1

Mechanizmy kształtuj ące ceny ropy naftowej i paliw

Seminarium naukowe NBP

Warszawa, 18 lutego 2011 roku

Adam B. CzyŜewski, Główny Ekonomista PKN ORLENKrzysztof Łagowski, Dyrektor Biura Analiz Strategicznych

2

Agenda

Charakterystyka rynku ropy naftowej

Mechanizm kształtowania cen paliw detalicznych

1

3

2

Rynek paliw w Europie Środkowo-Wschodniej

4

Globalny przemysł naftowy

3

*Energia nuklearna, wodna, słoneczna, wiatrowa, biomasa i inne

Źródło: EIA Energy Outlook, analiza zespołu

Horyzontalny trend poda Ŝy paliw, 1850-2150% światowej podaŜy, ilustracyjnie CAGR, %

Światowa konsumpcja energii pierwotnej, 1980 - 2030Mln toe

33%

23%

43%

17%

2,1

1,8

2,3

1,2

50%

W XX w. znaczenie ropy naftowej dynamicznie wzrosło , jednak w dalszej perspektywie udział ropy naftowej w energy mix b ędzie malał

Gaz100

0

20

40

60

80

1850 2000 2150

Paliwa stałe

Węglowodory ciekłe

16%

32%

1980 2030

Pozostałe*

Węgiel

Gaz

25%

18%

7.261

18%

20%

17.095

Ropa 41%30%

100%

Nawet w scenariuszach najsilniej ograniczaj ących emisje GHG, w 2030 roku ropa i gaz b ędą stanowi ć 50% światowej konsumpcji energii pierwotnej

4

Chiny i Indie

USA

BliskiWschód

Resztaświata

udział Chin i Indii w przyroście światowego popytu

Zapotrzebowanie na rop ę naftow ą, 2003- 2030% łącznie, mbd

2003 USA Chiny i Indie

Środkowy Wschód

Reszta świata

2030

3

59%

25%

7%

9%

52%

23%

7%

17%16

119

8

12

80

Źródło: EIA Energy Outlook, analiza zespołu

Do 2030, Chiny i Indie b ędą generowa ć 1/3 przyrostu światowego zapotrzebowania na rop ę naftow ą – zmianie ulegnie geografia popytu

Rozwój gospodarki, dodatni bilans demograficzny oraz poprawa sytuacji materialnej mieszka ńców krajów rozwijaj ących si ęzwiększają udziałtych krajów w globalnym przyroście popytu na surowce energetyczne

5

20

120

80

60

40

0203020051980

Struktura pochodzenia ropy naftowej wg rodzaju reze rwmln bbl/dzień

Struktura produkcji ropy wg producentów mln bbl/dzień

0

20

40

60

80

100

120

203020051980

Non-OPEC

OPEC

� Historycznie źródłem zaspokajania rosnącego popytu na ropę naftową były głównie nowe rezerwy ropy

� Wraz rozwojem technologii sejsmicznych (3D) oraz technologii eksploatacji moŜliwe jest efektywniejsze eksploatowanie czynnych złóŜropy i gazu

� Wyczerpywanie się zasobów ropy skłoni koncerny do skoncentrowania się na rozwoju i intensyfikacji wydobycia z czynnych pól naftowych

� Rośnie znaczenie głębokowodnych i ultragłębokowdnych złóŜ morskich oraz złóŜniekonwencjonalnych (piaski i łupki)

� Do 2030 rosn ąć będzie udział OPEC w produkcji ropy naftowej (>50%)

� Aktywa wydobywcze będą w większym stopniu poza kontrol ą globalnych koncernów naftowych

� Zmiana struktury produkcji prowadzić będzie do zwiększenia roli koncernów narodowych(NOC)

� Na fluktuacje ceny ropy w większym stopniu będzie wpływać sytuacja na rynkach finansowych ni Ŝ polityka wydobywcza oraz potencjał produkcyjny OPEC i NOC

Rozwój i intensyfikacja czynnych rezerw

Rezerwy alternatywne (piaski, łupki)

Rozwój nowych rezerw

Czynne rezerwy

Niekonwencjonalne zasoby ropy b ędą odgrywa ć coraz wi ększa rol ę w zakresie zaspokajania przyrostu konsumpcji w przysz łości

Źródło: IEA, BP Global Outlook, analiza zespołu

6

� W przyszłości naleŜy spodziewać się wzrostu znaczenie krajów b. ZSRR jako producentów ropy ze względu na obecnie nieproporcjonalnie mniejszy ich wpływ w stosunku do posiadanych rezerw. Wynika to głównie z trudnego dostępu do części rezerw, niedostatku kapitału oraz zacofania technologicznego

Konsumpcja, 2008%

Rezerwy, 2008%

Dychotomia poda Ŝy i popytu - rezerwy ropy s ą silne skoncentrowane w krajach, które konsumuj ą relatywnie mało w ęglowodorów

Źródło: IEA, U.S. Geological Survey, BP Amoco Statistical Review, EIA Annual Energy Outlook, analiza zespołu

3%3%

3%

3%

3%

4%

5%

6%

45%

Wenezuela

ZEA

Chiny

Kanada

KuwejtMeksyk

2%

Nigeria

2%

Norwegia

USA

Irak

Iran

9%

Arabia Saudyjska

12%

Kraje b.ZSRR

4%

8%

14%

18%

27%

Bliski WschódPozostali

Europa Środkowo-Wschodnia

i kraje b. ZSRR

Europa Zachodnia

Daleki Wschód

Ameryka Płn29%

7

Wielko śćPKB per capita

Demografia

Tempo wzrostu

gospodar-czego

Efektywno śćenergetyczna

Alternatywne źródła energii

Fundamentalne czynniki uzasadniaj ą systematyczny wzrost cen ropy naftowej, lecz cena ropy nie ro śnie w sposób przewidywalny

Czynniki popytowe

Czynniki zwi ększające podatno ść cen ropy na zmiany

integracja rynków surowcowych i rynków

finansowych

Większa elastyczno śćcenowa popytu ni Ŝ

poda Ŝy

Źródło: analiza zespołu

ryzyko regulacyjne i polityczne

oczekiwane zmiany popytu są dyskontowane

natychmiast natomiast wygenerowanie nowej

poda Ŝy ropy zajmuje od kilku do kilkunastu lat

8

Agenda

Charakterystyka rynku ropy naftowej

Mechanizm kształtowania cen paliw detalicznych

1

3

2

Rynek paliw w Europie Środkowo-Wschodniej

4

Globalny przemysł naftowy

9

Ropa naftowa Rafinacja Logistyka pierwotna

Bazy maga-zynowe/ terminale

Logistyka wtórna

Stacje paliw Podatki Odbiorca końcowy

Cena ropy naftowej

Ropa naftowa(Brent, $95/baryłkę)

Koszt przeroburopy i logistyki

Koszty sprzedaŜy hurtowej

Koszt sieci stacji paliw

Podatek Cena ostateczna

Firma wydobycia ropy naftowej

Rafineria Operator logistyczny

Firma dystrybucyjna Operator stacji paliw

Rząd Odbiorca

Cena na pylonie

Poszukiwanie i wydobycie (E&P)

Rafinacja i marketing Sprzeda Ŝ detaliczna

4,672,16

0,260,170,271,81

Łańcuch warto ści przemysłu naftowego

Źródło: EIA, Platts, analiza zespołu

Dekompozycja ła ńcucha warto ści, na przykładzie ON w PolscePLN/litr (dane szacunkowe) , styczeń 2011

10

� Zdecydowana masa zysku(>70%) na poziomie EBITDA jest generowana przez segment E&P

� RównieŜefektywno śćsegmentu E&Pjest wyraźnie wyŜsza niŜsegmentu R&M

� Segment R&M w wielu przypadkach osiąga wyniki poni Ŝej kosztu kapitału

EBITDA%

Historyczny ROCE%

10-15 5-10 5-10

15

9

100

76

Segment E&P

Rafinacja Marketing

Segment R&M

Dochodowo ść w przekroju ła ńcucha warto ści skoncentrowana jest w segmencie E&P (poszukiwania i wydobycia)

Źródło: IEA, analiza zespołu

11

Koszty inwestycji w segmencie E&P systematycznie ros ną. Uwagęzwracaj ą duŜe inwestycje firm z gospodarek wschodz ących

Nakłady inwestycyjne: segment E&P oraz pozostałe nakłady USD mld, 2010

Nakłady inwestycyjne E&P / baryłk ę produkcjiUSD/boe

0

5

10

15

20

25

2004 2005 2006 2007 2008

Statoil

Conoco-phillips

Total

Chevron

BP

Shell

ExxonMobil

� Łączne nakłady inwestycyjne w segmencie E&P 25 najwi ększych koncernów naftowych wyniosły blisko 270 mld USD

� Od 2004 jednostkowe koszty inwestycji ($/boe) wzrosły średnio czterokrotnie.

Źródło: J.S. Herold, spółki, analiza zespołu

21

20

7

11

4

4

5

4

8

16

14

18

22

13

20

1

Pozostałe

2828

Gazprom

Shell

4323

ExxonMobil

Chevron

18

4524Petrobras

Pemex

E&P

8 16

Total

17

13

BP

Sinopec

24

2619

Petrochina

% zmiana 08/10

54%

26%

17%

-19%

-7%

-5%

8%

-18%

-12%

4%

12

Agenda

Charakterystyka rynku ropy naftowej

Mechanizm kształtowania cen paliw detalicznych

1

3

2

Rynek paliw w Europie Środkowo-Wschodniej

4

Globalny przemysł naftowy

13

2524

27 32

910

12168

8

9

12

6

3

OECD*

Pozostałekraje

Chiny

BliskiWschód

Indie

2020

105

39

2015

92

39

2010

81

36

3

2008

83

39

OECD* 0,5

Pozostałe

kraje5,1

Chiny 6,9

BliskiWschód

3,4

Indie 2,9 5,5

3,1

4,7

1,6

0,1

Popyt na paliwa, 2008-2020Mln bbl/d

Wzrost popytu, 2008–2020Mln bbl/d CAGR, %

Brak wzrostu popytu w krajach OECD (w tym Europie) oznacza zaostrzenie konkurencji na rynku przerobu ropy i dy strybucji paliw

* OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (większość państw UE, USA, Kanada, Japonia, Korea Płd, N. Zelandia)Źródło:McKinsey Global Institute, analiza zespołu

14

Popyt na benzyny zacznie rosn ąćdopiero po 2012 i to niemal wył ącznie w regionie E ŚW

Popyt na diesla nie osiągnie juŜ dynamiki z 2008. W regionie EŚW 2% tempo wzrostu konsumpcji osiągnięte zostanie dopiero w 2012. Rynek E. Zachodniej będzie rósł w tempie poniŜej 1% rocznie

Wzrost konsumpcji paliw w Europie koncentrować się będzie niemal wy łącznie w regionie Europy Środkowo-Wschodniej , co z jednej strony jest informacją korzystną dla lokalnych graczy

(podtrzymanie dodatniego tempo wzrostu na macierzystych rynkach), z drugiej jednak stwarza zagroŜenie intensyfikacji konkurencji ze strony koncernów działających na dojrzałych rynkach Europy

Zachodniej oraz ogranicza pole dla dalszego rozwoju sprzedaŜy eksportowej

1,9

-1,0-2,2

-3,7-5,3

5,1

0,70,2

-1,9-1,0

20182014201220102008

0,70,60,60,0

2,2 2,02,22,0

0,8

4,7

20182014201220102008

W Europie wzrost popytu na paliwa koncentrowa ć się będzie niemal wył ącznie w regionie E ŚW co mo Ŝe zaostrzy ć konkurencj ę

Europa Zachodnia Europa Środkowo-Wschodnia

Zmiany popytu na benzyny w Europie, 2008-2018%

Zmiany popytu na diesla w Europie, 2008-2018%

Źródło: JBC Energy, analiza zespołu

15

-10,5

-22,3

-10,3

12,0

-21,6

10,8

-22,2

-10,8

11,7

-9,4

2,92,7 2,8

10,7

-8,0 -8,6

11,5 12,2

4,75,2 3,8

-15,8

-12,0-10,9-10,2

-15,4 -15,6

-4,0-3,6-3,2

13,512,0

8,8

13,6

9,9 9,6

-9,2-7,1 -8,1

28,9

35,531,2 38,1

27,424,1

-4,6-4,3-4,0

13,4 15,5

10,4 10,9

14,7

9,4

8,9 9,19,7

-25,3

-18,2 -21,8

-30,9-27,9

-16,4

666

-10 -10Konsumpcja

-4-4

20202015

-10

2010

Produkcja

-4

Do Europy zostanie przekierowany strumie ń paliw z rejonu Bliskiego Wschodu i Azji

Bilans netto

Obszar podaŜy netto

Obszar popytu netto

Bilans poda Ŝy i popytu w ęglowodorów netto, 2010- 2020 Mln bbl/d

� Pierwszym i najwaŜniejszym skutkiem kryzysu gospodarczego dla branŜy jest spadek globalnego popytu

– DuŜy spadek popytu w USA (główny rynek Europy, zwłaszcza dla benzyn) dodatkowo pogorszy sytuację w Europie

� Podział gospodarki naftowej na świecie na eksporterów i importerów netto będzie si ę utrwalał

� Środkowy Wschód i Eurazja będągłównymi eksporterami nettobilansującymi popyt ze strony krajów OECD

Ameryka Północna

Ameryka Południowa

EuropaEurazja

Bliski Wschód

Azja Pacyficzna

Afryka

Źródło: CERA, HSBC, analiza zespołu

16

Agenda

Charakterystyka rynku ropy naftowej

Mechanizm kształtowania cen paliw detalicznych

1

3

2

Rynek paliw w Europie Środkowej

4

Globalny przemysł naftowy

17

W ciągu 2010 roku koszty ropy naftowej denominowane w PL N wzrosły o 30%

180

200

220

240

260

280

300

65

70

75

80

85

90

95

100

105

110

Gru-10Lis-10Paź-10Wrz-10Sie-10Lip-10Cze-10Maj-10Kwi-10Mar-10 Lut-11Sty-11Lut-10Sty-10

+23%

+30%

Cena ropy w PLN (lewa skala)

Cena ropy w USD (prawa skala)Cena ropy naftowej Brent denominowana w USD i PLNUSD/tonę oraz PLN/tonę

Źródło: Platts, NBP

18

Wzrost cen ropy przeło Ŝył si ę na wy Ŝsze o ok. 20%-30% ceny paliw na rynkach europejskich

80

90

100

110

120

130

140

MarStyWrzCzeMarSty

+26%

80

90

100

110

120

130

140

MarStyWrzCzeMarSty

+31%

Cena w USD

Cena w PLN

Notowania produktów naftowych na rynku hurtowym ARA, 4.1.2010 – 11.1.2011 Znormalizowane, 04.01.2010=100

�W styczniu 2011 cena w USD za tonę benzyny była wyŜsza o 19%, a ON o 24% niŜ rok wcześniej. W przeliczeniu na PLN jest to odpowiednio 26% i 31%

�Przyczyną niŜszego wzrostu cen benzyny w relacji do wzrostu ceny ropy jest jej nadpodaŜ na rynkach europejskich. Brak moŜliwości zbytu implikuje - przy niŜszym wzroście cen - spadek marŜ rafineryjnych

Benzyna (10 ppm) Olej napędowy (10 ppm)

2010 2011 2010 2011

Źródło: Platts

19

Zmiany cen detalicznych s ą opó źnione w stosunku do zmian ceny ropy

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 140 Dni

Zmiana ceny na rynkuhurtowym ARA

Zmiana ceny na rynkuhurtowym w Polsce

Zmiana ceny na rynkudetalicznym w Polsce

Zmianaceny ropy

Opóźnienia w zmian dostawaniu cen paliw do zmiany ceny ropy

Maksymalne korelacje pomi ędzy cenami paliw (benzna E95) do cenami ropy

88,5

89,1

97,2

Notowanie cen ropy Brent (PLN) – hurtowa cena E95 w Polsce (PLN)

Notowanie cen ropy Brent (PLN) - detaliczna cena E95 w Polsce (PLN)

Notowanie ropy Brent (USD) - notowanie E95 ARA (USD)

20

100

13Pozostałe (m.in. marŜa crack, dyferencjał Urals-Brent)

Zmiana marŜy detalicznej

Zmiana kursu USD/PLN

Zmiana ceny detalicznej

19

59

Zmiana podatków

Zmiana ceny ropy Brent

-7

16

Benzyna E95

100

-2

-1

44

13

46

ON

Dekompozycja wpływu poszczególnych czynników na wzr ost ceny detalicznej paliw% wzrostu ceny detalicznej, zmiana w okresie 31.12.2009-11.01.2011

Zmiany ceny ON oraz zmiany ceny benzyny były determinowane przede wszystkim czynnikami niezale Ŝnymi od PKN ORLEN : kosztem zakupu ropy naftowej, kursem USD/PLN oraz wysokością podatków paliwowych

Źródło: Platts, NBP, PKN ORLEN

Czynniki wpływaj ące na wzrost cen paliwa: wzrost cen ropy, deprecjac ja PLN wobec USD oraz podwy Ŝka podatków

21

Niniejsza prezentacja została przygotowana przez PKN ORLEN („PKN ORLEN” lub "Spółka"). Ani niniejsza Prezentacja, ani

jakakolwiek kopia niniejszej Prezentacji nie moŜe być powielona, rozpowszechniona ani przekazana, bezpośrednio lub

pośrednio, jakiejkolwiek osobie w jakimkolwiek celu bez wiedzy i zgody PKN ORLEN. Powielanie, rozpowszechnianie i

przekazywanie niniejszej Prezentacji w innych jurysdykcjach moŜe podlegać ograniczeniom prawnym, a osoby do których

moŜe ona dotrzeć, powinny zapoznać się z wszelkimi tego rodzaju ograniczeniami oraz stosować się do nich.

Nieprzestrzeganie tych ograniczeń moŜe stanowić naruszenie obowiązującego prawa.

Niniejsza Prezentacja nie zawiera kompletnej ani całościowej wiedzy PKN ORLEN ani Grupy PKN ORLEN, jak równieŜ nie

przedstawia jej pozycji i perspektyw w kompletny ani całościowy sposób. PKN ORLEN przygotował Prezentację z naleŜytą

starannością, jednak moŜe ona zawierać pewne nieścisłości lub opuszczenia. Niniejsza Prezentacja oraz związane z nią

slajdy oraz ich opisy mogą zawierać stwierdzenia dotyczące przyszłości. JednakŜe, takie prognozy nie mogą być odbierane

jako zapewnienie czy projekcje co do oczekiwanych przyszłych wyników Spółki czy rynków.

W odniesieniu do wyczerpującego charakteru lub rzetelności informacji przedstawionych w niniejszej Prezentacji nie mogą

być udzielone Ŝadne zapewnienia ani oświadczenia. PKN ORLEN, członkowie kierownictwa lub przedstawiciele takich osób

nie ponoszą Ŝadnej odpowiedzialności z jakiegokolwiek powodu wynikającego z dowolnego wykorzystania niniejszej

Prezentacji. Ponadto, Ŝadne informacje zawarte w niniejszej Prezentacji nie stanowią zobowiązania ani oświadczenia ze

strony PKN ORLEN, jej kierownictwa czy dyrektorów, Akcjonariuszy, podmiotów zaleŜnych, doradców lub przedstawicieli

takich osób.

ZastrzeŜenia prawne

22

Dziękujemy za uwag ę