, „što“, “gdje“ i „koliko“).

Postoje:1. „Klasični“ deskriptivni nacrt 2. Longitudinalni deskriptivni nacrt - Panel – Jedna grupa ispitanika u razlčitom vremenskom periodu. Problem je to što mogu umrijeti, odbiti, promjeniti ponašanje. - Mnogostruki (multipli) grupni – Više grupa ispitanika u različitom vrem.periodu.

-Nacrt presjeka (transferzalni) – Veća grupa je podjeljena u podgrupe i svaka se opservira u različitom vremenskom periodu. Možemo ih uzeti iz različitih dobi.

2. Eksplanatorni nacrtEksplanatorni - cilj istraživača je objasniti uzročno-posljedičnu vezu. Pokušava odgovoriti na pitanje „zašto“).

Zahtjevi za uzročnost: - Konkomitet, - kad se promjena događa u A tad se promjena događa i u B- Niz u vremenu, - ako A urokuje B tada se A mora desiti prije B- Eliminiranje drugih uzroka.

- Predeksperimentalni nacrt („poslije-samo“ i „prije-poslije“).- „Pravi“ eksperimentalni nacrt („prije-poslije-kontrola“, Solomonov

četverogrupni dizajn i longitudinalni eksplanatorni dizajn) i eksperiment u prirodnim uvjetima.

- Kvazi eksperimentalni nacrt (ex-post facto).

- Istraživač je u stanju identificirati specifične aspekte predmeta istraživanja što može biti značajno, a ova informacija može biti korisna u pripremi rigoroznije studije fenomena kasnije.

- Druga potencijalna korist je uvid koji se može steći u pogledu odgovarajuće strategije za vođenje kasnijeg istraživanja.

3. Eksploratorni (cilj je da se istraživač upozna sa odabranom istraživačkom „teritorijom“ i da odredi poželjnost i izvodljivost vođenja rigoroznijeg istraživanja u budućnosti).

Predikcija i triangulacija

- Predikcija je slična objašnjenju, a glavna razlika je u tomu što se predikcija odnosi na pokušaj da se nešto kaže o stanju stvari koje će postojati u budućnosti, dok objašnjenje pokušava da tretira nešto što se već desilo.

- Triangulacija znači prikupljanje različitih vrsta podataka iz različitih izvora u odnosu na jedno istraživačko pitanje.

3) Pojam konceptualizacije

Bitan zadatak konceptualizacije istraživanja je da određenom procedurom pripremi najpovoljnije uslove i valjane osnove za izradu primjenjivog projekta naučnog istraživanja i da osigura dosljednu realizaciju osnovne istraživačke ideje od momenta pristupanja izradi projekta do (uključujući i prezentaciju) rezultata istraživanja.

Razlozi nedorecenosti konceptualizacije:1. Proturiječna shvatanja politike, nesaglasnost u definisanju politike2. Drugi razlog se javlja u dva obilika:

a. Problem shvatanja i definisanje konc. kao procesa, procedure, strukture i norme te postavlja pitanja o mogučnosti uspostavljanja općeg. važećeg stanovišta o konceptualizaciji o naučnim istraživanima uopće.

b. Odnos metoda polit.nauke i koncep.istraživanja po principu tog metoda.3. Različita istaživačka praksa koja na razlićite načine definiše procedure i

propisuje redosljed postupaka pa je i praktikovanje konceptualizacije različito.

Postavke o konceptualizaciji istraživanja:

1. Koncep.istraživanja je neophodan segment svakog naučno zasnovanog istraživanja

2. Ona jeneizbježno prvi segment,početni dio istraživanja, osnovna zamisao istraživanja

3. Ona je neophodna veza između postojećeg naučog fonda, naučno teoriskih osnova, postulata ,početnih premisa i istraživačkog problema.

4. Ona je veza između meta-teorijskih i meta-metodoloških postavki i teorijskih i metodoloških postavki i istraživanja.

Sastavni dijelovi konceptualizacije

Izbor istraživačkog problema i njegova artikulacija:

Opažanje - zapažanje problema1.Opažanje:Uočavanje i zapažanje istraživačkog problemaOpažanje- čulni proces- psihološki procesZapažanje- zaključivanje i povezivanje- intelektualni procesOpažanje je složen psihički proces na osnovu kojeg se saznaju pojave i procesi objektivne stvarnosti u cjelini. Čulnim putem je moguće opaziti i posredstvom naučnog zapažanja i to npr.osječajem straha,tuge.Opažanje možemo podjeliti:1. Čisto čulno opažanje2. Čulna opažanja “predigmatskim sistemom“j ezik s formiranim imenom i značenjma predmetima3. Čulna opažanja u sistemu nauke i „paradigmi nauka“

2. Artikulacija problema istraživačkog problemaDruštveni problem je društvena situacija koja odudara od uobičajenih i poznatih situacija, za koju treba naći odgovarajuće rješenje.Problem je uvijek, po unutrašnjem relativno nepoznata ili nedovoljno poznata, otežavajuća, disfunkcionalna i remeteća situacija koju treba izmijeniti.Identifikacija i artikulacija problema Inspiracija za istraživanje može proisteći iz:

1. Uvida u znanstveno-teorijski fond.2. Realne situacije.3. Rezultata nekih istraživanja.4. Posrednih opažanja.

Artikulacija se ostvaruje kroz: 1. Proces mišljenja.2. Uvidom u znanstveno-teorijski fond.3. Uvidom u znanstvenu praksu.4. Uvidom u društvenu praksu.

Aktivnosti ove faze:

1. Identifikacija informacija o problemu i stanju, izvorima podataka, i sl.2. Otkrivanje postojećeg znanja i shvatanja o problemu.3. Utvrđivanje koliko su svojstva situacije podesna za istraživanje.

Na temelju ove faze se saznaje:1. Da li problem, situacija ili stanje pripada našoj znanstvenoj disciplini, 2. da li je u dovoljnoj mjeri značajan, 3. da li postoje uvjeti za istraživanje i 4. da li treba pristupiti daljem radu na rješavanju problema.

3. Formiranje stanovišta o problemu izborom:1. Aksioma2. Postulata3. Kategorija4. Utvrđivanje međusobnog odnosa

4. Formiranje koncepcije istraživanja-izrada projektnog zadatka1. O problemu- predmetu2. O procesu istraživanja

5. Izrada idejne skice – konkretizacija modela:Formuliranje idejnog projekta Sastoji se od: 1. Preliminarno određenje predmeta istraživanja - naziv teme sa skraćenim opisom njenog sadržaja.2. Moguće ciljeve istraživanja.3. Osnovni hipotetički stav o pojavi, problemu, predmetu istraživanja.4. Značaj i opravdanost istraživanja.5. Osnovne metode i tehnike istraživanja.6. Potrebno vrijeme, kadrove i sredstva.- Idejnu skicu (projekta) istraživanja koja se ponegdje naziva i idejnim projektom

možemo smatrati završenom tek kada se obavi rasprava o njoj i opravdane primjedbe i sugestije budu integrirane u njen tekst.

- Idejna skica (projekta) istraživanja je veoma sažet pisani dokument čiji su stavovi jasno i određeno izloženi na oko pet do sedam strana.

6. Realizacija i rekonceptualizacija na osnovu projektovanja kao oblik istraživanja i predistraživanja- rezultata predistraživanjakao argumenata o valjanosti projekta i konceptualizacije.

7. Utvrdjivanje naslova-teme istraživanja - Započinje sa imenovanjem problema i nastavlja se kroz sve faze prve etape

konceptualizacije.- Naslov ne može da bude proizvoljan ili da izražava samo tanku logičku vezu sa

sadržajem, već treba da izrazi, kratko, određeno, jasno i precizno suštinu onog što istražujemo.

- On obavezuje na određeni sadržaj, mjesto i vrijeme istraživanja.

Naslovi prema sadržini mogu biti: 1) Valjani naslovi (izražavaju suštinu istraživanja).2) Naslovi sa nedostatkom (nisu dovoljno precizni ).3) Pogrešni naslovi (nemaju ni minimum nužne veze sa suštinom istraživanja).

Po formi iskaza mogu biti: 1) Deskriptivni.2) Eksplikativni.3) Prognostički.4) Komparativni.

Nekoliko bitnih sugestija:1. Naslov shvatajte kao ukratko iskazano preliminarno određenje predmeta istraživanja.2. Nastojte da ostvarite punu sadržajnu i logičku povezanost između naslova i određenja predmeta istraživanja.3. Nastojte da naslovom iskažete što tačnije i preciznije suštinu istraživačke ideje.4. Ne izbjegavajte višestruku proceduru i njeno ponavljanje prilikom formulisanja naslova.5. U formuliranju naslova ne koristite sveze, osim ako odredbe između kojih ih stavljate nisu strogo određene.

6. Ne koristiti u naslovu nedovoljno poznate i višeznačne termine i strane riječi i izraze - ako to nije neizbježno.

Izrada „istrazivackog“ ili „projektnog“ zadatka- To je dokument kojim se iskazuje viši stepen artikulacije problema, određeni

stepen suglasnosti oko tematskog određenja, poželjni tip istraživanja, vjerojatno najpodobnije metode, procjenu potrebnih sredstava, opravdanost istraživanja i očekivanja od njega, kao i potrebno vrijeme, prostor i kadrovi.

- Dokument koji nudi samo moguća okvirna rješenja i više je osnova za razmatranja koja treba da dovedu do usuglašavanja stavova i preciziranje očekivanja, zahtjeva i uslova, nego definirano opredjeljenje.

- Obim teksta dokumenta „istraživački“ – „projektni“ zadatak po pravilu ne prelazi tri kucane strane.

4) Izrada projekta istrazivanja

Izrada projekta istraživanja je smislena, prvensveno umna aktivnost. TO je dinamički, sinhronizovani i koordinirani sistem međusobno povezanih i uslovljenih naučno i stručno pretežno kreativnih djelatnosti.

Pojam, uloga, funkcija i struktura projekta istraživanja

Projekt istraživanja je dokument kojim se definišu shvatanja o problemu, predmetu istraživanja i naučnog daljeg i dubljeg naučnog saznanja o njima. On ima ulogu osnovnog dokumenta istraživanja.

Tu ulogu ostvaruje kroz sljedeće funkcije:1. Funkciju povezivanja teorije i istraživačke prakse.2. Funkciju usmjeravanja istraživanja.3. Sinhronizirajuću funkciju.

Projekt istraživanja je sastavljen iz 3 osnovna dijela:1. Nacrta naučne zamisli.2. Planova istraživanja.

3. Insrumentacija uključujući plan obrade.

1- Izrada nacrta naucne zamisliJe prva etapa izrade projekta istraživanja kao naučnog i operativnog dokumenta. Najčešće se izostavljaju formulacija problema i opravdanost istraživanja, a sapjaju se il zamjenjuju ciljevi i predmeti istraživanja.

2- Formulacija problemaJe prvi dio nacrta naučne zamisli.

Osnovne funkcije formulacije problema u nacrtu naučne zamisli su:1. Izdvajanje dijelova, dimenzija i svojstava pojave koji mogu odrediti kao

problem koji treba riješavati.2. Utvrđivanje osnovnih hipotetičkih stavova o problemu na osnovu postojećih

saznanja, iz kojih će se moći izdvojiti i odrediti predmet istraživanja.3. Reagiranja po stepenu značajnosti izdvojenog problema i njegovih dijelova.4. Usmjeravanja na postojeće rezultate predhodnih istraživanja koja se u

ražmatranju ovog problema mogu kotistiti sa većim ili manjim stepenom neposrednosti.

(ČINIOCI) Osnovne funkcije formulacije problema ostvaruju se kroz tri osnovna dijela koja možemo nazivati:

1. Hipoteticki stavovi o problemu.2. Značaj istraživanja.3. Rezultati predhodnih istraživanja.

Hipoteticki stavovi su dvostruko determinisani:1. Pojavom i problemima na koje se odnosi.2. Temom tj. naslovom.

3- Predmet istrazivanjaPredmetom istraživanja određujemo šta istražujemo te tako dimenzioniramo sadržaj našeg ispitivanja.. Predmet istraživanja se neposredno izvodi iz formulacije problema i predstavlja njenu konkretizaciju. Predmet istraživanja je determinisan formulacijom problema.

Preliminarno određenje predmeta je već određeno naslovom projekta.

Odredjenje predmeta istrazivanja ima 2 osnovna dijela:1. Teorijsko određenja2. Operacionalno određenje.

1.Teorijsko odredjenjeTeorijsko određenje predmeta ostvaruje vezu između postojećeg teorijskog saznanja, između teorije i prakse istraživanja. To se ostvaruje izdvajanjem određenog hipotetičkog stava iz formulacije problema I analizom tog stava.

Postojeće saznanje se dijeli na:1. Znanstveno verificirano saznanje (polazišta u izgrađivanju teorijskog određenja predmeta, uglavnom se šire ne iskazuju i nisu pravi predmet istraživanja).

2. Znanstveno evidentirano, ali još neverificirano saznanje (imaju dvojnu ulogu: ulogu inspirativnog polazišta i osnove za hipoteze i ulogu istinskog predmeta istraživanja, prvenstveno verifikatornih).

3. Neznanstveno saznanje (mogu da budu raznih vrsta, počev od stručnih do prosto iskustvenih- predmet su heurističkih istraživanja).

4. Hipoteticko saznanje (na osnovu postojećih saznanja izvodi i artikulira moguća i vjerojatna saznanja).

Analizom procesa istraživanja kategorijalno sistema, možemo konstatovati postojanje osnovnih vrsta pojmova:

1. Pojmove koje preuzimamo u cjelini.2. Pojmove koje sadržajno preuzimamo.3. Pojmove koje prerađujemo.4. Pojmove koje konstruišemo iz dva ili više pojmova I nazad.5. Nove pojmove koje stvaramo za potreba istraživanja.

O mjestu kategorijalnog sistema u okviru određenja predmeta istraživanja mogu se javiti najmanje 2 stava:

1. Kategorijalni sistem spada u teorijsko određenje predmeta istraživanja.2. Kategorijalni sistem spada u operacionalno određenje predmeta istraživanja.

2.Operacionalno odredjenjeOperacionalno određenje predmeta je selektivan model čijim se formiranjem vrši dalja specijalizacija i konkretizacija, odnosno kojim se dovršava konkretizacija i specijalizacija problema i predmeta u okviru određenja predmeta istraživanja.

Operacionalno odredjenje prdmeta istrazivanja se dijeli na 4 dijela:1. Cinioci sadrzaja predmeta istrazivanja - taksativno nabrajanje onih strukturnih činilaca, odnosa i veza, svojstava i aktivnosti koji će zaista biti konkretno istraživani realizacijom ovog projekta istraživanja. TO JE OSNOVA ZA SADRZAJ HIPOTEZA!

2. Vremensko odredjenje predmeta istraživanja- određuje se (kronološki) vrijeme zbivanja određene pojave koju ćemo obuhvatiti istraživanjem.

3. Prostorno određenje predmeta istraživanja- određenje prostora na kome se pojava - predmet istraživanja odigrava.

4. Disciplinarno određenje predmeta istraživanja- određenje u okviru koje znanstvene discipline realiziramo istraživanje.

4- Ciljevi istrazivanjaCiljevi istraživanja su sitcanje odgovarajućeg prvenstveno naučnog saznanja.

Može se konstatovati da je u skladu I saglasno osnovnim principima naučne metode ispravno shvatanje:

1. Ciljevi istraživanja isražavaju kvalitativna svojstva saznanja koja se tiču datim istraživanjema.

2. Ciljevi istraživanja su naučni, što podrazumjeva njihovo mjesto I ulogu, funkciju u naučnom, a time I nužno u teorijskom saznanju.

Dvije grupe ciljeva: znanstveni i društveni.-Znanstveni: deskripcija, klasifikacija, otkriće, eksplikacija i prognoza.-Drustveni ciljevi obavljaju sljedeće funkcije: informativnu, afirmativnu, inicijativnu, direktivnu i operativno-akcionu.

5- hipoteze i indikatoriHipoteze su osnovane pretpostavke o predmetu istraživanja iskazane u obliku stavova ili sudova.Hipoteze su izvedene iz predmeta, ciljeva i formulacije problema i čine sistem koji je korelativan, recipročan i srazmjeran predmetu i ciljevima istraživanja.

Hipoteze se izvode, i to iz dva izvora sadržana u projektu istraživanja: a) iz formulacije problema, predmeta i ciljeva istraživanja; b) hipoteze nižeg stepena općenitosti iz hipoteza višeg stepena općenitosti.

Najčešći korišteni kriteriji za klasifikaciju hipoteza:1. Predmet za klasifikaciju na:a) Teorijske, b) Empirijske, c) Iluzorne – naučno neosnovane

2. Opštost u okviru kojeg imamo dva podkriterijuma:a) Obuhvatnost materije prema čemu imamo:i) Opšte (kao i poseban njihov „nivo“ generalne), ii) Posebne (kao dijelove opštih, generalne). iii), Pojedinačne (kao dijelove posebnih).

b) Opštost važenja prema čemu imamo:i) Hipoteze empirijske unifomnosti i jednoobraznosti, ii) Hipoteze statističke generalizacije,iii) Hipoteze analitičkih racionalnih varijabli.

3. Saznajna uloga, u okviru koje možemo konstatovati sva podkriterijuma:a) Funkcija u djelatnosti istraživanja prema kojoj se mogu formirati: i) Ad hoc,ii) Radne, iii) Pomoćne,iv) Naučne.

b) Cilj istraživanja tj. Nivo naučnog saznanja, u vezi s kojim se susreću sljedeće klasifikacije:i) Deskriptivne,

ii) Klasifikatorske, iii) Eksplikativneili kao varijanta ove klasifikacije: i) Deskriptivne, ii) Eksplikativne, iii) Statističke.

Klasifikacija bi trebala da bude sastavljena od sljedećih članova:1. Deskriptivne hipoteze, 2. Klasifikatorsko-tipološke, 3. Heurističko-konstatujuće, 4. Eksplikativne-kauzalne, 5. Prognostičke hipoeze

Varijable ili promjenjive su nužni dio svake hipoteze. Postoje još i sljedeće varijable : 1. Antecedentne ili eksplanatorne koje objašnjavaju korelaciju između nezavisne i zavisne varijable.2. Intervenirajuće ili interpretativne, koje objašnjavaju razloge za postojanje odnosa između nezavisne i zvisne varijable.3. Kondicionirajuće ili specifikatorne varijable koje se odnose na intezitet uslova odnosa između nezavisne i zavisne varijable.

Indikatori su manifestacije neke pojave, neposredne ili posredne, koje se mogu čulno evidentirati i prepoznati i preko kojih se može steći istinito i provjerljivo saznanje o toj pojavi.

6- naučna i društvena opravdanostZnanstveno opravdano istraživanje je ono koje doprinese produbljivanju, proširivanju, pouzdanosti i primjenjivosti znanstvenog saznanja o predmetu ili metodu nauke odnosno o predmetu ili metodu istraživanja ili oboma.Ovaj doprinos se ostvaruje u dva vida : 1.Kao heuristički rezultat, 2. Kao verifikatorni rezultat.

Društvena opravdanost se procjenjuje na temelju vjerojatnog aktualnog i potencijalnog doprinosa odigravanjem i rezultatima istraživanja u rješavanju društvenog problema.Doprinos istraživanja može biti:a) Spoznaje same pojave u njenom opisu, kvalifikaciji, objašnjavanju itd.b) Metodologije – saznajnom dijelu, tehničkom dijelu, odnosno u dijelu o naučnoj strategiji.