Kyoto Review of Southeast Asia Issue 12: The Living and the Dead (October 2012)

1

เรองราวเกยวกบอมนษย ในพทธศาสนาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

Justin Thomas McDaniels

University of Pennsylvania

หากจะพดถงเรองราวของอมนษย ภตผปศาจ หรอศากศพ เรองเลาทดทสดคอ เรอง เวตลาปกรณม (ซงเปนนทานสภาษตทรวมเรองเลาเกยวกบอมนษยและ ภตผปศาจ)

เวตาลปกรณม เปนสวนหนงของประชมปกรณมหรอหนงสอทรวบรวมนทานสภาษตทมลกษณะเปนนทานซอนนทาน ซงเปนทรจกทวไปในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตามหลกฐานทไดถกบนทกไวชวงศตวรรษท 15 เรองราวทนาสนใจในประชมปกรณมประกอบไปดวย เวตาลปกรณม (หนงสอรวมนทานทเวตาลเลาไว) เวตาลปกรณม (เรองราวเกยวกบววทชอนนทกทเอาใจออกจากนาย ซงมทงไดรบการแปลเปนภาษาอนเดย ภาษาชวา ภาษาทมฬ และภาษาลาว) มฑกปกรณม (เปนนทานเกยวกบกบ) ปศาจปกรณม (รวมเรองเลาเกยวภตผปศาจและผวเศษ) ปกษปกรณม ( หนงสอรวมนทานทตวละครเปนนก) หรอบางครงมชอวา สกณาปกรณม (คาวา “ปกษ” และ “สกณา” เปนภาษาสนสฤต มความเหมอนกน แปลวา “นก”) เหลาน มลกษณะเปนนทานขนาดสนมลกษณะเปนนทานซอนนทานมากมาย มตวละครเปน ภตผ และสตวตางๆ ในบางกรณชอเรองทถกนามาใชนนเปนการรวมเรองเลาทางประวตศาสตร ไมวานะเปนการกอรางสรางเมอง การเดนทางทองเทยวไปยงสถานทตางๆ ซงเรองราวของปกรณมจะมลกษณะคลายๆกบ Setsuwa ซงเปนเรองเลาเกยวกบภตผ ปศาจของญป นในยคกลาง หรอ เรอง Zhiguai ของประเทศจน ซงจะแตกตางกบ เรองเลาหรอนทานวรรณคดของตะวนตกซงจะพดถงเรองสตวประหลาดและความมหศจรรย ประชมปกรณมไมมการแบงเรองราวของสตวอยางเชน นก หรอ กบ วามความแตกตางจากเรองของภตผปศาจ นทานสภาษตทอยในประชมปกรณมนมพนฐานมาจากวรรณกรรมสนสกฤตโบราณ เรองปญจตนตระ เรองหโตปเทศวตถปกรณม เรองกถาสารตสาครของโสมาเทวะ และเรองอนๆทมาจากประเทศอนเดย แมวาประชมปกรณมจะมตนกาเนดมาจากอนเดย แตกยงคงมความแตกตางจากตนฉบบ ยกตวอยางเชน เรองราวในปกษปกรณมนนมความแตกตางไปจากปญจตนตระ โดยเฉพาะอยางยง นทานรองทสามของปกษปกรณม ประชมปกรณมเปนนทานสภาษตทถกเผยแพรในยคแรกๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะอยางยงใน ชวา ตอนเหนอของประเทศไทย รฐฉานของพมา และกมพชา โดยมทมาคอ ปญจตนตระ ฉบบตนโตรปาขยานะ (ซงเรองนางตนไตรปรากฏอยใน นนทกปกรณม ชอของนางถกเรยกแตกตางกนไป ลาว มน-ทนไต ไทย นทานนางตนไตร ชวา ตนไตร กา-มน-ทะ-กะ หรอ ตนไตร เด-มง)

ตนฉบบปกรนมของอนเดยนนถกคนพบกลมชนเมโสโปเตเมย ชวงป ค.ศ.1031 ผเชยวชาญดานภาษาสนสกฤตและนกอกษรศาสตรภาษาอนเดยตอนใตชใหเหนถงรปแบบทแตกตางกนของอกขระในภาษาสนสกฤต ภาษาทมฬ ภาษากนนาดา ภาษามาลายาลม จากบทประพนธของ Vasubhāga, Viṣṇuśarman, และ Durgasiṃha ซงมความคลายคลงกบเรองราวเกยวกบนกปราชญจากศาสนาเชนชอ Pārçvanātha แตงโดย Bhāvadevasūri ปกรนมเปนทรบรอยางแพรหลายในแบบฉบบภาษาอาหรบ ยกตวอยางเชน The Pahlavi (เดอะ พาวะล) ซงเปนรปแบบหนงของปญจตนตระในแบบฉบบภาษาเปอรเซยน ทเรยกวา Kalilah and Dimnah หรอ the Fables of Bidpai หรอ 'The Lights of Canopus' ซงมเรองราวเกยวกบนก คลายกบปกษปกรณม ซงในเวลาตอมาแปลไปเปนภาษาละตน

Kyoto Review of Southeast Asia Issue 12: The Living and the Dead (October 2012)

2

ภาษาฮบร ภาษากรก และภาษาอนๆในยโรป บทประพนธของ Farid ud-Din Attar ทกลาวถงเรองการชมนมของฝงนก หรอทในภาษาเปอรเซยนเรยกวา Manteq at-Tair มโครงเรองและตวละครของนกคอนขางจะใกลเคยงกบปกษปกรณม

อาจารย สยาม ภทรานประวต และ ศาสตราจารย ดร.กสมา รกษมณ ไดมการศกษาคนควาวรรณคดจากอนเดยและนามาเปรยบเทยบกบนทานของชวา(แตไมไดมการเปรยบเทยบกบเรองราวทางพทธประวต) แมวา ศาสตราจารย ดร.กสมา รกษมณ จะเนนศกษาเรอง นนทกปกรณม ทานยงแสดงใหเหนวา คาวา ปกษ มณฑกะ และปศาจ ไดรบการเผยแพรในภาคเหนอของประเทศไทยในชวงกลางศตวรรษท 1400 และอาจจะมทมาจากเรอง วายพกตร สวนคาวา ปกษ นนมาจากเรองเกยวกบพระวษณ ในบางกรณนนภาษาสนสกฤตถกแปลใหเปนภาษาบาลได แตในขณะเดยวกนกลบไมมคาอธบายสาหรบคาเหลานในภาษาบาล อาจารย สยาม ภทรานประวตกลาววามการเรยกชอเรองปญจตนตระ ฉบบตนโตรปาขยานะ แตกตางกนออกไปในภาคกลาง ภาคเหนอของไทย และลาว ซงชอเรองกมาจากชอผหญงในภาษาสสกฤตชอวา ตนไตร หรอ ตนตร หรอ นางตนไตร ในภาษาลาวและภาษาไทย เรองนางตนไตรปรากฏอยใน นนทกปกรณม หญงสาวทไดเลานทานถวายใหกบพระเจาไอสรยพาหราช ซงเปนจดเรมททาใหเกดนทานกวา 360เรอง แตในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมอยเพยงประ 80-90 เรองเทานน

เวตาลปกรณม หรอทเรยกวา นทานเวตาล ซงเปนทรจกอยางแพรหลายในประเทศไทยในชวงระยะเวลาสองสามปทผานมาดวยเรองราวกวา 20 -25 จากปกรณมฉบบภาษาสนสกฤตทมการเผยแพอยในไทยและลาวกวาสศตวรรษ ทไดถกนามามาปรบและทาใหทนสมยมากขน มประชมปกรณมหลายๆเรองทงทเปนฉบบภาษาสนกฤต และภาษาเอเชยใตสมยใหม ประชมปกรณมทเกาทสดประกอบไปดวยนทานซอนนทาน 25 เรอง มชอวา เวตาลปญจวงศต ซงมมาตงแตศตวรรษท 10 ซงภายหลงถกรวมเขากบกถาสารตสาคร ซงเปนเรองเลาของโสมาเทวะ Theodore Riccardi ยงไดเขยนปกรณมโดยคาบอกเลาของ Jambhaladatta ซงเปนทรจกในประเทศเนปาล สวน นยมอยางมาก Richard Buron กไดแตงนทานขนมา 11 เรองซงไดรบความนยมเปนอยางมาก มชอเรองวา Vikram and The Vampire สวนเรอง Twenty-Two Goblins ทแตงโดย Arthur Rider เปนรรณกรรมทยงไมไดรบการแปลอยางสมบรณแบบ ซงเรองราวทงหมดของผลงานเหลาน ไดอางองมาบนทกจากคาบอกเลาของพระวกรมาทตยหรอพระวกรมเสน กษตรยในตานานของอนเดยโบราณ

ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตเรองเลามอยวา พระวกรมาทตย กษตรยแหงกรงอชชยน การโตตอบตอบปญหากบเวตาล ปศาจทมรางกายกงมนษยกบคางคาว ซงหอยหวอยกบตนอโศก พระวกรมาทตยตองการทจะจบเวตาลไปใหกบฤๅษ เพอทจะไดพลงอานาจวเศษจากฤาษ เวตาลพยายามทจะหนจากพระวกรมาทตยอยเสมอโดยการย วใหพระวกรมาทตยตรสคาตอบทถกตองออกมาอยเสมอ เวตาลกจะบนหนจากไหลของพระวกรมาทตยกลบไปยงตนอโศก ยกตวอยางเชน

เรองราวระหวางนกแกวและนกขนทองทโตแยงกนวาระหวางผหญงกบผชาย ใครโงเขลามากกวากน นกขนทองเลาเรองชายผหนงซงเปนทรกของสาวงามผหนงแตมความเนรคณดวยการลกของของเธอแลวทงเธอไป ในขณะทนกแกวเลาเรองหญงรายหนงทผานการสมรสแลวแตคบชกบพราหมณอยเปนระยะเวลานาน อยางไรกอยมาวนหนงพราหมณถกเขาใจผดวาเปนขโมยแอบยองเขามาในหองของเธอ เขาถกคนรบใชของผหญงตเขาทศระษะอยางแรง และในขณะทเขานอนตายผหญงพยายามทจะทาใหเขาฟนคนชพโดยการเปาลมหายใจเขาไปในปากของเขา เขากดจมกของเธอดดยบงเอญ

Kyoto Review of Southeast Asia Issue 12: The Living and the Dead (October 2012)

3

เธอตาหนสามผทควรจะไดรบการประหารจากกษตรยททาใหเธอเสยโฉม เวตาลไดถามพระวกรมาทตยวา ใครโหดรายทสดระหวางผชายกบผหญง พระองคเผลอตรสออกไปวาผหญง ซงคาตอบนไมมเหตผลอะไรเลย เพยงแควาเวตาลบอกวาเปนคาตอบทถกตอง

อกเรองเปนเรองเกยวกบ แมและพอผเปนพราหมณกาลงคราครวญกบเสยชวตอยางกะทนหนของลกชายคนเลกของพวกเขา พวกเขาพารางของลกชายไปสสาน มโยคแกตนหนงรองไหเมอไดเหนลกของพวกเขา แตแลวกกระโดดโลดเตนและใชเวทมนตรเพอควบคมจตวญญาณมของศพเดกผชายคนนนใหฟนกลบมามชวตได พอแมมความยนดเปนอยางยงเมอไดเหนลกของตนกลบมามชวตอกครง เดกตดสนใจทจะปฏบตตามนกพรตโยคตลอดชวตทเหลอของเขา เวตาลไดถามพระวกรมาทตยวา ทาไมโยคถงรองไหในตอนแรก แตกลบกระโดดโลดเตนภายหลง พระองคทรงตรสตอบถกตองอกครงวาโยคเศราใจทไดเสยรางกายเกาของเขา แตดใจทจะไดมรางทยงออนไวมาเปนพราหมณ

ยงคงมเรองราวอกมากมายทเกยวกบ ความรก การวางยาพษ หญงแพศยา การใชเวทยมนตในการเปลยนเพศ

ทายเรองของนทานเวตาลมอยวา เวตาลกไดเปดเผยวาแทจรงแลวโยคศานตศลมความแคนกบพระวกรมาทตยอย มงหวงทจะปลงพระชนมของพระองคเสย พรอมกนนเวตาลกแนะนาใหพระองคทาเปนเชอฟงคาของโยคนนแลวหาทางฆาเสย พระวกรมาทตยกไดทาตามคาแนะนาดงกลาว และรอดพนจากการทารายของโยคนนได และเวตาลกกลายมาเปนภมตวเศษของพระวกรมาทตย

จะเหนไดวาจากเรองราวน ภตผ หรอ อมนษยในวรรณคดสนสกฤตนนจะเปนผใหคาปรกษา หรอเปนพลงอานาจเพอคมครอง เปนแหลงทมาของโชคลาภ เรองราวเลานทถกเผยแพรอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตและในชวานนจะเปนแหลงทมาของพธกรรมและตานานทมการบอกเลาอยในปจจบน วรรณคดสนสกฤตเหลานลวนแต มสวนตอความสาเรจตอธรกจภาพยนตในประเทศไทย พมา และลาว สวนในกมพชานนธรกจนยงเพงจะเรมตน โดยในภาพยนตหลายๆเรองมเนอหาสวนหนงเกยวกบ อมนษย ภตผหรอปศาจ ตวอยางเชน เรองมหาอตม เรองอรหนตซมเมอร เรองชวฟาดนสลาย เรองลงบญผซงสามารถระลกชาตได เรองนางนาก และเรองจอมขมงเวทย และอกหลายๆเรองท เนอหาเกยวพลงอานาจของภตผ ปศาจ หรออมนษยทงทใหความร หรอใหเกดความทรมารและความตาย ภาพยนตเหลายงคงมเรองราวเกยวกบพระภกษและคนธรรมดาอยในเรองดวยเชนกน ถงเวลาแลวทจะตองทาการศกษาคนควา เพอหาแหลงทมาของความแตกตางทางวฒนธรรมในแตละพนท

แปลจากภาษาองกฤษเปนภาษาไทยโดย ณฐฐญา รตนบณฑตย

Kyoto Review of Southeast Asia Issue 12: The Living and the Dead (October 2012)

4

(Wat Sommanat)