1

สมาธบ าบด

สมาธคออะไร

สมาธแปลวา การมงมนกระท าดวยความตงใจ แนวแนของจต เกดขนครงแรกใน

ภมภาคตะวนออก โดยเฉพาะทางศาสนา ศาสนาแรกทมการบนทกไวถงการท าสมาธคอ

ศาสนาฮนด ในประเทศอนเดย ซงตอมาไดถกดดแปลงและน ามาใชนอกเหนอบรบททางศาสนา

เชนการน ามาใชในการออกก าลงกาย เชน หตโยคะ ชกง การท าสนสกฤตยานา (Sanskrit

dhayana) หรอศลปะแขนงตางๆ ของประชาชนพนบานในแถบเอเซย (martial art) เปนตน

โดยเนนเรองความสงบเยอกเยนและการเขาถงจตวญญาณของธรรมชาต

รากเหงาของค าวา สมาธ และ Meditation

สมาธเปนภาษา มาจากรากศพทสองศพทสนธกน คอ ส และ อธ จากนนเอา ๐ ทอย

บน “ส” เรยกวา เปน “ม” ในตว “ม” มสระ “อะ” อยหลง “ม” แตในภาษาบาลไมนยมใสสระ

“อะ” อยหลงพยญชนะ ดวยเหตน ค าวา “ส ” จงเปลยนรปเปน “ม” และ “อธ” เปลยนรปเปน

“อา” เมอสนธกน จงเปน สมาธ ในซกโลกตะวนออก สมาธจะใชมมมองทไดจากการสงเคราะห

ความจรงตามธรรมชาต (วรยงค สรนธโร, 2548) ขณะทค าวา Meditation มาจากภาษาละตน

โดยมจดเรมตนจากการฝกรางกายและจตใจใหมความแนวแน และมนคง มกจะพบในศาสนา

ครสต ซงจะกลาวถงสมาธในดานจตวญญาณ (Spiritual) เชน สมาธทมาจากความทนทกขของ

พระเยซ (Marcus Aurelius, 2006)

ความหมายของสมาธ

การท าสมาธ คอ การท าใหจตวาง นง สงบ ไมฟงซาน รางกายทกสวนผอนคลาย ท า

ใหจงหวะของคลนสมองชาลง จตทมสมาธเปนจตทมพลง สามารถแกไขปญหาตางๆ ได หรอ

เกดไอเดยดๆ เชน อควซง , ตอนนอนหลบกจะเกดความคดปงแวบ

สมาธมกประเภท

มความพยายามของศาสตรทางตะวนตกทตองการจ าแนกชนดของสมาธ จาก

การศกษาของ มาคส อรเลยส (Marcus Aurelius, 2006) ซงเปนนกปรชญาตะวนตก ไดจ าแนก

ชนดของสมาธโดยอางองกบศาสนา ลทธ และวธการปฎบต มการแบงสมาธออกเปน 9 ชนด

2

1. สมาธตามแนวพทธศาสนา (Buddhism) ในทางพทธศาสนา ไดแบงเปนสมาธและ

วปสสนา ซงจ าเปนตอการตรสร ดงนน สมาธจงมสองแบบ คอ สมาธแบบธรรมชาต และสมาธ

ทสรางขนดวยการตงใจหรอมงเนนไปทสงใดสงหนงเพอใหเกดสมาธ นอกจากนในทางเถรวาท

จะเนน วปสนาสมาธ และอาณาปานสต

นอกจากนในประเทศญปน มการผนวกการฝกสมาธตามหลก เทนได (Tendai

concentration) เขาไปรวมกบศาสนาพทธแบบเชนของจน (Chinese Chan Buddhism) ซงเปน

การรวมเอาลทธเซนแบบญปนและเกาหลเขาดวยกน (Japanese Zen and Korean Seon)

สวนศาสนาพทธแบบธเบต จะเนน ตนตระ ซงเปนอกชอหนงของพทธศาสนาแบบ

วชระญาณ โดยสมาธจะเปนการปฏบตทสงขนของนกบวช นอกจากนการฝกฝนของนกบวชก

จะไมนยมฝกตามล าพง แตจะใชการสวดมนตหมใหเกดสมาธ

2. สมาธตามแนวครสตศาสนา (Christianity) ประเพณปฏบตของชาวครสตรม

หลากหลาย ซงมหลายอยางทถกจดวาเปนสวนหนงของการฝกสมาธ สงเหลานไดแก สวดมนต

ในโบสต ดงนนผทสวดมนตในโบสตครสต อาทสวดมนตและการนบลกประค าในครสตรนกาย

คาทอรก หรอการเดนสวดมนตอยางเงยบๆในครสตนกายออโทดอกซ (Eastern Orthodoxy)

เมอน ามาเปรยบเทยบกบสมาธในแนวตะวนออกซงเนนไปทการเพงจตแนวแนไปทสงใดสงหนง

ดงนนจะเหนความคลายในบางประเดนกคอการเอาจตใจจดจออยกบการสวดมนตใหเกดสมาธ

3. สมาธตามแนวศาสนายว (Judaism) สมาธตามศาสนายวมกจะหมายถงการ

ตดตอกบแหลงก าเนดของชวต และมความหมายตอการปฏสมพนธระหวางกนของเพอนมนษย

ซงไมใชการสนสดหรอการท าใหเกดนพพานตามหลกศาสนาพทธ แตเปนการเรมตนของสรรพ

สง ศาสนายวมนยยะของการปฏบตสมาธเพอใหเกดการระลกรตอความสข เฝาระวงความสข

และเกดความเคารพตอศาสนา การปฏบตสมาธในศาสนายวนกายคาบาลาห และฮาสดก

(Kabbalah and Hassidic Judaism) เรยกวา “hitbonenut” จนมค ากลาวถงการปฏบตสมาธใน

หมชาวยววา “อาหารสขภาพทเรากนเขาไปมไวบ ารงรางกายผานทางกระแสเลอด แต

การท าสมาธ เปนการใหอาหารแกรางกายในรปการบ ารงทางจตวญญาณ” นอกจากน

การท าสมาธของชาวยว จงเปนกระบวนการหนงทจะท าใหเกดปญญาทบรสทธ เกดความสงบ

สข และอารมณทพงประสงคของผปฏบต (Rabbi Goldie Milgram,2006)

4. สมาธตามแนวศาสนาฮนด (Hinduism) ในศาสนาฮนดซงเชอในเรองการเกดแก

เจบ ตาย ทเปนวฎจกร ดงนน สมาธเปนการฝกความสงบใหเกดขนภายในกาย และม

จดประสงค เพอลดความลมรอน หรอความทกขทรมาน ทางจตใจ เมอปฏบตจนถงสวนลกของ

จตใจแลว สมาธกจะท าใหเกดความสงบ ความสมดลภายในรางกายและจตใจ และเปน

3

เครองมอหนงทจะชวยใหเกดความสงบสขในชวตได (Alan Spence,2006) มาคส อรเลยส

(Marcus Aurelius, 2006) กลาววาวดานตา (Vedanta) กเปนอกรปแบบหนงของโยคะ ซงเปน

การฝกสมาธรปแบบหนง โดยการควบคมจตใจของมนษยไมใหกวดแกวงขนลงตามสภาพ

อารมณทก าลงเปลยนแปลง ซงลกษณะของการฝกสมาธตามแนวศาสนาฮนดจะม 7 ชนด อาท

การใชเสยงและแสงในการท าสมาธ

5. สมาธตามแนวศาสนาอสลาม (Islam) ในศาสนาอสลา สมาธเกดจากแนวคด 2

แนวคด ไดแก

แนวคดท 1 จากอลกลอานและสนต (Quran and Sunnah) โดยการฝกสมาธเปน

การตงจตมงมน ทเรยกวา Tafakkur โดยสะทอนใหเหนสมาธในเรองการเพมผลผลตจากการ

คด และการพฒนาปญญาซงเปนการตอยอดของการท าสมาธในระดบสงขน โดยตองการ

เขาถงพระเจา อยางไรกตามกระบวนการพฒนาปญญา จะเกดขนสวนหนงจะเกดจากการดล

บนดาลของพระเจาในการปลกจตส านกและปลดปลอยวญญาณของมนษย ใหเปนอสสระ

นอกจากนการฝกสมาธจะชวยฝกบคลกภาพภายในตวของบคคลใหไดรบการพฒนาจต

วญญาณและการไดเขาถงพระผเปนเจา (Maulona Wahududdin Khan, 2006)

แนวคดท 2 จากผนบถอมสลม (Sufism) ซงเกดจากการปฏบตดวยวธ muraqaba

โดยสมาธในมมมองของ Sufism มจดมงเนนเรองการปฏบตตนและเปนกลวธหนงทใชการสวด

ออนวอนใหชวตไดเดนทางไปสพระหตถของพระผเปนเจา ขณะทยงมชวต อยางไรกตามยงเปน

ทถกเถยงและยงไมเปนทยอมรบของชาวมสลมทวไปเกยวกบความเชอเหลานตามแนวคดท 2

(Alan Godlas,2006)

6. สมาธตามแนวศาสนาซก (Sikhism) สมาธตามแนวศาสนาซก เปนเพยงสวน

หนงของกฎความเปนจรง 3 ขอ ในการใชชวต ของมนษย ทครนานค (Guru Nanak) ไดสอนไว

ดงน (Society U.K. (Regd.), 2004)

6.1 Nam Japa หมายถงการตนนอนกอนพระอาทตยขน ท าความสะอาด

รางกายใหผนบถอศาสนาซกท าสมาธดวยการสวดออนวอนพระเจาเพอช าระจตใจใหผองใส

นอกจากนในระหวางวนการระลกถงพระเจาทกลมหายใจเขาออกจะชวยใหจตใจผองใส

6.2 Dharam di Kirat Karni หมายถง การท างานและหากนดวยหยาดเหงอ

การท างาน เพอประทงชวตทงของตนเองและของครอบครว อยางซอสตย ดงนนผนบถอ

ศาสนาซกตองน าพาชวตไปสความซอสตย ความถกตอง อยางมเกยรตและศกดศร

6.3 Van Ke Chakna หมายถง การแบงปน อาหาร แรงงาน กบผอนอยางม

เหตมผล โดยเฉพาะการแบงปนสงตางๆ โดยมจดประสงคเพอการศาสนา และชมชน

4

7. สมาธตามแนวลทธเตา (Taoism) สมาธตามแนวลทธเตา เกดขนเพอฝกจตใจ

และรางกายใหสความสงบ โดยอาศยปรชญาในเรองของความสมดลยของหยนหยางอนเปน

พลงของจกรวาล ซงการท าสมาธเปนการฝกจตทจะก าจดความคดทชวราย และใชเปน

เครองมอหนงทใชในการท าใหจตใจสงบ นอกจากนการฝกสมาธตามแนวลทธเตาสามารถท า

ไดทงในยามหลบและยามตน โดยการใชการควบคมอารมณ จตใจ มการฝกสมาธแนวลทธเตา

ทหลากหลาย อาท I Ching, Tao Te Ching, Chuang Tzu และ Tao Tsang ดงทเราคนเคย เชน

การฝกชกง การฝกไนกง เปนตน ดวยการควบคมลมหายใจเขาออก ในขณะออกก าลงกายหรอ

ในขณะพกผอน (Marcus Aurelius, 2006)

8. สมาธตามแนวการปฎบตแบบTM (Transcendental Meditation) เปน

เทคนคการท าสมาธทคดโดยมหาฤษ Mahes Yogi ครสอนศาสนาชาวอนเดย ซงมพนฐานมา

จากการผสมผสานเทคนค วดานตค ของศาสนาฮนด และมานตราของผสอน เนนการท าสมาธ

ดวยการฝกหายใจเขาออกลกๆ และเพงไปทลมหายใจ เพอใหเกดการผอนคลาย อนเปนการ

ปฏบตเพอใหเกดความสงบ สขภาพด และสามารถตอสกบเหตการณตางๆ ทเขามากระทบใน

ชวตได (Maharishi Vedic Education Development Coporation,2005)

9. สมาธตามแนวการปฏบตแบบซคลา (Secular) เปนการพฒนาจาก

นกจตวทยา ชาวเยอรมน ชอโจฮานนา ชลท (Jahannes Schultz) ในป ค.ศ. 1932 เปนการน า

แนวคดตะวนออก คอการฝกสมาธมาใชในการพฒนากายและจตใจ ใหมความเขมแขง สงบ ม

ความเปนอยและคณภาพชวตทดขน การท าสมาธตามแนวการปฏบตแบบซคลา เปนการนงบน

เกาอหลงตรง หลบตาและนบลมหายใจเขาออก โดยไมคดเรองใดๆแตใหท าจตมงมนไปทลม

หายใจเขาออก (Susan Kramer, 2006)

จากลกษณะการจ าแนกชนดของสมาธดงกลาว มาคส อรเลยส ไดอธบาย

ความหมายหรอนยยะของสมาธ ใหครอบคลมตามการจ าแนกชนดของสมาธทง 9 ชนดไววาม

ลกษณะโดยรวมดงน

1. เปนสภาวะทจตใจถกปลอยใหวางจากความคด

2. เปนการตงมนของจตใจไปทสงใดสงหนง

3. เปนการเปดรบจตใจใหสมผสถงความบรสทธ หรอพลงงานตางๆ เชน การ

ปฏบตแบบซคลา เปนตน

4. เปนการหาเหตผลทางปรชญาของศาสนา เชน การเขาสนพพานของศาสนา

พทธ เปนตน

5

ในมมมองของมาคส เขาเชอวา ในศาสนาทางซกโลกตะวนออก การสวดมนตเปนการ

สอสารของมนษยไปสเบองบนไดแก พระผเปนเจา เทวดาหรอเทพ พรหมตางๆ แตสมาธเปน

การสอสารทตรงกนขาม คอเปนการทพระผเปนเจาหรอเทวดาหรอเทพ พรหมตางๆ เปนผ

สอสารโดยตรงกบมนษย นอกจากน เขายงเชอวาการฝกสมาธเปนการมงเนนการพฒนาตนเอง

สมาธแบงออกเปน 3 ระดบ

1. ขฌกสมาธ คอ สมาธชวขณะ ซงบคคลทวไปสามารถน ามาใชประโยชนในการปฏบต

หนาทกจการงานในชวตประจ าวนใหไดผลด

2. อปจารสมาธ สมาธเฉยด ๆ หรอจวนจะแนวแน

3. อปปนาสมาธ สมาธทแนวแนแนบสนท เปนการเจรญสมาธในขนฌาน ถอเปน

ความส าเรจสงสดของการเจรญสมาธ

สมาธในเชงจตวทยา

ในทางจตวทยา สมาธถกน าไปใชในการอธบายระดบของจตส านก (Consciousness) ม

การน าไปใชประโยชนและมจดมงหมายทหลากหลาย เรมตงแตท าจตใจใหสงบ นอมน าไปสการ

ปรบเปลยนทศนคตและการมสขภาพของรางกาย หวใจ ระบบหลอดเลอดทด ถาน ามาใช

ส ารวจสภาวะจตอยางชาๆ ในอดต และในอนาคต จะชวยใหเกดความสงบในจตใจ และสงผล

ตอการใชชวตในปจจบน ดงนนสมาธ จงเปนอกวธหนงทน ามาใชในเชงจตวทยา

บรบทของสมาธ

สวนใหญสมาธจะถกกลาวถงในแงบวกไดแก การฝกจตใจใหเขมแขง การท าใหเกดการ

มงมนตงใจในการท างาน การปรบเปลยนชวตประจ าวนของบคล หรอการปรบเปลยนทศนคต

ตอสงตางๆ รอบตว ในนกายเซน (Zen) การปฏบตสมาธมเพอท าใหจตใจเขมแขงและควบคม

ความโกรธ ดงนน สมาธสวนใหญจงถกน าเสนอในรปของ กจกรรมเดยวๆ ทสามารถน ามา

ปฏบตไดในการฝกจตใจใหเขมแขง ปจจบน การท าสมาธไดถกน ามาประยกตใชในบรบทตางๆ

มากมาย อาทการท าสมาธเพอปลกฝงจรยธรรม คณธรรม ศลปะปองกนตว หรอคานยมเชง

บวกตางๆ ในสงคม

6

สมาธบ าบด : การบรหารใจ ดวยสมาธ

งานถายทอดเทคโนโลย กองการแพทยทางเลอก ไดกลาวถงลกษณะของการท าสมาธ

บ าบดไวดงน

1. มหศจรรยภายในรางกาย ใจเปนนายกายเปนบาว / ใจรกษากาย

2. สาเหตของโรคมก จะพบวาเปนสาเหตดวยใจมอ านาจเหนอกวากาย

3. ความสขอยางอนทยงกวาความสงบ รางกายกจะไดรบการพกผอนไปดวยการฝก

สมาธ เพราะการฝกสมาธชวยแกปญหาชวตทตรงจด และเปนความสขทแทจรงหาไดจากใจท

อยภายในตว ซงกมผลตอรางกาย ท าใหสขภาพกาย – ใจดดวย

4. การฝกสมาธเปนการเปลยนคลนความถของใจใหเกดความถทสงขนและสมองจะ

สรางสนามพลงออกมาหมหอรางกายทเรยกวา ออรา

5. การฝกสมาธท าใหใจอยในอารมณสงบ รางกายกจะไดรบการพกผอนไปดวย การ

ฝกสมาธเปนยาอายวฒนะอยางหนง

6. การฝกสมาธควรยดหลกสายกลางคอ ไมเครงครดและไมหยอนยานกบตนเองจน

มากเกนไป การฝกจะท าใหการนกคดเปลยนไปท าใหเกดความเขมแขงทางใจ

7. ยดหลกสายกลาง ใจนนมอ านาจทกครงทมความสมดลทางอารมณ การฝกสมาธ

เปนการเปลยนแปลงทางอารมณ และการรบรตอสงภายนอก เมอฝกแลวจะรสกวาตนเองใจ

เยนลง ไมเรารอนมความมนคงทางใจ และตอบสนองตอสงรอบตวอยางไมเคยเปนมากอน ม

ความเชอมนเปนการเปลยนพฤตกรรมแบบคอยเปนคอยไป สามารถน ามาใชกบชวตประจ าวน

ได

8. การอยคนเดยวเปนการพฒนายกระดบใจใหสงขน ดวยการฝกความสงบ

รบประทานอาหารนอย นอนนอย พดนอยหรอพดเทาทจ าเปน ไมตดกบความสะดวกสบายเปน

การเปดโอกาสใหใจมอสระ สามารถพฒนาไปไดอยางรวดเรว และเปนการสรางสนามพลง

ใหกบตนเอง

9. สงส าคญของการฝกสมาธขนอยกบความตงใจ ความเพยรพยายาม ความศรทธา

ความอดทน และความสม าเสมอ

สงส าคญของสมาธบ าบดกคอ การใชสมาธเพอฝกใจใหมพลงและมอ านาจสามารถ

น าไปใชประโยชนได ในทนใชเปนยารกษาโรคทเกดจากความเครยด ความกงวล ไมเกยวกบโรค

ทมเชอโรคโดยตรง แตสามารถรกษาใจทเปนทกขทเกดจากโรคได วธการฝกสมาธบ าบดม

หลายวธไดแก

7

1. การนงภาวนา

2. การเดนจงกรม

3. การใชพลงภายในรางกาย

4.การใชพลงภายนอก

5. การฝกเพงลกแกว

6. การอธฐานจต

7. การแผเมตตา

8. การใชพลงของคนอน (หมอหม)

การฝกสมาธเปนการเปลยนคลนความถทหยาบไปสความละเอยด เมอใจสงบกายกบ

ใจกจะแยกกน เมอสามารถรจกใจไดกสามารถใหใจท าอะไรไดตามตองการเทาทพลงของใจจะ

ท าได กอนถงขนนนใจตองสงบเสยกอน ผฝกตองมความอดทน มศรทธาและมความสม าเสมอ

ในการฝกกจะบรรลถงสงทตองการ

การบรหารกาย – ใจโดยใชหลกพระพทธศาสนา

1. การใหทาน มงหวงจะจนเจอใหผอน ไดรบประโยชนและความสขดวยความเมตตา

จตของตน มองคประกอบ 3 ประการ คอ

1) วตถทานทใหตองบรสทธ

2) เจตนาการใหทานตองบรสทธ

3) เนอนาบญตองบรสทธ

ทานทใหผลมากคอ อภยทาน การใหธรรมทาน 100 ครงกยงไมเทาการใหอภยทาน คอ

การไมผกโกรธ ไมอาฆาต จองเวร ไมพยาบาทคดรายผอนแมแตศตร เพราะเปนการบ าเพญ

เพยรเพอละ โทสะ กเลส และเปนการเจรญ เมตตาพรหมวหารธรรม (เมตตา กรณา มทตา

อเบกขา) ละความพยาบาท

2. การรกษา คอ แปลวา ปกต คอสงหรอกตกาทบคคลจะตองระวงรกษาตามเพศและ

ตามฐานะ เปนการตงใจรกษาความปกตของตนเอง ในทนคอศล 5

ขอท 1 ไมฆาสตวตดชวต ความโกรธและขาดเมตตา มผลตอ ตบ

ขอท 2 ไมถอเอาทรพยของผอนทเจาของมไดเตมใจให มผลตอ ปอด

ขอท 3 ไมลวงประเวณในคครองหรอคนในปกครองของคนอน มผลตอหวใจ

ขอท 4 ไมกลาวมสา มผลตอ มามและกระเพาะ

8

ขอท 5 ไมดมสราเมรย เครองหมกดอง ของมนเมา ท าใหขาดสต สมปชญญะ มผล

ตอไต

3. การภาวนา เปนการสรางบญบารมทสงทสดและยงใหญทสด ในพระพทธศาสนา

การภาวนาม 2 อยาง คอ

3.1 สมถภาวนา (การท าสมาธ) ไดแกการท าจตใหเปนสมาธ คอ ท าใจใหตงมน อย

ในอารมณเดยว ไมฟงซานแสสายไปยงอารมณอน ๆ วธภาวนาม 40 วธ ซงจะใชวธใดกได สด

แลวแตอปนสยและวาสนาบารมทเคยสรางสมอบรมมาแตในอดตชาต การเจรญภาวนาก

กาวหนาเรวและงาย

3.2 วปสสนาภาวนา (การเจรญปญญา) ไมใชใหจตตงมนอยในอารมณเดยว แต

เปนจตทคดและใครครวญหาเหตและผลในสภาวธรรมทงหลายและสงทเปน อารมณของ

วปสสนานน มเพยงอยางเดยวคอขนธ 5 (รปเวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ) สมาธ

เปรยบเหมอน หนสบมด สวนวปสสนาเหมอนมดยอมอ านาจถากถางกเลส คอคลายจาก

อปทาน คอ ความยดมน ถอมน ลาภ ยศ สรรเสรญ สข ทกข ความโกรธ ความหลง ดงนน การ

เจรญวปสสนาตองพยายามท าสมาธใหไดเสยกอน

จดประสงคและผลทเกดขนของการท าสมาธ

จดประสงคของการปฏบตสมาธสวนใหญคลายคลงกน คอการผอนคลายจากชวตท

ยงเหยง สภาพจตใจทวาวน การพบหนทางหรอสาเหตแหงความเปนจรง การตดตอกบพระผ

เปนเจา และการหลดพนตามความเชอทางศาสนา ดงนนงานวจยสวนใหญจงมงเนนไปทการ

ฝกสมาธอยางเขมขนเพอการรแจง การตระหนกถงเหตแหงความเปนจรง การสรางวนยใน

ตนเอง การควบคมจตใจและรางกาย และความสงบหรอปลอยวางสงตางๆ ทเขามากระทบกบ

ชวต นกเขยนหลายๆทานหลกเลยงทจะกลาวถงโทษของสมาธ บางครงท าใหบางคนยดตดกบ

ภาวะจตนงอยกบท จนเกดความประมาท เกยจคราน ท าใหผสอนการฝกสมาธกลววาจะ

กระทบกบความรสกของผทก าลงฝกสมาธอย นอกจากนถาฝกสมาธเพยงล าพงบางครงอาจ

ท าใหเกดความรสกฟงซาน งมงายได มาคส อรเลยส (Marcus Aurelius, 2006) กลาววา ผลท

เกดขนของสมาธไดแก

1. เกดความเชอในอ านาจทยงใหญ

2. เพมความอดทน ความเมตตา คณธรรม และศลธรรม

3. ความรสกสงบ สนต และความสข

9

4. ความละอายตอความผด ความเกรงกลวตอบาป ความรสกเสยใจตอความผดท

ไดกระท าไป

5. เกดแสงสวาง หรอการรบรพเศษตางๆ

6. เผชญกบความผดพลาดในอดต รวมทงความทรงจ าตางๆในอดตหรอผลของ

การกระท าตางๆ ในอดต และท าการก าจดสงเหลาน

7. ประสบการณของสมผสพเศษ การหยงรเหตการณตางๆ เปนตน

8. สงเหนอธรรมชาตทไมสามารถอธบายไดเชนพลงเหนอธรรมชาตตางๆ อาท

การลอยไดของโยค

9. แงมมทางจตเวช

การน าสมาธมาประยกตใชเชงสขภาพและการศกษาทางคลนก

ในชวงหลายปทผานมา มความสนใจในเรอง การท าสมาธกบการแพทยเชงจตวทยา

(Venkatesh et al.,1997; Peng et al.,1999; Lazar et al.,2000; Carol et al., 2001) แนวคดใน

เรองสมาธไดถกน ามาใชในเชงคลนกเพอทจะวดประสทธผลของระบบตาง ๆ ทเกดขนจากการ

ท าสมาธในรางกายมนษย เชน ระบบหวใจและหลอดเลอด และระบบการหายใจ ระยะหลงม

การพยายามน าสมาธมาใชอธบายปรากฏการณตางๆ ทเกดขน ตอมาสมาธไดถกผลกดนเขาส

ระบบการดแลสขภาพในเรองการลดความเครยด ความเจบปวด เชน ในป พ.ศ. 1972 ไดมการ

น าการท าสมาธแบบ TM มาใชเพอลดภาวะการเผาผลาญพลงงาน การลดชวะเคมในกระแส

เลอดอนเนองมาจากความเครยด ไดแกสารแลคเตต (Lactate) การลดอตราการเตนของหวใจ

และการลดความดนโลหต รวมทงการเหนยวน าคลนสมองทจ าเปน (Scientific American

226:84-90 (1972))

ในแงมมของการลดความเครยด สมาธมกถกใชในโรงพยาบาลในผปวยโรคเรอรงและ

ผปวยระยะสดทายเพอลดความเครยดหรอความวตกกงวล รวมทงผปวยทมภาวะลดลงของ

ภมคมกนในรางกาย จากการศกษาของ ดร.เฮอรเบรต เบนสน สถาบนจตวทยา ใน

มหาวทยาลยฮารวาด และโรงพยาบาลบอสตน พบวาการท าสมาธท าใหเกดการเลยนแปลง

สารเคมบางอยางในรางกาย จนท าใหเกดระยะของการผอนคลาย (Lazer et al.,2003) โดย

ระยะผอนคลายท าใหเกดการเปลยนแปลงของการเผาผลาญในรางกาย การเตนของหวใจ

ความดนโลหต และสอเคมในสมอง นอกจากนจากการวจยอนเชน จอน กาเบตซนและคณะ ใน

มหาวทยาลยแมตซาจเซต พบวาผลของการท าสมาธชวยลดความเครยดได (Kabat-Zinn et

al., 1985;Davidson et al.,2003)

10

การท าสมาธและสมอง

การท าสมาธดวยการใชเทคนคแบบมงเนนการพฒนาจตมจดประสงคเพอใหเหน

ความคดภายในใจของตนเอง การคดเชนนชวยลดภาวะสมาธสน ความตงใจทมงเนนการจบ

จองไปทอารมณจะชวยใหเราสามารถควบคมสถานการณ อารมณ และสถานการณทยงยาก

ผดศลธรรม รวมทงท าใหเรารบผดชอบสถานการณตางๆ ไดดขน เกดความคดในการเฝาระวง

เหตการณตางๆ และท าใหสงตางๆ ลนไหลไปไดอยางถกตอง

หนงในทฤษฎทเสนอโดย เดเนยล กอลแมน และ ทารา – เบนเนต กอลแมน ใน ค.ศ.

2001 ไดอธบายการท างานของสมาธวาเปนเพราะความสมพนธระหวาง amygdala ซงเปนเนอ

สมองทมรปรางคลายเมดแอลมอนด ท าหนาทเกยวกบการรบรทางอารมณ ความโกรธ ความ

กลว และ บรเวณเนอสมองสวน prefrontal cortex กลาวคอ เมอเรารสกโกรธ หรอวตกกงวล

ในเรองตางๆ amygdala เปนสวนหนงของสมองทท าใหเรารบรความรสกตางๆ นได จากนน

pre-frontal cortex จะท าหนาทหยดและคดถงสงตางๆ ทเรารกนโดยทวไปวาเปนศนยหลงสาร

ยบยงตางๆ หรอ (inhibiter center) ดงนน prefrontal cortex จงท าหนาทไดอยางดเยยมในการ

วเคราะหและวางแผนในระยะยาว ในทางกลบกน amygdala เปนสารทท าใหมนษยเกดการ

ตดสนใจแบบเฉยบพลนและจะสงผลอยางยงยวดในการควบคมอารมณและพฤตกรรม ซงจะ

สมพนธกบการเอาชวตรอดของมนษย ตวอยางเชน ถามนษยเหนสงโตก าลงคบคลานเขามา

amygdala จะท าหนาทเปนกลไกในการตอสหรอตอบสนองในการถอยหนกอนท pre-frontal

cortex จะท าหนาทตอบสนอง แตเมอตองการใชการตดสนใจแบบเฉยบพลน ถา amygdale

เกดความบกพรองกจะท าใหเราเผชญกบอนตราย อยางไรกตามในความเปนจรงเมอสงคมเกด

การขดแยงซงแตกตางจากเหตการณขางบนทมนษยเผชญกบผลาคอสงหโต เราพบวา

เหตการณทท าใหมนษยรบรวาเกดความไมสขสบาย หรอรบรวาเกดอารมณเปลยนแปลง ไมสข

สบาย กลว วตกกงวล เครยด และสบสน กจะท าใหเกด amygdala บกพรองดวยเชนกน

เนองจากมความแตกตางของเวลาเมอมนษยเผชญกบเหตการณคบขน amygdala และ

prefrontal cortex จะท าหนาทดวยตวของมนเอง การฝกสมาธจะท าใหสมองสวน left pre-

frontal cortex ท างานไดดขน สดทายจะท าใหมนษยเราสามารถควบคมเหตการณตางๆได

โดยตรง และเกดความรสกในดานบวกขน ความแตกตางในเรองบทบาทของสมองสวน

amygdala และ prefrontal cortex เราสามารถสงเกตการท างานไดงายๆ จากการใชยาเสพตด

ชนดตางๆ โดยทวไปการใชแอลกอฮอล จะกดการท างานของสมองโดยเฉพาะในสวนของ

prefrontal cortex โดยจะท าใหเกดการหลงสารยบยงตางๆ ลดลง ความตงใจในการท างาน

ลดลง และลดสภาวะความมนคงของอารมณ และเกดพฤตกรรมกาวราวได (Daneil Goleman

11

&Tara Bennett-Goleman, 2001) นอกจากนในการศกษาวจยบางชน ยงพบวาการท าสมาธจะ

สมพนธกบความมสมาธ การวางแผน การบร การคด และผลในเชงบวกทางดานอารมณ ยงม

งานวจยทคลายกนซงพบวาการท าสมาธจะชวยลดความรสกหดหใจ ความวตกกงวล และเพม

การท างานของสมองในสวนซกซาย (prefrontal cortex)

สมาธและคลนสมอง (EEG’s)

คลนไฟฟาในสมองจากการท าสมาธพบวาเกด gamma wave activity คอยๆ เพมขน

ซงแสดงใหเหนถงการเชอมประสานระหวางสวนตางๆ ของสมอง ขณะท าสมาธ มการศกษา

เรองการท าสมาธ ในแนวพทธ เพอฝกจตใจ และมการวดคลนสมองผฝกสมาธมาเปน

ระยะเวลา 10 ถง 40 ป พบวาบคคลกลมนสามารถท าใหgamma wave activity ในสมองคอยๆ

เพมขนได ถง แมวาผนนจะอยในภาวะพกผอนหรอไมไดท าสมาธอยกตาม สงเหลานแสดงให

เหนวาการฝกสมาธจะชวยท าใหบคคลสามารถควบคมการเกด gamma wave activity ได ท

ส าคญคอสามารถวดผลทไดจากเครองวดคลนสมอง (EEG Machine) ในขณะตนพบวาคลน

Beta จะอยในชวงคลนความถ 14-21 รอบตอวนาท ขณะอยในสมาธสมองจะชวยควบคมคลน

Alpha ใหอยในชวง 7-14 รอบ ตอวนาท บคคลแรกทคนพบวธการวดคลนสมองคอ Jose Silva

และเรยกวธการวดนวา Silva Method โดย Silva คนพบวาการท าสมาธจะชวยลดความเครยด

ชวยเพมขดความสามารถในการมองตนเองเชงประจกษและความคดสรางสรรค

ผลกระทบในทางตรงขามของสมาธ

งานวจยสวนใหญชใหเหนถงผลลพธเชงบวกของสมาธอยางไรกตามยงมงานวจย

บางสวนทคนพบถงผลกระทบในทางตรงขามของสมาธ (Lukoff , Lu & Turner, 1998; Perez-

De-Albeniz & Holmes, 2000) โดยกลาววาถาบคคลฝกปฏบตอยางเครงครด การท าสมาธ

อาจท าใหเกดปญหาทางจตใจได เชน Kundalini Syndrome หรอ Shamanic illness (ความเชอ

วาการฝกสมาธจะท าใหเกดอ านาจพเศษ) และเกดปญหาทางดานรางกาย เชน การฝกชกง

เปนตน อยางไรกตามจากแนวคดทางตะวนออกซงมการน าสมาธมาใชเพอปรบปรงสขภาพและ

จตวญญาณ การทชาวตะวนตกน ามาประยกตใชโดยไมไดศกษาบรบททางดานศาสนาจนท าให

เกดปญหาโรคจตเรอรง รวมทงปญหาทางสขภาพรางกายมการศกษาผฝกสมาธในระยะ

เวลานานจ านวน 27 คนพบวา เกดความรสกซมเศรา หนความจรง และเกดความรสกวา

ตนเองเปนผวเศษ (Perez-De-Albeniz & Holmes, 2000)

12

ประโยชนของการท าสมาธ

ทยดา รงสฤษฎรศม (บานชวสข) ไดกลาวถงประโยชนของการท าสมาธไวดงน

1. ท าใหรางกายไดผอนคลายไดล าลก ลดการท างานหนกของหวใจ อตราการเตนของ

หวใจลดลง)

2. ชวยปรบอากาศใหไหลถายเทเขาปอดไดด หายใจดขน สะดวกขน ชวยบรรเทาและ

รกษาโรคหดหอบไดด

3. ผวหนงมความตานทานสง เพราะสารเคมทเกยวของความเครยดลดลง อนไดแก

คอรตโซล (Cortisol) และ แลคเตท (Lactate)

4. ลดอนมลอสระ ความดนโลหต คอเลสเตอรอล ความวตกกงวล อาการซมเศรา

หงดหงด

5. ท าใหสมองท างานสมพนธกบการท ากจกรรมตางๆ ไดด เพมความสามารถในการ

เรยนและการจดจ า

6. เมอนงสมาธเปนประจ าจะมความมนคงทางอารมณสงขน อารมณแปรปรวน

หวาดกลวขตกใจ เกรยวกราดลดลง เพราะสมองในสวนทเกยวกบอารมณและความคดดาน

บวกจะท างานดขน กระฉบกระเฉง ความเครยดลดลง สมองสวนทเปนศนยกลางความทรงจ า

ดานรายสงบลง

7. ชะลอวย แกชา

8. จตมพลงอ านาจเหนอสสาร เกดดลยภาพของสขภาพ สามารถแกไขปญหาโรคและ

ปญหาตางๆได เชน คนเปนมะเรงในมดลกมาปฎบตธรรมทส านกแมช เพอใหจตสงบกอนจาก

โลกนไป ผลคอ หายจากการเปนมะเรง เพราะการท าสมาธจะท าใหจตสงบนงและจะรสกสบาย

ขนเพราะรางกายหลงฮอรโมนเอนโดฟน (Endorphins) ตอมหมวกไตจะหยดหลงฮอรโมน

อะดรนล สวนตอมไฮโปไทอะมส (Hypothalamus) จะสงใหเมดเลอดขาวแขงแรงขนภมตานทาน

กเพมขน กระบวนการก าจดเซลลมะเรงกเกดขน

9. หากเจบปวยกหายเรวกวาปกตหรอไดผลขางเคยงจากยานอยกวาผทมความวตก

กงวลซงมภมตานทานของรางกายลดลง

10. ไดรบสงทปรารถนามากขน เพราะการปลอยใหจตใจวางหรอปลอยวาง เปนการ

ลดแรงตานทานสงทจะเขามาจนเหลอนอยทสด จงท าใหสงทดงามทปรารถนาถกดงดดเขามา

ในชวต

13

จากการทคลนสมองของการท าสมาธเปนคลนสมองต าเหมอนการสงจตใตส านก จง

สามารถน าการสงจตใตส านกมาชวยในการท าสมาธเพอการบ าบดพฒนาในเรองตางๆได เชน

สมาธตอมไรทอบ าบด สมาธจกระ สมาธพลงแสงสขาว ฯลฯ

Reference

1. วรยงค สรนธโร. (2548). พนฐานการท าสมาธ. บรษทประชาชน จ ากด .กรงเทพฯ 10500.

2. Marcus Aurelius. (2006).Meditation. http://en.wikipedia.org/wiki/Meditation.

3. Robbi Goldie Milgram.(2006). Reclaiming Judism as a Spiritual Practice.

http://www.rebgoldie.com/Meditation.htm.

4. Alan Spence. (2006).Sufism . http//www.arches.uga.edu/~godlas/Sufism.html.

5. Maulona Wahudduddin Khan.(2006). Meditation in Islamism.

http://www.alrisala.org/Articles/mysticism/meditation.htm.

6. Society U.K.(Reg).(2006). The Sikh concepts I .

http://www.allaboutsikhs.basics/intro-05.htm.

7. Maharishi Vedic Education Development Coperation. (2005). Transcendental Meditation.

http://www.maharichi.org.

8. Susan Kramer.(2006). Meditation and Secular Spirituality.

http://www.bellaonline.com/articles/art41804.asp

9. Venkatesh S, Raju TR, Shivani Y, Tompkins G, Meti BL.(1997). A study of structure of

phenomenology of conciousness in meditative and non-meditative states. Indian J Physiol

Pharmacol. 1997 Apr;41(2): 149-53. PubMed Abstract PMID 9142560.

http://wwqw.nci.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?.

10. Peng CK, Mietus JE,Lui Y, Khalsa G,Douglas PS, Benson H, Golberger AL. (1999).

Exaggerated heart rate oscillations during two meditation techniques. Int J Cardiol. 1999

Jul 31;70(2):101-7. Pubmed Abstract PMID 10454297.

http://wwqw.nci.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?.

11. Lazer,Sara W.;Bush,George;Gollub,Randy L; Fricchione,Gregory L.;Khalsa,

Gurucharan;Benson,Herbert.(2000). Functional brain mapping of the relaxation response

and meditation [Autonomic Nervous System] Neuroreport. Volume 11 (7) 15 May 2000 p

14

1581-1585 PubMed abstact PMID 10841380.

http://wwqw.nci.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?.

12. Kabat-Zin J, Lipworth L, Burney R.(1985). The clinical use of mindfulness meditation

for the self-regulation of chronic pain. Jour. Behav.Medicine. Jun;8(2):163-90.PubMed

abtract PMID 3897551. http://wwqw.nci.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?.

13. Davidson RJ,Kabat-Zinn J,Schumacher J, Rosenkranz M,Muller D,Santorelli SF,

Urbanowski F, Harrington A, Bonus K, Sheridan JF.(2003). Alterations in brain and immune

function produced by mindfulness meditation. Psychosomatic Medicine 2003 Jul-

Aug;65(4):564-70. PubMed abtract PMID 3897551.

http://wwqw.nci.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?.

14. American Psychiatric Association.(1994). Diagnostic and Statistical Manual Disorders.

Fourth edition. Washington ,D.C.: American Psychiatric Association.

15. Lukoff,David;Lu Francis G.&Turner, Robert P.(1998). From spiritual emergency to

spiritual problem;The Transpersonal Roots of The New DSM-IV Category. Journal of

Humanistic Psychology,38(2),21-50.

16. Perez-De-Albenia, Alberto &Holms, Jeremy. (2000). Meditation:Concepts,Effects And

Uses In Therapy.Internationa Journal of Psychotherapy,March 2000, Vol.5 Issue

1,p49,10p.