merkezİ eĞİlİm ÖlÇÜlerİ - sedatsen.files.wordpress.com · genel olarak test istatistikleri...

67
2.SUNUM

Upload: others

Post on 03-Sep-2019

15 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

2.SUNUM

Page 2: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Genel olarak test istatistikleri

Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri

Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

olmak üzere 2 grupta incelenebilir.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 24.10.2018

Page 3: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Merkezi Eğilim Ölçüleri, belli bir özelliğe ya da değişkene ilişkin ölçme sonuçlarının, hangi değer etrafında toplandığını gösteren ve veri grubunu özetleyen ölçülerdir. Konum ölçüleri olarak da bilinir.

Merkezi eğilim ölçüleri:

Mod (Tepe Değeri)

Medyan (Ortanca)

Aritmetik Ortalama

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 34.10.2018

Page 4: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Bir veri grubunda en çok tekrar eden ölçme sonucuna (puana) mod denir. Yani en fazla frekansa sahip değer olarak tanımlanır.

Mod, verilerin en çok tekrar eden değer etrafında toplandığını ifade eden bir ölçüdür. Veri grubunu betimlemede, tüm verilerden ziyade en çok tekrar eden verinin kullanılmasından dolayı mod, diğer merkezi eğilim ölçülerine kıyasla veri hakkında en az bilgi veren ölçüdür.

Hiçbir aritmetik işlem gerektirmez. Örnek: 1, 2, 7, 5, 6, 4, 4, 4, 3, 2,1, 7, 8,10, 9, 2, 2, 4, 4 Bu verideki sayılar arasında 4 sayısı en çok

tekrarlanan (5 defa) sayıdır. Dolayısıyla bu verinin modu=4’tür.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 44.10.2018

Page 5: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Bazı durumlarda, en yüksek frekansa sahip değer iki veya daha fazla sayıda olabilir. Bu durumda dağılımın tek tepe değeri olmaz. Dağılım iki veya daha fazla tepe değere sahiptir.

Öğrencilerin matematik sınavından aldığı puanlar:

45, 55, 50, 60, 60, 60, 45, 35, 45, 75 ve 50olsun.

45 ve 60 puanlarının her ikisi de aynı ve en yüksek frekansa sahiptir. Bu durumda dağılım tek değil çift tepe değerlidir.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 54.10.2018

Page 6: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 6

Bir dağılımın birden fazla tepe değere sahip olması verilerin hangi değer etrafında yığıldığı hakkında sağlıklı bilgi vermez. Grubun homojen değil heterojen bir yapıya sahip olduğunu gösterir.

Bazı durumlarda da verideki değerlerin hepsi aynı sayıda gözlenir. Bu durumda tepe değer yoktur denilir.

50, 60,70, 80 verisinde tepe değer yoktur.

Önceki slaytlarda vermiş olduğumuz verinin modu 93’tür

4.10.2018

Page 7: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Tepe değer bulunurken sadece en çok tekrarlayan ölçme sonucu alındığından tepe değer kaba ve kullanışsızdır.

Hesaplaması çok kolaydır. Nitel veriler ve sınıflama düzeyindeki ölçme

sonuçları üzerinde uygulanabilecek tek merkezi eğilim ölçüsüdür.

Veri grubundaki en ufak değişiklik tepe değerin beklenmedik şekilde değişmesine yol açtığı için tepe değer küçük değişikliklere duyarlıdır ve bu yüzden kullanışsızdır.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 74.10.2018

Page 8: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Frekans tablosunda moddeğerini bulmak için frekans değeri en yüksek olan puana bakarız. Frekans değeri en yüksek olan yani en çok tekrar eden puan mod olarak alınır. Yandaki tabloda mod değeri 70’tir.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 8

Puan Frekans

50 11

60 12

70 19

80 15

90 16

Page 9: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

PUAN ARALIĞI (X) Frekans (f)

90-98 5

81-89 6

72-80 7

63-71 6

54-62 5

45-53 4

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 9

Gruplandırılmış verilerde modubulmak için frekansı en yüksek olan puan aralığına bakılır ve bu puan aralığının ortancası verinin modu olarak alınır.

Yukarıdaki tabloda verilen verinin modu 72-80 puan aralığının en orta noktasında bulunan 76’dır

Page 10: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yandaki grafikte en çok alınan sınav puanı kaçtır? Yani bu sınıfın modukaçtır?

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 10

45 50 55 60 70 75 80 90

Sinav Notu

02

46

8

Page 11: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 11

2

Puan Frekans

3 10

7 2

10 10

Puan Frekans

10 2

6 2

1 2

4 2

Çift modlu

Mod hesaplanamaz

Örnek 1

Örnek 2

Tepe (değer) yok

4.10.2018

1 4 6 10

çünkü

Page 12: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 12

Puanlar Frekans

98 4

94 8

90 6

86 7

82 5

Puanlar Frekans

92 3

91 5

90 9

89 7

88 15

Tepedeğer = ?

Tepedeğer = ?

4.10.2018

Page 13: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Sıralanmış bir veri grubunu tam ortadan ikiye ayıran noktaya rastlayan ölçme sonucuna ortanca denir.

Ortancanın sırası (yeri) gruplandırılmış ve sıralanmış verilerde (N+1)/2 formülüyle hesaplanır. Bulunan sayı ortancanın en düşük sayıdan uzaklığını verir.

Veri sayısının tek olması durumunda: 1, 4, 5, 6, 7, 8, 11 şeklinde sıralı halde verilmiş olan puan

dağılımının ortancası, (7+1)/2=4 yani 4. sıradaki sayıdır. Bu puanların tam orta noktasına rastlayan ölçme sonucu olan 6'dır.

Veri sayısının çift olması durumunda: 11, 12, 13, 13, 16, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24 şeklinde

sıralı halde verilmiş olan puan dağılımının ortancası en ortadaki iki sayının ortalamasıdır (17+18)/2 = 17.5' tir.

Önceki slaytlarda vermiş olduğumuz verinin ortancası 85’tir.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 134.10.2018

Page 14: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

1, 4, 5, 6, 7, 8, 11

11, 12, 13, 13, 16, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24

Ortanca sıralanmış veriyi tam ortadan ikiye bölen sayı(lar) ile

bulunur.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 14

17,5

Page 15: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Ortanca, verilerin dağılımının normalden uzak olması, sağa ya da sola çarpık olması durumunda kullanılır.

Bunun sebebinin ortalamanın uç değerlerden etkilenmesi ve ortancanın etkilenmemesidir.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 15

Page 16: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

En çok kullanılan merkezi yığılma ölçüsüdür.

Aritmetik ortalama, verideki puanların toplamının verideki eleman sayısına bölünmesiyle

bulunur.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 164.10.2018

Page 17: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 17

10, 20, 30, 30, 40 dağılımına sahip olan bir veri için aritmetik ortalama hesaplaması aşağıdaki gibidir.

Önceki slaytlarda vermiş olduğumuz 39 kişilik verinin ortalaması 81.33’tür.

4.10.2018

Page 18: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

X f

60 1

59 3

57 1

56 3

55 1

54 4

53 2

52 2

51 2

50 1

49 3

48 2

47 2

46 1

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 184.10.2018

Yandaki tabloda verilen ve 46 ile 60 arasında değişen puanların aritmetik ortalaması kaçtır?

Page 19: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

X f fX

60 1 60

59 3 177

57 1 57

56 3 168

55 1 55

54 4 216

53 2 106

52 2 104

51 2 102

50 1 50

49 3 147

48 2 96

47 2 94

46 1 46

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 194.10.2018

İlk önce hangi puandan kaç tane varsa puanın değeri ile yanındaki frekansı çarparak (fx) toplam puan değerlerini bulmaya çalışırız.

Page 20: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

X f fX

60 1 60

59 3 177

57 1 57

56 3 168

55 1 55

54 4 216

53 2 106

52 2 104

51 2 102

50 1 50

49 3 147

48 2 96

47 2 94

46 1 46

Toplam 28 1478 Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 204.10.2018

Page 21: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

X f

35-39 3

40-44 5

45-49 8

50-54 11

55-59 8

60-64 5

65-69 5

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 214.10.2018

Yandaki tabloda verilen gruplandırılmış verinin aritmetik ortalaması kaçtır?

Page 22: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

X f Xo f *Xo

35-39 3 37 111

40-44 5 42 210

45-49 8 47 376

50-54 11 52 572

55-59 8 57 456

60-64 5 62 310

65-69 5 67 335

Toplam 45 2370

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 224.10.2018

Burada her bir puan grubu için o grubu temsil eden ortanca (X0) değeri alınır ve frekans ile çarpılır. Örneğin 35-49 puan aralığı için ortanca değer 37 olduğu için ve bu puan aralığında puan alan 3 öğrenci olduğu için 37’yi 3 ile çarparız.

Page 23: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Frekans serisinden farkı gözlem değerleri ayrı ayrı bilinmediğinden, diğer bir ifadeyle sadece ilgili gözlemin yer aldığı sınıf aralığı bilindiğinden, elde edilen ortalama, gerçek anakütle ya da örneklem aritmetik ortalamasına bir yaklaşım olacaktır.

4.10.2018 23Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN

Page 24: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 244.10.2018

Ar. Ortalama=Medyan=Mod

Ar. Ortalama <Medyan<Mod

Ar. Ortalama>Medyan>Mod

Page 25: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 25

Puan Frekans

4 1

6 2

8 4

10 2

12 1

Örnek 3

Normal Dağılım

Aritmetik ortalama= ?Medyan= ?Mod=?

4.10.2018

Page 26: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 26

Puan Frekans

3 1

5 2

7 3

9 4

10 5

Örnek 4

Sola Çarpık

Aritmetik ortalama=?Medyan=?Mod=?

4.10.2018

Page 27: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 27

Puan Frekans

3 7

5 4

7 3

9 2

10 1

Örnek 5

Sağa ÇarpıkAritmetik ortalama= ?Medyan= ?Mod=?

4.10.2018

Page 28: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

28

Nitelik veriler çoğunlukla yüzde (oran) ile özetlenirler.

Oran

Page 29: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Beslenme ve Diyetetik Dönem IV Öğrencilerinin Cinsiyet Dağılımı

Cinsiyet Sayı

Erkek 50

Kız 70

Toplam 120

Yüzde

(Oran)

41,67

58,33

100

Oran farklı bir ortalama ölçüsü olarak algılansa da bir aritmetik ortalamadır.

Örnek 5:

29

Page 30: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Zayıf

Normal

Hafif Şişman

Şişman

Toplam

Kız

Sayı

45

190

52

28

315

Erkek

Sayı

80

225

147

53

505

%

15,8

44,6

29,1

10,5

100,0

%

14,3

60,3

16,5

8,9

100,0

30

Page 31: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Çeyrekler

Dağılımı 4 eşit parçaya bölen değerlerdir. Bunlar,

Değerlerin %25’i Ç1’e eşit ya da ondan küçüktür.

Değerlerin %50’si Ç2’ye eşit ya da ondan küçüktür.Bu değer aynı zamanda ortancadır.

Değerlerin %75’i Ç3’e eşit ya da ondan küçüktür.

1. Çeyrek (Ç1) 2. Çeyrek (Ç2) 3. Çeyrek (Ç3)

31

Page 32: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Örnek 6: 15 kişinin yaşları aşağıdaki gibidir.

6 2 3 5 5 7 10 9 7 3 5 8 7 5 5

Yüzdelikleri bulurken dağılımdaki değerler küçükten büyüğe sıraya dizilir.

2 3 3 5 5 5 5 5 6 7 7 7 8 9 10

1. Çeyrek (25. Yüzdelik)=0,25x15=3,75. gözlemin değeridir.

1.Çeyrek 3. İle 4. arasında 4.’ değere daha yakındır. Bu durumda

Ç1=3.Değer + (4.Değer – 3.Değer)0.75

3. Çeyrek 11. Ve 12. Değerler arasındadır. Örneğimizde 11. ve 12. değer aynı olduğundan

Ç3=7

5.47 5.0)35(31 =−+=Ç3. Çeyrek (75. Yüzdelik)=0,75x15=11,25. Gözlemin değeridir.

32

Page 33: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 33

Yüzdelikler

Yüzdelikler sıraya dizilmiş verilerde yığılımlısıklıkları gösterirler.

Örneğin verilerin ilk %30’u 30. Yüzdeliğe (Y30) eşit ya da ondan küçüktür.

Page 34: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 34

24 bebeğe ait doğum ağırlıkları aşağıdaki gibidir

Gözlem Ağırlık Gözlem Ağırlık Gözlem Ağırlık Gözlem Ağırlık

1 2850 7 3150 13 3250 19 3700

2 2900 8 3200 14 3400 20 3800

3 2930 9 3200 15 3450 21 3900

4 2980 10 3200 16 3500 22 4100

5 3000 11 3250 17 3500 23 4400

6 3100 12 3250 18 3600 24 4500

34

Page 35: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 35

24 bebeğin doğum ağırlığına ilişkin 30. Yüzdelik(Y30) bulunmak istenirse,

24 x 0.30 = 7.2 olduğundan

Y30, 7. ve 8. değerler arasındadır.

Y30 = 3150+10=3160gr

Sıraya dizilmiş bebek ağırlığı değerlerinde

7. gözlem=3150gr 8. gözlem=3200gr50x0.20=10gr

Page 36: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 36

24 bebeğin doğum ağırlığına ilişkin 60. Yüzdelik(Y60) bulunmak istenirse,

24 x 0.60 = 14.4 olduğundan

Y60, 14. ve 15. değerler arasındadır.

Y60 = 3400+20=3420gr

Sıraya dizilmiş bebek ağırlığı değerlerinde

14. gözlem=3400gr 15. gözlem=3450gr

50x0.40=20gr

Page 37: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Bir dağılımda ölçümler arasında gölenen farklılık ve değişikliğe değişim, veriler arasındaki değişimden kaynaklanan farklılıkların istatistiksel ölçülerine de değişim ölçüleri denir.

Ranj

Çeyrekler Arası Açıklık

Çeyrek Sapma (Kayma)

Standart Sapma

Varyans

Değişim katsayısı

Kayışlılık ve basıklılık katsayıları

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 374.10.2018

Page 38: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Bir veri grubunda bulunan en büyük veri ile en küçük veri arasındaki farktır.

Ranj = maksimum puan – minimum puan

Eğer bir sınavda en yüksek puan 90 ve en düşük puan 50 ise ranj değeri 40’a eşittir. Buna göre bu sınavın puanları 40 puanlık bir aralığa dağılmaktadır.

Ranjın büyük olması sınavın ayırt ediciliğinin yüksek olduğu anlamına gelir.

Ayırt edici, dolayısıyla geçerliği ve güvenirliği yüksek bir sınavda hesaplanan ranj, o sınavdan elde edilmesi mümkün en yüksek puanın yarısına yakın olmalıdır.

Ranj ortalamaları eşit ve n’leri aynı olan iki grubun karşılaştırılmasında kullanılır.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 384.10.2018

Page 39: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Ranj sadece maksimum ve minimum değerlerden etkilenir aradaki diğer ölçümlerin ranj üzerinde hiç bir etkisi yoktur. Aşağıdaki 2 veri çok farklı olmasına rağmen aynı ranj değerine sahiptir.

Ranj1: 10, 20, 20, 20, 20, 20, 30

Ranj2: 10, 21, 22, 23, 24, 25, 30Ranj1=Ranj2=30-10=20

Ranj da mod (merkezi eğilim ölçüsü) gibi kaba ve az bilgi verir.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 39

Page 40: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Gruplandırılmış verilerde ranjdeğeri bulunurken en yüksek ve en düşük puan aralıklarının orta noktaları alınır ve bunlar arasında çıkarma işlemi yapılır. Yan taraftaki veri için 35-39 puan aralığının orta noktası olan 37 değeri ile 65-69 puan aralığının orta noktası olan 67 değeri arasındaki fark ranjıverir. Yani ranj=30.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 40

X f

35-39 3

40-44 5

45-49 8

50-54 11

55-59 8

60-64 5

65-69 5

Page 41: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Çeyrek sapma, birinci ve üçüncü çeyreğin farkıdır. Üçüncü çeyrek (%75) ile birinci çeyrek (%25) arasında

kalan yüzde 50’lik kısma tekabül eder.

Örnek: 1, 2, 7, 8, 10, 5, 4, 3, 9, 8, 6 verisi için çeyrekler arası açıklığı bulalım. Önce veriyi sıraya koyalım:

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 8, 9, 10

Ortanca=6 Alt çeyrek 1,2,3,4,5 verisinin orta noktası olan 3’tür Üst çeyrek 7,8,8,9,10 verisinin orta noktası olan 8’dir. Çeyrekler arası açıklık: 8-3=5’tir.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 41

Page 42: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Ölçme sonuçlarına ilişkin dağılımın normalolmadığı durumlarda ve merkezi eğilim ölçüsü olarak ortanca kullanıldığı durumlarda, yayılma ölçüsü olarak çeyrek sapma kullanılır.

Çeyrek sapma, birinci ve üçüncü çeyreğin farkının yarısı, diğer bir ifadeyle, 75. yüzdelikler 25. yüzdeliğin farkının yarısıdır ve “Q” sembolü ile gösterilir.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 424.10.2018

Page 43: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Değişkenlik (yaygınlık) ölçüleri arasında en çok kullanılan standart sapma, bir veri grubundaki verilerin aritmetik ortalamadan ne derece uzaklara yayıldıklarını puan biriminde gösteren bir ortalamadır.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 434.10.2018

Page 44: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Öğrenci Puan

Metin 10

Ali 20

Feyyaz 30

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 44

1. adım: Standard sapmayı hesaplamak için önce aritmetik ortalamayı hesaplamamız gereklidir. Bu tablodaki verilerin aritmetik ortalaması (10+20+30)/3=20

4.10.2018

Page 45: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Öğrenci Puan Farklar

Metin 10 10-20

Ali 20 20-20

Feyyaz 30 30-20

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 45

Öğrenci Puan Farklar

Metin 10 -10

Ali 20 0

Feyyaz 30 10

2. Adım her bir değerden aritmetik ortalamayı çıkarmak.

Hesaplanmış hali:

4.10.2018

Page 46: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Öğrenci Puan Farklar

Metin 10 (-10)*-(10)

Ali 20 0*0

Feyyaz 30 10*10

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 46

Öğrenci Puan Farklar

Metin 10 100

Ali 20 0

Feyyaz 30 100

Toplam=200

3. Adım her bir değer için hesaplanan farkların karesini almak. Yani farkı kendisiyle çarparsak karesini elde etmiş oluruz.

4. adım: Karelerin toplamını hesaplamak.

Bu değer standart sapma formülünde pay kısmına yazılacak.

4.10.2018

Page 47: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 47

Cevap:

4.10.2018

Buraya veri sayısının 1 eksiği yazılır

Buraya bir önceki slaytta bulunan değer yazılır.

Page 48: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Puanlar f

40 3

45 4

55 6

60 10

70 6

75 8

80 3

85 3

90 2

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 48

Yanda puanları ve frekansları verilen bir verinin standart sapması kaçtır?

4.10.2018

Öncelikle aritmetik ortalama bulunur (65) daha sonra her puandan aritmetik ortalama çıkarılarak puanların aritmetik ortalamadan uzaklıkları bulunur. Daha sonra bu uzaklıkların kareleri alınır ve frekans sayısı ile bu karesi alınan değerler çarpılır. Sonra her puan için hesaplanan bu değerler birlikte toplanır. En son olarak bu değer formülde yerine konularak standart sapma değeri hesaplanır.

Page 49: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Puanlar f farklar Farkların karesi f*farkların karesi

40 3 -25 625 (3 ile çarp) 1825

45 4 -20 400 (4 ile çarp) 1600

55 6 -10 100 (6 ile çarp) 600

60 10 -5 25 (10 ile çarp) 250

70 6 5 25 150

75 8 10 100 800

80 3 15 225 675

85 3 20 400 1200

90 2 25 625 1250

Toplam 45 8350

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 49

Aritmetik ortalama=65

4.10.2018

Page 50: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Gruplandırılmış veriler için işlem yaparken verilen formüller gözlem değerinin yerine sınıf orta noktaları yazılacaktır. Buna göre standart sapması için formülleri:

Anakütle için Örneklem için

Page 51: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Öğrenci Puan

Tolga 70

Veli 66

Gökhan 74

Olcay 90

Oğuzhan 90

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 51

Aritmetik ortalama=78

4.10.2018

Bu verideki puanların standart sapması kaçtır?

Page 52: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Öğrenci Puan Farklar Farklar Farkların Karesi

Tolga 70 70-78 -8 64

Veli 66 66-78 -12 144

Gökhan 74 74-78 -4 16

Olcay 90 90-78 12 144

Oğuzhan 90 90-78 12 144

Toplam=512

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 52

Aritmetik ortalama=78

4.10.2018

Page 53: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Öğrenci Puan

Serkan 20

Ebru 20

Deniz 40

Ahmet 40

Tuba 80

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 53

Tablodaki verilerin aritmetik ortalaması ve standart sapmasını hesaplayınız.

Cevap: A.ORT=40; SS=24,4949

4.10.2018

Page 54: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Standart sapma, ölçme sonuçlarının yayılımıyla ilgili bir istatistiktir.

Puanların yayılımının genişliğiyle doğru orantılı olarak büyür.

St. Sapma ne kadar büyük olursa puanların yayılımı da o kadar geniş olur. Bu durum ölçülen özellik açısından grubun heterojen (farklı) yapıya sahip olduğunu gösterir.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 544.10.2018

Page 55: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Standart sapma arttıkça testin ayırt ediciliği artar.

Standart sapma arttıkça testin güvenirliği artar.

Standart sapma tek başına başarıyı yorumlamak için kullanılamaz. Aritmetik ortalama ile beraber kullanıldığında grup başarısı hakkında bilgi verir.

Standart sapma yüksek ise sınıfın başarısı düşük demektir.

Eğer iki grubun aritmetik ortalaması eşit ise, standart sapması küçük olan grup daha başarılıdır.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 55

Page 56: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Bir veri grubunda ölçme sonuçlarının aritmetik ortalamadan farklarının karelerinin aritmetik ortalamasına varyans denir.

Yani kısaca standart sapmanın karesine varyansdenir:)

Varyans = (standart sapma)^2 Örneğin standart sapması 10 olan bir verinin

varyansı 10x10 dan 100 olarak bulunur. Açık formülü:

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 564.10.2018

Page 57: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Varyans, dağılımdaki tüm ölçme sonuçlarına ilişkin bir yayılım ölçüsü olduğundan ranjdan, aritmetik ve cebirsel işlemlere olanak verdiğinden dolayı da ortalama kaymadan daha iyi bir değişkenlik ölçüsüdür.

Daha önce bahsettiğimiz gibi varyans standart sapmanın karesi olarak da tanımlanabilir. Standart sapma hesaplanırken ölçme sonuçlarının orijinal birimi cinsinden ifade edildiği için standart sapma, varyanstan daha kullanışlıdır. Yani varyans kullanıldığı zaman cm ile ölçülen uzunluklarda varyans cmxcm kullanıldığı için cm^2 çıkacaktır. Bu sebeple birimi değişir.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 574.10.2018

Page 58: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Farklı serilerin değişkenliklerinin karşılaştırılmasında, farklı birimlerle ölçülmüş veri setleri söz konusu olduğundan standart sapma kullanışlı değildir. Bunun yerine ilgili verilerin standart sapmaları verilerin ortalama değerinin yüzdesi olarak ifade edilir ve gözlem değerlerinin büyüklüklerinden kaynaklanan farklılık ortadan kalkmış olur.

Elde edilen bu yeni değişkenlik ölçüsü kullanılarak verilerin birbirlerine göre daha değişken ya da daha homojen oldukları konusunda yorum yapılabilir.

Page 59: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Aritmetik ortalama ve standart sapma değeri kullanılarak hesaplanır.

Bağıl değişkenlik katsayısı (V) puan dağılımının farklılığını daha doğru yorumlamamızı sağlayan başka değişkenlik ölçüsüdür.

Bağıl değişkenlik katsayısı aritmetik ortalamanın (A.O.) 100 olduğu bir durumda standart sapmanın (St. Sp.) aldığı değerdir.

V= (St.Sp./A.O.)x100 20-25 arası değer dağılımın normal olduğunu, 20’den küçük değer dağılımın homojen olduğunu, 25ten büyük değerler dağılımın heterojen

olduğunu gösterir.

Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 594.10.2018

Page 60: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

10 bireyin boy ölçüleri cm. ve m. cinsinden aşağıda verilmiştir:

160 1.60

180 1.80

165 1.65

174 1.74

190 1.90

182 1.82

155 1.55

165 1.65

171 1.71

160 1.60

170.2 1.702

11.23 0.1123

6.6 6.6

xSSDK

Standart sapmalar farklı olmasına rağmen değişim katsayıları aynıdır.

6.61002.170

23.11==DK

6.6100702.1

1123.0==DK

Page 61: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Bir dağılımda ortalama ve ortanca ayrı ayrı noktalar üzerinde ise dağılım çarpıktır.Simetrik (normal) dağılıma ait çarpıklık katsayısı değeri sıfırdır. Yani çarpıklık yoktur.

Çarpıklık katsayısının sıfırdan küçük olması çarpıklığın sola (negatif) doğru olduğunu

Çarpıklık katsayısının sıfırdan büyük olması ise sağa (pozitif) doğru olduğunu gösterir.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 61

Page 62: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Çarpıklık katsayısı aşağıdaki formül ile hesaplanabilir:

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 62

Page 63: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 63

Page 64: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Dağılımın genişliği yorumlanmak istenirse, basıklık katsayısı kullanılır.

Simetrik (normal) dağılıma ait basıklık katsayısı değeri sıfırdır. Yani dağılımın standart normal dağılıma uygun olduğunu gösterir.

Basıklık katsayısının sıfırdan küçük olması dağılımın basık olduğunu,

Basıklık katsayısının sıfırdan büyük olması dağılımın sivri olduğunu gösterir.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 64

Page 65: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

Basıklık katsayısı aşağıdaki formül ile hesaplanabilir:

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 65

Page 66: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 66

Page 67: MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ - sedatsen.files.wordpress.com · Genel olarak test istatistikleri Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri

SPSS’te

Frekanslar

Yüzdelikler

Tablolar

Grafikler

Merkezi eğilim ölçüleri

Değişkenlik ölçüleri

nasıl elde edilir gösterilecektir.

4.10.2018Yrd. Doç. Dr. Sedat ŞEN 67