mbsts_soru_bankasi

DİN GÖREVLİLERİ SINAVLARA HAZIRLIK

veSORU BANKASI

Yılmaz ŞEN - Ümit YALÇIN - Seyit Ali ERÇİN

İstanbul 2011

Din Görevlileri Sınavlara Hazırlık ve Soru BankasıISBN: 978-605-61592-0-6

Dizgi :YılmazŞENRedaksiyon :SeyitAliErçinKapak :MusaKayaMizanpaj :SamiKayaYayınevi :KubbeYayınları

BasımYeri :İ�stanbulBasımTarihi :2011

İÇİNDEKİLER

Ö� nso� z ....................................................................................................................................................... 4KitapHakkındaKimNeDedi? ...................................................................................................... 5

DİN GÖREVLİSİNİN BAŞUCU KİTABI / 7

DinlerTarihi ......................................................................................................................................... 9Fıkıh ......................................................................................................................................................... 31Temizlik .................................................................................................................................................. 37Namaz ..................................................................................................................................................... 43Öruç.......................................................................................................................................................... 87Zeka� t ........................................................................................................................................................ 95HacVeUmre ......................................................................................................................................... 109Kurban .................................................................................................................................................... 137Kefa� retler ............................................................................................................................................... 141DiyanetKurulKararları ................................................................................................................... 145HaramlarVeHela� ller ........................................................................................................................ 159AileHukuku .......................................................................................................................................... 173TicaretHukuku ................................................................................................................................... 179 Kur’an-ıKerim ..................................................................................................................................... 183Tecvid ...................................................................................................................................................... 191Siyer ......................................................................................................................................................... 199Hadis ........................................................................................................................................................ 209Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıTeşkilatı .............................................................................................. 215

DİN GÖREVLİLERİ SORU BANKASI / 245İ�tikadTesti ............................................................................................................................................ 247DinlerTarihiTesti .............................................................................................................................. 256HadisTesti ............................................................................................................................................. 261Kur’an-ıKerimTesti .......................................................................................................................... 266TecvidTesti ........................................................................................................................................... 276FıkıhTesti .............................................................................................................................................. 281TemizlikTesti ....................................................................................................................................... 288NamazTesti .......................................................................................................................................... 293ÖruçTesti .............................................................................................................................................. 304Zeka� tTesti ............................................................................................................................................. 309HacTesti ................................................................................................................................................. 312AileVeTicaretHukukuTesti ......................................................................................................... 326SiyerTesti .............................................................................................................................................. 330GenelKu� ltu� rTesti .............................................................................................................................. 341CevapAnahtarları .............................................................................................................................. 357

ÖNSÖZ

Elinizdeki kitap, Diyanet İ�şleri Başkanlıg� ı’nın yaptıg� ı ve yapacag� ı yazı-lı sınavlaravemu� la�ka� tlarahazırlanmadakaynaksıkıntısı çekenadaylarvemeslekı�bilgisinigu� nceltutmakisteyendingo� revlileriiçinkalemealınmıştır.

Kitapikibo� lu�mdenoluşmaktadır.Konuanlatımınınyeraldıg� ı“Sınavlara Hazırlık”vetestsorularınınyeraldıg� ı“Soru Bankası”bo� lu�mu� .

Sınavlara Hazırlıkbo� lu�mu� ndedingo� revlisininbilmesigerekenen önemli ayrıntılarayerverilmiştir.Kitaptakibilgiler,Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ı’nındingo� revlilerinetavsiyeettig� ikaynakkitaplararasındano� zenleseçilmiş;gerek-sizdetaylaragirilmemiş,kısaveo� zbilgilerleyetinilmiştir.Bo�ylecesınavlarahazırlananadayınvedin go� revlisinin çokkısa zamandameslekı� bilgilerinigu� ncellemesihedeflenmiştir.

Soru Bankasıbo� lu�mu� nde iseDiyanet İ�şleriBaşkanlıg� ı’nınbugu� nekadaryaptıg� ı ima�m-hatı�p ve mu� ezzin-kayyım yeterlik; Kur’a�n Kursu Ö� g� reticilig� iVaizelik;yurtdışı,hacveumresınavlarındasordug�usorularkıstasalınarakçıkmasımuhtemelsorularhazırlanmıştır.Bubo� lu�mdehazırlanansorulardanamaç,adaylarınilkbo� lu�mdeedindig� ibilgilerisoruço� zmeyoluylapekiştirme-leriveBaşkanlıg� ımızınsorumantıg� ınıkavramalarıdır.

Kısacasıbizbukitapta,bilgiyiharmanladıkvebirkapsu� lha� linegetirdik.Sizedu� şenelinizdekikitabınSınavlara Hazırlıkbo� lu�mu� neçalışmakveSoru Bankasıbo� lu�mu� ndekisorularısabırlaço� zmektir.

Bu çalışmanın ortaya çıkış sürecinde akademisyenlerden Doç Dr. Selahat-tin YILDIRIM, müftülerimizden Dr. Abdullah ERÇİN, Abdurrahman AYDIN ve Osman ŞEKERCİ, , vâizlerimizden Ahmet YÖNDEM başta olmak üzere, değerli görüşlerini bizimle paylaşan, bize muhtelif şekillerde destek olan tüm hocaları-mıza ve dostlarımıza teşekkürü borç biliriz.

Gayretbizden,tevfı�kYu� ceAllah’tan…

Şubat2011-İ�stanbul

YılmazŞENU� mitYALÇİN

SeyitAliERÇİ�N

KİTAP HAKKINDA KİM NE DEDİ?

Dinolgusu insanlık tarihiyleyaşıt, insanog� lunun fıtrat tarlasınaYaratıcıtarafındanekilmişbirolgudur.Dolayısıyladinolgusununsag� lam,sahı�hbirbilgiye dayalı kaynaktan beslenmesi ve yaşatılması çok o� nemlidir. Yine bubag� lamdabu faaliyeti gerçekleştirecekvedini en iyi şekilde temsil edecekbireylerinyetişmesiçoko� nemlidir.

Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ımız,yukarıdaifa�deettig� imhususlardog� rultusunda“Dingo� revlisi”dedig� imiz“Dingo� nu� llu� leri”ninyetişmesivedonanımlıbireylerolmasınoktasındasonyıllardaadetabireg� itimseferberlig� ibaşlatmış,bubag� -lamdaMBSTSdenilen“MeslekiBilgilerSeviyeTespitSınavını”ihda� setmiştir.

İ�şteelinizdekibueser,busınavavebubag� lamdakibirçoksınavaışıktuta-cak,kaynaklıkedeceknitelikteolup,gerçektenbuişiniçindengelenarkadaş-lartarafındanhazırlanmıştır.

Benbo�yle bir çalışmayı hayatiyete geçirdiklerindendolayı kardeşlerimikutluyorum.

Sınavlaragirecekherkeseyu� ceRabbimdenmuvaffakiyetlerdiliyorum. Osman ŞEKERCİ-Mu� ftu�

“Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ımızınyapmaktaoldug�u“Go� revdeyu� kselme-Hac-Yurtdışı”gibibazıgo� revlereatamasınavlarınahazırlanmak;o� nceleridahazorveuzunzamanalmaktaikenelinizdekikitapsayesindebuzorluko� nemlio� lçu� degiderilmiştir.Geçmişdo� nemlerdesorulmuşsorulardano� rneklerverilerekso-rununcevabınayo� neliktemelbilgininaçıklanarakveriliyorolmasıokuyucuyugireceg� isınavkonusundabu� yu� ko� lçu� debiro� nhazırlıg�akavuşturmuşolmakta-dır.Ö� nemlibirboşlug�udoldurdug�uiçinkitabıhazırlayanekibitebrikediyor;burehbervehazırlayıcıkitapışıg� ındadig� erkaynakeserlerdendeyararlanıla-rakgirileceksınavdahazırlanıcınınbaşarıyaulaşacag� ınıu�midediyorum.”

Dr.Abdullah ERÇİN - Mu� ftu�

“Efradınıca�mi’,ag�ya� rınıma�ni’nitelig� indebireserolmuş.Buo� zellig� iylesı-navlaragirsinveyagirmesinherdingo� revlisininistifa�deedebileceg� i,elindebulunmasıgerekenbireseroldug�udu� şu� ncesindeyim.”

Ahmet YÖNDEM-Vaiz

6 / Dİ�NGÖ� REVLİ�Sİ�Nİ�NBAŞUCUKİ�TABİ

“Bueserinhemima�m-hatı�plisesiveilahiyato� g� rencileriiçindı�nı�birkay-nakolacag� ıhemdeDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ı’nınaçmışoldug�usınavlardatu�mo� g� rencileriçinbirhazırlıkkitabıolacag� ıkanaatindeyim.”

Selami ÜSTÜNDAĞ -İ�lahiyatçı(İ�mam-Hatı�p)

“Birdingo� revlisininbilmesigerekeneno� nemlikonularakısaveo� zlu� şe-kildeyerverilmişvebunlarsorularlapekiştirilerekdingo� revlisiarkadaşlarınhizmetinesunulmuş.Gu� zelbirçalışmaolmuş.”

M. Atıf YILDIRIM-İ�lahiyatçı

“Biradamabirkitapsattıg� ınzaman,onayalnızcayarımkiloka�g� ıt,mu� rek-kepvetutkalsatmışolunmaz,onatamamenyeniyeniufuklarsatmışolursu-nuz...Ökumakbirinsanıdoldurur,insanlarlakonuşmakhazırlar,yazmakiseolgunlaştırır...İ�ştekardeşlerimizinbu� yu� kemeklersarfederekortayakoyduk-larıbueserinherokuyanabirçokkonudaışıktutacag� ımuhakkaktır..“

Ömer KAHRAMAN-İ�lahiyatçı(İ�mam-Hatı�p)

“Dingo� revlilerininsınavlarahazırlanırkençalışacag� ı,başvuracag� ımu� kem-melbirbilgikaynag� ınitelig� indebireser.Fazladetayagirmeden,işino� zu� nu� benimseterekdingo� revlilerinina� zamı�istifa�deetmesiyolunagidilmiş.Mesle-kibilgilerinitekrargo� zdengeçirmekisteyenmeslektaşlarımıziçinvedingo� -revlileriharicindekikişilerinderahatlıklaistifa�deedebilecekleribirkaynak.Herkesinistifa�deetmesinidiliyorum.”

Namık ONSEKİZOĞLU-İ�lahiyatçı(İ�mam-Hatı�p)

“Birdingo� revlisiolarakBaşkanlıg� ınkalifiyeelemanyetiştirmeadınayap-tıg� ıçalışmalarıçokfaydalıbuluyorum.Bubag� lamdainceledig� imçalışmalariçerisindeenfaydalıveenpratikolanbukitabıtu�mdingo� revlisiarkadaşları-matavsiyeediyorum.”

Ömer DAŞTAN-İ�mam-Hatı�p

DİN GÖREVLİLERİ SINAVLARA HAZIRLIK

KİTABI

1.Bo� lu�m

DİNLER TARİHİ

Din:Akılsahibiinsanlarıkenditercihleriylebizzathayırlıolanşeylerego� -tu� renila�hı�birkanundur.

DİNLERİN TASNİFİ

1.Tektanrılı(ila�hı�)dinler.

2.Du� alist(ikitanrılı)dinler(Mecu� sı�lik).

3.Çoktanrılıdinler(EskiYunan,RomaveMısırdinlerigibi).

4.Tanrıkonusundaaçıkvenetolmayanlar(Budizm,Şintoizmgibi).

Sosyolojik-tarihı�açıdanyapılandintasniflerindenbirisişuşekildedir:

a)Kurucusuolandinler(Yahu� dı�lik,Hıristiyanlık,İ�sla�m,Budizmgibi).

b)Gelenekseldinler(kiminteblig� ettig� ibelliolmayandinler,ilkeldinler,EskiYunan,EskiMısırdinigibi).

İ�sla�mı�kaynaklardavahyedayanandinleriçingenellikle“milel”,ba� tıldin-leriçin“nihal”kelimeleridekullanılır.Nihle(çog�ulunihal)kelimesi,diniçin-deoluşanfırkaanlamındadakullanılır.

Birdig� ertasnifiseşo� yledir:

1. İlkel dinler. Bundanmaksat,bazılarınındinı�gelişmeninilkbasamag� ıolarakdu� şu� ndu� klerianimizm,natu� rizm,totemizm,fetişizmgibiaslındasa-decebirku� ltolarakdikkatealınabileceknazariyelerdeg� il,ilkelkabı�ledinleri-dir(Nuer,Dinka,Gadinlerigibi).

2. Millî dinler. Genelliklebirkurucusundanso� zedilmeyen,sadecebirmille-teaitolangelenekselyapıdakidinlerdir(EskiYunan,Mısır,Romadinlerigibi).

3. Dünya dinleri.Hıristiyanlıkveİ�sla�mgibi.

Cog� rafı�-tarihı� açıdan ise dinler; Örtadog�u veya Sa�mi grubu (Yahu� dı�lik,Hıristiyanlıkve İ�sla�m),Hintgrubu(Hinduizm,Budizm, Jainizm),Çin-Japongrubu(Konfu� çyu� sçu� lu� k,Taoizm,Şintoizm),Afrikagrubuşeklindebirayırımata�bitutulabilir.


Mecûsîlik:EneskidinlerdenbiriydiveZerdu� şt’u� ngetirdig� idininbozul-muşşeklineverilenaddır.

Brahmanizm:Çoktanrılıbirdindir.HintlilerTanrı’nınkendisinitarihinherdevresindeçeşitlişahsiyetlerebu� ru� nerekinsanlarago� sterdig� ineinanırlar.

Zımmî: İ�sla�mdevletindekigayr-imu� slimvatandaş.Zımmı�ler, cizyever-diklerindeikihakortayaçıkar:Önlaradokunulmaz.Hima�yeedilirler.Doku-nulmazlıklarıileemniyetvegu� veniçindeyaşarlar,hima�yeedilmeleriileteh-likevezarardankorunmuşolurlar.

Müsteşrik: Dog�umemleketlerini,din,dilvetarihleribaştaolmaku� zereheryo� ndenaraştırıptesbı�teçalışanbatılıilimadamı.Garplıbilgin,oryanta-list,şarkiyatçı.

Yehova Şâhitleri: AmerikaBirleşikDevletleri’ndeCh.ŞarlRusseltarafın-dan1872’dekurulan,1931senesindensonrakendilerinibuadlatanıtmayaçalışanmezhepvemisyonerteşkila� tınaverilenad.

Reenkarnasyon: “Eskiyenelbiselerimizideg� iştirmemizgibieskiyenbe-denideg� iştiren”birruhunyani“ruhgo� çu� ”inancı.

Tenâsüh:Ö� leninsanlarınruhununbirhayvanyadabirinsanbedeninegir-mesiinancı,ruhgo� çu� dedenilir.Tena� su� hinancı,Hindistan’daHinduizm’dendog�muşveburadanHintAdaları,Tibet,Çin,Kore, JaponyaveeskiYunan’ayayılmıştır.Buinanç,Hinduizm(Brahmanizm)ileberaber,Budizm,Taoizm,Caynizm,ManiheizmgibiAsya’nıneskidinlerindedego� ru� lu� r.Tena� su� hinancıHinduizm’inesasıdır.Mu� slu�manlararasındançıkıpdaİ�sla�mdiniilealakasıkesilmişgula� t-ışı�’a(mu� fritşiı�ler)gibibazımezheblerdetena� su� hinancınıal-mışlardır.Mu’tezile’denAhmedb.Ha�bıt,Ahmedb.Eyyu� b,Ahmetb.Muham-medel-Kahtı�,tena� su� hinancınıeskiYunan’danalıpkabuletmişlerdir.

Hulûl:(Vahdet-i Vücud)Birşeyinmevcu� diyetinindig� erininmevcu� diyetiileaynıolmasımanasındadır.İ�la�hı�Za� t’ınveyasıfatların,yaratıklardanbirine,birkısmınayahuttamamınaintikaledip,onlarlabirleşmesi,Allah’ıninsanveyabaşkabirmaddivarlıkgo� ru� nu�mu� ndeortayaçıkmasıdiyetanımlanmıştır.

YAHUDİLİK (MUSEVİLİK)

Musevi;Mu� sa� ’yainanan,Mu� sa� ’nınizindengidenanlamındadır.Yahu� dı�ke-limesininko� ku� tariho� ncesiYehudaKrallıg� ı’nauzanır.Musevilikdininegeçe-bilmek içino� zelbir to� renuygulanmasıgerekir.Bugu� n tu�mdu� nyadakendi-

Dİ�NLERTARİ�Hİ� / 11

leriniYahu� dı�kabuledenlerinsayısıyaklaşık14milyon’dur.1948’deFilistinadı verilen bo� lgede İ�sra� il Devleti’nin kurulmasıyla du� nyanın her yerindenYahu� dı�lerburayago� çedipyerleşmişlerdir.

Yahudinu� fusunungu� nu�mu� zdeençokyaşadıg� ıu� lkeİ�sra� il’dir(yu� zde80).SonraABD(yu� zde3,4),buikiu� lkenindışındaFransa,İ�ngiltere,Arjantin,Uk-rayna,RusyaveKanadabaştaolmaku� zereiçlerindeTu� rkiye’nindebulundu-g�udu� nyanınbirçoku� lkesinedag� ılmışolarakyaşamaktadırlar.

Yahu� dı�lik,kutsalkitaplarındaAhd’egenişyerayırmasındandolayıbirAhitdini olarakda anılır.Musevi geleneg� ine go� re tanrı Yahu� dı� halkıylabir ahit(antlaşma)yapmış,emirleriniveyasalarınıTevratşeklindeYahu� dı�lerever-miştir.

ÖrtodoksMusevilerevedindarMusevilerinçog�unago� reİ�bra�hı�mPeygam-berilkİ�brani’dir.Nuh’tansonraputperestlig� ireddedenvetektanrıcılıg� ısavu-nanilkkişioldug�unainanırlar.Tanrı, İ�bra�hı�m’eog�ullarıolacag� ınımu� jdeler.İ�sma� ı�lveİ�sha�kisimliikiog� luolur.İ�sha�k,tanrınınbildirdig� işekildebabasınınmisyonunadevameder.KenanU� lkesiİ�sha�kPeygamber’etanrıtarafındanva-adedilmiştir.İ�sha�k’ınog� luYa�ku� pMısır’ago� çedervezamaniçerisindehalkıMısırlılarınko� lesiolur.Ya�ku� p’unonikiog� lundanbiriolanLevi’ninsoyundangelenMu� sa� ,İ�sra� ilog�ulları’nıMısır’dankaçırarakSinaDag� ı’nagetirir.BuradatanrıtarafındankendisineverilmişolanTevrat’ıhalkınaverirveonlarıKenanU� lkesi’nego� tu� ru� r.Mu� sa� ’nınkardeşiHarunveonunsoyundangelenerkekler,tanrıtarafından“yu� ksekdinadamlarısınıfı”olarakatanırlar.

İ�sra� ilog�ullarıKenanU� lkesi’neyerleşirlerveŞilohtapınag� ınıinşa� ederler.Butapınag� ındikilikaldıg� ı300yılboyuncaİ�sra� ilog�ullarıtanrıtarafındançe-şitlimusı�betlerleveişgallerletestedilirler.Sapkınlıklarıdorug�aulaştıg� ındatanrı,KenanU� lkesi’ningu� neydog�usahillerindeyaşayanFilistinliler’inŞilohTapınag� ınıelegeçirmelerineizinverir. İ�sra� ilog�ullarıdig� ermilletlergibisu� -reklilikarzeden,sabitbirkrallıkkurmakisterler.

Bo� lgedezamaniçindegu� çlenenİ�branilerHa�kimlerdo� nemindensonrabirYahu� dı�krallıg� ıkurarlarvebaşınaYahu� dı�lerinkralıolarakŞaulgeçer.Şaul’uno� lu�mu� ndensonra,Yahu� dı�Krallıg� ı’nınbaşınaDavudgeçer.Davud’uno� lmesiy-leYahu� dı�Krallıg� ı’nınbaşınaDavud’unog� luSu� leymangeçer.Su� leymando� ne-mindeYahu� dı�Krallıg� ıaltınçag� larınıyaşar.Kudu� sşehriYahu� dı�lerineno� nemlişehriha� linegelir.Su� leymanKudu� s’eBethHamikdaşdenilenbu� yu� kbirmabedinşaettirir.BethHamikdaş’ınbugu� nsadeceBatıDuvarısag� lamkalmıştır.BuduvaraAg� lamaDuvarıdenmektedir.


Yahu� dı�ler,Yehova’nın(Tanrı)Sina’dabukavmikendineseçtig� ini,Tevrat’ıMu� sa� ’nınşahsındaonlarago� nderdig� ineinanırlar.Hristiyanlık’takiMu� sa� bah-siYahu� dı�likteki ileaynı, İ�sla�miyet’tekiMu� sa� bahsideYahu� dı�lik ileoldukçaparaleldir.

Yahûdîlik’teki Önemli Semboller:Kudu� s’tekiMabed,Yahu� dı�lig� inodaknoktasını teşkiletmektedir.Yahu� dı�lig� insembolleriarasındaeno� nemliyeriYediKolluŞamdan(Menora)ileAltıKo� şeliYıldız(Davud’unYıldızı)tutar.

Kutsal Günleri: Eno� nemli bayramYılbaşıBayramı’dır (Roşaşana), ar-dındanongu� nsonra26saatsu� recekolanoruçgu� nu� gelirkibunaKeffa� retGu� nu� anlamınagelen (Yom Kipur) adı verilir.Kipur’dan sonraYahu� dı�lerinMısır’dançıktıktansonrakırkyılço� ldedolaşmalarıanısına7gu� nsu� renÇar-dakBayramı(Sukot)vebiryıliçindeTevrat’ıntu�mbo� lu�mlerinokunmasınıntamamlandıg� ıveyenidenbaşlandıg� ı(Simhat Torah)AralıkayındaHanuka,Mart-NisanarasıBabil’dezamanınMusevidu� şmanı(Antisemit)Hamanta-rafındanYahu� dı�lerinkıyımaug� ratılmasıolayınınsonandaEstertarafındanengellenmesininanısına2gu� n,Mısır’danMu� sa� ’nıno� nderlig� indeayrılıpko� le-liktenkurtulmasınınkutlandıg� ıPesah.Bundan49gu� nsonragelen10Emirinalınmasınınkutlandıg� ıŞavuotveYazaylarınadenkgelenTapınag� ınyıkılmasıveçeşitlitalihsizolaylarınanıldıg� ıvebirmatemgu� nu� olanTişa Beavo� nemligu� nlerdendir.

Haram Davranış Ve Yiyecekler:Domuzetivepulsuzbalıklarıneti,çifttırnaklıvegevişgetirmeyenhayvanlarveTevrat’taadıgeçen20kuş’uvebun-lardançıkanu� ru� nleriyemekyasaktır.Yılınbirdo� nemindeMısır’dançıkışınanısına8gu� nboyuncamayasızekmek(Matsa)yenir.

Yahûdî Mezhepleri:Hristiyanlıko� ncesindekimezhepler:Ferisiler,Sadu-kiler,Esseniler.İ�sla�m’dansonrakimezhepler:İ�sha�kiyye,Yudganiyye,Karaim.Gu� nu�mu� zmezhepleri:Muhafazaka� rYahu� dı�ler,ÖrtadoksYahu� dı�ler,ReformistYahu� dı�ler.YenidenYapılanmacılar.

Hac: Tevrat’ta yılda u� ç defa (Fısıh, Sukkot ve Fiavuot) hac iba�deti em-redilmektedir. Başlangıçta hacca gerekli o� nemi go� stermemişler, Su� leymanMabedi’ninBabillilertarafındanyıkılmasındansonramillibirlig� insag� lanma-sıamacıyladahaçoko� nemverilmiş,MabedinRomalılartarafındanyıkılma-sındansonrasembolikbirha� lalmıştır.Gu� nu�mu� zdeKudu� s’tekiAg� lamaDuva-rıhaciba�detyeriolarakkabuledilmektedir.Ancakbuhaczorunludeg� ilisteg�ebag� lıdır.

Kutsal kitapları:Talmud(MişnaveGemaraadlıeserlerintoplamı)veTa-


nah(Tora).Hristiyanlar’ınEskiAntlaşmaadınıverdikleriTanah;Tora(Tev-rat),NevimveKetuvimolmaku� zereu� çbo� lu�mdenoluşur.

KutsalKitapdışındaMusevitasavvufunavegizemcilig� ineKabalaadıve-rilir.Yahu� dı�lerin,Mu� slu�manlıkveHristiyanlık’taoldug�ugibibellibaşlıiman(13madde) esaslarınakavuşmaları filozofMaymonides’lemu�mku� n olabil-miştir.

Yahu� dı�lersinagoglardaTevrat’tanbazıparçalarıseslibirşeklideokurkenbazıbo� lu�mlerisesessizokunur.Tevratrulolarınınkılıfındançıkarılarakhazantarafındanokunması,iba�detineno� nemlianıdır.Yahu� dı�liktesinagogdışındaevlerdedeiba�detedilebilirancakcemaatileiba�detdahamakbulsayılır.

Musevievleriningirişkapılarınınvetuvalet-banyohariçherkapısınınsag� pervazında“Mezuza”denilen,ruloha� linegetirilmişTevrat’tancu�mlelerinya-zılıoldug�ukutucuklarçakılıdır.Evegiriş-çıkıştaYahu� dı�lerbukutucug�adoku-narakparmaklarınıo� perler.İ�badet,dog�uyo� nu� neyo� nelerekyapılır.BaşaKipa,adıverilentakketakılır,erkeklerhersabahsırtlarınabeyazrenktevemaviçizgileriolandua� şalıTaletgiyerler.Kadınlarıniba�detekatılmamecburiyetiyoktur,ancakbaşlarıo� rtu� lu� olarakiba�detekatılabilirler.

Yahu� dı�dinindeiba�detesasınıila�hileroluşturur.İ�badetsırasındaokunanbazı kalıplaşmış dua� ve ila�hiler vardır. Dua� , dindar Yahu� dı�nin yaşamındao� nemlibiryerişgaleder.Yahu� dı�likteiba�detgu� nlu� kvehaftalıkolmaku� zereikiyeayrılır.Gu� nlu� k iba�detsabah,o� g� leveakşamyapılır.Haftalık iba�det iseCumartesi(Şabat, Yom HaŞabat)gu� nu� havra(sinagog)’dayapılır.

Yahu� dı�lersabahayinindebirdua� şalı(Talet)kuşanırlar.BayramveCumar-tesigu� nleridışındasabahayininde,solpazu(solaklarsag� pazuya)ilealınla-rınaiçindeTora’danbo� lu�mlerinbulundug�uku� çu� kkutucuklarıntakılıoldug�ubirerdua� kayışıTefilinbag� lanır.Dua� larayakta,oturarakvu� cudusallayarakvebazeno� nehafifçeeg� ilerekokunur.Topludua� lar13yaşınagirmişenaz10erkeg� inMinyaniştirakiyleyapılır.

Cumartesiiba�deti,cumaakşamıgu� neşinbatmasıylabaşlar,cumartesiak-şamıgu� neşinbatışındansonrasonaerer.Buiba�detsinagogtayapılır.Bumak-satlacumartesigu� nu� ateşyakmak,çalışmak,taşıtkullanmakvb.yasaktır.

Musevı�lik’te Tanrının adını telaffuz etmek gu� nah sayıldıg� ından YHWHismiyerineElohim, Şaday,Adonaygibi isimlerkullanılırhattabunlarındayerineHaşemyani “İ�sim” kullanılır. YehovaMusevı�lerinmillı� ve ha�kimbirtanrısıdır. İ�nsandaÖ’nunkuludurumundadır. İ�nançlarınago� reYehova sa-


deceİ�sra� ilog�ulları’naşefaateden,kıskançbirTanrı’dır.İ�sra� ilog�ullarıyabancıbiru� lkededeÖ’nuntarafındankorunacaktır.Ö,İ�bra�hı�m,İ�sha�kveYa�ku� b’unTanrısı’dır.

Yahu� dı�lergo� çebeiken“Habiri”diyeanılırlardı.İ�sra� ilog�ullarıenparlakde-virleriniKrallarıSu� leymanzamanındayaşamışlardır.Su� leyman,İ�sla�m’ago� repeygamberdir.

HRİSTİYANLIK (İSEVİLİK)

HristiyankelimesiYunanca“khristianos”ko� ku� ndengelir,İ�sa� ’yabag� lanan,onunyolundangidenanlamınagelir.Hz.İ�sa� ’nınçarmıhagerilmişoldug�ununsimgeselresmiolanHaçsembololarakkabuledilir.Du� nyadaenyaygındindir.Hıristiyanlarınçog�uAvrupa,Amerika,Asya’dayaşamaktadırlar.

Kur’a�n-ıKerı�m’inbizeanlattıg� ıHz.İ�sa� veHz.Meryem’leİ�ncil’deanlatılan-lararasındaçoko� nemliinceayrımvardır.Hz.İ�sa� ’nına�kıbetihakkındafark-lılıklarvardır.Kur’a�n-ıKerı�m’ego� reHz.İ�sa� kesinlikleo� ldu� ru� lmedi.Çarmıhagerilenhava� rı�lerdenbiriydi,ihanetedenbirisiHz.İ�sa� ’nınsu� retinebu� ru� ndu� -ru� lmu� şveoçarmıhagerilmiştir. İ�ncillerego� reHz. İ�sa� o� ldu� ru� ldu� kten3gu� nsonrago� kyu� zu� neyaniAllah’ın(onlarago� reBaba’nın)katınayu� kseltildi.

Hıristiyanlık,Filistinbo� lgesindedog�muştur.Nasıralıİ�sa� ’yımerkezalanbirYahu� dı�-Mesihihareketidir.İ�sa� ,İ�sra� il’igelecekTanrıKrallıg� ınahazırlamakis-temiştir.Ancakbugu� nkiHristiyanlık,İ�sa� ’nınhava� rı�lerininarasınasonradangirenPavlus’unyorumlarıyladeg� işikbirhu� viyetkazanmıştır.

Pavlus’un,Hıristiyanlıkiçindeg� işmezprensiplerolarakila�nettig� ihusus-larşunlardır:

a)Hristiyanlıkbu� tu� ninsanlıg�ahita�bedenbirdindir.

b)Allah’ınog� luolanMesihİ�sa� ,insanlarıngu� nahlarınakeffa� retolmaku� ze-reHaç’tacanvermiştir.

c)İ�sa� veRuhu’l-Kuds,aynıderecedeTanrıdır.

d)Ö� lu� lerarasındandirilerekkalkmışolanİ�sa� ,semayaçıkarakBaba’sınınsag� yanınaoturmuştur.

Pavlus, İ�sa� ’nınveRuhu’l-Kuds’u� nTanrıoldukları inancını yerleştirmeg�eçalışmıştır.Ayrıcayineo,İ�sa� ’nınvaz’ettig� isu� nnetolmayıvedomuzetiyeme-meg� idekaldırmıştır.


İman esasları:

a)Tecessu� dinancı(Tanrınınİ�sa� şeklindezuhu� retmesi).

b)Hz.İ�sa� ’nıntanrılaştırılması.

c)Teslisinancı(baba-og�ul-ru� hu’l-kuds).

d) Tekfir inancı (Tanrının, bu� tu� n insanların gu� nahlarına keffa� ret olmaku� zereonlarınaffıiçininsankılıg� ınagiripızdırapçekereko� lmesi).

e)Ahirethayatı(İ�sla�miahiretinancıileparalellig� ivardır).

Peygamberinancıvardır.AncakHıristiyanlarHz.İ�sa� ’yıbirpeygamberolarakdeg� il,Tanrınınog� luvedolayısıylaTanrıolarakkabulederler.İ�badetyerleri,ki-lisedir.Dinadamları,papaz,piskopos,ra�hip,ra�hibevb.Kutsalgu� nleri,pazardır.Gu� nlu� kiba�detler,pazarayinlerivedig� ero� nemligu� nlerdekiiba�detlero� nemlidir.YılbaşıolarakdabilinenKristmas(Hz.İ�sa� ’nındog�umu)vePaskalyao� nemliikibayramlarıdır.Hristiyanlıkherkeseaçıkbirdindir.Hristiyanlıg� ıneno� nemliayin-lerivaftizveevharistiyaayinleridir.Vaftiz,Hıristiyanlıg�agirebilmekiçinkilisededinadamıtarafındançocug�usuyadaldırarakyadau� zerinesuserpilerekyapılanto� rendir.Dinegiriş,çog�unluklakişininkilisedevaftizedilmesiylegerçekleşir.BuişlemHristiyanlarcakabuledilenaslı�gu� nahtantemizlenmekiçinyapılır.Evharis-tiya,Hz.İ�sa� ilesimgeselbu� tu� nleşmesineyarayanekmek-şarapayinidir.Ö� ldu� ktensonradirilmeye,cennetvecehennemeinanılır.Ö� lu� lertoprag�ago�mu� lu� r.

Dînî Şeâir: a)Kilise,b)vaftiz,c)Tasdikvaftizipekiştirme, (confermati-on)d)Comminion(Kutsalsofta),e)terbe, f)Sonyag� lama,g)Ruhbanlıkh)Nika�h.

İbadetler: Dua� :Kilisedecemaatleveyaferdı�olarakı�fa� edilir.Önlarago� redua� MesihvasıtasıileAllah’ayaklaşmavesı�lesidir.İ�badetdı�nı�duyguveşuurubesler.Dua�yaHz.Mesih’in ismiylebaşlanır. İ�kinci şartı tam inançve ı�timatileyapılmasıdır.Öruç:Öruçtagayetefekku� r,tevbevema�nentoparlanmadır.Kırkgu� nolaraktutulur.Öruçesnasındanormalyiyeceg� inu� çtebiriyenir.Balıkdışındaetyenilmez.

Kutsal Metinler: Kutsal metinler deyince aklımıza kita�b-ı mukaddesgelir.Kita�b-ıMukaddesde ikikısmaayrılıyor:EskiahitveYeniahitolmaku� zere.Eskiahit;TevratveZebur’danmu� teşekkilmuharrefmetinlercetarihiva�kıa� larınanlatımıdır.YeniAhitdeİ�ncillerintoplamıkiMatta,Yuhanna,Mar-kos,Luka.Budo� rtincildenu� çu� kendiarasındaparalellikarzetmekteolupYu-hannaincilibunlardanfarklılıkgo� stermektedir.Barnaba inciliHristiyanlartarafındankabuledilmez.Çu� nku� ondaPeygamberimizHz.Muhammed’edair


işaretvardır.İ�ncillerinyazılıptoplanmasıilePeygamberimizinHadı�s-iŞerif-lerinintoplanıpyazılmasıarasındaparalelliklervardır.Dahadog� rusuİ�ncil-lerhava� rı�lerinHz.İ�sa� ’danduyduklarındanakıllarındakalanlarıyazmışlardır.Önlardaninciloluşmuştur.

Hac İbadeti: Ancak,M.S. 70 yılında toplanan ilk konsu� lde do� rtmeseledışındaTevrat’ınbag� layıcılıg� ınınkalmadıg� ınakararverilmiş,kurba�nvehaciba�detlerinesonverilmiştir.Pavlus,yaptıg� ıyorumlarlahac iba�detineba� tını�anlamlaryu� klemiş,Kudu� sbirhacmerkeziolmaktançıkarılmıştır.Sonrakido� -nemlerdeHz.İ�sa� ’nınyaşadıg� ıyerlerigo� rmearzusuhacziyaretinicanlandırsadabu,haciba�detigo� ru� ntu� su� ndenuzaktır.Gu� nu�mu� zdeHristiyankiliselerindehacvehacyerleriileilgilifarklıyaklaşımlarvardır.Kutsalmeka�na(tapınak)gelenHıristiyan,niyetlenmişoldug�uhaciba�detini(bedenî duâ, sessiz tevbede bulunma, su kullanma, ayak egzersizlerini çoğaltarak)yerinegetirebilir.

Roma Katolik Kilisesi, Hristiyan du� nyasında daha çok siyasi nu� fu� z eldeedebilmek amacıyla, Roma kentini hac merkezi ilan etmiş, Kudu� s’e gidenHristiyanhacılarıburayaçekmekiçinçeşitliteşviklerdebulunmuştur.Hris-tiyanlararasındahackonusundabirliksag� lanamasadaMeryem Ana Kilisesi, kutsalhacmerkezlerindenbirisiolmuştur.

Mezhepleri:Hristiyanlık inancı3bu� yu� kmezhebe(Katolik,ÖrtodoksveProtestanlık)vehermezhepdebirçokkolaayrılmıştır.Bunlararasındakes-kinfarklılıklarvardır.

Katoliklik:(RomaKatolikKilisesi)Hristiyandu� nyasınınenbu� yu� kveenko� klu� mezhebidir.İ�nançlarınago� rebumezhebi,hava� rı�lerinilkiolanPetruskurmuştur.KatolikMezhebi’ndenayrılarakortayaçıkanbazıku� çu� kmezhep-lervardır:Kelda�nı�Mezhebi,ErmeniMezhebi,Su� rya�nı�Mezhebi,Marunı�Mez-hebi,Kıptı�Mezhebi.

Örtodoks: Örtodoks du� nyasınındo� rtbu� yu� kpatriklig� i(İ�stanbul,İ�skende-riye,AntakyaveKudu� s)vardır.Dig� er,bo� lgelerdekimillı�kiliselerida� rı�yapıitiba-riylebudo� rtpatriklig� ebag� lıdır.Kuruluşdo� nemlerindebu� tu� nDog�uÖrtodoksKiliseleri,İ�stanbulÖrtodoksKilisesi’ninidarevekontrolu� altındaiken,dahasonralarıparçalanmalarolmuş,şukiliselerdog�muştur:Su� rya�nı�ÖrtodoksKili-sesi,RumÖrtodoksKilisesi,ErmeniÖrtodoksKilisesi,RusÖrtodoksKilisesi.

ProtestanMezhebi:XVİ.yu� zyıldaMartinLuther(1489-1546)’inRomaKa-tolikKilisesi’nekarşı;gu� nahlarıbag� ışlamak,gu� nahlarınbag� ışlanmasınıma� lı�birkaynakha� linegetirmek,İ�ncilyorumunukenditekelinealmak,ayindilininmutlakaLatinceolmasıvb.hususlaraitirazlarıilebaşlamıştır.MartinLuther


itirazlarınakısazamandataraftarbuluncaharekethızlabu� yu� yerekyayılmış-tır.Protestanmezhebisondo� rtyu� zyıliçindebaşlıcaikidı�nı�tu� rolarakkendinigo� stermiştir:KlasikProtestanlıkveRadikalProtestanlık.

Protestanmezhebi o� ncelikle kendi bu� nyesinde u� ç ana kola ayrılmıştır:Lutheryanizm, Kalvinizm, Anglikanizm. Bunların dışında çok daha radikalmezheplervegizlitarı�katlerdevardır.

Konsiller: Akı�de iba�det ve kilise nizamını du� zenlemek için emeklerin(Piskoposların)teşkilettig� işu� ra�ya“konsil”denir.Hristiyanlıktarihindeilkkonsu� l105yılındaKudu� s’tetoplanıp,Yahu� dı�olmayanlarınsu� nnetolmame-selesinigo� ru� ştu� veonlarınsu� nnetolmasıgerekmedig� ihu� kmu� nu� kararlaştır-dı.Konsillerdu� nyaçapındavemahallı�olmaku� zereikiçeşittir.

İ�lkkonsillerpapatarafındandeg� ilimparatortarafındanteşkiledilmiştir.Önların tek tek incelenmesi imparatorların konsillerde oynadıkları rolu� no� neminigo� stermektedir.

1-İ�znikkonsili(325):AzizArius’unkarşısındaolanlarınzaferiniteminetti.

2-İ�stanbull.konsili(381).

3-Efeskonsili(431).

4-Kadıko�ykonsili(451).

5-İ�stanbul2.konsili(553).

6-İ�stanbul3.konsili(680-681).

7-İ�znik2.konsili(787).

8-İ�stanbul4.konsili(869-870).

9-Trentekonsili(1545-1563):Bukonsil,Katolikdinesaslarınınhemenhemenhepsinigo� zdengeçirmişolmazsıitibarıileoldukçao� nemlidir.

10-Vatikanl.konsili(1869-1870).

11-Vatikan2.konsili(1962-1965):Hristiyanlıg� ınza�hirı�ihtişa�mıyo� nu� ylebuenbu� yu� kkonsilinakdedilmesi,PapaJean-13tarafından25Öcak1959’dailanedildi,ilkhazırlıklarıtakrı�benbirbuçukyılsu� rdu� .

Konsilin Gayesi:Katolikinancınıgeliştiripkuvvetlendirmek,dı�nı�yaşayış-larındayenibirmoralvermek,dı�nı�mu� esseselerinimodernçag� ınihtiyaçvemetotlarınauyarlamak,ayrılanHristiyanlarıbirlig� eçag� ırmak.Konsillerbaş-langıçtadinimu� da� faavesı�lesiidiler.Sonramakamvenu� fu� zheveslisibazıdin


adamlarınıdoyuranimparatorlarınmaksatlarınaa� letha� linegeldiler.Bo�ylecedemuhtelifu� lkelerdekiHristiyanlararasındaayrılıksebebioldular.

Hristiyanlık’ta Reform Hareketleri:Reformunsebepleri;Papalıg� ınmut-lakha�kimiyeti,vergiler,bid’at,endu� lijans,Ro� nesans.Papalık,binsenedenfaz-labirzamanboyuncabatıAvrupalılaru� zerindetambirha�kimiyetsu� rdu� rmu� ş-tu� r.1202’deo� lenJoachimdeFloredanitibarenmu� thişbirmu� sa�mahasızlıklamuka�belego� rmesinerag�menkiliseyekarşıbazıitirazlarbirbirinitakipetmiş,memnunolmayanlarınsayısıartmış,halksınıflarıekseriya� zenginveçalışma-yandinadamlarısınıfınızatenkullanmayabaşlamıştı.Ayrıca14.ve15.asırdapapalar, 1305-1379 tarihleri arasındaFransa’da çirkin “Avignon esa� retine”maruzkalmıştır.1378-1417arasındada“bu� yu� ktefrika”skandalıortayaçık-mıştı.BusıradaHz.İ�sa� ’nınvekilioldug�unuso� yleyenikiveyabazenu� çpapabulunmuştu.Fitnenindinmesiiçinbirasırgeçti.BuaradaRo� nesans,dı�nı�ye-nilenmeyigerçekleştirecekunsurlarıdagetirdi.

Roma Katolik Kilisesi (Papalık):Ö� lenpapanınyerine,oradakikardinal-lertarafındanseçilir.Papalık,evrenselbirida� redir.Hiçbirsiyasigu� cebag� lıdeg� ildir.Papavalilikleri,Yu� ksekKurul,mahkemeler,taşrateşkilatıverahiplerşeklindeteşkilatlanmıştır.Katolikkilisesi,teşkilatbakımındanmua�sırdu� nya-nınensag� lam,enişlevlivebo� lmeleriyerliyerindebirpiramitgo� ru� nu�mu� arzedenorganizasyondur.

Modernizm,papalıg�ago� rehertu� rlu� bid’atinsenteziolarakalgılanır.Papa-lıkbatıdakikaybınıAsyaveAfrika’dayayılmagayretiiletelafietmeyeçalışır.Papalık,18.asrınsonlarındanitibarengo� ru� lenveHıristiyanlıkprensiplerin-dengittikçeuzaklaşancemiyetanlayışınakarşıbaşındanberi tepkigo� ster-miştir.AsrınAvrupası’ndakiekonomikvesosyalgelişmelerkiliseyebirtakımproblemlerçıkarmıştır.

İTİKÂDÎ FIRKALAR

Aka� idmezhepleri,Şı�a,Mu’tezile,Hava� ricgibibellitopluluklaranisbetedildi-g� igibikurucusunaiza� fetledeanılmıştır:Ma� tu� rı�dı�,Eş’arı�gibi…Anaaka� idmez-heplerininayrıldıg� ı kollarda fıkıhmezhepleri gibidaha çokbir şahsanisbetedilmiştir.Aka� idmezhepleriiçindahaçok“grup”anlamınagelen“fırka”(çog�ulufırak),“go� ru� ş”anlamınagelen“maka� le”(çog�ulumakala� t)ve“anlayıştarzı”ma-nasınagelen“nihle”(çog�ulunihal)kelimelerikullanılır.Aka� idmezhepleri,ehl-isu� nnet(fırka-ina� ciye)veehl-ibid’atolmaku� zereikiyeayrılarakincelenmiştir.


Ehl-i Sünnet: Hadı�ste geçen “kurtuluşa erenler” ifa�desinden hareketle“fırka-i nâciye”(kurtuluşaerengrup)adıdaverilmiştir.Ehl-isu� nnet,Allah’ınza� tı,sıfatları,a� leminyaratılışı,kader,peygamberlik,mu� cizevekera�met,şefa-at,haşirvea�hiretgibiİ�sla�maka� idinintemelkonularındafikirbirlig� iiçindeolmaklaberaber,bukonularındetaylarında,ı�za�hveyorumlanmasındafarklıgo� ru� şleredesahipolmuş,busebeplekendiarasında,Selefiyye,Ma� tu� rı�diyyeveEş’ariyyeolmaku� zereu� çeayrılmıştır.Selefiyye’ye“Ehl-i sünnet-i hâssa”,Ma� tu� rı�diyyeveEş’ariyye’ye“Ehl-i sünnet-i âmme”dedenilir.

Ehl-i Bid’at:Ehl-isu� nnet’emuhalefetedenmezhepvegruplaranlamın-dakullanılır.Bunago� reehl-ibid’at terimi,ehl-isu� nnet terimininkarşıtıdır.Galiyye,Ba� tıniyye,Yezı�diyyegibiehl-ibid’atsayılanmezheplerinbirkısmı,go� ru� şleriitibariyleİ�sla�mveimançerçevesinindışındakalırlar.Birkısmıdasu� nneteaykırıdavranmışolurlar;fakatgo� ru� şlerikendilerinidindışındabı-rakmaz.Bunlarehl-ikıbledirlerveİ�sla�mu�mmetinemensupturlar:Ha� riciyye,Mu’tezile,Şı�agibi...Bid’atçimezhepleri,Mu’tezile,Ha� riciyye,Şı�a,Mu� rcie,Mu� -şebbiheveCebriyyeolmaku� zeregeneldealtıgrubaayırmakmu�mku� ndu� r.

Selefiyye:İ�manesaslarıylailgilikonulardailkdo� nembilginleriniizleye-reka�yetvehadı�slerdekiifa�delerinza�hiriileyetinipbunlarıaynenkabuleden,teşbı�hvetecsı�medu� şmeyen(Allah’ıyaratıklarabenzetmeyevecisimgibidu� -şu� nmeyeyeltenmeyen),bunlarıbaşkabiranlamaçekme(te’vı�l)yolunagit-meyenEhl-isu� nnettoplulug�unubelirtmekiçinkullanılır.Allah’ınza� tı�,fiilı�vehaberı�sıfatlarınınhepsinite’vilsiz,nasılsao� ylekabulettig� iiçinSelefiyye’ye“Sıfâtiyye”dedenilmiştir.

İ�mamŞa� fiı�, İ�mamMa� lik,Ahmedb.Hanbelbir kısımgo� ru� şleri itibariyleEbu� Hanı�fe-Evzaı�,Sevrı�gibimu� ctehidima�mlar,Buha� rı�,Mu� slim,Ebu� Da�vu� d,Da� rimı�,İ�bnMende,İ�bnKuteybeveBeyhakı�gibihadı�sçiler,Taberı�,Hatı�bel-Bag�da�dı�,Taha�vı�,İ�bnu� ’l-Cevzı�veİ�bnKuda�megibibilginlerSelefdu� şu� ncesinino� ndegelenisimleriarasındasayılabilir.

İ�lkdo� nem(mu� tekaddimu� n)Selefiyyeanlayışınınenbelirgino� zellig� iaka� idsahasındaaklarolvermemek,a�yetvehadı�sleyetinmek,ma�nasıapaçıkolma-yan,busebepledebaşkama�nalaragelmeihtimalibulunana�yetvehadı�sleriyorumlamadan,bunlarıbilmeyiAllah’ahavaleetmektir.Sonrakido� neminenmeşhurSelefa� limleri(mu� teahhirı�n-iSelefiyye)arasındaİ�bnTeymiyye, İ�bnKayyimel-Cevziyye(o� .1350),İ�bnu� ’l-Vezı�r(o� .40/1436),Şevka�nı�(o� .1834)veMahmu� dŞu� krı�el-A� lu� sı�(o� .1924)sayılabilir.Enyog�unolduklarıu� lkelerSuudiArabistan,KuveytveKo� rfezu� lkeleridir.


Eş’ariyye:Aka� idkonusundaEbu� ’l-HasanAlib.İ�sma� ilel-Eş’arı�’ningo� ru� şleri-nibenimseyenEhl-isu� nnetmezhebineverilenisimdir.Mezhebinkurucusuolanİ�mamEş’arı�,(873)yılındaBasra’dadog�muş,kırkyaşınakadarMu’tezilemezhe-binebag� lıkalmış,sonra“u� çkardeşmeselesi”diyebilinenmeselenintartışma-sındahocasıEbu� Aliel-Cu� bba� ı�’ye (o� .916)u� stu� ngelmiş,hocasınıngo� ru� şlerinidoyurucubulmadıg� ı içinMu’tezile’den ayrılmış veEş’arı�lig� i kurmuştur. İ�mamEş’arı�,AllahTea� la� ’nınezelı�sıfatlarıbulundug�unukabuletmiş,inançkonularındaakladadeg�ervererek,a�yetvehadı�slerinyanındaaklı�delillerdekullanmıştır.

En meşhur Eş’arı� kela�m bilginleri arasında, Ba�kılla�nı� (o� . 1013), İ�bnFu� rek (o� . 1015), Cu� veynı� (o� . 1085), Gazza� lı� (o� . 1111), Şehrista�nı� (o� .1153),A� midı�(o� .1233),Fahreddiner-Ra�zı�(o� .1210),Ka�diBeyza�vı�(o� .1286),Teftaza�nı�(o� .1390)veCu� rca�nı�(o� .1413)sayılabilir.

Eş’arı�lik,dahaçokMu’tezile’yebirkarşıtezolarakdog�muştur.BusebepleEş’arı�lik,SelefinancınaMa� tu� rı�dı�lik’tendahauzakolarakgo� sterilebilir.Eş’arı�bilginlerzamanlate’vı�leçokfazlayervermişlerdir.Eş’arı�likdahaçokEndu� -lu� s,Hicaz,KuzeyAfrika,Mısır,İrak,SuriyeveEndonezya’dayayılmıştır.

Mâtürîdiyye:Aka� idkonusundaEbu� Mansu� rMuhammedb.Muhammedb. Mahmu� d el-Ma� tu� rı�dı�’nin go� ru� şlerini benimseyenlerin oluşturdug�u Ehl-isu� nnetmezhebininadıdır.Ma� tu� rı�dı�lik,akaidsahasındaa�yetvehadı�slebir-likte,aklıdadininanlaşılmasıiçingereklibirtemelkabuletmiştir.Eş’ariyyeileMu’tezile arasında yer almıştır.Hakı�m es-Semerkandı� (o� . 953), Ebu� Se-leme es-Semerkandı� (o� . İV/X. asır), Ebu� ’l-Yu� sr Muhammed el-Pezdevı� (o� .1100), Ebu� ’l-Maı�n (Muı�n) en-Nesefı� (o� . 1115), Ö� mer en-Nesefı� (o� . 1142),Ebu� ’l-Bereka� t Ha� fızu� ddin en-Nesefı� (o� . 1310), Burha�neddin en-Nesefı� (o� .1289),İ�bnu� ’l-Hu�ma�m(o� .1457),KadıCela� leddinza�deHızırBey(o� .1458)veBeya�zı�za�deAhmedEfendi(o� .1687)enmeşhurMa� tu� rı�dı�kela�mcılarıdır.

Ma� tu� rı�diyye;Ehl-isu� nnet’intemelprensiplerindeEş’arı�lerileaynıgo� ru� ş-teolmaklaberaber,şugo� ru� şleriyleonlardanayrılırlar:

1.Dinı�teblig� olmasadakişiakıllaAllah’ıbulabilir.

2.İ�yiveko� tu� ,gu� zelveçirkinakıllabilinebilir.AllahTea� la� birşeyigu� zelveiyioldug�uiçinemretmiş,ko� tu� veçirkinoldug�uiçinyasaklamıştır.

3.Kuldabaşlıbaşınabircu� z’ı�ira�devardır.Kulira�desiyleseçiminiyapar,Allahdakulunseçiminego� refiiliyaratır.

4.Yu� ceAllah’ındig� ersıfatlarıgibitekvı�nsıfatıdaezelı�dir.

5.Allahkulungu� cu� nu� nyetmeyeceg� işeylerikulayu� klemez.


6.Allah’ınfiillerininmuhakkakbirsebepvehikmetivardır.Fakatkulherzamanbusebepvehikmetleribilemeyebilir.

7.Peygamberlerdearananniteliklerdenbirideerkekolmaktır.Busebeplekadınpeygambergo� nderilmemiştir.

8.Allah’ınnefsı�kela�mıişitilemez.İ�şitilennefsı�kela�mınvarlıg� ınıgo� sterenlafzı�kela�myaniKur’a�n’ınharfvesesleridir.

Ma� tu� rı�diyye, Tu� rkiye, Balkanlar, Örta Asya, Çin, Hindistan, Pakis-tan ve Eritre’de yayılmıştır. Genellikle Tu� rkler fıkıhta Hanefı�, inançtaMa� tu� rı�dı�’dirler.

Mu’tezile:Ehl-isu� nnetbilginlerindenHasan-ıBasrı�’nin(o� .728)dersiniterkedenVa� sılb.Ata� (o� .148)ileonauyanlarınoluşturdug�umezhepbuisimleanılır.Mu’tezileisekendini“ehlu� ’l-adlve’t-tevhı�d”diyeadlandırır.AkılcıbirmezhepolanMu’tezile,mantıkkurallarıylaçelişirgo� rdu� g�u� a�yetvehadı�sleriEhl-isu� nnet’tenfarklıbiçimdeyorumlamışvebuyorumlarındaaklao� ncelikvermiştir.Bumezhep,aynızamandaiyibiredebiyatçıvetefsirciolanEbu� ’l-Hu� zeylel-Alla� f(o� .850),Nazza�m(o� .845),Ca�hiz(o� .869),Bişrb.Mutemir(o� .825),Cu� bba� ı� (o� .916),Ka�diAbdu� lcebba� r (o� .1025)veZemahşerı� (o� .1143)gibibu� yu� kkela�mcılaryetiştirmiştir.Abba� sı�lerdo� nemindeenparlakgu� nleriniyaşamışolanMu’teziledahasonraetkinlig� inihattabirmezhepolmahu� viye-tiniyitirmiştir.

Gu� nu�mu� zdeMu’tezilebaşlıbaşınabirmezhepolarakmevcutolmamaklabirliktego� ru� şleriŞia’nınCa’feriyyeveZeydiyyekollarıileHaricı�lig� inİ�ba� ziyyekolundayaşamaktadır.

Mu’tezile’nin go� ru� şleri beş prensip ha� linde sistemleştirilmiştir. Bunlarda;1.Allah’ınza� tvesıfatlarıyo� nu� ylebirkabuledilmesi(tevhid),2.Kullarınihtiya� rı�fiillerinihu� rira�deleriyleyaptıg� ıvekuliçinenuygunolanıyaratma-nınAllah’agereklioldug�u(adl),3.İ�yilikyapanınmu� ka� fa� t,ko� tu� lu� kyapanındaceza� go� rmesininzorunlulug�u(va’dvevaı�d),

4.Bu� yu� kgu� nahişleyeninimanileku� fu� rarasındafıskmertebesindeoldu-g�u(el-menzile beyne’l-menzileteyn),

5.İ�yilig� iyaptırmayaveko� tu� lu� g�u� o� nlemeyeçalışmanınbu� tu� nmu� slu�man-larafarzoldug�u(emr-i bi’l-ma’rûf nehy-i ani’l-münker)prensipleridir.

Cebriyye:İ�ra�dehu� rriyetikonusundaMu’tezile’yetabantabanazıtgo� ru� ş-leresahipolanCebriyyemezhebi,herşeyinAllah’ınilmiveira�desida�hilindecereyanettig� ini,insanınçizilmişbirkaderininoldug�u,insanınira�dehu� rriyeti,


seçmeimka�nıvefiilgu� cu� bulunmadıg� ını,insanfiilleriningerçekfa� ilininAl-laholdug�unu,kulunAllahtarafındano� ncedentakdiredilmişbulunanişleriyapmayamecburoldug�unusavunur.“Biz kapı gibiyiz, hareket ettiren olursa hareket ederiz”.

Hâricîlik: Ha� ricı�lik ekolu� (Hava� ric), Hz. Ali ileMua�viye arasında geçenSıffı�nSavaşı’ndan(657)sonrahalifetayinişihakemebırakılıncaortayaçık-mıştır.Budurumdabirgrup,Hz.Ali’yeisyanedipbu� yu� kgu� nahişleyenlerindindençıkacag� ıvegu� nahişleyendevletbaşkanınaitaatedilmeyeceg� inisavu-nur.Bumezhebinİ�ba� ziyyekolugu� nu�mu� zekadaryaşamaimka�nıbulmuştur.Gu� nu�mu� zdeİ�ba� zı�ler’edahaçokKuzeyAfrika,Madagaskar,ZengibarveUm-mansultanlıg� ındarastlanır.Kur’a�n’ınsadeceza�hirinedayanmalarısebebiyleEhl-isu� nnet’ego� rebazıfarklıfıkhı�go� ru� şleridevardır.Mutezile ve Hâricîlere göre iman, amelden bir cüzdür.

Şia:Ehl-isu� nnetgrubunundışındayeralan,gu� nu�mu� zekadarvarlıg� ınıko-ruyanveha� l-ihazırİ�sla�mdu� nyasındadao� nemlisayıdataraftarıbulunaneno� nemliitikadı�, fıkhı�vesiyası�mezheptir.Hz.Peygamber’invefa� tındansonraHz.Ali’yihalifelig� een la�yıkkişiolarakgo� renveonu ilkmeşru� halifekabuleden,vefa� tındansonradahila� feteAlievla�dınıngetirilmesigerektig� ine ina-nantopluluklarınortakadıolmuştur.Şia’nıngu� nu�mu� zeulaşanu� çbu� yu� kfır-kasıZeydiyye, İsmâiliyye ve İmâmiyye-İsnâ-aşeriyye’dir.

İmâmiyye:Çag� ımızdadu� nyamu� slu�manlarınınyaklaşıkyu� zdeonunuteşkiledenŞia’nınbu�yu� kçog�unlug�unubu� nyesindetoplayananakoldur.SadeceEhl-ibeyt’emensupra�vı�lerinhadı�sriva�yetinikabuleder,ilku� çhalı�feninhila� fetinimeşru� go� rmezvedevletbaşkanlıg� ınaHz.Alivesoyununnassiletayinedildig� iniyaniima�mlıg� ın(halı�felig� in)bunlaraaitoldug�unu,Hz.Peygamber’inbunuaçıkçabe-lirttig� ini vebunların vahiy almahariçpeygamberlerebenzer vasıflara sahipolupgu� nahişlemektenvehatayapmaktankorunmuş(mâsûm)olduklarınıid-diaederler.Ku� çu� kyaştaga� ipolanonikinciima�mınkurtarıcı(mehdî)olaraktek-rargerigeleceg� ineinanma,açıkvegizlibirtehlikeninbulundug�udurumlardainancıgizlemevefarklıgo� ru� nme(takiyye),Hz.Ali’yebia� tetmeyensaha�bı�lerekarşıtavıralmaveonlarıta’netmedeyinemezhebintemelo� nkabullerinden-dir.İ�ma�miyyeha� lenİ�ran’ınresmı�mezhebiolupİrak’taveAzerbaycan’dayaşa-yanmu� slu�manlarınyu� zdealtmışıdabumezhebemensuptur.

Zâhiriyye:Da�vu� dez-Za�hirı�(o� .883)veİ�bnHazm(o� .1064)ekolu� nikibu� -yu� kima�mıdır.Re’yictiha�dınaşiddetlekarşıçıkıpa�yetvehadı�slerinza�hirinetutunmanıntekyololdug�unusavunanbuekolhicrı� İV.asırdanitibarenbirsu� reetkiliolmuştur.


Ca’feriyye:Mut’anika�hını ca� iz go� rme, abdestte çıplakayaklarınu� stu� nemeshiyeterlisayma,boşamadaikişa�hitzorunlulug�u,beşvakitnamazıcem’yoluylau� çvakittekılma,zeka� tı(humus)dinadamlarıeliyletoplamagibibazıfarklıgo� ru� şveuygulamalarıvardır.

Zeydiyye:Mestu� zerinemeshi,gayr-imu� sliminkestig� iniyemeyiveEhl-ikitap’tanbirkadınlaevlenmeyica� izgo� rmezler.

İMAN

İmanso� zlu� kte,“birkişiyiso� yledig� iso� zdetasdiketmek,dog� rulamak,so� yle-dig� inikabullenmek,go�nu� lhuzuruilebenimsemek,karşısındakinegu�venvermek,gu� venlikteolmak,şu� pheyeyervermeyecekbiçimdeiçtenveyu� rekteninan-mak”anlamlarınagelir.

Terimolarakise,Hz.Peygamber’i,AllahTea� la� ’dangetirdig� ikesinolarakbi-linenhu� ku�mlerde(zarûrât-ı dîniyye)tasdiketmek,onunhaberverdig� işeyleritereddu� tsu� zkabuledipbunlarıngerçekvedog� ruoldug�unago� nu� ldeninan-makdemektir.

İcmâlî İman:İ�nanılacakşeylerekısacavetoptaninanmakdemektir

Tafsîlî İman:İ�nanılacakşeylerinherbirine,açıkvegenişşekilde,ayrıntılıolarakinanmayatafsı�lı�imandenilir.

Taklîdî ve Tahkîkî İman:Delilleredayalıolmaksızınsadeceçevrenintel-kini ilemeydanagelenvea�detakişininİ�sla�mtoplumundadog�upbu� yu�mu� şolmasınıntabiisonucuolarakgo� zu� kenimanataklı�dı� imandenilir.Delillere,bilgiye,araştırmavekavramayadayalıimanaisetahkı�kı�imandenir.

İmanın Geçerli Olmasının Şartları:Du� nyahayatındanu�mitkesme(ye’s)durumundagerçekleşmemişbulunmasıgerekir.

İslâm:İ�taatetmek,boyuneg�mek,bag� lanmak,birşeyeteslimolmak,esen-liktekılmak”anlamlarınagelir.Hermu� şrikka� firdir,fakatherka� firmu� şrikde-g� ildir.

Tekfîr:Mu� slu�manoldug�ubilinenbirkişiyi, inka� r o� zellig� i taşıyan inanç,so� zveyadavranışındano� tu� ru� ka� firsaymakdemektir.İ�rtida� tisemu� slu�manındindençıkmasıanlamınagelir.Dindençıkanamu� rteddenilir.

Allah’ın Varlığının Delilleri:Allah’ınvarlıg� ınıispatlamakiçininsanınfıt-ratenAllahinancınasahipoluşu(fıtrat delili),a� leminvea� lemdekivarlıkların


sonradanyaratılmışolupbiryaratıcıyamuhtaçoldug�u(hudûs delili),mu�m-kinbirvarlıkolana� leminvarolmasıiçinbirsebebeihtiyaçoldug�u(imkân delili),tabiatınbu� yu� kbira�hengeveşaşmazbirdu� zenesahipolupbununbiryaratıcınıneseriolmasınıngerektig� i (nizam delili)gibibazıdelillerortayakoymuşlardır.

Zâtî Sıfatlar:Busıfatlara tenzı�hı� sıfatlarveselbı� sıfatlardadenilmiştir.Za� tı�sıfatlarşunlardır:

1.Vu� cu� d.

2.Kıdem(zıddı:hudu� s,sonradanolma).

3.Beka(zıddı:fena� )

4.Muha� lefetu� nli’l-hava�dis(Sonradanolanşeylerebenzememek).

5.Vahda�niyyet.

6.Kıya�mbi-nefsihı�.

Sübûtî Sıfatlar:

1.Hayat.

2.İ�lim.(zıddı:cehl=bilgisizlik)

3.Semi’.

4.Basar.

5.İ�ra�de:iradesizlikvezorundaolmak(ı�ca�bbi’z-za� t)Allahhakkındadu� şu� -nu� lemez.Meşı�etdeira�deanlamınagelenbirkelimedir.

6.Kudret(zıddı:acz).

7.Kela�m.

8. Tekvı�n. Yaratmak, rızık vermek, diriltmek, o� ldu� rmek, nimet vermek,azapetmekveşekilvermektekvı�nsıfatınınsonuçlarıdır.

Tekvînî İrâde:Tekvı�nı�(yapma,yaratmaileilgili)ira�de;bu� tu� nyaratıklarıkapsamaktadır.

Teşrîî İrâde:Tekvı�nı� ira�dehayradaşerrede, iyilig� edeko� tu� lu� g� edeyo� -nelikolarakgerçekleştig� ihalde teşrı�ı� ira�de, sadecehayrave iyilig� eyo� nelikolarakgerçekleşir.


MELEKLERE İMAN

Meleklereinanmamak,dolaylıolarakvahyi,peygamberi,peygamberinge-tirdig� ikitabıveteblig� ettig� idinideinka� retmekanlamınagelir.

Cebrâîl: er-Ru� hu’l-emı�n. Ru� hu’l-kuds. Meleklerin efendisi” anlamındaseyyidu� ’l-mela� ikedenilmiştir.

Azrâîl: Meleku� l-mevt.

Kirâmen Kâtibîn: Hafazamelekleri.

Münker ve Nekir: Kabirdesorguilego� revliikimelektir.

Hamele-i Arş: Arşıtaşıyanmelekler.

Mukarrebûn ve İlliyyûn: Allah’açokyakınveÖ’nunkatındaşereflimev-kiibulunanmeleklerdir.

Rıdvân:Cennetbekçisi.

Mâlik:Cehennembekçisidir.

KİTAPLARA İMAN

İ�la�hı�kitaplaraAllahkatındanindirilmişolmasısebebiyle“ku� tu� b-imu� nze-le”veya“sema�vı�kitaplar”dadenilir.

Suhuf: Hz. A� dem’e 10 sayfa,Hz. Şı�t’e 50 sayfa,Hz. İ�drı�s’e 30 sayfa,Hz.İ�bra�him’e10sayfago� nderilmiştir.

Tevrat: Kanun, şeriat ve o� g� reti. Tevrat’a Ahd-i Atı�k ve Ahd-i Kadı�m de(EskiAhit)denilir.

Zebur:Yazılışeyvekitap.Zebur,ila�hı�kitaplarınenku� çu� g�u� olup,yenidinı�hu� ku�mlergetirmemiştir.Bugu� neldemevcutolanZeburnu� shaları,lirikso� yle-yişveila�hı�lerden,Allah’ao� vgu� vehikmetliso� zlerdenvebirtakımnasihatler-denmeydanagelmiştir.Mezmu� rlaradıylaEskiAhid’deyeralmaktadır.

İncil:Mu� jde, ta� limveo� g� retici. İ�ncil’eAhd-iCedı�dde (Yeni Ahit)denilir.Birmu� slu�mana o� nceki kutsal kitaplarda bulunan bir hususunhaber veril-mesidurumunda;eg� erbuhusus,Kur’a�nvesahı�hhadı�slerdekibilgilereuy-gunsakabuledilir.A� yetvehadı�slereaykırıisereddedilir.A� yetvehadı�slerdehiç bahsedilmiyor ve İ�sla�m’ın temel prensiplerine de zıt du� şmu�yorsa Hz.Peygamber’inşutavsiyesidog� rultusundahareketedilir:“Ehl-ikitabıtasdik


deetmeyin,tekzı�pde(yalanlamayın).BizAllah’a,bizeindirilene,İ�bra�hı�m’eindirileneinandıkdeyin”.

Kur’ân:Toplamak,okumak,birarayagetirmek.

PEYGAMBERLERE İMAN

Yeni bir kitap ve yeni bir şeriatla insanlara go� nderilenpeygamberede-nilir.Çog�ulu“rusül”ve“mu� rselu� n”du� r.NebîdeAllah’ınemirveyasaklarınıinsanlarahaberveren,fakatyenibirkitapveyenibirşeriatlago� nderilmeyip,o� ncekibirpeygamberinkitapveşeriatınıu�mmetinebildirmeyego� revliolanpeygamberdir.Çog�ulu“enbiya�”dır.

Peygamberlerin Sıfatları: Peygamberlerinsıfatlarıdeyinceonlardabu-lunmasıca� izolansıfatlarla,gerekli(va� cip)vezorunluolansıfatlaranlaşılır.Kur’a�n-ıKerı�m’inpekçokyerindevurgulandıg� ıgibipeygamberlerdeinsan-dır.Önlardadig� erinsanlargibioturupkalkar,yiyipiçerler,gezerler,evlenipçolukçocuksahibiolurlar,hastalanırveo� lu� rler;bugibio� zelliklere,peygam-berlerhakkındadu� şu� nu� lmesica� izo� zelliklerdenir.İ�la�hı�emirveyasaklarlayu� -ku�mlu� lu� kkonusundapeygamberlerdedig� erinsanlargibidirler.FakatonlarherhareketleriyleAllah’ın insanlar içinseçtig� ikullarıveelçileri, insanlarınkendilerinebakarakdavranışlarınaçekidu� zenverdikleribirero� rnekolduk-larınınbilinciiçindedirler.Busebeplefakirken,sıkıntıdaykenbileAllah’aşu� k-rederler.Hasetetmek,içidışınauymamakgibiko� tu� huylardanhiçbirionlardabulunmaz.

Herpeygamberdeinsanolmanındao� tesindebirtakımsıfatlarınbulunma-sıgereklivezorunludur.Bunlarava� cipsıfatlardenir.Busıfatlarşunlardır:

1-Sıdk:“Dog� ruolmak”demektir.Herpeygamberdog� ruso� zlu� vedu� ru� stbirinsandır.Önlaraslayalanso� ylemezler.Eg�erso� yleyecekolsalardıkendilerineinananhalkıngu� venduygusunukaybederlerdi.Özamandapeygambergo� n-dermektekigayevehikmetgerçekleşmemişolurdu.Sıdkınzıddıolanyalanso� ylemek(kizb),peygamberlerhakkındadu� şu� nu� lemez.Bu� tu� npeygamberlerpeygamberlikteno� ncedesonradayalanso� ylememişlerdir.

2-Emânet:Gu� venilirolmak.Ema�netsıfatınınzıddıhıya�nettir.

3-İsmet:Gu� nahişlememek,gu� nahtankorunmuşolmak.Peygamberlerinku� çu� khatalarına“zelle”denilir.İ�smetinkarşıtıma’siyettir.

4-Fetânet:Peygamberlerinakıllı,zekiveuyanıkolmaları.


5-Tebliğ:PeygamberlerinAllah’tanaldıklarıbuyruklarıveyasaklarıu�m-metlerineeksiksiziletmeleri.Teblig� inkarşıtıolangizlemek(kitma�n)tir.

Kur’ân’da Adı Geçen Peygamberler:A� dem, İ�drı�s,Nu� h,Hu� d,Sa� lih,Lu� t,İ�bra�him,İ�sma� il,İ�sha�k,Ya’kub,Yu� suf,Şuayb,Ha� ru� n,Mu� sa� ,Da�vu� d,Su� leyma�n,Eyyu� b,Zu� lkifl,Yu� nus,İ�lya� s,Elyesa’,Zekeriyya� ,Yahya� ,İ�sa� ,Muhammed.(Üze-yir, Lokmân ve ZülkarneynKur’a�n’dageçerancakpeygamberolupolmadık-larıkonusundaihtila� fvardır.)

Ulü’l-Azm: Hz.A� dem,Hz.Nu� h,Hz.İ�bra�him,Hz.Mu� sa� ,Hz.İ�sa� veHz.Mu-hammed(a.s)ulü’l-azmpeygamberlerdir,bu� tu� nzorluklarago� g�u� sgermedeazimvesebatgo� sterenpeygamberlerdemektir.

Peygamberlik ve Vahiy:Gizlikonuşma,go� nderme,emir,işaret,ilha�mgibianlamlaragelenvahiy,gizlivesu� ratlihaberleşmedir.

Vahyin Geliş Şekilleri:

1-Dog� ruru� yalar.

2-Peygamberimizuyanıkken,Cebra� ı�l tarafındanvahyinonunkalbinebı-rakılmasıdır.

3-Cebra� ı�l’ininsanşeklinegirerekgetirdig� ivahiy,vahyinenkolayşeklidir.Cibrı�lhadı�sidiyemeşhurolmuşhadı�sbuyollagelmiştir.

4-Cebra� ı�l,go� ru� nmedençıngıraksesinebenzerbirsesha� lindevahyingelme-sidir.Kendisindetehditvekorkutmaolana�yetlerbuçeşitvahiylegelmiştir.

5-Cebra� ı�l’inHz.Peygamber’euykuha� lindegetirdig� ivahiydir.Butu� rvahiy-lealınanso� z,Kur’a�ndeg� ildir.

6-Cebra� ı�l’inkendiaslı�şekliylegetirdig� ivahiydir.Buşekliylevahiyikidefagerçekleşmiştir.Birincisipeygamberlig� ininilkgu� nu� Hira’daiken,ikincisidemı�raçtameydanagelmiştir.

7-Vahyi,Hz.Peygamber’indog� rudanAllah’tanalmasıveyaperdearkasın-danAllah’lakonuşmasışeklindegerçekleşenvahiydir.Mı�raçtagerçekleşmiş-tir.

Mûcize: İ�nsanların benzerini getirmekten a� ciz kaldıg� ı olag�anu� stu� olay.Kur’a�n’damu� cizeterimiyerinea�yet,beyyinevebu� rha�nkavramlarıkullanı-lır.

İrhâs:Peygamberolacakşahsın,henu� zpeygamberolmadano� ncego� ster-dig� iolag�anu� stu� durumlardır.Hz.İ�sa� ’nınbeşikteikenkonuşmasıgibi.


Kerâmet: Peygamberine go� nu� lden bag� lı olan ve ona titizlikle uyan velı�kullarıngo� sterdikleriolag�anu� stu� hallerdir.

Meûnet:Yu� ceAllah’ınvelı�olmayanbirmu� slu�mankulunu,dardakaldıg� ıveyasıkıntıyadu� ştu� g�u� zaman,olag�anu� stu� birşekildebudarlıkvesıkıntıdankurtarmasıdır.

İstidrâc: Ka� fir ve gu� nahka� r kişilerden arzu ve isteklerine uygunolarakmeydanagelenolag�anu� stu� olaydır.

İhânet:Ka� firvegu� nahka� rkişilerden,arzuveisteklerineaykırıolarakmey-danagelenolaydır.Mesela� ,peygamberliktaslayaninka� rcılardanMu� seylime,tekgo� zu� ko� rolanbiradama,iyiolsundiyedua� etmiş,bununu� zerineadamıno� bu� rgo� zu� deko� rolmuştur.

ÂHİRETE İMAN

Yevmü’l-âhir:Songu� n,a�hiretgu� nu� .

Yevmü’l-ba’s:Dirilişgu� nu� .

Yevmü’l-kıyâme:Kıya�metgu� nu� .

Yevmü’d-dîn:Ceza� vemu� ka� fatgu� nu� .

Yevmü’l-hisâb:Hesapgu� nu� .

Yevmü’t-telâk:Kavuşmagu� nu� .

Yevmü’l-hasre:Hasretvepişmanlıkgu� nu� .

Din günü:Ceza� vemu� ka� fatgu� nu� .

Âhiret Hayatının Devreleri: Kabir (berzah) hayatı, kıya�met;ba’s (ye-nidendirilme).Kur’a�n’dakıya�metgu� nu� ; saat,va�kıa (kesinolarakmeydanagelecekolan),et-ta�mmetu� ’l-ku� bra� (enbu� yu� kfela�ketvebela� ),ha�kka(gerçekolan),g�a� şiye(şiddetiylebirdenbirehalkısaran),qa� ria(kapıyıçalacakger-çek)gibiisimlerledeanılmıştır.

Kıyâmet Alâmetleri: Eşra� tu� ’s-sa�at.

a)Ku� çu� kAla�metler: Dı�nı�emirlerinihmaledilmesiveahla�kınbozulmasıgibiinsanira�desinebag� lıolarakbu� yu� kala�metlerdençoko� ncemeydanagele-cekolanolaylardır.

b)Bu� yu� k Ala�metler: Kıya�metin kopmasının hemen o� ncesindemeydana


gelecekvebirbiriniizleyecekolanolaylardır.Bu� yu� kala�metler,tabiatkanun-larınıaşanveinsanira�desinindışındagerçekleşenolaylardır.Duman,Decca� l,Da�bbetu� ’l-arz, Gu� neşin batıdan dog�ması, Ye’cu� c ve Me’cu� c’u� n çıkması, Hz.İ�sa� ’nıngo� kteninmesi,yerço� ku� ntu� su� ,ateşçıkması.

Sûr ve Sûr’a Üfürüş: Nefha-ifeza’=korkuu� fu� ru� şu� ;nefha-isa� ik=o� lu�mu� fu� -ru� şu� ;nefha-ikıya�m=kalkışu� fu� ru� şu� .

Ba’s:Yenidendirilme,o� ldu� ktensonratekrardirilmek

Haşir ve Mahşer:Haşir,terimolarakyu� ceAllah’ıninsanlarıhesabaçek-meku� zeretekrardiriliştensonrabirarayatoplamasıdır.İ�nsanlarıntoplan-dıklarıyeremahşer veyaarasâtdenilir.

Şefâat:Allah’adua� ederekhesapvesorgununbirano� nceyapılmasınıis-ter.Buna“şefâat-i uzmâ”(enbu� yu� kşefa�at)denilir.

A’râf: Cennetle cehennemin arasında bulunan surun ve yu� ksek kısmınadıdır.

Cehennem:Kur’a�n’dacehennemiçinyediisimkullanılmıştır:Cehennem(derinkuyu),na� r(ateş),cahı�m(sonderecebu� yu� k,alevlerikatkatyu� kselenateş),ha�viye(du� şenlerinçog�unungerido� nmedig� iuçurum),saı�r(çılgınateşvealev),leza� (dumansızvekatıksızalev),sakar(ateş),hutame(oburvekız-gınateş).Bazıa� limlerbuyediismin,cehenneminyeditabakasıoldug�unuilerisu� rmu� şlerdir.

Cennet:Kur’a�n’dacennetiçinçeşitliisimlerkullanılmıştır.Cennetintaba-kalarıolmasıihtima� lidebulunanbuisimlerişo� ylesıralayabiliriz:Cennetu� ’l-me’va� (şehı�d vemu�minlerinbarınag� ı ve konag� ı olan cennet), cennet-i adn(ika�metveebedı�likcenneti),da� ru� ’l-huld(ebedı�likyurdu), firdevs(herşeyikapsayan cennet bahçesi), da� ru� ’s-sela�m (esenlik yurdu), da� ru� ’l-muka�me(ebedı� kalınacak yer), cenna� tu� ’n-naı�m (nimetlerle dolu cennetler), el-maka�mu� ’l-emı�n(gu� venlimakam).

Allah’ın Âhirette Görülmesi: Ru� ’yetullah.

Kader:Allah’ınilimveira�desıfatlarıylailgilibirkavramolankader,evre-ni,evrendekitu�mvarlıkveolaylarıbellibirniza�mveo� lçu� yego� redu� zenleyenila�hı�ka�nunuifa�deeder.

Kazâ:Cena�b-ıHakk’ınezeldeira�deettig� ivetakdirbuyurdug�uşeylerinza-manıgelince,herbirisiniezelı�ilim,ira�devetakdirineuygunbiçimdemeydanagetirmesiveyaratmasıdır.Kaza� ,Allah’ıntekvı�nsıfatıileilgilibirkavramdır.


İrâde:Eş’arı�ler,Allah’ınira�desininherşeyikuşattıg� ınıdikkatealarak,buira�deyeku� llı�(genel)ira�deadınıvermişlervebo�ylebirnitelendirmeileonu,kuluniradesindenayırtetmekistemişlerdir.Ma� tu� rı�dı�lerise,Allah’ınira�desineila�hı�veezelı�ira�dedemişler,ku� llı�vecu� z’ı� ira�deterimlerinikulunira�desininikiyo� nu� nu� belirtmektekullanmışlardır.

Ku� llı� ira�de,Allah tarafındankulaverilmişolan, yapmaveyayapmamayıtercihtearacıkabuledilenseçmeyeteneg� idir.Cu� z’ı�ira�deiseku� llı�ira�denin,ikitaraftanbirineaktifbiçimdeyo� nelmesindeniba� rettir.Ma� tu� rı�dı�lerbusebeplecu� z’ı�ira�deye,azm-i musammem(kesinleşmişkarar),ihtiyâr(seçim)vekasıt(yo� nelme)adınıdaverirler.

İnsanın Fiillerinin Yaratılması: İ�nsanınfiilleri,zorunlu(ıztırârî)fiillerveihtiya� rı�(ira�deli)fiillerolmaku� zereikiyeayrılır.Nefesalışımız,kalpatışımız,midemizinsindirimigibizorunluvereflekshareketlerimizinoluşturdug�ufiil-lereıztıra� rı�fiilleradıverilir.Bunlarınoluşumundainsanira�desininherhangibirrolu� yoktur.Dolayısıyladainsanbufiillerdensorumludeg� ildir.

Yazıyazmak,oturupkalkmak,namazkılmakveyakılmamak,hayırveyaşer,iyiveyako� tu� birşeyişlemekgibihu� rira�demizleseçerekyaptıg� ımızfiilleriseira�delifiillerimizdir.İ�ra�delifiillerimizinoluşumundaherhangibirbaskıvezorlamaaltındadeg� ilizdir.HerneşekildeolursaolsunbiziveyaptıklarımızıyaratanAllahTea� la� oldug�uiçin,bizimherikiçeşitfiilimiziyaratandaAllahTea� la� ’dır.

Ecel:Ehl-isu� nnetbilginlerinego� re,o� ldu� ru� lenşahısda(maktu� l)bu� tu� nin-sanlargibieceliyleo� lmu� ştu� r.

FIKIH

Fıkhın,şer’ı�delillerdeneldeedilenfıkhı�hu� ku�mlerisistematiktarzdaelealandalınafu� ru� -ifıkıh,delillerdenhu� ku�meldeetmemetodunuinceleyenda-lınadausu� l-ifıkıhdenir.

Ahvâl-i Şahsiyye:Şahsınhuku� ku.

Hidâyet-i Mürşîde:Yolgo� stericihida�yet.

FIKIH MEZHEPLERİ

Genelliklefıkıhmezhepleri,kurucularınınisimleriileanılır.Hanefı�mezhe-bi,Ma� likı�mezhebigibi.

Hanefî Mezhebi:Su� nnı�fıkıhekollerininkronolojiksıraitibariyleilkiolup,İ�ma�m-ıA’zamEbu� Hanı�fe’yenisbetedildig� iiçinbuisimleanılmıştır.İ�ma�m-ıA’zamEbu� Hanı�fe’ninasıladıNu’ma�nb.Sa�bit’tir.M.699yılındaKu� fe’dedog� -muş,767yılındaBag�dat’tavefa� tetmiştir.İ�stihsa�nmetodunusıklıklakullan-mıştır.Abba� sı�lerdevrindeEbu� Yu� suf’un“kâdi’l-kudât”(başkadı)olmasıiledevletinbaşlıcafıkıhmezhebiha� linegelmiştir.

Mâlikî Mezhebi:İ�mamMa� likb.Enes,m.712yılındaMedı�ne’dedu� nyayageldi,795yılındavefa� tetti.İ�mamMa� lik’infıkhınınenbelirgino� zellig� i,Medı�nehalkınınuygulamasınaçoko� nemvermesidir.Medı�neliler’inameli,mu� teva� tirsu� nnetmesa�besindedir. İ�mamMa� lik’in ve yakın o� g� rencilerinin go� ru� şlerinitoplayanel-Mu� devveneisimlihacimlieser,Muvatta’ ilebirlikteMa� likı�mez-hebinintemelikikitabısayılır.Gu� nu�mu� zdeMısır’da,KuzeyAfrika’da(Tunus,Ceza�yir,Fas,Sudan)Ma� likı�mezhebiçokyaygındır.

Şâfiî Mezhebi:KurucusuMuhammedb.İ�drı�seş-Şa� fiı�,m.767yılındaGazzeşehrinde(Filistin)dog�du,820’devefa� tetti. İ�mamMa� lik’tenMedı�nefıkhını,İ�mamMuhammed’denİrak fıkhınıo� g� rendi.Bugu� nŞa� fiı�mezhebiu� lkemizingu� neydog�uvedog�uilleriileyukarıdasayılanbo� lgelerdeyaygındurumdadır.

Hanbelî Mezhebi:KurucususayılanAhmedb.Hanbel,m.780’deBag�dat’ta


du� nyayageldi,855’tevefa� tetti.“Eşya�daaslolanmu� ba�hlıktır”.Re’yvekıya� stançoka�yet,hadı�s ve saha�bekavli gibinaklı� delilleredayanmasıdikkat çeker.Mezheptebirbakımahadı�sedayalıfıkıhanlayışıha�kimdir.

Deliller: Araştırılan hususta şer’ı�-amelı� nitelikteki hu� kme ulaştıranva� sıtayadelildenir.Fıkhı�birhu� kmu� ndı�nı�-huku� kı�dayanag� ı(edille-işer’ı�yye,edilletu� ’l-ahka�m)anlamındakullanılır.

Fıkıhliteratu� ru� ndeyaygıngenelkabu� lego� reşer’ı�delillerdenkita�p,su� n-net,icma� vekıya� saslî deliller;istihsa�n,istısla�h(mesa� lih-imu� rsele),istisha�b,sedd-izera�yi’gibidelillerdefer’îveyatâlidelillergrubundayeralır.Buaslı�delillerinbirdig� eradıda“do� rtdelil”dir(edille-ierbaa).

Kitâp:A� yetler, iman,ahla�k,a�da�b-ımua� şeret,geçmiştoplumlardankıssaveo� g�u� tler,genelinsa�nı�veaklı�deg�erler,beşerı�ilişkilergibikonulardaokuyu-cuyadog� rudananafikirvermektedir.

İcmâ:İ�cma� ;mu� ctehidlerinşer’ı�birmeseleninhu� kmu� nedairgo� ru� şleriniaynı yo� ndeolmaku� zere tek tekaçıklamaları yoluylameydanagelebileceg� igibi(sarîh icmâ),şer’ı�birmeselehakkındabirveyabirkaçmu� ctehidgo� ru� şbelirttiktensonra,bugo� ru� ştenhaberda� rolanodevirdekidig� ermu� ctehidle-rinaçıkçaaynıyo� ndekanaa� tbelirtmemeklebirlikteı�tira� zbeya�nındadabu-lunmayıpsu� ku� tetmelerisu� retiylede(sükûtî icmâ)oluşabilir.

Kıyâs:Naslarda(Kita�pveSu� nnet’te)hu� kmu� bulunmayanfıkhı�meseleye,aralarındaki illet (gerekçe)birlig� i sebebiyle,naslardadu� zenlenmişmesele-ninhu� kmu� nu� vermek”şeklindetanımlanır.

“Mu� sı�yi(vasiyetedeni)o� ldu� renmu� sa� -leh(vasiyetalacaklısının)vasiyet-tenmahrumolur.”Bo�ylece,naslardamu� sı�yio� ldu� renmu� sa� -lehhakkındao� zelbir hu� ku�mbulunmadıg� ı halde, kıya� s yoluyla bo�yle bir kimsenin vasiyettenmahrumolacag� ınahu� kmedilmişolur.

İstihsân:Mu� ctehidinbirmeselede,o� zelbirdelilsebebiyle,omeseleninbenzerlerinde verdig� i hu� ku�mden vazgeçip başka bir ço� zu�mu� benimseme-si,yadaikifarklıkıya� simka�nıbulundug�unda,ilkbakıştadikkatçekmeyenkıya� sı(kapalıkıya� sı)gerekçebirlig� iaçısındandahagu� çlu� buldug�uiçinaçıkkıya� sa tercih etmesidir. Buna go� re, istihsa�n çeşitlerini iki gruba ayırmakmu�mku� ndu� r:

1.Genelhu� ku�mdenistisna� yoluylayapılanistihsa�n.

2.Kapalıkıyasistihsanı.

FİKİH / 33

Istıslâh (Mesâlih-i Mürsele): İ�sla�m hukuk terminolojisinde maslahaterimi geniş anlamda kullanıldıg� ında, hem “yarar sag� lama”yı hem “zararısavma”yıifa�deeder.Maslahanınbuikiyo� nu� ayrıayrıanlatılmakistendig� indebirincisiiçin“celbu� ’l-menfaa”(celbu� ’l-maslaha),ikincisiiçin“def’u’l-mefsede”(def’u’l-mefsede)tabirikullanılır.Yorumyoluyladaolsanaslarınkapsamınagirmeyenyada“illet”bag� ıkurularak(kıya� syoluyla)nastadu� zenlenmişbirolayabag� lanamayanfıkhı�birmeseleninhu� kmu� nu� İ�sla�mfıkhınıngenelilkele-rinego� rebelirlemeyo� ntemine“ıstıslâh”,bumetoduuygulayarakhu� kmeula-şırkenesasalınanmaslahatlarada“mesa� lih-imu� rsele”denir.

Örf ve Âdet:Fakı�hlerego� rebirtoplumdakio� rfvea�detingeçerlilig� iiçinonunyaygınvesu� rekliolması,nasların lafzınaveru� hunayani İ�sla�mhuku� kununtemelilkelerineaykırıdu� şmemesigerekir.Buşartlarıtaşıyano� rfesahı�ho� rf,taşımayanadafa� sido� rfadıverilir.

Istıshâb:Dahao� ncevarlıg� ıbilinenbirdurumun-aksinedelilbulunmadık-ça-varlıg� ınıkorudug�unahu� kmetmeyo� ntemidir.“Şekkileyakı�nza� ilolmaz.”

İbâha-i Asliyye Istıshâbı:Bunago� rebirşeydenyararlanmaveyabirdav-ranıştabulunmahakkındanaslardao� zelbirhu� ku�myoksaveyakıya� syahutıstısla�hyoluylanaslardanbuhusustao� zelbirsonuççıkmıyorsa,“Eşyadaas-lolanmu� ba�hlıktır”.

Berâet-i Zimme Istıshâbı:Birkimseninborçluveyasuçluoldug�unadairdelilbulunmadıkçaborçsuzvesuçsuzkabuledilmesiesastır.Bunago� re,ala-caklı oldug�unu iddia eden kimse bunu isba� t edemedig� i takdirde davalınınborçluolmadıg� ına;yine,suçişledig� iiddia� edilenkişininbufiiliisba� tedilme-dikçeaynıprensibego� resuçluolmadıg� ınahu� kmedilir.

Vasıf Istıshâbı: Şer’anvarlıg� ı kabul edilenbirhu� kmu� n, sebebininorta-dankalktıg� ıisba� tedilmedig� isu� recesa�bitsayılmasıesastır.Mesela� ,satımvemı�rasçılıkgibibirmu� lkiyetsebebinebina�ensa�bitolanmu� lkiyetin,geçerlibirnika�hakdindensonrakurulanevlilikbag� ının,aradannekadarzamangeçersegeçsin,ortadankalktıg� ınıgo� sterenbirdelilolmadıg� ısu� recedevamettig� inehu� kmedilir.

İslâm Öncesi Şerîatler: Hz. Muhammed’den o� nceki ila�hı� dinlerin hu� -ku�mlerinden(şer’ü men kablenâ)Kur’a�n-ıKerı�m’deveyaHz.Peygamber’insu� nnetindeyeralmayanlarınmu� slu�manlariçinbag� layıcıolmadıg� ındaa� limlerfikirbirlig� iiçindedir.Hanefı�lerda�hilbirgrupİ�sla�ma� limibutu� rhu� ku�mlerindemu� slu�manlarhakkındadabag� layıcıdelilolacag� ıgo� ru� şu� ndedir.


Sedd-i Zerâî’:Harama,ko� tu� vezararlıbirsonucava� sıtaolandavranışlarınyasaklanması, ko� tu� lu� g� e giden yolların kapatılması demektir. “Ko� tu� lu� klerino� nlenmesi,menfaatlarıneldeedilmesindendahao� nceliklidir.”

Re’y ve İctihâd:Re’ykelimesifıkıhliteratu� ru� nde“hakkındaaçıkbirnasyani a�yet veya hadı�smetni bulunmayan fıkhı� bir konudamu� ctehidin bellimetotlar uygulayarakulaştıg� ı şahsı� go� ru� ş” anlamındakullanılanbir terim-dir.İ�ctiha�dso� zlu� kte“zorvemeşakkatlibirişigerçekleştirmeug� rundakişininolancagayretigo� stermesi”,fıkıhilmindeise“fakı�hinşer’ı�-amelı�birmeseleninhu� kmu� nu� ,ilgilidelillerdençıkarabilmekiçinolancagayretisarfetmesi”anla-mınagelir.Bumelekeyesahipolankimseyemu� ctehı�ddenir.

Ehliyet:Kişinindı�nı� vehuku� kı� hu� kmekonu(muha� tap)olmayaelverişlioluşudemektir.

Vücûb Ehliyeti:Kişininhaklarasahipolabilmeveborçaltınagirebilmeehliyetidir.Vu� cu� behliyetinintemelinizimmetvehuku� kı�kişilikteşkileder;buehliyetinyaş,akıl,temyizveru� şdileala�kasıyoktur.

Edâ Ehliyeti:Kişinindı�nenvehuku� kenmu� teberolacaktarzdadavranma-yavehuku� kı�işlemyapmayaelverişlioluşudemektir.

Hükmen Bulûğ Yaşı:Ebu� Hanı�fe’yego� reerkeklerde18,kızlarda17yaş,çog�unlug�ago� reherikisiiçinde15yaştır.

Hüküm:İ�sla�mdininin,insanlarındu� nya� vea�hiretmutlulug�unusag� lamaku� zeregetirdig� ikurallarınbu� tu� nu� neşer’ı�hu� ku�mler (ahka�m-ı şer’iyye)veyaila�hı�hu� ku�mler(ahka�m-ıila�hiyye)olaraktabiredilir.

Amelî Hükümler: İ�tikadı� hu� ku�mlere nisbetle ikinci derecede olduklarıiçinbunlaraahka�m-ıfer’iyyededenilir.Taabbu� dı�hu� ku�mler:iba�detlerleilgilidinı�hu� ku�mleredenilir.

Vaz’î Hüküm: İ�ki durumarasında şa� ri’in kurdug�ubag� ı ifa�de edenvaz’ı�hu� ku�m,kendiiçindesebep, şart ve mâni’şeklindeu� çeayrılır.

Sebep: Şa� ri’in varlıg� ını hu� kmu� n varlıg� ı, yoklug�unuda hu� kmu� n yoklug�uiçinala�metkıldıg� ıdurumdur.Mesela� vakitnamazın,ramazanayınıngirmesiorucun,malınnisa�bmiktarınaulaşmasızeka� tınsebebidir.

Rükün: Bir şeyin varlıg� ı kendi varlıg� ına bag� lı olan ve onun yapısındanbirparça teşkiledenbirunsuru ifa�deeder. İ�ba�detlerderu� ku� nlervebunla-rınyanındasıhhatşartlarıoiba�detinfarzlarınıoluşturur.Bunlardanbirinineksikolmasıoiba�detigeçersiz(ba� tıl,fa� sid)kılar.NamazdaKur’a�nokumanın(kıra�at),ru� ku� veyasecdeninterkedilmesibo�yledir.

FİKİH / 35

Şart:Birhuku� kı�sonucunvarlıg� ıkendivarlıg� ınabag� lıolan,ancakkendisininvarlıg� ıonunvarlıg� ınızaru� rı�kılmayanveonunyapısındanbirparçateşkiletme-yenfiilveyavasıftır.Mesela� namaziçinabdest,nika�hakdindeşa�hitşarttır.

Sıhhat;birfiilingerekliru� ku� nveşartlarıtaşıması,butlân;ru� knu� nu� nveyakurucuunsurlarındanbirinineksikolması,fâsid;ru� knu� veunsurlarıtamamoldug�uhaldeşartlarınıneksikolmasıdır.

Bâtıl:Birhuku� kı�işleminba� tılolması,onunkurulmamışveyokhu� kmu� ndeolmasıvebuişlemehiçbirhuku� kı�sonucunbag� lanmamasıdır.

Müfsîd:Biriba�detibozanveyabirhuku� kı�işlemisakatlayanfiilveeksik-lig� edenir.

Teklîfî Hükümler:Mu� kellefinfiilleri.

Vâcip:Dı�nı�literatu� rdeva� cip,Hanefı�lerha� riçfakı�hlerinçog�unlug�unago� re,kesinbirdelillevekesinbirsu� retteyapılmasıistenendı�nı�yu� ku�mlu� lu� g�u� ifa�deedersedeHanefı�lerbunufarzveva� cipşeklindeikikademedeelealmayıuy-gungo� ru� rler.

Farz:Fıkıhilminde,AllahveRasu� lu� ’nu� nmu� kelleftenyapılmasınıkesinvebag� layıcı tarzda istedig� i fiildemektir.Hanefı�lerdelilinkat’ı�veyazannı�olu-şunago� rebirayırımyaparak,birfiilinyapılmasınıkesinvebag� layıcıtarzdaistendig� inigo� sterendelilkat’ı� isebunufarz,zannı� isebunuva� cipterimiyleifa�deederler.Farzıterkedenkimsefa� sıkdurumunadu� şer.Va� cibininka� rıku� f-ru� gerektirmez.

Farz-ı ayn:Şa� ri’inherbirmu� kellefinayrıayrıı�fa� etmesiniistedig� imu� kel-lefiyettir.

Farz-ı kifâye:Mu� slu�manlarınferdendeg� ildetoplumolaraksorumluol-duklarımu� kellefiyetlerdir.

Vâcip:Hanefı�lerva� cibiçog�uyerde“amelı�farz”olarakdaadlandırırlar.

Sünnet:Mu� ekkedveg�ayr-imu� ekkedçeşidine“hu� da� su� nneti”dedenir.Hz.Peygamber’in, insanolması itibariyleyaptıg� ınormalvebeşerı�davranışlaraisezeva� idsu� nnetveyaa�detsu� nnetidenilir.Farznamazlardano� ncevesonrakılınmasısu� nnetolannamazlariçin,Şa� fiı�mezhebindeayrıcavitirnamazıveşevvaldetutulanaltıgu� noruçiçinreva� tibsu� nnettabirikullanılır.

Haram li-aynihî: Şa� ri’in, bizzat kendisindeki ko� tu� lu� k sebebiyle, baştanitibarenvetemeldenharamlıg� ınahu� kmettig� ifiildir.


Haram li-ğayrihî:Aslındameşru� veserbestoldug�uhalde,haramkılınma-sınıgereklikılangeçicidurumlailgiliolanfiildir.

Azîmet:Farz,va� cip,su� nnet,mu� steha�pnitelig� indekibirdavranışınyapıl-masını;haram,mekru� hgibidavranışlarındayapılmamasınıifa�deedenbu� tu� nteklı�fı�hu� ku�mleriiçinealır.Hanefı�ler’ego� re,yolculukesnasındado� rtrek’atlıfarznamazlarınkısaltılarakikişerrek’atkılınmasıesasenbirazı�methu� kmu� -du� r.

Ruhsat:Fıkıhilminde“meşakkat,zaru� ret,ihtiyaçgibia� rızı�birsebebebag� -lıolarakazı�methu� kmu� nu� terketmeimka�nıverenveyalnızso� zkonusua� rızı�durumlasınırlıbulunanhafifletilmişvegeçicihu� kmu� ”ifa�deedenbirterim-dir.

İmâmeyn:İ�mamEbuYusufileİ�mamMuhammediçinkullanılır.

Tarafeyn.İ�ma�m-ıA’zamileİ�mamMuhammediçinkullanılır.

Şeyhayn: İ�ki şeyh, iki reis, iki bu� yu� k ima�m demektir. İ�ma�m-ı A’zam ileİ�mamEbu� Yusuf içinkullanılır.Enbu� yu� k ikihalı�feanlamındaHazret-iEbu� BekrileHazret-iÖ� meriçindekullanılır.

Sekaleyn:İ�nsanlarvecinleriçinkullanılır.Buikitoplulug�adapeygamberolarakgo� nderildig� iiçinPeygamberimizHz.Muhammed’eRasu� lu� ’s-Sekaleyndenir. Cin ve insanlara fetva� verene de,Mu� ftiyu� ’s-sekaleyn denir. (Şeyhu� ’l-İ�sla�mİ�bniKemalpaşa).

TEMİZLİK

Temizlik:Go� ru� nu� rkirvepislikleringiderilmesi“neca� settentaha� ret”,ab-destsizlikdurumununkaldırılmasıise“hadestentaha� ret”olarakadlandırılır.

Mâsivâ:Allah’ıngayrısındantemizlenme.

Hades:Hu� kmı�kirlilik.

Necîs:Dı�nenkirvepis.

Mutlak su–Mukayyet su:Yaratıldıg� ı tabı�ha� linikoruyan,ma�hiyetinide-g� iştirecekbaşkamaddelerkarışmamışsuyamutlaksudenilir.

1-Rengi,kokusuvetadıbozulmamış,içinepisbirmaddekarışmamış,kul-lanılmasımekru� hveşu� pheliha� legelmemişsularhemtemizhemdetemizle-yicisayılırlar.İ�nsanın,at,deve,sıg� ır,koyunvekeçigibietiyenenhayvanlarınvekuşlarınartıg� ısularda,busularamaddı�birpislikbulaşmadıg� ısu� receku-ralolarakhemtemizhemtemizleyicidir.

2-Temiz ve temizleyici olmakla birlikte kullanılmasımekru� h olan sular:Tavukgibietiyenen,kedigibietiyenmeyenevcilhayvanların,çaylak,dog�angibiyırtıcıkuşlarınartıg� ısularbo�yledirButu� rsularlaabdestalmakveyagus-letmekmekru� htur.Ancaknormalsubulunmadıg� ındabusularhemabdestvegusu� lgibihu� kmı�temizliktehemdemaddı�temizliktekullanılabilir.

3-Abdest, gusu� l gibi hu� kmı� temizlikte kullanılmış olan sular (ma� -imu� sta’mel),maddı�bakımdantemizolsalarbileikincidefahu� kmı�temizliktekullanılamaz.

Temiz ve temizleyici olmayan sular: İ�çinepislikdu� ştu� g�u� kesinolarakveyaga� lipzanilebilinen,tanımıaşag� ıdagelecekolanazmiktardakisularileiçinedu� şenpisliktendolayırengi,tadıveyakokusubozulanbu� yu� ksubirikin-tileriveakarsularbo�yledir.Ko� peg� in,etiyenmeyenvahşı�hayvanlarınartıg� ısulardatemizdeg� ildir.

1-Eşekveeşektendog�ankatırınartıg� ısularınhu� kmı�temizliktekullanılıpkullanılmayacag� ıiseşu� phelidir.Temizsubulunmadıg� ındabunlarlaabdestvegusu� lalınırveayrıcateyemmu�myapılır.


2-İ�çine temiz birmaddenin katılmasıyla incelik ve akıcılıg� ını kaybedenmutlaksularaveya tabiı�biroluşumlameydanagelipo� zelbir isimleanılansulara“mukayyetsu”denilir.Gu� lsuyu,meyvesuyu,madensuyu,dig� erhela� lmeşrubatgibi.

Durgun su-Akar su:Hanefı�ler’e go� re su, avuçlandıg� ında elindibedeg� -meyecekderinlikteolmasıkaydıyla,yu� zeyininyaklaşıkolarak50m2olması,Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� reisehacmininikikulle(yaklaşık206litre)vedahafazlamiktardaolmasıha� lindebu� yu� khavuzhu� kmu� nu� alır.Ma� likı�ler’ego� reisenormalabdestvegusu� lsuyukabınınalacag� ısu,azsuhu� kmu� ndedir.

Necâset:Anahatlarıylaifa�deetmekgerekirse,etininyenmesiisterhela� listerharamolsun,akıcıkanıolankarahayvanlarındandı�nı�usu� leuygunbi-çimdebog�azlanmadano� lenveyao� ldu� ru� lenvebuhu� ku�mdeolanhayvanlarınetlerinecistir.

Kan,domuzeti,sarhoşediciiçkiler,insanidrarı,dışkısıveag� ızdolusukus-mug�u,etininyenmesihela� lolmayanhayvanlarıneti, idrarıvedışkısıdı�nennecı�s(pis)oldug�undaittifakedilenmaddelerdir.Fakı�hlerinçog�unlug�uşarabıdamaddetennecı�ssaymışlardır.

EtiyenenhayvanlarınidrarvedışkısınıMa� likı�veHanbelı�lernecı�ssaymaz-kenŞa� fiı�lernecı�ssayar.Hanefı�ler’ego� retavuk,kazgibiku�meshayvanlarınındışkıları “necâset-i galîza” (ag� ırpislik), sıg� ır, koyun, geyikgibido� rt ayaklıhayvanlarınlaise“neca� set-iha� ffe”(hafif pislik)olaraknitelendirilir.

Hanefı�ler’ego� reat,eşekvekatırınidrarvedışkısıilehavadapislemelerisebebiylesakınılmasızoroldug�uiçin,atmaca,kartal,gu� vercingibikuşlarındışkıları,hafifpislikgrubundadır.Domuzveko� pekteihtila� folmaklabirliktecanlıhayvanlarınbedenlerinecisolmayıpsalya,idrarvedışkılarıetininhu� k-mu� neta�biolarakag� ırveyahafifnecissayılır.

Hayvanların derisi tabaklanınca temiz olur. Hanefı�ler domuz derisini,Şa� fiı�lerdomuzveko� pekderisiniha� riçtutarakmeytenin(murdarhayvan)de-risinin tabaklanınca temizolacag� ı go� ru� şu� ndedir.Meytenin, içinekannu� fu� zetmeyenboynuz,kemik,tu� y,dişgibikatıcu� zlerideHanefı�ler’ego� retemizdir.Hanefı�veMa� likı�ler’ego� remenı�,necı�solsadakurumuşiseovalamaklatemiz-lenmişsayılır.

Ag� ırsayılannecı�smaddeeg�erkatıiseyaklaşık3.5gramı(1dirhem),sıvıiseelayasını(avuçiçi)kapsayacakmiktarıvefazlasıvu� cut,elbiseveyanamazkılınacakyerdebulununcanamazınsıhhatineengelolur.Hafifneca� setinise

TEMİ�ZLİ�K / 39

bir uzvunveya onuo� rten elbisenindo� rtte birinden azmiktarınabulaşmışolmasınamazınsıhhatineengelolmaz.

İstibrâ, İstincâ ve İstinkâ:Ku� çu� kabdestbozduktansonraidraryolundakalabilecekidrardamlavesızıntılarınıntamamenkesilmesiiçinbirsu� rebek-leme,bundansonravu� cuttakiidrarsızıntılarınıtemizlemeişlemineistibrâ denilir.İstincâ;temizlikyanibu� yu� kabdestbozulduktansonradışkıveidraryollarındayapılacakdışkı,idrarvb.temizlig� idir.İstinkâ;taharetlenirkenhiçpislikkalmadıg� ınakanaatgetirinceyekadartemizlenmek,ayrıcaerkeklerinistibra� yapmasıdır.

İstiskâ:Yag�muryag�masıiçinistig� fardabulunup,dua� etmekdemektir.

ABDEST

Namazkılmak,Ka�be’yitava� fetmek,tila�vetsecdesiyapmak,Kur’a�n’ado-kunmakiçinabdestdı�nengereklidir.Su� nnı�mezheplerinçog�ubunlarınfarzoldug�unda go� ru� ş birlig� inde olup yalnız Hanefı�ler Ka�be’yi tava� fta abdestiva� cipgo� ru� rler.Kur’a�n’adokunmakiçinabdestinfarzoldug�uhu� kmu� ,Kur’a�n’ave Su� nnet’e dayandırılmakla birlikte esasenmu� slu�manlarınKur’a�n’a atfet-tiklerio� nemiveondanistifa�deyia� zamı�o� lçu� yeçıkarmagayretleriniyansıtanvebu� nyesindebirçoksosyalvepsikolojikgerekçeyibarındırankolektifşuurkonumundadır.

Abdestin Farzları:Abdestinbudo� rt farzındaSu� nnı� fıkıhmezhepleri it-tifaketmiştir.AncakHanefı�mezhebinindışındakalandig� eru� çSu� nnı�mez-hebinbunabazışartlarıdaila�veettig� igo� ru� lu� r.Mesela� niyetbuu� çmezhebego� re,abdestebaşlarkenbesmeleçekmekHanbelı�ler’ego� re,do� rtfarzına�yettesayılansırayauygunyapılması(tertîb)Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� re,buişlemle-rinaraverilmedenyapılması(muvâlât)Ma� likı�veHanbelı�ler’ego� refarzdır.Ca’ferı�ler,abdestleilgilia�yetinifa�detarzındanhareketleayaklarınyıkanması-nındeg� ilmeshedilmesininfarzoldug�unuilerisu� rmu� şlerdir.Bugo� ru� şeyakınolanbazıSu� nnı�a� limlerdevardır.

Abdestin Sünnetleri:Ag� ızveburuntemizlig� i(mazmaza ve istinşâk).Suileiyiceovmak(delk).

Abdesti Bozan Durumlar:Şa� fiı�veMa� likı�ler’ego� reidrarvedışkıyollarıhariçvu� cuttançıkankanvebenzerisıvımaddelerabdestibozmaz.Hanefı�ler’ego� reru� ku� luvesecdelinamazdasesligu� lmeabdestidebozar.Dig� ermezhep-


lerisesadecenamazınbozulacag� ıgo� ru� şu� ndedir.Ö� zu� rlu� kimseiçindenamazvaktiçıkıncaabdestibozulmuşolur.

Hanefı�lerindışındakiu� çmezhebego� rebirkimseninkendicinselorganınatema�sıdaabdestibozar.Birkimseabdestaldıg� ınıkesinolarakbilsedeabdes-tininbozulupbozulmadıg� ındatereddu� tetse,Ma� likı�ler’ego� reabdestibozul-muşolur,dig� eru� çmezhebego� reisebudurumdaabdestbozulmuşsayılmaz.

Özürlünün Abdesti:Ö� zu� rlu� kimseyemâzûr-mâzûredenilir.Namazvak-tininçıkmasıylao� zu� rlu� kimseninabdestibozulmuşolur,yeninamazvaktindetekrarabdestalmasıgerekir.İ�mamŞa� fiı�’yego� reo� zu� rlu� kimseninhernamaziçinayrı abdest alması gerekir.Kadınlar içinaybaşı ve lohusalıkha� li farklıfıkhı�hu� ku�mlereta�biolupbunundışındakalankanamalarvedevamlıakıntı-lar(istihâze)o� zu� rha� lisayılır.

Mesh:Abdestalırkenbaş,boyunvekulaklarınmeshedilmesiabdestinilk-ten(aslı�)hu� kmu� ,mestvesargıu� zerinemeshiseyıkamayerinegeçen(bedel,halef)birişlemdir.

Mest Üzerine Mesh:Mestinabdestli olarakgiyilmiş,mestinayag� ınab-destte yıkanması gereken yerlerini tamamenkaplamış, ayrıcadayanıklı vesag� lambirmaddedenyapılmışolmasıaranır.Mest ileyaklaşık6kilometreyu� ru� nebilmesiveyabırakıldıg� ındadikdurabilmesibudayanıklılıkvesag� lam-lıg� ıno� lçu� su� olarakzikredilir.Mestin topuktanaşag� ı kısmında, altındaveyau� stu� ndeayakparmaklardanu� çu� girecekşekildebirdelig� in,yarıkveyayır-tıg� ınbulunmaması,mestin içinesualmamasıdagerekir.U� zerinederikap-lanmışveyaaltlarınapençevurulmuşçorapu� zerinemeshedilebilir.Hanefı�fakı�hlerindenEbu� Yusufveİ�mamMuhammed,altınapençevurulmuşolmasışartınıaramaksızınkalınveiçinigo� stermeyendayanıklıkeçeveyu� nçoraplaru� zerine,birgrupfakı�hisebuşartlarıdaaramayarakçorapu� zerinemeshedi-lebileceg� igo� ru� şu� ndedir.

Abdestibozandurumlarmestu� zerinemeshidebozar.U� zerinemeshedilenmestinayaktançıkmasıveyaçıkarılması,mestiniçinegirensuyunbirayag� ınyarıdanfazlasınııslatması,meshsu� resininsonaermesimeshibozar.

Mest Üzerine Meshin Süresi:Yolcuolmayanlariçinbirgu� nbirgece(24saat),yolculariçinu� çgu� nu� çgecedir(72saat).Busu� re,mestinabdestliolarakgiyilmesindensonrailkhadestenyaniabdestibozanilkdurumdanbaşlar.Busu� redolduktansonra,ayaklarsuileyıkanarakabdestalınıpgerekiyorsamesttekrar giyilmelidir. Ö� te yandan, ayaklarını yıkamak su� retiyle abdestli olankimseninbuabdestidevamettig� isu� recemestleriçıkarıpgiymesiyleabdesti

TEMİ�ZLİ�K / 41

bozulmaz.Mestlerinu� zerinemeshetmek su� retiyle abdestli olupmestleriniçıkarankimse,sadeceayaklarınıyıkayarakabdestinitamamlayabilir.

Sargı Üzerine Mesh:Sargınınabdestsizveyacu� nu� pikensarılmışolmasımeshe engel olmadıg� ı gibi, bumeshin su� resi de yoktur.Doldurulmuşveyakaplanmışdişlerdesargılıveyamerhemliyara-veyasuyunderiyeulaşması-nıengelleyenfakatçıkarılmasızorolanboyavb.ninbulaştıg� ıorgan-gibidir.Suyunkaplamavedolguyaulaşmasıyeterlidir.

GUSÜL

Şa� fiı�ler ha� riç fakı�hlerin çog�unlug�u, cu� nu� plu� k içinmenı�nin şehvetle gel-mesini şart go� rdu� klerinden, ag� ır kaldırma, du� şme, hastalık gibi sebeplerlemenı�ningelmesinicu� nu� plu� ksebebisaymazlar.

Guslün Farzları:Hanefı� veHanbelı�mezhebinde ag� ız ve burnun içi gu-su� ldebedenindışkısmındansayılmıştır.Bo�yleoluncaguslu� n;ag� zasualmak(mazmaza),burnasuçekmek(istinşa�k)vebu� tu� nvu� cuduyıkamakşeklindeu� çfarzındanso� zedilir.Ma� likı�veŞa� fiı�lerileŞı�a’danCa’ferı�ler’ego� reag� ızveburnuniçiniyıkamaksu� nnettir.Gusu� ldeniyetHanefı�ler’ego� resu� nnet,dig� ermezheplerego� refarzdır.Ma� likı�ler’ego� revu� cuduovalamakvegusu� lişlemle-rininarasınıaçmamakdaguslu� nfarzlarındandır.

TEYEMMÜM

Namaz vakti girmeden teyemmu�m edilmesi ca� izdir. Hanefı� mezhebinego� re subulunmadıg� ı,ma�zeret ha� li kalkmadıg� ı su� recebir kimse yaptıg� ı te-yemmu�mlediledig� ikadarfarzvena� filenamazkılabilir.Hanefı�mezhebidışın-dakiu� çmezhebego� re,teyemmu�mu� ngeçerliolabilmesiiçinnamazvaktiningirmişolmasıgerekirvebirteyemmu�mlebirdenfazlafarznamazkılınamaz.AncakHanbelı�lerbirdenfazlakaza� namazıkılınabileceg� igo� ru� şu� ndedir.

Teyemmümü Bozan Durumlar: Yaptıg� ıteyemmu�mlenamazkılankim-senamazesnasındasuyugo� ru� rseveyasubulunursa,teyemmu�mu� bozulmuşolur.Namazıteyemmu�mlekıldıktansonrasubulunursavakitçıkmamışbileolsakılınanbunamazıniadesigerekmez.Şa� fiı�lerbudurumdaia�deyigerekligo� ru� r.Namazvaktiçıktıktansonraiseia�deningerekmedig� indego� ru� şbirlig� ivardır.


KADINLARA MAHSUS HALLER

Hayız:Hayızkanınınkesilmesiylekadının temizlikdo� nemibaşlar.Fıkıhbilginlerininçog�unlug�unago� rekadınlar9yaşlarındanitibarena�detgo� rmeyebaşlarveyaklaşık50-55yaşlarınageldiklerindea�dettenkesilirler.Bugu� nku� tıbbı�bilgilera�detkanamasının11-13yaşlarındabaşlayıp45-50yaşlarındasonaerdig� ini,a�detsu� resininde3-6gu� nciva� rındaoldug�unuifa�deetmekte-dir.

Hanefı�mezhebinego� rea�detinenazsu� resi3,enuzunsu� resi10gu� ndu� r.İ�kia�detarasındakalanenaztemizliksu� reside15gu� ndu� r.

Hayızlıbirkadınhac iba�detinieda� ederkenKa�be’yi tava� fha� riç,hacla il-gili bu� tu� n işlemleri ve iba�detleri (mena� sik) yapabilir. Haccın ru� knu� olanziya� ret(ifâza)tava� fınıyapmaku� zeretemizleninceyekadarMekke’debekler.Hanefı�ler’ego� rehayızlıolarak tava� fyapılmasıgeçerliolmaklabirlikteceza� kurbanıkesilmesigerekir.

Ma� likı�fakı�hleriise,bazısaha�beveta�biı�na� limlerindenriva�yetedilengo� -ru� şlerindesteg� iyle,kadınınhayızsu� resiiçindeKur’a�nokuyabileceg� ini,fakathayızkanıkesildig� iandanitibarenguslediptemizleninceyekadarcu� nu� phu� k-mu� ndeolupKur’a�nokuyamayacag� ınıbelirtmişlerdir. İ�bnHazmbuşartıdaaramaz.Ma� likı�lerveİ�bnHazmda�hilbirgrupİ�sla�mbilgini,cu� nu� plu� kha� lininira�dı�,hayzınisegayr-iira�dı�oluşundanhareketlehayızlıkadınlehinebirayı-rımyapmayıgerekligo� rmu� ş,o� zellikleMa� likı�lerkadınlarınKur’a�no� g� retimiveo� g� renimi içinbo�ylebir ruhsata ihtiyacıbulundug�unoktasındanhareketetmişlerdir.

Hayızlıkadınlacinselilişkidebulunmak,(ilkgu� nlerdekiilişkiiçin4,25gr.,songu� nlerdekiiçinbununyarısımiktardaaltın)sadakavermesidegerekligo� ru� lu� r.Hanefı�lerhayızkanınınalışılmış,belirlia�detsu� resininsonundake-silmesindenitibarenbirnamazvaktigeçtiktensonragusu� lyapılmasadacin-selilişkininca� izoldug�ugo� ru� şu� ndedir.

Nifâs: Hanefı� ve Hanbelı�ler nifa� sın en uzun su� resinin 40, Ma� likı� veHanbelı�ler ise60gu� noldug�ugo� ru� şu� ndedir.Normaldog�umlaveyael, ayakgibiuzuvlarıbelirmişolanbirçocug�undu� şmesiylenifa� sha� limeydanagelir.

İstihâze: Şa� fiı� veMa� likı�ler’e go� re herbir farznamaz için ayrıca abdestalmakgerekir.

NAMAZ

Namaz Çeşitleri: Hanefı�lerdışındakiçog�unluk,va� ciphu� ku�mkategorisinikabuletmedikleriiçinnamazıgenelolarakfarzvena� fileşeklindeikigrubaayırmışlardır.Hanefı�ler’ego� reisenamazlar:

a)farz,

b)va� cip,

c)na� fileolmaku� zereu� ççeşittir.

BununlabirlikteHanefı�lerarasındafarklıgruplamalardabulunmaktadır.Bunlardanbirinego� renamazlar;

a)Allah’ınfarzkıldıg� ı(mektûbe)namazlar,

b)Hz.Peygamber’insu� nnetiylesa�bitolan(mesnûn)namazlar,

c)Na� filenamazlarolmaku� zereu� ççeşittir.

Vâcip Namazlar: Va�cipnamazlar,va� cipoluşukulunfiilinebag� lıolmayan(liaynihı�va� cip)veva� cipoluşukulunfiilinebag� lıolanva� cip(lig�ayrihı�va� cip)olmaku� zereikikısımdır.Yatsınamazındansonrakılınanu� çrek’atlıkvitirna-mazıileramazanvekurba�nbayramınamazlarıbirincigruptayeralır.İ�kincigrupta isenezirnamazı,sehivsecdesive ifsa� tedilenna� filenamazınkaza� sıyeralır.

Sünnet Namazlar;Vakitnamazları yanındadu� zenli olarakkılınan su� n-netleri(revâtib)ifa�deetmekte,

Nâfile Na mazlarisedu� zenliolmayarakçeşitlivesilelerleAllah’ayakınlaş-makvesevapkazanmakmaksadıylaayrıcakılınannamazları(reğaib)ifa�deetmektedir.

Namazın Farzları ve Vâcipleri:

1-Bulu� g� .

2-Akıl.

3-Mu� slu�manolmak.


Buşartlaranamazın vücûb şartları, yanikişininnamazkılmaklayu� ku�m-lu� olmasınınşartlarıdenir.

Namazın Farzları (Şurûtü’s-salât):

1)Hadestentaha� ret,

2)Neca� settentaha� ret,

3)Setr-iavret,

4)İ�stikba� l-ikıble,

5)Vakit,

6)Niyet.

Erkânü’s-Salât: (Ru� kunları)

1)İ�ftitahtekbı�ri,

2)Kıya�m,

3)Kıraat,

4)Ru� ku� ,

5)Secde,

6)Ka’de-iahı�re.

Ta’dîl-i erkân: Ebu� Yu� suf’a ve Hanefı�ler’in dışındaki u� ç mezhebe go� reru� ku� nkabuledilmiştir.Kişininkendiisteg� ivefiili ilenamazdançıkmasıda(hurûc bi sun’ih)Ebu� Hanı�fe’yego� rebirru� ku� ndu� r.Farzlararasındasırayaria�yetetmek(tertîp),Şa� fiı�veHanbelı�mezheplerinego� renamazınru� ku� nle-rindendir.

Necâsetten tahâret: Namazınsıhhatineengelolacako� lçu� deneca� settaşı-yanbirelbiseilebilmeyereknamazkılankimsenin,budurumuo� g� rendiktensonranamazınıia�deetmesigerekir.

Setr-i avret:Hanefı�lerdizkapaklarınıdaavretolarakkabulederken,di-g�eru� çmezhep,dizkapaklarınıavretsaymazlar.Namazesnasındaavretma-hallinin,kişininira�desidışındaaçılmasıdurumunda,açılanyereg�ero� rtu� lme-sigerekenyerindo� rttebirioranınaulaşmışvebirru� ku� neda� edilecekbirsu� re(su� bha�nella�hi’l-azı�mdiyecekkadarbirsu� re)açıkkalmış isekişininnamazıbozulur.Kendiiradesiileaçacakolursanamazıhemenbozulur.

İstikbâl-i kıble: Kıbleninnetaraftaoldug�unubilmeyenkimsenin,yanındakıbleyo� nu� nu� bilenbirisivarsaonasormasıgerekir.Bo�ylebirivarkenonasor-

NAMAZ / 45

mayıpkendisiictiha�dederek,yanikıbleyo� nu� nu� bulmayaçalışarakbiryo� neyo� nelmişveyo� neldig� itarafınkıbleyo� nu� olmadıg� ıortayaçıkmışise,namazıia�deetmesigerekir.

Ka�be’ninbulundug�unoktadan45derecesag�avesolasapmalarkıbleden(Ka�beyo� nu� nden)sapmasayılmaz.Sapmaderecesidahafazlaolursa“kıbleyeyo� nelme”şartıaksamışolur.

Kıbleninnetaraftaoldug�unubilmeyenkimse,soracakbirinibulamadıg� ıtakdirdeyıldız,gu� neş,ru� zga� rgibibirtakımdog�alala�metleredayanarakkıbleyo� nu� nu� bulmayaçabalarvekanaatgetirdig� itarafayo� nelereknamazınıkılar.Namazıkıldıktansonrakıbleninkendiyo� neldig� itaraftaolmadıg� ıortayaçıksabile,kendisibuyo� neictiha�dederek,yanibirtakımala�metleredayanarakbusonucaulaştıg� ı için, namazı yenidenkılması gerekmez. Fakatnamaz esna-sındakıbleyo� nu� nu� anlamasıha� linde,namazınıbozmadanotarafayo� nelirvenamazınıtamamlar.

Kıble yo� nu� nu� bilmeyenkimse, birine sormadan veya kıbleninne taraftaoldug�unu araştırma zahmetinekatlanmadan (ictiha�d etmeden) rastgele birtarafayo� nelse,namazesnasındayo� neldig� itarafınkesinolarakkıbletarafıol-dug�unuanlasanamazıyenidenkılar.Çu� nku� namazınilkkısmışu� phelioldug�uiçin,sag� lamkanaatedayalıikincikısım,şu� phelibirincikısımu� zerinebina� edi-lemez.Ancakbudurumunamazıbitirdiktensonraanlayacakolursa,ia�deet-mesigerekmez.Ebu� Yusuf’ago� reherikidurumdadaia�deetmesigerekmez.

İ�kikişikıblecihetiniaraştırsaveherbiriayrıbiryo� nu� nkıbleoldug�unakanaatgetirse,budurumdabunlarbirbirlerineuyarakcemaatlenamazkı-lamazlar.Herbiri kendi tesbit ettig� i kıbleyedo� nerek ayrı ayrı namazlarınıkılarlar.

Bir kimse namazda iken bir o� zu� r olmaksızın go� g� su� nu� kıble tarafındançevirecek olursa namazı bozulur. Yu� zu� nu� çevirecek olursa, derhal kıbleyedo� nmesigerekir.Birkimseabdestsizoldug�unuzannedereknamazdanayrıl-dıktansonraabdestlioldug�unuhatırlasa,istersehenu� zmesciddençıkmamışolsun,namazıbozulmuşolur.Fakatbirkimsemescittenamazkılarkenabdes-tininbozuldug�uzannıylakıbledenayrılıpdadahamesciddençıkmadanab-destininbozulmadıg� ınıanlasa,İ�mam-ıA� zam’ago� renamazıbozulmuşolmaz.Amabunumescittençıktıktansonraanlayacakolsanamazıittifaklabozulur.Çu� nku� meka�nındeg� işmesibiro� zremebnı�deg� ilse,namazıiptaleder.

Hastalıkveyadu� şmanyahutyırtıcıhayvankorkusugibinedenlerlekıbleyedo� nmeimka�nıbulamayankimse,kendisiiçinenrahatolantarafado� ner.


Binek üzerinde kıbleye yönelme: Gemidenamazkılankimsemu�mku� n-sekıbleyedog� rudo� ner;gemiyo� ndeg� iştirdikçekendisinindekıbletarafınado� nmesigerekir.

Vakit: Kazayakalmışbirnamaz,eda� niyetiylekaza� edilebileceg� igibi,he-nu� zvaktiçıkmamışbirnamazdakaza� niyetiyleeda� edilebilir.

Fecr-i sâdık:Sabahakarşıdog�uufkundatanyeriboyuncagenişleyerekyayılanbiraydınlıktır.“Enlemesinebeyazlık”anlamında“beyâz-ı müsta’razî”denilir.

Fecr-ika� zibdedenilenbirincifecirise,sabahakarşıdog�udatanyerindeufuktango� g� edog� rudikeyolarakyu� kselen,piramitşeklinde,akçılvedonukbirbeyazlıktır.Bunauzayıpgidenbeyazlıkanlamında“beyâz-ı müstetîl”dedenilir.

İsfâr:Sabahnamazınınortalıkaydınlandıktansonrakılınmasıdır.

Taglîs:İ�kincifecirdog�ardog�maz,ortalıkhenu� zkaranlıkçaikensabahna-mazınıkılmak.

Fey-i zevâl:Gu� neşintamtepenoktadaikencisminyeredu� şengo� lgeuzun-lug�u.

Şürûk zamanı: Gu� neşin dog�masından yu� kselmesine kadar olan zaman(40-45dakika).

Vakt-i istivâ:Gu� neşintamtepenoktasındaoldug�uzaman.

Gurûb:Gu� neşinbatmazamanı.

NAMAZIN RÜKÜNLERİ

Tahrîme: İ�ftita�h tekbı�ri. Namaza başlarken alınan tekbı�r olup “Alla�h-u� ekber”cu�mlesiniso� ylemektir.İ�ftita�htekbı�ri,bu� tu� nmezhepima�mlarınago� refarzolmaklabirlikteHanefı�ima�mlarbunuru� ku� ndeg� ilşartolarak,dig� eru� çmezhepima�mıiseru� ku� nolarakdeg�erlendirmiştir.

Bilenveso� ylemektegu� çlu� kçekmeyenkişiiftita�htekbı�rindeAlla�h-u� ekberdemelidir.Allah’ıyu� celtme,Ö’nunbu� yu� klu� g�u� nu� ikra� ranlamıtaşıyan“Alla�h-u� kebı�r”,“Alla�h-u� azı�m”gibibaşkaso� zlerletekbı�ralındıg� ında, farzyerinegel-mişolur.Fakat“estag� firullah”(Allah’tanbag� ışlanmakdilerim)veya“bismil-lah”gibidua� anlamıtaşıyanifa�delerletekbı�ralınacakolursafarzyerinegel-

NAMAZ / 47

mişolmaz.YinebirkimseArapçadışındabirdildetekbı�rgetirecekolsa,Ebu� Hanı�fe’yego� rebudayeterlidir.

Kıraat:Kıraatna� filenamazların,vitirnamazınınveikirek’atlınamazlarınbu� -tu� nrek’atlarında,do� rtveyau� çrek’atlıfarznamazlarıniseherhangiikirek’atındaolmasıfarzdır.Kıraatinilkikirek’attaolmasıiseva� ciptir.İ�kincirek’attansonra-kirek’atveyarek’atlardaFa� tiha� su� resiniokumakHanefı�ima�mlardanyapılanbirriva�yetego� reva� cip,dig� erbirriva�yetego� reisesu� nnettir.

Hanefı�ler’in farznamazların ilk ikirek’atıdışındaFa� tiha� su� resininokun-masınısu� nnetkabuletmeleri, farznamazları iki rek’atesa� sıu� zerinedeg�er-lendirmelerininbir sonucudur. Seferdedo� rt reka� tlınamazlarınkısaltılıp ikirek’atolarakkılınmasıgerektig� indekiısrarlarınındabunoktaylailgisivardır.

Dig� eru� çmezhepteisekıraatinasgarı�miktarıherrek’attaFa� tiha� su� resininokunmasıdır.İ�lkikirek’attaFa� tiha� ’dansonraKur’a�n’danbirsu� reveyabirkaça�yetdahaokumak(zamm-ısu� re)su� nnettir.Bumezheplerdekıraat,ima�mveyalnızbaşınakılaniçinoldug�ugibiima�mauyaniçindegeçerlidir.Şuvarkiima�mauyankişi,sessiznamazdaFa� tiha� ’yıveardındaneklenecekbirsu� reyi,seslinamazdaiseŞa� fiı�ler’ego� resadeceFa� tiha� ’yıokur;Ma� likı�veHanbelı�ler’ego� rebirşeyokumayıpsadecedinler.Ahmedb.Hanbel’ego� re,tercihenhemdinlemeli,hemdeima�maraverdig� indeokumalıdır.

BesmeleŞa� fiı�mezhebinego� reFa� tiha� su� resindenbira�yetoldug�uiçin,besmele-ninokunmasıdakıraatvecı�besininbirparçasıdır,yaninamazınfarzlarındandır.

Kur’ân Meâliyle Kıraat: Ebu� Hanı�fe’denbaşkabu� tu� nmu� ctehitlerego� reArapça ezberleyip okuyabilen kimselerin namazda Kur’a�n’ı asıl dilinden,Kur’a�n’danokumalarıfarzdır.Hanefı�mezhebinego� reArapça’yadilido� nme-yenveyaezberleyemeyenkimselero� g� reninceyekadarnamazdaKur’a�n’ı(an-lamını,mea� lini)kendidillerindeokuyabilirler.

Gizli ve Açık Okumanın Ölçüsü: Fakı�hler ezberlenmiş olan Fa� tiha� su� resininvedig� ersu� relerinnamazdadilikıpırdatmaksızınvesesçıkarmak-sızınzihindentekrarlanmasınıokuma(kıraat)saymamışlardır.

ZELLETÜ’L-KÂRÎ

1.Namazınru� ku� nlerindenbiriolankıraatiı�fa� ederkenKur’a�n’ınbirkeli-mesinindahı�anlambozulacakşekildekastendeg� iştirilmesiha� lindenamazbozulur. Kasıtsız olarak yanlışlık yapmak durumunda esas alınacak o� lçu� ,


deg� iştirilen lafzın Kur’a�n lafızlarından olup olmadıg� ına bakılmasıdır. Eg�erKur’a�nlafızlarındanolmayanbirlafızokunmuşolursanamazbozulur.Öku-nanşeyKur’a�nlafızlarındanoldug�usu� recezabtvei’ra�bındavema�na�dabirbozukluk(halel)olsabilenamazfa� sidolmaz.Yinekelimesonlarındakihare-keyanlışları,anlamıdeg� iştirsebilenamazbozulmaz.

2.Birharfyerinebaşkabirharfokumak:Buharflersinvesadharfigibimahreçyakınlıg� ıbulunanharflerdenisenamazbozulmaz.Mesela� ,“Allahu� ’s-samed” diyecek yerde “Alla�hu� ’s-semed” demek “fela� takher” diyecek yerde“fela� tekher”demek,“fethunkarı�b”diyecekyerde“fethungarı�b”demekna-mazıbozmaz.Fakata� limlerinçog�unlug�u“Allahu� ehad”yerine“Allahu� ehat”okumanınnamazıbozacag� ıgo� ru� şu� ndeolduklarıiçin,İ�hla� ssu� resiniokurken“da� l”harfini,“te”gibiokumamayadikkatetmekgerekir.

3.Mahreçyakınlıg� ıolmamaklabirliktebazıharfleryaygınolarakkarıştı-rıldıg� ıiçinayırtetmezorlug�ubulunanbuçeşitharflerinbirbiriyerinegeçi-rilmesidurumundabirçokfakı�hego� renamazbozulmaz.Mesela� “da� t”yerine“da� l”,“za� l”veya“zı”harfininokunmasıbo�yledir.

4.Şeddeliharfişeddesizveyaşeddesizharfişeddeli,uzunokunacakyerdekısa veyakısaokunacakyerdeuzun, idga�myapılacakyerde idga�msız veyaidga�myapılmayacakyerdeidga�myaparakokumaklanamazbozulmaz.Mesela� “iyya�kena’bu� du� ”diyecekyerde“iya�kena’bu� du� ”demeklenamazbozulmaz.

5.Kelimeninbirparçasıkesilse,mesela� “el-hamdu� ...”diyecekken,unutmakveyanefesiyetmemekveyanefesibir sebeple tıkanmaktandolayı, “el.”de-yip,durduktansonra “el-hamdu� .”denilseveyaokunacakkelimehatıragel-meyipbaşkabirkelimeyegeçilseçog�unlug�ago� renamazbozulmaz.Çu� nku� budurumlarda zaru� ret ve kaçınılmasımu�mku� n olmayan bir durum (umûm-ı belvâ)vardır.

6.Eg�era�yetebirharf ila�veedilse,ma�nadeg� işmiyorsanamazbozulmaz.Bunamukabil,“Alla�h-u� ekber”ifa�desininbaşınabir“e”harfieklenecekolsa,anlambu� tu� nu� yledeg� işeceg� ive inançnoktasındanrisklibiranlamçıkacag� ıiçin namaz bozulur. Çu� nku� “Alla�h-u� ekber” so� zu� nu� n anlamı, “Allah en bu� -yu� ktu� r”şeklindeolupbaşına“e”harfieklendig� izaman“Allahenbu� yu� kmu� -du� r?”şeklinedo� nu� şmektedir.

7. Anlambozulmadıg� ı takdirde kelimelerin yerinin deg� işmesiyle namazbozulmaz.Mesela� “fı�ha� zefı�runveşehı�kun”yerine“fı�ha� şehı�kunvezefı�run”okunmasıylanamazbozulmaz.Fakatanlamdeg� işirsenamazbozulur.

NAMAZ / 49

8.Birkimsenamazdafâhiş hataileokuduktansonra,do� nu� pyenidendu� z-gu� nşekildeokursanamazıca� izolur.

9.Kıraatesnasındaazveyaçokmiktardaa�yetatlamaklanamazbozulmaz.

Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� reFa� tiha� dışındakiokuyuşlardakasıtlıolmamakşar-tıyla meydana gelen hata sebebiyle namaz bozulmaz. Bu bakımdan, o� zellikleFa� tiha� ’yıhatasızo� g� renmeye,dog� ruezberleyipdog� ruokumayaçalışmakiyiolur.

Tuma’nîne:Ru� ku� duruşundabirmu� ddetbeklemek.

Kavme:Ru� ku� dandog� rulup,secdeyevarmadano� nceuzuvlarısa�kinolun-cayadeg� inbirsu� rekıya�mvaziyetindebeklemek.

Ta’dı�l-i erka�nın birer parçası oldug�undan, Ebu� Yu� suf’a ve Hanefı� mez-hebidışındakiu� çmezhebego� retuma’nı�nevekavmefarzdır.Ebu� Hanı�feveMuhammed’ego� reiseva� ciptir.Tuma’nı�nevekavmesu� resininasgarı�o� lçu� su� “su� bha�nella�hi’l-azı�m”diyecekkadardurmaktır.

Secde:Hanefı�mezhebindefarzolan,alnınveayaklarınhiçdeg� ilsebiraya-g� ınyeredayanmasıdır.Burnunkonmasıva� cip,ellerinvedizlerinkonmasıisesu� nnettir.

Hanefı�ler’den Zu� fer ile, Şa� fiı� veHanbelı�mezheplerinde, yedi uzvun (el-ler,ayaklar,dizlerveyu� z)herbirininbirkısmınınyeredeg�dirilmesifarzdır.Şa� fiı�ler’ego� reavuçiçlerininveayakparmaklarınınalttaraflarınınyeregel-mesigerekir.Ma� likı�mezhebindefarzolan,secdeninalnınbirkısmıu� zerindeyapılmasıdır.Ö� zu� rsebebiylebunuyapamayanı�ma� ilesecdeeder.Sadecebur-nunu� zerinesecdeedilmesiyeterlideg� ildir.

Secdedeveikisecdearasındabirmiktarbeklemek(tuma’nı�ne),ru� ku� dakituma’nı�neninhu� kmu�yleaynıdır.

Tıvâl-i mufassal: Uzun su� reler olarak anılır. Hucura� t su� resi ile Bu� ru� csu� resiarasındakisu� relerbugruptayeralır.

Evst-i mufassal: Örtauzunluktakisu� relerededenir.Bu� ru� csu� resiileBey-yinesu� resiarasındakisu� relerbugruptayeralır.

Kısâr-ı mufassal:Kısasu� relerdiyeanılır.BunlarBeyyinesu� resindenNa� ssu� resinekadarolansu� relerdir.

Tahmîd: Semia’llahu� limen hamideh” dedikten sonra, “Rabbena� leke’l-hamd”demek.

Müfsidât-ı salât:Namazıbozanşeyler.


Amel-i kesîr:Çokveyaaşırıbirdavranıştabulunmakdemektir.

Sabahnamazınıkılarkengu� neşindog�ması;bayramnamazınıkılarkenzeva� lvaktininolması;cumanamazınıkılarkenikindivaktiningirmesidurumundanamazbozulur.Fakato� g� lenamazınıkılarkenikindivaktiningirmesiyleo� g� lenamazıbozulmaz.

-Tertı�psahibiolanyaniozamanakadarnamazıkaza�yakalmamışbirkim-senin,dahao� ncekılamadıg� ıbirnamazı(fâite)namazesnasındahatırlaması,

-Teyemmu�milenamazkılmaktaikenkullanılmasımu�mku� nsuyugo� rmesi,

-Ö� zu� rsahibiolan,mazeretibulunankişinino� zru� nu� nortadankalkması,

-Mestu� zerinemeshetmişolaraknamazkılarken,mesihsu� resinindolmasıdurumundanamazbozulur.

EZÂN ve KÂMET

Eza�n okumak için vaktin girmiş olması şarttır. Vakit girmeden okunaneza�nın vakit girince yeniden okunması (ia�de) gerekir. Dig� er mezheplerdesabaheza�nınınvakitgirmedenokunabileceg� ikabuledilmiştir.Çu� nku� onlarago� resabahnamazınıilkvaktindekılmakefdaldir.

Eza�nokuyacakkimselerinerkek,akıllı,takva� sahibiolmalarıgerekir.Ca-hillerin,fa� sıkların,çocuklarınvekadınlarıneza�nokumalarıveyaka�metgetir-melerimekru� htur.Eza�nokuyankimselerinabdestliolmalarıgerekir;abdest-sizokunaneza�ngeçerliolmaklabirliktebo�yleyapmakmekru� htur.

Eza�nveka�metvakitnamazlarındasu� nnettir.Eza�nveka�metvaktindeg� il,namazınsu� nnetidir.

Eza�nokunurkenhercu�mlearasındabirazbeklemeyapılırveikincicu�mle-lerdesesbirazdahayu� kseltilir.Bunateressül veyairtisâl denilir.Ka�metiseduraklamayapmaksızınserı�okunur.Bunada“hadır”denilir.

İMÂMET

İmamlığa Ehil Olma Sıralaması:Ca�hilkişinin,go� sterişçinin(mürâî)veilimsahibibileolsafa� sıkyanibu� yu� kgu� nahişleyenveyaku� çu� kgu� nahtaısraredenkişininima�molmasımekru� hgo� ru� lmu� ştu� r.

NAMAZ / 51

Dahau� stu� nbirkimsebulundug�utakdirdego� zu� go� rmeyeninima�metidemekru� htur.

İmama Uymanın Geçerlilik Şartları: Cemaatlenamazkılınırkenima�mauymayaiktida� ,ima�mauyankimseyedemuktedı�denilir.Birkimseninima�mauymasınınfıkhengeçerli(sahı�h)olabilmesiiçinbazışartlararanır.

Muktedı� namazadururkenhemnamazkılmayahemde ima�mauymayaniyetetmelidir.

Muktedı�ima�mdangeridedurup,hizasınaveyao� nu� negeçmemelidir.

Kılınan namazın nevi itibariyle ima�m muktedı�den aşag� ı olmamalıdır.Na� filekılanmuktedı�,farzkılmaktaolanima�mauyabildig� ihalde,farznamazkılan (mu� fteriz) muktedı�, na� file namaz kılan (mu� teneffil) ima�ma uyamaz.Hanefı�ler’eveMa� likı�ler’ego� rebo�yledir.FakatŞa� fiı�ler’eveHanbelı�ler’ego� refarzkılankişi,na� filekılanauyabilir.BunlarıngerekçelerindenbirisiMua�z’ınHz.Peygamber’inarkasındayatsınamazınıkıldıktansonra,gidipkendikav-mine yatsı namazını kıldırdıg� ına ilişkin riva�yettir. Şa� fiı�ler’e go� re bir vaktinfarznamazınıkılmışolankimse,yenidenbaşkalarınaaynıvakitiçinima�mlıkyapabilir.Kendikıldıg� ına� fileolur.

Do� rt rek’atlı bir farzın kaza� sı için teşkil edilen cemaatte ima�m yolcu,muktedı�mukı�molursa, ima�mmuktedı�dendurumcadahaaşag� ıolmuşolur.Şo� yleki;iktida� ,yailkikiyasonikirek’attaolacaktır.Birincişıkkago� reka’dehususunda,ikincişıkkago� rekıraathususunda,farzkılanna� filekılanaiktida� etmişolur.

İ�mamvemuktedı�,aynıfarzıkılıyorolmalıdır.Mesela� birio� g� lenamazınınfarzınıkaza� ediyor,o� teki ikindinamazınınfarzınıeda� ediyor iseveyabirisibugu� nu� no� g� lenamazını,dig� eridu� nu� no� g� lenamazınıkaza� ediyorisebirbirle-rineuyamazlar.

İ�mam,la�hikveyamesbu� kolmamalıdır.Yanibirkimse,ima�mao� g� lenama-zınınsonrek’atındauymuşolsaveima�msela�mverdiktensonragerikalanu� çrek’atıtamamlarken,budurumdanhabersizbirisigelipkendibaşınafarzkıl-dıg� ınızannederekonauysasahı�holmaz.İ�ktida�nınsahı�holmasıiçinima�mınima�mlıkyapmayaniyetetmesişartolmadıg� ıiçintekbaşınafarznamazkıldıg� ıbilinenbirkişiyegidipiktida� edilebilir.Ökişikendisineuyuldug�unuisterfar-ketsinisterfarketmesindurumdeg� işmez.Kendineiktida� edildig� inifarkeder-sesesinibirazyu� kseltmesiuygunolur.Farzkılmaktaoldug�unubellietmekiçinintikaltekbı�rleriniyu� ksekseslealmasındayararvardır.


İ�mamilemuktedı�arasındakadınsaffıbulunursaiktida� sahı�holmaz.

İ�mam ilemuktedı� arasındakimesa� feninma�kuluzaklıktaolmasıgerekir.Aksitakdirdemesela� aralarındabirırmakveyayolbulunmasıgibi,aşırıuzak-lıktaiktida� sahı�holmaz.

Farzdışındakinamazlarbineku� zerindekılınabildig� igibicemaatledekılı-nabilir.Farzolmayanbirnamazcemaatlekılınacaksa,birininbineku� zerindeo� tekininyayaolmasıveyafarklıbineklerdeolmasıdurumundaiktida� sahı�holmaz.

İ�mamınintikaltekbı�rleriniduymayaengelolacakbirperde,duvarbulun-mamalıdır.Aradakiduvar,hoparlo� rvearadakiaktarıcılarsayesindeima�mınintikallerindenhaberdarolmayıengellemiyorsabutakdirdeiktida� konusun-daherhangibirproblemolmaz.

Bir kimse başka mezhepten birine uyabilir. Önun kendi mezhebindekişartlaraaykırıbirdavranışiçindebulunupbulunmadıg� ınıaraştırmasıgerek-mez.Ölag�andurumbudur.Fakatuydug�ukişide,kendimezhebinego� reabdes-tibozanbirdurumunortayaçıktıg� ınıbilenkişininoima�mauymasısahı�hol-maz.Mesela� Şa� fiı�birima�mınelininkanadıg� ınıgo� ren,dahasonraonungidipabdesttazelemedig� inideyakı�nenbilenkişininoima�mauymasısahı�holmaz.Çu� nku� kanakmasıŞa� fiı�mezhebinego� reabdestibozmaz,fakatHanefı�mezhe-binego� rebozar.Budurumukesinolarakgo� ru� pbildiktensonra,onauymasısahı�holmaz.Uyacakkişibudurumuyakı�nenbilmiyorsa,tahminego� redav-ranmayıpuyabilir.İ�sterseuyulankişi,Hanefı�mezhebinego� reabdestibozanbirşeyyapmışolsun.

Ma� likı� veHanbelı�mezheplerinego� re ima�mınnamazı -kendimezhebinego� re-sahı�holursabaşkamezheptenolanveonauyaraknamazkılancemaa-tindenamazı-kendimezheplerineuymasabile-sahı�holur.

Abdestli kişinin teyemmu�mlu� ye; abdestuzuvlarını yıkamışolankişinin,mesela� mestu� zerineveya sargıu� zerinemeshetmişolankişiye; ayaktadu-ranınoturankişiyeiktida� sıda,bununtersinebiriktida� dasahİ�htir.Na� filekı-lanfarzkılanauyabilir,fakataksisahı�hdeg� ildir.İ�ma� ilenamazkılankişiye,kendidurumundaolanlaruyabilirler.

Mukı�mileseferı�nin(yolcu)cemaatlenamazkılmalarıca� izolupmukı�minima�molmasıdahauygundur.Yolcununima�molmasıha� linde,kendisininseferı�oldug�unuso� ylemesişartolmamaklabirlikte,onlarınyanılmamalarıiçino� n-cedenduyurmasıiyiolur.

NAMAZ / 53

Tilâvet Secdesi: Tila�vetsecdesiyapmak,Hanefı�ler’ego� reva� cip,dig� eru� çmezhebego� reisesu� nnettir.Busecdeyapılırkenkadınlarlaaynıhiza�dadurul-muşolmasıproblemteşkiletmez.Fakatherkesistedig� igibi,bulundug�uyerdetektekdesecdeyapabilir.

Muhâzât:Birkadın,erkeksaflarıarasındanamazkılacakolsakadınınikiyanındakibirererkeg� invekadınıntamarkasındakibirerkeg� innamazıbozu-lur.Şa� fiı� isekadınınerkekhiza� sındanamazadurmasınınerkeg� innamazınazararvermeyeceg� igo� ru� şu� ndedir.

Cemaatle Namaz Kılmanın Âdâbı:Ö� g� leveyacumanamazınınsu� nneti-nebaşladıktansonracemaatinfarzadurmasıveyahatı�binminbereçıkmasıha� lindeikirek’attamamlanıncasela�mverilir.Ma� likı�,Şa� fiı�veHanbelı�lerce-maatlekılınanfarzınkaçırılmasındanendişeedildig� itakdirdena� filenamazınhemenkesilebileceg� iniso� ylemişlerdir.Hanefı�ler’ego� reyalnızcabirrek’atka-çıracag� ınıtahminedenkimsenamazıkesmeyipikirek’atkılaraksela�mverir;u� çu� ncu� rek’atabaşlamışolankimsedeaynışartlado� rtrek’atıtamamlar.

Do� rtrek’atlıbirfarznamazıtekbaşınakılmaktaolankimse,cemaatlena-maziçinka�metgetirildig� indehenu� zbirrek’atıtamamlamamışsahemenna-mazınıkeserekcemaatekatılmalıdır;birincirek’atınsecdesiniyapmışsa,butakdirdeikincirek’atıtamamladıktansonrasela�mvermeksu� retiylenamazınıkeserekcemaatekatılır.

Cemaatle Namaza İlişkin Bazı Meseleler: İ�mam; bayram tekbı�rlerini,birincioturuşu,tila�vetvesehivsecdesinivekunutdua� sınıokumayıterkeder-seonauyanlardaterkeder.

Namazınaslındabulunmayanbirhusustamuktedı�ima�mauymaz.Mesela� ima�m, namazda fazladan bir secde daha yapsa veya son oturuşu yaptık-tan sonra sela�mverecekyerde sehvenkalksabudurumlardamuktedı� onamu� ta�baatetmez.

Eg�er ima�msonoturuşuunutarak fazlabirrek’atakalkarsa,muktedı�birmu� ddetbeklerve“su� bha�nallah”diyerekima�mıuyarmayaçalışır. İ�mamdu-rumufarkediphemenoturursanea� la� ;berabercesela�mveripsehivsecdesiyaparlar. Bo�yle bir durumda,muktedı� ima�mı beklemeyerek kendi kendinesela�m veremez. Çu� nku� iktida� durumunda iken kendi başına hareket etmişolacag� ındankıldıg� ınamazınfarzlıg� ınıiptaletmişolur.Eg�erima�msonoturuş-tansonrasehvenyaptıg� ıkıya�mısecdeiletamamlayacakolursa,budurumdaima�mınvemuktedı�ninnamazı(sonoturuşterkedildig� iiçin)fa� sidolur.


Muktedı�sonoturuşta,Tahiyya� t’ıokuduktansonra,ima�mınsela�mınıbek-lemedensela�mverebilir.Fakatbudavranış,va� cipolanmu� ta�baatıterketmekanlamınageldig� iiçinbo�yleyapmasımekru� holur.

İMAMA UYANIN HALLERİ

Namazı yalnız kılanamünferid, ima�ma uyarak kılanamuktedî denilir.İ�mamauyankişi (muktedı�) içinu� ç ayrıdurumso� z konusuolabilir. İ�mamauyankişiya“müdrîk”ya“lâhik”yada“mesbûk”tur.

Müdrîk: Namazıtamamenima�mlabirliktekılankimseyedenir.

Bir kimse tekbaşınabir farznamazı kılmayabaşladıktan sonra, bulun-dug�uyerdeofarzcemaatlekılınmayabaşlansa,tekbaşınakılaneg�erhenu� zsecdeyevarmamış isenamazıhemenkeserek ima�mauyar.Cemaatemuha-lefet go� ru� ntu� su� vermemek içinbo�yledavranmasımu� steha�p sayılmıştır.Budurumda sela�m vermesine gerek yoktur. Edeben sag� tarafa sela�m vermesiuygunolurdiyendevardır.Tekbaşınakıldıg� ınamazdasecdeyevarmış isebakılır:Eg�erkıldıg� ınamazsabahveakşamnamazıiseyinebırakırveima�mauyar.Fakatbunların ikincirek’atı içinsecdeyevarmış ise,artıkbırakmayıpnamazıkendisitamamlarvesela�mverdiktensonracemaatdevamediyorbileolsa ima�mauymaz. Çu� nku� ima�mauymasıha� linde, ima�mlabirlikte kılacag� ınamazna� filehu� kmu� ndeolacaktır.Ha� lbukisabahnamazınınfarzındansonrana� filekılınamadıg� ıgibi,u� çrek’atlıbirnamazdana� fileolarakkılınamaz.Eg�erbaşladıg� ıveilkrek’atınsecdesinevardıg� ınamazo� g� le,ikindiveyatsınamazıgibido� rt rek’atlıbir farz ise,bu takdirdekıldıg� ı bir rek’atabir rek’atdahaila�veeder,teşehhu� ttebulunur,sela�mveripima�mauyar.Kendisininkıldıg� ıikirek’atnamazna� fileolmuşolur.

Bo�yle bir namazın u� çu� ncu� rek’atında bulunup da henu� z secdesine var-mamışise,hemenayaktaveyaoturaraksela�mveripnamazdançıkar,ima�mauyar,tekbaşınakıldıg� ıikirek’at,na� fileolmuşolur.Fakatbunamazınu� çu� ncu� rek’atınınsecdesinideyapmışbulunursa,artıkbunutamamlar,farzıyerinegetirmişolur.Ancakbunamazıo� g� leveyayatsınamazıolursatekbaşınakıl-dıg� ıbufarzdansonraima�mayineuyabilir.İ�mamlakılacag� ınamazna� fileolur.Fakatbudurumdaikindinamazıolursaima�mauyamaz.Çu� nku� ikindinama-zındansonrana� filenamazkılmakmekru� htur.

Na� filebirnamazabaşlamışolankimse,yanındacemaatlenamazabaşlansa,buna� fileyiikirek’atolmaku� zerekılar,bundansonrasela�mveripcemaateka-

NAMAZ / 55

tılır.U� çu� ncu� rek’atakalkmışise,onudado� rdu� ncu� rek’atiletamamlamadıkçanamazınıkesmez.Ancakna� filenamazabaşlayankimse,kılınmayabaşlananbir cena�ze namazını kaçırmaktan korkarsa, na� file namazı hemen bırakır,cena�zenamazıiçinima�mauyar,sonrana� fileyikaza� eder.Çu� nku� cena�zena-mazınıntela� fiimka�nıyoktur.

Lâhik: İ�mamla birlikte namaza başlamasına rag�men, namaz esnasındabaşınagelenbirdurumsebebiylenamazaaravermekzorundakalanvebusebeplenamazınbirkısmınıima�mlabirliktekılamayankimseyedenir.

Seferı�birima�mauyanmukı�mbirkimsedekendisinintamamladıg� ıkısım-larda,la�hikgibidir.

Mesbûk: İ�mamanamazınbaşındadeg� il,birincirek’atınru� ku� undansonra,ikinci,u� çu� ncu� veyado� rdu� ncu� rek’atlardauyankimseyemesbûk denir.

Ebu� Hanife’yego� re,tekbaşınanamazkılankimseteşrı�ktekbı�rleriileyu� -ku�mlu� olmadıg� ıhalde,mesbu� kkurba�nbayramındateşrı�ktekbı�rleriniima�milebirliktealır,dahasonraayag�akalkıpkaçırdıg� ırek’atlarıtamamlar.

İ�mamsela�mvermedeno� nceTahiyya� t’ıokuyupbitirmişolanmesbu� k, is-tersekelime-işeha�detitekrareder,başkabirgo� ru� şego� reisesusar.Endog� ru-suTahiyya� t’ıyavaşyavaşokumaktır.

İ�mam do� rdu� ncu� rek’atta oturup yanlışlıkla beşinci rek’ata kalksa,mesbu� kunnamazıbukıya�m ile fa� sitolur.Fakatdo� rdu� ncu� rek’attaoturma-danbeşincirek’atakalkmış ise,secdeyevarmadıkçamesbu� kunnamazıbo-zulmaz.

SEHİV SECDESİ

Hanefı�ler’ego� reva� ciptir.Ma� likı� veŞa� fiı�ler’ego� resehivsecdesinamazınsu� nnetlerinden bir veya birkaçının terkedilmesi durumunda yapıldıg� ı için,sehivsecdesiyapmaksu� nnettir.Hanbelı�ler’ego� reisesehivsecdesidurumago� reba� zenva� cip,ba� zensu� nnet,ba� zendamuba�holur.

Sehiv Secdesinin Yapılış Biçimi: Sonoturuşta,sehivsecdesio� ncesindeherikitarafasela�mverileceg� igo� ru� şu� ,Ebu� Hanı�feveEbu� Yu� suf’aaittir.İ�mamMuhammed’ego� re ise,sadecesag� yanınasela�mverdiktensonrasehivsec-desiniyapar.Şa� fiı�veAhmedb.Hanbel’ego� resehivsecdesisela�mdanhemeno� nceyapılır.


Za�hirriva�yetteŞa� fiı�ileHanefı�ima�mlararasındakigo� ru� şayrılıg� ınınfazı�letveevleviyyetbakımındanoldug�uso� ylenirken,neva�dirkitaplarındabugo� ru� şayrılıg� ınınca� izlik(ceva�z)noktasındaoldug�uso� ylenmektedir.Go� ru� şayrılıg� ı-nın fazı�letnoktasındaolmasıdurumunda,Hanefı� ima�mlarago� resehivsec-desinisela�mdansonraŞa� fiı�’yego� reisesela�mdano� nceyapmakdahauygunve fazı�letlidir (evla� ).Fakatgo� ru� şayrılıg� ınınceva�znoktasındaolmasıduru-munda ise,Hanefı� ima�mlara go� re sehiv secdesini sela�mdan sonra yapmakgerekir,sela�mdano� nceyapılmasıca� izdeg� ildir.Sehivsecdesisela�mdano� nceyapılacakolursa, sela�mdan sonra secdelerin tekrarlanması gerekir. Şa� fiı�’yego� reisesehivsecdesisela�mdano� nceyapılmalıdır,sela�mdansonrayapılırsa,sehivsecdesigeçersizsayılır.

İ�mamMa� lik’ego� reise,sehivsecdesinamazdaziya�debirfiil işlemekyu� -zu� nden yapılacaksa sela�mdan sonra, bir noksanlık yu� zu� nden yapılacaksasela�mdano� nceyapılır.Hembirfazlalıkhemdebireksiklikyu� zu� ndenyapıla-caksa,budurumdasehivsecdesisela�mdano� nceyapılır.Namazdanoksanlıkyapmak,namaziçindekibirmu� ekkedsu� nnetiveyaenazikigayr-imu� ekkedsu� nneti terketmekdurumundaolur.Namazda ziya�de yapmak ise, namazıncinsindenolsunveyaolmasınnamazıbozmayacakkadarazbirfiil ila�veet-mek durumunda so� z konusu olur.Mesela� namazın ru� ku� nlerinden ru� ku� vesecdegibibirfiilinfazladanyapılmasınamazdafazlalıkyapmakolur.

Sehiviçinyapılacakikisecdeva� cipoldug�ugibi,secdedensonrakioturuştaTahiyya� tokumakvesela�mlaçıkmakdava� ciptir.Sehivsecdesiyapmasıgere-kenkişinin,salava� tdua� sını(SalliveBa� rik),namazoturmasındamıyoksase-hiv secdesi oturmasındamı okuyacag� ı konusunda iki go� ru� ş bulunmaktadır.Hanefı� fakı�hlerinden Kerhı�’ye go� re salava� t dua� sı, sehiv secdesi ka’desindeokunur.Taha�vı�’yego� reise,sela�mbulunanherka’dede,sala�vatdua� sınınokun-masıgerekir.Kerhı�’ningo� ru� şu� dahasahı�h,Taha�vı�’ningo� ru� şu� isedahaihtiyatlıgo� ru� lmu� ştu� r.Birkısıma� limlerego� re,ima�mhakkındaKerhı�’ningo� ru� şu� evla�dır;çu� nku� ima�mtezcesela�mverincehalkima�mınsehivsecdesiyapacag� ınısezervedikkatlidavranır.Mu� nferidhakkındaiseTaha�vı�’ningo� ru� şu� evla�dır.

Sehivsecdesiima�miçinvetekbaşınanamazkılankişiiçinso� zkonusudur.İ�mamınsehviyaniyanılması,kendisihakkındaasa� leten,kendisineuyance-maathakkındatebeansehivsecdesinigerektirir.İ�mamauymuşbulunankişi(muktedı�),ima�msehivsecdesiyaptıg� ındaonunlabirlikteyapar,kendisisehivsecdesinigerektirenbirşeyyapmışsabundandolayısehivsecdesiyapmaz.İ�mamsehivsecdesinigerektirenbirşeyyaptıg� ıhaldesehivsecdesiyapmazsamuktedı�deyapmaz.

NAMAZ / 57

Sehiv Secdesini Gerektiren Durumlar: Bilindig� i gibi namazın kıraat,ru� ku� vesecdegibifarzları,Fa� tiha� okumakveardındanbaşkabirsu� reeklemek(zamm-ısu� re),tertı�beria�yetetmekgibiva� cipleriveka’delerdesalava� toku-makgibisu� nnetleribulunmaktadır.Namazıntamvemu� kemmelolabilmesiiçinbunlarınhepsineria�yetetmek,namazıngereklerinitamveyerliyerindeyapmayaçalışmakvetamkalphuzuruiçindenamazkılmayao� zengo� stermekgerekir.Bununlabirlikteçeşitlinedenlerlebuşartlararia�yetsizlikso� zkonusuolabilir.Bubakımdanria�yetsizlikso� zkonusuolabilecekfiilleriveria�yetsizlikdurumundaneyapılmakgerektig� inibilmeko� nemarzeder.

Namazdaterkedilmesiso� zkonusuolabilecekfiil;yafarz,yava� cip,yadasu� nnettir.Bunlardanherbirininterkedilmesininhu� kmu� farklıdır.Şimdibun-larınterkedilmesininhu� ku�mleriniayrıayrıgo� relim.

Namazınfarzlarındanbirininterkedilmesidurumunda,bufarzınnamaziçindetela� fi(tedârik)edilmesimu�mku� nise,farzolanbufiilin-namaziçinde-kaza� edilmesigerekir.Kaza� yoluylatela� fininmu�mku� noldug�udurumlarınherbirindesehivsecdesiyapmakgerekir.Namaziçindekaza� yoluylatela� fiedil-mesimu�mku� nolmayandurumlarda,namazınfarzlarındanbirininterkedil-mesisebebiyleoluşaneksikliksehivsecdesiylegiderilemez.Namazfa� sidolurveyenidenkılınmasıgerekir(Terkedilmişfarzınnamaziçindekaza� edilebile-ceg� idurumlaraşag� ıdago� sterilmiştir).

Namazınsu� nnetlerindenbirininveyabirkaçınınterkedilmesidurumun-dabirşeyyapılmaz.Su� nnetler,namazınru� ku� nlerindenolmadıg� ıiçinterke-dilmesi durumunda namazda bir eksiklik olmaz ve sehiv secdesi yapmakgerekmez.

Namazınva� ciplerindenbirininterkedilmesiisesehivsecdesinigerektirir.Sehivsecdesinigerektirendurumlarsayılırken,farzıntehı�redilmesi,va� cibinterkvetehı�redilmesidiyesayılanu� çayrıdurumesasındabirtekdurumara� cidir.Şo� yleki,namazınfarzlarındanveva� ciplerindenherbiriniyerliyerin-de,zamanında,hakkınıvererekvetertı�binibozmadanyapmakva� ciptir.Bunago� re,namazınfarzlarındanveyava� ciplerindenbiritehı�redildig� izamanna-mazınva� ciplerindenbiri terkedilmişolacag� ından, sehiv secdesiyapmanınbirteksebebivardır,odabirva� cibinterkedilmesidir.Bubakımdannamazınfarzlarındanbirinitehı�retme,yaniyapılmasıgerekenyerdengeriyebırak-madurumudabirva� cibinterkedilmesianlamınagelmektevebudurumdafarzıntehı�riveva� cibinterkiyu� zu� ndensehivsecdesiyapmakgerekmektedir.Yinenamazın fiillerindenbirini yeri deg� ilken fazladanyapmakdava� cibinterkisayılır.


Namazıno� neminiveanlamınıbilenvebunuinanarakyerinegetirenbirkimseninnamazınva� ciplerindenbirinikastenterketmesidu� şu� nu� lemez.Bu-nunla birlikte, fakı�hler, her tu� rlu� ihtimali go� z o� nu� ne alarak va� cibin kastenterkedilmesininhu� kmu� nu� debelirlemişlerdir.Bunago� re,va� cibinkastenyanibilerekterkedilmesiilesehven(yanılarak)terkedilmesininhu� kmu� birbirin-denfarklıdır.Birva� cipsehventerkolunmuşsa,sehivsecdesigerekir.Va� cibinkasten terkolunması ise isa�et yani yakışıksız ve ko� tu� bir davranış olmaklabirlikte,sehivsecdesiyapmayıgerektirmez.Fakatbuşekildekılınannamazeksikolur.A� limlerinbirçog�u,yaptıg� ıiştenpişmanoldug�ununvehatasınıan-ladıg� ınınbirgo� stergesiolarakbunamazıia�deetmeninuygunolacag� ınıso� y-lemişlerdir.Buşuurdaolmayanvenamazıaslı�amacıylabu� tu� nleştiremeyenkimse,va� cibikastenterkveyatehı�retmişse,bo� ylebirinedeia�deyiteklifet-mekma�nasızbulunmuştur.Sehivsecdesinigerektirenbirşeyikastenişlemekdurumunda,kuralolaraksehivsecdesigerekmemeklebirliktebukuraliçinikiistisnagetirilmiştir:BirisiFa� tiha� su� resinin,dig� eribirincioturuşunkastenterkedilmesidurumudur.YaniFa� tiha� ’yıveyabirincioturuşugereksehvenge-rekkastenterketmedurumundasehivsecdesiva� ciptir.

Sehiv Secdesi İle İlgili Diğer Durumlar: Farzvena� filenamazlarilebay-ramvecumanamazındasehivsecdesininhu� kmu� kuralolarakaynıolmaklabirlikteHanefı�lerbayramvecumanamazlarındakalabalıkcemaatinkargaşa-yadu� şmesinio� nlemekiçin,bunamazlardasehivsecdesiyapılacakdurumla-rıenazaindirmeyeçalışmış,çog�udurumdasehivsecdesininterkedilmesinidahauygun(evla� )go� rmu� şlerdir.

İ�mam, bayramnamazının tekbı�rlerinden bir veya ikisini terketse, sehivsecdesigerekir.Ebu� Hanı�fe’denbirriva�yetego� re,bayramnamazlarınınbu� tu� ntekbı�rlerininterkedilmesidurumundadasehivsecdesiyapılır.

İ�mamolankimsenamazdagizliokunacakyerdeaçıktan(cehr)veyaaçıktanokunacakyerdegizliceokusaza�hirriva�yetego� rebununazveyaçokolmasınabakılmaksızınsehivsecdesigerekir.Bazıa� limlerbunubiro� lçu� yebag� lamayaçalışmışlardır.Bunago� re,Fa� tiha� ’nıntamamınıveyabu� yu� kbirkısmınıyahutsu� redenu� çkısaa�yetveyabiruzuna�yeti,kısacanamazsahı�holacakmiktar-daki a�yeti, gizli okunacakyerdeaçıktanveyaaçıkokunacakyerdegizlidenokumakdurumunda sehiv secdesi gerekir. Gizli okunacak yerdeFa� tiha� ’nınçog�usehvenaçıktanokunsa,gerikalankısmıgizliokunmalıdır.Açıktanokun-masıgerekenbirnamazdaFa� tiha� kısmengizlidenokunup,açıktanokunmasıgerektig� ihatırlanırsaFa� tiha� yenibaştanaçıktanokunur.

İ�mammesela� sabah namazında Fa� tiha� ’yı gizliden okuyup sonra bu du-

NAMAZ / 59

rumufarketse,Fa� tiha� ’yıyenidenokumasınagerekyoktur.Ekleyeceg� isu� reyiaçıktanokur.

İ�mamtera�vı�hnamazındagizliokusa,sehivsecdesigerekir.

Birkimse,açıktanokunannamazınilkikirek’atındakıraatetmese,sonikirek’attaaçıktanokurvesehivsecdesiyapar.

Birkimsegecenamazınıkaza�yabıraksa,gu� ndu� zima�molarakkaza� ederkensehvengizlidenokusa,sehivsecdesigerekir.Gu� ndu� znamazınıkaza�yabırakıpgeceleyinima�molarakkaza� etsevesehvenaçıktanokusayinesehivsecdesigerekir.Birkimsegeceleyinna� filenamazkıldırmaku� zerebirtoplulug�aima�molsa ve sehven gizliden okusa yahut gu� ndu� z na� file namaz kıldırmaku� zereima�molupsehvenaçıktanokusa(cehr)sehivsecdesigerekir.Bunukastenyaparsaisa�etetmişolur.

TerkedilmişBirFarzınNamazİ�çindeKaza� YoluylaTela� fiEdilebileceg� iDu-rumlar:

a)Birkimse iftita�h tekbı�rialaraknamazadurupkıya�mıdayerinegetir-diktensonrakıraatetmedenru� ku� avarırdakıraatiunuttug�unuru� ku� dahatır-larsa,unutulanbukıraatinkaza� yoluylatela� fiedilmesimu�mku� ndu� r.Bukişiru� ku� ha� lindeikenKur’a�n’danbira�yetokursa,busu� retleterkettig� ifarzı(kibukıraattir)tela� fietmişolur.Fakatkişikıraatetmedig� iniru� ku� daikendeg� ildesecdedeikenhatırlayacakolursaartıkunutulankıraatinnamaziçindekaza� yoluylateda� rikedilmesimu�mku� nolmaz,namazfa� sidolurveyenidenkılın-masıgerekir.

b)Birkişiiftita�htekbı�rialıpkıya�mvekıraattensonraru� ku� etmedendog� -rudansecdeyeinecekvebirincisecdederu� ku� yapmadıg� ınıhatırlayacakolsa,bunundakaza� yoluylatela� fiedilmesimu�mku� ndu� r.Bukişihemenayag�akal-karveru� ku� unuyapar.Buyaptıg� ıru� ku� ,azo� nceyaptıg� ısecdeyiiptalettig� iiçin,buru� ku� dansonrayenidenikisecdeyaparvenamazadevameder.Ru� ku� yap-madıg� ınıikincisecdedehatırlayacakolursa,artıkbununtela� fı�simu�mku� nde-g� ildir.Namazfa� sidolurveyenidenkılmasıgerekir.

c)Birkimsedo� rtrek’atlı farznamazdasonoturuşu(ka’de-ia�hı�re)unu-tarak beşinci rek’ata kalkar da beşinci rek’atı kılmakta iken son oturuşuyapmadıg� ınıhatırlarsa,bunuhenu� zsecdeyevarmadanhatırlamasıha� lindebununtela� fisimu�mku� ndu� r.Hemenoturur,Tahiyya� tokurvesela�mverir,farzolanoturuşugeciktirdig� i içindesehivsecdesiyapar.Fakatbeşinci rek’atınsecdesiniyaptıktansonrahatırlayacakolursaovakitka’de-ia�hı�renintela� fı�si


mu�mku� ndeg� ildir.Namazınınfarzlıg� ıba� tılolurvefarzdiyekıldıg� ıbeşrek’atnamazna� fileyedo� nu� şu� r.Birrek’atdahakılarakbuna� fileyialtıyatamamlar.Farzıtekrarkılar.

Do� rt rek’atlık farznamazda,eg� erka’de-ia�hı�reyapıldıktansonrayanlış-lıklabeşincirek’atakalkılacakolursa,bufazlarek’atsecdeiletamamlanmışolsadahı�namazınfarzlıg� ınıiptaletmez.Fazladankılınanrek’atıtambirna� fileha� linegetirmekiçinonabirrek’atdahaila�veedilir.Sela�mtehı�redildig� iiçindenamazınsonundasehivsecdesiyapılır.

Kaza� yoluyla tela� fı�ninmu�mku� n oldug�u bu o� rneklerin her birinde sehivsecdesiyapmakgerekir.Ö� teyandan,buo� rneklerkişininru� ku� veyasecdeveyaka’de-ia�hı�reyiterketmesidurumlarınailişkindir.Kişiiftita�htekbı�riniterket-mişsebununkaza� yoluylatela� fiedilmesimu�mku� nolmaz;namazba� tılolur.

Sehiv Secdesi Yapılması Gereken Durumlar:

1) Rüknün tekrarı:Namazınru� ku� nlerindenbirinitekraretmekveyabirru� knu� tehı�retmek,mesela� birrek’attaikidefaru� ku� veyau� çdefasecdeyap-makdurumunda,namazkılankişiisterima�mistermu� nferitolsun,sehivsec-desigerekir.Birinciveikincirek’atlardaFa� tiha� ’nınarkaarkayatekrarokun-ması,ru� ku� daveyasecdedeveyateşehhu� tyerindekıraatedilmesiyaniKur’a�nokunmasıdabo�yledir.Namazınbirrek’atındafarzolankıraatsehventerke-dilipru� ku� agidilseveru� ku� dahatırlansa,kıya�mado� nu� lu� ptekrarkıraatyapılırvetekrarru� ku� agidilir.Ancakbudurumdabirrek’attaikiru� ku� yapıldıg� ıiçinsehivsecdesigerekir.

2) Takdîm ve te’hîr:Namazınru� ku� nlerindenbirinintakdı�mveyate’hı�redilmesisehivsecdesinigerektirir.Mesela� kıraatteno� nceru� ku� etmekveyaoturacag� ıyerdekıya�metmekveyakıya�medeceg� iyerdeoturmakveyaru� ku� yerindesecdeetmekveyasecdeedecekyerderu� ku� etmek,kısacabirfiilibaş-kabir fiilinyerindeyapmakdurumunda,namazkılankişi ister ima�m istermu� nferitolsun,sehivsecdesigerekir.Unutulansecdeninsonradanhatırlana-rakyapılmasıha� lindedebute’hı�ritela� fiiçinsehivsecdesiyapılır.

3) Ara verme:Bugeneldenamaziçindeuzuncabirsu� retereddu� tvedu� -şu� nmeşeklindeolur.Uzuncabirmu� ddetdu� şu� nmeveyadu� şu� nmeninuzama-sı,ortalamaolarakbirru� ku� neda� edilecekkadarsu� renin,birru� ku� nveyabirva� cibieda� etmeksizin,birşeyyapmaksızıngeçirilmesidemektir.Buuzuncadu� şu� nme,namazkılankişiyibirru� knu� veyabirva� cibiyerindeeda�danalıkoy-dug�uiçinsehivsecdesigerekir.Birru� knu� neda� edildig� isıradakidu� şu� nmeisesehivsecdesinigerektirmez.

NAMAZ / 61

Namazkılankişikıya�mdaiftita�htekbı�rinialdıg� ındaşu� pheetse,“uzuncabirmu� ddet” du� şu� ndu� kten sonra, iftita�h tekbı�rini almış oldug�unu hatırlasaveya“Tekbı�ralmadım”diyeyenidentekbı�raldıktansonrabaşlangıçtatekbı�ralmışoldug�unuhatırlasasehivsecdesigerekir.

Fa� tiha� ’dansonraneokuyacag� ınıdu� şu� nu� rken,namazınbir ru� knu� nu� eda� edecekmiktardasu� ku� tetmişolsa,sehivsecdesiyapar.

U� çrek’atmıdo� rtrek’atmıkılındıg� ındatereddu� tedilerekdu� şu� nu� lseveyaFa� tiha� okunduktan sonrahangi su� reninokunulacag� ı du� şu� nu� lse, yine sehivsecdesigerekir.Çu� nku� budurumlardadu� şu� nmeninuzamasısebebiyleva� cipte’hı�redilmişolmaktadır.

4) Kıraat eksikliği veya fazlalığı:BirkimseFa� tiha� su� resinihiçokumasaveyabu� yu� kbirkısmınıokumasa,yadaFa� tiha� ’dansonrasu� rekoşmasasehivsecdesigerekir.

Fa� tiha� ’yıokuyup,arkasındanbaşkabirsu� reokumadanFa� tiha� ’yıikincikezokuyacakolsa,sehivsecdesiyapmalıdır.FakatFa� tiha� ’yısu� redensonraikincikezokusa,sahı�hgo� ru� şego� resehivsecdesigerekmez.Fa� tiha� ’yısonikirek’attaikikereokumasıdurumundadaittifaklasehivsecdesigerekmez.

Birkimse,do� rtrek’atfarzınilkikirek’atındabirşeyokumasa,sonrabunuhatırlasa,sonikirek’attahemFa� tiha� okur,hemsu� rekoşarvesela�mdansonrasehivsecdesiyapar.

Birkimsebirinciveya ikincirek’attaFa� tiha� ’nındevamındasu� reokuma-sa,ru� ku� daikenveyaru� ku� danbaşınıkaldırdıktansonrasecdedeno� ncebunuhatırlarsa,kıya�maavdeteder,yaniayag�akalkarvesu� reyiokur,sonratekrarru� ku� eder.Namazınsonundadasehivsecdesiyapar.Kıya�mado� nu� pkıraatet-tiktensonraru� ku� uyenidenyapmazsanamazıbozulur.Çu� nku� su� reokumakla,o� nceyaptıg� ıru� ku� iptaledilmişolur.

Do� rtveyau� çrek’atlıfarzlarınilkikirek’atındaFa� tiha� ’dansonrabirersu� reokunmamışsa,busu� reu� çu� ncu� vedo� rdu� ncu� rek’atlardaFa� tiha� ’dansonraek-lenir.Eg�erbunamazcemaatlekılınanbirakşamveyayatsınamazıise,u� çu� ncu� vedo� rdu� ncu� rek’atlardahemFa� tiha� vehemdeekleneceksu� reaçıktanoku-nur.Fa� tiha� ’nındeg� ildesadecesu� reninaçıktanokunacag� ınıso� yleyendevar-dır.Ebu� Yu� suf’ago� reikisidegizliokunur.Çu� nku� sonrek’atlardagizliokumaksu� nnettir.Ebu� Yu� suf’tandig� erriva�yetego� reise,yerigeçtig� iiçinartıkbusu� rehiçokunmaz.Hangigo� ru� şalınırsaalınsınhepsinego� redesehivsecdesiyap-makgerekir.


NamazdaFa� tiha� ’dano� ncesehvenbaşkabirsu� reokunsa,Fa� tiha� okunupar-dındansu� reyenidenokunur,namazınsonundasehivsecdesiyapılır.Butertı�pnoksanıru� ku� ha� lindebilehatırlansa,dog� rulupsırasıncayenidenokunmalı-dır.Buşekildekibiryanılmapekna�dirvuku� buldug�uiçin,azveyaçokolma-sınabakılmaz,Fa� tiha� ’dano� ncebirtekharfbileokunsa,yenibaştanokuyupsehivsecdesiyapılır.

Bir kimse Fa� tiha� okuyup okumadıg� ında tereddu� t etse, henu� z başka birsu� reokumamışsaFa� tiha� ’yıokur.Fakatbaşkabirsu� reokumuşsaartıkFa� tiha� ’yıokumaz.Çu� nku� su� reninFa� tiha� ’dano� nceokunmuşolmaihtimalidahaag� ırba-sar.Bununlabirliktekendisininbuhusustaag� ırbasanbirkanaati varsa, okanaatinego� redavranmalıdır.

BirkimsevitirdeKunutdua� sınıokumadıg� ınıru� ku� dansonraanlasa,secde-deno� nceveyasonraolmasıfarketmez,do� nu� pKunutdua� sıokumaz;namazınsonundasehivsecdesiyapar.Kunutokumadıg� ınıru� ku� esnasındahatırlasasa-hı�holanriva�yetego� redo� nu� pKunutokumasıgerekmez. İ�sterdo� nu� pKunutokusun,istersedo� nmeyipnamazınadevametsin,sehivsecdesigerekir.

Kunuttekbı�rininterkindendolayısehivsecdesigerekipgerekmedig� iko-nusundaima�mlardanriva�yetolmadıg� ıiçinkimia� limlerKunuttekbı�rininter-kedilmesidurumundasehivsecdesigerekmedig� ini,kimileridebayramna-mazınakıyaslasehivsecdesigerekeceg� iniso� ylemişlerdir.

Vitirkılankimse,u� çu� ncu� rek’attaFa� tiha� vesu� reokumadanKunutokuyupru� ku� avarsaveFa� tiha� ilesu� reokumadıg� ınıbuesnadahatırlasakıya�mado� ne-rekFa� tiha� vesu� reokur.

Kıya�mdaikenFatiha� ’dansonravesu� redeno� nceteşehhu� tokusa,va� cipolanzamm-ısu� reyigeciktirdig� iiçinsehivsecdesiyapmasıgerekir.

Do� rt rek’at farzın son iki rek’atındaFatiha� ’dan sonra su� reokusa, tercihedilengo� ru� şego� re,sehivsecdesigerekmez.

Farznamazlarınu� çu� ncu� vedo� rdu� ncu� rek’atlarındakastenFa� tiha� veyabaş-kabirsu� reokumaksızınsu� ku� tedilmesi,ko� tu� birdavranış(isâet)olmaklabir-liktesehivsecdesinigerektirmez.Fakatfarzınu� çu� ncu� vedo� rdu� ncu� rek’atındasehvensu� ku� tedilmişse,Ebu� Hanı�fe’yego� resehivsecdesigerekir.

Mu� nferitolaraknamazkılankişininaçıktanveyagizlidenokumasındando-layı,za�hirriva�yetego� resehivsecdesigerekmez.Şuvarkigizliokunmasıgere-kenbiryerdemesela� o� g� lenamazındakastenaçıktanokursaisa�etetmişolur.Mu� nferidingu� ndu� zkılınanna� filenamazlardaaçıktanokumasıdamekru� htur.

NAMAZ / 63

5) Secde ve rükûda hata:Ru� ku� vesecdeyidu� zgu� n,yani ta’dı�l-ierka�nauygunolarakyapmayankişi,sehivsecdesiyapmalıdır.Ru� ku� unta’dı�ledilmesiyanidu� zgu� nyapılmasınıno� lçu� su� ,ru� ku� dauzuvlarısa�kinoluncayadeg� indu-rupgeridog� rulupkalktıg� ıvakitteuzuvlarısa�kinoluncayadeg� indurmaktır.Secdeninta’dı�ledilmesinino� lçu� su� ise,secdedeuzuvlarısa�kinoluncayadeg� indurupgeribaşınıkaldırdıg� ıvakituzuvlarısa�kinoluncaoturupsonraikincisecdeyevarmaktır.Ta’dı�lterkolunmaklasehivsecdesininva� cipolacag� ıgo� ru� -şu� Kerhı�’yeaittir.Cu� rca�nı�’yego� reisesehivsecdesila� zımolmaz.Ebu� Yu� sufveŞa� fiı�’yego� reta’dı�l-ierka�nınfarzoldug�u,dolayısıylaterkedilmesidurumundanamazınfa� sidolacag� ıdadikkatealınarakta’dı�l-ierka�nkonusundatitizdav-ranmalı,herbirru� knu� du� zgu� nyapmayaihtima�mgo� stermelidir.

Birkimsebirinciveyaikincirek’attabirsecdeyiyapmadıg� ınınamazıta-mamladıg� ı sırada hatırlasa namazı fa� sid olmaz, terkettig� i secdeyi yapar,tertı�biterkettig� iiçinsehivsecdesiyapar.

6) Ka’dede hata:Birkimseka’de-ia�hı�reyiunutupbaşkabirrek’atıkıl-mayakalkarsa,secdeetmedig� imu� ddetçeoturupsonrasehivsecdesiyapar,eg� ersecdedensonrahatırlarsa,okişininfarzdiyekıldıg� ınamazna� fileyedo� -nu� şu� r.

Kişifarznamazdabirincioturuşuunutupkıya�mayo� nelsedesonrahatır-lasa,eg� eroturmayayakıniseoturur.Budurumdakimilerisehivsecdesige-rekirdemişlersede,sahı�hgo� ru� şego� rebudurumdasehivsecdesiyapılmaz.Eg�erkıya�mayakınise,oturmayıpnamazınadevamederveva� cipolanbirincioturuşu terkettig� i içinnamazınsonundasehivsecdesiyapar.Eg�erkişi tamayag�akalktıktansonrabirincioturuşuyapmadıg� ınıhatırlayıpgerioturacakolursanamazıfa� sidolur.Çu� nku� butakdirdefarzolankıya�mbozulmuş,nama-zıntertı�bitamamendeg� iştirilmişolur.Buso� ylenenler, farznamazago� redir.Na� filenamazdaise,herha� lu� ka� rdaoturmakgerekir.Mesela� herhangibirsu� n-netnamazda,ikincirek’atınsonundaoturulupTahiyya� tokunmadıg� ıu� çu� ncu� rek’atta hatırlanacak olursa, u� çu� ncu� rek’atın secdesine varılmadıg� ı su� recehemenoturulur.Namazınsonundasehivsecdesiyapılır.

Birkimsedo� rtrek’atna� fileyibirincioturuşuterkederekkılsa,namazıfa� sidolmaz.Sehivsecdesiva� cipolur.

7) Tahiyyât’ı terk:BirinciveyaikincioturuştaTahiyya� tokumakterkedil-sesehivsecdesila� zımolur.Çu� nku� va� cibinterkiso� zkonusudur.

Birincioturuştateşehhu� ttensonra“Allahu�mmesalliala� Muhammed”den-sesehivsecdesila� zımolur.Kimilerinego� rede“veala� a� l-iMuhammed”den-


medikçe sehiv secdesi gerekmez. Ebu� Hanı�fe’ye go� re ilk oturuşta teşehhu� tu� zerinebirharfdahı�eklenecekolursasehivsecdesila� zımolur.Kimileride,birincioturuştateşehhu� tu� zerineziya�de,birru� ku� neda� edecekmiktarolma-dıkçasehivsecdesigerekmez,sahı�holandabudurdemişlerdir.

NamazdaTahiyya� t,salava� tvezikirlerinaçıktanokunmasısehivsecdesinigerektirmez.

Birinci oturuşta ima�m teşehhu� du� tezce bitirip u� çu� ncu� rek’ata kalkarsa,muktedı�teşehhu� du� tamamlamadanima�mauymakiçinteşehhu� du� nbirkısmınıterketmemeli;teşehhu� du� okuyuncayadeg� inima�mauymayıgeciktirmelidir.

Birincioturuştateşehhu� dtekrarokunsa,sehivsecdesigerekir;sonoturuştateşehhu� dikincikezokunsasehivsecdesigerekmez;u� çdo� rtdefaokunacakolsaovakitsehvenuzuncabirsu� rebeklenmişolurvesehivsecdesiva� cipha� legelir.

8) Ö� g� le namazının ilk oturuşunda namazı tamamladım zannıyla sela�mverdiktensonrahenu� zikirek’atkılmışoldug�unu,geriyeikirek’atkaldıg� ınıanlayankişi,kalkıpnamazınıtamamlar,sonrasehivsecdesiyapar.

Namazdançıktımzannıylabirkimsesela�mvermeyiunutarakka’deyiuzat-sa,sonranamazdanhenu� zçıkmamışoldug�unuanlasahemensela�mverirvesehivsecdesiyapar.

9)Sehivsecdesiyaparken,sehivsecdesigerektirecekbirişyapılsatesel-su� ledu� şmeihtimalinebinaen,artıkikincibirsehivsecdesinegerekolmaz.Bubakımdanbirkimsekaçkezyanılırsayanılsın,kendisineva� cipolansadecebirkezsehivsecdesiyapmaktır.

10)İ�mamasonradanyetişenkimseunutarakima�mlabirliktesela�mvere-cekolsasehivsecdesigerekmez.

11)Sehivsecdesiyapmasıgerekenkişi,bunuunutaraksela�mverse,arayadu� n-yakela�mıda girmeden sehiv secdesi yapması gerektig� ini hatırlasa,mesciddençıkmadıkçaveso� zso� ylemedikçe(biriylekonuşmadıkça)sehivsecdesiyapabilir.

12)Birkimseo� g� lenamazını“U� çrek’atmıyoksado� rtrek’atmıkıldım?”diyekuşkulanırsa;eg� erbukuşkuilkkuşkusuisenamazıbaştankılar,bukuş-kuilkdeg� ilsebirazdu� şu� nu� r,kanaatinego� redavranır.Namazıyenidenkılmasıgerekmez.

Mesela� ,sabahnamazınıkılarken“Birrek’atmıyoksaikirek’atmıkıldım?”diyeşu� pheetse,birazdu� şu� nu� nceikirek’atkıldıg� ınakanaatgetirirseoturur,sela�mverirvesehivsecdesiyapar.Bir rek’atkıldıg� ınakanaatgetirirse,bir

NAMAZ / 65

rek’atdahakılaroturursela�mverirvesehivsecdesiyapar.Birmiikimikıl-dıg� ınakanaatgetiremeyipkararsızkalsa,azolanihtimaliesasalır,birrek’atdahaila�veedervenamazınsonundasehivsecdesiyapar.

Do� rtrek’atlıbirnamazabaşlayankimse,kıldıg� ırek’atınbirincirek’atmı,ikincirek’atmıoldug�undakuşkuyadu� şu� p,birtarafıtercihedemezse,kendi-sinibirrek‘atkılmışsayarvebirincisayılanrek‘atınikinciveu� çu� ncu� sayılanrek‘atındado� rdu� ncu� rek‘atolmaihtimalibulundug�uiçin,herbirrek‘atınso-nundaihtiya� tenteşehhu� tmiktarıoturur.Busu� retledo� rtoturuşyapmışolur.

Birkimsekıldıg� ı rek‘atın ikincimiyoksau� çu� ncu� mu� oldug�uhususundakuşkuyadu� şse,sahı�hgo� ru� şego� re,burek‘atınsonundaoturmaz.Birtarafıter-cihedemedig� itakdirdebunuikincirek‘atsayar,gerikalanrek‘atlarıtamam-lar.Akşamnamazıilevitirnamazınındurumufarklıdır.Bukuşkubunlardanbirindeortayaçıkarsa,oturmakgerekir.Çu� nku� kuşkuedilenrek‘atınu� çu� ncu� rek‘atolmaihtimalibulunmaktadır.Kuşkuedilenrek‘atınikincirek‘atolmaihtimalinebina�endeteşehhu� ttensonrabirrek‘atdahaila�veedilir.Bunlarınsonundasehivsecdesiyapılır.

Do� rtrek‘atlınamazlarda,kılınmaktaolanrek‘atındo� rdu� ncu� mu� beşincimioldug�undavesabahnamazında,kılınanrek‘atınikincimiu� çu� ncu� mu� oldu-g�undaveu� ç rek‘atlınamazlarda,kılınan rek‘atınu� çu� ncu� mu� do� rdu� ncu� mu� oldug�unda kuşku edilse, sonunda oturulur. Teşehhu� tten sonra kalkılır, birrek‘atdahakılınır.Çu� nku� burek‘atlarınfazlaolma(yanibeşinci,u� çu� ncu� ,do� r-du� ncu� olma)ihtimalivardır.İ�la�veedilenbirrek‘atilefazlaolankısımna� fileolmuşolur.Sonundasehivsecdesiyapılır.Buhu� ku�m,kuşkununkılınmaktaolan rek‘atın secdesinden o� nce olmasına go� redir. Eg�er bu kuşku, ilk secdeyapıldıktan sonra dog�muşsa namaz ittifakla ba� tıl olur. Çu� nku� kuşku duyu-lanrek‘atınziya�deolup farzolansonoturuşununterkedilmişolmasımuh-temeldir.İ�lksecdeha� lindeiseİ�mamMuhammed‘ego� renamazba� tılolmaz.

Namazıtamamladıktansonrava�kiolankuşkuyaitibaredilmez.Mu�mininha� lilehineyorumlanıptamamkılmışoldug�unahu� kmedilir.Fakatzann-ıga� libi,namazıeksikkıldıg� ıyo� nu� ndeisebutakdirdeia�deeder.İ�mamMuhammed‘ego� re,teşehhu� tokunduktansonrava�kiolankuşkuyaitibaredilmez.

13)Birkimse“Ö� g� lenamazınıkıldımmıkılmadımmı?”diyekuşkuduysa,vakitiçindeisebunamazıkılmakla� zımdır,vakitçıktıisebirşeygerekmez.

Ru� ku� veya secde yapıp yapmadıg� ında kuşku duyarsa, namaz içinde ise,kuşku duydug�u şeyi (ru� ku� veya secde) tekrar eder, namazdan ayrıldıktansonraisebukuşkuyaitibaredilmez.


14)Mesbu� k,yanicemaatlenamazasonradankatılankimseima�milebir-liktesehivsecdeleriniyapar,istersebusehivsecdesinigerektireniş,kendisi-ninuymasındano� ncegerçekleşmişbulunsun.

Mesbu� k,henu� zima�msela�mvermedenayag�akalkıpkıraattehattaru� ku� dabulunduktansonraima�msela�mveripsehivsecdesiyaparsa,mesbu� kbusec-delereiştirakeder.Buanakadaryapmışoldug�ukıraatveru� ku� uaradankal-kar,hiçyapılmamışgibiolur.İ�mamınsela�mvermesindensonrakalkar,eksikkalanrek‘atlarınıtamamlar.Bununlabirliktemesbu� k,ima�mınsela�mınıbek-lemedenayag�akalktıg� ında,ima�msehivsecdesiyaparsa,mesbu� konauyma-dıg� ıtakdirdenamazıfa� sidolmaz.Namazınıtamamlayıncabusehivsecdesinikendisiyapar.Ayrıcaeg�ermesbu� ksecdeyevardıktansonraima�msehivsec-desiyapacakolsa,mesbu� kartıkonauyamaz,namazınadevamedervenama-zınsonundasehivsecdesinikendisiyapar.

Mesbu� kun,ima�mdansonrakendibaşınakılacag� ırek‘atlardanbirindese-hivetmesidurumundasehivsecdesiyapmasıgerekir.Dahao� nceima�mlabir-liktesehivsecdesiyapmışolmasıbunudeg� iştirmez.

Mesbu� k,ima�milebirliktesehvensela�mversebundandolayısehivsecdesiyapmasıgerekmez.Fakatima�mınsela�mındansonrasela�mverecekolsa,sehivsecdesigerekir.Çu� nku� birincidurumdamuktedı�,ikincidurumdaisemu� nfe-rittir.Muktedı�yekendisehvindendolayısehivsecdesigerekmez.

15) Sehiv secdesi yapmakta olan veya sehiv secdesinin teşehhu� du� ndebulunanima�mauymakca� izdir.Budurumdaima�mauyankişicemaateye-tişmişsayılır.Aynışekildesehivsecdesindenamazha� lidevamediyoroldu-g�uiçinmesela� kısalttıg� ıbirnamazdau� zerinesehivsecdesigerekenyolcu,sehivsecdesiniyaptıktansonraika�meteniyeteylese,kıldıg� ınamazıdo� rdetamamlar.

16)İ�mamlacemaatarasındaihtila� folursavemesela� cemaatu� çkıldındese,ima�mdado� rtkıldıg� ınıso� ylese;eg� erima�mındo� rtkıldıg� ınayakı�nivarsa,yanido� rtkıldıg� ındaneminse,cemaatinso� zu� neitibaredilmez.Eg�erima�mdo� rtkıl-dıg� ındanemindeg� ilse,so� zcemaatindir.İ�htila� fcemaatarasındaolursa,bazısıdo� rtkıldı,bazısıu� çkıldıderse,ima�mhangitaraftaiseso� zima�mındır,ima�mlabirliktebirkişidahı�olsa...Amaima�meg�ernamazıia�deetse,cemaatdeiktida� etse,yaniima�mlabirliktenamazabaşlasalar,iktida� larısahı�holur.Ziraeg� erima�mınso� zu� gerçekise,sonrakıldıklarınamazna� fileolurvecemaatima�mana� filedeuymuşolur.Eg�erima�mınso� zu� yanlışisekıldıg� ınamaz,vakitnamazıolur,farzolur.

NAMAZ / 67

REVÂTİB SÜNNETLER

Vakitnamazlarıylabirliktedu� zenliolarakkılınansu� nnetler.

a) Müekked Sünnetler: Sabah,o� g� le,akşamvecumanamazınınsu� nnetle-riileyatsınınsonsu� nnetimu� ekkedsu� nnettir.Hz.Peygamberbunlarıdaimakılmış,enderolarakterketmiştir.Mu�mku� noldukçabunlararia�yetetmelidir.

Şa� fiı�mezhebinego� remu� ekkedsu� nnetler,sabahınfarzındano� nceiki,o� g� -leninfarzındano� ncevesonraikişer,akşamınfarzındansonraikiveyatsınınfarzındansonraikiolmaku� zeretoplam10rek’attır.Cumanamazınınfarzın-dano� ncevesonrakılınanikişerrek’atsu� nnetdemu� ekkedsu� nnettir.

b) Gayr-i Müekked Sünnetler: İ�kindinamazınınsu� nnetiileyatsınamazı-nınilksu� nnetigayr-imu� ekkeddir.Peygamberimizbunlarıbazenkılmışbazenterketmiştir.Bunlarıdakılmayaçalışmalı,kılmamayıalışkanlıkha� linegetir-memelidir.

Şa� fiı�mezhebine go� re, o� g� lenin su� nnetlerini do� rder rek’at kılmak, ikindi-ninfarzındano� ncedo� rtrek’at,akşamınfarzındano� nceikirek’atnamazkıl-makgayr-imu� ekkedsu� nnetsayılmıştır.Cumanamazınınsu� nnetlerinido� rderrek’atolarakkılmakdabo�yledir.Hanefı�ler’denfarklıolarakŞa� fiı�ler’de,yatsı-nınfarzındano� ncedo� rtrek’atsu� nnetyoktur,bunamuka�bilyineHanefı�ler’intersineolarakakşamnamazındano� nceikirek’atsu� nnetvardır.

Başlanmışna� filenamazıntamamlanmasıgerekir.Başlanmışna� filenamazherhangibirnedenlebozulacakolursakaza� edilmesiHanefı�ler’ego� reva� cip,Ma� likı�ler’ego� refarzdır.Şa� fiı�ler’ego� reisebozulanna� filenamazınkaza� edil-mesigerekmez.

Mekru� hvakitlerdışındaolmaku� zeregece-gu� ndu� zistenilenvakittena� filenamazkılınabilir.Na� filenamazlarınevdekılınmasıdahafazı�letlidir.

Na� file namazların bu� tu� n rek’atlarında kıraat farzdır. Şa� fiı�ler’e go� rena� filenamazlarda iki rek’attabir sela�mvermek su� nnet iken,Hanefı�ler’ego� reikiveyado� rtrek’attabirsela�mverilebilir.Gu� ndu� zkılınanna� filelerdedo� rt,gecekılınanna� filelerdesekizrek’attanfazlasınıteksela�milekılmakmekru� htur.

Dig� erdo� rtrek’atlına� filelerdenfarklıolarakikindininsu� nnetiileyatsınınilksu� nnetininbirincioturuşundaTahiyya� t’tansonraSalli-Ba� rikveayag�akal-kıncanamazayenibaşlıyormuşgibiSu� bha�nekeokunur.

Hanefı�mezhebinego� re,o� g� leveyatsınınsonsu� nnetlerineikirek’atdaha


ila�veedilerekdo� rderrek’atkılmakveakşamnamazınınsu� nnetinialtırek’atolarak(evvâbîn)kılmakmendu� psayılmıştır.

Terâvîh Namazı:Tera�vı�h,su� nnet-imu� ekkededir.Kadınveerkekiçinoru-cundeg� ilramazanayınınsu� nnetidir.Teheccu� tnamazı12rek’atıgeçmedig� ihalde,tera�vı�hnamazıyirmirek’attır.Yatsınamazıkılındıktansonravevitir-deno� ncekılınır.

Tera�vı�hnamazıkonusundasaha�beuygulamasınagelince;Hz.Peygamber’invefa� tından sonraEbu� Bekir vekısmendeÖ� merdo� neminde tera�vı�h nama-zı mu� nferiden, yani cemaat olmaksızın kılınmaktaydı. Bir ramazan gecesiÖ� mermescideçıktıg� ında,halkındag� ınıkbirşekildetera�vı�hnamazıkıldıg� ınıgo� rmu� şvedag� ınıkbirşekildekılmakyerineinsanlarıbirima�mınarkasındatoplayıptera�vı�hnamazınıncemaatledahaderlitopluvedu� zenlibirşekildekılınmasınınuygunolacag� ınıdu� şu� nmu� şveertesigu� nU� beyb.Ka� ’b’ıtera�vı�hima�mıtayinetmiştir.

Revâtib sünnetlerdışındakina� filenamazlarisesünen-i regâibadınıalır.Teheccu� tnamazı,kuşluknamazı,evva�bı�nnamazı,tahiyyetu� ’l-mescid,küsûf vehüsûfnamazları(Gu� neşveAytutulmasıesnasındanamaz)gibi.

NAMAZLA İLGİLİ BAZI MESELELER

Hasta; bir şekilde farz namazı kılmaya gu� ç yetirememişse, aklı başındaoldug�u su� rece geçirdig� i namazları beşten çok deg� ilse, sag� lıg� ına kavuştug�uzamankaza� eder. Sag� lıg� ına kavuşamaz isebudurumdakimi a� limlere go� reıska� tetmeleriiçinva� rislerinevasiyeteder.Aklıbaşındadeg� ilseyahutkaçır-dıg� ınamazlarıbeştenfazlaisesıhhatinekavuştug�uzamanonlarıkaza� etmesigerekmez.

Hanefı�ler’inçog�unlug�ununkabu� lu� nego� reyolculuk,ortabiryu� ru� yu� şleu� çgu� nlu� kbirmesafedenibarettir.Denizdeisemu� tedilbirhavadayelkenlibirgemiileonsekizsaatsu� recekbirmesafe“sefer süresi”sayılmıştır.Hanefı�lerdışındaki çog�unlug�a go� re, namazların kısaltılmasınımuba�h kılan yolculuk,ortalamaikigu� nlu� kyolculukveyaag� ıryu� kleveyayaolarakikikonaklıkme-safedir.

Kasr: Namazınkısaltılması,

Cem’: İ�kinamazınbirvakittekılınması.

Seferîliğin Hükümleri: Kasru� ’s-sala� t.Hanefı�ler,namazlarınkısaltılması

NAMAZ / 69

hu� kmu� nu� nruhsatdeg� ilbirazı�methu� kmu� oldug�unuilerisu� rerekbukonudayolcuyatercihhakkıtanima�mışvekısaltmanınva� cipoldug�unuso� ylemişlerdir.Seferı�olankişi,şa�yetbirinciteşehhu� du� terketmişveyailkikirek’attakıraattebulunmamışisefarzıeda� etmişolmaz.Bugo� ru� şu� nbirdevamıolarak,seferdeikenkaza�yakalando� rtrek’atlıknamazlarınnormaldurumado� nu� ldu� g�u� ndeyineikişerrek’atolarakkılınmasıgerektig� iso� ylenmiştir.

Ma� likı�ler’e go� re, seferde namazı kısaltarak kılmak mu� ekked su� nnettir.Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� reiseyolculuktanamazlarıkısaltarakkılmakbirruh-satolup,kullanıpkullanmamakkişinintercihinebırakılmıştır.

Seferı�kimsebirbeldedeonbeşgu� nvedaha fazlakalmayaniyetedincemukı�molurveartıknamazlarınıtamkılar.Eg�eronbeşgu� ndenazkalmayaniyetederseseferı�lig� idevameder.Şa� fiı�veMa� likı�ler‘ego� reise,yolcubiryerdedo� rtgu� nkalmayaniyetedersenamazlarınıtamkılar.Hanbelı�ler‘ego� redo� rtgu� ndenfazlaveyayirmivakittenfazlakalmayaniyetedersenamazlarınıtamkılar.

Namaz cemaatle kılındıg� ında mukı�m yolcuya, yolcu mukı�me uyabilir.Mukı�mkişi,seferı�kişiyeuymuşsa,seferı�ikirek‘atınsonundasela�mverince,mukı�msela�mvermeyipkalkar,namazıdo� rdetamamlar.Namazınbaştarafınıima�mlakılmışvefarzkıraatyerinegelmişoldug�uiçinbukişisag� lamgo� ru� -şego� re,namazıbaşkacakıraatetmeksizintamamlar,yanılırsasecdeetmez.Çu� nku� bumukı�m,la�hikmesabesindedir.Yolcu,vakitiçindemukı�meuydug�un-dado� rtrek’atlıbirfarznamazımukı�mgibitamolarakkılar.

a) Vatan-ı aslî: Birinsanındog�upbu� yu� du� g�u� veyaevlenipiçindeyaşamakistedig� iveyaiçindebarınmayıkastettig� iyerevatan-ıaslı�denir.Vatan-ıaslı�denbaşkayereiş,go� revvb.sebeplerleveyayerleşmeku� zerego� çu� lu� nce,yeniyervatan-ıaslı�olur,eskiyerbuvasfınıkaybeder.

b) Vatan-ı ikâmet: Bir kimsenin dog�dug�u, evlenip ailesini yerleştirdig� iveyakendisiyerleşmeyekararverdig� iyerolmamakkaydıyla,kişininonbeşgu� ndenfazlakalmakistedig� iyerevatan-ıika�metdenir.

c) Vatan-ı süknâ:Biryolcununonbeşgu� ndenazkalmayıplanladıg� ıyerevatan-ısu� kna� denir.

Bir kimse doğup yerleştiği veya karısının yerleştiği yere varınca seferî ol-maz. Sadece gideceği bu yer sefer mesafesi uzaklığında ise yolculuk esna sında seferî olur.


İKİ NAMAZI BİR VAKİTTE KILMAK (CEM’)

A� limler, hac zamanındaArafat’tao� g� le ile ikindinin, o� g� lenamazınınvak-tindebirliktekılınması(cem’-i takdîm)veMu� zdelife’deakşamileyatsının,yatsınamazınınvaktindebirliktekılınması(cem’-i te’hîr)konusundago� ru� şbirlig� ietmişlerdir.Buikiyerdışındaikinamazıcemederekbirliktekılmanınca� izolupolmadıg� ındavecem’etmeyica� izkılanmazeretlerinneleroldug�undafarklıgo� ru� şlero� nesu� rmu� şlerdir.

Hanefı�mezhebinde, hac zamanında Arafat veMu� zdelife’deki cem’in dı-şında, ikinamazınbirvakitte cemedilmesi ca� iz go� ru� lmez.BununlabirlikteHanefı�ler’ego� reyolculuk,yag�murgibicem’imuba�hkılanmazeretlerinbu-lunmasıdurumundaşo� ylebircem’uygulamasımu�mku� ndu� r:Birnamaz(o� g� leveyaakşam),dig� ernamazın(ikindiveyayatsı)vaktiningirmesineyakınbirzamanakadargeciktirilip,bunamazınkılınmasındansonradig� erininvakti-ningirmesivebunamazındakendivaktindekılınmasımu�mku� ndu� r.Buuygu-lamada,birnamazhemendig� erininardındankılındıg� ıiçinbuna“cem’ü’l-fiil”ve “cem’ü’l-muvâsala”denildig� i gibi, birnamaz sonvaktindedig� eride ilkvaktindeolmaku� zerehernamazkendivaktiiçindekılınmışolacag� ıiçinbuna“mânevî cem’ “ve“şeklî (sûrî) cem’ “dedenilir.Buşekildekicem’,yukarıdatanımıverilengerçekanlamdabircem’deg� ildir.Çu� nku� buuygulamadavakitdeg� il,fiilbirleştirilmektedir.

Ebu� Hanı�fe,arefegu� nu� Arafat’tabirliktekılınano� g� leveikindinamazınıncemaatlekılınmasınışartkoştug�uhaldedig� ermezheplerbuşartıaramazlar.Cem’ilenamazkılınırkenbireza�nokunur,fakatikinamaziçinayrıayrıka�metgetirilir.Ö� g� lenamazınınfarzıeda� edildiktensonrasu� nnetkılınmaksızınikin-dinamazınageçilir.İ�kindinamazıo� g� lenamazınata�bı�oldug�undan,o� g� lena-mazıherhangibirnedenlesahı�holmamışsaikindinamazınındao� g� leilebir-likteia�deedilmesigerekir.Mu� zdelife’deiseakşamileyatsınamazıtekeza�nvetekka�metilekılınır.Akşamınfarzıileyatsınınfarzıarasındasu� nnetnamazkılınmaz.Aradasu� nnetkılınmışsayatsıiçintekrarka�metgetirilir.

Dig� ermezheplerde cem’,belirli sebepve şartlarla ca� iz go� ru� lmu� ştu� r. Şiı�-Ca’ferı�mezhebindeise,hiçbirmazeretegerekolmaksızınikinamazınbirvakit-tecemedilmesica� izdir.Cem’ikabuledenlerego� re,ikinamazıncem’edilmesinica� izkılansebepler,ayrıntıdakigo� ru� şayrılıklarıbirtarafabırakılacakolursaşunlardır:

1.Yolculuk(sefer),

2.Yag�mur,çamur,kar,dolu,

NAMAZ / 71

3.Hastalık,

4.İ�htiyaçvemeşguliyet.

1. Yolculuk: Hanefı�ler dışındaki çog�unluk a� limler, yolculug�u birma�zeretkabulederek,yolculuktacem’yapılmasınıca� izgo� rmu� şlerdir.Ancakbazıayrın-tılardaaralarındago� ru� şayrılıg� ıvardır.Bunago� reMa� likı�ler,cem’yapmanınca� izolabilmesiiçinyolculug�unyorucubiryolculukolmasınışartkoşarken,Şa� fiı�lerveHanbelı�ler,yorucuolupolmamasınabakılmaksızınyolculug�unherha� lu� ka� rdacem’ içinbirma�zeretoldug�unuso� ylerler.BunoktadaŞa� fiı�ler,Ma� likı�ler’inveHanbelı�ler’in aksine, ayrı bir şart ileri su� rerek, cem’ yapmayı ca� iz kılan yol-culug�un,herhangibiryolculukdeg� il,namazlarınkısaltılmasını ca� izkılanni-telik,su� reveyamesafedekiyolculukoldug�unuso� ylerler.Buaradayolculug�untu� ru� neveamacınabag� lıolarakdabazıgo� ru� şayrılıklarıortayaçıkmıştır.KimiMa� likı�ler,denizyolculug�unudaseferhu� kmu� ndenistisna� etmişlerdir.

2. Yağmur, Kar, Dolu: Şa� fiı�ler, yerlerin çamurlu olmasını cem’ yapma-yıca� izkılanma�zeretkabuletmezken,Hanbelı�lerbunubirma�zeretsaymış,Ma� likı�lerisecem’inca� izolabilmesiiçinçamurlabirliktezifirikaranlıkduru-mununbulunmasınışartkoşmuşlardır.

3. Hastalık: Ma� likı�ler’ego� rehastabirkişi,ikincibirnamazınvaktineka-dardurumununnamazkılamayacakderecedeko� tu� leşeceg� indenveyabayı-lacag� ındanendişeediyorsa,cem’yapabilir.Hanbelı�lerdehastalıksebebiylemeşakkat so� z konusu oldug�unda cem’i ca� iz go� rmu� şler ve emzikli kadını,istiha� zekanıgo� renkadını,o� zu� rsahibikişilerivehervakitiçinabdestalmak-tana� cizolankişilerideaynıhu� ku�mdetutmuşlardır.Şa� fiı�ler’ego� reisehastalıksebebiylecem’ca� izdeg� ildir.

Ca’ferî mezhebinin vakit anlayışı: Ehl-i su� nnet’ten farklı olup, olag�andurumlardabilecem’eimka�nverenbirşekildedir.Şiı�lergeneldecem’yapa-raknamazkıldıklarıiçin,onlarınnamazıu� çeindirdig� izannedilir.

NAMAZLARIN KAZÂSI

Vaktindekılınamayannamazafâite çog�ulufevâit denir.

Îfâ Şekli: Hanefı�ler’ego� rekaza�yakalmışbirnamaz,vaktiiçindenasıleda� edilecekidiysedahasonrakaza� edilirkenoşekildekılınır.Mesela� seferdeikendo� rtrek’atlıbirnamazıkaçırankimsebunuisterseferdeisterseaslı�vatanınado� ndu� ktensonrakaza� etsin,ikirek’atolarakkılar.


Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� rekaza� namazıkılınırken,kaza�nınyapılacag� ıyervezamandikkatealınır.Seferı�olankimsekaza�yakalmışdo� rtrek’atlınamazıikirek’atolarakkaza� eder.Bunamazınseferdeveyaika�metha� lindeikenkaza�yakalmışolması,hu� kmu� deg� iştirmez.Seferdekaza�yakalannamazda, ika�metha� lindekaza� edilincedo� rtrek’atolarakkılınır.Çu� nku� kısaltmanınsebebiolanyolculukkalkmıştır.

Namazlarkaza� edilirkengizliokunacaknamazdakıraatgizliyapılır.Açık-tanokunacaknamazıima�mkıldırırsaaçıktanokur;tekbaşınakılınırsaaçıkveyagizliokumaktercihekalmıştır.

Tertı�p sahibiolanbirkimseninbir farznamazınıveyaEbu� Hanı�fe’yego� reva� cipolanvitirnamazınıo� zu� rsu� zyereveyahayız,nifa� sgibinamazıdu� şu� renni-telikteolmayanbiro� zu� rsebebiylevaktindekılmamışolmasıha� lindebunamazıilkvakitnamazındano� ncekaza� etmesigerekir.Mesela� tertı�psahibikimsesabahnamazıvaktindeuyuyupkalsabunamazıo� g� lenamazındano� ncekaza� etmesigerekir.Eg�ero� g� lenamazınıo� ncekılarsasırago� zetilmedig� iiçinbunamazİ�mamMuhammed‘ego� refa� sidolur.Ebu� Yu� suf‘ago� reisenamazfa� sidolmaz,fakatfarz-lıktançıkıpna� fileyedo� nu� şmu� şolur.Ebu� Hanı�fe‘yego� reisebunamazınsıhhatiaskıdadır.Şo� yleki,kişibundansonraosabahnamazınıkaza� etmedenbeşvakitnamazınıdahaeda� edecekolursabualtıvaktinhepsidesahı�hedo� nu� şu� r.Fakatbo�ylebeşvakitnamazınıkılmadan,kılamadıg� ıosabahnamazınıkazaedersearadakılmışoldug�uvakitnamazlarıfa� sidolupyenidenkılınmalarıgerekir.

Tertîp, üç durumda düşer:

1.Kaza�yakalannamazlarınsayısınınvitirdışındaaltıvakitvedahafazlaolması.

2.Vaktinhemkaza� hemdevakitnamazıkılmayayetmeyecekkadarsıkışıkvedarolması.

3.Vakitnamazınınkılınışısırasındakaza�yakalmışnamazıoldug�ununha-tırlanmaması.

CUMA NAMAZI

Dindeki Yeri Ve Hükmü: Hz.Peygamber’incumanamazınıilkdefahicretesnasında,Medı�neyakınlarındakiRa�nu� na� vadisindeSa� limb.Avfkabı�lesiniziyaretlerisırasındaoradakinamazga�htakıldırmışoldug�ubilginlercekabuledilmektedir.

NAMAZ / 73

a) Cuma Namazının Vücûb Şartları: Do� rtşartıvardır: Erkekolmak,ma-zeretsizolmak,hu� rriyetveika�met.

Körlük ve kötürümlük:Ko� r(a�ma� )olanbirkimseye,kendisinica�miyego� -tu� rebilecekbiribulunsabile,Ebu� Hanı�fe,Ma� likı�lerveŞa� fiı�ler’ego� re, cumanamazıfarzdeg� ildir.Hanbelı�ler’le,Ebu� Yu� sufveMuhammed’ego� reise,ken-disinica�miyego� tu� rebilecekbiribulunana�ma�yacumanamazıfarzdır.

b) Cuma Namazının Sıhhat Şartları: 6tanesıhhatşartıvardır:Vakit,ce-maat,şehir,hutbe,izinveca�mi.

Vakit:Hanbelı�ler’ego� reisecumanamazı,cumagu� nu� ,gu� neşinbirmızrakboyuyu� kselmesindenitibareno� g� lenamazınınvaktiçıkıncayakadarkılına-bilir.

Cemaat: Hanefı� mezhebinde, İ�mam Ebu� Hanı�fe ve İ�mamMuhammed’ego� re,cumanamazıiçinima�mındışındaenazu� çkişinindahabulunmasışart-tır.Bunlaryolcuveyahastadaolsalarbuşartyerinegelmişsayılır.İ�mamEbu� Yusuf’ago� reise,ima�mındışındaenazikikişininbulunmasıgerekir.

Cumanamazınıngeçerliolmasıiçin,cemaatinsayısı,İ�mamEbu� Hanı�fe’yego� reenazındanbirincirek’atınsecdesinekadararanılanasgarisayınınaltınadu� şmemeli,hiçdeg� ilsebusu� reiçindeima�mlabirliktehazırolunmalıdır.Ebu� YusufveMuhammed’ego� reiftita�htekbı�rialınıncayakadar,Zu� fer’ego� reiseikincirek’attansonrateşehhu� tmiktarıoturuncayakadarhazırbulunulma-lıdır.Cemaatioluşturankişilerdahao� ncedag� ılırlarsacumanamazıgeçersizolur,yenibaştano� g� lenamazınıkılmakgerekir.

Şa� fiı�’yego� reise,biryerdecumanamazıkılabilmekiçinakıllı(a�kıl),bulu� g�aermiş (ergen,ba� lig� ), hu� r, erkek,mukı�mveorayayerleşmişolanenazkırkyu� ku�mlu� nu� nbulunmasışarttır.Bunago� re,biryerdekırkkişibulunsada,bukırkkişidenbirkısmıko� le,kadınveyayolcuolsa,yadaticaretveyao� g� renimgo� rmegibibiramaçlaoradabulunuyorolsalar,bukimselerdenoluşankırkkişiylecumanamazıkılınamaz.Ayrıca,bukırkkişininhepsiveyabirkısmı,yazın veya kışın ya daher ikimevsimde go� ç eden go� çebelerdenoluşuyor-sa,budurumdadacumanamazıeda� edilemez.HattabukırkkişininiçindeFa� tiha� su� resiniokuyamayanbiru�mmı�bulunsabukimsesayıdandu� şu� ru� lu� rvebudurumdasayıkırktanaşag� ıyaindig� iiçin,bukimselerledecumanamazısahı�holmaz.AncakFa� tiha� su� resiniokumayıo� g� renmekiçingayretgo� sterdig� ihaldebunuhenu� zbaşaramamışkimselersayıyadahiledilir.Cumanamazınıkıldırankişininyolcuolmasıdurumunda,kendidışındakırkkişininbulun-masıgerekir.Ayrıca,bumezhebego� re,namazınherhangibirbo� lu�mu� ndeveya


hutbeesnasındasayıkırktanaşag� ıyadu� şersenamazfa� sidolur.Hanbelı�ler’ingo� ru� şu� degenelhatlarıylaŞa� fiı�mezhebiningo� ru� şu� gibidir.

Ma� likı� mezhebindemeşhu� r ve tercih edilen go� ru� şe go� re, cuma namazıiçincemaatin, ima�mdanbaşkaenazon ikikişiolmasışarttır.Ancak İ�mamMa� lik’ten bu konuda kesin bir sayı belirlemeksizin, kırk kişiden az sayıdaolanbircemaatlecumanamazıkılınabilirsedeu� çdo� rtkişigibiazbirsayıilekılınamayacag� ıyo� nu� ndebirgo� ru� şdenakledilmektedir.Ma� likı�ler’ego� recumanamazındaima�mınmukı�molmasışarttır.

Bu go� ru� şlerin dışında, Taberı�’nin cumanamazı için ima�mdanbaşkabirkişininbulunmasınınyeterliolacag� ınadairbirgo� ru� şu� oldug�ugibi,busayıyıenazdo� rt,yedi,dokuz,yirmi,otuzveseksenolarakbelirleyenictiha� tlardabulunmaktadır.

Şehir: Hanefı�ler’ego� re,cumanamazıkılınacakyerleşimbirimininşehirveyaşehirhu� kmu� ndebiryerolmasıyadabo�ylebiryerinciva� rındabulunma-sıgerekir.Biryerleşimbirimininhangidurumdaşehirhu� kmu� ndesayılacag� ıhususundafarklıriva�yetlerbulunmaktadır.Hanefı�mezhebindefetva�yaesasolan(mu� fta� bih)go� ru� şego� rebukriter“enbu� yu� kca�misi,oradacumanamazıileyu� ku�mlu� bulunanlarıalamayacakkadarnu� fusasahipolma”şeklindebelir-lenmiştir.Bazıyazarlarcabukriter,biryo� neticisiolanyerleşimbirimiolarakifa�deedilmiştir.Şehrinciva� rıifa�desiyledebuşartlardakiyerleşimbirimleri-ninyakınlarındabulunanmezarlık, atışalanlarıveçeşitli gayelerle toplan-makiçinhazırlanansahalarvebuuzaklıktakiyerlerkastedilmektedir.

Ma� likı�ler’ego� recumanamazıkılınacakyerin,insanlarındevamlıoturduk-larışehir,ko� yvb.biryerleşimbirimiveyaburalarınciva� rındabiryerolmasıgerekir.Bubakımdançadırvb.barınaklardanoluşanvegeçiciolarakoturu-lanyerlerdecumanamazıkılınamaz.Ma� likı�lerayrıca,cumanamazıkılınacakyerdeca�mibulunmasınıdaşartkoşmuşlardır.

Şa� fiı�ler’ego� rede,cumanamazınıninsanlarındevamlıolarakoturduklarıbirşehirveyako�yu� nsınırlarıiçindekılınmasıgerekir.Ço� ldeveyaçadırlardayaşayanlar,yanibellibiryerleşimbirimiiçindeoturmayanlarsayıcanekadarçokolurlarsaolsunlaroradacumanamazıkılamazlar.

Hanbelı�ler’ego� re ise,cumanamazınınkılınabileceg� iyerinenazkırkki-şinindevamlıolarakoturdug�uyerolmasışarttır.

Câmi: Hanefı�mezhebindefetva�yaesasolanvekuvvetlibulunango� ru� ş,birşehirdebirdenfazlaca�mibulunmasıha� lindebu� tu� nca�milerdecumanamazı

NAMAZ / 75

kılınmasınaceva�zverengo� ru� ştu� rkibuzaten,Ebu� Hanife’dennakledilenikigo� ru� ştenbiriveaynızamandaİ�mamMuhammed’ingo� ru� şu� du� r.

Şa� fiı�ler’e go� re, bir şehirdebirden fazla ca�mibulunsabile, birden fazlayerde kılmayı zorunlu kılan sebepler olmadıkça sadece bir ca�mide cumanamazı kılınır; bo� yle bir sebep yokken, birden fazla ca�mide cumanama-zıkılınsa,sadecenamazailkbaşlayanlarıncumanamazlarısahı�holur,di-g�erlerininki sahı�holmaz.Budurumdadig� erlerininsonradano� g� lenamazıkılmalarıgerekir.Ancak,şehrinçokbu� yu� kolmasısebebiyle,cumanamazıiçinherkesinbiryere toplanmasıçokzorolursaveyagu� venlik, sag� lıkvb.konulardaciddiendişelerbulunması sebebiylebiryerde toplanılmasındasakıncavarsa,ihtiyaçdurumunago� re,birşehirdebirdenfazlayerdecumanamazıkılınabilir.Butu� rsebeplerdendolayı,birşehirdebirdenfazlayerdecumanamazıkılınırsa,buralardacumanamazıkılanlarınayrıcao� g� lenama-zıkılmalarıgerekmez.

Ma� likı�ler’dekitercihedilengo� ru� şego� rede,Şa� fiı�mezhebindeoldug�ugibi,birdenfazlayerdekılmayızorunlukılansebeplerolmadıkça,birşehirdesa-decebiryerdecumanamazıkılınır.Bo�ylebirsebepolmadıg� ıhaldebirbel-dedebirden fazla ca�mide cumanamazı kılınsa sadeceobeldedeki en eskica�mide(o� tedenberiobeldedecumanamazınınkılınageldig� ica�mide)kılan-larıncumanamazlarısahı�holur.

Hanbelı�ler’ego� rede,zorlayıcısebepleryoksabirşehirdesadecebiryer-decumanamazıkılınır.Birca�miyeterlioldug�uhaldeikica�mide,ikica�miyeterlioldug�uhaldeu� çu� ncu� ca�midecumanamazıkılınamaz.Hanbelı�ler’ego� reihtiyaçbulunmadıg� ıhalde,birdenfazlayerdecumanamazıkılınsa,budurumdasadecedevletbaşkanıveyatemsilcisininkıldırdıg� ıcumanamazısahı�h olur; budurumda, cumanamazını o� nce veya sonrakılmako� nemlideg� ildir.

Hutbenin Rüknü: Ebu� Hanı�fe’yego� rehutbeninru� knu� yanitemelunsuruAllah’ızikretmekteniba� retoldug�uiçin,hutbeniyetiyle“elhamdu� lillah”veya“su� bha�nalla�h”veya“la� ila�heillallah”demeksu� retiylehutbeyerinegetirilmişolur. Fakat bu kadarla yetinilmesi mekru� htur. Ebu� Yu� suf ve Muhammed’ego� reisehutbeninru� knu� ,hutbedenilecekmiktardabirzikirdenibarettirki,buzikrinuzunlug�unundaenazteşehhu� dmiktarıkadaryaniTahiyya� tdua� sıkadarolmasıgerekir.

İ�mamMa� lik’ego� rehutbeninru� knu� ,mu�minlerehita�benmu� jdeliveyasa-kındırıcıifa�detaşımasıdır.


İ�mamŞa� fiı�’yego� reisehutbeninbeşru� knu� vardır.Buru� ku� nlerşunlardır:

1.Herikihutbede(hutbeninherikibo� lu�mu� nde)Allah’ahamdetmek.

2.HerikihutbedePeygamberimiz’esaleva� tgetirmek.

3.Herikihutbedetakva�yıtavsiyeetmek.

4.Hutbelerdenbirindebira�yetokumak(a�yetinbirincihutbedeokunmasıefdaldir).

5. İ�kinci hutbedemu�minleredua� etmek.Hanbelı�ler’e go� re isehutbeninru� ku� nleri,sonuncuhariç,Şa� fiı�ler’dekiileaynıdır.

Hutbenin Şartları:

Hanefı�ler’ego� recumanamazıhutbesininsahı�holabilmesiiçinşuşartla-rınbulunmasıgerekir:

1.Vakitiçindeokunması.

2.Namazdano� nceolması.

3.Hutbeniyetiyleokunması.

4.Cemaatinhuzurundaı�ra�dedilmesi.

Sonşartınyerinegelmişolmasıiçin,kendisiylecumasahı�holanenazbirkişininbulunmasıgerekir.HernekadarHanefı�mezhebindehutbeninsıhhatiiçincemaatinşartolmadıg� ınadairbirgo� ru� şmevcutisede,mezheptedahadog� rukabuledilengo� ru� ş,birkişibileolsacemaatinhuzurundaokunmasınıngerektig� işeklindedirvebununkendisiylecumanamazısahı�holabilecekbirkişiolmasıdaşarttır.Ancak,hutbeninsıhhatiiçincemaatinişitmesişartol-mayıpsadecehazırbulunmasıyeterlidir.

5.Hutbeilenamazarasının,yiyipiçmekgibinamazvehutbeilebag�daş-mayanbirşeylekesilipayrılmaması.

Hatı�binhadestentaha� retvesetr-iavretşartlarınıtaşıyorolmasıvehut-beyiayaktaokumasışartdeg� ildir.Fakatbunlararia�yetedilmesigerekir.Çu� n-ku� bunlar,kabuledilengo� ru� şego� resu� nnetolmaklabirliktebunlarınva� cipoldug�unuso� yleyenlerdebulunmaktadır.

Hanefı�ler’ego� recumahutbesininArapçaolmasışartdeg� ildir.

Ma� likı�ler’e go� re ise cuma namazı hutbesinin geçerli olmasının şartlarışunlardır:

NAMAZ / 77

1.Hatı�binayaktaolması.

2.Herikihutbenindeo� g� levaktigirdiktensonraı�ra�dedilmesi.

3.Herikihutbenindehutbeolaraknitelendirilebilecekiçerikteolması.

4.Mescidiniçindeı�ra�dedilmesi.

5.Namazdano� nceolması.

6.Enazonikikişilikbircemaatinhuzurundaolması.

7.Açıktanokunması.

8.Arapçaolması.

9.Hutbelerinarasınavehutbeilenamazarasınabaşkabirmeşgu� liyetinsokulmaması.

Ma� likı�ler’ego� redehatı�binabdestliolmasışartolmadıg� ıgibihutbedeniyetdeşartdeg� ildir.

Şa� fiı�ler’ego� recumanamazıhutbesininsahı�holabilmesiiçingereklişart-lardaşunlardır:

1.Hutbeninbeşru� knu� ndenherbirininArapçaolması.

2.Ö� g� levaktiiçindeolması.

3.Hatı�bin,gu� cu� yetiyorsahutbeleriayaktaokuması.

4.Birmazeretiyoksaikihutbearasındaoturması.

5.İ�kihutbeninru� ku� nlerinienazkırkkişinindinlemesi.

6.Hutbeninnamazdano� nceokunmasıvegerekhutbelerinarasınagerek-sehutbeilenamazınarasınabaşkabirmeşgu� liyetinkatılmaması.

7.Hatı�binhadestenveneca� settentemizolması.

8.Hatı�binsetr-iavreteria�yetetmesi.

9.Hatı�binerkekolması.

10.Hatı�binkırkkişininduyabileceg� işekildesesiniyu� kseltmesi.

11.Hatı�binima�mlıg� ınınsahı�holması.

12.Hatı�binnamazınfarzvesu� nnetlerinibirbirindenayıracakkadarbilgisahibiolması,hiçdeg� ilsefarzısu� nnetolarakbilmemesi.

Şa� fiı�ler’ego� redehutbeiçinniyetşartdeg� ildir.


Hutbenin Mekrûhları: Hutbenin su� nnetlerini terketmek mekru� htur.Ayrıca, hutbe okunurken konuşmak ve konuşan birini konuşmaması içinuyarmak tahrı�men mekru� htur. Hatta� hatı�p ile cemaatin dı�nı� meselelerdesoru-cevapşeklindekikonuşmasıdahı�-Hz.Peygamber’denbuyo� ndebazıuy-gulamalarriva�yetedilmeklebirlikte-ca�midisiplininibozacag� ıgerekçesiylehoşkarşılanmamıştır.Hutbedinleyenlerinsag�asolabakmaları,sela�mveripalmalarıdamekru� htur.Hatta� Hz.Peygamber’inadıanıldıg� ızamanyasessizkalmalıyadaiçindensala� t-u� sela�metmelidir.Hutbeesnasındanamazkılmakdahı�mekru� htur.

Cuma Vakti ve Cuma Namazıyla İlgili Bazı Meseleler: Hanefı�mezhe-binego� recumanamazınaima�msela�mvermedeno� nceyetişenkimsecumanamazınayetişmişolur.Bukişi ima�mın sela�mvermesindensonranamazı-nıkendisitamamlar.Muhammed,Ma� likveŞa� fiı�’yego� reise,cumayayetişmişsayılabilmekiçinenazbirrek’atıima�mlabirliktekılmakgerekir.Bunago� re,ima�mikincirek’atınru� ku� undandog� rulduktansonrayetişipuyankimse,na-mazınıo� g� lenamazıolarakdo� rdetamamlar.

Cumanamazını kılmakla yu� ku�mlu� olmayanyolcununvemazeret sahibikimselerin,cumagu� nu� cumanamazıkılınanbiryerdeo� g� lenamazınıcema-atlekılmalarımekru� htur.Cumanamazınıkaçırankimselerdeo� g� lenamazınıeza�nsız,ka�metsizvecemaatsizkılarlar.Cumailemu� kellefolanların,cumakı-lınanbirbeldedecumakılmayıp,cumadano� nceveyacumanamazıesnasındao� g� lenamazınıkılmalarıharamdır.

Cumagu� nu� o� g� le (zeva� l) vaktindeno� nce yolculug�a çıkmaktabir sakıncayoktur.Zeva� lden/ilkeza�ndansonracumanamazınıkılmadanyolculug�açık-maktahrı�menmekru� htur.Ötobu� s,trenveyauçag� ınhareketsaatitamdabusaatedenkgeliyorsa,kişininkendiihtiya� rınıaşanbirdurumoldug�uiçinbukera�hetkalkar.Bununlabirliktedig� ermezheplerin,cumanamazınınkaçırıl-masıendişesinebina�encumagu� nu� fecirdensonrayolculukyapmayasıcakbakmadıklarınıgo� zo� nu� nealarakmu�mku� noldukça,cumagu� nu� yapılacakyol-culug�ucumanamazınago� reayarlamakdahauygunolur.

Cumagu� nu� cumaeza�nını işitenkimselerin çarşı vepazardaki alışveriş-lerinibırakıpcumanamazınakoşmalarıgerekir.Cumanamazı ileyu� ku�mlu� kişilerincumagu� nu� zeva� lvaktindensonrahatı�binminberdeoldug�usıradaalışverişyapmalarıHanefı�ler’ego� retahrı�menmekru� holmaklabirlikteyapı-lan alışveriş geçerlidir.Dig� ermezheplere go� re bu vakitte alışveriş yapmakharamdırvebuesnadayapılanakdingeçerliolmayacag� ıkanaatiha�kimdir.

NAMAZ / 79

VİTİR NAMAZI

VitirArapça’daçiftinkarşıtıolan“tek”anlamındadır.Hz.Peygamber,gu� -nu� nkılınansonnamazınıntek(vitr)olmasınıtavsiyeveteşviketmişvekı-lınma vaktine ilişkin olarakda sabahnamazının su� nnetindenbiraz o� ncekivakti,yanisabahnamazıvaktiningirmesineyakınbirvaktio� nermiş,bununlabirliktegeceuyanamayacag� ındanendişeedenlerinyatmadano� ncekılabile-ceklerinibelirtmiştir.

Ebu� Hanı�fevitirnamazınınva� cipoldug�unuso� ylerken,Ebu� Yu� sufveMu-hammediledig� eru� çmezhepima�mıbununmu� ekkedsu� nnetoldug�unuso� yle-mişlerdir.Vitirnamazınınvakti,yatsınamazınınsonrasındanfecrindog�ması-nakadardır.Ebu� Yu� sufveMuhammed’ego� re,fecirdensonrakılınmaz.Ma� lik,Şa� fiı�veAhmed’ego� reise,sabahnamazınıkılmadıg� ımu� ddetçe,fecirdensonradavitirnamazıkılınabilir.

Vitir namazıHanefı�ler’e go� re akşamnamazı gibi bir sela�mla kılınan u� çrek’atteniba� retolupakşamnamazındanfarkı,bununherrek’atındaFa� tiha� veardındanbirsu� revesonrek’attaru� ku� dano� ncetekbı�ralınarakKunutdua� sıokunmasıdır.Butekbı�rialmakveKunutdua� sınıokumakEbu� Hanı�fe’yego� reva� ciptirvehangisiterkedilsesehivsecdesigerekir.Ebu� Yu� sufveMuhammed’ego� reKunutdua� sıokumaksu� nnettir.

Ma� lik,u� çrek’atvitirnamazıkılmayımu� steha�pgo� rmu� ştu� r.Buu� çrek’atınarası sela�mla ayrılmalıdır, yani her birinde sela�m verilmelidir. Ma� likı�ler’ego� revitirbirrek’atolarakdakılınabilir.

Vitirnamazıbineku� zerindekılınabilir,bineknereyeyo� nelirseyo� nelsin,sakıncayoktur.Çu� nku� Hz.Peygamberbunubineku� zerindekılmıştır.Buhu-sus,vitirnamazınınfarzolmadıg� ınadagerekçeyapılmaktadır.Şo� yleki;Hz.Peygamberhiç bir farznamazı bineku� zerindekılmadıg� ı halde, vitri bineku� zerindekılmıştır.Ö� yleysevitirnamazıfarzdeg� ildir.

Hanefı�ler’e go� re Kunut dua� sı sadece vitir namazında okunur. Şa� fiı� veMa� lik’e go� re, her zaman sabah namazının farzında ru� ku� dan sonra ayaktaKunutdua� sıokunabilir.BuKunutdua� sı,Ma� likı�ler’ego� remu� steha�p,Şa� fiı�ler’ego� resu� nnettir.SabahnamazındaKunutdua� sınıokuyanbirŞa� fiı�veyaMa� likı�ima�mauyanHanefı�,susupbekleyebileceg� igibiiçindenKunutdua� sınıdaoku-yabilir.

Vitir namazı, mu� stakil bir namaz oldug�u için yatsı namazıyla birliktekaza�yakaldıg� ıvakitkaza� edilmesigerekir.


BAYRAM NAMAZI

Bayramnamazı,biriramazanbayramındadig� erikurba�nbayramındaol-maku� zere yılda iki defa kılınan iki rek’atlık bir namazdır.BayramnamazıHanefı� mezhebinde, cuma namazının vu� cu� b şartlarını taşıyan kimselereva� ciptir.Şa� fiı�veMa� likı�ler’ego� remu� ekkedsu� nnet,Hanbelı�ler’ego� reisefarz-ıkifa�yedir.

Bayram namazının sıhhat şartları, Hanefı�ler’e go� re, hutbe hariç, cumanamazının sıhhat şartları ile aynıdır. Sadece hutbenin hu� kmu� bakımındanaralarındafarkvardır.Yanicumanamazındahutbesıhhatşartıoldug�uhalde,bayramnamazındasu� nnettir.Yinehutbecumanamazındanamazdano� nce,bayramnamazındaisenamazdansonraokunur.

Şa� fiı�ler’ego� rekadınlardabayramnamazıileyu� ku�mlu� du� rler.Şuvarkibunamazın cemaatle kılınması şart olmayıp, mu� nferiden de kılınabilir, fakatca�midecemaatlekılınmasıdahafaziletlidir.

Teşrîk Tekbîrleri: Peygamberimizin,kurba�nbayramınınarefegu� nu� sa-bahnamazındanbaşlayarakbayramın4.gu� nu� ikindinamazınakadar,ikindinamazı da da�hil olmaku� zere farzlardan sonra teşrı�k tekbı�rleri getirdig� inedair riva�yetlerbulunmaktadır.Ebu� Yu� suf veMuhammed’ego� re arefe gu� nu� sabahından bayramın 4. gu� nu� ikindi namazına kadar 23 vakit, her farzınsela�mındansonrateşrı�ktekbı�rigetirmek,kadın-erkekveseferı�-mukı�mayı-rımıolmaksızınhermu� kellefeva� ciptir.Hanefı�mezhebindefetva�yaesasolango� ru� şbudur.Teşrı�kgu� nlerindekaza�yakalannamaz,yineogu� nlerdekaza� edi-lirseteşrı�ktekbı�rlerinidekaza� etmekgerekir.Bunundışındateşrı�ktekbı�rlerikaza� edilmez.

Ebu� Hanı�fe’yego� re isebu tekbı�rler,kurba�nbayramınınarefegu� nu� nden1.gu� nikindinamazınakadarsekizvakit,cemaatlekılınanfarznamazlardansonrava� ciptir.Dolayısıylabuva� ciplikcemaatekatılmasıgerekmeyenseferı�vemukı�mkişileriçinso� zkonusudeg� ildir.

Teşrı�ktekbı�rleri,Şa� fiı�veHanbelı�mezhebinego� resu� nnet,Ma� likı�mezhe-binego� reisemendu� ptur.

CENÂZE NAMAZI

Cena�ze,o� lu� anlamınageldig� igibi,tabutveyateneşiranlamınadagelir.Sonnefesineyaklaşmışveo� lmeku� zereolankişiyemuhtazar, o� lenkişiyemeyyit

NAMAZ / 81

(çog�ulumevta� ),o� lu� içingenelolarakyapılmasıgerekenhazırlıklarateçhîz, o� lu� nu� nyıkanmasınagasil, kefenlenmesinetekfîn, tabutakonulupmusalla�yayani namazın kılınacag� ı yere ve namazdan sonra kabristana taşınmasınateşyî vekabrekonulmasınadefin denir.Telkîn, muhtazarınyanındakelime-itevhı�dvekelime-işeha�detokumayadenildig� igibidefindensonra,sorulmasımuhtemelsorularıvecevaplarıo� lu� yehatırlatmakonuşmasınadadenilir.Ö� lu� -nu� nyakınlarınabaşsag� lıg� ıdileg� indebulunmayatâziye denirkitesellı�etmekanlamındadır.

Ö� lu� yıkanıncayakadaryanındaKur’a�nokunmaz.Yıkanmaişlemitamam-lanmadano� lu� nu� nyanındaKur’a�nokumakmekru� htur.Fakatbaşkabirodadayu� kseksesleokumakmekru� holmadıg� ıgibio� lu� nu� nbulundug�uodadagizlice,içindenKur’a�nokumaktadakera�hetyoktur.

Cenâzenin Yıkanması: Ayaklarıkıbleyegelecekşekildesırtu� stu� yatırılır.Yıkayıcıelinebirbezalarako� rtu� nu� naltındano� lu� nu� navretyerlerinitemiz-ler.Sonraabdestaldırmayabaşlayarak,o� nceyu� zu� nu� yıkar.Ag� ızveburnasuverilmez.Namazınneoldug�unuanlamayacakyaştao� lençocug�aabdestveril-mesinegerekyoktur.

Ö� lu� nu� nsaçı-sakalıtaranmaz;saçlarıvetırnaklarıkesilmez;su� nnetolma-mışsasu� nnetedilmez.Cena�zeyıkanırkenpamukkullanılmaz.

Erkeko� lu� yu� erkek,kadıno� lu� yu� kadınyıkamalıdır.Birkadınvefa� tedenko-casınıyıkayabilir.Fakatkoca,ancakyıkayacakkimsebulunmadıg� ıtakdirde,hanımınateyemmu�mverir.Dig� eru� çima�mago� rekocahanımınıyıkayabilir.

Subulunmadıg� ızamanyineteyemmu�mileyetinilir.Bircena�zeiçinteyem-mu�myaptırılıpcena�zenamazıkılındıktansonrasubulunacakolursa,yeni-denyıkanır.Cena�zenamazınıyenidenkılmayagerekolupolmadıg� ıkonusun-daEbu� Yu� suf’tan,birikılınacag� ı,dig� erikılınmasınagerekolmadıg� ışeklindeikigo� ru� şriva�yetedilmektedir.

Cinselorganıkesilmişveyayumurtalarıalınmışerkekde,erkekyıkayıcıtarafındanyıkanır.

Erkekmikadınmıoldug�uanlaşılmayanvebubakımdankendisinehünsâ-i müşkîldenilenkimseo� lu� nceyıkanmaz,sadeceteyemmu�mettirilir.Kefenle-mehususundakadınsayılırveonago� rekefenlenir.

Suda bog�ulmuş olan bir kimse, yıkamak niyetiyle u� ç defa suda hareketettirilerek yıkanır. Yalnız su içinde kalmış olması, hayattaki mu� slu�manlarıcena�zeyiyıkamafarzınıyerinegetirmektenkurtarmaz.


Birmu� slu�manınakrabasıveyakarısıolanbirgayriMu� slim,o� ldu� g�u� zamanonundindaşlarınaverilir.Eg�erbunlaraverilmezsesu� nneteuygunlukşartınadikkatedilmeksizinyıkanırvekefenlenerekgo�mu� lu� r.

Ö� lenmu� slu�manıngayrimu� slimdenbaşkaakrabasındanbirvelisibulun-masabilecena�zegayrimu� slimlereverilmez.Çu� nku� bununteçhı�zvetekfı�nimu� slu�manlarınborcudur.

Du� şu� kneticesindeo� lu� dog�ançocuk,birbezparçasınasarılarakgo�mu� lu� r,yıkanmasıgerekmez.

Ö� lmu� şbirmu� slu�manınbaşıileberabervu� cudununçog�ubulunuyorsayı-kanır,kefenlenirvenamazıkılınır.Fakatbaşsızolarakyalnızvu� cu� dunyarısıbulunsaveyago�vdesininçog�ukaybolmuşsayıkanmaz,kefenlenmezveu� zeri-nenamazkılınmaz.Birbezesarılarakgo�mu� lu� r.

Kefenesarıldıktansonrao� lu� dençıkacakbirsıvıveyabenzerişeylerartıkyıkanmaz,o� ylecego�mu� lu� r.

Cenâzenin Kefenlenmesi: Ö� len erkek veya kadını, bedenleri o� rtu� lecekşekildekefenlemekfarzdır.

Erkeg� inkefeni,birigo�mlek(kamîs)yerini,birietek(izâr)yerinivebiridesargı-bu� rgu� (lifâfe)yerinitutmaku� zereyensizveyakasız,etrafıdikişsizu� çkatbez;kadınınkefeniisebuu� çkataila�veolarakbirbaşo� rtu� su� vebirdego� -g�u� so� rtu� su� olmaku� zerebeşkatbezdir.Buso� ylenensu� nnetu� zerekefenlemeiçingerekenparçasayısıdır(kefen-i sünnet).Busayıdaparçabulunamayıp,erkekiçiniza� rvelifa� fevekadıniçinbuikisineila�vetenbirbaşo� rtu� su� ileye-tinilmesidurumunda,budayeterlidir(kefen-i kifâyet).Bukadarıdabulun-mazvegerekerkekgerekkadıniçinsadecebirkatbezbulunabilirse,o� lu� tekparçabezesarılır(kefen-i zarûret).

Ö� lu� erkek ise, iza� ro� ncesoluna,sonradasag� ınagetirilereksarılır,sonralifa� fedeaynışekildesarılır.Açılmasındankorkulursa,kefenbirkuşakiledebag� lanabilir.

Ö� lu� kadınise,saçlarıikiyeayrılarakkefengo�mleg� iu� zerindengo� g� su� u� zeri-nekonulurveu� stu� ne,yu� zu� nu� deo� rtecekşekildebaşo� rtu� su� konur.Sonrau� ze-rineiza� rsarılırveiza� rınu� zerindengo� g�u� so� rtu� su� bag� lanır.Dahasonralifa� fesarılır.Go� g�u� so� rtu� su� lifa� fedensonradabag� lanabilir.

Hanefı�mezhebindefetva�yaesasolango� ru� şego� re,arkadamalbıraksınbı-rakmasınkadınlarınkefenlerikocalarınaaittir.İ�mamMuhammed’ego� reise,arkadamalbırakmayankadınlarıntekfı�nveteçhı�zmasrafları,bukadınların

NAMAZ / 83

nafakalarını temin etmekle yu� ku�mlu� olan kimselere aittir. Kendilerine aitmallarıvarsa,masraflaroradankarşılanır.Şa� fiı�’ningo� ru� şu� debo�yledir.

Cenâze Namazının Rükünleri: Cena�ze namazının ru� ku� nleri kıya�m vetekbı�rdir.Su� nnetleriisehamdvesena� etmek,sala� tvesela�mgetirmek,hemo� lu� ye hem de dig� er mu� slu�manlara dua� etmekten iba� rettir. Dua�nın ru� ku� noldug�unu so� yleyenlerdevardır. İ�mamo� lu� nu� n go� g� su� hizasındadurur. İ�ma-mındo� rdu� ncu� tekbı�rindensonracemaatekatılankimsehementekbı�ralarakima�mauyar,ima�mınsela�mındansonradau� çtekbı�rikaza� eder.Fetva�yaesasalınango� ru� şbudur.

Cena�zenamazındakadınlarınherzamanoldug�ugibiarkasaftayer tut-malarıuygunolur;çu� nku� su� nnetolansafdu� zenibo�yledir.Bununlabirlikteerkeklerinhizasındaveyao� nu� ndesaftutacakolsalar,hepsininnamazıtamamolur;dig� ernamazlardaoldug�ugibikadınınikiyanındaduranbirererkeg� invearkadakibirerkeg� innamazıbozulmaz.Çu� nku� cena�zenamazımutlaknamazdeg� ildir.

Cena�zenamazınıkıldıracakima�mına�kil-ba� lig� olmasışarttır.Dig� ernamaz-larıbozanşeylercena�zenamazınıdabozar.

Cenâze Namazının Kılınışı: Hanefı�ler, cena�ze namazının dua� nitelig� inibaskıngo� rdu� klerindenFa� tiha� su� resininKur’a�ntila�vetiniyetiyleokunmasınıtahrı�menmekru� hsayar,fakatdua� niyetiyleokunmasındasakıncago� rmezler.Fa� tiha� ’nın okunması Şa� fiı�ler’e go� re, dig� er namazlarda oldug�u gibi, cena�zenamazındadabirru� ku� ndu� r. İ�lktekbı�rdensonraokunmasıdahafazı�letlidir.Hanbelı�ler’e go� re de Fa� tiha� bir ru� ku� n olup ilk tekbı�rden sonra okunmasıva� ciptir.Ma� likı�ler’ego� reiseFa� tiha� ’nınokunmamasıdahaiyiolupokunmasıtenzı�henmekru� htur.

Cenâzeye İlişkin Bazı Meseleler: Kıbleyo� nu� araştırılıponago� renamazkılındıktan sonra hataya du� şu� ldu� g�u� anlaşılsa, namaz yeniden kılınır. Fakatnamazdan sonra cemaatin abdestsiz oldug�u anlaşılsanamaz ia�de edilmez;çu� nku� ima�mınnamazısahı�holunca,bununlacena�zenamazınınfarziyyetiye-rinegelmişolur.

Genel olarak namaz kılmanınmekru� h sayıldıg� ı vakitlerde yani gu� neşindog�masıveyabatmasıveyazeva� leyaklaşmasıhallerindecena�zenamazıkıl-makdamekru� htur.Fakatbuvakitlerdekılınmışolancena�zenamazınınia�deedilmesiyaniyenidenkılınmasıgerekmez.Buvakitlerdecena�zenindefnedil-mesiisemekru� hdeg� ildir.


Hanefı�veMa� likı�fakı�hleri,kıbleyo� nu� ndesapmameydanageleceg� igerek-çesiyle,ga� ipyanioradabulunmayanbircena�zeu� zerinenamazkılmayıca� izgo� rmezler.FakatŞa� fiı�ler’ego� rega� ipu� zerinecena�zenamazıkılınabilir.Çu� nku� PeygamberimizNeca� şı�’ninnamazınıbuşekildekılmıştır.Hanbelı�ler’ego� redearadanbiraygeçmedikçega� ipu� zerinecena�zenamazıkılınabilir.

Namazıkılınmayarakgo�mu� lmu� şolanbircena�zeninhenu� zdag� ılmamışol-dug�umuhtemelise,o� lu� nu� nhakkınıo� demişolmakiçin,kabriu� zerinenamazkılınır.

Diriolarakdog�dug�ubilinenbirçocukyıkanıpnamazıkılınır.Ö� lu� olarakdog�arsa,yıkanırfakatu� zerinenamazkılınmaz.

Biro� lu� yıkanmadankefenlenmişseveyabiryerininyıkanmasıunutulmuş-sa,kefenaçılırveyıkanmasıtamamlanır.Eg�eru� zerinenamazkılındıktanson-radurumanlaşılırsa,yineaçılır,yıkanmasıtamamlanırvenamazia�deedilir.Kabrekonulupu� zerinetoprakatılmadıg� ısu� recehu� ku�mbo�yledir.Fakatkabrekonulupu� zerinetoprakatıldıktansonra,kabirdençıkarılmasıartıkharamdır.Hiçyıkanmamışbileolsaartıko� ylekalır.Ancaknamazkılınmamışsakabriu� zerindenamazkılınabilir.Benimsenengo� ru� şbudur.Kefensizolarakkabrekonuldug�uzamandakabiraçılamaz.

Ebu� Yu� suf’ago� re,yanlışlıklaveyadayanılmazbirag� rıveacıdandolayıol-madıkça,bilerekkendinio� ldu� renyaniintiharedenkimsenincena�zenamazıkılınmaz.İ�şledig� icu� rmu� nag� ırlıg� ınıgo� stermesibakımındanbugo� ru� şyerindeolmaklabirlikte,budurumunacılıaileninacısınıbirkatdahaartıracag� ıdu� -şu� ncesiyle,bo� ylekimselerindenamazınınkılınabileceg� iso� ylenmiştir.

Anasınıveyababasınıkasteno� ldu� renkimselerindecena�zenamazıkılın-maz.

Çatışmaesnasındao� ldu� ru� leneşkıya�nın,tero� ristlerinvesoyguncularındacena�zenamazıkılınmaz.Fakatşer’ı�birceza�nınuygulanmasısonucundao� len-lerincena�zeleriyıkanırvenamazlarıkılınır.

İ�rtida�dederekMu� slu�manlık’tançıkmışolankimsenincena�zenamazıkı-lınmayacag� ıgibi,mu� slu�manmezarlıg� ınadadefnedilmez.

Birmu� slu�manlaevlibulunanHristiyanveyaYahu� dı�kadınınhangimezar-lıg�ago�mu� leceg� ihusu� sutartışmalıdır.Endog� rusubukonudakendisininbirvasiyetivarsaonauyulması,yoksaailesininisteg� inebırakılmasıdır.

Mu� slu�man olanlarla mu� slu�man olmayanların cena�zeleri karışacak olsa,ayırt etme imka�nı varsa ayırt edilir ve ona go� re davranılır. Ayırma imka�nı

NAMAZ / 85

yoksabutakdirdehepsiyıkanırvemu� slu�manlaraniyetederekhepsininu� ze-rinebirliktecena�zenamazıkılınır.

Telkîn:Hanefı�mezhebindemu� kelleflikyaşınagirdiktensonrao� lenkim-seninmezarıbaşındatelkı�nverilmesimeşru� go� ru� lmu� ştu� r.“Telkı�nyapılmaz”,“Neyapın,nedeyapmayın”diyenHanefı�fıkıhçılardavardır.Şa� fiı�mezhebinevebirkısımHanbelı�fıkıhçılarago� rede,telkı�nyapılmasımu� steha�ptır.

Birkimse“Falanzatbeniyıkasın,namazımıkıldırsınveyabenikabrekoy-sun” şeklindevasiyetederse,buvasiyeti yerinegetirmekgerekmez.Ancako� lu� nu� nvelı�siolankişi,bunarıza� go� sterirsebuvasiyetyerinegetirilir.

Tâziye: Ta�ziyenin kabristanda veya o� lu� nu� n kapısının o� nu� nde yapılmasımekru� hgo� ru� lmu� ştu� r.Ta� ziyesu� resi,aynıyerdeyaşayanlariçinu� çgu� ndu� r.

Iskât: Hanefı�fakı�hlerininoruçyerinefidyenino� denmesine“misl-igayr-ima’ku� lilekaza�”demeleridebununistisna� ı�vekuraldışıoldug�unubelirtmeyiamaçlar.

Öruç tutmaya gu� cu� yetenlerin fidyeo� demesinin ca� iz olmadıg� ı hususun-dago� ru� şbirlig� inevarılmıştır.Hz.Peygambervesaha�beninuygulamasıdabuyo� ndeolmuştur.

Namazborcuylao� lenkimseninbuyo� ndevasiyetininbulunmasıvebıraktı-g� ımalınu� çtebirininbunayeterliolmasıkaydıylaso� zkonusuedilir.

Şa� fiı�mezhebindeag� ırlıklıgo� ru� ş,namazborcuylaveyaı�tika� fadakborcuylao� lenkimseninyakınlarınıno� lenadınabuiba�detleriı�fa� etmesininde,fidyeve-rerekbuborçlarıdu� şu� rmesinindeca� izolmadıg� ıyo� nu� ndedir.Bununlabirlikteortaveilerido� nemŞa� fiı�literatu� ru� nde,İ�mamŞa� fiı�’ninoruçborcuylailgiligo� -ru� şu� ndenyolaçıkılarakyakınlarınıno� lenadınabuikiiba�detiı�fa� edebileceg� i,yinetahrı�cusu� lu� işletilereko� leninnamazveı�tika� fborcuiçinfidyeverilebile-ceg� i go� ru� şleri dile getirilir. Ancak bunun, Vİİİ. yu� zyıl Şa� fiı� fakı�hlerindenSubkı�’nindeyaptıg� ıgibiistisna� ı�vebirazdaHanefı�ler’itaklı�dengidilebilecekbir ço� zu�moldug�ubelirtilerekmezhepte tercihedilengo� ru� şu� nbuolmadıg� ıvurgulanmakistenir.

Devir: Bakarasuresi184.ve185.ayetlerindesadeceoruçtutmayagu� cu� yetmeyen su� rekli mazeret sahibi kimselerin fidye vermesinin emredildig� i,bunundışındakiıska� t-ısavmına�yetteyeralmadıg� ı,ıska� t-ısala� tınvedeviriş-lemininiseKur’a�nveyaSu� nnet’tenherhangibirdelileveyafıkhı�hu� ku�meldeetmedekullanılanbirusu� ledayanmadıg� ıaçıktır.Zatenbedenı� iba�detlerru-hunAllah’ayu� kselişinisembolizeettig� i,kişininkendinigeliştiripeg� itmesine


yardımcıoldug�uvetabiı�olarakmu� kellefaçısındanbirçokma�nevı�vederu� nı�yararlar taşıdıg� ı için bunların sıradan bir borç-alacak ilişkisi çerçevesindemu� ta� laaedilmesiveneticedeıska� tusu� lu� nu� nalternatifı�fa� olarakgo� ru� lmesibuiba�detlerinruhveamacınaaykırıdır.

Mazeretsizolaraktutulmayanvekaza� edilmeyenoruçlariçinıska� t-ısav-mın,bu� tu� nu� yleıska� t-ısala� tınvedevrinceva�zıyo� nu� ndeKur’a�n’da,Su� nnetteveyasaha�beninvemu� ctehı�d ima�mlarınfetva� larındahiçbiraçıklamayeral-mamaktadır.

İska� tvedevrinuygulamadagiderekyaygınlaşması,bununİ�sla�m’ıno� ngo� r-du� g�u� veyaceva�zverdig� ibirusu� lolarakalgılanmasına,insanlarınsag� lıkların-daiba�detleriı�fa�datembelliketmesineveyaihmalka� rdavranmasına,İ�sla�m’ınbua�detsebebiyleyanlışanlaşılmasınavehaksızithamlarama� ruzkalmasınayolaçmaktadır.

Dinadınayapılanbutu� ryanlışuygulamalarıo� nlemeninenetkiliyolu,ge-ridekalanlarıno� lenleriçinyapabileceklerieniyihizmetinonlarınnamazveoruçborçları içinparao� demekdeg� il;kendiiba�detlerinidu� zenlişekildeye-rinegetirmek,du� nyada iyibirmu� slu�manolarakyaşamakveo� lenyakınlarıiçin,sevabınıonlarabag� ışlamaku� zerehayır,eser,iyilik,iba�detvedua� yapmakoldug�ubilincineermeleridir.

ORUÇ

Gazza� lı�orucunu� çderecesindenbahsederken,bedendeiştahveşehvetintatminyerivearacıolanikia� za�yıyanimidevecinselorganı,iştahveşehvetduydug�uşeylerdenmahrumetmekteniba� retolanorucu,“sıradaninsanlarınorucu”(a�va�morucu)olarak;bunaila�vetengo� zu� ,kulag� ıvedig� era� za� larıgu� -nahtankorumayı“o� zelkişilerinorucu”(hava� sorucu)olarakvetu�mbunlararia�yetettiktenbaşka,kalbinidu� şu� kemellerden,du� nyadu� şu� ncelerindenkı-saca,ma� siva�danarıtarakbu� tu� nvarlıg� ıylaAllah’abag� lanmayıise“dahao� zelkişilerinorucu”(ehassu� ’l-hava� sorucu)diyetanımlar.Örucunhangiderecesialınırsaalınsın,iba�detintoplumsalilişkilere,toplumsalhayata,kısacaiyige-çimeyo� nelikolumlusonuçlarıaçıkçago� ru� lecektir.

Farz Oruç: Farzolanoruçdenince,ramazanorucukastedilirvezatenta-yinedilmiş, o� ncedenbelirlenmiş (muayyen)olanoruçdabudur.Ma�zeretliveyama�zeretsizolaraktutulamadıg� ızaman,başkabirzamankaza� edilmesideaynışekildefarzdır.

Bunundışındabirdekeffa� retolmaku� zeretutulanoruçvardır.Ramazanorucunun bozulması sebebiyle tutulması gereken keffa� ret orucu yanındaayrıca,zıha� r,yanlışlıklavekaza ileadamo� ldu� rme,hacda ihra�mlı ikenvak-tindeno� ncetıraşolma(halk)veyeminiçintutulacakolankeffa� retoruçlarıdafarzoruçkapsamındadeg�erlendirilmiştir.Keffa� retorucu,yapılanbirha-tanın ceza� sı veya tela� fı�si anlamını taşıdıg� ındankişi içinbaştanbelirlenmişbiryu� ku�mlu� lu� kolmayıp,bunasebebiyetvermesiha� lindegu� ndemegelebilena� rızı�biryu� ku�mlu� lu� knitelig� indedir.Bubakımdanramazanorucu“muayyenfarz”,dig� erleriise“gayr-imuayyenfarz”olaraknitelendirilir.Ramazanorucusadecebelirlibirvakitte,yaniramazanayındatutulabilirken,dig� erlerioruçtutmanınmu� ba�holdug�uherzamantutulabilir.

Ramazanorucununkazasıda istenilenmu� ba�hgu� nlerdetutabilir.Fa-katİ�mamŞa� fiı�’ninkaza�yakalanorucunaynıyıl içerisindekaza� edilme-si gerektig� ine ilişkin go� ru� şu� de dikkate alınarak, herhangi bir sebeplekaza�yakalanorucumu�mku� nolanenkısazamandatutmayaçalışmakuy-gunolur.


Vâcip Oruç: Nezir(adak),kişinindı�nenyu� ku�mlu� olmadıg� ıbiriba�detiyap-mayıkendisiiçinbiryu� ku�mlu� lu� kha� linegetirmesidir.Kişi,oruçtutmayıada-mışsa,buadakorucunututmasıva� ciptir.Adakadanırken,orucuntutulacag� ıgu� nbelirlenmişse,mesela� falanayınfalangu� nu� gibi,bumuayyenbirva� cipolurveorucunbelirlenengu� nde tutulması gerekir.Nezredilen ı�tika� f orucudabelirligu� ndetutulacag� ıiçinmuayyenva� cipsayılır.Örucuntutulacag� ıgu� nbelirlenmemişsegayr-imuayyenva� cipolurvediledig� imu� ba�hbirgu� ndetu-tabilir.

Başlanmışna� filebirorucunbozulmasıdurumundabununkaza� edilmesiHanefı�ler’ego� reva� ciptir.Ma� likı�lerisekaza�nınfarzoldug�unuso� ylemişlerdir.Şa� fiı�’yeveMa� lik’tenbaşkabirriva�yetego� reise,na� fileorucunkaza� sıgerek-mez.

Oruç Tutmanın Mendûp Olduğu Günler:

1)Şevva� lÖrucu.

2)Aşu� reÖrucu.

3)HerAyU� çGu� nÖruç.“eyya�m-ıbı�d”Herayın13,14ve15.gu� nlerindeolmaku� zereherayu� çgu� noruçtutmak.

4)Pazartesi-PerşembeÖrucu.

5)ZilhicceÖrucu.

6)HaramAylardaÖruç.

7)Şa�ba�nÖrucu.Şa�ba�nayınınikinciyarısındaoruçtutmakŞa� fiı�mezhebi-nego� reharamsayılmıştır.

8)Da�vu� dÖrucu: Birgu� noruçtutupertesigu� ntutmamak

Oruç Tutmanın Yasak Olduğu Günler: Ramazanbayramınınsadecebi-rinci gu� nu� nde ve kurba�n bayramınındo� rt gu� nu� nde oruç tutmakharamdır(birgo� ru� şego� retahrı�menmekru� h).

Hayızveyanifa� sha� lindekadınlarınoruçtutmalarıharamdır.

Bazı gu� nlerde oruç tutmak ise çeşitli sebeplerle mekru� h sayılmıştır.Mesela� ;sadeceaşu� regu� nu� ndeoruçtutmakYahu� dı�lerebenzemekveonlarıtaklitetmekanlamınıiçerdig� iiçinmekru� hsayılmıştır.Kimia� limlerego� resa-dececumagu� nu� ndeveyasadececumartesigu� nu� ndeoruçtutmak,nevru� zvemihricangu� nlerindeoruçtutmaktenzı�henmekru� htur.

ÖRUÇ / 89

Şekgu� nu� oruç tutmakmekru� htur.Havanınbulutluolmasıgibi sebepleryu� zu� nden Şa�ba�n ayının yirmi dokuzundan sonraki gu� nu� n Şa�ba�n ayınamıyoksa ramazan ayınamı ait oldug�u konusunda şu� phemeydana gelirse, bugu� ne“şek günü”denilir.

İ�kiveyadahafazlagu� nu� ,aradaifta� retmeksizinbirbirineekleyerekoruçtutmakmekru� htur.Bunavisa� lorucu(savm-ı visâl)denir.

ORUCUN RÜKÜN ve ŞARTLARI

Örucun ru� knu� , oruç su� resinceyeme içmeve cinsı� ilişkidenuzakdurmaanlamınagelen“imsa�k”tir.

Yükümlülük Şartları: Namazmu� kellefiyetiiçingerekliolanşartlaryaniMu� slu�manlık, ergenlik (bu� lu� g� ) ve belli bir aklı� olgunluk du� zeyinde olmak(akıl),oruçiçindegereklivegeçerlidir.

Genel vu� cu� b şartları yanında kişinin ayrıca oruç tutmaya gu� ç yetirecekdurumda olması ve yolcu olmaması da şarttır. Bu şartlar orucun eda� sınınva� ciplikşartlarıolarakdaadlandırılır.

Sefer: Gecedenniyetlendig� iorucututarken,gu� ndu� zu� nyolaçıkmakduru-mundakalankimse,Hanefı�ler’ego� re,buorucunutamamlasadahaiyiolur;fakatbozmasıdurumundakeffa� retgerekmez.Şa� fiı�veHanbelı�lerise,ramazanayındaHz.Peygamber’inMekkefethineçıktıg� ındaKadı�ddenilenyerevarın-cayakadaroruçluoluporadaorucunubozdug�unadairriva�yetedayanarak,gecedenniyetedilmişorucunbileseferdurumundabozulabileceg� iniso� yle-mişlerdir. Savaşdurumuveya cephedeuzun su� re çatışmadurumuda aynışekildebirmazerettir.Budurumlardakalankişi,sag� lıg� ınavego� revineuygundu� şenseçeneg�ego� rehareketetmelidir.

b) Geçerlilik Şartları:

Niyet: Şa� fiı�lervebazıMa� likı�lerniyetiru� ku� nsaymışlardır.

Niyetin Vakti: Hertu� rlu� oruç içinmu�mku� noldukça,sabahvaktigirme-den o� nce veya geceden niyet etmek en fazı�letli olanıdır. Çu� nku� bu su� retlehemmezheplerinbukonudakiihtila� flarınındışındakalınmış,hemdeniyet,iba�detinbaşlamavaktiyleaynızamanagetirilmişolur.Nitekimniyetinhan-givakitteyapılacag� ıkonusumezheplerarasındaihtila� flıoldug�ugibi,niyetinvaktiaçısındanoruçtu� rleriarasındadafarkgo� zetilmektedir.


Hanefı�ler’e go� re ramazanorucu, na� file oruçlar ve vakti belirtilmiş adak(nezr-imuayyen)oruçlarınınniyetetmevaktigu� nbatımındanbaşlayıper-tesigu� nu� nkuşlukvaktinehattao� g� lenamazıvaktiningirmesindenazo� ncekivaktekadardevameder.Ö� g� levaktigirdiktensonraartıkhiçbirorucaniyetedilemez.

Zeva� ldeno� ncena� fileorucaniyetetmeninca� izlig� inigo� sterenhadı�slerbu-lunmaktadır.Bunlardanbirinde,Peygamberimiz’inbirgu� nA� işeva� lidemizeo� g� leyemeg� ihazırlayıphazırlamadıg� ınısordug�u,Hz.A� işe’ninyiyecekbirşeyolmadıg� ınıso� ylemesiu� zerinePeygamberimiz’inogu� noruç tuttug�uriva�yetedilir.

Ma� likı�ler’ego� reniyetingeçerliolmasıiçingu� neşinbatmasındanitibarengeceninsonkısmınakadarveyafecrindog�masıilebirlikteyapılmasıgerekir.Çu� nku� sabahleyin,yanioruçiba�detininbaşlamavaktindeniyetedilmeyinceogu� nu� noruçlugeçirilmeyeceg� ibelirlihalegelmişolur.

Şa� fiı�ler’e go� re ise ramazanorucu, kaza� orucuveadakorucunagecedenniyetlenmekşarttır. Fakatna� fileorucazeva� ldeno� nceyekadarniyetlenmekca� izdir.

Zimmettesu� bu� tbulmuşoruçlara iseengeç imsa�kvaktinekadarniyetedilmiş olması ve orucun belirlenmesi gerekir. Örucun zimmette su� bu� tbulması,oruçborcununkaçınılmazbirşekildekesinleşmiş,sa�bithalegel-mişolmasıdemektir.Mesela� başlanmışfakatbirsebepletamamlanamamışna� fileorucunkaza� sızimmettesa�bitolmuş,borçlug�ukesinleşmiştir.Rama-zanorucununkaza� sıdabo�yledir.Fakatramazanorucununkendisihenu� zzimmette sa�bit borç sayılmaz; çu� nku� mesela� , kişinin ertesi gu� n yaşayıpyaşamayacag� ıbellideg� ildir.Kişiertesigu� nu� nherhangibirvaktindeo� lecekolsa,ogu� nku� oruçzimmetineborçyazılmaz.Ancakdahao� ncekigu� nlerdekaza�ya kalan ramazan orucu zimmetindemevcuttur. Keffa� ret oruçları ilemutlakadakoruçlarıdazimmettesu� bu� tbulmuşborçkapsamınagirmek-tedir.Buçeşitoruçlaragecedenveyaengeçikincifecrinbaşlangıcındani-yetetmekgerektig� igibiniyetederkentutulanorucunmutlaknezirmi,birorucunkaza� sımıoldug�unudabelirtmekgerekir.Zimmettesa�bitolmasıke-sinleşmişoruçların ı�fa� zamanı içindindebelirlenmişmuayyenbirzamanolmadıg� ıiçin,mu� kellefbuoruçlarıkendibelirleyeceg� ibirzamandatutabi-lir.Ö� yleoluncada,hangiorucututacag� ınıbelirlemesişarttır.Şa�yetbirkaza� orucunaikincifecrindog�masındansonraniyetedilse,bununlakaza� geçerliolmayacag� ıiçin,oruçna� fileyedo� nu� şu� r.

ÖRUÇ / 91

Niyetin Şekli:Fakı�hlerinçog�unlug�unago� reramazanınhergu� nu� içinayrıayrıniyetedilmesişarttır.Çu� nku� herbirgu� nu� norucukendibaşınabiriba�detolup,o� tekigu� nlerdetutulanveyatutulacakolanoruçlailişkisiyoktur;dolayı-sıylabirgu� nu� norucubozuldug�uzamansadeceogu� nu� norucubozulmuşolur,o� tekigu� nlerinorucubundanetkilenmez.

Ma� likı�ler’ego� reise,aravermeksizinpeşpeşetutulmasıgerekenoruçlardaenbaştayapılacaktekniyetyeterlidir.Zıha� r,katlkeffa� retiveramazanorucu-nunkeffa� retindeoldug�ugibiramazanorucundadatekniyetyeterlidir.Ancakbuoruçlarayolculuk,hastalık,hayızvenifa� sgibizorunlusebeplerlearaveri-lecekolursa,engelkalktıktansonrayenidenniyetgereklidir.Tekbirniyetinyeterlioldug�uoruçlardahergeceniyetlenmekisemendu� ptur.Ma� likı�ler’inbukonudakigerekçesi, ilgilia�yettegeçen“Sizdenherkimramazanayınayeti-şirseonuoruçlugeçirsin”ifa�desidir.Ay,tekbirzamanaverilenisimdir,dola-yısıylaaysu� resinceoruçtutmakbu� tu� nbiriba�dethu� kmu� ndeolupnamazvehaccabenzer,tekbirniyetileeda� edilebilir.

Niyetle İlgili Bazı Ayrıntılar: Örucaniyetinvaktiyleveşekliyleilgiliay-rıntısayılabilecekbazıbilgilerdebuiba�detingeçerlilig� iniyakındanilgilendi-rir.Bunlarşuşekildesıralanabilir:

İ�çindebulunulangu� n,gu� neşbatmadano� nceertesigu� nu� norucunaniyetedilemez.

2)Gu� neşbattıktansonraherhangibirorucaniyetedilmesiha� linde,ikincifecrekadaryeme,içmevecinselilişkidebulunmakniyeteveorucazararver-mez.Çu� nku� buniyetikincifecirdenitibarenbaşlayacakolanoruçiba�detiiçinyapılmıştır.Nitekimbuşekildeniyetedenkimse,herhangibirsebeple,ikincifecrindog�masınakadar,buniyetinigerialabilir.

3)Öruçtutuptutmayacag� ındatereddu� tolmasıdurumundaveyaniyetinbirşartabag� lanmasıdurumundaniyetgerçekleşmişolmaz.Niyet,kesinazimvekarardemektir.

4)Ramazanda,ramazanorucundanbaşkaoruçtutulamayacag� ıiçin,hangiorucaniyetedilirseedilsinramazanorucuyerinegeçer.Fakat,dahao� ncedenoruç tutmayıadadıg� ıbelirli gu� nde,başkava� cipbiroruca (mesela� ; keffa� retorucuna veya bir ramazan orucunun kaza� sına) niyet ederek oruç tutacakolsa,ag� ırlıkkazanango� ru� şego� rebuoruç,niyetlendig� iva� ciporuçyerinege-çer,belirliadakorucunukaza� etmesigerekir.

5)Hemkeffa� retehemdena� fileyeniyetedilerektutulanoruç,keffa� retoru-


cuyerinegeçer; fakathemkaza�yahemdeyeminkeffa� retineniyetedilerektutulanoruç,her ikisideva� ciplikaçısındaneşdeg�eroldug�u için,hiçbirininyerinegeçmez,na� fileolur.

Sahurakalkıpyemeveiçmedeniyetyerinegeçer.

6)Tutulamamışramazanoruçlarınıkaza� ederken,birbelirlemeyapmak-sızın,“kaza� sıgerekenoruca”diyeniyetedebileceg� igibi,belirlemeyaparakdaniyetedebilir.U� zerindeçoksayıdakaza� borcuvarsa“kaza� sıgerekliilkoruca”diyerekniyetedilebilir.

Sadece Kazâyı Gerektiren Durumlar: Çig� pirinç, çig� hamur, un, hammeyveyemekveyafındık,bademvecevizikabug�uylayutmakbo�yledir.Bun-laryiyecekmaddesiolmaklabirlikte,bunlarınbuşekildeyenilmesinormaldeg� ildirvehemdebunlarbuhalleriyleinsanıniştahduyacag� ıveyemekiste-yeceg� işeylerdeg� ildir.Fakı�hler,şehvetinnormalcinselbirleşmedışındatat-minedilmesinindeaynıkapsamdadeg�erlendirileceg� inibelirtmişlerdir.

Fakı�hlerag� zagirenyag�mur,karveyadoluyu isteyerekyutmayı, su içmekapsamındadeg�erlendirerekorucubozacag� ını;fakatkişininkastıolmaksızınbog�azainenyag�mur,karvedolununorucubozmayacag� ınıso� ylemişlerdir.

Kusma, kasten yapılmadıg� ı durumlarda orucu bozmaz. Kasten yapıldı-g� ındaise,sadeceag� ızdolusuolmasıha� lindebozar.

Şa� fiı�ler orucu bozma kastı bulunmadıg� ı için yanlışlıkla bir şey yiyip iç-meninorucubozmayacag� ınıso� ylerken,Ma� likı�lerorucunanlamının(imsa�k)ortadankalkmışoldug�ugerekçesiyle, isterunutma isterseyanlışlıksonucuolsun,birşeyyiyipiçmekleorucunbozulacag� ınıso� ylemişlerdir.

Sabahvaktinin girip girmedig� i konusunda şu� phesi bulunankimseyiyipiçmeyedevamederkeno esnada ikinci fecrin dog�muş oldug�u ortaya çıksaoruçbozulurvekaza� etmesigerekir,keffa� retgerekmez.Aynışekildegu� neşinbattıg� ını zannederek ifta� r ederkengu� neşinhenu� zbatmadıg� ı anlaşılsa yinekaza� gerekir.Hanefı�mezhebindeag� ırlıklıgo� ru� şbo� yledir.Ancak,budurumdakeffaretingerekeceg� ini so� yleyenlerdevardır.Zirakişi,her ikidurumdadazannıilehareketetmişveyanıldıg� ıortayaçıkmışisedezanlarınkuvvetdere-cesiaynıdeg� ildir.Birincidurumdakizangu� çlu� du� r;çu� nku� aslolangeceninde-vamediyorolmasıdır.İ�kincidurumdakizanise,bununtersinezayıftır;çu� nku� aslolangu� ndu� zu� ndevamediyorolmasıdır.Bubakımdangu� neşinbatıpbat-madıg� ındanşu� pheedenkimsehemeniftaretmemeli,durumunnetleşmesinibeklemelidir.İ�msa�kveifta� rvakitlerinigo� sterenbirtakvimvesaatinbulun-

ÖRUÇ / 93

madıg� ıdurumlardakişi,kendibilgivetecru� besiyleiçtiha�dederekonago� redavranır.

Unutarakyiyip içtiktensonraorucununbozulmuşoldug�uzannıylaveyageceniyetlenemeyipgu� ndu� zniyetlendiktensonra,gu� ndu� zyapılanbuniyetinniyetsayılmayacag� ızannıylagu� nu� ngerikalankısmındabilerekbirşeyyiyipiçmekveyacinselilişkidebulunmakorucubozar.

Birşeyyiyorveyaiçiyorkenimsa�kvaktiningirdig� inianlayankimsederhalyemeyiveiçmeyibırakmalıdır.Bilebileyemeyeveyaiçmeyedevametmesiha� lindeHanefı�ima�mlarago� rebukişiyekeffa� retgerekir.

Ramazan Orucunun Kazâsı: Hernesebepleolursaolsungu� nu� ndetutu-lamamışramazanorucununkaza� edilmesigereklidir.Aynı şekildekeffa� ret,adakveyabaşlanıpbozulmuşna� fileoruçlarınkaza� sıdagereklidir.Başlanıptamamlanmamış na� file oruçmeselesinde, Şa� fiı�ler hiçbir şekilde kaza�yı ge-rekligo� rmezken,Ma� likı�lersadecekastenbozmadurumundakaza�yıgerekligo� rmu� şlerdir.

Ramazan orucunun kaza� sı yasak gu� nler dışında her zaman yapılabilir.Şa� fiı�ler’e go� re ise bir ramazanda kaza�ya kalmış orucun, gelecek ramazanakadarkaza� edilmesigerekir.Birramazanınkaza� borcuyerinegetirilmeden,o� tekiramazangelecekolursa,kaza� borcunaila�vetenbirdefidyeo� demeyu� -ku�mlu� lu� g�u� ortayaçıkar.

Keffâret Orucu: Hanefı�ler, keffa� ret seçeneklerinde sıra go� zetmenin ge-reklioldug�unusavundukları içino� ncelikle ikiaypeşpeşeoruçtutmayı,bumu�mku� nolmazsadig� erseçenekolanaltmışfakiridoyurmaseçeneg� ininuy-gulanabileceg� iniilerisu� rmu� şlerdir.Ma� likı�lerise,sırago� zetmeksizinherhangibirseçeneg� inyerinegetirilmesiniyeterligo� rmu� şlerdir.

Iskât-ı Savm: Esa� sen,tekrarsag� lıg� ınakavuşuporuçtutabilirha� legelme-leriu�mitedilmeyenhastaveyaşlıkimseleriçinilgilia�yetteo� nerilenfidyeyo-luyla tela� fı� şekli, sonralarıhu� kmu� nkonuluşamacınauygungo� ru� lmeyebile-cekzorlamayorumlarlaıska� t-ısavm(vearkasındanıska� t-ısala� t)anlayışvetatbı�ka� tınado� nu� şmu� ştu� r.

Hanefı� kaynaklarında, İ�mamMuhammed’in, o� lenin vasiyeti olmasa bilemı�ra� sçılarınonunoruçborcuiçinfidyevermesininAllah’ındilemesinebag� lıolarakyeterliolacag� ınıso� yledig� iriva�yetedilir.Ö� lenadınayakınlarınınoruçtutabilmesindenso� z edenhadı�sinve İ�mamŞa� fiı�’ninbuyo� ndekieskigo� ru� -şu� nu� ndahasonrakido� nemŞa� fiı�literatu� ru� ndegenişbiryorumata�bitutulup


kasten terkedilenvekaza� daedilmeyenoruçlarda�hilher tu� rlu� oruçborcuiçinso� zkonusuedildig� i,o� lenkimseadınaoruçtutacakkimseninonunyakınıolmasınınşartgo� ru� lmedig� i,yakınlarınbilgisiolsunolmasınu� çu� ncu� şahısla-rındau� cretliu� cretsizbo�ylebiroruçtutabileceg� igo� ru� şvetartışmalarınınyeraldıg� ı go� ru� lu� r. Sonuç itibariyle, a�yette sadeceoruç tutmayagu� cu� yetmeyensu� reklima�zeretsahibikimseleriçino� ngo� ru� lenfidyeyoluylatela� fı�mekaniz-ması, konuluş amaç ve anlamını aşarak, ma�zeretli veyama�zeretsiz olarakorucuterkedip,kaza� edemedeno� lenherkeseteşmı�ledilmiştir.

ZEKÂT

Zekâtın Şartları: Zeka� t;mu� slu�man,hu� r,akıllı,ba� lig� , tabii ihtiyaçların-danfazlaartıcıvasıftakimalatambirmu� lkiyetlema� likolanvebuma� likolu-şununu� zerindenbir(ayyılı)senesigeçenkimselerefarzdır.Bufarzınsahı�holarako� denebilmesiiçindeehlineverilmesiveverilirkendeniyetedilmesigerekir.

Mükellef ile İlgili Şartlar: Çocukveakılhastalarının“o� şu� r”denentopraku� ru� nlerizeka� tındansorumluolduklarındago� ru� şbirlig� ibulunmaklabirlikte,bunlarınzeka� tata�bidig� ermallarındanzeka� talınıpalınmayacag� ıkonusundafarklıikigo� ru� şilerisu� ru� lmu� ştu� r.Ebu� Hanı�feakıllıveba� lig� olmayanları,top-raku� ru� nlerivekamuhuku� kununbirparçasıolarakalınanzeka� ttu� ru� ha� riç,zeka� tlamu� kelleftutmamıştır.Fakı�hlerinçog�unlug�unago� reiseakılhastaları-nınveçocug�unmallarızeka� tata�bidir.Buborcuvelı�veva� sı�lerio� derler.Zeka� t;veka� letleyerinegetirilebilenma� lı�biriba�dettir.Velı�,zeka� ttaçocug�unveakılhastasınınvekilidir.Buvecı�beyiyerinegetirmedeonunyerinialmaktadır,do-layısıylaonlaradınazeka� tverir.

Birmalınzeka� tata�biolabilmesiiçin“tammu� lkolma”,“artıcıo� zellig� esahipolma”,“nisa�baulaşmışolma”,“tabiiihtiyaçlardanfazlaolma”,“u� zerindenbiryılgeçmişolma”gibişartlarınarandıg� ıgo� ru� lu� r.

Tam Mülkiyet: El-milku� ’t-ta�m.Fakı�hlerinçog�unago� re;

Belirlisahibiolmayanmallarzeka� tata�bideg� ildir.Bunago� rehalkınyararı-nasunulan,herkesinistifa�deettig� imallar,devletinzeka� t,vergivebaşkagelir-lerindeneldeettig� imallarbelirlibirma� likiolmadıg� ıiçin,zeka� tata�bideg� ildir.Bumallarbu� tu� ntoplumaaittirveonlardanbirkısmıdafakirdir.

Fakir,yetimvekimsesizlerindoyurulması,okutulması,ca�mi,mescid,yol,ko� pru� yapımıgibiamaçlarlahayırkuruluşlarınavakfedilenmallarzeka� tata�bideg� ildir.Ancakog� luna,ailesineveyafalanınog�ullarınagibibelirlibirkişiveyakişilereyapılanvakıflarbo�yledeg� ildir.Bo�ylevakfedilenmallarzeka� tata�bidir.Çu� nku� budurumdavakfedilenmalınmu� lkiyetivakfedendenvakfedilenegeç-mekteveondasu� reklikalmaktadır.


Hırsızlık,gasp,ru� şvet,faizgibiharamyollarlakazanılan-harammal-zeka� tata�bideg� ildir.Çu� nku� a� limlerharammalı,elindebulunduranınmu� lku� nu� kabuletmemişler,ondatasarrufuyasaklamışlardır.

Tammu� lkolmaşartınınHanefı�ler’ego� rebaşlıcasonuçları:

1)Eldebulunmayanveelegeçeceg� ideumulmayanmaldazeka� tyoktur.KimiHanefı�ler’ego� re ise faydalanılmayanmaldadazeka� tyoktur.Bu ikincigo� ru� şe go� re inka� r edilen, gasbedilen, du� şman tarafından alınan, kaybolan,denizedu� şen, sahrayago�mu� lu� pyeriunutulan,devlet tarafındanmu� sa�dereedilenmallartekrarsahipleritarafındanelegeçirilmedikçezeka� tata�bideg� il-dir. Çu� nku� bu mallarda elde bulundurma ve tasarruf imka�nı yoktur. Yanitam mu� lkiyet yoktur. Tam mu� lkiyetin tanımına ilişkin bu go� ru� ş farklılıg� ı,ilk ima�mlardan nakledilen “Ma� lu� ’d-dıma� r’da zeka� t yoktur” so� zu� nde geçen“mâlü’d-dımâr”ta�birinintefsı�rindenkaynaklanmıştır.

Şa� fiı�ler’ego� re ise,malıneldebulunmayışı zeka� t o� demeyu� ku�mlu� lu� g�u� nu� ortadankaldırmaz.Bunago� regasbedilen,kaybolan,çalınan,denizedu� şenvb.mallar,sahibininelinegeçincetahakkukedenbu� tu� nzeka� tlarıverilmelidir.

2)Ebu� Hanı�fe’yego� rekocasındanva�delimehrinialmadıkçakadınzeka� tlamu� kellefdeg� ildir.Çu� nku� omehrenika�hakdiilema� likolmuştur,fakatbunok-sanmu� lkiyettir.Kadınmehriteslimalmaklaonatamma� likolur.

3)Borçlu,borcunakarşılıkolanmalındandolayızeka� tmu� kellefiolmaz.Elindeolanbumalınma� likideg� ildir.

4)Rehinolarakverilenmaldandolayıdamalsahibizeka� tlayu� ku�mlu� ol-maz.Çu� nku� bumalama� likolsadazilyeddeg� ildir.Mal,borcukarşılıg� ırehinalanınelindedir.

5)Satınalınıpdateslimalınmamışmallarzeka� tata�bidir.Çu� nku� alıcı,sa-tımakdisonucubirmalatamma� likolmuştur.Malınelindeolmamasızeka� tınalıcıyafarzolmasınama�nı�deg� ildir.

6)Malıyanındaolmayanyolcuzeka� tlamu� kelleftir.Çu� nku� o,vekı�laracılıg� ıilemalındatasarruftabulunabilir.

Alacağın Zekâtı: Malıntammu� lkolmasışartınıntabiibirsonucuolarak,birkimseninbaşkasınınzimmetindekialacag� ı içinzeka� tveripvermeyeceg� iveyahangişartlardavereceg� ifakı�hlerarasındatartışmakonusuolmuştur.

Fakı�hlerinçog�unlug�unago� realacaklarikianagrubaayrılır:

a)Tahsiledileceg� iumulanalacaklar,yanio� demeimka�nınasahipveborcu-

ZEKA�T / 97

nudakabuledenkimsedekialacaklarzeka� tata�bidir.Alacaklı,hersenedig� ermallarıilebirliktebualacag� ınınzeka� tınıdao� der.

b)Tahsiledileceg� iumulmayanalacaklarınise,ancakeldeedilincezeka� tıverilir.Eldeedilince,geçmişbu� tu� nyıllarınzeka� tıo� denirdiyenlerde,sadecesonbiryılınzeka� tıo� denirdiyenlerdevardır.Hanefı�mu� ctehı�tlerinego� re,eldeedilmesininu� zerindenbiryılgeçmedikçebualacag� ınzeka� tıo� denmez.

Hanefı� fakı�hleri,alacag� ınzeka� tıkonusunubirazdahadetaylışekildeelealmışlarvealacag� ıu� çgrubaayırmışlardır:

a) Kuvvetli alacak (deyn-i kavî):Borçverilmişparalarileticaretmalla-rınınbedelleriolanalacaklardır.Bunlarborçlulartarafındaninka� redilmedik-çe,tahsiledildiklerindegeçensenelereaitzeka� tlarıdaverilmelidir.Fakatmu� -kellefalacag� ındanenaz40dirhem(yanizeka� tnisa�bının1/5’ikadarmiktar)tahsiletmedikçezeka� tborcunuo� demekzorundadeg� ildir.

b) Orta kuvvette alacak (deyn-i mutavassıt): Evkirasıgibizeka� tmev-zuuolmayanbirmalınbedelidir.Bualacaktada,geçensenelerinzeka� tborcugerçekleşir,ancakzeka� tborcununo� denmemecburiyetiiçinalacaklınınenaz200dirhemmiktarı(nisa�bmiktarıkadar)tahsiletmesigerekir.

c) Zayıf alacak (deyn-i zaîf):Malbedeliolmayan,mehirvediyetgibiala-caklardır.Butu� ralacakzeka� tata�bideg� ildir.Tahsiledildiktensonradig� erşart-larıngerçekleşmesiilezeka� tata�biolur.

Hakîkî (gerçek) nemâ:Birmalınticaretle,dog�umyoluylaveyatarımlaartmasıdır.Ticaretmalları,hayvanlarvetopraku� ru� nleribo�yledir.

Takdîrî (hükmî) nemâ:Birmalınkendisindenema� imka�nınınbizzat(po-tansiyelolarak)mevcutolmasıdır.Altın,gu�mu� şveparadaoldug�ugibi.

Beş sınıf mal zekâta tâbidir.Bunlar;para(altın,gu�mu� şvb.),ticaretmal-ları,topraku� ru� nleri,hayvanlar,definevemadenler.Bumallarincelendig� indehepsininna�mı�(artıcıvasıfta)olduklarıgo� ru� lu� r.

3. İhtiyaç Fazlası Olma: Hava� ic-iasliye.

4. Nisâb: Gu�mu� ştenisa�bmiktarı200dirhem,altında20miska� l,hayvan-larda5 deve, 30 sıg� ır, 40 koyun, topraku� ru� nlerinde ise (cumhu� ra go� re) 5vesktir(=bug�dayda653kg.).Ebu� Hanı�fe’yego� reisetopraku� ru� nlerininazıdaçog�udazeka� tata�bidir.Topraku� ru� nlerininzeka� tındanisa�baranmaz.

5. Yıllanma: Havela�nu� ’l-havl.Hanefı�ler’ego� re;birmaldazeka� tınfarzola-bilmesiiçin,omalınhemsenebaşındavehemdesenesonundanisa�baulaş-


mışolmasışarttır.Birkimsesenebaşındanisa�bmiktarınaulaşanbirmalasahipolsa,bumalseneiçindenisa�bınaltınadu� şse,hattatamamentu� ketilse,fakatsenesonundayinenisa�bmiktarınaulaşsa,senesonuhesabıylazeka� tata�biolur.Mesela� demirticaretiyapanbirtu� ccarındeposundasenebaşındayu� ztondemirvarken,seneiçindebunlarınbirkısmınısatışyoluylatu� ketseveyerineellitondemiralsa,senesonundakibudemirilekasamevcudununzeka� tınıvermeklemu� kelleftir.

Şa� fiı�ler’eveHanbelı�ler’ego� re;nisa�bınbu� tu� nseneboyuncabulunmasıge-rekir.Birmalseneiçindenisa�bınaltınadu� şerse,onazeka� tva� cipolmaz.Birkimsesenebaşındanisa�bveyanisa�bmiktarınıaşanbirmalasahipolsa,seneiçindesatışvehı�begibiyollarlabumalnisa�bınaltınadu� şse,okimsenisa�bmiktarımalasahipolanakadarzeka� tlamu� kellefdeg� ildir.Zeka� tmiktarımalasahipoldug�uzamansenegeçmeşartıtekrarbaşlar.Ancakseneiçindeeldeedilentica� rı�ka� rlarla,seneiçindedog�anhayvanlarbundanmu� stesna�dır.Bun-laranamallarata�bidir.

Mâl-i müstefâd: Ö� nceden yok iken sonradan ferdinmu� lkiyetine geçenmaldır.Maaş, u� cret, ikramiye, geçici kazançlar, bag� ışlar,mı�ra� s yoluyla edi-nilenservetvb.ma� l-imu� stefa�dkapsamınagirer.Butu� rgelirlerle ilgilibaş-lıcahu� ku�mlerşunlardır:Ma� l-imu� stefa�d,ticaretmallarınınka� rı,hayvanlarınyavrularıgibisahipolunanmallarınnema� landırılmasısonucuise,eldekieskimalaeklenir.Biryılşartıda,eldekieskimalınu� zerindenbiryılgeçmesiilegerçekleşmişolur.Bukonuda fakı�hlerarasındago� ru� ş ayrılıg� ı yoktur.Mâl-i müstefâdeldekimalıncinsindendeg� ilisecumhu� ra(fakı�hlerinçog�unlug�una)go� reayrıhu� ku�mdedir.Nenisa�bıtamamlamaknedeyılşartınıngerçekleşme-siiçineldekimalaeklenir.Mesela� nisa�bmiktarıdeveyesahipolanbirkimse,yıliçindesıg� ırsatınalsa,sıg� ıriçindeayrıcabiryılbeklemesigerekir.

Ma� l-imu� stefa�d;tica� rı�ka� rlarvehayvanu� ru� nlerinindışında,fakateldebu-lunannisa�bmiktarımalıncinsindenise;Hanefı�ler’ego� rebumaleldekimalaeklenerekhepsininu� zerindenbiryılgeçincezeka� tata�biolur.Mesela� 5milyonliralıkdemirstokubulunantu� ccarınseneiçindeelinesatışveyabag� ışyoluyla50milyonliralıkdemirgeçse,senesonunda55milyonliralıkmalvarlıg� ınınzeka� tınıvermesigerekir.

6. Borç Karşılığı Olmama: El-emva� lu� ’l-ba� tına(gizlimallar)veel-emva� lu� ’z-za�hire(açıkmallar).

Hanefı�ler’ego� reborçu� çnevidir:

Şahıslaraolanborçlar.

ZEKA�T / 99

Allahhakkıolarakva� cipolupkullartarafındanistenenborçlar.Zeka� tbunevı�dendir.

Kullar tarafından istenmeyen fakatAllah içinyerinegetirilmesigerekenborçlar.Nezirvekeffa� retbuçeşitborçlardandır.

İ�lkikigruptatoplananborçlarzeka� tmallarınınnisa�bınıdu� şu� ru� rlerse,bumallardazeka� tgerçekleşmez.U� çu� ncu� gruptatoplananborçlar,zeka� tınger-çekleşmesinema�nı�deg� ildir.Ayrıcaborçhanginevı�denolursaolsun,topraku� ru� nlerindezeka� tınvu� cu� bunama�nı�deg� ildir.

İ�mam Şa� fiı�’ye go� re borç, hiç bir malda zeka� tın vu� cu� buna engel olmaz.İ�mamMa� lik’ego� reisesadeceparadazeka� tınvu� cu� bunaengeldir,nisa�bıdu� -şu� ru� rsezeka� tfarzolmaz.

ZEKÂTIN GEÇERLİLİK ŞARTLARI

a) Niyet: Hanefı�ler’eveŞa� fiı�ler’ego� re;kaideolarakniyetino� demeanındabulunmasıgerekir.Çu� nku� zeka� t iba�dettirve iba�detlerdeniyetşarttır.Fakato� demelerparçaparçayapıldıg� ıiçin,kolaylıkolsundiyeniyetin,zeka� tborcu-nunçıkarıldıg� ıandabulunmasıdayeterlidir.Buoruçtaniyetino� ncedenyapıl-masıgibidir.

Zeka� tverilirkenhu� kmenniyetedilmişolmasıdayeterlidir.Mesela� malsa-hibiniyetetmedenzeka� tborcunuverdiktensonrahenu� zmalfakirinelindeikenniyetetmesiyahut,vekı�levermesianındaniyetettig� ihaldevekı�lzeka� tborcunuo� derkenniyetetmemesigibidurumlardaniyethu� kmenvarsayılır.Çu� nku� emredenkişininniyetiesastır.

Hanefı�mezhebindemu� fta� bih(kendisiylefetva� verilen)go� ru� şego� rezeka� tmemuruaçıkmallardan(el-emva� lu� ’z-za�hire)zeka� tızorlaalmışise,mu� kelle-finu� zerindenzeka� tborcudu� şer,gizlimallardanzorlazeka� talındıisezeka� tborcundanmu� kellef-niyetetmemişise-kurtulamaz.

Şa� fiı�ler’ego� re;tercihedilengo� ru� ş-Hanefı�ler’deoldug�ugibi-niyetinzeka� tborcunuçıkarmaanındayapılabileceg� idir. Çu� nku� niyeti zeka� t borcunuhakedenlereverirkenşartkoşmakgu� çlu� kdog�urur.Önuniçinmalındavekı�lta�yı�nedenkişinindeviresnasındazeka� taniyetetmesiyeterlidir.

Şa� fiı�lerçocukveakılhastasınınmalvarlıg� ındanvelı�veva� sı�lerininzeka� to� demeklemu� kellefolduklarıgo� ru� şu� ndedir.Budurumdavelı�veyavası�onlaradınazeka� to� derkenniyetedeceklerdir.


Ma� likı�ler’ego� remu� kellefzeka� tmalınıayırırken,bumalınverilmesindenazo� nceveyaverilirkenniyetedilmesica� izdir.Hanbelı�ler’ingo� ru� şu� debunayakındır.Önlarago� remalsahibininniyetiesasolupzeka� tmemurununniyetionunyerinegeçmez.

b) Temlîk: Zeka� t;usu� l(baba,anne,dede,nine)vefu� ru� a(çocukvetorun)verilemez.Çu� nku� zeka� tverenleusu� lvefu� ru� uarasındaçoksıkıbirmu� lkiyetbag� ı ve menfaat ortaklıg� ı vardır. Dolayısıyla burada tam anlamıyla temlı�kgerçekleşmez.Aynışekildekişizeka� tınıkarısınadaveremez.Ebu� Hanı�fe’yego� rekadındazeka� tınıkocasınaveremez.

ZEKÂTA TÂBİ MALLAR

Altınvegu�mu� şnisa�ptanazisenisa�bıtamamlamakiçinbiridig� erineila�veedilirmi?Hanefı�ler’ego� reila�veedilmelidir.Şa� fiı�lerveHanbelı�leriseaksigo� -ru� ştedir.

Altın ve Gümüşten Yapılan Zînet Eşyası: Hanefı�mezhebinego� realtınvegu�mu� ştenyapılmışsu� seşyalarızeka� tata�bı�dir.Mesela� altınvegu�mu� ştenyapıl-mışbilezik,kolye,gerdanlıkgibikadınsu� seşyasınisa�baulaşırveu� zerindenbirsenegeçerse,ogu� nku� altınfiyatlarıiledeg�eribulunurve1/40zeka� tıverilir.

İ�mamŞa� fiı�, İ�mamMa� likveAhmedb.Hanbel’ego� re isemu� ba�holanka-dınsu� seşyasızeka� tata�bı�deg� ildir.AncakŞa� fiı�ler’ego� rekadınsu� seşyalarındaisra� fakaçarsa,mesela� 200miska� lag� ırlıg� ındazı�neteşyasıbulundurursabun-larınzeka� tınıvermesigerekir.

Altınvegu�mu� şdışında,hangimaddedenolursaolsunbu� tu� nsu� seşyalarızeka� tata�bı�deg� ildir.

Erkeklertarafındankullanılanveyadincekullanılmasıharamsayılanaltın-gu�mu� şma�mulu� bu� tu� nsu� seşyasızeka� tata�bidir.

Mâdenî ve Kâğıt Paraların Zekâtı: Mezhep ima�mları devrinde ka�g� ıtparahenu� zkullanılmadıg� ıiçinklasikdo� nemfıkıhkitaplarındaka�g� ıtparanınzeka� tıileilgiliaçıkbirhu� kmerastlanmamasıtabiidir.Altınıtemsiledenveal-tınyerineo� demelerdekullanılanparatu� ru� nu� n(banknot)kullanıldıg� ıdevirdeyaşayanfakı�hler,buparaları“karşılıg� ıhemeno� denebilenborçsenedi”olarakdeg�erlendirmişveborcunundışında,u� zerindenbiryılgeçmişnisa�bmiktarı,yani80.18gramaltınveya561.2gramgu�mu� şkarşılıg� ıparasıolanlarınbuparanın1/40’ını(%2.5)zeka� tolarakvermelerigerektig� iniso� ylemişlerdir.

ZEKA�T / 101

Ticâret Malları: Hanefı�fakı�hlerinego� re,tica� retmallarınınkıymetisenebaşındavesenesonunda,yukarıdago� sterilenaltınveyagu�mu� şnisa�blarınınaltınadu� şmemelidir.Aksihaldebumallardazeka� tgerçekleşmez.Tica� retmal-larınınkıymetlerininseneiçindenisa�bınaltınadu� şmesizeka� tınfarzolmasınama�nı�deg� ildir.Ma� likı�veŞa� fiı�fakı�hlerinego� re,tica� retmallarındanisa�bsadecesenesonundaaranır.Senebaşıveseneiçindenisa�bındu� şmesibumallardazeka� tınvu� cu� bunama�nı�sayılmaz.

Hanefı�ler’ego� retica� retmallarınınzeka� tıhesapedilirkenborçlarçıkarılır.Şa� fiı�ler’ego� re iseborçzeka� tıetkilemez.Mevcutmalınzeka� tı -borçdikkatealınmadan-hesapedilipverilir.

Toprak Ürünleri: Ebu� Hanı�fe’ye go� re, bu� tu� n toprak u� ru� nleri zeka� tata�bı�dir.Ebu� Yu� sufveİ�mamMuhammed’ego� re,topraku� ru� nlerininzeka� tata�bı�olabilmeleriiçinhubu� ba� ttaoldug�ugibibirsene-çu� ru�meden-kalabilmeo� zel-lig� inesahipolmalarıgerekir.

Hanefı�fıkıhkitaplarıİ�ma�m-ıA� zam’ınbu� tu� ntopraku� ru� nlerininzeka� tata�bı�oldug�uhususundakigo� ru� şu� nu� desteklediklerigibi,çag�daşİ�sla�ma� limleridebugo� ru� şu� savunurlar.

İ�mamMa� likveŞa� fiı�’yego� reisebirsenemuha� fazaedilebilengıdamaddesio� zellig� inesahiptopraku� ru� nlerizeka� tata�bı�dir.Şa� fiı�lermeyvedensadecehur-maveu� zu�mu� nzeka� tata�bioldug�ugo� ru� şu� ndedir.

Hanefı�ler’e yakınbir go� ru� şe sahip olanAhmedb.Hanbel’e go� re o� lçu� le-bilen,kurutulabilen,dayanıklıolangıdamaddelerive insanog� lu tarafındanyetiştirilenbu� tu� nu� ru� nlerzeka� tata�bidir.Ahmedb.Hanbel,zeka� tata�bimal-lardagıdamaddesiolmaşartınıaramamaktadır.Bunago� repamuk,ketengibigiyimeşyasıyapılanmaddelerdezeka� tata�bı�dir.

Fakı�hlerin çog�unlug�u toprak mahsulleri zeka� tında da nisa�bın şart venisa�bınbeşvesk(=653kg.)oldug�u,bunisa�baulaşmayanu� ru� nlerinzeka� tata�bı�olmayacag� ıgo� ru� şu� ndedir.Önlarbugo� ru� şlerindeHz.Peygamber’in“Beş veskten az (üründe) zekât yoktur “ anlamındakihadı�sineistina� tederler.

Toprak u� ru� nlerinde nisa�b şartını arayan fakı�hlere go� re bug�day ve arpakabuksuzolarakdepo ediliyorsamiktarı 653kilogramaulaşmadıg� ı su� recezeka� tata�bı�deg� ildir.Buvebumiktarınu� zerindeolanıisezeka� tata�bı�dir.Eg�erpirinçgibikabug�u ilebirliktedepoediliyorsa,malsahibi istersenisa�bıka-buksuzolarak5vesk,istersekabukluolarak10veskhesapederveonago� rezeka� tınıo� der.


Ebu� Hanı�fe’ye go� re ise toprakmahsullerinde nisa�b şartı aranmaz. Zira� ı�u� ru� nleristerazisterçokolsunzeka� tata�bı�dir.

Zekât Nisbeti: Hanefı�mezhebinego� retopraku� ru� nlerininzeka� tata�bı�ola-bilmeleriiçinu� zerlerindenbiryılıngeçmesi(havl)şartdeg� ildir.Birseneiçin-dekaçdefamahsulalınırsaherdefasındazeka� tverilmesigerekir.

Malsahibihiçbirkarşılıkbeklemeden(meccânen)tarlasınıekilmeku� ze-rebirineverse,çıkanmahsu� lu� nzeka� tınıbuşahıso� der.Araziekilmeku� zerebellibiru� cretlekiralanmış isezeka� t İ�ma�m-ıA� zam’ago� rearazisahibinden,Hanefı�ler’denEbu� Yu� sufveİ�mamMuhammed(İ�ma�meyn)iledig� eru� çmez-hepima�mınago� rekiracıdanalınır.

Bal Ve Diğer Hayvan Ürünleri: Balınzeka� tmallarındanoldug�uvebal-dan 1/10 nisbetinde zeka� t alınacag� ı go� ru� şu� nu� savunanHanefı� ve Hanbelı�fakı�hleri, bu go� ru� şlerini konu ile ilgili Hz. Peygamber’den riva�yet edilenhadı�slerle“Bal arı tarafından bir toprak ürünü olan çiçek özlerinden elde edi-lir. Hubûbâta zekât farz olduğu gibi bala da farzdır”şeklindekikıya� sladelil-lendirirler.Şa� fiı�veMa� likı�mezhebifakı�hleriisebukonudasahı�hbirhaberinmevcutolmadıg� ını,balınsu� tgibi,birhayvanınu� ru� nu� oldug�unu,su� tu� nzeka� tata�bı�olmadıg� ındago� ru� şbirlig� ibulundug�unu,aynışekildebalındazeka� tata�bı�olmamasıgerektig� iniilerisu� rerler.

Ebu� Hanı�fe, baldanisa�bın aranmayacag� ı, balın azındanda çog�undandazeka� tverilmesigerektig� igo� ru� şu� ndedir.

Madenler Ve Deniz Mahsulleri:

a) Rikâz: Rika�zterimi,maden,definevehazinegibikendilig� indenyeral-tındabulunanveyainsanlartarafındanyeraltınago�mu� lu� pgizlenenhertu� rlu� kıymetlimadenveeşyayıifa�deeder.

Hz. Peygamber’in “Rikâzda humus (1/5 nisbetinde vergi) vardır’ (Ebu� Ubeyd,el-Emvâl, nr. 856-860)buyurdug�u,Hz.Ö� mer’inMedı�nedışındabu-lunan1000dinaraltınparanın200dinarınıdevletadınabeytu� lma� lealdıg� ı,Hz.Ali’nindemadenleririka� zdiyeisimlendirip,çıkarılanmadenparçaların-dan ve bulunan eski devirlere ait paralardan 1/5 nisbetinde vergi aldıg� ıriva�yetedilir.

Rika� zlailgilihadı�svesaha�betatbı�ka� tınıdeg�erlendirenfakı�hler,buteriminkapsamıu� zerindego� ru� şayrılıg� ınadu� şmu� şlerdir.

İ�mamŞa� fiı�,İ�mamMa� likveAhmedb.Hanbel’ego� rerika� zeskidevirlerdeyeraltına saklananve İ�sla�mı� devirdebulunankıymetli eşya,hazinevede-

ZEKA�T / 103

finedir.Madenlerrika� zınkapsamınagirmez.Hattaİ�mamŞa� fiı�rika� zısadeceCa�hiliyedevrindego�mu� lmu� şolanaltınvegu�mu� şehasreder.

Hanefı�fakı�hleriisehemmadenlerivehemdeeskidevirlerdeyeraltınago� -mu� lu� pgizlenenhernevı�kıymetlieşyayırika� zmefhu�muiçindemu� ta� laaederler.

Rikâz;eskidevirlerdeyeraltınago�mu� lenveyaherhangibirsebepleyeral-tındakalankıymetlieşyayıifa�deettig� inde,

Mevât(işlenmemiş,sahipsiz)topraklardaveyasahibibilinmeyentoprak-lardabulunmuşise1/5’ivergiolarakalınır,kalan4/5’ibulanaverilir.Mu� lkarazidebulunmuşiseHanefı�ler’ego� re4/5’imu� lksahibiveyava� rislerineaitolur.Bueşyayıgayrimu� slimteba�danbiriveyaçocukdabulsadurumdabirdeg� işiklikolmaz.

Bulunanaltın-gu�mu� şvekıymetlieşyanınİ�sla�mı�ala�met(mu� hu� r,yazıgibi)taşıması ha� linde “lukata” hu� ku�mleri uygulanır. Bu halde bulunan eşya birsenemu� ddetle-usu� lu� neuygun-ila�nedilir,sahibiçıkmazsabeytu� lma� leteslimedilir.

Bu nevı� bulunan eşyanın vergilendirilmesi için cumhu� ra go� re nisa�b daaranmaz.İ�mamŞa� fiı�nisa�bşartınıilerisu� rmu� ştu� r.

Fakı�hlerrika� zın1/5nisbetindevergiyeta�biolabilmesiiçin,bulunduktansonrau� zerindenbirsenegeçmesininşartolmadıg� ındago� ru� şbirlig� indedir.

Rika� zileilgilihadı�slerde,alınan1/5nisbetindekivergininzeka� tverilecekkimseleremi,yoksafeykapsamındadu� şu� nu� lu� pzeka� tındışındakalanmuhte-lifdevletgiderleriiçinmiharcanacag� ıhususundaaçıklıkyoktur.Busebeplefakı�hlerrika� zındag� ıtımıhususundafarklıgo� ru� şlerilerisu� rmu� şlerdir.

İ�mamŞa� fiı�,rika� zdanalınan1/5nisbetindekivergininzeka� tverilecekkim-seleresarfedileceg� ini,Ebu� Hanı�fe,-birgo� ru� şego� re-İ�mamMa� likveAhmedb.Hanbelisebugelirinfeyhu� ku�mlerineta�biolupzeka� tdışında,kamuhizmet-lerineharcanacag� ınısavunmuşlardır.

Rika� z, yeraltına go�mu� lmu� ş altın, gu�mu� ş, hazineyani kenzvedefine an-lamına alındıg� ında o� nemli bir devlet geliri sayılmamalıdır. Çu� nku� bu çeşithazineveantikeşyanınbulunupçıkarılmasısıkrastlananbirolaydeg� ildir.Ancak,Hanefı�fakı�hlerinego� remadenlerrika� zmefhu�muiçindemu� ta� laaedil-dig� inden,rika� zınvergilendirmesibu� yu� ko� nemtaşımaktadır.Hemenaşag� ıdaizahedeceg� imizgibi,budurumdahemkapsamıgenişlemişolacakvehemdemadenverginisbetleri1/5olarakkabuledildig� indendevletgelirleriiçindeo� nemlibiryeku� ntutacaktır.


b) Madenler: Yeraltındançıkarılanmadenleru� çkısımdır:

1)Katıoluperitilebilenvedo� ku�mu� yapılabilenmadenler;altın,gu�mu� ş,demir,bakırgibi.

2)Eritilmeyeelverişliolmayankatımadenler;mermer,kireç,ko�mu� rgibi.

3) Sıvıolupkatılaşmayanmadenler;civa,petrolgibi.

Ebu� Hanı�fevearkadaşlarınago� re,katıoluperitilebilenvedo� ku�mu� yapı-labilen altın, gu�mu� ş, demir, bakır gibimadenler vergiye ta�bı�dir. Eritilmeyeelverişliolmayanyakut,zu�mru� t,mermer,kireçgibimadenlerle,sıvıolupka-tılaşmayanciva,petrolgibimadenlerdenvergialınmaz.

Şa� fiı�’yego� re,sadecealtınvegu�mu� şmadenlerizeka� tata�bı�dir,bunlarındı-şındakalanmadenlerzeka� tata�bı�deg� ildir.

Hanbelı�fakı�hleriise,altınvegu�mu� şiledig� ermadenlerarasındaherhangibirfarkgo� zetmemişlerveBakarasu� resinin267.a�yetiningenelanlatımındanhareketederek,cinsineolursaolsunbu� tu� nmadenlerinzeka� tata�bı�oldug�ugo� ru� şu� nu� savunmuşlardır.Hanbelı�mezhebinego� re,yerdençıkanbu� tu� nma-denler zeka� ta ta�bidir.Bumadenlerden isteraltın, gu�mu� ş, demir,bakır gibieritilipdo� ku�mu� yapılabilircinstenolsun,isteryakut,zu�mru� t,su� rmegibisertoluperitilemeyenmadenlerolsun,istersezift,neft,petrolgibisıvıhaldebu-lunanmadenlerdenolsun,birayırımgo� zetilmeksizinhepsindenzeka� talınır.

Madenlerdenalınacakzeka� tınnisbetikonusufakı�hlerarasındatartışma-lıdır.Hanefı�mezhebifakı�hlerimadenleririka� zmefhu�muiçindemu� ta� laaet-tiklerinden,rika� zlailgilihadı�seistinadenverginisbetinin1/5olacag� ı,İ�mamŞa� fiı�,Ma� likveAhmedb.Hanbel isemadenlerden1/40 (%2.5)nisbetindezeka� talınacag� ıgo� ru� şu� nu� benimsemişlerdir.

Hanefı�mezhebinego� remadenlerdenisa�baranmaz.Bulunanveyaişlenenmadenazdaolsaçokdaolsavergiyeta�bı�dir.Çu� nku� madenrika� zdır.Rika� zdada 1/5 nisbetinde alınması gerekli bir “hak” oldug�u hadı�sle belirtilmiştir.Buna go� re sahipli arazide eritilebilen ve do� ku�mu� yapılabilen altın, gu�mu� ş,demir, bakır gibibirmadenbulunursadevlet1/5nisbetindevergisini alır,kalanıyani4/5’ioarazisahibineverilir.

İ�mamMa� lik,İ�mamŞa� fiı�veAhmedb.Hanbel’ego� reisemadenlerinzeka� tata�bı�olabilmeleriiçinnisa�bmiktarınaulaşmasıgerekir.Budahadı�slerlego� s-terilenaltınvegu�mu� şnisa�bıdır.Madenlerbukıymetlereulaşmadıkçazeka� tata�biolmazlar.

ZEKA�T / 105

Bu� tu� nfakı�hlermadenlerinzeka� tata�biolabilmeleriiçinu� zerindenbirsenegeçmesininşartolmadıg� ıgo� ru� şu� ndebirleşmişlerdir.

Maden,sahibibilinmeyenarazideveyadevleteaittopraklardabulunursayinedevlet1/5payınıalır,kalan4/5’ibulanaaitolur.

Hanefı�ler’ego� remadenlerdenalınan1/5nisbetindekivergifeyhu� kmu� neta�bı�dir,dolayısıylakamuyararınaolmaku� zeredevletgiderleriiçindesarfe-dilir.

Dig� ermezhepima�mlarınago� reisealınanvergizeka� ttırveTevbesu� resinin60.a�yetindego� sterilenzeka� tsarfyerlerineharcanır.

c) Deniz Ürünleri: Ebu� Yu� suf,denizdençıkarılan inci,mercangibikıy-metlisu� seşyalarıileanbergibikokuların1/5oranındavergiyeta�bı�tutulmasıgerektig� iniilerisu� rer.

d) Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvanların Zekâtı: Senenin çog�unume-ralardaotlayarakgeçirenhayvanlaraSâime denilmektedir.Bununkarşılıg� ıolarakyemlebeslenenhayvanlara“ma’lûfe”,ziraat,nakliyatgibiişlerdekul-lanılanhayvanlarada“âmile”adıverilmektedir.

Develerin Zekâtı:

5’ten 9’a kadar 1adet koyun

10’dan 14’e kadar 2adet koyun

15’ten 19’a kadar 3adet koyun

20’den 24’e kadar 4adet koyun

25’ten 35’e kadar 1adet ikiyaşındadişideve

36’dan 45’e kadar 1adet u� çyaşındadişideve

46’dan 60’a kadar 1adet do� rtyaşındadişideve

61’den 75’e kadar 1adet beşyaşındadişideve

76’dan 90’a kadar 2adet u� çyaşındadişideve

91’den 120’ye kadar 2adet beşyaşındadişideve


Koyunların Zekâtı:

1’den 39’a kadar zeka� ttanmua� f

40’tan 120’ye kadar 1 Koyun

121’den 200’e kadar 2 Koyun

200’den 399’a kadar 3 koyun

400’den 500’e kadar 4 koyun

Sığırların Zekâtı: Sa� imeolansıg� ırlardazeka� tnisa�bı30sıg� ırolup,bundanazıiçinzeka� tgerekmez.30sıg� ırdan40sıg� ırakadar,zeka� tolarakikiyaşınabasmışerkekveyadişibirbuzag� ıverilir.40sıg� ırdan60sıg� ırakadar,u� çyaşınagirmişerkekveyadişibirdanaverilir.Tam60sıg� ırolunca,bireryaşınıbitir-mişikibuzag� ıverilir.Sonraherotuzsıg� ırdabirbuzag� ıveher40sıg� ırdabirdanaverilmeksu� retiylehesapedilir.

Sınâî Servet, Yatırım ve Üretim Araçları: 1965’teKahire’deve1984’teKuveyt’teakdedilenkonferanskararlarındasına� ı�makinelerinsa� fı�gelirlerin-den%2.5oranındazeka� talınmasıtavsiyeedilmiştir.

HİSSE SENEDİ

Çag�daş a� limlermenku� l kıymetlerborsasındaalınıp satılmakvebo�ylecetica� retiyapılarakkazançeldeetmekamacıylaalınanhissesenetlerinintu� ru� neolursaolsun%2.5oranındazeka� tata�bı�olacag� ındago� ru� şbirlig� inevarmış-lardır.

Tica� ret maksadıyla deg� il de, sadece yatırımcı sıfatıyla hisselerin yıllıkka� rından(temettu� )yararlanmakiçinhissesenetlerialınmışsabunlarıngelir-lerinindezeka� tata�bı�olacag� ıittifaklakabuledilmiştir.

Hissesenetlerinintu� ru� neolursaolsunvenemaksatlaeldebulundurulur-sabulundurulsunkıymetlievrakolarak%2.5oranındazeka� tata�bı�olupol-mayacag� ı,ayrıcatemettu� içineldebulundurulanhissesenetlerininka� rındannenisbettezeka� tverileceg� iihtila� fkonusuolmuştur.

ZEKA�T / 107

ZEKÂTIN ÖDENME ZAMANI

Fakı�hlerin çog�unlug�u, zeka� tın vu� cu� b sebebi nisa�b bulundug�u takdirdekişininzeka� tınıvaktindeno� nceo� deyebileceg� ini so� ylemişlerdir.Ebu� Hanı�fe,Şa� fiı�veAhmedb.Hanbelbugo� ru� ştedir.

İ�mamMa� lik ile Da�vu� d ez-Za�hirı� ise,mal ister nisa�ba ulaşsın ister ulaş-masınvaktindeno� ncezeka� tınınverilmesininca� izolmadıg� ıgo� ru� şu� ndedir.Buikimu� ctehı�dego� re,senegeçmeşartı(havl)nisa�bgibizeka� tınvu� cu� bşartla-rındanolup,nasılnamazvaktindeno� ncekılınmazsazeka� tdavaktindeno� nceo� denemez.

Birmaldazeka� tborcudog�duktansonra,buborço� denmedeno� nceomalçalınmak,kaybolmak,gasbedilmekgibiyollarlahela�kolsa;mu� kellefistero� de-meimka�nınasahipolsunveyaolmasın,Hanefı�ler’ego� rezeka� tborcudu� şer.Fakatbumalıbag� ışveyasatışyoluylatu� ketirsezeka� tborcudu� şmez,zeka� tınıvermesigerekir.

Fakı�hlerinçog�unlug�unago� reisebudurumdazeka� tborcudu� şmez.Mu� kel-lefinonuyenideno� demesigerekir.Ancakİ�mamMa� lik’ego� re,telefoldukla-rındahayvanlarınzeka� tıo� denmez.

Zekâtın Sarf Yerleri: 1. Fakirler veMiskinler, 2. A� miller, 3.Mu� ellefe-iKulu� b, 4.Rika�b, 5.Borçlular,6.Fı�Sebı�lillah,7.İ�bnu� ssebı�l

FITIR SADAKASI

Fıtr so� zlu� kte “orucu açmak”, fıtra da “yaratılış” anlamına gelir. Tu� rk-çe’de fitre şeklinde so� ylenen “fıtır sadakası”dı�nı� bir terimolarak şo� yle ta-nımlanabilir: “Ramazanbayramınakavuşanve temel ihtiyaçlarınındışındabellibirmiktarmalasahipolanmu� slu�manlarınkendilerivevela�yetlerialtın-dakikişileriçinyerinegetirmekleyu� ku�mlu� olduklarıma� lı�biriba�det”tir.Bug� -dayveyaarpaunundanyarımsa’,(520dirhem-1459gr.)dig� erlerindenisebirsa’(1040dirhem–2918gr.)verilir.

HAC VE UMRE

Hacso� zcu� g�u� “kasıt,yo� nelişveyu� ru� yu� ş”anlamınagelir.

İhrâm, kişininkendinigeçicikaygıvebag� ımlılıklardankurtarışınınsem-bolu� du� r.

Menâsik:Haciba�detiiçindeyeralanvebirkısmısembolikdavranışlar-daniba� retolanfiiller.

Ebu� Hanı�fe,Ebu� Yu� suf,Ma� likveAhmedb.Hanbelgereklişartlarıtaşıyanhacyu� ku�mlu� su� nu� nbuiba�detio� nu� ndekiilkhacmevsimindeeda� etmesige-rektig� i,sonrakiyıllaratehı�retmesiningu� naholdug�u,hattabuiba�detiuzunsu� re geciktiren kişinin şa�hitlig� inin kabul edilmeyeceg� i go� ru� şu� ndedirler.Şa� fiı�ve İ�mamMuhammedise ilerideyerinegetirmeyeazmedilmesiveeda� imka�nınınnormal şartlardaeldençıkmasıgibibirendişeninbulunmamasışartıylahaccıntehı�redilebileceg� iniso� ylemişlerdir.

Haccın Yükümlülük Şartları: Mu� slu�manlık,akılvebulu� g� şartıyanında,ayrıcahacyapmayabedenı�vema� lı�imka�nlarınyeterliolmasıdaşarttır.Gu� çyetirebilmeanlamındaistitâat denilir.

Bedel:Haciçinbedel(nâib)tutmaya“ihcâc”;bedeltutankimseye“âmir”,“menûb” veya “mahcûcun anh” denir. Ayrıca bedel go� nderilen kimseye“me’mûr”,yolmasrafıolarakverilenmalveyaparaya“nafaka”vehaccıifsa�detmesiha� lindenafakayıgerio� demesine“tazmîn”adıverilmektedir.

HACCIN EDÂ ŞARTLARI

a) Sağlıklı Olmak. Ebu� Hanı�feveMa� lik,sag� lıklıolmayıhacyu� ku�mlu� su� olma-nınşartıolarakgo� rdu� klerindenbunlarago� resag� lıklıolmayankimselerhacyap-maklamu� kellefdeg� ildir;dolayısıylayerlerinevekilgo� ndermeleridegerekmez.

Hanefı�ima�mlardanEbu� Yu� sufveMuhammedileŞa� fiı�veHanbelı�hukukçula-rınago� reise,yukarıdabelirtilenyu� ku�mlu� lu� kşartlarınıngerçekleşmesiha� linde,fiilenhaccetmeyeengel teşkiledenbirhastalıkveyasakatlıg� ıbulunanlar,yer-


lerinevekilgo� ndermeliveyabunuvasiyetetmelidirler.Fiilenhacetmeyeengelhastalıkvesakatlıklararasında,genelolarak,ko� rlu� k,ko� tu� ru�mlu� kvehacyolculu-g�unadayanamayacakderecedehastalıkveyayaşlılıkdurumlarıgo� sterilmiştir.

Yol Güvenliği. Hanefı�veHanbelı�mezheplerindefetva�yaesasolango� ru� -şego� reyolgu� venlig� ininbulunmasıhaccıneda� sınınşartlarındandır.Ma� likı�veŞa� fiı�lerise,istita� atkavramınagetirdikleriaçıklamadog� rultusunda,bunuyu� -ku�mlu� lu� kşartlarıarasındasaymışlardır.

c) Ârızî Bir Engelin Bulunmaması. Tutuklulukveyayurtdışınaçıkmayasag� ıgibiyolculug�açıkmayıengelleyenbirdurumunhacmevsiminedenkgelmesiha� lindeeda� yu� ku�mlu� lu� g�u� gerçekleşmez.

d) Kadınlara Özel İki Şart. Haccın eda� sıyla dog� rudan ilgisi bulunma-maklabirlikte,kadınlarailişkinbaşkahu� ku�mlerinsonucuolarakso� zkonusuedilenikişartdahabulunmaktadır.

Bunlardanbirincisi,kadınların tekbaşlarınauzunmesafeliyolculuklaraçıkmayasag� ındankaynaklanan “yanlarındaeşlerininveyabirmahremleri-ninbulunması”şartıdır.Hanefı�mezhebinego� re,haccedebilmekiçinseferı�likhu� ku�mlerininuygulanacag� ıbirmesa� feyikatetmekdurumundaolankadınlartekbaşlarınahacyolculug�unaçıkamazlar.

Şa� fiı�mezhebindeisekatedilecekmesafedenziyadeyolemniyetivekadın-larıngu� venlig� iesasalındıg� ındankocaveyabaşkabirmahreminbulunmasışartkoşulmamış,bununyerinekadınlarınbunusag� layacakşekilde-ag� ırlıklıgo� ru� şego� reu� çkadınınyeraldıg� ı-birgrupoluşturmalarıyeterligo� ru� lmu� ştu� r.Bununla birlikte iki kadının hatta kendini gu� venlik içindehissediyorsa birkadının-sadecefarzolanhacgo� reviniyerinegetirmekiçin-tekbaşınayolaçıkması ca� izgo� ru� lmu� ştu� r.Ma� likı�mezhebinego� re ise,kocasıveyabirmah-remibulunmayanyahutu� cretlebileolsakendisiylebirliktehaccagelmeyenbirkadın,gu� venlibirkafileilebirlikte,bukafiledebaşkakadınlarınbulunupbulunmamasıdikkatealınmaksızınhacyolculug�unaçıkabilir.

İ�kinci şart isesadeceboşanma iddetiveyavefa� t iddetibeklemekteolankadınlarailişkinolup,“beklemelerigerekensu� reyitamamlamışolmaları”dır.Hanefı�mezhebinego� reeda� şartıolanbudurumdig� ermezheplerego� reyu� -ku�mlu� lu� kşartıdır.

Eda� şartlarınıtaşıyankimselerinbizzathacyapmaları,buşartlardanher-hangibiriningerçekleşmemesidurumundabedel(vekil)go� ndermeleriveyabunuvasiyetetmelerigerekir.

HACVEUMRE / 111

HACCIN GEÇERLİLİK ŞARTLARI

a)Hacyapmakniyetiyleihra�magirmek,b)Ö� zelvakit,c)Ö� zelmeka�n.

İhrâm: İ�lmiha� ldilindehacveyaumreyapmayaniyetedenkişinin,dig� erzamanlardamu� ba�holanbazıfiilvedavranışlarıbelirlibirsu� reboyuncayanihac veya umrenin ru� ku� nlerini tamamlayıncaya kadar kendi nefsine haramkılmasıanlamındadır.İ�hra�magirenkişiye“muhrim”(ihra�mlı)denir.

İhrâmın Rükünleri: Hanefı�mezhebindeihra�mın,niyetvetelbiyeolmaku� zereikiru� knu� vardır.Bunlardanbiriniterkedenkimseihra�magirmişolmaz.Dig� eru� çmezhebego� reiseihra�magirmişolmakiçinsadeceniyetyeterlidir.

İHRÂMA GİRME YERLERİ

Harem Bölgesi. Enyakını,Mekke’ye8 km.mesafedeMedı�ne istikame-tinde“Ten’ı�m”;enuzakolanlarıiseTa� ifyo� nu� nde“Ci’ra�ne”(Şi’bu� A� l-iAbdul-lah)veCiddeistikametindeHudeybiyeyakınlarında“Aşa� ir”dir.Dig� erleriise,İrakyoluu� zerinde“Seniyyetu� lcebel”,Yemenyoluu� zerinde“Eda� tu� Libn”(Hu� -seyniye)veArafatsınırında“Batn-ıNemı�re”dir.

MekkelilerhaciçinHarembo� lgesisınırlarıiçinde;umreiçiniseHilbo� lge-sineçıkarakmesela� Ten’ı�mveyaArafatgibiHarembo� lgesidışındakibiryerdeihra�magirerler.Hacveumreyapıpihra�mdançıkmışolanHarembo� lgesindekiMekkeliolmayankişiler(A� fa�kı�veMı�ka� tı�olanlar),umreyapıpihra�mdançık-tıktansonra,yenidenihra�magirmekistediklerinde,aynıhu� kmeuyarlar.Ön-lardahaciçinHarembo� lgesinde,UmreiçiniseHarembo� lgesidışınaçıkarakmesela� Ten’ı�mveyaArafatgibibiryeregidipihra�magirmekdurumundadır.

Hil Bölgesi. Hilbo� lgesi,Harembo� lgesiileMı�ka� tyerleriarasındakiyerler-dir.Bubo� lgedeika�metedenlereMı�ka� tı�veyaHillı�denir.Hillı�,Hilbo� lgesindeyaşayankişianlamındadır.Mı�ka� tı�lergerekhacgerekumreiçinHarembo� lge-sinegirmedenbulunduklarıHilbo� lgesindeihra�magirerler.

Âfâk Bölgesi. HaremveHilbo� lgelerinindışındakalanyerlereA� fa�kde-nir.Hilbo� lgesidışındandog� rudanMekke’yeveyaHarembo� lgesinegelenlerinihra�msızgeçmemelerigerekenbeşnokta,Hz.Peygambertarafındanbelirlen-miştir.Bunlardanherbirine“mîkât”,bunoktalarınsınırladıg� ıveHilbo� lgesidışındakalan yerlerede “âfâk” vebuyerlerde yaşayan insanlaradaâfâkî denirkiuzaklardan gelenanlamındadır.


Mekke’yeveyaHarembo� lgesinegelenlerinihra�msızgeçmemelerigerekenbubeşyerşunlardır:

1. Zülhuleyfe. Mekke’yeMedı�neu� zerindengelenlerinmı�ka� tıdır.Medı�ne’yeyaklaşık10km.,Mekke’ye450km.mesafededir.Mekke’yeenuzakmı�ka� tbu-dur.Hz.PeygamberVeda� haccında,ha� lenA� ba� r-ıAlidenilenbumı�ka� ttaihra�magirmiştir.

2. Cuhfe. Mısır ve Suriye istikametinden gelenlerinmı�ka� tıdır.Mekke’yeyaklaşık187km.uzaklıktadır.

3. Zâtüırk. lrakyo� nu� ndengelenlerinmı�ka� tıdır.Mekke’yeuzaklıg� ıyaklaşık94kilometredir.

4. Karnülmenâzil. Necid ve Ku� veyt yo� nu� nden gelenlerin mı�ka� tı olup,Mekke’yeyaklaşık96kilometredir.

5. Yelemlem. Yemen ve Hindistan tarafından gelenlerin mı�ka� tı olup,Mekke’yeyaklaşık54km.mesafededir.Mekke’yeenyakınmı�ka� tbudur.

Su� veyşyo� nu� ndenKızıldenizyoluilegelenler,CuhfeyakınındaRa�bıg� hiza-sındaihra�magirerler.HavayoluileCidde’yegelenlerise,geldikleriistikamet-tekimı�ka� tınhizasınıgeçmeden,niyetvetelbiyeyaparakihra�magirerler.

İhrâmın Vâcipleri:

1.Mı�ka� tsınırınıihra�msızgeçmemek.

2.İ�hra�myasaklarındansakınmak.

İhrâm Yasakları:

1. Vücutla İlgili Yasaklar

1.Saçveyasakaltıraşıolmak,bıyıklarıkesmek.

2.Kasık vekoltuk altı kılları ile vu� cudundig� er yerlerindeki kılları tıraşetmek,yolmakveyakoparmak.

3.Tırnakkesmek.

4.Su� slenmeamacıylasaç,sakalvebıyıklarıyag� lamak,boyamak,saçlarabiryantinveyajo� lesu� rmek,kadınlarojeverujkullanmak.Vu� cudaveyaihra�mo� rtu� su� negu� zelkokusu� rmek;gu� zelkokulusabunkullanmak.

2. Giyim ve Giyim Eşyası ile İlgili Yasaklar: Giyimleilgiliyasaklarsadeceerkeklereyo� neliktir.Kadınlarnormalelbiselerinigiyerler,sadeceihra�msu� re-sinceyu� zlerinio� rtmezler.

HACVEUMRE / 113

1.Dikişlielbiseve iççamaşırı tu� ru� giyimeşyasıgiymek.Normalşekildegiymeksizin,palto,pardesu� gibigiyimeşyasınıu� zerineo� rtmekveyaomuzunaalmakyasakdeg� ildir.Belekuşanılankemerde,omuzaasılançantada,ayakla-ragiyilenu� zerivetopuklarıaçıkayakkabıveyaterliktedikişbulunabilir.Çu� n-ku� yasakolandikişdeg� il;giyimeşyasıolarakdikilmişşeyleringiyilmesidir.Ömuzlarao� rtu� lenrida�nınuçlarınıbirbirinebag� lamakveyaig�neiletutturmakceza� gerektirmezisedemekru� htur.

2.Başı veyu� zu� o� rtmek, takkevebenzeri şeylergiymek,başa sarık sar-mak.

3.Eldiven,çorapvetopuklarıkapatanayakkabıgiymek.

Nalıngibi,mu�mku� noldug�uncau� zeriaçıkayakkabıgiymekmu� steha�ptır.U� zeri açık ayakkabı giymek mu�mku� n oldug�u halde, sadece topukları açıkayakkabıgiymekmekru� htur.Ayakbileg� inebitişenve topuklarıo� rtenayak-kabıgiymekiseyasaktır,ceza� gerektirir.

3. Cinsel Konularla İlgili Yasaklar: Cinselilişkivegenelliklecinseliliş-kiyego� tu� reno� pme,oynaşma, şehvetle tutmagibidavranışlardabulunmak.Şehevı�duygularıtahrı�kediciso� zlerso� ylemek.

4. Av Yasağı: GerekHarembo� lgesi içinde,gerekdışındaeti isteryensinisteryenmesinhertu� rlu� karaavınıavlamak,avcıyaavınıgo� stermekveavlan-masınayardımcıolmak,avhayvanlarınazararvermekyasaktır.

Yaratılışıı�tibariylevahşı�,u� rkekveinsandankaçanhayvanlaraavhayvanıdenir. Suda yaşasabile, dog�upu� remesi karadaolanhayvanlar karahayva-nısayılır.Denizhayvanlarınınavlanmasıyasakolmadıg� ıgibitavukvekoyungibievcilhayvanlarınkesilmesideihra�mlıyayasakdeg� ildir.

5. Harem Bölgesiyle İlgili Yasaklar:MekkeşehriveetrafındakiHaremdenilenbo� lgedekiavhayvanlarınınavlanması,bitkilerinkesilmesiveyako-parılmasıisterihra�mlı,isterihra�msız,herkesiçinyasaktır.

6. Yapılması Günah Olan ve Başkalarına Zarar Veren Konular daki Ya-saklar:

a) Füsûk: Ta�attenayrılıpma�siyetsayılanşeyleriyapmak.

b) Cidâl:Başkalarıylatartışmak,haka� retvekavgaetmek.Herzamanya-sakolanbutu� rdavranışlardan,ihra�mlıikendahaçoksakınmakgerekir.


HACCIN RÜKÜNLERİ

Hanefı�ler’e go� re haccın ihrâm, Arafat vakfesi ve ziyaret tavâfı olmaku� zereu� ç farzıvardır.Hacbu farzlarınsırayauyularakyerinegetirilmesiyleeda� edilmişolur.Bufarzlardanihra�mşart,dig� erikisiiseru� ku� ndu� r.Bunago� reArafatvakfesininvaktinigeçirenkimseoyılhacyapmaimka�nınıkaybeder,dahasonrayarımbıraktıg� ıhaccınıkaza� eder.

Ma� likı�ler’ego� rebuu� çfarzyanındasa’y defarzdırvedo� rdu� birdenhaccınru� ku� nlerinioluşturur.Şa� fiı�lerise,bunlarasaçlarıkısaltmayıveyatıraşetmeyi(halkveyataksîr)ila�veederekru� ku� nsayısınıbeşeçıkarmışlarveburu� ku� n-leryerinegetirilirkenbirkısmında(ilku� çu� nde)sırayaria�yetetmenindefarz(ru� ku� nveyaşart)oldug�unuso� ylemişlerdir.Ru� ku� nlerintamamı,usu� lu� nego� reyapılmadıkça,ceza� vekeffa� reto� demeklehacsahı�holmaz.Eksikkalanru� knu� ntamamlanmasıveyahaccınkaza� sıgerekir.

ARAFAT VAKFESİ

Vakfenin Geçerli Olmasının Şartları: Vakfeningeçerli(sahı�h)olabilme-sininikişartıvardır.

1.Haciçinihra�mlıolmak,

2.Vakfeyio� zel(belirli)yervezamandayapmak.İ�hra�mkonusuyukarıdaanlatıldıg� ıiçinburadasadeceikincişartolan“vakfeninbelirliyervezamandayapılması”şartıaçıklanacaktır.

Vakfenin Yeri: Vakfeninyeri,Arafatbo� lgesidir.Arafatbo� lgesininMekketarafındaki sınırı, “Urene va�dı�si”dir. Urene va�dı�si dışındaArafat bo� lgesininheryerindevakfeyapılabilir.Buva�dı�Arafatbo� lgesindendeg� ildir.Buradabu-lunan “Nemı�reMescidi”ninkıble (kuzeybatı) tarafındanbirkısmıdavakfeyerinindışındakalmaktadır.

Vakfenin Zamanı: Zilhiccenin9.arefegu� nu� zeva� lvaktindenyanigu� neşintepemeridyeniu� zerinegelişvaktindenbayramınilkgu� nu� “fecr-isa�dık”de-nilentanyerininag�armayabaşladıg� ızamanakadargeçensu� redir.Bukonudamezheplerarasındago� ru� şayrılıg� ıyoktur.SadeceHanbelı�ler’ego� revaktinilka�nı,arefegu� nu� fecr-isa�dıkilebaşlar.

Cem’-i Takdîm: Ebu� Hanı�fe’ye go� re cem’-i takdı�m ile kılınabilmesiiçin;

HACVEUMRE / 115

a)Arefegu� nu� haciçinihra�mlıolarakArafat’tabulunmak,

b) Mescid-i Nemı�re’de cema�at-i ku� bra� ile kılmak gerekir. Aksi haldehernamazkendi vaktindekılınır.Dig� eru� çmezhep ileEbu� Yu� suf ve İ�mamMuhammed’e go� re, arefe gu� nu� hac için ihra�mlı olanların Arafat’ta o� g� le veikindinamazlarını,isterNemı�reMescidi’ndeisterçadırlarda,istercemaatle,istermu� nferitolarakcem’-itakdı�milekılmalarısu� nnettir.

Ziyaret Tavâfı:İ�fa�datava� fı.

TAVÂFIN SAHÎH OLMASININ ŞARTLARI

Tavâfın Vaktinde Yapılması: Tava� fınhangivakitten itibarenyapılacag� ıyanibaşlangıçvaktio� nemlidir.Sonvaktiiçinbirsınıryoktur,o�mru� nsonunakadarherhangibirvakitteyapılmasıyeterlidir.

Hanefı�veMa� likı�ler’ego� reziyarettava� fınınvaktibayramınilkgu� nu� fecr-isa�dıktanitibarenbaşlar.Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� reiseziyarettava� fınınvakti,arefegu� nu� geceyarısındanitibarenbaşlar.Ziyarettava� fı ilkvaktindenson-raherzamanyapılabilirsedeEbu� Hanı�fe’yego� rebu tava� fınkurba�nkesmegu� nlerinde,yanibayramınu� çu� ncu� gu� nu� gu� neşbatıncayakadar;Ma� likı�ler’ego� reisezilhicceninsonunakadaryapılmasıva� ciptir.Mazeretsizolarakdahasonrayabırakılırsaceza� (dem)gerekir.

Şa� fiı�veHanbelı�lerileEbu� Yu� sufveİ�mamMuhammed’ego� reise,ziyarettava� fınınbayramınilku� çgu� nu� ndeyapılmasıva� cipdeg� il,su� nnettir.Mazeret-sizolarakdahasonrayapılmasımekru� hisedeceza� gerekmez.

Tava� fın,bayramınilkgu� nu� yapılmasıisedahafazı�letlidir.

Niyet.

Tavâfın Mescid-i Haram’ın İçinde, Kâbe’nin Etrafında Yapılması: Ka�be’ninetrafındatava� fyapılanyere“metâf”(tava� falanı)denir.

4. Şavtların Çoğunu Yapmış Olmak: Hanefı�ler’ego� re,şavtlarınçog�unuyanienazdo� rdu� nu� yapmışolmaktava� fıngeçerlilikşartıolupsonu� çşavtya-pılmayacakolursa,tava� fsahı�holur,fakatfarzveva� ciptava� flardaeksikkalanherşavtiçinceza� gerekir.Dig� eru� çmezhepteise,yedişavtınhepsiru� ku� nolupbu� tu� nşavtlaryapılmadıg� ıtakdirdetava� fsahı�holmaz.


TAVÂFIN VACİPLERİ

1. Abdestli olmak. Tava� f esnasında abdest bozulursa, abdest alındıktansonraeksikkalanşavtlartamamlanabilir.

2.Setr-iavret,yaniavretsayılanyerlerino� rtu� lu� olması.Setr-iavret,herzamanfarzdır.Tava� ftava� cipolmasınınanlamı,ihla� lindendolayıceza� gerek-mesidir.Avretsayılanuzuvlarındo� rttebiriveyadahaçog�uaçılırsaceza� gere-kir;dahaazındaceza� gerekmez.

3.Teya�mu� n,yaniKa�be’yisoltarafınaalıpkendisiKa�be’ninsag� ındaolacakşekildeyu� ru�mek.

4.Tava� faHaceru� ’l-esvedhizasındanbaşlamak.

5.Tava� fı,hatı�mindışındandolaşarakyapmak.Çu� nku� hatı�mdenilenkısımKa�be’densayılır.Hatı�mindışındandolaşmadanyapılanşavtlaria�deedilme-dig� iveyahiçdeg� ilseeksikkalankısımhatı�minçevresidolaşılarakikma� ledil-medig� itakdirdeceza� gerekir.

6.Farzveva� ciptava� flarıyedişavtatamamlamak.

7.Gu� cu� yetenlertava� fıyu� ru� yerekyapmak.Yaşlılık,hastalıkveyasakatlıksebebiyle yu� ru� yerek tava� f edemeyenler arabaya veya tahtırevana binerektava� federler.

8. Tava� f namazı kılmak. İ�ster farz, ister va� cip, isterse na� file olsun, hertava� ftansonraikirek’attava� fnamazıkılmakva� ciptir.Kera�hetvaktideg� ilse,tava� fın hemen peşinden hiç ara vermeden bu namazı kılmakmu� steha�ptır.Dahasonrakılınsadaeda� edilmişolur.Çu� nku� bunamaz,haccınveyatava� fınva� ciplerindendeg� il,vitirnamazıgibimu� stakilbirva� ciptir.Busebepleterkihaccina�yetisayılmazvebirceza� gerekmez.

Aradatava� fnamazınıkılmadanpeşpeşetava� fyapmakisemekru� htur.

Tava� fnamazını“maka�m-ıİ�bra�hı�m”inarkasındakılmakmu� steha�ptır.Öradayerbulunmazsa,mescidiniçindeuygunolanbaşkabiryerdekılınır.Harembo� lgesidışındakılmakisemekru� htur.İ�hra�mnamazındaoldug�ugibi,buna-mazındailkrek’atındaKa� firu� n,ikincirek’atındaİ�hla� ssu� relerininokunmasımu� steha�ptır.Tava� fiçinkera�hetvaktiyoktur.Ancak,Hanefı�ler’ego� retava� fna-mazı;farzveva� cipnamazlarınkılınmasımekru� holanu� çvakitdışında,sabahve ikindinamazlarınınfarzlarıeda� edildiktensonradakılınmaz.Şa� fiı�mez-hebindeisekera�hetvaktindetamamlanantava� flailgilitava� fnamazıoandakılınabilir.

HACVEUMRE / 117

YukarıdasayılanlardanilkaltısısadeceHanefı�ler’ego� reva� ciptir.Dig� eru� çmezheptebunlartava� fınsıhhatşartıoldug�undan,herhangibirinineksikkal-masıha� lindetava� fsahı�holmazveia�deedilmesigerekir.Sonikisiyanitava� fnamazıvetava� fınyu� ru� yerekyapılması,Hanefı�veMa� likı�ler’ego� reva� cip,Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� reisesu� nnettir.

Tava� fınva� ciplerindenbirimazeretsizterkedilirseceza� gerekir,fakattava� fsahı�holur.Tava� fyenidenyapılırsaceza� du� şer.

HACCIN VACİPLERİ

Sa’y,Mu� zdelifevakfesiveŞeytantaşlamahaccınva� cipleridir.

Sa’y: Sa’yHanefı�mezhebinego� rehacveumreninva� ciplerinden,dig� eru� çmezhebego� reisehaccınru� ku� nlerindendir.Sa’yyerine“Mes’a”denir.

Sa’yin Geçerli Olmasının Şartları:

1. Sa’yi, ihra�ma girdikten yani hac veya umre yahut her ikisi için niyetve telbiye yaptıktan sonra yapmak. İ�hra�ma girmeden o� nce hac veya umremena� sikindenhiçbiriyapılamaz.

Sa’yin sahı�h olması için, ihra�ma girdikten sonra yapılması şart ise deihra�mlıolarakyapılmasışartdeg� ildir;belirlimena� siktamamlanıpihra�mdançıktıktansonradayapılabilir.Nitekimhac için ihra�magirenkimse,kurba�nbayramınınilkgu� nu� fecr-isa�dıktano� nceihra�mdançıkamayacag� ıiçin,Arafatvakfesindeno� ncehacsa’yiniyapmakisterse,ihra�mlıolarakyapar.Arafatdo� -nu� şu� ziyarettava� fındansonrayaparsa,ihra�msızolarakdayapabilir.Efdalvesu� nneteuygunolandabudur.Umresa’yininihra�mlıolarakyapılmasıva� ciptir.Umre tava� fının do� rdu� ncu� şavtından sonra tıraş olan kişi, ihra�mdan çıkmışolur.Bukişinin ihra�msızolarakyapacag� ıumresa’yi sahı�htir, fakatsa’yi ta-mamlamadanihra�mdançıkarakva� cibiterkettig� iiçinceza� (dem)gerekir.

2.Hacsa’yinihacaylarıbaşladıktansonrayapmak.İ�hra�magirmedışında,haclailgilimena� siktenhiçbiri,hacaylarıgirmedenyapılamaz.

3.Sa’yimu� teberbirtava� ftansonrayapmak.Sa’ytekbaşınamu� stakilbirnu� su� kdeg� ildir.Ancakmu� teberbirtava� ftansonra,onabag� lıolarakyapılabilir.Mu� tebertava� f,hades-iekberleyanicu� nu� p,aybaşıveyalohusaolarakyapıl-mamışolantava� ftır.

4.Şavtlarınçog�unuyanienazdo� rdu� nu� yapmışolmak.Hanefı�mezhebinde,


sa’yin yedi şavtından do� rdu� ru� ku� n, u� çu� va� ciptir. Dig� er u� çmezhepte bu� tu� nşavtlarru� ku� ndu� r.

5.Sa’yeSafa� ’danbaşlamak.Merve’denbaşlanırsailkşavtsahı�holmaz.

Sa’yin Vâcipleri:

1-Sa’yiyu� ru� yerekyapmak.Yu� ru�mektena� cizolanhasta,yaşlıvesakatlar,arabayabinerler.

2-Yedişavtatamamlamak(ilkdo� rtşavtru� ku� ndu� r).

Sa’yin Sünnetleri: Erkekleryeşil ışıklısu� tunlararasında“hervele”yap-makvedig� erkısımlardaisenormalyu� ru�mek.Hervele, kısaadımlarlakoşa-rakcanlıveçalımlıyu� ru�mektir.Kadınlarherveleyapmazlar.

MÜZDELİFE VAKFESİ

Geçerli Olmasının Şartları:

1-Haciçinihra�mlıolmak.

2-Arafatvakfesiniyapmışolmak.

3-Belirli yerde yani Mu� zdelife sınırları içinde yapmak. Muhassır va�dı�sidışındaMu� zdelife’nin her yerinde vakfe yapılabilir. Kuzeh dag� ı u� zerindekiMeş’ar-iHara�mcivarındayapılmasısu� nnettir.

4-Belirlizamaniçindeyapmak.

Müzdelife Vakfesinin Zamanı: Mu� zdelifevakfesininzamanı,Hanefı�ler’ego� rebayramınbirincigu� nu� (10Zilhicce)tanyerininag�armayabaşlamasın-dan(fecr-isa�dık)gu� neşindog�masınakadarolansu� redir.

Ma� likı�ler’ego� re,arefegu� nu� akşamıgu� neşinbatışındanbayramsabahıgu� -neşindog�uşunakadarolansu� re;Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� reisegeceninyarı-sındanı�tibarengu� neşindog�uşunakadargeçensu� redir.Geceyarısı,gu� neşinbatışıilegu� neşindog�uşuarasındakisu� reninortasıdır.

ŞEYTAN TAŞLAMA

a)ŞeytanTaşlamanınGeçerliÖlmasınınŞartları

1.Taşlarcemrelereelilefırlatılarakatılmalıdır.Ayaklaveyaherhangibir

HACVEUMRE / 119

a� letleatılmasısahı�holmadıg� ıgibi,taşıgeridenfırlatmaksızıncemreu� zerineelilekonulmasıdasahı�holmaz.

2.Atılanşeyin,taşatmaveyataşlamaanlamınıgerçekleştirecekbirmaddeolmasıgerekir.BubakımdanHanefı�ler’indışındakiu� çmezhebego� reatılanşeymutlakataşolmalıdır.Hanefı�ler’ego� reise,atılanşeyintaş,kurumuşça-murgibiu� zerindeteyemmu�myapılmasıca� izolanbirmaddeolmasıgerekir.Ag�aç,madenvetezekgibişeylerinatılmasıtaşlamayerinegeçmez.

3.Taşlarınherbiriniayrıayrıatmakgerekir.Hepsibirdenatılırsatektaşatılmışsayılır.

4.Taşlarcemreku�mesininu� zerineyanitaşhavuzununiçineveyayakınınadu� şu� ru� lmelidir.

5.Taş,atıldıg� ıyereatanınfiilisonucuulaşmalıdır.Atılantaş,biryereçarp-tıktanveyadu� ştu� kten sonrabuyerinetkisiolmadankendilig� indenatıldıg� ıyereulaşırsa,sahı�holur.Mesela� birininomuzunadu� şu� poradakaldıktanson-raokişininhareketiyledu� şerse,istenilenyereulaşsabilesahı�holmaz,yeni-denatılmalıdır.

6.Gu� cu� yetenlertaşlarıbizzatkendileriatmalıdır.Namazlarınıayaktadu-rarakkılamayacakdurumdaolankimselerbaşkalarınıvekilta�yı�nedebilirler.

7.Taşlarıbelirlivakitleriçindeatmakgerekir.

Şeytan Taşlama Zamanı: TaşatmazamanıHanefı�veMa� likı�lerego� rebay-ramınbirincigu� nu� fecr-isa�dıktan,Şa� fiı�veHanbelı�lerego� reise,geceyarısın-danbayramındo� rdu� ncu� gu� nu� gu� neşbatıncayakadarolansu� redir.Ancakbusu� reiçinde,aşag� ıdaaçıklanacag� ıu� zeretaşatılmasıca� izolmayanvakitlerdevardır.

1. Bayramın Birinci Günü (10 Zilhicce). Bu gu� nde yalnız AkabeCemresi’neyedi taşatılır.Hanefı�ler’ego� re,bayramınbirincigu� nu� taşatmazamanı,tanyerininag�armasından(fecr-isa�dık)ertesigu� nu� ntanyeriag�ar-masınakadarolansu� reolmaklabirlikte,belirlenenbusu� reiçinde,gu� neşindog�masıileo� g� lenamazıvaktiningirmesiarasındakivakittetaşlamaksu� nnet,sabahgu� neşindog�masındano� nceveakşamgu� neşinbatmasındansonrataşatmakmekru� hkabuledilmiştir.

Buvakitlerdetaşatmanınmekru� hsayılması,ortalıg� ınkaranlıkolmasıylailgilidir.Çu� nku� karanlıktaatılantaşınhedefi tutmasızoroldug�ugibi,hede-fevarıpvarmadıg� ıdaizlenemez.Bununyanındahemeziyetçekmehemdebaşkasınaeziyetetmeihtimalibulunmaktadır.Fakatgu� nu�mu� zdebubo� lgeler


aydınlatıldıg� ıiçinkera�hetsebebiolansakıncalardaortadankalkmışolmak-tadır.Bubakımdano� zellikleyaşlılarınvekadınlarıntaşlamayıbuvakitlerdeyapmaları,hemkendileriiçinrahatolacag� ı,hemdegu� ndu� zolacakizdiha�mırahatlatacag� ıgerekçesiyledahauygungo� ru� lmu� ştu� r.

Ma� likı�ler’ego� retaşlamavaktibayramınbirincigu� nu� tanyerininag�arma-sıylabaşlarveakşamnamazıvaktiningirmesinekadardevameder.Gu� neşbattıktansonra(geceveyaertesigu� n)atılırsa,eda� deg� ilkaza� sayılırveceza� gerekir.Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� reisebuvakitgeceninyarısındanbayramındo� rdu� ncu� gu� nu� gu� neşbatıncaya(teşrı�kgu� nlerininsonuna)kadarsu� rer.Busu� reninherhangibiranındataşatılmasısahı�htir.Ancakhenu� zgu� neşdog�ma-danatılmasımekru� h;gu� neşindog�uşundanzeva� lekadargeçensu� redesu� nnet;zeva� ldengu� neşbatıncayakadarkera�hetsizca� iz;mazeretsizgu� neşbattıktansonrayageciktirmekisemekru� hsayılmıştır.

Bayramın İkinci ve Üçüncü Günleri (11-12 Zilhicce). Bugu� nlerinherbirindeheru� çcemreyeyedişerolmaku� zeretoplam21taşatılır.Buikigu� n-detaşatmazamanı,zeva� lvaktindebaşlar.Hanefı�lerego� reertesigu� n fecr-isa�dıkakadar,Ma� likı�lerego� reisegu� neşinbatmasınakadardevameder.Belir-tilenbusu� reninherhangibirbo� lu�mu� ndetaşatmaişiyapılabilir.Buikigu� ndezeva� ldeno� ncetaşatılmasıiseca� izdeg� ildir.

Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� reisebugu� nlerleilgilitaşlamanınsu� residebayra-mınilkgu� nu� gibiteşrı�kgu� nlerininsonunakadardır.

Bayramın Dördüncü Günü (13 Zilhicce).Ebu� Yu� suf,İ�mamMuhammedvedig� eru� çmezhepima�mınago� rebayramındo� rdu� ncu� gu� nu� detaşatmavakti,ikinciveu� çu� ncu� gu� nlerdeoldug�ugibizeva� ldenitibarenbaşlar.Ebu� Hanı�fe’yego� reisebayramındo� rdu� ncu� gu� nu� taşatmazamanıfecr-isa�dıktabaşlar.An-caktaşlarınhenu� zgu� neşdog�madanatılmasımekru� h,gu� neşindog�uşundanzeva� lekadarkisu� redeca� iz,zeva� ldensonraatılmasıisesu� nnettir.

İ�stereda� , isterkaza� olsun,bayramındo� rdu� ncu� gu� nu� gu� neşinbatmasıylataşatmasu� resisonaerer.

Atılacak Taş Sayısı: Bayramınbirincigu� nu� ,sadeceAkabeCemresi’ne7(yedi)taş atılır, dig� er iki cemreye taş atılmaz. Bayramın ikinci, u� çu� ncu� ve do� rdu� ncu� gu� nleriise,Ku� çu� kCemre’denbaşlamaku� zere,sıraileheru� çcemreye,gu� ndeye-dişerden21olmaku� zereu� çgu� nde63taşatılır.Bayramınbirincigu� nu� atılanyeditaşdaeklenirsetaşlamadaatılantoplamtaşsayısı70olur.Ancakbayramındo� r-du� ncu� gu� nu� cemreleretaşatmakfazı�letliolmaklabirliktezorunludeg� ildir.Do� r-du� ncu� gu� ntaşzorunluolmadıg� ıtakdirdeatılantaşsayısı49(70-21=49)olur.

HACVEUMRE / 121

Bayramındo� rdu� ncu� gu� nu� taş atmayacakolanların,Hanefı�ler’e go� redo� r-du� ncu� gu� nu� fecr-isa�dıktano� nce,dig� eru� çmezhepteiseu� çu� ncu� gu� ngu� neşbat-madano� nceMina’danayrılmışolmalarıgerekir.Mina’nınMekketarafındakisınırı, Akabe Cemresi’dir. Akabe Cemresi’ndenMekke cihetine birkaç adımilerlemekbileMina’danayrılmaksayılır.Bayramındo� rdu� ncu� gu� nu� taşatmaya-cakolanların,u� çu� ncu� gu� ngu� neşbatmadanMina’danayrılmaları,Hanefı�ler’ego� resu� nnettir.Gu� neşbattıktansonraayrılmakmekru� hisedeceza� gerekmez.

SAÇLARİTİRAŞETMEKveyaKİSALTMAK

1. İlk Tehallül: Hanefı�mezhebinde,cinselilişkidışındakiihra�myasakları-nınkalkmasınısag� layanilktehallu� lancaksaçlarıntıraşedilmesiveyakısaltıl-masıileolur.İ�lktehallu� lu� ngerçekleşmesiiçintertı�beuymakgerekmedig� igibidahao� ncetaşatmavekurba�nkesmenu� su� kleriniyapmışolmakdagerekmez.Bayramınilkgu� nu� fecr-isa�dıktansonratıraşolmaklailktehallu� lgerçekleşirvecinselilişkidışındakibu� tu� nihra�myasaklarıkalkar.FakatAkabeCemresi’netaşatmak,kurba�nkesmek,hattaziyarettava� fınıyapmakla-tıraşolmadıkça-neilknedeikincitehallu� lgerçekleşir.Şa� fiı�ler’ego� reilktehallu� ltaşatma,tıraşolmaveyaziyarettava� fındanherhangiikisiniyapmakla;Ma� likı�veHanbelı�ler’ego� reiseAkabeCemresi’neilkgu� nku� taşlarıatmaklagerçekleşir.

2. İkinci Tehallül: Cinselilişkida�hilbu� tu� nihra�myasaklarınınkalkmasıdemektir. İ�lk tehallu� ldensonraziyaret tava� fınındayapılmasıyleolur.Şa�yethenu� ztıraşolmadanziyarettava� fıyapılmışsa,tıraşolmaklailkveikincitehal-lu� lherikisibirdengerçekleşir.Hanefı�lerdışındakidig� eru� çmezhepte,ikincitehallu� liçinziyarettava� fındanbaşkasa’yindeyapılmışolmasıgerekir.Çu� nku� onlarago� resa’yva� cipbirnu� su� kdeg� il,haccınru� ku� nlerindendir.

VEDÂ TAVÂFI

Veda� tava� fıMekkeliolmayanveMekkelihu� kmu� ndesayılmayan,uzakbo� l-gelerdengelmişhacılarınMekke’denayrılmadanyapmalarıgerekenensontava� ftır.Bunasader tavâfı dadenir.Saderayrılmademektir.

Vâcip Olmasının Şartları:

1-Haccetmişolmak.

2-HaccedenkişininA� fa�kı�olması.

3-Kadınlar,Mekke’denayrıldıkları esnadaaybaşı veya lohusalıkha� lindeolmamak.


HACCIN SÜNNETLERİ

a)Kudu�mTava� fı:Kudu�m,“gelişvevarış” b)HacHutbeleri.c)ArefeGecesiniMina’daGeçirmekd)BayramGecesiniMu� zdelife’deGeçirmek.e)BayramGu� nlerindeMina’daKalmak.

“Eyyâm-ı nahr”ve“eyyâm-ı Mina”denilenZilhiccenin10-11ve12.gu� n-lerindeMina’dakalmakveoradagecelemekHanefı�ler’ego� resu� nnet,dig� eru� çmezhepteiseva� ciptir.

UMRE

İ�hra�magirerektava� fvesa’yyaptıktansonratıraşolupihra�mdançıkmak-taniba� rettir.Hanefı�veMa� likı�ler’ego� remu� slu�manıno�mru� ndebirdefaumreyapmasımu� ekkedsu� nnettir.Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� reisefarzdır.

Umrenin Farz ve Vâcipleri: Hanefı�ler’ego� re,umreninfarzlarıihra�mvetava� f olmaku� zere ikidir.Bunlardan ihra�mşart, tava� f ise ru� ku� ndu� r. Şa� fiı� veHanbelı�ler’ego� rebudo� rtnu� su� kyaniihra�m,tava� f,sa’yvetıraşbirerru� ku� n-du� r.Ma� likı�mezhebindeise,ilku� çu� ru� ku� n,tıraşiseva� ciptir.

HÜKÜM BAKIMINDAN HAC ÇEŞİTLERİ

Şer’ı� hu� ku�m açısındanhac; farz, vâcip venâfile olmaku� zere u� ç çeşittir.Belirli şartları taşıyan yu� ku�mlu� nu� n o�mru� nde bir defa haccetmesi farzdır.Yu� ku�mlu� olmadıg� ı halde, haccetmeyi adayan kişinin bu adag� ını yerine ge-tirmesiva� ciptir.Dig� erna� fileiba�detlerdeoldug�ugibi,başlandıktansonrabo-zulanna� filehaccınkaza� sıdava� cipolur.Farzveva� cipdışındayapılanhacisena� filedir.Haclayu� ku�mlu� olmayançocuklarınyaptıklarıhacilebirkimseninbirincidensonraadama(nezir)dışındayapacag� ıherhacna� filedir.

YAPILIŞ ŞEKLİ BAKIMINDAN HAC ÇEŞİTLERİ

İfrad Haccı: İ�fradhaccıumresizyapılanhacdır.Sadecehaciba�detiyapıl-dıg� ıiçin“umresiz hac”anlamındaolmaku� zerebuadverilmiştir.Hacayları

HACVEUMRE / 123

içinde,hacdano� nceumreyapmayıp,sadecehacniyetiyleihra�magirerekhacmena� sikinieda� edenler,ifra�dhaccıyapmışolurlar.İ�stermı�ka� tsınırıdışındaisteriçindeika�metetsin,herkesifra�dhaccıyapabilir.

Temettû’ Haccı: Temettu� ’ “yararlanmak, istifa�deetmek”anlamınagelir.Aynıyılınhacaylarındaumreayrıihra�mla,hacayrıihra�mlayapıldıg� ızamaniki ihra�marasında, ihra�msız,yani ihra�myasaklarınınbulunmadıg� ıyasaksızbirzamandilimi,umreilehacarasındahacyasaklarınınso� zkonusuolmadıg� ıserbestbirvakitbulundug�uiçinbuadverilmiştir.

Temettu� ’haccıaynıyılınhacaylarıiçinde,umrevehaccıayrıayrıniyetveihra�mlayapmaktır.Hacayları içindeumreyapıp ihra�mdançıktıktansonra,aynıyılhaciçinyenidenihra�magiriphacmena� sikinideeda� edenuzakbo� lge-lerdengelmişhacılartemettu� ’haccıyapmışolurlar.

Kırân Haccı: Kıra�nhaccı,herikisinebirlikteniyetedilerekaynıyılınhacayları içinde umre ve haccı bir ihra�mda birleştirmektir. Hac ve umre tekihra�mlayapıldıg� ıiçin“birleştirmeli hac”anlamındabuadıalmıştır.Umrevehacca,ikisinebirdenniyetedipumreyiyaptıktansonraihra�mdançıkmadan,aynı ihra�mla hacmena� sikini de tamamlayanA� fa�kı�ler “kıra�n haccı” yapmışolurlar.

Temettû’ ve Kırân Haccının Şartları:

Haccedenkişia� fa�kı�olmalıdır.HaremveHilbo� lgelerinde,mı�ka� tsınırlarıiçindeika�metedenlerintemettu� ’vekıra�nhaccıyapmalarıca� izdeg� ildir.Hacaylarındano� nceMekke’yegidiphacgu� nlerinekadaroradakalana� fa�kilerdebukonudaaynıhu� kmeta�bı�dir.Bunlardanhaccedecekolanların,oyılhacay-larıgirdiktensonraumreyapmamalarıgerekir.Yaptıklarıtakdirde,isa�etet-mişolurlar;şu� ku� rkurbanıdeg� il,ceza� kurbanıkeserler.

Umrevehac,herikisiaynıyılınhacaylarındayapılmalıdır.Şa�yetumre,hacaylarındano� nceyapılmışsaveyaumretava� fınınenazdo� rtşavtı,hacaylarıhenu� zgirmedentamamlanmışsayapılanhactemettu� ’veyakıra�ndeg� il,ifra�dhaccıolur.

3.Hacaylarındayapılanumredensonra“sahîh ilmâm”olmamalıdır.Sahîh ilmâm, Hanefı�ler’ego� re,umreilehacarasındaherhangibirsebeplememle-ketedo� nmekle,Şa� fiı�ler’ego� reise,mı�ka� tsınırlarıdışınaçıkmaklagerçekleşir.Umreilehacarasında,Hanefı�ler’ego� rememleketinegiden;Şa� fiı�ler’ego� reisemı�ka� tsınırlarıdışınaçıkankimse,do� nu� ştetekrarumreyapmazsa,yaptıg� ıhactemettu� ’deg� il,ifra�dolur.Kıra�nhaccındaumredensonraihra�mdançıkılmadı-


g� ıiçinumreilehacarasındaistermı�ka� tdışınaçıkılsın,istermemleketeveyabaşkabiryeregidilsin,kıra�nhaccıifra�dado� nu� şmez.

Buu� çnevı�hacdanhangisiyapılırsayapılsın,hacfarı�zasıeda� edilmişolur.

Bunların fazı�let bakımından sıralanışı Hanefı�ler’e go� re kıra�n, temettu� ’,ifra�d;Ma� likı�ler’ego� reifra�d,kıra�n,temettu� ’;Şa� fiı�ler’ego� reaynıyılarkasındanumre yapmak şartıyla ifra�d, temettu� ’, kıra�n;Hanbelı�ler’e go� re ise temettu� ’,ifra�d,kıra�nşeklindedir.Bugo� ru� şayrılıg� ınınsebebi,Hz.Peygamber’inyaptıg� ıhaccıneda� biçimineilişkinriva�yetlerinfarklıolmasıdır.

HACDA KADINLAR

Hac ve umremena� sikinde kadınların erkeklerden ayrıldıkları husu� slar,aşag� ıdakilerdeniba� retolupdig� erhusu� slardaaralarındafarkyoktur.

1.İ�hra�mlıikenelbise,çorap,eldiven,kapalıayakkabı,mest,çizmevehertu� rlu� giyimeşyasıgiyebilirler.Başlarınıo� rterler,sadeceyu� zlerinio� rtmezler.

2.Telbiye,tekbı�rvedua� yaparken,seslerinifazlayu� kseltmezler.

3.Tava� ftaıztıba� ’veremel,sa’ydeiseherveleyapmazlar.

4.İ�hra�mdançıkmakiçinsaçlarınıtıraşetmezler,uçlarındanbirazkeserler.

5. Erkekler arasında sıkışmamak için Haceru� ’l-esved’i uzaktan istila�mederler.

6.HacdansonraaybaşıveyalohusaikenMekke’denayrılırlarsaveda� tava� fısa�kıtolur.

7. Ö� zel hallerini go� rmekte olan kadınlar, tava� ftan başka, haccın bu� tu� nmena� sikinibuhalleriyleyapabilirler.Hayızvenifa� sdenileno� zeldurumlarıse-bebiylefarzolanziyarettava� fınıeyya�m-ınahrdanyanibayramınilku� çgu� nu� n-densonrayapmakveyaveda� tava� fınıterketmeklekendilerineceza� gerekmez.

Buha� liyleziyaret tava� fıyapmalarıdaHanefı�ler’ego� regeçerlidir.Budu-rumdaceza� kurbanıkesmesigerekir.Hayızveyanifa� sha� lindekibirkadınku-du�mveyaumretava� fınıyapmadanArafat’açıkmakvevakfeyapmakzorundakalırsa;

a) İ�fra�dhaccı yapmaku� zere sadecehac için ihra�magirmişse, temizlen-diktensonraziyaretveveda� tava� flarınıyapar.Su� nnetolankudu�mtava� fınınterkindendolayıbirşeygerekmez;haccıtamamolur.

HACVEUMRE / 125

Temettu� ’haccıyapmaku� zeresadeceumreiçinihra�magirmişse,Hanefı�ler’ego� reArafat’açıkarkenhaciçinniyetvetelbiyeyaparakumreihra�mınıiptaleder.Hacdano� nceumreyapmadıg� ı içinifra�dhaccıyapmışolur;şu� ku� rkur-banıkesmesigerekmez.Hacdansonraiptalettig� iumreyikaza� ederveiptalettig� iiçinceza� kurbanıkeser.

Dig� ermezheplere go� re hac için niyet ve telbiye yapmakla umre ihra�mıbozulmaz,hacihra�mıilebirleşmişsayıldıg� ındankıra�nhaccıyapmışolurvekıra�nhedyikesmesigerekir.Fakathacdansonrao� ncedenyapılamayanum-reninkaza� sıiçinayrıcatava� fvesa’ygerekmez.Haciçinyapılantava� fvesa’yumreiçindeyeterliolur.

Kıra�nhaccıiçinihra�magirmişse,Hanefı�ler’ego� re,umretava� fındano� nceArafat’tavakfeyapmaklaumresibozulmuşsayıldıg� ındanifra�dhaccıyapmışolur. Şu� ku� r kurbanıkesmesi gerekmez.Fakathacdan sonrabozulanumre-yikaza� edervebozdug�uiçinbirceza� kurbanıkeser.Dig� ermezheplerego� re,umretava� fınıyapmadanArafat’tavakfeyapmaklaumrebozulmuşolmaz.Ya-pılanhacyinekıra�nhaccıolurveşu� ku� rkurbanıkesmekgerekir.Hacdanson-ra,o� ncedenyapılamayanumreninkaza� sıiçinayrıcatava� fvesa’ygerekmez.Haciçinyapılantava� fvesa’yumreiçindeyeterliolur.

Kurbân Yerine Oruç: Temettu� ’ veya kıra�n haccı yapanlardan, çeşit-li sebeplerle temettu� ’ vekıra�nhedyikesme imka�nıbulamayanlar,u� çu� hacesna� sında,yedisidehacdansonraolmaku� zeretoplamongu� noruçtutarlar.İ�lku� çgu� nu� n,hacaylarıiçinde,ihra�magirdiktensonravekurba�nbayramı-nınilkgu� nu� ndeno� ncetutulmasıgerekir.Temettu� ’haccındabuu� çgu� noruç,henu� zhaciçinihra�magirmeden,umreihra�mındansonradatutulabilir.An-cak kurba�n bayramından o� nce tamamlanamadıg� ı takdirde, kurba�n kesmeimka�nıolmasabileoruçkurbanabedelolmaz.Hacesnasındau� çgu� noruçtutulduktan sonra, “eyyâm-ı nahr” denilen kurba�n kesme gu� nleri içindevehenu� ztıraşolmadankurba�nkesmeimka�nıdog�arsa,oruçkurba�nyerinialmaz;kurba�nkesmekgerekir.Fakattıraşolduktanveyaeyya�m-ınahrdansonrabuimka�neldeedilirse,ayrıcakurba�nkesmekgerekmez.Hacdanson-ratutulmasıgerekenyedigu� norucunMekke’denayrılmadantutulmasıdamu�mku� nisededo� ndu� ktensonramemlekettetutulmasıefda� ldir.Gerekhacesnasında,bayramdano� ncekiu� çgu� n;gerekhacdansonratutulmasıgerekenyedigu� norucun,aralıklıolaraktutulmasıca� izfakat,aravermedenpeşpeşetutulmasıefda� ldir.


HAC ve UMRENİN CİNÂYETLERİ

İ�hra�mlıikenHarembo� lgesindeyapılmasıyasakolanşeylerinyapılmasınacinâyet denir.

CİNÂYETLERİN CEZÂ ve KEFFÂRETLERİ

Hacesna� sındaişlenenkimicina�yetler,Haccınbozulmasınıvekaza� sınıge-rektirirken,kimileriag� ırlıkderecesinego� reçeşitliceza� vekeffa� retigerekti-rirler.Cina�yetindurumunago� reo� denmesigerekenkeffa� retveceza� larşunlar-dır:Kazâ, bedene, dem, sadaka, bedel ödeme ve oruç.

Hac ve Umrenin Bozulmasına Yol Açan ve Kazâ Edilmesini Gerektiren Cinâyetler:

Haciçinihra�magirdiktensonrahenu� zArafatvakfesiniyapmadancinselilişkidebulunmakhaccıifsa� teder.Bukonudabu� tu� nmezhepleraynıgo� ru� ş-tedir.Hactamamlanmadanihra�mdançıkılamayacag� ıiçinbozulanbuhaccınyarımbırakılmayıptamamlanması,ayrıcageleceksenelerdekaza� edilmesiveişlenencina�yetsebebiylebirkoyunveyakeçikurba�nedilmesi(dem)gerekir.

Arafat vakfesinden sonra fakat ilk tahallu� lden o� nce -yani tıraş olupihra�mdançıkmadano� nce-cinselilişkidebulunmakladaHanefı�lerdışındakiu� çmezhebego� rehacbozulur.Hanefı�lerbudurumdahaccınbozulmayacag� ını,fakatceza� olarakbirsıg� ırveyadevekurba�nedilmesigerektig� iniso� ylerler.

Umreiçinihra�magirildiktensonraumretava� fınınenazdo� rtşavtıyapıl-madancinselilişkidebulunmakdaHanefı�ler’ego� reumreninbozulmasınayolaçar.Bozulanumrebırakılmayıptamamlandıktansonraihra�mdançıkılması,dahasonrabununkaza� edilmesiveişlenencina�yetsebebiylebirkoyunveyakeçikurba�nedilmesigerekir.

DeveveyaSıg� ırKesmeyi(Bedene)GerektirenCina�yetler:

Hanefı�ler’ego� reArafat’takivakfedensonrafakatilktehallu� ldeno� nce,yanihenu� ztıraşolmadan,cinselilişkidebulunmak.BudurumdaHanefı�lerdışın-dakiu� çmezhebego� re,hacfa� sitolur,kaza� sıgerekir.

Ziyarettava� fınıcu� nu� polarakyapmak.İ�lmiha� lkitaplarındafakı�hlerinçog�un-lug�unungo� ru� şu� olarak,kadınlarınhayızvenifa� sha� lindeyaniaybaşıvelohusaikenziyarettava� fınıyapmalarınındaaynışekildebuceza�yıgerektirdig� ibelir-tilir.Bazıa� limlerisesebebivetemizlenmeimka�nıira�dı�olmayanbumazeret

HACVEUMRE / 127

hallerinicu� nu� plu� ktenayrıtutuptemizlenmedenMekke’denayrılmakzorun-daolanbudurumdakikadınlarınziyarettava� fıyapabileceg� inivebirceza� dagerekmeyeceg� inibelirtirler.Grupha� lindeseyahatedilipkafileninbekleyeme-mesiha� lindebusongo� ru� şu� ngetirdig� ikolaylıktanistifa�deedilebilir.Hanefı�lerdışındakidig� eru� çmezhebego� reise,abdestliolmaktava� fınsıhha� t(geçerlilik)şartıoldug�undanbuhallerileyapılantava� f,ceza� o� demekledegeçerliolmaz.

Cu� nu� pveyaabdestsizolarakyapılan tava� f,hangi tava� folursaolsun,ab-destli olarak yeniden yapılırsa ceza� sı du� şer. Cu� nu� p olarak yapılan tava� fınabdestliolarakyenidenyapılmasıva� cip;abdestsizyapılantava� fınia�desiisemendu� ptur.

Koyun veya Keçi Kesmeyi (Dem) Gerektiren Cinâyetler: Bunlar,hacveumreninva� cipleriyleveihra�myasaklarıylailgilicina�yetlerolmaku� zereikiyeayrılabilir.

Hac ve Umrenin Vâcipleriyle İlgili Olanlar:

Mı�ka� tıihra�msızgeçmek.

Sa’yintamamınıveyaenazdo� rtşavtınıterketmekyahuto� zu� rsu� zyu� ru� ye-rekyapmamak.

Mu� zdelifevakfesinio� zu� rsu� zolarakterketmek.

Şeytantaşlamayıhiçyapmamakveyabirgu� ndeatılmasıgerekentaşlarınyarıdançog�unuatmamak.Yarıdançog�uatılmışsa,eksikbırakılanherbirtaşiçinsadakavermekgerekir.

Ziyaretveyaumretava� fınınsonu� çşavtınıyadasadecebiriniyapmamak.

A� fa�kı�olanlarveda� tava� fınıveyaenazdo� rtşavtınıyapmamak.

Farzveva� ciptava� flarda(ziyaret,umreveveda� tava� flarında)setr-iavreteuymamak.

Ziyaretveumretava� flarınıabdestsiz;kudu�m,veda� veumretava� flarınıcu� -nu� polarakyapmak.Tava� fabdestliolarakia�deedilirseceza� du� şer.Hanefı�lerdışındakiu� çmezheptehadestentaha� ret,tava� fınsıhhatşartıoldug�undan,cu� -nu� pveyaabdestsizolarakyapılantava� fsahı�holmaz.

Arefegu� nu� Arafat’tangu� neşbatmadano� nceayrılmak.

Ebu� Hanı�fe’ye go� re ihra�mdan çıkmak için Harem bo� lgesi dışında veyabayramgu� nlerindensonratıraşolmak;ziyarettava� fınıbayramgu� nlerindensonra yapmakveAkabeCemresi’ne taş atma, kurba�n kesmeve tıraş olma


nu� su� klerindesırayauymamak.Ebu� Yu� sufveİ�mamMuhammediledig� eru� çmezheptebunlarva� cipolmayıpsu� nnetoldug�undanceza� gerekmez.

İ�hra�mYasaklarıylailgiliÖlanlar:

1.Birdefada(aynıyerdeveaynıanda)vu� cudunveyabiruzvuntamamınagu� zelkokuyahutyag� su� rmek.Deg� işikyerlerdevezamanlardasu� ru� lu� rse,herbiruzuviçinayrıceza� gerekir.

İ�hra�masu� ru� lengu� zelkokununeniveboyubirerkarıştanbu� yu� kvekoku-nunetkisibirgu� ndu� zveyagecesu� residevamederse,koyunveyakeçikesmekgerekir.Buoranaulaşmazsasadakaverilir.Vu� cu� dasu� ru� lenkokudanceza� ge-rekmesiiçinbelirtilenmiktardasu� ru� lmesiyeterlidir;birgu� ndu� zveyagecesu� -resietkiliolmasışartdeg� ildir.Hanefı�lerdışındakiu� çmezheptedegu� zelkoku-danceza� gerekmesiiçinmiktarvezamankaydıyoktur;su� ru� lmesiyeterlidir.

Vu� cu� dunveyasaç,sakalgibibiruzvuntamamına,su� slenmekiçinyag� ,jo� le,biryantinsu� rmekveyakına,saçboyasıvebenzerişeylerleboyamak.Teda�vı�için su� ru� len ila� ç,merhemveyakokusuzkremveyag� lar içinbir şey gerek-mez.

Erkeklerbirtamgu� ndu� zveyagecesu� resincegiyimeşyası(elbise,iççama-şırı,çorap,topuklarıkapatanayakkabı)giymek,başıveyu� zu� o� rtmek.Kadınlaryu� zlerinio� rtemezler.Birgu� ndu� zveyagecesu� resindendahaazgiyilirse,sada-kayeterlidir.Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� re,ceza� gerekmesiiçinbirsu� regeçmesigerekmez;giyilmesiyeterlidir.Ma� likı�ler’ego� reise,giyilenşeyvu� cu� dusıcakvesog�uktankoruyorsa,kısabirsu� regiymekle;sıcakvesog�uktankorumayanincecikbirşeyisebirtamgu� ngiymekleceza� gerekir.

Saçınveyasakalınenazdo� rttebiriniveyabaşkabiruzvuntamamınıtıraşetmek.Dahaazındasadakayeterlidir.

Birdefada(aynıandaveaynıyerde)bu� tu� ntırnaklarıveyabirelinyahutbirayag� ın tırnaklarınıntamamınıkesmek.Elveayaklardanherbirinintır-naklarının tamamı, ayrı ayrıyerlerdevezamanlardakesilirse,herbiri içinayrıceza� gerekir.Birelinveyaayag� ıntırnaklarınıntamamıkesilmeyipbirkıs-mıkesilirse,kesilenherbirtırnakiçinsadakaverilir.Butakdirdeverilmesigerekensadakatoplamı,birkoyunveyakeçibedeliniaşarsa,hertırnakiçinsadakayerine,istenirsebirdem(koyunveyakeçi)kesilebilir.Kendilig� indenkopanveyakırılantırnaklariçinbirşeygerekmez.

İ�lktehallu� ldensonrahenu� zziyarettava� fınıyapmadancinselilişkidebu-lunmak.

HACVEUMRE / 129

İ�hra�mlıikeneşinişehvetleo� pmek,okşamak,sarılıpkucaklamakgibicinselilişkiyeyolaçandavranışlardabulunmak.Şehvetlebakmakveyadu� şu� nmek-le,boşalmabileolsabirşeygerekmez.

FıtırSadakasıKadarBag� ıştaBulunmayıGerektirenCina�yetler:

Herhangibiruzvuntamamınadeg� il,birkısmınagu� zelkokusu� rmek.

Saçvesakalındo� rttebirindenazkısmınıtıraşetmek.

Bir el veya ayaktaki tırnaklardan bir kısmını kesmek yahut bir el veyaayaktakitırnaklarıntamamınıayrıayrıyervezamanlardakesmek.Ancakhertırnakiçinayrıceza� o� denir.

Her tu� rlu� giyim eşyasını bir gu� ndu� z veya gece su� resinden daha az giy-mek.

Kudu�mveya veda� tava� fını abdestsiz olarak yapmak.Dig� er u� çmezhepteabdestsiztava� fsahı�holmaz.

Veda� tava� fıveyasa’yin,do� rdu� ncu� şavttansonrakişavtlarınıeksikyapmakveyabuşavtlarıyu� ru� yerekyapmamak.Eksikbırakılanherşavtiçinayrıceza� gerekir.

Farzveva� cipolmayantava� flardasetr-iavreteuymamak.

Şeytantaşlamada,birgu� ndeatılantaşların,yarısındansonrasındaeksiktaşatmak.Eksikatılanhertaşiçinayrıceza� gerekir.

İ�hra�mlıveyaihra�msızbirinitıraşetmek.Başkasınaelbisegiydirmekveyagu� zelkokusu� rmektenbirşeygerekmez.

Bedel Ödemeyi Gerektiren Cinâyetler: Bunlar,karadayaşayanavhay-vanlarıylaveHarembo� lgesininavvebitkileriyleilgiliolanlarolmaku� zereikikısımdır.

Karada Yaşayan Av Hayvanlarıyla İlgili Olanlar: İ�hra�mlı iken karadayaşayanavhayvanı avlanırsa,Hanefı�ler’e go� re, buhayvanınkıymeti takdı�redilir.Takdı�r edilenmeblag� , herbirinebir fıtır sadakasımiktarındandahaazveyadahaçokolmamaku� zereyoksullaradag� ıtılırveyaherfıtırsadakasımiktarıiçinbirgu� noruçtutulur.Yahutda,eg� erbumeblag� ilebirhedysatınalınabiliyorsa,Harembo� lgesindebirhedykesilir.Takdı�redilenmeblag� hedybedelindenfazlaise,artankısmıntasaddu� kedilmesigerekmez.Etiyenilenavhayvanlarıiçinbirkoyunveyakeçibedelindendahafazlakıymettakdı�redile-bilirisedefil,arslan,kaplangibietiyenmeyenhayvanlaradahafazlakıymet


takdı�r edilmez.Av o� lmemiş fakat yaralanmış veya zarar go� rmu� şse, sag� lamdurumu ile kusurluha� li arasındakikıymet farkı takdı�r edilir.Verilen zarariyileştiktensonrahayvandabireksiklikbırakmazsa,ceza� o� demekgerekmez.

Hanefı�lerdışındakiu� çmezhepteiseavhayvanları,benzeriolanlarveol-mayanlarolmaku� zereikiyeayrılır.Mesela� yabaneşeg� isıg� ıra;ceylankeçiyevetavşanog� lag�abenzetilmiştir.Avlananhayvanınbenzerivarsa,oHarembo� lge-sindekesilipetiyoksullaratasaddu� kedilirveyatakdı�redilenbedelinherbirfıtırsadakasımiktarıiçinbirgu� noruçtutulur.Benzeriolmayanhayvanların,takdı�redilenkıymetlerineı�tiba� redilir.

Harem Bölgesinin Avları ve Bitkileriyle İlgili Olanlar: Harembo� lgesiy-leilgiliyasaklarsadeceihra�mlılariçindeg� ildir.Bubo� lgeninavınınavlanması,kendilig� indenbitenhertu� rlu� canlı-yaşag�aç,bitkiveotlarınınkesilmesiveyakoparılması,ihra�mlıihra�msızherkeseyasaktır.Hanefı�ler’ego� reHarembo� l-gesininavınıavlayankimsekıymetinitasaddu� keder.Bununyerineoruçtut-makca� izolmaz.Bubo� lgedekendilig� indenbitenveinsanlartarafındanekilipdikilen cinstenolmayanag�aç vebitkileri kesipkoparankimseninbunlarınbedelini tasaddu� k etmesi gerekir. Bunları sahibinin kesmesi ceza� gerektir-mez. İ�nsanlar tarafından ekilip dikilen veya insanların ekip diktig� i cinstenolanag�açvebitkilerinkesilipkoparılmasındandolayıisebirceza� gerekmez.

Özür Sebebiyle İhrâm Yasaklarına Uymamak: İ�hra�m yasakları birma�zeretledeyapılsa,yineceza� gerekir.Ancakbuyasaklarmesela� hastalıkveyageçirilenbirkaza� sebebiylebaşıntıraşedilmesi,o� rtu� lmesiyahutelbisegiydi-rilmesi gibi sema�vı� birma�zeretle yapılırsa ceza� olarakmutlakadem(koyunveyakeçikesmek)gerekmez.Bo�ylebirdurumlakarşılaşankişimuhayyerolur.İ�sterpeşpeşeveyaaralıklıolaraku� çgu� noruçtutar, istersealtıyoksulabirerfıtırsadakasıkadarbag� ışyapar,biryoksulaaltıgu� nfıtırsadakasıversedeoluryahutdaHarembo� lgesindebirdemkeser.Hanefı�ler’ego� rebilgisizlik,yanılma,unutma,baskı(tehdı�t)gibisema�vı�olmayanma�zeretlerleişlenenyasaklariçinmuhayyerlikyoktur,koyunveyakeçikurba�netmekgerekir.Dig� eru� çmezhepteise,sema�vı�olmayanmazeretlerdendolayıdamuhayyerlikvardır.

CİNÂYET CEZÂ ve KEFFÂRETLERİNİN ÖDEME ZAMANI ve YERİ

Hacveumredeişlenenbircina�yetinceza� sınıo� demekiçinbelirlibirsu� reyoktur. Cina�yetin işlenişinden o�mru� n sonuna kadar, her zaman o� denebilir.Çu� nku� bu� tu� nkeffa� retler,gecikmeliolarak(terâhîu� zere)yapılabilecekva� cip

HACVEUMRE / 131

tu� ru� ndendir.Ancak,işlenencina�yetinhacveyaumredemeydanagetirdig� iku-surubirano� ncegidermekefda� ldir.Vefa� tınakadaro� demeyenveo� denmesinivasiyetdeetmeyenkimsegu� nahka� rolur.Vasiyetolmadıg� ıhalde,mı�ra� sçıların,teberru� olarako� demeleriyledeborçeda� edilmişsayılır.

So� z konusu keffa� retlerden oruç, sadaka ve bedelini o� deme ceza� larınıno� deneceg� ibelirlibiryeryoktur.İ�stenilenheryerdebunlareda� edilebilir.Ceza� kurbanlarıise,isterdeveveyasıg� ır,isterkoyunveyakeçiolsun,dig� er“hedy”kurbanlarıgibi,ancakHarembo� lgesindekesilir.

Gereksadakalarıngereksebukurbanlarınetlerinin,sadeceHarembo� lge-sindekiyoksullaraverilmesiveyedirilmesigerekmez.Dig� eryerlerdekiyok-sullaradaverilebilir.

İHSÂR ve FEVÂT

İhsâr,hacveyaumreyapmaku� zereihra�magirdiktensonra,herhangibirsebepletava� fvevakfeyapmaimka�nınınortadankalkmasıdemektir.Bunlar-dan herhangi birini yapma imka�nı olursa, ihsa� r gerçekleşmez. Hanefı�ler’ego� re du� şmanın engellemesi, savaş sebebiyle yolların kapanması, hastalık,parasızkalmak,kadınınyanındakimahreminino� lmesigibi,hacyolculug�unuvedolayısıyla tava� f vevakfeyio� nleyenher tu� rlu� engel, ihsa� r sebebi sayılır.Şa� fiı�ler’ego� reihsa� r,ancakdu� şmanınengellemesiylemeydanagelir.

İhsâr Sebebiyle İhrâmdan Çıkma: İ�hra�mdanancak,hacveyaumreyapı-larakçıkılır.Hacveumreyapmasıengellenenkişiyegelinceeg�ersadeceumreveyaifra�dhaccıiçinihra�magirmişsebiradet,şa�yetkıra�nhaccıiçinihra�magirmişseikiadet“ihsâr hedyi”keserekihra�mdançıkar.Hanefı�ler’ego� reihsa� rhedyide,dig� erhedykurbanlarıgibi,ancakHarembo� lgesindekesilir.Şa� fiı�ler’ego� reise,ihsa� rlıkişininbulundug�uyerdekesilir.Hanefı�ler’ego� re,ihsa� rduru-muylakarşılaşankişi,Harembo� lgesidışındaise,kesilmevaktinibelirleyerekHarembo� lgesindekendiadınaihsa� rkurbanıkestirir.Kurbanınkesilmesiyletıraşolmasabile, ihra�mdançıkmışsayılır.Şa� fiı�ler’ego� re ise, tıraşolmadık-ça ihra�mdançıkılmaz.Henu� z ihsa� rhedyikesilmeden ihra�mdançıkılırveyaihra�myasaklarıyapılırsaceza� gerekir.

İhsâr Sebebiyle Yapılamayan Menâsikin Kazâsı: İ�hsa� rsebebiyleyapıla-mayanhacveumreninkaza� sıgerekir.Şa� fiı�ler’ego� refarzveyava� cipolmayan-larınkaza� edilmesigerekmez.Hanefı�ler’ego� rehaciçinihra�magirenler;birhacvebirumre,kıra�nhaccıiçinihra�magirmişolanlar;birhacveikiumre,


umreiçinihra�magirmişolanlarise;sadecebirumrekaza� ederler.Şa� fiı�ler’ego� reise,hangisiiçinihra�magirilmişseancakonunkaza� sıgerekir.

Fevât,haccetmeku� zereihra�magirenkişininArafatvakfesineyetişememe-si,vakfesu� resiiçindebiranolsunArafat’tabulunamamasıdır.İ�sterma�zeretsebebiyle isterma�zeretsiz,vakfesu� resi içinde(arefegu� nu� zeva� lvaktinden,bayram sabahı tan yeri ag�armaya başlayıncaya kadar), kısa da olsa bir anArafat’tabulunamayankişi, o yılki haccayetişememiş, haccı kaçırmış (fevt etmiş)olur.Budurumadu� şenbirkimse;

İ�fradhaccıyapmaku� zereihra�magirmişse,umreyaparakihra�mdançıkar.Dahasonrakiyıllardahaccınıkaza� eder.

Temettu� ’haccıyapmaku� zereo� nceumreyapıp,sonrahaciçinihra�magir-mişse,vakfeyeyetişemedig� iiçintemettu� ’bozulur;şu� ku� rkurbanıgerekmez.Birumredahayaparakihra�mdançıkar.Dahasonrakiyıllardasadecebirhackaza� etmesigerekir.

Kıra�nhaccıiçinihra�magirmişvevakfeninfevtindeno� nceumrenintava� fvesa‘yiniyapmışsa,temettu� ’haccındaoldug�ugibi,ikincibirumredahaya-parakihra�mdançıkar.Şa�yetumretava� fınıvesa‘yiniyapmamışsa,o� nceumreihra�mındançıkmakiçintava� fvesa‘yyapar;sonrahacihra�mıiçinikincidefatava� fvesa‘yedervetıraşolupihra�mdançıkar.Dahasonrakiyıllardasadecebirhackaza� eder.Vakfeyikaçırarakhaccayetişemeyenkişilerin, ihra�mdançıkmak için yaptıkları umreler, ihsa� r durumuyla karşılaşanların kestikleri„hedy“yerindesayıldıg� ıiçin,Hanefı�ler‘ego� rehaccıfevtolankimselerinayrı-cakurba�nkesmelerigerekmez.Dig� eru� çmezhebego� reise,kaza� edilenhacdakurba�nkesmekva� ciptir.

Farz Olan Hac İçin Vekâlet Şartları: Farzolanhaccınbedeltarafındanyapılanhaclaeda� edilmişsayılabilmesiiçin:

Adınahaccedilecekkişivefa� tetmişveyayaşlılık,iyileşmeu�mı�diolmayanhastalık, kadının birlikte yolculuk yapacag� ımahreminin bulunmaması gibisebeplerle,bizzathaccetmektendevamlıolaraka� cizolmalıdır.Bizzathaccet-mektendevamlıolaraka� cizoldug�ukonusundaga� lipzanbulunankişi,adınaveka� letenhaccedildiktensonrahaccedebilecekha� legelsebile,vekilinyaptıg� ıhaclaborcuo� denmişolur.Fakataczha� ligeçiciolanveyabizzathaccedebile-cekdurumdaolankişiadınaveka� letenyaptırılanhacna� fileolur;ayrıcaken-disininhaccetmesigerekir.

Adınahaccedilecekkişiyehac,o� ncedenfarzolmuşolmalıdır.

HACVEUMRE / 133

U� zerinehacfarzolmayankişiadınaveka� letenyapılanhacna� fileolur.Bukişiyedahasonrahacfarzolursa,bizzathaccetmesi,haccetmektena� cizolma-sıha� lindeise,tekrarbedelgo� ndermesigerekir.

Bedel go� nderilecek kişi mu� slu�man, akıllı, ergenlik çag� ına ulaşmış veyamu�meyyizolmalıdır.Henu� zbu� lu� g�aermemişmu�meyyizçocuk,bedelolarakbaşkasıadınahaccedebileceg� igibikadınındabaşkasıadınaveka� letenhac-cetmesica� izdir.Hanefı�ler’ego� rebedelgo� nderilecekkişinin,dahao� ncehac-cetmişolmasıefda� lisedeşartdeg� ildir.Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� re,vekilindahao� ncehaccetmişolmasıgerekir.

Vekil,ihra�magirerkensadecego� nderenadınaniyetetmelidir.Vekilkendi-siiçindeniyetederveyabirkaçkişidenveka� letalıpherbiriiçinniyetederse,kendiadınahaccetmişolur,aldıg� ıparalarıia�deetmesigerekir.

Vekiliçinu� cretşartkoşulmamalıdır.Çu� nku� haciba�dettir.İ�ba�detleru� cretledeg� ilancakAllah’ınrıza� sınıkazanmakiçinyapılır.

Vekilhaclailgilimasraflarıiçinkendisineverilenparayıisra� fetmedenveaşırıkısmadan,normalşekildeharcar.Artanmikta� rıdo� nu� şu� ndeia�deeder.Bu-nungerialınmayıphediyeolarakvekilebırakılmasındabirsakıncayoktur.

Bedelgo� nderilenkişininhacmasrafı,go� nderentarafındankarşılanmalıdır.

Başkasıadına,kendiparasıylahaccedenkişi,kendisiiçinhaccetmişolur.Buhaccınsevabınıbaşkasınabag� ışlayabilirsedebununlaokimseninu� zerindekihacborcuo� denmişolmaz.Şa� fiı�ler’ego� reo� denmişolur.

Adınahaccedilenkişi,kendisiiçinhaccetmesinivekildenistemişolmalıdır.

İ�zinveyavasiyetiolmadan,birkimseadınabaşkasıtarafındanyapılanhacileokimseu� zerindekihacborcudu� şmez.Şa� fiı�ler’ego� redu� şer.

Vekil,haccıbizzatkendisiyapmalıdır.

Hastalık,tutuklanmagibibirma�zeretlego� ndereninbilgiveiznidışında,vekilgo� revibaşkasınadevrederse,aldıg� ıparayıia�deetmesigerekir.Ancakbukonudayetkilikılınmışsa,yerinebaşkasınıvekiledebilir.

Vekil,go� ndereninisteg� ineuymalı,onunistedig� ihaccıyapmalıdır.

İ�fra�dhaccı istenildig� ihalde,vekil temettu� ’haccıyaparsa,go� nderenadı-nadeg� il,kendiadınahaccetmişolur,aldıg� ıparayıia�deetmesigerekir.İ�fra�dhaccı istenildig� ihalde,kıra�nhaccıyaparsa,Ebu� Hanı�fe’yego� rehu� ku�myineaynıdır.Ebu� Yu� sufveİ�mamMuhammed’ego� reise,istihsa�nengo� nderenadına


haccetmişsayılır.Go� nderen,ifra�d,temettu� ’veyakıra�nhaccındanbiriniismenbelirtmeksizin,sadece“hacyapılmasını”istemişse,ifra�dhaccıistemişoldug�ukabuledilir.Ancak“diledig� iniyap”gibibirifa�deileseçimivekilebırakmışsa,vekildiledig� ihaccıyapabilir.

Adınahaccedilmesinivasiyetedenkişi,sarfedilecekparanınmikta� rınıvevekilinneredengo� nderileceg� inibelirlemişse,bunauymakgerekir.Şa�yetbe-lirlememişse,vasiyetedilenparaveyamı�ra� sınu� çtebiriyeterliise,vekiladınahaccedilecekkişininmemleketinden,yeterlideg� ilseyettig� iyerdengo� nderilir.

Vekil, go� nderen adına yapılacakmena� siki tamamlamadıkça kendisi içinumreyapmamalıdır.İ�sterhac,isterumreiçingo� nderilmişolsun,vekilancakgo� nderenadınayapılacakmena� sikitamamladıktansonra,kendisiiçinumreveyahacyapabilir.Aksihaldeyolculug�ukendiadınayapmışsayılacag� ındanaldıg� ıparayıia�deetmesigerekir.

12. Vekil, yu� ru� yerek deg� il, va� sıtaya binerek haccetmelidir. Va� sıta u� cretinikendisinealıkoymakiçin,yu� ru� yerekhaccederse,kendisiadınahaccetmişolur.

Başkası adına yapılacakna� file hac için, vekilinmu� slu�man, akıllı vemu� -meyyizolması,adınahaccettig� ikişi içinihra�magirmesivehaccıu� cretkar-şılıg� ıyapmamasışartlarıyeterlidir.Başkasıadınahaccedenvekil,haccıifsa� tedersealdıg� ıparayıia�deeder.İ�ra�dı�olarakişledig� icina�yetleriçino� denecekfidyeveceza� kurbanlarınınbedellerinikendisikarşılayacag� ıgibi,go� ndereninizniylebileolsa,temettu� ’veyakıra�nhaccıyaptıg� ıtakdirde,kıra�nvetemettu� ’hedylerinidekendiparasıylakeser.İ�hsa� rkurbanıise,go� ndereninparasındankesilir.Çu� nku� bundavekilinkusuruvedahliyoktur.

HAC ORGANİZASYONU

1963tarihindekiyo� netmeliklekarayoluilehacserbestbırakıldı.

1974tarihindeİ�çişleri,Dışişleri,Sag� lıkbakanlıklarıylaDiyanetİ�şleriBaş-kanlıg� ıveKızılaytemsilcilerindenoluşan“Da� imı�HacKomitesi”oluşturuldu.

Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ı,1977ve78yıllarında,Tu� rkiyeDiyanetVakfı’nındakatkısıyla,denemema�hiyetindeilkdefahacorganizasyonudu� zenlemiştir.

Bununu� zerineBakanlarKurulu, 26Nisan1979 tarih ve7/17439 sayı-lı;“HacSeyahatiileİ�lgiliİ�şlerinDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıncaYu� ru� tu� lmesineİ�lişkinKararna�me”yiçıkartarak,u� lkemizdenhacorganizasyonudu� zenlemeyetkisinitekbaşınaDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ı’naverdi.

HACVEUMRE / 135

1953’teçıkartılanilkkararnamedeyeralanvesag� lık,gu� venlikgibihacyol-culug�uylailgilitu�mesaslarıbelirlemekonusundaişbirlig� iyapmalarıo� ngo� ru� -len,1968kararnamesindeiseisimlerita�da� tedilenbakanlıktemsilcilerindenoluşan“HacKomisyonu”,buyenikararnamedede;DevletBakanıveBaşba-kanYardımcısınındenetiminde;Diyanetİ�şleriBaşkanı,İ�çişleri,Maliye,Sag� lık,Gu�mru� k, Ulaştırma ve Turizmbakanlıklarınınmu� steşarları ile Dışişleri Ba-kanlıg� ıveKızılaytemsilcilerindenmu� teşekkilbirşekildeyenidenteyı�tedildi.

So� zkonusukararnamede,12Haziran1980tarihve8/1024sayılıBakanlarKurulukararıileyapılanbirdeg� işiklikle,“Hac Komisyonu”nunbaşkanlıg� ınaDi-yanetİ�şleriBaşkanıgetirildi.Bo�ylece,u� lkemizhacorganizasyonuylailgilitu�mişveişlemler,1979’danitibaren,Tu� rkiyeDiyanetVakfı’nınişbirlig� iyle,tekbaşınaDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıtarafındanyu� ru� tu� lmeyebaşlandı.Hacıadaylarınıntektipkıyafetgiymelerivekurbanlarınındaİ�sla�mKalkınmaBankasımezbahala-rındakestirilerekaçlıkçekenMu� slu�manu� lkelerego� nderilmesisag� landı.

1979-1988yılları arasındaDiyanet İ�şleriBaşkanlıg� ı’nca tekbaşınadu� -zenlenmişvevatandaşlarımızdahaciba�detlerini,buorganizasyonaltındaı�fa� etmişlerdir.

1989-2000 yılları arasında hac organizasyonları, Başkanlıg� ımız ile Baş-kanlıg� ımızıngo� zetimvedenetimialtında“A”grubuseyahatacentelerinceayrıayrıdu� zenlenmişvevatandaşlarımızdaHacKomisyonu’ncabelirlenenoran-larago� re,buorganizasyonlardanbirisiilehacfarı�zalarınıı�fa� etmişlerdir.

2001-2005yıllarıarasındaisehacorganizasyonları,serbestrekabetku-rallarıçerçevesindeyu� ru� tu� lmu� şvevatandaşlarımızdahacseyahatlerini,Di-yanetİ�şleriBaşkanlıg� ıveya“A”grubuseyahatacenteleriorganizasyonların-danbirisiniserbestçetercihederekgerçekleştirmişlerdir.

27.05.2005tarihindeilgilikararnamedeyapılandeg� işiklig� ego� rede2006yılından itibaren,u� lkemize tanınanhackontenjanıçerçevesindehacıaday-larından%6Ö’ıBaşkanlık,%4Ö’ıise“A”grubuseyahatacentelerincehaccago� tu� ru� lmeye başlanmış, Tu� rkiye Seyahat Acenteleri Birlig� i (TU� R-SAB), Ba-kanlıklararasıHacveUmreKuruluu� yesiolmuştur.

UMRE ORGANİZASYONU

1984yılınakadarserbestolarakyapılmaktaiken,çıkarılanBakanlarKu-ruluKararı ileumreseferlerininsadeceDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ı’ncayapıl-


ması;1992yılındakideg� işiklikiledeumreseferleriDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıveSeyahatAcenteleritarafındanyapıldıg� ıgibi,herhangibirorganizeyeka-tılmaksızınumreyegidişler,yurtdışınaçıkışlarlailgilimevzuathu� ku�mlerinego� reyapılmayabaşlanmıştır.

2000yılındaçıkarılankararnameileumreseyahatidu� zenleyecekseyahatacentelerininniteliklerininDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıveTurizmBakanlıg� ı’ncamüştereken belirlenmesi ve seyahat acentelerinin du� zenleyecekleri umreseferlerininDiyanet İ�şleriBaşkanlıg� ınındenetimvego� zetimialtındayapıl-masıhu� kmu� getirilmiştir.SuudiArabistanHacBakanlıg� ı’nca2001yılındanitibarenyu� ru� rlu� g� ekonanyeniumremevzuatıuyarıncaferdı�olarakumreyegidişler yasaklanmış olup, sadece Diyanet İ�şleri Başkanlıg� ı veya nitelikleriha� izA grubu seyahat acenteleri organizasyonlarınakatılarakumreyegidişuygulamasıbaşlamıştır.

KURBÂN

Kurbân: Udhiyyede denilir.

Kurbanın Dînî Hükmü ve Kurbân Çeşitleri: Hanefı�mezhebindeag� ırlıklıgo� ru� şevebazımu� ctehidima�mlarago� reva� cip, fakı�hlerinçog�unlug�unago� remu� ekkedsu� nnettir.

Bunago� rekurba�nçeşitlerişo� ylecesıralanabilir:Kurba�nbayramındakesilenkurba�n,adakkurbanı,akı�kakurbanı,kıra�nvetemettu� ’haccıyapanlarınkestik-lerivehedyadıverilenkurba�n,hacdayasaklarınihla� liha� lindegerekenceza� vekeffa� retkurbanı.Bukurba�nçeşitlerininortakvefarklıhu� ku�mlerivardır.

Vasiyetininveyaadag� ınınbulunmasıha� lindeo� lmu� şkimseiçinkurba�nke-silmesigerekirvekesilenkurbanınetinintamamıfakirleredag� ıtılır.Vasiyetveyaadakolmasabile,Şa� fiı�lerhariçfakı�hlerinçog�unlug�unago� re,sevabıo� lu� -yebag� ışlanmaku� zereonunadınakurba�nkesilebilir.

Kurbân Kesme Yükümlülüğü:

1) Mu� slu�manolmak.

2) Akıllıvebulu� g�aermişolmak.

3) Mukı�molmak,yaniyolcuolmamak.

4) Belirlibirma� lı�gu� cesahipbulunmak.

Hanefı�ler’denEbu� Hanı�feveEbu� Yu� sufileMa� likı�veHanbelı�mezheplerinego� rekurbanlayu� ku�mlu� sayılmakiçinakılvebulu� g� şartolmayıpgereklima� lı�gu� cesahipolanku� çu� kçocuklarveakılhastalarıadınaka�nu� nı�temsilcilerita-rafındankurba�nkesilmesigerekir.

Hanefı�fakı�hlerindenİ�mamMuhammed’eveŞa� fiı�ler’ego� rekurba�nmu� kel-lefiyeti içinakılvebulu� g� şarttır.Hanefı�mezhebindebukonudafetva� İ�mamMuhammed’ingo� ru� şu� nego� reverilmiştir.

Dig� ermezheplerego� rekurba�nmu� kellefiyetiaçısındanyolcuolanlamukı�molanarasında,kurba�nkesmeninonlarago� resu� nnetolmasısebebiyle,zatenbirfarklılıkyoktur.


Hanefı�mezhebine go� re, kurba�n kesmeyi va� cip kılan zenginlig� in o� lçu� su� ,zeka� ttavefıtırsadakasındaarananzenginliko� lçu� su� yleaynıolupkişininborç-larıveaslı�ihtiyaçlarıdışında20miska� l(85gr.)altın,asgarı�zenginlikseviye-sininnekadarsu� receg� ibelliolmayanbirihtiyaçsızlık(istiğnâ)ha� limi,yok-saoturmuşistikra� rbulmuşbirzenginlik(gınâ),oturmuşzenginlik(nisâb-ı gınâ)aranmamış,oan içinvarolan ihtiyaçsızlıkdurumu(nisâb-ı istiğnâ)yeterligo� ru� lmu� ştu� r.Kişininbutu� rzenginlig� indekurba�nbayramısu� resindekidurumuo� lçu� alınır.Dig� ermezheplerkurba�nkesmeyisu� nnetsaydıklarından,kurba�n mu� kellefiyeti için ayrıca bir zenginlik o� lçu� su� tesbit etmemişlerdir.Hanefı�mezhebinde fetva�yaesasolanag� ırlıklı go� ru� ş, fakirkimseninkestig� ikurbanın,o� zelolarakonuadamadıg� ısu� rece,adakkurbanıhu� kmu� nu� almaz.

Kurbanın Sıhhat Şartları:Koyunvekeçisadecebirkişiiçin;deve,sıg� ırvemandaiseyedikişiyiaşmamaku� zereortaklaşakurba�nolarakkesilebilir.Buhu� ku�mHanefı�lerda�hilu� çmezhebego� reolupMa� likı�mezhebindeparasınaveetineiştira�kleortakkurba�nkesimica� izgo� ru� lmez.

Kesilecekhayvanınkurba�nolmayaengelbirkusurununbulunmaması,ge-rekir.Ko� tu� ru�mderecesindehasta,zayıfvedu� şku� n,bazıa� za� larıeksik;mesela� birveya ikigo� zu� ko� r,kulaklarıveboynuzlarıko� ku� ndenkesilmiş,dilikesik,dişlerinintamamıveyaçog�udo� ku� lmu� ş,kuyrug�uvememesikesikhayvanlarkurba�nolmaz.Ancakhayvanındog�uştanboynuzsuz,şaşı,topalvedeli,birazhasta,birkulag� ıdelinmişveyayırtılmışolmasındakurba�naçısındanbirsa-kıncayoktur.Koyunundahasemizvelezzetliolmasımaksadıyladog�dug�undakuyrug�ununkısmenveyatamamenkesilmesikusursayılmaz.

Kurbanınsahı�holabilmesiiçinbelirlenmişvakitiçindekesilmesigerekir.Kurba�n,kurba�nbayramınınilku� çgu� nu� yanizilhicceayının10,11ve12.gu� n-leri,bayramnamazınınkılınmasından,3.gu� nu� nakşamınakadarkisu� rezar-fındakesilebilir.Şa� fiı�mezhebinevebazıfakı�hlerego� rebusu� re,bayramın4.gu� nu� akşamınakadardır.Bayramnamazıkılınmayanyerlerdesabahnamazıvaktindenitibarenkesilebilir.

Hanefı�mezhebindeortaklaşakesilenkurbanabu� tu� nortaklarıniba�detni-yetiilekatılmalarışarttır.Örtaklardanbirininsadeceeteldeetmeniyetiyleiştira�kidig� erlerininkurbanınıgeçersizkılar.Şa� fiı� veHanbelı�mezheplerinego� reisebo�ylebirortaklık,kurba�niba�detinezararvermez.

Birkimse tekbaşınakesmeku� zerealdıg� ıbu� yu� kbaşhayvana, sonradanaltıkişiyekadarortakkabuledebilirancakbumekru� htur.

Kurbanlık niyetiyle alınan hayvan kesilmeden o� nce o� lu� rse, zengin kim-

KURBA� N / 139

senin tekrar kurbanlık satın alması gerekir, fakir için gerekmez.Kesimdeno� ncekurbanlıkkaybolur,sahibiikincidefakurbanlıkalırdasonrabirincihay-vanbulunursa,zengindefakirdebunlardansadecebirini,tercihendahaiyiolanınıkeser.Fakirinikisinidekesmesigerektig� igo� ru� şu� fetva�datercihedil-meyenzayıfbirgo� ru� şolupfakirinkesmesininadakhu� kmu� nu� alacag� ınokta-sındanhareketleso� ylenmiştir.

Mu� kellefler yanlışlıkla birbirlerinin hayvanlarını kesseler, her kesilenkurba�n,sahibininkurbanıolmaku� zeresahı�holur.Etlerdag� ıtılmamışsade-g� işimyaparlar,deg� ilsehela� lleşirvebirfarkdatalepetmezler.

Kesim İşlemi: Kıbleyekarşıvesoltarafıu� zerineyatırılır.KesimesnasındaAllah’ınadınıanmayı(besmele)kastenterkederse,Hanefı�mezhebinego� rebuhayvanınetiyenilmez.

Kurba�nkesmeninru� knu� ,kurbanlıkhayvanınkanınıakıtmaktır.Sıg� ır,man-da,koyunvekeçicinsindenhayvanlaryatırılıpçenelerininhemenaltındanbog�azlanmaksu� retiyle(zebh),deveiseayaktasolo� nayag� ıbag� lanarakgo� g� su� -nu� nhemenu� zerinden(nahr)kesilir.Kesimişlemibog�azınikitarafındakişahdamarları,yemveyemekborusukesilerekyapılırvehayvanınkanınıniyiceakmasınıteminiçinbirsu� rebeklenilir.

Hayvanaacıvermemekiçino� nceşokasokmak(bayıltmak),sonrakesmekca� izdir;çu� nku� şokagirenhayvano� lmez,hayatıdevameder,ancakkesilincekanıakarveo� lu� r.

Akîka Kurbanı: Esasenakı�ka, Arapça’dayenidog�ançocug�unbaşındakisaçınadıdır.Akı�kakurbanıkesildig� igu� nçocug�unbaşıda tıraşedildig� i içinkurba�nbuadıalmıştır.

Akı�kakurbanıHanefı�ler’ego� remu� ba�h(bazıriva�yetlerdemendu� p),dig� eru� çfıkıhmezhebinego� resu� nnet,Za�hirı�ler’ego� reva� ciptir.

KEFFÂRETLER

Keffâret kelimesiso� zlu� kte“o� rten,gizleyen”anlamınagelir.Dı�nı�birterimolarakise,“işlenenbirkusurvegu� nahtandolayıAllahTea� la� ’danafvemag� fi-retdilemekniyetiyleyapılan,ceza� o� zellig� idebulunanbirtu� rma� lı�vebedenı�iba�det”tir.

Oruç Bozma Keffâreti: Örucu kasten bozan kimse için o� ngo� ru� lenkeffa� retinceza� ı�yo� nu� ag� ırbasar.Bukeffa� retigerektirensebepise,ramazanorucunu eda� eden kimsenin orucu kasten ve isteyerek bozmasıdır. İ�kra�h(ag� ırbaskı),hata,unutmagibikasıtlıolmayandurumlarkeffa� retigerektir-mez.Hanefı�lerdeda�hilfakı�hlerinçog�unlug�unago� reramazanorucununcinsı�mu� nasebetle veya yeme içme ile bozulması aynı hu� kme ta�bi iken Şa� fiı�lerbaştaolmaku� zerebirgrupfakı�hego� reramazanorucununsadececinsı�mu� -nasebetlebozulmasıkeffa� retgerektirir.Kastendeolsayemeiçmekeffa� retigerektirmez.

Öruçbozmanınkeffa� reti;eg� erimka�nıvarsabirko� lea� zatetmek,bunagu� cu� yetmiyorsaaravermeksizin ikiaysu� reyleoruç tutmak,eg� erbunadagu� cu� yetmiyorsaaltmışfakirisabahlıakşamlıdoyurmaktır.

Hanefı�lerdeda�hilfakı�hlerinçog�unlug�unago� rekeffa� reto� deyecekkimse-ninyukarıdasayılansırayaria�yetetmesi,biro� ncekiniyapmaimka�nıbulun-madıg� ındabirsonrakinegeçmesigerekir.Ma� likı�ler’ego� reisemu� kellefbuu� çşıktanbiriniseçebilir.

Keffa� ret orucunda oruca geceden niyetlenmek, ayrıca tutacag� ı orucunkeffa� retorucuoldug�ununiyetindebelirlemekdeşarttır.

Hanefı�ler’ego� rekeffa� ret sebepleri, arayakeffa� retineda� edilmesigirme-denbirdenfazlaolursa(yanikeffa� retebaşlamadano� ncebirkaçdefaoruçbo-zulmuşsa),hepsiiçinbirkeffa� reto� demeyeterliolur.Öruçtakeffa� ret,sadeceRamazanayındakastenbozulanRamazanorucunagerekir;dig� eroruçlardaveRamazanorucununRamazandansonrakikaza� sındakeffa� retgerekmez,sa-decekaza� gerekir.

Yemin Keffâreti: On fakire yedirmek, yahut onları giydirmek, yahut da bir


köle âzat etmektir. Hanefı�veHanbelı�ler’ego� rebuu� çgu� norucunarkaarkayatutulmasışarttır.

Birkimseyemininibozmadankeffa� retversedesonrabozsa,Hanefı�ler’ego� rebuyeterliolmaz;bozduktansonrayenidenkeffa� retvermelidir.

Zıhâr Keffâreti: (Sırt)Zıha� rkeffa� reti,zıha� ryeminiyapankimseninkarı-sıylatekrarbirarayagelebilmesiiçino� demesigerekenkeffa� retinadıdır.

Hanımlarından zıhâr ile ayrılmak isteyip de sonra söylediklerinden dönen-lerin onlarla temas etmeden önce bir köleyi hürriyete kavuşturmaları gerekir. Size öğütlenen budur. Allah yaptıklarınızdan haber dârdır. Buna (köle âzat etmeye) imkân bulamayan kimse, temas etmeden önce aralıksız olarak iki ay oruç tutmalıdır. Buna da gücü yetmeyen altmış fakiri doyurur.

Adam Öldürmenin Keffâreti: Birmu� slu�manınmu� slu�man, zimmı� veyaanlaşmalı (muâhid) gayrimu� slimi hata�en (yanlışlıkla, kaza� ile) o� ldu� rmesiha� linde, gereken dig� er huku� kı� ve ceza� ı� mu� eyyidelere ila�ve olarak keffa� reto� demesidegerekir.Hanefı�ler’evebirgrupfakı�hego� resadecehata�enadamo� ldu� rmedekeffa� retgerekirkenfakı�hlerinçog�unlug�ukastenadamo� ldu� rmededegerekligo� ru� rler.

Ö� ldu� rmekeffa� reti,mu�minbirko� lea� zatetmek,eg� erbunagu� çyetmezseikiaypeşpeşeoruçtutmaksu� retiyleo� denir.Hata�enadamo� ldu� rengayrimu� slim-lerkeffa� retleyu� ku�mlu� tutulmazvesadecediyeto� derler.

Hacda Tıraş Olma Keffâreti: U� çgu� noruçtutmak,yaaltıfakiridoyurmak,yadabirkoyunkurba�netmekgerekir.U� çgu� norucunpeşpeşetutulmasışartdeg� ildir.

Hayızlı Kadınla Cinsî Münâsebet Keffâreti: Ebu� Hanı�fededa�hilİ�sla�ma� limlerininçog�unlug�unago� re,karısıilehayızlıikencinsı�mu� nasebettebu-lunankimsegu� nahişlemiştir.Allah’aboltevbeveistig� fa� retmektenbaşkayapabileceg� ibirşeyyoktur.İ�bnAbbas,Kata�de,Evza� ı�,Ahmedb.Hanbelgibiİ�sla�ma� limlerinego� reisehayızlıkadınlailkgu� nlerdekurulancinsı�mu� na-sebet içinbirdinar(4,25gr.altın)kanamanın iyiceazaldıg� ıbirdo� nemdeyapılancinsı�mu� nasebet içinseyarımdinarkeffa� reto� denmesigerekir.Bukeffa� retkocanınzorlamasıylaolmuşsasadeceona, iki tarafın isteg� iyleol-muşsaayrıayrı ikisinedegerekir.Cinsı� temasınkasten,unutarak,haramoldug�unubilmedenveyahayızdurumunufarketmedenyapılmışolmasıso-nucuetkilemez.

KEFFA� RETLER / 143

ADAK

Arapça’danezir (nezr)diyeifa�deedilenadak fıkıhdilinde,“birkimsenindı�nenyu� ku�mlu� olmadıg� ıiba�detcinsindenbirşeyikendisiiçinva� cipkılması”nıifa�deeder.Dig� erbirifa�deyle“kişininfarzveyava� cipcinsindenbiriba�detiya-pacag� ınada� irAllahTea� la� ’yaso� zvererekoiba�detikendisineborçkılması”dır.

İ�mamŞa� fiı�veAhmedb.Hanbelbaştaolmaku� zerefakı�hlerino� nemlibirkıs-mıadakadamanınmekru� holdug�ugo� ru� şu� ndedir.Hanefı�leriseAllah’aiba�detve ta�atka�bilindenadaktabulunmayımu� ba�hgo� ru� rler. Sonuçtabir iba�detinişlenmesinevesı�leoldug�uiçinbunumu� steha�pgo� renlerdevardır.Ma� likı�leradaktabulunmayınormaldemendu� p,şartabag� lıadag� ıisemu� ba�hsayarlar.

Allah’aisya�nvema�siyetiiçermedig� isu� rece,hangigruptayeralırsaalsın,adaktabulunuldug�undayerinegetirilmesidı�nenva� cipgo� ru� lmu� ştu� r.

Şartları: Adag� ıngeçerliolabilmesiiçinadaktabulunankimseninmu� slu� -man,akıllıvebulu� g�a(ergenlikçag� ına)ermişbirkimseolmasıgerekir.

Adananşeyincinsindenbirfarzveyava� cipiba�detinbulunmasıgerekir.

Adanan şey bizzat hedeflenen (maksu� t) iba�det cinsinden olmalı, başkabiriba�detevesı�leoldug�uiçinfarzveyava� cipsayılanbiriba�detolmamalıdır.Mesela� abdestalmayı, eza�nveka�metokumayı,mescidegirmeyikonualanadakgeçerliolmaz.

Adananhusu� s, adayan şahsınoandaveyadaha sonrayapması gerekenfarzveyava� cipbiriba�detolmamalıdır.Kılmaklamu� kellefoldug�unamaz,tut-maklamu� kellefoldug�uramazanorucuadakkonusuolmaz.

Adananşeyinmeydanagelmesiveyapılmasımaddetenvedı�nenmu�mku� nvemeşru� olması,maliseadayanşahsınmu� lkiyetindebulunmasıgerekir.Birkimseninsahipolmadıg� ımalıadamasıgeçersiz,sahipoldug�undanfazlasınıadamasıha� lindeisesadecesahipoldug�ukadarıhakkındageçerlidir.Ancakbirkimseninileridesahipolmasıkuvvetlemuhtemelbirmallailgiliadag� ıge-çerlisayılır.Mesela� ileridemı�ra� syoluylasahipolacag� ımalınadanmasıbo�y-ledir.

AdananfiilAllah’aisya�nı,bid’a� t,gu� na�hvema�siyetiiçermemelidir.Butak-dirdeadakgeçersizdir.

Adak Hükmü: Herhangibirşartvezamanabag� lanmayan(mutlak)adak-lar,adamaanındanı�tibarengerekliha� legelirveilkfırsattayerinegetirilmesiuygunolur.Birşartabag� lananadaklarındaoşartıngerçekleşmesiha� linde


yerinegetirilmesigerekir.Şartgerçekleşmedenadakyerinegetirilirsegeçer-sizdir;yapılan iba�detna� file sayılır.Mesela� ,herhangi işioldug�u takdirdeu� çgu� noruçtutmayınezredenkimsenindurumubo�yledir.

Yerine getirilmesi gelecekbir zamanabag� lanan adaklar ise, Ebu� Hanı�feveEbu� Yu� suf’a go� rebu zamankaydına ı�tiba� r edilmeksizino� ncedendeye-rine getirilebilir. İ�mam Muhammed ile Şa� fiı�ler ve Hanbelı�ler sadaka gibima� lı� iba�detlerdeaynıgo� ru� şu� paylaşmaklabirliktenamaz,oruçgibibedenı�iba�detlerdevakitgelmedenhu� kmu� nsabitolmayacag� ıgo� ru� şu� ndedir.

Fakatistenmeyenşartgerçekleşirse,dilerseadadıg� ışeyiyerinegetirir,di-lerseyeminkeffa� retio� der.

YEMİNLER

So� zlu� kte“kuvvet,sag� taraf,sag� el,ant,kasem“vb.ma�nalaragelir.Allah’ınisimvesıfatlarızikredilmedenso� ylenenbirso� zu� nyeminsayılıpsayılmama-sındatoplumuno� rfu� vekutsalhakkındakideg�erlendirmesio� lçu� alınır.Toplu-mumuzda“Kâbe hakkı için”, “Kur’ân çarpsın”, “Ekmek çarp sın”, “Anam avradım olsun”gibitoplumunu� stvekutsaldeg�erlerini,so� zu� nu� teyı�tetmekiçinkul-lanmada,o� rfenyemintelakkı�edildig� isu� rece,dig� eryeminlerinta�bı�oldug�uhu� kmeta�bı�dir.Yeminçeşitleri:

1. Lağv Yemini. Yanlışlıkladog� ruoldug�usanılarakyapılanyemindir.Birkimseninborcunuo� dedig� inisanarak“Borcumuo� dedim”diyeyeminetmesibo�yledir.

2. Gamûs Yemini. Geçmişzamandayapılmışveyayapılmamışbirişhak-kında bile bile, kasten ve yalan yere yapılan yemindir. Gamu� s yemini içinkeffa� retgerekmez.

İ�mamŞa� fiı�’yego� regamu� syeminiiçindekeffa� retgerekir.

3. Mün’akit Yemin. Yemininterimanlamınauyunolanşekliolup,mu�m-ku� nvegeleceg�eaitbirkonudayapılanyemindir.Yeminleriçerisindeyalnızcamu� n’akityeminindekeffa� retgerekir.

DİYANET KURUL KARARLARI

CUMA NAMAZI VE ZUHR-İ ÂHİR

Cumanamazı,farziyyetiKita�p,su� nnetveicma� ilesa�bitolanvehutbeyideihtiva� edenikireka� tlı,cemaatlekılınanbirnamazdır.Cumanamazınınhicret-teno� ncefarzkılındıg� ınada� irriva�yetlerbulunmaklabirlikte,Hz.PeygamberilkCumanamazınıhicretesnasındaMedı�neyakınındakiRa�nu� nadenilenbirva�dı�de kıldırmıştır. Cumanamazının farzı iki reka� ttır. Bu konudaherhangibirihtila� fyoktur.Hz.Peygamber’inCumanamazındano� ncevesonra,ismineolursaolsunevdeyadaca�midena� filenamazkıldıg� ıva�kı�dir.

Cuma Namazı ile Yükümlü Olmanın Şartları:Cumanamazı,akıllı,bulu� g� çag� ınaerişmiş,sag� lıklı,hu� rvemukı�mMu� slu�manerkeklerefarzkılınmıştır.Kadınlar, hu� rriyeti kısıtlı olanlar, yolcular ve cemaate gelemeyecek kadarma�zereti olanlar Cumanamazı kılmakla yu� ku�mlu� deg� ildirler. Zı�ra� Hz. Pey-gamber,ko� le,kadın,çocuk,hastaveyolcudışındaCumanamazınınhermu� s-lu�manafarzoldug�unubelirtmiştir.

Kadınların Cuma namazı kılmaları:Cumanamazıkılmakkadınlarafarzdeg� ildir.Hadı�s ve siyer kaynaklarında,Hz.Peygamberdo� nemindebazı ha-nımlarınmu� nferidenCumanamazınakatıldıklarınıbildirenriva�yetlerbulun-maklabirlikte,onlarınerkeklergibiyog�unbirşekildeCuma’yaiştira�kettikle-rinigo� sterenbirbilgibulunmamaktadır.

Şehir:İ�sla�mbilginleriCumanamazınınsahı�holmasıiçin,Cumanamazı-nınşehirveyaşehirhu� kmu� ndebiryerleşimbirimindekılınmasıgerektig� iniilerisu� rmu� şler,ancakşehrintanımıkonusundaihtila� fetmişlerdir.

Hz.Peygamber,ilkCumanamazını,Mekke’denMedı�ne’yehicretiesnasın-daSa� limb.Avfog�ullarınınika�metettig� iRa�nu� na� adıverilenbirva�dı�dekıldır-mıştır.Bunago� re, farzıeda� edeceksayıdacemaatinbulundug�umezra,ko� y,belde,şehirgibibu� yu� kveyaku� çu� ktu�myerleşimbirimlerindekılınanCumanamazısahı�htir.


Cemaat: Hanefi Mezhebinde, Cuma namazının kılınabilmesi için, Ebu� Hanı�feveMuhammedb.Haseneş-Şeyba�nı�’yego� re,ima�mındışındaenazu� ç,Ebu� Yu� suf’ago� reise,ikikişininbulunmasıgerekir.

Şa� fiı�ler ve Hanbelı�ler, Hz. Peygamber’in Medine’ye gelmesinden o� nceEs’adb.Zu� ra� retarafındanMedı�ne’dekıldırılanilkCumanamazındakırkkişi-ninhazırbulundug�unubildirenriva�yetleredayanarakkırkkişininbulunmasıgerektig� igo� ru� şu� nu� o� nesu� rmu� şlerdir.

1. İ�kireka� tolanCumanamazınınfarziyyetininKitap,su� nnetve icma� ilesa�bitoldug�una,sıhhatşartlarındanolanhutbeninCumanamazınınfarzındano� nceokunmasıgerektig� ine,

2.Cumanamazınınfarzındano� ncevesonra,Hz.Peygamber’inna� fileola-raknamazkıldıg� ı sa�bitoldug�undan,Cuma’dano� ncevesonrana� filenamazkılmanınsu� nnetoldug�una,buna� filenamazlarındo� rdu� farzdano� nce,do� rdu� desonraolmaku� zeretoplamsekizreka� tkılınmasınınuygunolacag� ına,

3.Cumanamazınınkadın,hasta,yolcu,hu� rriyetikısıtlıvecemaatekatılama-yacakderecedema�zereti olanlara farzolmadıg� ına, bununlabirliktekılmalarıha� lindenamazlarınıngeçerliolup,ayrıcao� g� lenamazıkılmalarıgerekmedig� ine,

4. İ�mamlabirlikteenazdo� rtkişininbulundug�umezra,ko� y,belde,şehirgibibu� yu� kveyaku� çu� ktu�myerleşimbirimlerindeCumanamazınınkılınmasıgerektig� ine,

5.BiryerleşimbirimindebirdenfazlayerdeCumanamazıkılınabileceg� i-ne,busebeplezuhr-ia�hirnamazınınkılınmasınagerekolmadıg� ına,

6.Zuhr-ia�hirnamazınıkılmakisteyenlereisema�nı�olunmasınınuygunol-mayacag� ınakararverildi.

ESTETİK AMELİYAT

Estetikameliyatın;

1)Sa� limfıtratıbozmakkastıolmamak,

2)Yapılmasındabiryararveyayapılmamasındamevcutbirzararbulunmak,

3)Hile,aldatmaveyakarşıcinsebenzemekastıbulunmamak,

4)Huku� kı� karışıklıg�a ve yanlış anlamaya yol açmamak kaydıyla bir tu� rteda�vı�olarakyaptırılmasındasakıncaolmadıg� ınakararverildi.

Dİ�YANETKURULKARARLARİ / 147

GÖZ DAMLASININ ORUCU BOZUP BOZMAYACAĞI

Go� zdamlasınınveastımlıhastalarınnefesalabilmek içinkullanmakzo-rundaoldukları,ag� zınaku� çu� kzerreciklerha� lindepu� sku� rtu� lerek(sprey)al-dıklarıilaçlarınorucubozupbozmayacag� ıhususlarında;

1)Mu� tehassısgo� ztabiplerindenalınanbilgilerego� re,go� zedamlatılanila-cınmiktarolarakçokaz(1mililitrenin1/20’siolan50mikrolitre)oluşuvebununbirkısmınıngo� zu� nkırpılmasıyladışarıyaatıldıg� ı,birkısmınıngo� zde,go� zileburunboşlug�ubirleştirenkanallardavemukozasındamesa�ma� tyoluileemilerekvu� cudaalındıg� ıancakyokdenilebilecekkadarçokazbirkısmı-nın sindirim kanalına ulaşabilme ihtima� linin bulundug�u dikkate alınarak,İ�sla�mfakı�hlerinindebelirttig� igibigo� zdamlasınınorucubozmayacag� ına;

2)Birkısmıag� ızcidarındaemilerekyokolacakkadarazolmasıveesa� senyutulmadıkçaag� ızaalınansuyunorucubozmadıg� ı veorucun teşrı� hikmetidikkate alınarak, astımlı hastaların ag� ıza pu� sku� rtu� lerek aldıkları ilacın daorucubozmayacag� ınakararverildi.

KADININ İMÂMETİ

Kadınlarınnamazdaima�mlıkyapması,birkadınınhemcinsleriolandig� erkadınlara ima�mlıg� ı ve kadın-erkek karışık cemaate veya sadece erkeklereima�mlıg� ıolarakikikısmaayrılır.

Kadınınhemcinsleri olandig� er kadınlara ima�mlıg� ı konusunda,Hz. Pey-gamber (s.a.v.)’inhanımlarındanU� mm-u� SelemeveHz.A� işe’ninkadınlaraima�molaraknamazkıldırdıklarına,budurumdao� negeçmeyipilksafınorta-sındadurduklarınaaitilkdevirhadı�skaynaklarındabilgilervardır.Kadınla-rıngu� nlu� kbeşvakitnamazdaoldug�ugibi,tera�vı�hnamazındadadig� erkadın-laraima�mlıkyapmalarıİ�sla�mfakı�hleritarafındanca� izgo� ru� lmu� ştu� r.

Birkadının,erkeklereveyakadın-erkekkarışıkcemaateima�mlıkyapmasıise,ilkhadı�skaynaklarındavepekçokkaynaktayeralanbirhaberego� reHz.Peygamber(s.a.v.)istisna� ı�olarakÜmm-ü Varakaisimliha� fız-ıKur’a�nbirsa-habiyyehanımınkendievhalkınaima�mlıkyapmasınaizinvermiştir.U� mm-u� Varaka’nınevhalkıise,o� lu�mu� ndensonraa� za�dolmalarıkaydıylahu� rkıldıg� ıbirierkekdig� erihanımikiko� ledeniba� retti.

Buriva�yetedayanarak İ�mamAhmed,EbuSevr,Mu� zenı�,Taberı�, İ�bnTey-miyyegibia� limler,kadınınzaru� retha� lindeerkekleredeima�mlıkyapabilece-g� iniso� ylemişlerdir.


İ�ma�m-ıA’zamEbu� Hanı�fe,Şa� fiı�gibimu� ctehidlerileCumhu� r-ufukaha� ise,kadınınerkeklereima�mlıg� ınıca� izgo� rmemişlerdir.

KADINLARIN BAŞI AÇIK NAMAZ KILMALARI

Namazdavenamazdışındao� rtu� lmesigerekenavretmahallinin;

1)Erkeklerdedizkapag� ıilego� bekarası,

2)Kadınlardaise,el,yu� zveayaklardışındakibu� tu� nbedenoldug�uvena-mazkılarken,buuzuvlarınvu� cuthatlarınıbellietmeyecekverenginigo� ster-meyecekniteliktebirelbise(o� rtu� )ileo� rtu� lmesigerektig� inevekadınlarınbaşaçıkolaraknamazkılmalarınınca� izolmadıg� ınakararverildi.

KADINLARIN CUMA, BAYRAM VE CENÂZE NAMAZI KILIP KILAMAYA-CAĞI VE BUNLARIN SAFLARDAKİ DURUMU

Cumanamazıfarz-ıayn,bayramnamazlarıva� cip,cena�zenamazıisefarz-ıkifa�yedir. Bunlardan cuma ve bayram namazları, ancak cemaatle kılınır.Cena�zenamazınıncemaatlekılınmasışartolmadıg� ıgibi;istererkek,isterka-dınolsuntekbirmu� slu�manınkılmasıylakifa� ı�farzyerinegelmişolur.Go� ru� l-du� g�u� u� zere,gerekmu� kellefiyetgerekhu� ku�mbakımındancena�zenamazındakadınileerkekarasındahiçbirfarkyoktur.

Kadınlar cumanamazı ile yu� ku�mlu� deg� ildir. Cumanamazının kadınlarafarzolmadıg� ıkonusundaicma� vardır.Asr-ısaadettenberihiçbirİ�sla�mmu� çte-hitvea� limibununaksiniso� ylememiş,bu� tu� nİ�sla�mu� lkelerinde,herdo� nemdeuygulamadabo�ylecedevamedegelmiştir.

Cumavebayramnamazlarıileyu� ku�mlu� olmadıklarıhaldekadınlarister-lersebunamazlarakatılabilirler.Butakdirde,kendisinecumanamazıfarzol-mayan(meseladı�nenmisa� firsayılan)birkişinincumanamazınıkıldıg� ındaogu� nku� o� g� lenamazınıkılmasınagerekolmadıg� ıgibi,cumanamazınakatılankadınlarındaayrıcao� g� lenamazınıkılmalarıgerekmez.

NeHz.Peygamber(s.a.v.)do� nemindenedemu� tea�kipasırlardabeşvakitnamazlamu� kellefkadınlarıntamamınıncumavebayramnamazlarınakatıl-dıg� ı sa�bitdeg� ildir.Gu� nu�mu� zdede isteyenhanımlarınca�miadabınauyarakca�milerinkendilerineayrılanbo� lu�mlerinde,cumavebayramnamazıkılma-larındahiçbirsakıncayoktur.


İ�stercuma, isterbayram,istercena�ze,hanginamazolursaolsun,kadın-larerkeklerlebirliktenamazkıldıklarıtakdirde,erkeklerdenayrı,uygunbiryerdenamazadurmalarıgerekir.Peygamberimiz(s.a.v.)namazsaflarınıo� nceerkekler,sonraerkekçocuklarenarkadadakadınlarolmaku� zeredu� zenle-miştir. Su� nneteuymayarak,kadınlarerkeksaflarıarasınakarışarak ima�mauyarlarsa, Hanefı� mezhebine go� re cena�ze dışında, kadınların arkasında vehiza� sındakalan erkeklerinnamazları fa� sit olmuş sayılır.Buduruma sebepolankadınlardagu� na�hişlemişolurlar.Budurum,ru� ku� vesecdesibulunma-yancena�zenamazındameydanagelirse,erkeklerinnamazıfa� sitolmazsada,su� nneteaykırıhareketedildig� iiçinmekru� holur.

KADINLARIN İŞ HAYATINDA VE YÖNETİMDE YER ALMALARI

Kadınların Ticaret ve İş Hayatına Girmesi: İ�sla�m’ago� re,kuralolarakkadın,eviçindevedışındaçalışabilir;ailesininihtiyaçlarınısag� lamadakoca-sınayardımcıolabilir.Şartlaraveihtiyaçlarago� re,ailehayatındaeşlerinrol-lerinindeg� işmesidemu�mku� ndu� r.Ö� nemliolanhayatınhuzurvedu� zeniçindegeçmesi,ihtiyaçlarınkarşılanmasındabireylerinimka�nveka�biliyetlerineuy-gunsorumluluklarıdengelişekildeu� stlenmeleridir.

Kadın,ma� lı�vetica� rı�alanlardaerkeklerleeşitkonumdaolup,kadınolmasısebebiyleherhangibirkısıtlamayama� ru� zdeg� ildir;tica� retveborçlarhuku� kualanındaerkeklerinsahipolduklarıbu� tu� nhakveyetkileresahiptir.

Kadının Yöneticiliği:İ�sla�m’dakadının,kamugo� reviyapmasınıyasakla-yanaçık,kesinvebag� layıcıbirnassyoktur.Buı�tibarla,gereklifıtrı�donanımıha� iz,liya�katlikadınlarındevletbaşkanlıg� ıdada�hil,hertu� rlu� yo� netimdego� revalmasındadı�nı�açıdanbirsakıncayoktur.

1)İ�sla�m’da,erkekleretanınantemelhakvehu� rriyetlerin,aynıderecedekadınlaradatanındıg� ına,kadınolmanın,hakvefiilehliyetinidaraltanbirse-bepolmadıg� ına,

2)İ�sla�m’ıno� ngo� rdu� g�u� temelprensipvehu� ku�mlere,genelahlakkuralları-nauyulmakkaydıyla,kadın-erkekherkesin,çalışma,tica� retyapmaveişhaya-tınakatılmahakkınasahipoldug�una,

3) Gerekli fıtrı� donanımı ha� iz, liya�katli kadınların devlet başkanlıg� ı dada�hil,hertu� rlu� yo� netimdego� revalmasındadı�nı�açıdanbirsakıncaolmadı-g� ınakararverildi.


KADINLARIN ÖZEL HALLERİNDE YAPAMAYACAKLARI İBÂDETLER

Kadınlarınayha� lido� nemlerinde,-temizleninceyekadar-cinsı�ilişkidebu-lunmalarıKur’a�n-ıKerı�m’deyasaklanmış;namaz,oruçveKa�be’yi tava� f da,su� nnetlebuyasakkapsamınaalınmıştır.

Kadınlarınayha� lido� nemlerindenamazkılamayacakları,oruçtutamayacak-larıveKa�be’yitava� fedemeyecekleriayrıcabugu� nlerdekılamadıklarınamaz-larınıkaza� etmeleridegerekmedig� ikonusunda İ�sla�mmu� ctehı�dve fakı�hleriarasındaicma� vardır.Hayızileilgilihu� ku�mleraynennifa� siçindegeçerlidir.

A� detgo� renveyalohusaolankadınlarınKur’a�n-ıKerı�m’iokumalarıkonu-sundaİ�sla�ma� limlerininfarklıgo� ru� şlerivardır.

İ�ma�mMa� likveAhmedİ�bnHanbel’ego� rehayızlıveyalohusaolankadınlar;el su� rmeyerek ezbere veya yu� zu� nden Kur’a�n-ı Kerı�m’i okuyabilirler, İ�ma�mMa� likbudurumdakiKur’a�no� g� reticiveo� g� rencilerininKur’a�n-ıKerı�m’itutma-larınıdao� g� retmeveo� g� renmezaru� retinebina�enca� izgo� rmu� ştu� r.

Za�hirı�mezhebifakı�hlerindenİ�bnHazmisehayızvelohusaolankadınlarlacu� nu� polankimselerinhemKur’a�n-ıKerı�m’itutmalarıvehemdeokumaları-nınca� izoldug�unuso� ylemiştir.

Hanefı� veŞa� fiı�ler isehayızveya lohusaolankadınlarınKur’a�n-ıKerı�m’iokumalarınınca� izolmadıg� ınıso� ylemişlerdir.

KADINLARIN ŞAHİT VE MİRASÇI OLMALARI

Kadın-Erkek Eşitliği: İ�sla�m’a go� re, kadın ve erkek eşit ve birbirini ta-mamlayanvarlıklardır.Yaratılıştangelenfizyolojikvepsikolojikfarklılıklarıno� tesinde,kadınileerkekarasındabirayrımyapılmamıştır;Allahkatındabirinsanvekulolarakherikisideeşittir.Kur’a�n-ıKerı�mkadınveerkeg�eeşitola-rak hita�p etmektedir. Dı�nı� yu� ku�mlu� lu� klerde, iba�detlerde, ahla�kı� deg�er vefazı�letlerdekadınileerkekarasındabirfarkbulunmamaktadır.İ�sla�m’dainsan-lararasındatekdeg�ero� lçu� su� takva�dır.

Kadının Şâhitliği:Konuylailgilia�yetlerbirliktedeg�erlendirildig� inde,ka-dınınşa�hitlig� ininerkeg� inkinedenktutulabileceg� ianlaşılmaktadır.

Kadının Mîrasçılığı:İ�sla�m’dano� ncekadınınsa�bitvebelirlibirmı�rashak-kıyoktu.Hatta� odo� nemAraptoplumunda,kadınınmı�rasçıolmasıbirtarafa,kendisimı�rasakonuolmaktaydı.


Kur’a�n’ınkadınıdeg�ersizsaymasıso� zkonusudeg� ildir.Bilakiskonuileil-gilia�yetleringetirdig� idu� zenlemeler,İ�sla�m’ınkadınlarınhuku� kı�şahsiyetlerinitanıdıg� ını,onlarınhakvehuku� kunubelirlemeyeo� zelbir ı�tina� go� sterdig� ini;haklarınınza�yı�edilmemesiiçingereklihuku� kı�tedbirlerialdıg� ınıortayakoy-maktadır.

Kadınınmı�rastaerkekgibihaksahibioldug�uaçıktır.Mı�rastankadınaer-keg� inyarısıkadarhisseverilmesi,kadınınmı�rasçıolaraksahipolabileceg� ibu� tu� nkonumlariçindeg� il,sadecekadınınaynıbabanın/ana-babanınçocug�uolarakerkekkardeşiilebirliktemı�rasçıolmasıdurumundaso� zkonusudur.

Konuileilgilia�yetlerde,birerkeg� inveyakadının,anneveyababasıvefa� tetmişseveçocug�udayoksasadecebirerkekveyakızkardeşivarsa,mı�rastanherbirineeşitolarakaltıdabirhissedu� şeceg� iifa�deedilerek,kadınileerkeg� ineşithissealacaklarıhu� kmebag� lanmıştır(Nisa� 4/12).

Kızileerkekkardeşlerinbirliktemı�rasçıolmalarındakızabir,erkeg�eikihisseverilmesininsebeplerişo� ylesıralanabilir:

a)İ�sla�mhuku� kunago� re, isteranne, istereş, isterkızçocug�u, istersekızkardeşolsun,kadınıngeçimikendisineaitolmayıp;og�ul,koca,babaveyaer-kekkardeşinsorumlulug�undadır.Çog�unluklakadınkendisidışındabaşkala-rınıngeçiminisag� lamakladayu� ku�mlu� deg� ildir.Erkekisetamaksine,hemenbu� tu� n toplumlarda eşinin, kızının, annesinin veya kız kardeşinin geçiminisag� lamaklamu� kelleftir.Busebeplerdirki“nı�metku� lfetego� redir”esasınauy-gunolarak,eşinin,kızının,annesininveyakızkardeşiningeçiminisag� lamak-layu� ku�mlu� olanerkeg�e,bo� ylebiryu� ku�mlu� lu� g�u� olmayankadınınpayınınikimisliverilmiştir.

b)Kadınkendimalvarlıg� ında istedig� igibi tasarrufetmehakkınasahiptir.Kadının ma� lı� durumu yerinde olsa dahı�, ailenin harcamalarına iştira�k etmezorunlulug�uyoktur.Buaçıdanbakıldıg� ında,kadın ileerkeg� ineşitpayalmasıdurumundaerkek;aileningeçiminisag� lamaklayu� ku�mlu� oldug�uhalde,kadınınbo�ylebirsorumlulug�uolmadıg� ındandengeerkekaleyhinebozulmuşolacaktır.

c)Erkekevlenirken,eşine“mehir”vermekleyu� ku�mlu� du� r.Kadınınise,ev-liliktendog�anbo�ylebiryu� ku�mlu� lu� g�u� olmamakta,aksineeşindenmehiralma-yahakkazanmaktadır.

d)Kadınboşandıg� ı takdirde iddet su� resindeonunbarınma,yeme-içme,giyim, teda�vı� gibinafakasınıo� demekkocanıngo� revioldug�uhalde;kadınınkocasınakarşıbo�ylebirsorumlulug�uyoktur.


Yukarıdazikredilendayanakvegerekçelerışıg� ında;

1) İ�sla�m’ago� re,gerekontolojikolarak,gereksedı�nı� sorumluluk,huku� kı�ehliyet,temelhakvehu� rriyetlerbakımındanilkeselbazdakadınerkekayrımıso� zkonusuolmadıg� ına,

2)Şa�hitlikkonusunda,borçlanmaa�yetindebelirtilenvedo� neminşartlarıışıg� ında,kadınlarıntica� rı�faaliyetlerdekipasifrolu� ndenkaynaklananfarklılı-g� ın,geneldu� zenlemeiçermedig� ine,

3)Konuylailgilia�yetlerbirliktedeg�erlendirildig� inde,kadınınşa�hitlig� ininerkeg� inkinedenkoldug�una,

4)Kardeşlerinmı�ra� spaylaşımındakadınlarınpayının,erkeklerenisbetlefarklıolarakdu� zenlenmesinin,erkeg� inçeşitlialanlardakima� lı�sorumlulug�u-nunkadınanisbetledahaag� ırolmasıyladog� rudanilişkilioldug�una,

5)Kadınınihtiyacınındahafazlaoldug�uveyaerkeg� inma� lı�sorumlulug�undahaazbulundug�udurumlarda,karşılıklırıza� ilebupaylaşımındahafarklıbirşekildeyapılabileceg� inekararverildi.

KUR’ÂN-I KERÎM’ DE BEŞ VAKİT NAMAZIN BULUNUP BULUNMADIĞI

BelirlişartlarıtaşıyanMu� slu�manlaragu� ndebeşvakitnamazınfarziyyetiKita�p,su� nnetveicma� ilesa�bittir.Beşvakitnamazıneda� edileceg� ivakitlereveneşekildeeda� edileceg� ineKur’a�n-ıKerı�m’inbirkısıma�yetlerindemu� cmelolarakişaretolunmuş,buişaretlerRasu� lu� llah(s.a.v)’ınkavlı�vefiilı�su� nnetiy-leaçıklıkkazanmıştır.Peygamberimiznamazıbizza� tkılarakveMu� slu�manla-raima�molupkıldıraraknasılkılınacag� ınıo� g� rettig� igibibunlarınvakitlerinidego� stermiştir.Gerekkılınışşekli,gerekvakitleriileilgilibuuygulamaamelı�teva� tu� rolarak,gu� nu�mu� zekadardevametmiştir.

NAMAZ VAKİTLERİNİN OLUŞMADIĞI BÖLGELER İLE YATSI NAMAZI VAKTİNİN GEÇ OLUŞTUĞU BÖLGELERDE NAMAZ VAKİTLERİNİN TESBÎTİ

Namaz Vakitleri:NamazvakitleriKur’a�n-ıKerı�m’demu� cmelolarakişa� retedilmiş;buvakitleringo� sterilmesi,namazınkılınışşekli,hacvezeka� ttaoldu-g�ugibisu� nnetebırakılmıştır.

1)66º-90ºenlemleriarasındakalanbo� lgelerdegu� ndu� zveyageceninoluş-


madıg� ı(gu� neşintamamenveyakısmenbatmadıg� ı/dog�madıg� ı)do� nemlerde,gu� ndu� zvegeceninoluştug�u64ºenlemininesasalınarakenkısageceveyagu� ndu� zu� n3saatkabuledilmesininuygunoldug�una,

a) Bu bo� lgelerde, gecenin oluşmadıg� ı do� nemlerde, gu� neşin batışından1saat sonrayatsıvaktinin,2 saat sonrada imsa�kinbaşlamasının;geceninoluşupu� çsaatten fazlasu� rdu� g�u� do� nemlerde,vakitala�metibelirlenemedig� itakdirde,gu� neşinbatışıiledog�uşuarasındakisu� renin1/3’igu� neşinbatışınaeklenerekyatsı,2/3’sieklenerekimsa�kvakitlerinintakdı�redilmesininuygunoldug�una;ancakimsa�kala�metiaçıkçago� ru� ldu� g�u� nde,onauyularakameledil-mesigerektig� ine,

b)Bubo� lgelerdegu� ndu� zu� noluşmayıptakdı�redildig� ido� nemlerdeise,o� g� lenamazınınvaktiiçin,takdı�redilengu� ndu� zu� nortasına4dakikaila�veedilmesive takdı�redileno� g� le ileakşamnamazınınortasıda ikindinamazınınvaktiolarakbelirlenmesininuygunoldug�una,

2)Gu� ndu� zvegeceoluşmaklabirlikte,yatsıveyaimsa�kinoluşmadıg� ıveyaakşamşafag� ının çokgeçbatıp fecrinerkenzuhu� r ettig� i bo� lgelerde ise, gu� -neşinbatışıyla fecrindog�uşuarasındakisu� reu� çebo� lu� nu� pgu� neşinbatışınaeklenerekyatsınınengeçoluşmavaktininhesaplanmasına,yatsınıngerçekvaktibundano� ncegerçekleştig� isu� recehakı�kı�vakitleameledilmesinin,şa-fag� ınkaybolmasınıngeceninu� çtebirindensonragerçekleşmesiha� lindeise,geceninu� çtebirininyatsınamazınınvakti olarakkabul edilmesininuygunoldug�una, takvimlerin bu kriterler dog� rultusunda hazırlanmasına, fecrinoluşmadıg� ıdo� nemlerde,ensonoluşanvaktin,tekrarfeciroluşuncayakadardondurulmasına,

3) İ�lmı� verilere go� re şafag� ın kaybolması/oluşması astronomik tandandahadu� şu� kderecelerdeoluştug�undanvebununtesbı�tedilerektakvimlerdeuygulanmasıha� linde,o� zelliklekuzeyu� lkelerindeo� nemlibirrahatlıkmeyda-nagetireceg� inden,yatsıveimsa�kvakitlerininhangiderecelerdeoluştug�ununtesbı�tedilmesineyo� nelikrasatlaryapılmasına,

4)Bunarag�menyatsınınçokgeçoluşup,çalışanlarınsıkıntıyadu� şmeleridurumundaakşamileyatsınamazınınakşamnamazınınvaktindebirleştiri-lerekkılınabileceg� ininkendilerinebildirilmesiyararlıolacag� ına,

5)Hazırlanacak takvimlerin toplumdakabul go� rmesi, namazların cem’ikonusundahalkınaydınlatılmasıveuygulamadakarşılaşılacakproblemlerintesbı�tiveço� zu�mu� amacıyla,o� zellikleyurtdışıpersonelimizineg� itimineyo� ne-likseminerlerdu� zenlenmesininyararlıolacag� ınakararverildi.


ORGAN NAKLİ

Normal durumlarda o� lu� ve diri kimselerden alınan parça ve organlar-dan faydalanılması, insanın hu� rmet ve kera�metine aykırı go� ru� ldu� g�u� nden,İ�sla�mfakı�hlerinceca� izgo� ru� lmemiştir.Ancak,zaru� retdurumunda,zaru� retinma�hiyetvemiktarınago� rebuhu� ku�mdeg� işmektedir.

İ�sla�mfakı�hleri,açlıkvesusuzlukgibihastalıg� ıda,hara�mımu� ba�hkılanbirzaru� retsaymışlar,başkayoldanteda�vı�lerimu�mku� nolmayanhastalarınha-ramilaçvemaddelerleteda�vı�lerinica� izgo� rmu� şlerdir.Örgannaklinin;

1)Zaru� retha� lininbulunması,yanihastanınhayatınıveyahaya� tı�biruzvu-nukurtarmakiçin,bundanbaşkaçaresiolmadıg� ının,meslekı�ehliyetvedu� -ru� stlu� g�u� negu� venilenbirtabiptarafındantesbı�tedilmesi,

2)Hastalıg� ınbuyoldanteda�vı�edilebileceg� inetabibinzann-ıga� libininbu-lunması,

3)Örganveyadokusualınankişinin,bu işleminyapıldıg� ı esna�dao� lmu� şolması,

4)Toplumunhuzurvedu� zenininbozulmamasıbakımındanorganveyadoku-sualınacakkişininsag� lıg� ında(o� lmedeno� nce)bunaizinvermişolmasıveyaha-yattaikenaksinebirbeya�nıolmamakşartıyla,yakınlarınınrıza� sınınsag� lanması,

5)Alınacakorganveyadokukarşılıg� ındahiçbirşekildeu� cretalınmaması,

6)Teda�vı�siyapılacakhastanındakendisineyapılacakbunaklera� zıolmasıdurumundayapılmasıkararverildi.

ORUCU BOZAN VE BOZMAYAN MUÂYENE VE TEDÂVÎ YÖNTEMLERİ

Öruç, iba�det niyetiyle yemekten, içmekten ve cinsı� mu� na� sebetten uzakdurmaktaniba� rettirvebunlardanbirininyapılmasıylaoruçbozulur.Buko-nuda bu� tu� n İ�sla�m bilginleri go� ru� ş birlig� i içindedir. Yemek, içmek ve cinsı�mu� na� sebetdışındakikonularise,bunlarakıyaslanarakveya“sıya�m”kelime-sindekiimsa�kanlamındanhareketlemu� çtehitlertarafındanhu� kmebag� landı-g� ıiçin,bukonulardago� ru� şayrılıg� ınadu� şmu� şlerdir;birçokİ�sla�mbilgini,oru-cubozanşeylerigenişletirken,birkısmıda,sadecea�yetvehadı�stekiorucunanlamındanhareketle,bunlarıdartutmuştur.

Yemek,içmekvecinsı�mu� na� sebeteekolarak,kendifiiliyleag� ızdolusukusmakvehacamatyapmak/yaptırmakdışındaorucubozanherhangibirşeyhadı�slerde


bulunmamaktadır.Bunakarşılık,yıkanmak,ag� zasualmak(mazmaza),dişfır-çalamak(misva�kkullanmak),su� rmeçekmek,eşinio� pmek,yag� lanmak,kokusu� -ru� nmekgibipekçokşeyinorucubozmayacag� ıhadı�slerdeyeralmaktadır.

1)Dinimiz,hastaolanveteda�vı�su� recindebulunankişilerinoruçtutma-malarınaruhsatvermektedir.Bunedenle,teda�vı�sidevamedenkişiler,sag� lık-larınakavuşup, teda�vı�leri tamamlanıncayakadaroruçlarınıerteleyebilirler.Bununlabirlikte,Ramazanayındaherkeslebirlikteorucadevametmeyiarzuediyorlarveoruçtutmalarınabaşkabirengelleridebulunmuyorsa,mua�yeneveteda�vı�leriniiftardan sonra yaptırmalarının önerilmesinin uygunoldug�una,

2)Astımhastalarınınkullandıg� ıspreyin;go� z,kulakveburundamlasının;kulakzarındadelikbulunmayanlarınkulakyıkatmasının;dilaltıkullanma-nın;idrarkanalınıgo� ru� ntu� lemenin,idrarkanalınailaçakıtmanın;su,yag� vebenzerigıdao� zellig� itaşıyanbaşkabirmaddeninvu� cudagirmemesikaydıylaendoskopi,kolonoskopiyaptırmanın;makatveyaferçtenultrasonçektirme-nin;lokalanesteziuygulamanın;makattanveferçtenfitilkullanmanın;suyunbag� ırsaklaraverilmesindensonrabekletilmeyipbag� ırsaklarınhementemiz-lenmesikaydıylalavmanyaptırmanın;hastayaherhangibirsıvımaddesive-rilmedenhemodiyalizyaptırmanın;gıdavekeyifvericiolmayanenjeksiyonyaptırmanın;anjiyo,biyopsiyaptırmanın,kanvermenin,merhemsu� rmenin,vu� cu� dailaçlıbantyapıştırmanınorucu bozmayacağına,

3)Gıdavekeyifvericienjeksiyonyaptırmanın;gıda içeriklisıvılarınba-g� ırsaklaraverilmesininveyaorucubozacakkadar suemilecek şekilde lav-manyaptırmanın;su,yag� vebenzerigıdao� zellig� itaşıyanbaşkabirmaddeninvu� cuda girmesi durumunda endoskopi, kolonoskopi yaptırmanın; bo� lgeselvegenelanestezinin;kulakzarıdelikolup,orucubozacakkadarsumideyeulaşacakşekildekulakyıkatmanın,peritondiyalizvedamaraserumverilerekyapılanhemodiyalizinorucu bozacağınakararverildi.

SADAKA-İ FITIR

Bireyinsadaka-ifıtırilemu� kellefolmasıiçino� ngo� ru� lenzenginliko� lçu� su� (nisa�b),zeka� ttaaranannisa�ptır.Malınartıcıolmasıveu� zerindenbiryılgeç-mesişartıaranmaz.RamazanBayramı’nınbirincigu� nu� tanyerininag�arma-sıylava� cipolmaklabirlikte,Ramazanayıiçindedeverilebilir.

Gu� nu�mu� zdesadaka-ifıtrınbelirlenmesinde,birkişininbirgu� nlu� knormalgıdaihtiyacınıkarşılayacakmikta� rıno� lçu� alınmasınınuygunoldug�una;asgarı�


u� cret,geçimstandardı,gıda fiyatlarıgibikriterler ilebirkişininbirgu� nlu� kasgarı�gıdaihtiyacıgo� zo� nu� ndebulundurularakbelirlenmesine;bumiktarın,nakdeno� denebileceg� igibi,aynı�olarakdaverilebileceg� inekararverildi.

SALÂ VERİLMESİ

Ö� lu�m haberinin çeşitli yollarla duyurulması su� nnettir. Bu bakımdan,mina� redencena�zesala� sıokunmasıvearkasındandao� lenkişininadınınvememleketininso� ylenmesindedı�nenbirsakıncabulunmadıg� ına,ancak,o� lenkişiiçino� vu� cu� so� zlerso� ylenmesininuygunolmadıg� ınakararverildi.

SİGORTA

Baştatica� retolmaku� zerepekçokilişkiningloballeştig� igu� nu�mu� zdu� nya-sındatica� rı�sigortanınbulunmamasıbaşlıbaşınabirriskteşkı�lederveMu� s-lu�manlarınekonomikaçıdanmag� lubiyetinisonuçverir.

1)Genelolarak,sosyalsigortalar,karşılıklısigortalarvetica� rı�sigortalarınca� izoldug�una,

2) Ka� r payı esasına dayalı çalışan birikimli hayat sigortası ile bireyselemekliliktasarrufveyatırımsistemininise,yatırılanprimlerin,dı�nenhela� lolanalanlardadeg�erlendirilmesidurumundaca� izoldug�una,

3)Konusudintarafındanyasaklanmışolansigortanınca� izolmadıg� ınaka-rarverildi.

TERÂVÎH NAMAZININ KAÇ REK’AT OLDUĞU

Peygamberimizin asha�bına kıldırdıg� ı ilk tera�vı�h namazından bahse-den mu� teber hadı�s kaynaklarının verdikleri hadı�slerde tera�vı�h namazınınrek’atlarıileilgilibirsayıyoktur.Hz.A� işe’yeRasu� lu� llah’ınramazandakigecenamazı soruldug�unda “Rasu� lu� llah (s.a.v.)neramazandanederamazandanbaşkagecelerdeonbir(dig� erbirriva�yetteonu� ç)rek’atu� zerineziya�deetmişdeg� ildir.”karşılıg� ınıvermiştir.

Hanefı�veŞa� fiı�fukaha� sınınbu� yu� kbirkısmıtera�vı�hnamazınınyirmirek’atolaraksu� nnetkılındıg� ınıso� ylemişlerdir.


Hz.Ö� mer,Hz.AliveHz.Ösmando� nemlerindenbaşlayarakgu� nu�mu� zeka-daruygulandıg� ıbiçimiyletera�vı�hnamazıyirmirek’attır.Bu� tu� nfıkıhkaynak-larımızdada tera�vı�hyirmi rek’atolarakelealınmışve işlenmiştir. Şuandabaşta u� lkemiz olmak u� zere bu� tu� n İ�sla�m u� lkelerinin ca�milerinde cemaatlatera�vı�hnamazıyirmirek’atolarakkılınmaktadır.

TÜP BEBEK

Kadınveyaerkektekibirkusursebebiyle,tabiı�ilişkiylegebelig� ingerçek-leşmesimu�mku� nolmadıg� ıtakdirde;

1)Do� llendirilecekyumurtavesperm,herikisinindenika�hlıeşlereaitol-ması,yanibunlardanherhangibiriyabancıyaaitolmaması;

2)Do� llenmişolanyumurta,başkabirkadınınrahmindedeg� il,kendirah-mindegelişmesi;

3)Bu işlemin,gerekanne-babanın;gerekdog�acakçocug�unmaddı�, ru� hı�veaklı�sag� lıg� ıu� zerindeolumsuzbiretkisininolmayacag� ıtıbbensa�bitolmasışartıyla,çeşitli tıbbı�yollarlagebeliklerininsag� lanmasında İ�sla�mı�hu� ku�mleraçısındanbirsakıncago� ru� lmemektedir.

4)Başkakadınınyumurtasıveyakocasıdışındayabancıbirerkektenalı-nanspermilebirkadınıngebelig� ininsag� lanmasınıniseinsanlıkduygularınırencideetmesivezı�na� unsurlarınıtaşımasısebebiyleca� izdeg� ildir.

TÜRKÇE İBÂDET

Namazdaveiba�detolarakKur’a�n-ıKerı�m,aslı� lafızlarıileokunur.AncakYu� ceAllah’ınbizeolano� g�u� t,buyrukveyasaklarınıo� g� renmek,onunirşa�dındanyararlanmak maksadıyla tercu�me, mea� l ve açıklamalarını da okumak çokseva�ptırvegenelanlamıileiba�dettir.

HARAMLAR VE HELÂLLER

ETİ YENEN VE YENMEYEN HAYVANLAR

Ca�hiliyeArapları ba� tıl inançlara dayalı olarak bazı o� zelliklerdeki hayvanlarabelirliisimlervermişler,bunlarıputlarakurba�netmekveyaputlaradınaserbestbırakmaksu� retiylebirkısımhayvanlarıkendilerineharamkılmışlardır.Mesela� on-lar,beşbatındog�uranvebeşinciyavrusuerkekolandeveninkulag� ınıyarıpserbestbırakırlar,artıkohayvandanyararlanmayıveohayvanın-kimeaitolursaolsun-suiçmesineyadaotlaklardabeslenmesinemu� da�haleedilmesiniyasaksayarlar-dı;bo�ylehayvanlarabahîra denirdi.Biryolculuktansa� limendo� nmeyeyahutbirhastalıktankurtulmayabag� lıolarakputlaraadanandişidevedesâibe adınıalırveserbestbırakılırdı.Koyundişidog�urursakendilerinin,erkekdog�urursaputlarınolurdu;fakathemdişihemerkekdog�urdug�undaartıkerkeg� ikurba�netmezler,bukoyunavasîle derlerdi.Birerkekdevenindo� lu� ndenonbatındog�arsabudeveko-rumaaltınaalınırveonabinilmez,yu� ktaşıtılmazdı;buhayvanahâm denirdi.

Behı�metu� ’l-en’a�m:En çok yenmesimu� tat olankoyun, deve ve sıg� ır gibitu� rlerdir.

Yırtıcıhayvanların(zînâb:ag� zınındo� rtyanındauzunvesivridişleriolanhayvanlar)veyırtıcıkuşların(zî mihleb:pençesiileavınıparçalayankuşlar)etlerininyenmeyeceg� io� zelliklebelirtilmiştir.

Kara Hayvanları: Etlerininyenmesininhela� loldug�undago� ru� şbirlig� ibu-lunanhayvanlardo� rtgruptur:

1)Sıg� ır,manda,koyun,keçi,deve,tavşan,tavuk,kaz,o� rdek,hinditu� ru� ndenevcilhayvanların,

2)Geyik,ceylan,dag� keçisi,yaba�nı�sıg� ırvezebragibivahşı�hayvanların,

3)Gu� vercin,serçe,bıldırcın,sıg� ırcık,balıkçılgibikuşlarınetlerininhela� loldug�undafakı�hlergo� ru� şbirlig� indedir.Busayılanlarınbirkısmınınhela� llig� iKur’a�n’da tasrı�hedilmiş,dig� erlerideKur’a�n’ın “yiyiniz”dedig� i iyive temizşeylerkapsamındago� ru� lmu� ştu� r.Buhayvanlarınyırtıcıolmadıg� ıyaniag� ızları-


nındo� rtyanındakiuzunvesivridişleriileveyapençeleriylekapıpavlanma-dıg� ıvekendilerinisavunmadıklarıdaaçıktır.

4)Çekirgede,su� nnetteyenebileceg� inedairo� zelhu� ku�mbulunmasısebe-biyleyenmesihela� lhayvanlargrubundayeralmıştır.

Etlerinin yenmesininharamoldug�undago� ru� ş birlig� i bulunanhayvanlariseu� çgruptur:

a)Kur’a�n’datu� rolarakyasaklanantekhayvandomuzdur.b)Allah’tanbaşkasıadınakesilenhayvanlarc)To� renlerde,açılışvekarşılamalardakesilenhayvanlarise,Allah’ınadı

anılarakkesildig� i,ug� runakesilenşahısveyakurumabirkutsiyetatfedilmedi-g� isu� recebugruptayeralmaz.

Meytetabiredilen,dı�nı�usu� ldekesilmemişveyakendilig� indeno� lmu� şhay-vanınetiharamdır.

Bazıhayvanlarfakı�hlerinittifa�kayakınderecedebu� yu� kçog�unlug�utarafın-danharamveyahela� lsayılırkenbazıhayvanlardago� ru� şlerindengelişekildedag� ıldıg� ıgo� ru� lu� r.

Yırtıcı – Sürüngen –Haşerât:Yırtıcıhayvanlargrubundanolanyanialtveu� stçenesindekido� rtuzunvesivridişleriilekapıpavlananvekendisinibuyollasavu-nan-evcilolsunolmasın-kurt,aslan,kaplan,pars,maymun,sırtlan,ko� pek,kedigibihayvanlarilepençesiylekapıpavlananşahin,dog�an,kartal,akbabagibiyırtıcıkuşlar,buo� zellikteolmasabilegeneldepisliklebeslenenkuzgun,kargagibikuş-lar,tabiatıı�tiba� riyleig� rençbulunanfare,yılangibihayvanlar,akrep,sinek,o� ru�m-cekgibihaşera� t,fakı�hlerinbu� yu� kçog�unlug�utarafındanharamgo� ru� lmu� ştu� r.

Ma� likı�bilginlerinbirkısmınago� reaslan,kaplangibiyırtıcıhayvanlarınet-leriniyemekhela� ldir,birkısmınago� reharamolmamaklaberabermekru� htur.Ma� likı�mezhebindemeşhu� rgo� ru� şego� reşahin,kartalgibiyırtıcıkuşlarınvepisliklebeslenenkuşlarınyenmesidemekru� htur.Bua� limlerKur’a�n’dasade-cedomuzunharamkılınmışolmasından,a�yettekigenelizninhadı�slesınırla-namayacag� ınoktasındanhareketetmişlerdir.

Tilki:Hanefı�ler’denEbu� Yu� sufveMuhammed’e,Şa� fiı�ler’e,-birriva�yette-Hanbelı�ler’evebazıMa� likı�ler’ego� rehela� lsayılmıştır.

Ayı:Hanefı�veŞa� fiı�ler’ego� reharam,Ma� likı�veHanbelı�ler’ego� rehela� lsa-yılmıştır.

Zürafa:Şa� fiı�ler’demu� temetgo� ru� şego� reharam,dig� eru� çmezheptehela� lkabuledilmiştir.

HARAMLARVEHELA� LLER / 161

Tavus Kuşu ve Papağan: Şa� fiı� mezhebinde haram, dig� er u� ç mezheptehela� lkabuledilmiştir.

Kirpi:Hanefı�veHanbelı�ler’deharam,Şa� fiı�veMa� likı�ler’dehela� lsayılmıştır.

Bu çerçeve da�hilinde pek çok detay ve go� ru� ş farklılıg� ı bulunmaktadır.Hanefı�ler’e go� re yukarıda sayılanlar dışında- yenmesi câiz görülmeyen belli başlı hayvanlar şunlardır:Çakal,sincap,samur,sansar,sırtlan,keler,gelincik,çaylak,kuzgun,baykuş,atmaca,kaplumbag�a,ko� stebek,kertenkele,salyangozvehertu� rlu� haşera� t.

Hakkındahadı�sbulunmasıveyabirhadı�sileilgikurulmasıdolayısıylayen-mesininca� izolupolmadıg� ınada� irfarklıgo� ru� şbelirtilenhayvanlardavardır.Bunlarınbaşlıcalarışunlardır:

Tavşan Eti: Do� rtSu� nnı�mezhebego� rehela� lolmaklabirlikte,bazısaha�beveta�biı�nbilginleriilemu� ctehı�dima�mlardanİ�bnEbu� Leyla� ’yago� retahrı�menmekru� htur.

At Eti:Do� rtmezheptegenel kabul go� rengo� ru� şe go� rehela� ldir;Ebu� Ha-nı�fe’ye go� re ise tahrı�menmekru� htur.Hanefı� literatu� ru� nden za�hiru� ’r-riva�yeeserlerinde “mekru� h”, Hasan b. Ziya�d riva�yetinde “haram” nitelemesi geç-mekteisede,asılbelirtilmekistenenhusu� sbunuyemeninhela� lolmadıg� ıdır.İ�ma�meynise(Ebu� Yu� sufveMuhammed)atetiyemeyimekru� hsaymamışlar-dır.FakatbazıHanefı�bilginleringo� ru� şu� dog� rultusundaolmaku� zereHanefı�mezhebindetenzı�henmekru� hgo� ru� şu� yaygındır.Ma� likı�mezhebiiçindedeatetiyemeyiharamgo� renlervetenzı�henmekru� hsayanlarvardır.

Evcil Eşek Eti:Do� rtmezhepçegenelliklekabuledilenhu� ku�m,ehlı�mer-keplerinetininharamoldug�uyo� nu� ndedir.Ma� likı�bilginlerinbirkısmıbunutenzı�henmekru� hsaymış,bazısaha�bı�lerdenveHanefı�bilginBişrel-Merisı�’denehlı�eşeketininhela� loldug�ugo� ru� şu� nakledilmiştir.

Katır vb. Eti:İ�kiayrıtu� rdenhayvanınbirleşmesiilemeydanagelenhay-vankonusundau� çdurumso� zkonusudur:

a)Herikitu� r,etihela� lolanlardanise,bunlardanmeydanagelenhayvanınetidehela� ldir.

b)Herikitu� r,etiharamolanlardanise,bunlardanmeydanagelenhayva-nınetideharamdır.

c)Birietihela� lolanlardandig� eriharamolanlardanise,Hanefı�veMa� likı�ler’ego� rehu� ku�mdeananıntu� ru� esasalınır;Şa� fiı�veHanbelı�ler’ego� rehela� lolma-


yantarafesasalınır.Bunago� redo� rtmezheptedeanasıeşekolankatırınha-ramoldug�ugo� ru� şu� yaygındır.Anasıatise,Ebu� Hanı�fe’yego� remekru� htur;Ebu� Yu� sufveMuhammed’ego� remekru� hdeg� ildir.Ayrıca,anasınınatveyaeşekol-masıhususundaayırımgo� zetmeden-başkadelilleredayanarak-katıretininmekru� holdug�unusavunanbirgo� ru� şdevardır.

Balık Türleri: Balık tu� rleri bu� tu� nmezheplere go� re hela� ldir, bog�azlamaişleminedegerekyoktur.Şuvarki,Hanefı�ler’ego� rekendilig� indeno� lmu� şvesuu� zerineçıkmışbalıklaryenmez.Hanefı�ler’inbugo� ru� şu� sag� lıkaçısındanihtiya� tıtercihetmişolmalarındankaynaklanır.Fakatsuyunçoksıcakveyasog�ukol-masından,buzlararasınasıkışmaktan,suiçinehapsedilmektenvesuyunçe-kilmesindeno� tu� ru� o� lenbalıklarkendilig� indeno� lmu� şsayılmaz,yenebilir.Yine,balıkavlamaku� zeresuyabalıkotuatıldıg� ındabalıklarelegeçirilmedeno� lseveonlarınbuyu� zdeno� ldu� g�u� bilinse,keza� kılıçbalıg� ıgibibu� yu� kbalıklaravlan-dıg� ındasudançıkmadanbaşınasertbircisimvurularako� ldu� ru� lse,yenebilir.

Midye, kurbağa, yengeç:Balıktu� ru� dışındakalan(midye,kurbag�a,yen-geçgibi)suhayvanlarınıyemekHanefı�ler’ego� rehela� ldeg� ildir.Dig� eru� çmez-hebego� re ise, sadecesudayaşayanher tu� rlu� hayvan -kendilig� indeno� lmu� şbileolsa-yenebilir,hela� ldir.Şa� fiı�mezhebinde,Hanefı�ler’inparalelindebirgo� -ru� şilesuhayvanlarındanetiyenenkarahayvanlarınabenzeyenlerihela� l,etiyenmeyenkarahayvanlarınabenzeyenleriharamsayanbirgo� ru� şdevardır.

Hem Karada Hem Suda Yaşayan Hayvanlar: Hemkaradahemsudaya-şayankurbağa, kaplumbağa, yengeç, yılan, timsahgibihayvanlarhakkın-dau� çgo� ru� şvardır:Hanefı�ler’eveŞa� fiı�ler’ego� rebunlarıyemekhela� ldeg� ildir.Ma� likı�ler’ego� rebutu� rhayvanlaryenebilir,hela� ldir.Hanbelı�ler’ego� retimsah,kurbag�aveyılanınyenmesihela� ldeg� ildir,dig� erleriyenebilir.Ancakbunlar-dan, akıcı kanıolan (kaplumbag�a, suaygırı gibi)hayvanlar içinbog�azlamaişlemigerekir,akıcıkanıolmayanlariçinbog�azlamadagerekmez.Yengecinakıcı kanı olmamakla berabermezhepte yaygın go� ru� ş, herhangi bir yerinikeserekbog�azlamayerinegeçecekbirişlemin(tezkiye)yapılmasıgerektig� iyo� nu� ndedir.Ahmedb.Hanbel’denisetezkiyegerekmedig� iriva�yetedilmiştir.

Hayvan Etleri ile İlgili Bazı Meseleler: Etininyenmesihela� lsayılanbirhayvanınusu� lu� nego� rebog�azlanması (tezkiye),avlanmayoluylaeldeedile-ceksebukonudakidı�nı�şartlarauyulmasıgerekir.Herikikonudailerideay-rıcaelealınacaktır.

Etininyenmesihela� lolmaklaberaber,pislikyemişolankarahayvanlarının(cellâle)bekletilmedenkesilipyenmesihemenbu� tu� nmezheplercemekru� h


go� ru� lmu� ştu� r.Ahmedb.Hanbel’denmekru� hveharamoldug�unadairikiriva�yetvardır;Ma� likı�ler’de yaygın go� ru� şmekru� h olmadıg� ı yo� nu� ndedir.Bu tu� r hay-vanlarbirsu� retemizyiyeceklerlebeslenmeli,etindekiko� tu� kokunungitmesisag� lanmalıdır.Fıkıhkitaplarında,budurumdakitavuklariçinu� çgu� n,koyunlariçindo� rtgu� n,sıg� ırvedeveleriçinongu� ngibisu� relerbelirtilmişisedeaslolanhayvandakipiskokunungitmesinisag� layacakbirsu� rebeklenmesidir.

Balıklarıntemizolmayansulardabulunmuşolması,etlerininyenmesineengeldeg� ildir.Balıg� ınyuttug�ubalıkda-eg�erparçalanmamışsa-yenebilir.

Su� t,do� rtmezhebego� reetinhu� kmu� ne ta�bı�dir. İ�nsaneti, saygınlıg� ınabi-na�enharamkılınmıştır.Atınsu� tu� mu� ba�htır.

Domuzla İlgili Fıkhî Hükümler: Domuzuncu� zlerininveiçyag� ınıngıdadışında başka amaçlarla kullanılması hususunda İ�sla�m hukukçularının ço-g�unlug�u,ilgilia�yetvehadı�sleriyorumlayarakbunlarındanecı�sveharamol-dug�usonucunavarmışlardır.

Domuz,İ�sla�mhuku� kundamu� slu� manlaraçısındanhuku� kendeg�erlimal(mü-tekavvim mal)sayılmaz.Birmu� slu�manındomuzu� zerindemu� lkiyethakkıola-mayacag� ıgibikastentelefedilmesiha� lindetazmı�niveçalınmasıha� lindeçalanınceza� landırılmasıgerekmez.Domuzungayr-imu� slimlerenisbetlemalhu� kmu� n-deolupolmadıg� ıisetartışmalıdır.Hanefı�veMa� likı�ler‘ego� remaldır,gayr-imu� s-limeaitbirdomuzhaksızyeretelefedilmişsetazmı�nedilmesigerekir.

Ma� likı�hukukçular isecanlıoldug�usu� receko� pekgibidomuzundanecı�solmadıg� ıgo� ru� şu� ndedir.

Za�hirı�ler,Ebu� Yu� suf,İ�bnHazmgibibazıhukukçulartabaklanandomuzderisi-ninkullanılabileceg� igo� ru� şu� ndedir.Domuzunkılınınig�nevebadanafırçasıolarakkullanılmasınınİ�sla�mhukukçularınınçog�unlug�utarafındanca� izgo� ru� lmu� ştu� r.

Kesilen Hayvan: Hanefı�ler’ego� reetininyenmesihela� lolmamaklabirliktecanlıikentemizsayılanhayvanlarbog�azlandıg� ıtakdirdetemizsayılmasıhu� k-mu� devameder,tu� yvederisindendeyararlanılabilir.Bog�azlanmadıg� ıtakdir-dederisiancaktabaklanmaklatemizolur.

Ebu� Hanı�fe’ye go� re hayvanın yaşadıg� ının bilinmesi, Ahmed b. Hanbel’ego� rekanınakmasıyeterlidir.

Hayvanı Kesenin Niteliği: Hayvanıkesenkimseninakılvetemyı�zgu� cu� nesahip,mu� slu�manveyaehl-ikita�polması,avhayvanıkesiyorsaihra�mdaolma-ması,hayvanıAllahadınakesmesigerekir.Kesenkimseninkadınveyaerkekolmasıfarketmedig� igibiba� lig� olmasıdagerekmez.


Ehl-iKita�bınkesimesnasındaAllah’ınadınıanmaları (tesmiye) şartol-mamaklabirliktehayvanınAllah’tanbaşkabirininadınakesilmesiha� lindeohayvanınetininyenmeyeceg� igo� ru� şu� ha�kimdir.

Tesmiye: Za�hirı�lerherha� lu� ka� rdaBesmele’yişartgo� rdu� klerindenhayvanıkeserkenBesmele’yiunutanveyakastenterkedeninkestig� ininyenmeyeceg� igo� ru� şu� ndedirler.BaştaHanefı�lerveMa� likı�lerolmaku� zerefakı�hlerinçog�unlu-g�uiseyukarıdakia�yetlerinla� fzınıdaesasalarakhayvanınkesimiesnasında,unutulmadıg� ı takdirde,Besmele’yişartolarakgo� ru� rveBesmele’ninkastenterkedilmesiha� lindeohayvanınetininyenmeyeceg� iniifa�deederler.

Baştaİ�ma�mŞa� fiı�olmaku� zerebirgrupİ�sla�mhukukçusuisemu� slu�manınhayvanıda� ima� Allahadınakeseceg� i, hayvanıkeserkenBesmele’nin farzveşart olmayıp su� nnet olup, bununlabirlikte Şa� fiı�ler’dedehayvanı keserkenBesmele’yiterketmekmekru� htur.

“Bismilla�h”demesiveyaAllah’ındig� erisimlerindenbirinidua� maksadıylaolmamasışartıylaanmasıyeterligo� ru� lmu� ştu� r.

Kesimde Kullanılan Alet: Gu� nu�mu� zdedu� nyanınçeşitliyerlerindekulla-nılanelektrikşoku,tabanca,karbondioksitgazıverme,başınaçekiçveyatok-maklavurma,omurilig� ineşişsokmagibitekniklerleo� ldu� ru� len-henu� zcanlıikenbog�azlanmadan-hayvanlar, o� ldu� renmu� slu�man iseMa� ide su� resinin3.a�yetindeyenmelerininharamoldug�ubildirilengrubagirer.Çu� nku� hayvanınkesim işlemiesna� sındacanlıolması,o� lu�mu� nu� ndebukesim işlemisonucumeydanagelmesigerekir.Ancakbutu� rbiruygulamahayvanıno� lu�mu� neyolaçmayacak,sadeceonunsakinleşmesiniveyabayılmasınıtemı�nedeceknok-tada bırakılır ve daha sonra hayvan canlı iken usu� lu� ne uygun kesilirse etiyenir.Bununlabirlikteyapılan işleminhayvanınsinirsistemini tahrı�pediphareketkabiliyetiniiyiceazaltıpdamarlarındakikanınakmasınıengelleme-mesinededikkatetmekgerekir.Ö� ldu� renEhl-iKita�p’tanisebirkısımfıkıhçı-larago� reonlarındinlerindeyenenhayvanımu� slu�manlardayerler.

Kesim Usûlü: Hayvanlarınkesimi,ihtiya� rı�(hakîkî)veıztıra� rı�(hükmî)olmaku� ze-reikiyeayrılır.Ebu� Hanı�febunlardanenazu� çu� nu� nkesilmesiniyeterligo� ru� rkenEbu� Yu� sufyemekvenefesborusuylabirlikteikidamardanbirininkesilmesi,İ�ma�mMuham-mediseherbirininçog�ununkesilmesigerektig� igo� ru� şu� ndedir.Şa� fiı�veHanbelı�lerkandamarlarındanziya�deyemekvenefesborusununkesilmesiningereg� iniifa�deederkenbirkısımfakı�hlerdo� rdu� nu� ndekesilmesigerektig� inibelirtirler.

Kesilen Hayvanın Karnından Çıkan Yavru: Kesilenbirhayvanınkarnın-dançıkanyavrucanlı iseveyavru,annekarnındaoluşumunutamamlamış


konumdaysakesilerekyenebilir.Örganlarıtamgelişmemişyavruiseyenmez.Yavrununo� lu� olarakçıkmasıdurumunda,yavrununkesimişlemindeno� nceo� ldu� g�u� biliniyorsayenmesi ittifaklaharamdır.Yavrununo� lu�mu� nu� nannesi-ninkesimiyleoldug�unakanaatgetirilirsefakı�hlerinbu� yu� kçog�unlug�ubuyav-rununyenmesininca� izoldug�ugo� ru� şu� ndedir.BukonudaHz.Peygamber’denriva�yetedilen“Annenin ke silmesi karnındaki yavrunun da kesilmesi demektir” hadı�sinidelilalırlar.Ebu� Hanı�feveo� g� rencisiZu� fer’ego� re,budurumdakiyav-ru,canlıolarakçıkarılıpdakesilemedig� iiçinmeytehu� kmu� ndedir.

Avcı ve Avlama Şekli ile İlgili Şartlar: Akılhastasıvegayr-imu�meyyizku� çu� kgibitemyı�zgu� cu� ndenyoksunolankişilerinavladıg� ıhayvanınetiMa� likı�veHanbelı�mezhebinego� rehela� ldeg� ildir.Hanefı�mezhebindedetemyı�zgu� cu� esasolmaklabirlikte,Besmele’yibilenveavfiilineyo� nelengayr-imu�meyyizku� çu� g�u� n,akılhastasınınvesarhoşunavladıg� ıhayvanyenebilir.Şa� fiı�ler’ego� reiseavlayanıntemyı�zgu� cu� nesahipolmasışartdeg� ildir.

Ehl-ikita�bınavladıklarıyenir.Bunakarşılıkputperestlerinvemu� rtedlerin(İ�sla�mdı�ninden çıkanlar) avladıg� ı hayvanınyenmesi ca� izdeg� ildir.Avladıg� ıyenmeyen kişilerle avlanma ehliyetine sahip kişilerin ortaklaşa avladıklarıavındaetiyenmez.

Avcınınavaniyetetmişveyaavınu� zerineavcıhayvanınsalınmışolmasıgerekir.Buşartgerçekleşmemişse,mesela� avlanmasıca� izbirhayvandenemeatışıveyagelişigu� zelyapılanatış ilevurulmuşise,veyahutavko� peg� ikendibaşınaavınu� zerinegidiponuo� ldu� rmu� şse,buavhela� lolmaz.Fakatavcıhay-vankendibaşınaavınu� zerinegider,avcıdahemenAllah’ın isminianarveonuavadog� rukışkırtırsaHanefı�veHanbelı�mezhebinego� rebuhela� ldir.Budurumdaavcıhayvan, takdı�rensahibi tarafındansalınmış sayılır.Ma� likı� veŞa� fiı�ler’de-sahı�hbulunango� ru� şego� re-bo�ylebiravınyenmesihela� ldeg� ildir.Ma� likı�,Şa� fiı�veHanbelı�mezhebieserlerinde,buşartavcınınavıgo� rmu� ş,yeri-nibelirlemişolmasışeklindedetaylandırılmıştır.

Avlananın sila�hınıkullanırkenveyaavcıhayvanı salarkenAllah’ın isminianması gerekir ve bile bile bunu terketmemesi gerekir. İ�sla�m bilginleri avesna� sında Allah’ın ismini anmanın dı�nı� bir go� rev oldug�unu kabul etmeklebirlikte,bugo� revinbag� layıcılıkderecesikonusundafarklıgo� ru� şlerilerisu� r-mu� şlerdir.Bazıhadı�sbilginlerivemu� ctehı�dler,avcınınherha� lu� ka� rdaBesme-leçekmesinişartgo� rmu� ş,isterkastenisterunutarakBesmeleçekilmemişseoavıyemeyihela� l saymamıştır.Fakı�hlerinbu� yu� k çog�unlug�unago� reavcınınBesmele’yiunutmasının,tıpkıhayvanınkesimişlemindeoldug�ugibi,mahzu� ruyoktur.Besmeleçekmeyiunutanavcı,hu� kmenBesmeleçekmişsayılır.


AvlanmaesnasındaBesmele’yikastenterkedenkimseyegelince,Hane-fı�ler’ego� re, “Allah’ın ismi anılmadan kesileni yemeyiniz” (el-En’a�m 6/12)mea� lindekia�yetinkapsamıgereg� i,kastenbesmeleyiterkedeninavladıg� ıhayvanınetiyenmez.Ma� likı�mezhebindeyaygınolanvemu� tebersayılango� ru� şdebudur.YineAhmedb.Hanbel’dennakledilenikincibirgo� ru� şbuyo� ndedir.Şa� fiı�lerbua�yeti“Allah’tanbaşkasıadınakesilen”şeklindeyorumlayarakvekonuileilgilihadı�sleredayana-rakbesmeleninkastenterkedilmesidurumundadaavlananavınyenebileceg� iniileri su� rerler.Hayvanların kesimindeoldug�u gibi avlanmakonusundada Şa� fiı�mezhebininbugo� ru� şu� nu� ngetirdig� ikolaylıktanyararlanılabilir.

Avcısila�hınıattıktanveyaavcıhayvanıavu� zerinesaldıktansonraveyaralananavıeldeetmeesna� sındabaşkabirişleug� raşmamasıgerekir.Avlanmaesna� sındaavcınınyapmasıgereken,vurulanavıkovalamakveyakalamaktır.Zı�ra� yaralananavahaya� tiyetisonaermedenyetiştig� indedı�nı�usulu� nego� reonubog�azlamasışart-tır.Buişteihmalka� rdavranırdaavtabiı�seyrindeo� lu� rsebuavınetiyenmez.

Karahayvanıavlayankişininoesna�dahacveumreiçinihra�magirmişdu-rumdaolmamasıgereklidir.Kur’a�n’da,“ihrâmda bulunduğunuz sü rece kara avı haram kılındı” (el-Ma� ide5/96)buyurularakihra�mlınınkaraavcılıg� ıyasaklan-mıştır. Ancak, ihra�mlı olan birisinin avlanması ha� linde, avladıg� ı avın hu� kmu� husu� sunda fakı�hler ihtila� f etmişlerdir. Ebu� Hanı�fe, Şa� fiı� ve Ebu� Sevr bu avı,ihra�mdaolmayanınyemesinica� izgo� rmu� ş,İ�mamMa� likisebuavımeyte(mur-dar) kabul ettig� inden yenmesini hela� l saymamıştır. Deniz avcılıg� ına gelince,“Hem size hem de yolculara fayda olmak üzere (ya rarlanmanız için) deniz avı yapmak ve onu yemek size helâl kılındı” (el-Ma� ide5/96)anlamındakia�yetinaçıkifa�desigereg� i,ihra�mlıhaldeikendenizhayvanlarınıavlamakyasakdeg� ildir.

Avlanacak Hayvanla İlgili Şartlar: Avlanacakhayvanla ilgili şartlardabirkaçmaddedetoplanabilir:

a)Avlanmaylaeldeedilenhayvanınyenebilmesiiçinetiyenenbirhayvanolması gerektig� i açıktır.Hangihayvanların etininyenmesininhela� l oldug�u,bir u� stteki ana başlık altında ayrıntı ile ele alındıg� ı gibi, fakı�hler arasındahaylifarklıgo� ru� şveyaklaşımlarakonuteşkı�letmektedir.Etiyenmeyenhay-vanlarınderi,kılvekemikgibicu� zlerindenyararlanmakveyazararlarındankorunmakiçinavlanmasıca� izdir.

b)Avlananhayvanıntabiatenvahşı�hayvantu� ru� ndenolmasıgerekir.Denizhayvanlarındanbalıkvetu� rlerinin,karahayvanlarındanevcilolmayıpetininyenmesihela� lolanlarınavlanmausu� lu� yleeldeedilmesininveyenmesininca� izoldug�undafakı�hlerarasındago� ru� şbirlig� ivardır.Evcilhayvanlarnormalke-


simusu� lu� neta�bı�dir.Aslenevcilolupdasonradanyaba�nı�leşenlerinavlanmasıiseihtila� flıdır.Ma� likı�lerdışındakimezheplerego� re,yakalanıpbog�azlanmasımu�mku� nolmayanevcilhayvanlarınavlanmasıca� izdir.Ma� likı�mezhebinego� reise,butu� rhayvanlarınavlanarakyenmesihela� ldeg� ildir.

c)Avlanılanhayvanınkesimdeno� nceo� lmesiha� linde,o� lu�mu� nu� nbuavlanmadanolmasıgerekir.Buyu� zdendeg� ildebaşkabirsebepleo� lu� rse,etiyenmez.Yaralan-dıktansonrasuyadu� şerekbog�ulanveyayamaçtandu� şu� po� lenhayvanındurumudaaynıdır.Yaralananhayvanınyeredu� şmeveçarpmasonucuo� lmesiise,avlanmasonucuo� lmesayılır.Buı�tibarlaavcıyaraladıg� ıavıbirsu� rebulamasada,sonrabuavıo� lu� olarakbulsa,budurumdaavın helâl olması için üç şart gereklidir:

1)Avcı,buldug�uavınsudabog�ularakyadabiryardanyuvarlanarako� ldu� -g�u� tereddu� du� nu� taşımamalıdır.

2)Bulunanhayvanınbirbaşkasınınyaralamadıg� ınıveyabaşkasınınavcıhayvanıtarafındanavlanmadıg� ını,kendisitarafındanavlandıg� ınıbilmelidir.

3)Avlanılanhayvanbozulmamışvesag� lıg�azararlıhalegelmemişolmalı-dır.Eg�erpiskokuyayacak,sag� lıkaçısındansakıncalıolabilecekdurumagel-diyse,yenmesihela� lolmaz.

d) Avlanan hayvan yaralı olarak ele geçirilir ve kesme imka�nı da bulu-nursa,usu� lu� neuygunolarakkesilmelidir.Bunaimka�nvarkenavcınınkusurveihma� liyu� zu� ndenkesilmezse,etiyenmez.Çu� nku� ihtiya� rı�bog�azlamaimka�nıbulundug�usu� receıztıra� rı�bog�azlamageçerliolmaz.Avcı,avladıg� ıhayvanahe-nu� zo� lmedenyetişmişsedurumunabakılır:

Şa�yetav,haya� tiyetiniyitirmişdebog�azlanmışhayvanındurumunabenzerbircanlılıkbelirtisitaşıyorsa,mesela� karnıyarılıpiçorganlarıdışarıyafırla-mışiseveyaavko� peg� inino� ldu� ru� cu� darbesinema� ru� zkalmışsa,artıkhu� kmeno� lu� sayılırvebog�azlamayagerekolmaksızınyenebilir.Şa� fiı�ler’ego� rebudu-rumdahayvanırahatlatmakiçinbog�azınıbıçaklakesmekmu� steha�ptır;fakatbo�yleyapılmadano� lsedeetiniyemekhela� ldir.Budurumdakihayvansuyadu� şmu� şolsadaetiyenebilir,zı�ra� bog�ularako� lmu� şsayılmaz.

Şa�yetav,henu� zhaya� tiyetiniyitirmemişisebog�azlanmasıgerekir.Kastenveyaihma� lilebog�azlamaterkedilirse,buhayvan„meyte”hu� kmu� ndedir,yenmesihela� lolmaz.Eg�erbıçakbulunmamasıveyavaktinyeterliolmamasıgibibir sebeplebog�azlanamamışsa,Hanefı�mezhebindekigo� ru� şego� reyenmez;fakatistihsa�nenyenebileceg� inehu� kmedilmişvebugo� ru� şdahasag� lambulunmuştur.Şa� fiı�lerveHanbelı�ler isebudurumdabog�azlanmayanhayvanınhu� kmu� hakkındaavcının


kusurluolupolmamasınıesasalmışlardır.Şa�yetavcınınbirkusuruyoksamesela� bıçag�auzanırkenveyabog�azlamavaziyetialırkenhayvano� lmu� şse,etiyenebilir.Fakatavcıkusurluisemesela� bıçag� ıyoksayahutyanlışlıklabıçag� ınsırtınısu� r-mu� şsevebuyu� zdenbog�azlamaişlemiyapılamadano� lmu� şse,etiyenmez.

Avcı Hayvanla Avlanma:

1)Avcıhayvanolarakko� peg� inkullanılmasınınceva�zındafakı�hlerarasındago� ru� ş birlig� i vardır. Fakı�hlerin bu� yu� k çog�unlug�una go� re kaplan gibi yırtıcıdo� rtayaklıhayvanlarileşahingibiyırtıcıkuşlardandaavcıhayvanolarakya-rarlanılabilir.Bazıfakı�hlerisea�yettekiifa�deyiko� pektu� ru� neha� sbirmu� sa�adeolarakanladıg� ındanaksigo� ru� ştedir.Ebu� Yu� sufbaşkasıadınaavlamao� zellig� ibulunmadıg� ıgerekçesiileaslanveayınınavcıhayvanolarakkullanılamaya-cag� ınahu� kmetmiştir.Ö� teyandan,biza� tihı�pissayıldıg� ıiçindomuzdanavlan-madayararlanılmasıca� izgo� ru� lmez.

2)Avlamadakullanılacakhayvanınaviçineg� itilmişolmasıgereklidir.Bu-nunbilinmesiise,ko� pekvebenzerihayvanlarıneg� itilmişolmaları,yakaladık-larıavdanyememeleriyle,kuşlarıneg� itilmişolmalarıdaavu� zerinesalındı-g� ındagitmesi,geriçag� ırıldıg� ındagelmesiyleolur.

3) Fakı�hlerin çog�unlug�una go� re avcı hayvanın yakaladıg� ı avı, ondanye-meksizinsahibinegetirmesigereklidir.Şa�yettutmuşoldug�uavdanyerseken-disi için tutmuşolurki, buavıneti hela� l olmaz.Hanefı�ler yırtıcı kuşlar ileyapılanavdabuşartıaramazlar.Ma� likı�mezhebineveAhmedb.Hanbel’denriva�yetedilenikincigo� ru� şego� reavhayvanınınyakaladıg� ıavdanyemesi,buetinyenmesineengeldeg� ildir.

4)Fakı�hlerinbu� yu� kçog�unlug�unago� reavcıhayvanavınıyaralayarako� l-du� rmu� şolmalıdır.Şa�yetbog�arakveyasertbirdarbeileo� ldu� rmu� şisebuavınetiyenmez.Şa� fiı�ler’ego� reise,eg� eravhayvanıavınınu� zerineyu� klenipag� ırlıg� ıileonuo� ldu� rmu� şsebuavıyemekca� izdir.

5)Avcıhayvan,sahibitarafındanaviçinsalıverilmişolmalıdır.Sahibitara-fındansalıverilmeksizinkendiliklerindenyakaladıklarıhayvanınetiyenmez.AncakHanefı�ler‘ego� rehayvanınbelirlibiraviçinsalıverilmesişartolmayıp,aviçinsalıverilmişolmasıyeterlidir.

6)Avcıhayvanaavesna� sındaeg� itilmemişbaşkabirhayvanortakolmamalı-dır.Birkaçavcıko� peg� inbirlikteavladıklarıavınyenmesindeisesakıncayoktur.

İçecekler: Şa� fiı�ler’inçog�unlug�uileHanefı�ler’denEbu� Yu� sufveİ�ma�mMu-hammedvebazıMa� likı�ler sadeceu� zu�mdenelde edilen sarhoş edici içkiyehamrdenmesinindog� ruolacag� ınıso� ylerler.


İ�sla�m’ın içkiylemu� ca�delekararlılıg� ının tabiı�birsonucuolarak,şarapvedig� eriçkilerİ�sla�mfıkhındahuku� kenkorunmayadeg�er(mütekavvim)malsayıl-mamış,dolayısıylabunlarınalınıpsatılması,akdevemu� lkiyetekonuolmasıhuku� kentanınmamıştır.

Hanefı�ler,dı�nennecı�solupolmadıg� ıaçısıdanşarapladig� eriçkilerarasındabirayırımyapmayaçalışır,çog�uyerdedeşarapdışındakiiçkilerinnecı�slig� inikera�hetderecesindego� ru� rler.

Fakı�hler,şarabınkendilig� indensirkeyedo� nu� şmesiha� linde,hembusirke-ninhemdekabınınkullanımınınca� izolacag� ıgo� ru� şu� ndedir.Hanefı�veMa� likı�mezheplerindeşarabındışarıdanmu� da�haleilesirkeyapılmasınıdabugrup-tamu� ta� laaetmetema�yu� lu� ag� ırbasar.

Fıkıhku� ltu� ru� ndeşarapveiçkiyleilgiliolarakelealınanvetartışılankonu-lar,o� zu� ı�tiba� riylebututkuvealışkanlıktanmu� slu�manlarıuzaktutmak,koru-makvekurtarmak,kişininakıl,ruhvebedensag� lıg� ınıkorumasınayardımcıolmak,bununiçingerekliferdı�vetoplumsalo� nlemlerialmaktır.Aklıkoruma,İ�sla�m’ınbeştemelamacındanbirisayılmışveiçkiyasag� ıdabuamacıgerçek-leştireneno� nemlitedbirlerarasındayeralmıştır.

Örtünme: Kadınlarınkadınlaravemahremlerineyaniaralarındadevamlıev-lenmeengelibulunanerkekakrabasınakarşıavretyeri,Hanefı�veŞa� fiı�ler’ego� reerkeg� inerkeg�ekarşıavretyerigibidir.Ma� likı�veHanbelı�mezheplerindeag� ırlıklıgo� ru� ş,kadınınmahremierkekleryanındael,yu� z,baş,boyun,kol,ayakvebaldırha� riçbu� tu� nvu� cu� dununavretoldug�uveo� rtu� lmesiningerektig� iyo� nu� ndedir.

Kadınınyabancıerkekleryanimahremiolmayanerkeklerkarşısındaavretyeriyu� zu� ,elveayaklarıha� riçbu� tu� nvu� cu� dudur.BuHanefı�mezhebiningo� ru� şu� olupdig� erfıkıhmezheplerinego� rekadınınayaklarıdaavrettir.Ebu� Yu� suf’tan,kadınındirseklerekadarkolunuavretsaymayanbirgo� ru� şderiva�yetedilir.Erkekvekadınınnamazdavenamazdışındao� rtu� nmesiyleilgilifıkhınkla� sikdoktrinindeyerleşikgo� ru� şo� zetlebo�yledir.

İpekli Elbise: Hanefı�mezhebininu� çbu� yu� kima�mı(Ebu� Hanı�fe,Ebu� Yu� sufveMuhammed)erkeklerin,savaşdurumudışındaipekgiymesininca� izolma-dıg� ıgo� ru� şu� ndedir.Ebu� Hanı�fe’yego� rebuhu� ku�msavaşdurumuiçindegeçer-lidir.Ebu� Yu� sufveMuhammed’ego� reise,savaşdurumundaipekgiyilebilir.

İpekli Elbise İçinde Kılınan Namazın Hükmü: Hanefı�ler’ego� re,ipeklielbiseiçindekılınannamazsahı�holupia�desigerekmez.Ancakipeklielbiseilenamazkıl-makmekru� htur.Ayrıcabuşahıs,giyilmesiyasakolanbirşeyigiydig� iiçindegu� na�hişlemişolur.Şa� fiı�,Ebu� Sevrvebirriva�yetteMa� lik,“Bukişioandaipektenbaşkabirelbisebulmaimka�nınasahipise,namazıhemenia�deetmelidir”demişlerdir.


Saç Boyama: Konuylailgilihadı�slerideg�erlendirenİ�sla�mbilginlerisaçınsiyahdışındakirenklerleboyanmasını,kınaileboyanmasınıkuralolarakca� izgo� rmeklebirlikte,u� çu� ncu� şahıslarınyanlış anlamasınavealdanmasınayolaçacag� ıiçinsaçlarınsiyahlaboyanmasınınceva�zındamu� teredditdavranmış-lardır.Kadınlarınsaçlarınısiyahaboyatmasıiseumu�miyetleca� izgo� ru� lu� r.

Kaş Alma-Kıl Yolma: Çog�unlug�ago� rekadının,kocasıiçinveonunizniyleyu� zu� ndebitenkıllarıalması,makyajyapması,hattakaşınıdu� zeltmesi/incelt-mesica� izoluphadı�stekiyasak,kadınındışarıçıkmak içinyu� zkıllarınıyol-masıvekaşaldırmasıileilgilidir.Ma� likı�lerdeda�hilbirgrupa� limise,bunuyaratılışıdeg� iştirmeolarakdeg�erlendirdig� indenhernesu� retteolursaolsunca� iz go� rmemekteveyamekru� hgo� rmektedir.Hadı�steyasaklanankıl kopar-mayı,yu� zdesonradanbitenveyu� zu� çirkinleştirenyu� zkıllarınıkoparmadeg� ilde, kaşları inceltmekveyayukarıkaldırmak içinkaşkıllarını yolmaolarakanlamakdahadog� rugo� ru� nmektedir.

Vücutta Kalıcı İz Bırakan Tasarruflar: Do�vme(veşm)yaptırma,baştaŞa� fiı�lerolmaku� zerebirgrupa� lim,do�vmeyapılanyerdebirikenkanınnecı�s,pisoldug�unu,do�vmeyiyoketmeninva� cipoldug�unudaila�veederler.

Dişlerin gu� zellik için to� rpu� lenerek seyrekleştirilmesi (teflîc) de hadı�steyasaklanmıştır.

Altın ve Gümüş Ziynetin Kullanımı: Altınvegu�mu� şu� nzı�neteşyasıola-rakkullanımıyalnızcakadınlariçinca� izdir.

Altın ve Gümüş Ev Eşyasının Kullanımı: İ�sla�mbilginleri,altınvegu�mu� şkap-lardanyemekyemeninvebirşeyiçmeninharamoldug�undago� ru� şbirlig� indedir.

Altın ve Gümüş Eşya Bulundurma: İ�ma�mMuhammed,u� zerindeoturma-makveuyumamakşartıylasu� seşyasıolarakevdealtınvegu�mu� ştenyapılmışveu� zerinedeipeko� rtu� serilmişsandalye,koltukbulundurulmasındabeisgo� rmez-kenEbu� Hanı�fe,u� zerineoturulmasındaveyatılmasındadabirsakıncago� rmez.

Ma� likı�ler,Şa� fiı�lerveHanbelı�ler,Hanefı�ler’denfarklıolarakaltınvegu� mu� şkapların ve dig� er eşyanın evde bulundurulmasını, sonuçta bunların kulla-nılmasınayolaçacag� ıdu� şu� ncesiylealtınvegu�mu� şeveşyasınınedinilmesinide(evdebulundurulmasını)haramkabuletmişlerdir.HattaŞa� fiı�ler,hadı�sinza�hirindenhareketletica� retmaksadıyladahı�olsaaltınvegu�mu� şeveşyasınınedinilmesininharamoldug�unubelirtmişlerdir.

Gerekzaru� retgerekseihtiyaçgerekçesiylebazıdurumlardaaltınvegu�mu� -şu� nkullanılmasıca� izgo� ru� lmu� ştu� r.Du� şenbirdişinyerineveyaherhangibir


su� retledişlerinarasındamevcutolanaçıklıg� ıkapamakiçinaltınveyagu�mu� ş-tendişyapılması,yinekesilenburnunyerinealtınveyagu�mu� ştenburunyapıl-ması,kısacaaltınvegu�mu� şu� nteda�vı�amacıylakullanılmasıfakı�hlerinçog�un-lug�utarafındanca� izgo� ru� lmu� ştu� r.Ebu� Hanı�fe,gu�mu� şkaplamalıkaptaniçmeyiveabdestalmayı,gu�mu� şkaplamalıeyerkullanmayıvegu�mu� şsırmalısedireoturmayıca� izgo� rmu� ştu� r.Ma� likı�ler,kılıçvemushaftaaltınvegu�mu� şkullanıl-masınıca� izgo� rmu� şler,kılıçvemushafdışındaisealtınveyagu�mu� şlesu� slen-mişeşyanınkullanılmasınıharamsaymışlardır.YineEbu� Hanı�fe,maddesindealtınveyagu�mu� şkarışımıbulunankaplarınkullanımınıdaca� izgo� rmektedir.

Altın Yüzük: Altınveipeg� inalem(nişanverozet)olarakkullanılmasınınbaştaHanefı�lerolmaku� zerebirkısımfakı�hlerceca� izgo� ru� ldu� g�u� nu� deburadahatırlamakgerekir.

Altın Süsleme: Hanefı�ler,mescidiçinyapılacaksu� slemenin,mescideaitparadanyapılmamasıgerektig� ineişaretetmişler,hattamescidinişlerineba-kankişinin(kayyim)mescidinparasındansu� slemeiçinharcamasıha� linde,birgo� ru� şego� rebuparayıtazmı�nedeceg� iilerisu� ru� lmu� ştu� r.

Kolonya ve Alkollü Madde Kullanımı: Ebu� Hanı�feveEbu� Yu� suf’unanlayış-larınago� rebunlarnecı�sdeg� ildir;sarhoşlukiçiniçilmeleriharamdır,fakatelbi-seyeveyanamazyerinedo� ku� lmeleriha� lindenamazıngeçerlilig� inietkilemez.

MuhammedHamdiYazır’ago� re: “Üzerine şarap, şampanya ve arak, kon-yak dö külmüş olanlar herhalde yıkamadıkça namaz kılamazlar. Lâkin üzüm şarabından mâmül olmayan ispirto, bira ve sâir müskirât içilemezse de elbiseye veya bedene sürülmesi de namaza mânî olur diye iddiâ edilemez”.

Kolonyadabuhu� kmu� niçerisinegirer.İ�çmemekkaydıyladeg� işikamaçlariçinkullanılmasındaHanefı�mezhebinego� rebirsakıncayoktur.

Fakatkolonyayıdanecı�sçerçevesindemu� ta� laaedenŞa� fiı�mezhebinego� rehemiçilmesihemdekullanılmasıharamdır.

Üzerinde Resim ve Sûret Bulunan Eşyayı Kullanmak: Hanefı�ler,u� ze-rinde insanveyahayvan resmibulunanyaygıu� zerindenamazkılmadabirsakıncaolmadıg� ınıbelirtmişlerdir.

Resimlielbisegiymekmekru� hgo� ru� lmeklebirlikte,buelbiseiçindekılınannamazsahı�htir.Fakatihtiya� tenyenidenkılınmasıuygundur.

Doğum Kontrolü: Rahime yumurta ulaştıran kanalların bag� lanması veyaerkeg� inkısırlaştırılmasıdaçag�daşdog�umkontrolu� metotlarındanbiridir.Tıbbı�veyadı�nı�birzaru� retyokkenbuyo� ntemebaşvurulmasınıca� izgo� rmemektedir.


Nüfus Planlaması: Diyanet İ�şleri Başkanlıg� ı bu� nyesindeki kurulların yanısıra,İ�sla�mKonferansıTeşkila� tı’nabag� lıolupbu� tu� nİ�sla�mu� lkelerinintemsiledil-dig� iİslâm Fıkıh Akademisi(10-15 Ocak 1988tarihleriarasındaKuveyt’teger-çekleştirdig� iV.Do� nemToplantısı’nda)bukonuyugenişbiçimdeelealıpkararabag� lamıştır.Bukararlarda,gebelig� io� nleyicimetotlarınkullanılmasıeşlerinortakkararınabag� lıaileiçibirmeseleolarakdeg�erlendirilmişveca� izgo� ru� lmu� ş,bunakarşılıkbaştatıbbı�zaru� retlerolmaku� zeredı�nenmeşru� birgerekçeyedayanma-dıkçaçocukdu� şu� rme,başlamışgebelig� isonaerdirme,eşlerikısırlaştırmaca� izgo� ru� lmemiştir. Toplum politikası olarak nu� fus ve aile planlamasının ise uzunva�dedeİ�sla�ma� lemininaleyhinesonuçvereceg� i,buyo� ndeyu� ru� tu� lenkampanya-larınfarklıamaçlarıtaşıdıg� ıvesiya� setendog� ruolmadıg� ıkanaatinevarılmıştır.

Çocuk Düşürme: AralarındabazıHanefı�ler’indebulundug�ubirgrupİ�sla�mhukukçusu120gu� ndeno� nceki, ba� zıMa� likı� veHanbelı� fakı�hleri isekırkgu� n-den o� nceki çocuk du� şu� rmeleri, tam oluşmuş bir çocuk du� şu� rme saymamaeg� ilimindedirler. Ancak so� z konusu hukukçuların bo�yle du� şu� nmesi, cenininanne karnında geçirdig� i safhalar, do� llenme ve çocug�un oluşumu konusunda,do� nemlerinintabiı�ı�ca�bıolarakyeterlitıbbı�veteknikbilgidenyoksunolmala-rındankaynaklanmaktadır.Çu� nku� bugruptakihukukçularyukarıdazikredilenhadı�stenhareketle ceninin ancak120 gu� nden sonra canlılık kazandıg� ı ve te-şekku� lettig� i,bundano� nceceninincansızveyabelirsizbirhalderuhu� flenmeyibekledig� ikanaatindedirler.Bubelirsizlik,birazdaçocukdu� şu� rmenindı�nı�hu� k-mu� açısındanruhunu� flenmesindeno� ncekido� nemlesonrakido� nemarasındaayırımyapmaihtiyacı,bu fakı�hleribirincisafha içinmekru� h, ikincisafha içinharamhu� kmu� nu� vermeyesevketmiştir.Dig� erbirifa�deylebukonudatoleranslıbirtavırsergileyenler,çocukdu� şu� rmeninhu� kmu� nu� nilkgu� nlerdenruhu� flenmevaktinedog� rugidildikçemekru� htanharamadog� rubirdeg� işmego� stereceg� i,ruhu� flenmesafhasından;yanikimilerinego� rekırkıncı,kimilerinego� re120.gu� ndenı�tiba� rendeharamhu� kmu� içinegireceg� işeklindebiraçıklamagetirmişlerdir.

Ceninekarşıbircina�yetişlenmesiha� lindegurre tabiredilenbirceza� tazminato� denir.Gurreninmiktarının,su� nnettekitatbı�ka� to� rneg� indenyolaçıkarakbeşdeve,-altınvegu� mu� şu� noasırdakideg�erinego� re-yaklaşık212,5gr.altınveya1785gr.(Hanefı�ler’ego� re1487,5gr.)gu�mu� şoldug�ugo� ru� lmektedir.Gurrecenininmı�ra� sıkabuledilirvedu� şmesinesebepolankimsehariçva� risleriarasındapaylaştırılır.

Haram Maddelerle Tedâvî: İ�sla�ma� limlerininbirkısmıiseyenilipiçilmesiharammaddelerleteda�vı�yikuralolarakca� izgo� ru� r.BugrubuZa�hirı�fakı�hleriteşkileder.Za�hirı�ler’ego� reharamkılınmışşeylerleteda�vı�ca� izdir.

AİLE HUKÛKU

Muharremât:Evlenilmesiharamolankadınlar.“Analarınız,kızlarınız,kızkardeşleriniz, babalarınız, teyzeleriniz, erkekkardeşinkızları, kız kardeşinkızları, sizi emziren su� t analarınız, su� t kardeşleriniz, karılarınızın anaları,kendileriylezifa� fagirdig� inizkarılarınızdanoluphima�yenizdebulunanu� veykızlarınızlaevlenmenizsizeharamkılındı”(Nisasu� resi,23).

Nişanlanma: Nişanınbozulmasıdurumundakarşılıklıverilenhediye-lerinvemehiremahsu� benyapılano� demelerina�kıbetiİ�sla�mhuku� kubakı-mındano� nemkazanmaktadır.Mehir,evlenmeilehakkazanılanbirmaloldu-g�undannişanınbozulmasıha� lindemehiremahsu� benverilenmalveyaparamevcutsaaynen,harcanmışveya şekildeg� iştirmişveyahut telefolmuşsabedelolarakgeriverilmelidir.HediyeleregelinceHanefı�mezhebinego� reevlilik o� ncesinde verilen hediyeler hı�be hu� ku�mlerine ta�bidir; aynen du-ruyorsageriverilir,harcanmışveyaesaslıo� lçu� deşekildeg� iştirmişseia�demecbu� riyetiyoktur.BukonudaMa� likı�ler’infarklıbirgo� ru� şlerininoldug�u-nubelirtmekgerekir.Eg�ernişanıbozanerkektarafıisenişanlısınaverdi-g� ihediyelerigerialamaz.Nişankız tarafındanbozulmuşsaerkekverdig� ihediyeleriherdurumdagerialmahakkınasahiptir.Hediyelerinharcanmışolması,birşekildeeldençıkmışbulunmasıbedelolaraktazmı�nedilmesiniengellemez.

EVLENMENİN UNSURLARI

1. Taraflar: Hanefı�ler; nika�hın ru� knu� (unsuru) olarak sadece îcâp ve kabûlü sayarlar, tarafları ayrıcazikretmezler.Dig� ermezhepmensupları isetaraflarıdaakdinunsurlarındankabulederler.

2. İrâde Beyânı: Nika�hakdinindegeçmişzamankipiileyapılmasıu� zerin-dehassasiyetledurmuşlardır.

Kuruluş (in’ikât) Şartları: Ehliyet,meclisbirlig� i,evlenmeengelininol-mayışı,evlilig� inşartsızolması.


EVLENMENİN ŞARTLARI

Geçerlilik Şartları:

1)Şa�hitler: Din İşleri Yüksek Kurulu 17/10/2002 tarihli kararı ilekadınınşa�hitlig� ininerkeg� inşa�hitlig� inedenkoldug�uyo� nu� ndego� ru� şbeya�netmiştir.

2)Evlenmeengelininolmaması,

3)İ�kra�hınolmaması,

4)Evlenmeningizlenmemesi.

Yürürlük Şartları: Evlenmeninhu� ku�mlerininişlerlikveyu� ru� rlu� k(nefâz)kazanmasıiçinarananşartlardır.

Bağlayıcılık Şartları: Tamehliyetlibirkadın;evlenmeakdinivelı�sindenizinsizyapıyorsa,birkısımİ�sla�mhukukçusunago� rekocasınınkendikonu-munadenk,mehrinindemisilmehir, yanikadınınkonumunadenkolmasıgerekir.Aksihaldevelı�lerinbuevlilig� ifeshettirmehaklarıvardır.Ö� teyandanbabaveyababa-dedesidışındakibirvelı�sitarafındanevlendirilenku� çu� klerinnika�hı,kocasıkendisinedenk(küfüv)vemehirdemisilmehirolsabile,bag� -layıcıolmayan,yanigayr-ila� zımbirnika�htır.Bo�ylebirdurumdabulunanku� -çu� klerergenlikçag� ınagelinceevlilig� ifeshettirebilirler.Bununiçinherhangibirsebepilerisu� rmekzorundadadeg� ildirler.Budurumdakigençkızlarınbirseçim hakkından bahsedilir. Buna da bulu� g� muhayyerlig� i (hıyârü’l-bulûğ) denir. İ�sla�mhukukçularınıngu� ndemegetirdig� ibuşart,gençkızlarınkonu-munaveailesinedenkbirkimseyleevlilikyapmasını,bo� ylecehemevlilig� inma�ku� lbirzemindekurulmasınıhemdetaraflarınveilgililerinhaklarınıko-rumayıhedefler.

Hürmet-i Musâhere: Fa� sidnika�hla bir araya gelen eşler arasında sıhrı�hısımlıktandog�anevlilikengelininteşekku� lu� du� r.

Husûsî Velî. Vela�yetialtındabulunankimseyievlendirmeyetkisinesahipbulunanakrabalardır.Baba,dede,erkekkardeş,amca,amcaog� lugibi.Hanefı�;asabeakrababulunmadıg� ındavela�yetinumu�mı�velı�yedeg� il,zevi’l-erha�mde-nilendig� erakrabalarageçtig� iniso� ylemektedir.

Bulûğ Muhayyerliği: Hanefı�mezhebindeçokgenişbirzu�mreyezorlayıcıvela�yetyetkisininverilmesininmuhtemelzararlarınıo� nlemekdu� şu� ncesiylevelı�sitarafındanevlendirilenkimselerebulu� g� muhayyerlig� idenilenbirseçimhakkıtanınmıştır.Bunago� rebabasıveyababa-dedesidışındakibirvelı�sitara-fındanku� çu� kkenevlendirilenkimselerbulu� g�aerdiklerindedilerlerseha�kime

Aİ�LEHUKU� KU / 175

başvurupvelı�lerininyaptıg� ıevlilig� i feshettirebilirler.Ha�kiminfeshetmesinekadarevlilikgeçerlilig� inikorur.Babavebaba-dedesitarafındanevlendirilen-lerin,yapılanevlilig� eı�tira� zvedolayısıylabulu� g� muhayyerlig� ihakkıyoktur.

Denklik: İ�sla�mhuku� kuliteratu� ru� ndekefâet terimiyleifa�deedilir.

Devamlı Evlenme Engelleri: Kanhısımlıg� ı,sıhrı�hısımlık,su� thısımlıg� ı.

Hukukçularınçog�unlug�unago� reçocug�unilkikiyaşiçerisindeemdig� isu� tazolsunçokolsunsu� thısımlıg� ınınmeydanagelmesiiçinyeterlidir.İ�mamŞa� fiı�isesu� thısımlıg� ınınoluşabilmesiiçinilkikiyaşiçindebeşfa� sılalıvedoyurucuemişin şart oldug�unu so� ylemektedir. İ�ki yaşından sonra emmişoldug�u su� tmu� ctehidlerinçog�unago� rebutu� rbirhısımlıkveevlenmeyasag� ıdog�urmaz.

Geçici Evlenme Engelleri: Başkasınıneşiolma,ikiakrabailebirdenev-lenme,u� çkereboşanma,dinfarkı.

Mehir: Mehir,nika�hanındabelirlenipbelirlenmemesinego� reikiyeayrıl-maktadır.Eg�ernika�hanındabelirlenmişsebunamehr-i müsemmâ, belirlen-memişsebunadamehr-i misil denir.Misilmehir evlenenkızın akrabalarıarasında her bakımdan kendi konumundaki kızlara o� denenmehir demek-tir.Biranlamdara�yiçmehirolmaktadır.Evliliksırasındamehirbelirlenme-mişseveyabirsebeplebelirlenenmehirgeçersizsayılırsaozamanevlenenkadınmisilmehirehakkazanır.Mehir, o� denmezamanınago� redemuaccel veya mü eccel mehirdiye ikiyeayrılmaktadır.Muaccel mehir evlilikanındapeşinolarako� denenmehirdemektir.Ö� denmesisonrayabırakılanmehiredeveresiyemehiranlamındamüeccel mehirdenmektedir.Ö� denmesisonrayabırakılanmehiriçinbiro� demezamanıbelirlenmişseozamano� denir.Ancakgenellikleyapıldıg� ıu� zerebirva�debelirtilmemişsemehirinva�desiboşanmaa�nındaveyataraflardanbirinino� lmesidurumundagelmişkabuledilir.

Sahı�hbirevlilig� inardındanmehirino� denmesiningerekliolması,birbaşkaifa�deylemehirborcunundog�masıiçinyaevlenenkadınzifa� fiçinhazırolmalıvearalarındasahı�hhalvetvuku� bulmalıveyataraflardanbirisinika�htanson-ravezifa� fveyasahı�hhalvetteno� nceo� lmu� şbulunmalıdır.Sahı�hhalvet;eşlerinizniolmadankimseningiremeyeceg� i,erkekvekadınınkimseningo� remeye-ceg� i,ug� rayıprahatsızedemeyeceg� ibirmeka�ndabaşbaşaolmalarıanlamı-nagelmektevebazıbakımdanzifa� flaaynıhuku� kı�sonuçlarıdog�urmaktadır.Nika�hakdiyapıldıktansonra,fakatzifa� fveyasahı�hhalvetteno� ncebirayrılıkvuku� bulursaayrılıg�akiminsebepoldug�unabakılır.Eg�erayrılıg�aerkeksebepolmuşsamehirinyarısınıkarısınao� demelidir.Ayrılıg�akadınsebepolmuşsaveyaerkek,velı�sininkendisiadınayapmışoldug�uevlilig� ibulu� g� muhayyerlig� i


denilenseçimhakkınıkullanarakbozmuşsaeskikarısınamehiradınaher-hangibiro� demeyapmasıgerekmez.

BOŞAMA ÇEŞİTLERİ

Ric’î Talâk: Kocayayenibirnika�haihtiyaçolmadanboşadıg� ıkarısınado� n-meimka�nıverenboşamatu� ru� ne,do� nu� lebilirboşamaanlamında“ric’ı�tala�k”denir.

Bâîn Talâk: Kocayaboşadıg� ıeşineancakyenibirnika�hlado� nmeimka�nıverenboşanmaşeklidir.

Sünnî Talâk: Boşama,Kur’a�n’dakigenelilkelereveHz.Peygamber’inbuyo� ndekiaçıklamave tavsiyelerineuygunolarakyapılıpyapılmadıg� ınago� reSu� nnı�tala�k,bid’ı�tala�kşeklindedetasnı�fedilmektedir.

Bid’î Talâk: Bid’atta�biri,Su� nnet’inmuka�bilivezıddıolarakdakullanıl-maktaoldug�undanburadabid’ı�tala�k,Su� nnet’eaykırıbiçimdegerçekleştiri-lenboşamayıifa�deetmektedir.

Şartlı Boşama: Kocanınboşamaira�desiniortayakoyanbeya�nıkayıtsızveşartsızolabileceg� igibibirşarta(ta’lı�kı�şart)veyava�deyedebag� lanabilir.Buyo� nu� yleboşamaevlenmedenayrılmaktadır.

Karşılıklı Rızâ ile Boşanma: Eşlerinevlilikbirlig� inikarşılıklıanlaşaraksonaerdirmeleri;evlilikbirlig� inibuşekildesonaerdirmeyemuhâlea veyahul’ denilir.

Mahkeme Kararı ile Boşanma: Evlilikbirlig� ininsonaermesininbirdig� erşeklieşlerinmahkemeyebaşvurarakha�kimkararıylaboşanmalarıdır.Buşe-kildekaza� ı�boşanmayaçag� daşİ�sla�mhuku� kuliteratu� ru� ndetefrîk denilir.

Liân: Karısınınzı�na� ettig� iniveyaçocug�ununzı�na� mahsu� lu� oldug�unuiddia� edenvebuiddia� sınıgerektig� işekildeispatedemeyenkoca,ha�kimhuzurundahusu� sı�birşekildeyeminleşirveevlilikbirlig� ineha�kimtarafındansonveri-lir.Kur’a�n’dadaanahatlarıylatemasedilenbuprosedu� reİ�sla�mhuku� kundaliân denilir.Lia�nsonundaha�kimtaraflarınarasınıtefrı�keder.Ebu� Hanı�feveİ�ma�mMuhammed’ego� rebubirba� in tala�khu� kmu� nde isedeHanefı�ler’denEbu� Yu� suf’avedig� ermezhepima�mlarınago� retaraflarbirbirlerineebedı�ola-rakharamolurlar.

Îlâ: Kocanındo� rtayveyadahafazlakarısınayaklaşmayacag� ınada� iryemin

Aİ�LEHUKU� KU / 177

etmesiveyabuiçeriktebirnezirdebulunmasınaîlâ denilir.Hanefı�ler’ego� rekocabusu� reiçindekarısıylabirarayagelirse,yeminetmişseyeminkeffa� reti,nezirdebulunmuşsaadadıg� ıoşeygerekliolur.Şa�yetkocabusu� reiçindeka-rısınado� nmezseha�kiminkararına ihtiyaç kalmadankadınbir ba� in tala�klaboşanmışsayılır.

Hanefı�lerha� riçdig� eru� çmezhebego� reı�la� vuku� undasadecedo� rtayıngeç-mesiyletala�kmeydanagelmez.Kocado� nu� şveyatala�ktanbiriniseçmekzo-rundadır,deg� ilsekadınınbaşvurusuu� zerineha�kimevlilikbirlig� inesonverir.

Ölüm İddeti. Kocası o� len kadınların bekledikleri iddettir. Bunlar eg� erha�mileiseleriddetleridog�umlabiter;istersebudog�umkocanıno� lu�mu� ndençokkısabir su� re sonragerçekleşsin.Eg�erha�miledeg� illersebudurumdakikadınlarınbeklemelerigerekensu� redo� rtayongu� ndu� r.Fâsid(geçersiz)birnika�hlaevliolanlaro� lu�middetibeklemezler.

Boşanma veya Fesih İddeti. Boşanmışveyabireksikliksebebiylenika�hıfeshedilmişolankadınlarınbeklemelerigerekeniddettir.Fa� sidnika�hsebe-biylenika�hı feshedilenlerin iddetbeklemeleriancakevliliklerininzifa� fla fi-ilen başlaması durumunda so� z konusudur. Bu grupta yer alan kadınlarınbekleyecekleri iddet su� resi ha�mile olup olmamalarına go� re deg� işmektedir.Ha�mileiseleriddetleridog�umlabiter,deg� illersevenormalolarakhayızgo� -ru� yorlarsaiddetsu� releriu� çhayızsu� residir.Kadınhayızlıikenboşanırsabuhayızhesabakatılmaz.BuHanefı�veHanbelı�ler’inkabulettig� igo� ru� ştu� r.Ma� likı�veŞa� fiı�ler’ego� rebudurumdakikadınlarınbeklemelerigerekensu� reu� çte-mizlikmu� ddetidir.

Nesebin Sübûtu: Çocug�unkendisinidog�urankadınlanesepilişkisikendi-lig� indensa�bittir.Bunakarşılıkbabasıylaolannesepbag� ınınkurulmasışuu� çyoldanbirisiylemu�mku� ndu� r:

1.Geçerli(sahı�h)birevlilik.

2.Fa� sidbirevlilikveyaevlilikşu� phesiylebirleşme.

3.İ�kra� r.

Buu� çyoluincelemedeno� ncenesebintesbı�tindeo� nemlibiryeriolanha-milelig� insu� resiu� zerindebirnebzecikdurmakgerekir.

Hidâne: İ�sla�mhuku� kundaçocuklarınbakımveyetiştirilmesinedenilir.

Ferâiz İlmi:Mı�ra� shuku� kununkla� sikİ�sla�mhuku� kliteratu� ru� ndekiadıdır.

Ecîr-i Hâs: Yapılanişso� zleşmesi;işçininbellibirsu� rezarfındaişvereniçin


çalışmasınıkonualıyorsa,yaniişçininbellibirzamanbirimindeha� sıledeceg� iemeg� iniişvereninemrinetahsı�setmesigerekiyorsa,buişçiecîr-i hâsolarakadlandırılır.Gu� nu�mu� zdekidevletmemurları,sanayivetarımkesimiişçileriilegu� nlu� kişçiler“ecîr-i hâs”kapsamındadır.Bunakarşılıkso� zleşme;işçininbellibirişigo� rmesinikonualdıysa,otakdirdebuişçiecîr-i müşterek olarakadlandırılır.

Ecr-i Misl; tarafsızbilirkişilerin, işçininfiilenharcadıg� ıemeg�ebiçtiklerideg�erdir.

TİCÂRET HUKÛKU

Teâtî: So� zlu� birira�debeya�nıolmaksızın,satılmaku� zerekonulmuşbirşeyialıpsemeninibırakmak”demektir.

Gabin ve Tağrir Yasağı: Gabin(gabn)kelimesi,İ�sla�mhuku� kterminoloji-sindegeneldeikitaraflıakidlerdekarşılıklararasında,o� zeldeisealımsatım-dasatılanşeylefiyatıarasındadeg�eryo� nu� ndenfarklılıkvedengesizlig� iifa�deeder.Bunago� rebirmal,deg�erininçoku� zerindebirfiyatasatınalındıg� ındamu� şteri,deg�erininçokaltındasatıldıg� ındaisesatıcıgabnema� ru� zkalmışolur.Tağririse,akidyapılırkentaraflardanbirininso� zvedavranışıiledig� ertarafıkastenaldatmasınıifa�deeder.

Gabn-i Fâhiş:Aldanmanınaşırıvebelirginolması.

Gabn-i Yesîr:Aldanmanınbasitveo� nemsizolması.

Garar Yasağı: İ�sla�m hukukçularının ve huku� k ekollerinin birçok farklıanlamyu� kledig� igararterimio� zolarak,birborçilişkisindeakidkonusununmeydanagelipgelmeyeceg� ininbelirsizolması,a�kıbetininkapalıolması,ak-dinhaksızkazancayolaçacako� lçu� dekapalılıktaşımasınıifa�deeder.

Zarar ve Gabin Sebebiyle Yasaklanan Satımlar:

a)Satımu� zerinesatım,pazarlıku� zerinepazarlıkyapmak.

b)Pazaramalgetirenu� reticiyiyoldakarşılamak.

c)Şehirlininko�ylu� adınasatması.

d)Hı�leliartırma(neceş).

Şüf’a:Sahibine,satımakdinekonuolanbirakarı,mu� şteriyema� loldug�ubedelkarşılıg� ındamu� lkiyetinegeçirmeyetkisiverenbirhakkıdır.

Şirket: Emvâl şirketi,ortaklardanherbirininbirmiktarsermayekoyupbununlayapacaklarıtica� rettendog�acakka� rıpaylaşmaku� zerekurduklarışir-kettir.A’mâl veyadig� eradıylaebdân şirketi,ikiveyadahafazlaşahsınbel-libir işiyapmaku� zerekurduklarıemeg�edayalı işgu� cu� ortaklıg� ınınadıdır.Vücûh şirketi ise,ortaklarınsermayesiz,sadecekredileriyle,mesela� o� du� nç


para kullanarak veya va�delimal alıp satmak su� retiyle ka� r etmek ve bunupaylaşmaku� zerekurduklarıkrediveı�tiba� rortaklıg� ıdır.Heru� çtu� rşirketdeortaklararasıhakveyetkidengesiyo� nu� ylemufâvada veinân şeklindeikiliayırımata�bı�tutulur.Örtaklarşirketesermayeolabilecekbu� tu� nmallarınıor-taklıg�ada�hiledereksermayeveka� rnisbetlerieşitolmakvetaraflardabirbi-rininkefilisayılmaku� zerekurulanşirket„şirket-i mufâvada”olarakanılır.Eşitlikşartkoşulmazsakurulanortaklık“şirket-i inân”adınıalırvebutu� rşirketteortaklarbirbirininkefilidurumundadeg� ildir.

Mudârebe Şirketi: Örtaklardanbirkısmınınsermaye,dig� erininiseemekilekatılarakkurduklarıveka� rıbellibiroranu� zerindenpaylaşmaku� zerean-laştıklarıemek-sermayeşirketidir.

Müzâraa: (Zirâî ortakçılık)Birtarafınara� zı�,dig� ertarafındaemekilekatıl-dıg� ıveçıkacaku� ru� nu� nbellibiroranu� zerindenpaylaşıldıg� ıortaklıktu� ru� du� r.

Müsâkât: Bahçesahibiilebag� vebahçeyebakıpbunlarısulayacakemeksahibiarasındayapılanveeldeedileceku� ru� nu� bellibiroranu� zerindenpay-laşmayıkonualanortaklıg� ınadıdır.

Âriyet Akdi: Birkimseyebedelsizolarakbellibirsu� rekullanmaku� zerebirmalınverilmesinikonualanbir so� zleşme tu� ru� du� r. İ�g� reti so� zleşmesidedenir.

Karz: Bedeliia�deedilmekşartıylaverilenşeydemektir.

Hîbe: Birkimseyeyaşadıg� ı su� receonunolması, o� ldu� kten sonrada gerido� nmesi şartıyla bir malın verilmesi “umrâ” olarak adlandırılır. Bir şah-sayaşadıg� ısu� recekullanması,mesela� oturmasıiçinbirmalınbag� ışlanması(süknâ)ha� lindeisetemliktenziya�dea� riyetveiba�haso� zkonusuoldug�undanİ�sla�mhukukçuları,butu� rakdinveşartınca� izoldug�u,mu� lkiyetinbag� ışlayan-da kaldıg� ı, dig� er tarafın o� lu�mu� ha� lindemalın geri do� neceg� i go� ru� şu� ndedir.Birşahsabirmalınbag� ışlanması,bag� ışlayandano� nceo� lmesiha� lindemalınbag� ışlayanagerido� nmesininşartkoşulması(rukbâ) isedahakarmaşıkbiryapıdaoldug�undanca� izolupolmadıg� ıtartışılmış,Hanefı�veMa� likı�lerbo�ylebirhı�beyica� izgo� rmezkenŞa� fiı�veHanbelı�lerca� izgo� rmu� şfakatşartıgeçersizsaymışlardır.

Havale: İ�sla�mhuku� kunda, borcunbir kimsenin zimmetindenbaşkabirkimseninzimmetinenakledilmesiniifa�deedenbirterimdir.

Rehinverenerâhin, rehinalanamürtehin, teslimalınanmaladamerhûn veyarehin denilir.

Tİ�CA� RETHUKU� KU / 181

Vedîa:Fıfıkıhtabirkimseyekorumasıiçinbirmalınema�netedilmesiakdi-nivebuşekildeema�netedilenmalıifa�deedenbirterimdir.

Lukata: Buluntumal.

Îne Satışı:Birmalınbellibirfiyatkarşılıg� ındava�deliolaraksatılıp,satı-lanfiyattandahadu� şu� kbirfiyatlagerisatınalınmasıdır.Aynıişlemin,arayau� çu� ncu� birkişisokularakyapılmasıdaı�nesatışıkapsamındadeg�erlendiril-mektedir.

Hisbe:İ�sla�mtoplumlarındagenelahla�kıvekamudu� zeninikorumavede-netlemefaaliyetinivebununlago� revliresmı�kuruluşuifa�deeder.Buişlego� -revlimemuradageneldemuhtesipadıverilir.

Vakıf: Kaynag� ını iyilik ve hayırda yarışmayı, Allah yolunda harcamadabulunmayı,toplumdakimsesiz,fakirvedu� şku� nlereyardımeliniuzatmayıteş-vikeden,kalıcıolanındabutu� ryatırımlaroldug�unubildirena�yetvehadı�sler-denalmıştır.İ�sla�mmı�ma� rı�sinin,ku� ltu� rvemedeniyetininbirçokşa�heseributu� rga�yelerigerçekleştirmeyema� tufolarakkurulmuştur.

Hilm: Akıllıolmaveakıllıcadavranma,ag� ırbaşlıolma,affetme,sabır,hoş-go� ru� ,barışvekardeşlik,acelecilikyapıpsaldırgancahareketetmektensakın-magibiinsanlarlauygarcailişkikurmayakatkıyapanbirçokerdemibirlikteifa�deedengenişkapsamlıbirkavramdır.

Hikmet:bu� tu� ndog� rubilgilerlegu� zelyaşayışıkapsayanbirkavramolaraktanımlanır.

KUR’ÂN-I KERÎM

İstiâze: So� zlu� kte, sıg� ınmak, korunmak anlamındadır. Kur’a�n-ı Kerı�m’de,Hz. Peygamber’e istia� zede bulunması (Allah’a sıg� ınması) emredilmiştir,Hz. PeygamberdeAllah’a sıg� ınmış, bu amaçla daha çok ihla� s, felak vena� ssu� releriniokumuş,bunusaha�be-ikira�m’adatavsiyeetmiştir.

A� limlerinçog�unlug�uistia� zeninmu� steha�boldug�uveKur’a�nokumayabaş-lamadano� nceistia� zedebulunulmasınındahauygunolacag� ıgo� ru� şu� nu� benim-semişlerdir. Namazda istia� ze,Hanefı� veHanbelı�mezheplerine go� re birincirek’atta,Şa� fiı�lerego� reherrek’attasu� nnettir.NamazdışındaKur’a�nokurkendinleyicininbulunması ha� linde istia� zenin a� şika� re yapılması gerekir. Çu� nku� kıraatinsesliolacag� ınını�la�nıiçinbunaihtiyaçvardır.

Neml Su� resi’nin 30. a�yetinde geçen besmelenin Kur’a�n’dan bir a�yet ol-dug�u konusunda İ�sla�m a� limleri arasında herhangi bir ihtila� f yoktur; baştasaha�bı�lerolmaku� zerea� limlerbuhusustaso� zbirlig� ietmişlerdir(icma� ).An-cakTevbeSu� residışında,Kur’a�n-ıKerı�m’dekisu� relerinbaşlarındabulunan113besmeleninherbirinintekbaşlarınabirera�yetolupolmadıg� ıkonusundaİ�sla�ma� limlerifarklıgo� ru� şlerilerisu� rmu� şlerdir.

Kıraatima�mları,TevbeSu� resiha� riçdig� ersu� relerebesmeleilebaşlanacag� ıhusu� sundago� ru� şbirlig� inevarmışlar,birsu� redendig� erinegeçiştebesmeleninokunupokunmayacag� ıkonusundaisefarklıgo� ru� şlerilerisu� rmu� şlerdir.

MushafyazarkenTevbeSu� residışındakisu� relerinbaşınabesmeleyazmakdafarzhu� kmu� ndedir.Çu� nku� u� zerindeasha�bınicma� ıbulunanMushaf’tabuşekildeyazılmıştır.

NamazdışındaKur’a�nokumayabaşlarkeneu� zu� besmeleçekmek;a� limlerinçog�unlug�unago� resu� nnet,su� reninbaşındandeg� ildeherhangibiryerindenbaşlanmasıha� lindeisemendu� ptur.

Kur’ân’ın Toplanması ve Çoğaltılması: Kur’a�n, Peygamberimizin dev-rinde bizzat Vahiy Meleg� i ve Nebı�’nin birbirlerine karşılıklı okumaları vesaha�bı�lerinezberlemesiylekorunmuştur.


Hz.Muhammed’in (s.a.v.) o� lu�mu� nu� takip edenYema�me savaşlarında70kadarha� fızıno� lmesimu� slu�manlarıtela� şadu� şu� rmu� ştu� .Asha�ptanHz. Ömer deha� fızlarıntoplanmasıiçindo� neminhalı�fesiEbuBekir’ebaşvurarakkonu-nungo� ru� şu� lmesini istemişti.Bununu� zerineEbu Bekir, Zeyd bin Sâbitbaş-kanlıg� ındatoplananAbdullahbinZu� beyr,Sa’dbinEbı�Vakka� s,AbdurrahmanbinHa� risbinHişa�m’ındabulundug�ubu� yu� kbirkomisyontarafındanKur’a�nsa�hifeleribirarayagetirilmiştir.Buaslı�nu� shaya“İmâm Mushaf”adıverilmiş-tir.AbdullahbinMes’u� d’unteklifiyleikikapakarasında“İ�ma�mMushaf”u� ze-rindeyapılandanışmavego� ru� şmelersonucundabununu� zerindeherhangibirnoksanlıkgo� ru� lmemişvegu� venirlig� ikonusundaittifa�ksag� lanmıştır.

M.648’deErmenistan veAzerbaycan fethinde Şamlı ve İraklı askerlerinyanyanagelmesiilefarklıokuyuşlarortayaçıktıvetartışmabaşladı.Butar-tışmaortamınındahafazlabu� yu�mesineengelolmakiçinHuzeyfebinYema�n,Halı�feÖsman’abaşvurarakbudurumundu� zeltilmesini,ihtila� fınortadankal-dırılmasını istedi.Bununu� zerineHalîfe Osman,dig� erasha�b iledeistişa� reederek, İ�sla�mdu� nyasındayalnızcaHz.EbuBekr’inemriylederlenmişolanonaylıKur’a�nmushaflarınınkullanılmasınıvebirbaşkalehçeya�hutag� ızileyazılmıştu�mdig� ernu� shalarınkullanılmasınınyasaklanmasınıkararlaştırdı.Hz.Ösman,biro� nlemolarakdagelecekteherhangibirkargaşaya�hutyanlışanlamayameydanvermemekiçinbaşkatu�myazılınesneleriyaktırarakor-tadankaldırmayolunagitti.Hz.Ebu� Bekirzamanındayazılanİ�ma�mMushaf,Hz.Ö� mer’ino� lu�mu� ndensonrakızıveHz.Muhammed’inhanımlarındanolanHafsa’yageçmişti.Hz.Ösmanzamanındaçog�altılanMushaflar,yedinu� shadır.BunlarMedîne, Mekke, Şam, Kûfe ve Basra’yago� nderildi.Hz.Ösmantara-fındandeg� işikvila�yetmerkezlerinego� nderilennu� shalarzamanlakayboldu.Gu� nu�mu� zdeha� lenonlardanbirtanesiİ�stanbulTopkapıMu� zesi’nde;birdig� ertamolmayannu� shasıTaşkent’tebulunmaktadır.ÇarlıkRushu� ku�metionunfaksimileilereprodu� ksiyonunu(fotog� rafveyafotokopiiletamkopyasını)ya-yınlamıştır.

Vahiy Kâtipleri: Hz. EbuBekir,Hz.Ö� merb.el-Hattab,Hz.Alib.EbiTalib,Hz.Ösmanb.Affa�n,Hz.Amrb.el-A� s,Hz.Mua�viye,Hz.Şurahbilb.Hasene,Hz.Mug� ı�reb.Şu’be,Hz.Mua�zb.Cebel,Hz.Hanzeleb.er-Rebı�’,Hz.Cehmb.es-Salt,Hz.Huseynen-Nemerı�,Hz.Zubeyrb.el-Avva�m,Hz.A� mirb.Fuheyre,Hz.Eba�nb.Saı�d,Hz.Abdullahb.Erka�m,Hz.Saı�db.Kays,Hz.Abdullahb.Zeyd,Hz.Ha� lidb.Velı�d,Hz.A’la� b.el-Hadremı�,Hz.Abdullahb.Reva�ha,Hz.Huzeyfeb.el-Yema�n,Hz.Muhammedb.el-Mesmelevs.

Mekke’deilkvahiyka� tiplig� iniAbdullah b. Sa’d b. Ebî Sarh,Medı�nedeise,

KUR’A� N-İKERİ�M / 185

Ubey b. Ka’byapmıştır.ÖndansonraZeyd b. Sâbitbugo� revidevamlısu� rdu� r-mu� ştu� r.

Kur’ân’ın Muhtevâsı:

1)İ�tika�d.

2)İ�ba�detler.

3)Mua�mela� t.

3)Ukuba� t.

4)Ahla�k.

5)Nası�hatveTavsiyeler.

6)Va’dveVaı�d.

7)İ�lmı�Gerçekler.

8)KıssalarveDua� lar.

Suhuf:Do� rtbu� yu� kila�hı�kita�bdışındago� nderilenkitapçıklar,formalar.Pey-gamberlereAllahtarafındangelenyu� zdo� rtkitaptanilkyu� zta�nesi.10suhufHz.A� dem(a.s.)’a,50suhu� fŞı�t(a.s.)’a,30suhufİ�drı�s(a.s.)’a,10suhu� fİ�bra�him(a.s.)’ainmiştir.

Sûre: Kur’a�n-ıKerı�minenazu� ça�yettenmeydanagelenbo� lu�mlerindenherbiri.Çog�ul şekli “suver”dir.Kur’a�n-ıKerı�m’de114su� reolup,ba� zı su� relerinbirkaçismivardır.Su� releruzunlukkısalıkbakımındando� rdeayrılır:

1-Tıva� l,

2-Miu� n,

3-Mesa�nı�,

4-Mufassal.

Bakarasu� resindenBera�esu� resinekadarolanyedisu� reyees-Seb’u’t-tıvâl (uzun su� reler) denir. Bunlar: Bakara, A� l-i İ�mra�n,Nisa� ,Ma� ide, En’am,A’ra� f,Yu� nusveyaKehfSu� residir.

Miûn;yaniyu� zlu� kler,a�yetleriyu� zdolayındaolanlardırki,Tevbe’denson-ragelenlerdir.(Tevbe,Nahl,Hu� d,Yu� suf,Kehf,İ�sra� ,Enbiya� ,Ta�ha� ,Mu� ’minu� n,Şuara� ,Sa� ffa� t).

Mesânî;a�yetleriyu� zdenazolanlardır.Miu� ndansonragelirler.Ha�mı�m’ler,Elif La�m’lar, Ta� sı�n’ler bo�yledir. (Ahza�b,Hac, Kasas, Ta� sı�n,Neml,Nu� r, Enfa� l,


Meryem,Ankebu� t,Ru�m,Ya� sı�n,Furka�n,Hicr,Ra’d,Sebe’,Mela� ike,İ�bra�hı�m,Sa�d,Muhammed,Lokma�n,Zu�mer,Ha�mı�m’ler,Mu�mtehine,Fetih,Haşr,Tenzı�l,Sec-de,Tala�k,Nu� n,Hucura� t).

Mufassal,Kur’a�n’ınsonundakisu� relerdir.Nevevı�’yego� reHucura� t’tanbaş-lar.ÖnlardaTıva� l,Evsat,Kısa� rolmaku� zereu� çebo� lu� nu� r.

Tıvâl-i Mufassal:Hucura� t’tanBuru� c’akadar,

Evsat-i Mufassal:Buruc’tanBeyyine’yekadar,

Kısâr-i Mufassal:Beyyine’densonakadardır.

Mekkî Sûreler: A� yetlergenelde“Ey insanlar!”hita�bıylabaşlar,su� rebaşla-rındakasemlerçokçayeralır,o� ncekipeygamberlerinkıssalarıanlatılır.

Medenî Sûreler: A� yetlergenelde“Ey iman edenler, ey kitap ehli”hitapla-rıylabaşlarlar;evlilik,mı�ra� s,ciha�da�yetleriniihtiva� eder,mu� na� fıklardanbah-seder.

Mekkî ve Medenî Sûrelerin Sayıları: 87 ta�nesi Mekkı�, 27 ta�nesi deMedenı�’dir.

Sebeb-i Nüzûl: Kur’a�n-ıKerı�m’innu� zu� l(inme)sebebi.(esbâb-ı nüzûl)

Sebeb-i Vürûd: Hadı�s-iŞerı�fler’inva� ridolma,so� ylenmesebebi.

Kur’ân’ın Vahiy Kâtipleri: Do� rthalife,Zeydb.Sa�bit,Ubeyyb.Ka’b,Ha� lidb.Ebı�Su� fya�n.

Mehâric-i Hurûf: Kur’a�n-ıKerı�mharflerininherbirininag� ızdansesola-rakçıktıg� ıyer.Kur’a�n-ıKerı�m’itecvı�du� zereokumasınıbilmekfarzdır.

Kıraat-i Seb’a: Yedikıraatima�mınınokuyuşşekilleri.Yedikıraatima�mınınya�ni İ�ma�m-ı Na� fi’, Abdullah bin Kesı�r, Ebu� Amr, İ�bn-i A� mir, A� sım, Hamza,İ�ma�m-ıKisa� ı�’ninokuyuşlarıkıraat-iseb’aadıylameşhurolmuştur.

Kıraat-ı Aşere İmamları ve Râvîleri:

1-İ�ma�mNa� fı�(KalunveVerş)

2-İ�ma�mİ�bnKesı�r(El-Bezzı�–Kunbul)

3-İ�ma�mEbu� Amr(Ed-Du� rı�-Su� sı�)

4-İ�ma�mİ�bnA� mir(Hişa�m-İ�bnZekva�n)

5-İ�ma�mA� sım(Ebu� BekirŞu´be-Hafsb.Su� leyman(BizimveMu� slu�manla-rınçog�ununkıraatima�mı)


6-İ�ma�mHamza(Halef-Hallad)

7-İ�ma�mKisa� ı�(Ebu� Ha� ris-Du� rı�)

8-İ�ma�mEbu� Ca´fer(İ�sa� b.Verda�n-Su� leyma�nb.Cemma�z)

9-İ�ma�mYa´ku� b(Ruveys-Ravh)

10-İ�ma�mHalef(İ�sha�k-İ�drı�s)

Kur’ân-ı Kerîm’in Harekelenmesi:İrakva� lı�siZiya�db.Su�meyyeisteg� iyleEbû’l Esved ed-Düelîtarafındanh.69/688yılındakırmızımu� rekkeplehare-kelerinoktaşeklindeişaretlenmiştir.İrakva� lı�siHacca� cb.Yu� suf’unisteg� iyleYahyâ b. Ya’mer ve Nasr b. Âsımh.89-/707kelimelerefarklırenklerdenoktakoymuşlardır.Halîl b. Ahmet751yılındaharekevenoktalamayasonşeklinivermiştir.

Secâvend: (Durakİ�şa� retleri) Kur’a�n-ıKerı�m’in,ma�na� sınauygunvedog� ruokunabilmesiiçindurakvegeçişyerlerinigo� sterenişa� retler.Kur’a�n-ıKerı�m’inseca�vendlerişunlardır:

.evla�dırDurmak:ج.evla�dırGeçmek : ز

.evla�dırDurmak:ط�yetmedigNefes : ص indedurulabilir.

�vaDurmak:م ciptir.Durulmayıpgeçilirseanlambozulur..durulmalıdırnefeslik)(birduruşlabirHafifevla�dır.Durmak: قف.evla�dırGeçmek: ق

�duragevvelkiBir:ك ınaynısıdemektir.�caDurmak: ال izdeg� ildir.Eg�erdurulursabiro� ncekikelimeilebirliktete -

rarokunur.A� yetsonundaduruncaise,tekraredilmezçu� nku� duraksonların-dadurmakca� iz,hatta� efda� ldir. :.Yakınaralıklarlarastlananbuu� çnoktanınbirisindedurulur,dig� erindedurulmaz.Herikisindedurmakveyaherikisindegeçmekca� izdeg� ildir(u� çnoktanınbirincisia�yetortasında,ikincisiisea�yetso-nundaolsaveyau� çnoktanınbirincisia�yetsonundaolsabilehu� ku�maynıdır.Ya�nibudurumda,birincisindedurmuşisek,dig� erindedurmamalıyız).

Konu :ع bu� tu� nlu� g�u� nu� go� steren işa� rettir. Ökuyan namazda ise ve ru� ku� yapmakistiyorsa,buişa� retinoldug�uyerderu� ku� etmesininmu� na� sipoldu-g�unu go� sterir. Kur’a�n’da birkaç yerde, kıraat ima�mlarının oradaki durak


işa� retikonusundaihtila� fetmelerinden,ikidurakişa� retibirdenkullanılmış-tır.Mesela� ,Duha�n44/49,s.499’unbaşındaki(ذق)kelimesininsonunda“la�”ve“cim”durakişa� retiberaberyazılmıştır.Bizbuikidurakişa� retindenbiri-sineuyabiliriz.

Secde Âyetleri: Ökunduklarındaveyaişitildig� indesecdeyapılan,Kur’a�n-ıKerı�m’dekiondo� rtsecdea�yet-ikerı�mesi.Bunlar:A’ra� f:206,Ra’d:15,Nahl:50,İ�sra� :109,Meryem:58,Hac:18,Furka�n:60,Neml:25,Secde:15,Sa’d:24,Fussilet:37,Necm:62,İ�nşika�k:21,Alak:19.a�yet-ikerı�meleridir.

Sehv Secdesi: Yanılmasecdesi;namazdabirfarzınveyava� cibin,vaktin-deno� nceveyasonrayapılmasıya�hutva� cibinterkindeyapılmasıla� zımgelensecde.Birkaçkeresecde-isehvı�ca�betse,birkereyapmakyetişir.

Tilâvet Secdesi: Kur’a�n-ıKerı�m’inondo� rtyerindekisecdea�yetindenbiri-niokuyanveyaduyanınyapmasıva� cibolansecde.

Zellet-ül Kârî: Kıraathata� sı.Namazın içindeki farzlardankıraatiyerinegetirirken (Fa� tiha� ve zamm-ı su� reyi okurken) meydana gelen hata� , yanlışokuma.Zellet-u� lka� rı�do� rtşekildeolabilir:Birincisii’ra�ptahata�dır.Ya�nihare-kelerdevesu� ku� ndaolabilir.Mesela� şeddeyihafifokurveyamedleri(uzunla-rı)kısaokurveyabunlarınaksiniyapar.İ�kincişekilhata� ,harflerdeolur.Har-finyerinideg� iştirirveyaharfila�veederyahutazaltırveyaharfiilerigerialır.U� çu� ncu� şekilhata� ,kelimelerdevecu�mlelerdeolur.Do� rdu� ncu� su� ise,vakıfvevasıldahata� olur.Ya�niduracakyerdedurmazgeçer.Geçecekyerdedurur.Budo� rdu� ncu� şekilhata�dama�na� deg� işsedebozulmaz.İ�lku� çşekildezellet-u� lka� rı�ma�na�yıdeg� iştirip,ku� fresebebolacakma�na� ha� sılolursaveyaa�yet-ikerı�medekastedilenma�na� tama�mendeg� işirse,namazıbozar.

Nâsih – Mensûh:Nesh,birşeyiipta� letmekveonunyerinebaşkabirşeyiika�meetmek,yerdeg� iştirmek,iza� leetmek.Şer’ı�birhu� kmu� nyu� ru� rlu� g� ekon-masındansonra,gelendig� erbirşer’ı�hu� ku�mlekaldırılması,ipta� ledilmeside-mektir.Hu� kmu� kaldırana�yete“nâsih”,hu� kmu� kaldırılana�yetede“mensûh”denir.Mensu� ha�yetileameledilemez.

Mücmel-Mübeyyen: Ma�na� sıkapalılafızlarıihtiva� edena�yetleremu� cmel,mu� cmela�yetleriaçıklayana�yetleredemu� beyyena�yetdenir.

Mübhem-Muhkem: U� stu� kapalıanlatım.Açıkifa�delia�yetler.

Müteşâbih: Birdenfazlaanlamagelenifa�deler.

Garîbu’l-Kur’ân: Farklılehçelerdekullanılankelimeler.


Müşkilü’l-Kur’ân: Kelimelerinanlaşılmagu� çlu� g�u� .

İ’câzu’l-Kur’ân: A� cizbırakmak,ikna� etmek,muha� tabındelilleriniçu� ru� t-mek.

Vücûh - Nezâir: Eş sesli kelimelerevu� cu� h; farklı anlamlı kelimeleredeneza� irdenir.

Emsâlu’l-Kur’ân: Ö� zlu� ifa�deler.

Tashîh,du� zeltme;tasnîf, sıralama;tedvîn,derleme;te’vîl,yorumveaçık-lamademektir.

En Uzun Âyet:Borçlanmadan (müdâyene)bahsedena�yet:Bakara282.a�yet.

İlk İnen Sûreler:Fa� tiha� ,Mu� ddessir,Alak,Kalem,Mu� zzemmil.Medı�nedo� -nemindeinenilksu� re,Bakarasu� residir.

Son İnen Âyet:Tevbesu� resinin128-129.a�yetleri.

Rivâyet Tefsiri: Kur’a�n-ıKerı�m’dekiba� zıa�yet-ikerı�melerinbaşkaa�yetlerleveyaPeygamberimizinsu� nnetiveyaAsha�b-ıkira�mınmu� ba� rekso� zleriyleaçık-lanması.Buname’su� rveyanaklı�tefsirdedenir.Enmeşhurları:

Taberî:Ca�miu’lBeya�nanTe’vı�li’l-Kur’a�n;

Semerkandî:Tefsı�ru’l-Kur’a�n;

Beyzâvî:Medı�netu� ’l-Menzil;

İbn-i Kesîr:Tefsı�ru’lKur’a�nu� ’lAzı�m;

Süyûtî:ed-Du� rru’lMensu� r;

Fîruzâbâdî:Tenvı�ru’lMikba� sminTefsı�riİ�bnAbbas.

Dirâyet Tefsîri: Aklaveyorumadayalıtefsir. Rasu� lu� llah’tangelenriva�yetler(açıklamalar)esasalınarak,Kur’a�n-ıKerı�m’inlisa�nbilgilerinevezamanınfenbilgilerine,aklı�ilimlerego� reyapılanaçıklaması.Butefsı�rema’kûl, re’y tefsîri vete’vîl dedenir.Başlıcaları:

Zemahşerî:el-Keşşa� f;

İbn Kuteybe:Te’vilu� ’lMu� şkilu� ’l-Kur’a�n;

Şevkânî:Fethu’lKadı�r.

Arapça Tefsirler: Taberı�,Zemahşerı�,Beyza�vı�,Ra� zı�,Kurtubı�,Cela� leyn.

TECVÎD

“Tecvı�d,sıfatlarıyo� nu� ndenharflerinhakkınıvemu� stehakkınıvermektir.”Tanımdageçen“hakkını”kelimesindenmaksatharflericehr,hems,şiddet,rih-vetgibisıfat-ıla� zımelerineuygunokumak,“mu� stehak”kelimesindenmaksatiseharflerilı�n,kalkalevb.sıfat-ıa� rızelerineuygun,gu� zelbirşekildeneeksiknefazlaokumakdemektir.Tecvı�dinkonusu,Kur’a�nharfleridir.Tecvı�dinga�yesi,Kur’a�nkelimeleriniHz.Peygamber’den(s.a.s)alındıg� ı şekliylemuha� fazaet-mek ve Kur’a�n tila�vetinde hata� yapılmasını o� nlemektir. Tecvı�d, ilim olarakfarz-ıkifa�ye,uygulamaolarakKur’a�nokuyankişilerefarz-ıayndır.

Mahrecin Tanımı: Mahrec, tecvı�dkavramıolarakharfinçıkışyerianla-mındakullanılmaktadır.Mahreç,hakı�kı�vetakdı�rı�olarakikiyeayrılır.

1. Hakîkî Mahrec: Harf, bir mahrece temas ederek çıkıyorsa, o yere“hakı�kı�mahrec”denir.Yirmisekizharfintamamınındaçıkışyeriolanbog�az,dilvedudakhakı�kı�mahrecbo� lgeleridir.

2. Takdîrî Mahrec: Harfherhangibirmahrecetemasetmedençıkıyorsa,buna“takdı�rı�mahrec”denir. Takdı�rı�mahrecbo� lgeleriniaşag� ıdakişekildesı-nıflandırabiliriz:

a)Geniz,ihfa� ha� lindeveyag�unneliidg�a�mha� lindeolansa�kinمve نharf-lerineaitg�unneninmahrecidir.

b)Ag� ızvebog�azboşlug�u:Medharfleriolanا، و، يçıkar.Lahn-ı Celî:Harflerinsıfat-ıla� zilemelerineria�yetetmemek.Hu� kmu� haramdır.

Lahn-ı Hafî:Harflerinsıfat-ıa� rizelerindeolanhata� lardır.Hu� kmu� va� ciptir.

HARFLERİN SIFATLARI

Sıfat,harfin,mahrecindentelaffuzuesnasındaaldıg� ıkeyfiyetedenir.

Zıddı Bulunan Sıfatlar: Cehr-Hems, Şiddet-Rihvet, İ�stila-İ�stifal, İ�tbak-İ�nfita�h,İ�smat-İ�zlak.

ZıddıBulunmayanSıfatlar:İ�stita� le,İ�nhira� f,Kalkale,Lı�n,Safir,Tefeşşı�,Tekrı�r.


HARFLERİN UZATILMASI (MED)

Medharflerindenbiriylesesinuzatılmasınameddenir. Kendisindeno� ncekiharfinsesiniuzatanharfe“med harfi”denir.Medharfleriu� çtanedir; ا، و، ي

Med Sebepleri:

Hemze: Bog�azınendibindekihakı�kı�mahreçtençıkarveأşeklindeyazılır.

Hemze-i Katı’: Yazıda ve okunuşta bulunan dolayısıyla damed sebebiolanhemzedir.

Hemze-i Vasıl: Vasılha� lindeokunmayandolayısıyladamedsebebideola-mayanhemzedir.

Sükûn:Harekesizliktir,ala�meticezmdir.

Sükûn-u Lâzım: Vakıf ha� linde de vasıl ha� linde de deg� işmeyen,mevcutsu� ku� ndur.Ya�ni“vakfenvevaslensa�bitolansu� ku� n”dur.

Sükûn-u Ârız:Kelimeninaslındaolmayıpvakıfsebebiyleortayaçıkan,va-sılha� lindeisedu� şensu� ku� nadenir.Ya�nibusu� ku� n,“vakfensa�bit,vaslensa�kıtolansu� ku� n”dur.

Med Çeşitleri: Aslı�vefer’ı�medolmaku� zereikiçeşitmedvardır.Harfinse-siniuzatmakiçinhemzeveyasu� ku� naihtiyaçduyulmayanmedde“aslı�med”de-nir.Hemzeveyasu� ku� nsebebiyleaslı�medu� zerineziya�dedendog�anmedde“fer’ı�med”denir.Bumed,“medd-imezı�d”veya“medd-imedı�d”diyedeisimlendirilir.

MEDD-İ TABİÎ

Harf-imedbulunur,sebeb-imedbulunmazsamedd-itabiı�olur.اوتيناTabiı�meddi,birelifmiktarıuzatmakva� ciptir.

TECVİ�D / 193

MEDD-İ MUTTASIL

(Bitişik-aynıkelimede)Medharfindensonra,sebeb-imedolanhemzeninaynıkelimedebulunmasındanmeydanagelenmedde“medd-imuttasıl”de-nir.وجيء , جاء , سوءMedd-imuttasılınenazikielifmikta� rıuzatılmasıva� ciptir,efdaliisedo� rtelifuzatmaktır.

MEDD-İ MUNFASIL

(Ayrıkelimelerde)Medharfindensonra,sebeb-imedolanhemzeninayrıayrı kelimelerde yan yana bulunmasındanmeydana gelenmedde “medd-imunfasıl”denir. يا ايها، توبوا إلى اهلل، إني اخاف

Medd-imunfasıldakimedharfibazentakdı�rı�olurveyazıdago� zu� kmez.Budurumgenellikletakdı�rı�bir”و“veyatakdı�rı�bir”ي“ileuzatılanzamirdeveyaism-iişa� retteortayaçıkarkibuna“sıla-iku� bra�”dadenir.Medd-imunfasılınmeddica� izdir.

MEDD-İ LÂZIM

Medharflerindenbirivesebeb-imeddensu� ku� n-ula� zımaynıkelimedeyanyanabulunursamedd-ila� zımolur.ة، تأمرون الين، الحاق وال الض

MeddiLa� zım4çeşittir:

1.MeddiLa� zımKelime-iMusakkale(şeddelikelime): تان – حاد مدهام2.MeddiLa� zımKelime-iMuhaffefe(cezimlikelime):آالن 3.MeddiLa� zımHarf-iMusakkale(şeddeliharf):،الم طسم4.MeddiLa� zımHarf-iMuhaffefe(cezimliharf): ص، صاد، الم

MEDD-İ ÂRIZ

Medharflerininbirindensonra,sebeb-imedolana� rızsu� ku� ngelirsemedd-ia� rızolur: نستعين، يعلمون. Bireliftenfazlauzatılmasıca� izdir.

U� STU� N:3vecih:1.Tu� l:4elif,2.Tevassut:2-3,3.Kasr:1elif.

KESRA:4vecih:1.Tu� l:4elif,2.Tevassut:2-3,3.Kasr:1elif,4.Kasrilerevm.


Ö� TRE:7vecih:1.Tu� l:4elif,2.Tevassut:2–3,3.Kasr:1elif,4.Tu� lileişma�m,5.Tevassutileişma�m,6.Kasrileişma�m,7.Kasrilerevm.

Medd-i a� rızdaki vecihlerMedd-i Lı�n içinde geçerlidir.Kıraat ima�mımızA� sımhazretleri,medd-ia� rızıtevassutvechiileokumayıtercihetmişlerdir.

Revm: Hafifbirsesleharekeyibelirtmektir.Go� remeyenlereharekeyidu-yurmakmaksadınayo� nelikyapılanrevm;vakıfha� lindeo� treveesredeyapılır,u� stu� ndeyapılmaz.

İşmâm: Su� ku� ndansonrao� treyeişa� retetmeku� zeredudaklarıo� ndeyum-maktır.Dolayısıylaişma�msadeceo� tredeyapılır.İ�şma�mdasesyoktur.Hareke-yiduymaimka�nınasahipolamayanlar,işma�mdakidudakhareketisayesindeharekeyianlamaimka�nıeldeederler.

Revm ve İşmâm Yapılmayan Yerler:

a)Sonutenvı�nlikelimelerde, b)A� rızı�harekelerde, c)Mu� enneslikta� ’larında, d)Cemı�’mı�mlerinde.

MEDD-İ LÎN

Lı�nharfindensonra, sebeb-imedolana� rızveya la� zımsu� ku� nbulunursa“medd-ilı�n”olur.خوف

Lı�nharfleri,o� ncesiu� stu� nolancezimliوve ي dir.

İDGÂM MEA’L-GUNNE

Gunneliidga�mdemektir.İ�dga�mmea’l-gunneharfleri:(ي م ن و :نويم)olup,do� rttanedir.Tenvı�nveyasa�kinن’dansonrabuharflerdenbirisigelirseidga�mmea’l-gunneolur.Misa� l:يره خيراسنة وال نوم، ومن ماء، نقاتل، ملكاEg� ersa�kinنileidga�mmea’l-gunneharflerinden”و“veya”ي“aynıkelimedebulunurlarsa,bu� tu� n kıraat ima�mlarının ittifa�kı ile izha� r olur. İ�dga�mmea’l-gunne olmaz.Kur’a�n-ıKerı�m’debutu� rlu� kelimedo� rttanedir:نيا -صنوان -قنوان -بنيان �Huالد kmu� va� ciptir.İ�dga�mmea’l-gunneninmu� ddetibirelifmikta� rıdır.

(ن) ve (يس) kelimelerinden sonra gelen و harfi İ�mam A� sım ve Hafsriva�yetinego� rehemizha� rhemdeidga�mlaokunabilir:،الحكيم والقرآن يس والقلم

TECVİ�D / 195

İDGÂM-I BİLÂ GUNNE

(Gunnesiz İ�dga�m) Tenvı�n veya sa�kin”ن“ dan sonra “ل”ve “ر” harfle-rindenbirigelirseidgam-ıbila� gunneolur.Sesigenizdengetirmedenşeddeliolarakokunur: غفور رحيم، هدى للمتقين، من ربهم

İDGÂM-I MÜTECÂNİSEYN

Mahreçleri bir olan, sıfatları (vasıf, nitelik; kalınlık, incelik, yumuşaklık,vurguluokunmagibi) farklıolan ikiharfin,birincisisa�kin, ikincisiharekeliolarakgelirse,birincisini ikincisinekatıp/çevrilip (birinciharfiokumayıp),ikinciharfişeddeliimişgibiokumayaidga�m-ımu� teca�niseyndenir.

Hu� kmu� va� ciptir.Cinsleriaynıolanharflersekizta�nedirveşuu� çgrubaayrılırlar:a) ت، ط، د b)ظ، ذ، ث c)ب، م

İDGÂM-I MÜTEGÂRİBEYN

Mahrecindeveyasıfatındabirbirlerineyakınlıg� ıolanikiharftenbirincisisa�kin,ikicisiharekeliolarakgelirse,birincisininikincisinekatılıpikinciharfişeddeliimişgibiokumayaidga�m-ımu� tega� ribeyndenir.Hu� kmu� va� ciptir.

Birbirlerineyakınlıg� ıolanharfler4tanedirveikigrubaayrılırlar:

a) ل,رل) o� ncegelmelidir):( (بل رفعه اهلل، قل ربb) ك,ق ق) o� ncegelmelidirveق, kendimahrecindenkalkaleyapılmadan

okunur): الم نخلقكم İ�dgamınoldug�uyerdekalkaleyapılmaz.

İDGÂM-I MİSLEYN

Aynıharfin,aynıveyaayrıkelimede,birincisicezimli,ikincisiharekeliola-rakarkaarkayagelmesidurumundabirincisininikincisinekatılarakikincisi-ninşeddelibirharfgibiokunmasınaidga�m-ımisleyndenir.İ�dga�m-ımisleynde,�uga’نdeharfinin“ن”,e’م harfinin“م” raması ha� riçgunneyapılmaz.Hu� kmu� va� ciptir.İ�dga�m-ımisleyn;mealgunnevebila�gunneolarakikiyeayrılır.

İ-İ�dga�m-ımisleynmea’l-gunne:Budaikidurumdameydanagelir:

a-Sa�kinن’dansonraharekeliنgeldig� izaman.ره، من نشاء، من نار ومن نعم


b-Sa�kin �geldigمharekelisonraden’م izaman:عليهم مؤصدة، منهم من قصصنا جوع، من اطعمهم

SAKİN MÎM’İN ÜÇ HÂLİ

1- Sa�kin ,م kendisinden sonra gelen harekeli م harfine ug� rarsa, idga�m-ımisleynmea’l-gunneolur.

2-Sa�kinم’densonra بharfigeldig� izamanihfa� olur.Bunaihfa� -ışefevı�(du-dak ihfa� sı)denir. (- به لهم ما ام kısmenvebastırmadandudaklara,م.gibi(به gizlenerekokunur.Gunnededehafiftutmayapılır.

3-Sa�kinم’densonraبveم‘denbaşkaharflerdenbirigeldig� izamanizha� rolur.Bunaizha� r-ışefevı�denir.،فيه ولهم عذاب، هم دينكم، لكم الحمدgibi.Budurum-daم tutmayapılmadan, tabiı�olarakokunur.م’ingunnesıfatıdanormaldenfazlauzatılmadanokunur.

İİ-İ�dga�m-ımisleynbila� gunne:نveمharflerinindışındakalanharfler,bir-birlerineug� radıg� ızamanolur.قد دخلوا، اضرب بعصاك الحجر gibi.Hu� kmu� va� ciptir.

İKLÂB

Tenvı�n veya sa�kin nu� n’dan sonraب gelirse,ب’den o� nce gelen tenvı�ninnu� n’uveyasa�kinnu� n’u,ha� lissa�kinم’eçevirerek,ha� sılolanم’igunneliokuma-yaikla�bdenir.Birbuçukelifuzatmakva� ciptir.(من بعد، سميع بصير)

İZHÂR

İ�zha� r, iki harfin arasını birbirinden ayırıp açarak, idga�msız, ihfa� sız veikla�psızolarakaçıkçavekuvvetliceokumayadenir.Tenvı�nveyasa�kinن’dansonraizha� rharflerinden(ا ح خ ع غ ه)birigelirse,izha� rolur.Hu� kmu� va� ciptir.من آمن، غفور حليم، من خوف

İHFÂ

Tenvı�nveyasa�kinن’dansonraihfa� harflerinden(،ت، ث، ج، د، ذ، ز، س، ش) �ihfagelirsebiriص ض، ط، ظ، ف، ق، ك olur. Mikta� rı, birbuçukeliftir.،عن صالته من طيبات، من دون، انتم

TECVİ�D / 197

TENVÎN VE SÂKİN NÛN’UN BEŞ HÂLİ

Tenvı�nveyasa�kinن’densonra;�bilaidga�m-ıgelirse,harfi(ر - ل)(1 gunneolur..olurgunnemea’lidga�m-ıgelirse,biriharflerinden( وي م ن)(2

.olurikla�bgelirse,harfiب(3

4)Şuonbeşharftenbirisigelirseihfa� olur:(ت ,ث ,ج , د , ذ , ز , س , ش , ص (, ض , ط , ظ , ف, ق, ك

�izhagelirsebiriharflerinden(ا ح خ ع غ ه)(5 rolur.

KALKALE

Harfin,çıkışyerindenkuvvetlibirsesileokumasınakalkaledenir.،ب، ج، د geliolarakcezimlisonundaveyaortasındakelimeninbiriharflerinden ط ق -lersekalkaleliokunurlar:قد قام، لم يلدŞeddeveidga�mkalkaleyema�nı�dir.

RÂ HARFİNİN (İNCE VEYA KALIN) OKUNUŞU

a)ر Harfinin Kalın Okunduğu Yerler:

�uharekesinın’ر - stu� nveo� treisekalınokunur: نصر ، لينذر، تمر�okendisindenise,cezimliر - ncekiharfinharekesiu� stu� nveo� treiseyine

kalınokunur:وامر بالعرف، وانحر، بالنذر�oondanveر - ncekiharfsa�kin,biro� ncekiharfinharekesiu� stu� nveo� treise

kalınokunur:دور بر، من كل امر، في الص بالص - Vasılhemzesinden(okunmadangeçilenhemzeden)sonragelenر,kalın

okunur(Kur’a�n’davasılhemzelerininbaşındaص yazılıdır):،ارجعي، لمن ارتضى اركب

�okendindensa�kin,ر - ncekiharfesreli,ر’dansonrakiharfisekalınokunanharflerdenolupharekesiu� stu� nveo� treolursa,رyinekalınokunur:،فرقة، مرصادا قرطاس

b) ر Harfinin İnce Okunduğu Yerler:

، ابصارهم، :okunurinceiseesreharekesinın’ر - يريد بالبر


ر - cezimli ise,kendisindeno� ncekiharfinharekesiesre ise inceokunur:ر واصطبر، مذك

�oondanveر- ncekiharfsa�kin,biro� ncekiharfinharekesiesreiseinceoku-nur:قدير، بصير

�obirvesa�kinر - ncekilı�nharfiise,رharfiinceokunur:سدير

ALLAH LÂFZININ OKUNUŞU

a. Allah Lâfzının Kalın Okunduğu Yerler: Allahismindeno� ncekiharfinharekesiu� stu� nveyao� treiseAllahismininla�m’ıkalınokunur: نصر اهلل، هو اهلل

b. Allah Lâfzının İnce Okunduğu Yerler: Allah ismindeno� ncekiharfinharekesiesreolursaAllahismininla�m’ıinceokunur: اعوذ باهلل

SEKTE

Sekte,nefesalmadanbirelifmikta� rıkadarbirsu� resesikesmeyedenir.Kur’a�n’daşudo� rtyerdesektevardırvesekteyapılacakyerdeharfinaltında.yazılıdırسكته

1-KehfSu� resi’nin1.a�yetinde: قيما --- عوجا 2-Ya� sı�nSu� resi’nin52.a�yetinde:هذا --- مرقدنا من

3-Kıya�meSu� resi’nin27.a�yetinde: راق --- وقيل من

4-Mutaffifı�nSu� resi’nin14.a�yetinde: ران --- كال بل

OKUYUŞ ŞEKİLLERİ (YAVAŞ – HIZLI – NORMAL)

a)Tahkı�k:Enag� ırokumaşeklidir.Yavaşyavaş,ma�na�yıdu� şu� nerek,bu� tu� ntecvı�tkurallarınauyarak,ruhsatlarıkullanmadan(mesela� medd-imunfasılıda4elifuzatarak)okumaktır.

b)Hadr:Su� ratliokumaşeklidir.Hatimindirenler,cu� zokuyanlarbunuter-cihederler.Bundayinemedd-ila� zım4,medd-imuttasıl2elifuzatılır.Buiki-sinindışında1eliftenfazlauzatılanlarise1elifuzatarakokunur.

c) Tedvîr: Tahkı�kilehadr’inortasıdır.Bundadama�na� du� şu� nu� lu� r.

SİYER

İSLÂMİYET ÖNCESİ ARABİSTAN VE DÜNYA

Arabistan;Asya’nıngu� neybatısındayeralanbiryarımadadır.KuzeyindeSu� riye,dog�usundaBasraKo� rfezi,batısındaKızıldeniz,gu� neyindeUmmanDe-niziileçevrilidir.Arabistan’ın üç önemli bölgesi vardır:Hica� z,Yemen,Necd.

Arabistan’da Kurulmuş Devletler: Main, Sebe, Himyeri, Gassa�nı�ler,Neba� tı�ler,HireKrallıg� ı,Tedmu� rlu� ler,Kindeliler.

Hicâz Bölgesi: İ�klim,toprakyapısıvemadenlerbakımındanArabistan’ınen fakirbo� lgesidir.Ancak İ�sla�m’ın ikikutsal şehriMekkeveMedı�ne,Hica� zBo� lgesindedir.

Mekke: Hz. İ�bra�him’in Ka�be’yi inşaası, og� lu Hz. İ�sma� il ile ilgili kurba�nha�disesi, zemzem kuyusu, Haceru� ’l-esved taşı Mekke’nin kutsallarıdır. Hz.İ�sma� ilsoyundangelenAdna�nı�ler,Mekke’deuzunsu� reyo� netimeha�kimolmuş-lardır.Kureyşkabı�lesi,Adna�nı�lerinbirkoludur.Mekke’yi ida� reedenKureyşkabı�lesi10ailedenoluşuyordu.BunlardanHa� şimog�ullarıdı�nı�vesosyalmese-lelerle,U� meyyeog�ullarıaskerı�vetica� rı�konulardahaksahibiydiler.Araplardakabı�lelerinbaşındaşeyhyadaemirdenilenbaşkanlarbulunurdu.Araptoplu-mugo� çebe(bedevî)veyerleşik(medenî-hadarî)olmaku� zereikiyeayrılırdı.

Medîne: Medı�ne’nineno� nemlio� zellig� iPeygamberimizinmezarınınoradaolmasıdır.

Arabistan’da İslâmiyet Öncesi Dinler:

1-Putperestlik:Araplarıneno� nemliputları;Hubel,La� t,Mena� tveUzza’dır.2-Sa�biı�lik:Yıldızvego� kcisimlerinetapma.3-Mecu� sı�lik:Zerdu� ştinancı.Ateşetapma.4-Hristiyanlık.5-Yahu� dı�lik.6-Hanîf:Hz.İ�bra�him’intektanrıinancı.


Bizans İmparatorluğu: Roma İ�mparatorlug�u’nun 395’te ikiye ayrılma-sındansonramerkeziİ�stanbulolandog�ukısmınaBizansadıverilir.Bizans’ıngerçekismiDog�uRomaİ�mparatorlug�u’dur.Bizans1453’teFa� tihSultanMeh-mettarafındanyıkılmıştır.

Sâsânî İmparatorluğu: Sa� sa�nı�ler,İ�ran’da226’dakuruldular.İ�sla�mordu-larınınsaldırılarısonucuyıkıldılar.

Hristiyanlık: Vahiyli dinlerin ikincisidir. PeygamberleriHz. İ�sa� , kitapla-rıİ�ncil’dir.Hristiyanlarınlideripapa’dır.Papa,Vatikan’daoturur.Ra�hiplerin(Papazların)o� nemligo� revlerişunlardır:Vaftiz,evlendirme,o� lu� go�mme,gu� -nahçıkarma,aforoz,enterdi(birmilletinaforozedilmesi),Endu� lu� jans(Cen-nettapusudag� ıtma),Engizisyon(yargılama).

Hindistan: M.Ö� .1200’lerdeHindistan’agelenA� rı�lersosyalyapıdabu� yu� kdeg� işiklig� esebepoldular.Kastsiteminiortayaçıkardılar.

Busistemdehalk:

1-Brahmanlar(Dinadamları)

2-Kşatriyalar(İ�da� rı�veaskerı�gu� cu� elindetutanhalk)

3-Vaysiyalar(Tica� retvetarımıelindetutanhalk)

4-Su� dralar(Ko� leler),olmaku� zeredo� rdeayrılırdı.

KastsistemiHindistan’ıperişanha� legetirmiştir.Do� rtbo� lu�meayrılanhalkbirbirindenayrıyaşamıştır.KastsistemiBudizm’indog�masınasebepolmuştur.Hindistan’da Hinduizm ve Budizm dinleri yaygın olarak kullanılır. HinduizmVedaadıverilendo� rtkitaptanoluşur.Budizm,Buda’nıntemelfelsefesinianlatır.Bufelsefeyego� rehiçbircanlıdig� erbircanlıyazararveremez.BusebepleBudist-leretyemezler.Hindistan’dabeyazinekHindu� lartarafındankutsalsayılır.Mu� s-lu�manlarlaHindu� lararasındakurba�nbayramındaherzamanproblemçıkar.

Çin: Du� nyanınenkalabalıknu� fu� sunasa�hipolanÇin,eneskimedeniyetler-denbiridir.Toplum,geleneklerinesıkısıkıyabag� lıdır.

Çin’de;

1-Taoizm:LaoTzu,budı�ninkurucusudur.Tao,Çin’ego� reAllahdemektir.Taocular,insanıniçhuzurununolmasınabu� yu� ko� nemvermişlerdir.

2-Budizm

3-Konfiçyu� sçu� lu� k(Konfu� çyu� s,devlet,siya� set,ahla�k,sosyalmeselelerleil-gilio� nemligeleneklerortayakoymuştur)

Sİ�YER / 201

4-Çin,gu� nu�mu� zdeateistakımınetkisindedir.

Japonya: Bu�yu� kÖkyanus’taadalardanoluşanJaponya’dahalkgelenekleri-nesıkısıkıyabag� lıdır.Japonlar,Şintodı�ninebag� lıdırlar.Şintoizm’degu� neşeveFujiYamayanardag� ınatapınılır.Gu� neşdog�arkenvebatarkeniba�detederler.

Orta Asya: ÖrtaAsya’dayaşayanTu� rklerşudinlereinanmışlardır:

1-Go� kTanrıDı�ni2-Atalarku� ltu� (Atalaraa� itolaneşyalara,fikirleresaygıduymak)3-Şamanizm(Birtotemvebirbu� yu� cu� den(şaman)oluşandı�nı�sistem.Şa-

man,toteminetrafındadansederekko� tu� ruhlarıkovar.Şamanaynızamandadoktordur)

4-Budizm5-Maniheizm6-Yahu� dı�lik7-Hristiyanlık8-İ�sla�miyet(Tu� rkler10.yu� zyıldanı�tiba� renMu� slu�manolmuşlardır.)

HZ. MUHAMMED’İN HAYÂTI

Soyu:Kusay-Nizar-MaadveAdnanog�ulları-Hz.İ�sma� il-Hz.İ�bra�him-Hz.Muhammed.

Kureyş: Adnanog�ulları’ndan Fihr, Hz. Muhammed’in 10. dedesi olupkendisineKureyşdendig� iiçinFihr’inneslindengelenlerbuadlaanılmışlar-dır.Kureyşkabı�lesi12kolaayrılır.BunlardanAbd-iMena� f ’ınog�ullarındanHa� şim’inog� luAbdülmuttalib (asıladıŞeybe)Peygamberimizin(babasınınbabası) dedesi, babaannesi Fâtıma, anneannesi Berre, annesinin babasıVeheb’dir.

Abdülmuttalib: Mekke’ninilerigelenlerindenolupPeygamberimizinde-desidir.Önunzamanındado� rto� nemliolaymeydanagelmiştir.

1-Zemzemkuyusununyenidenaçılması.

2-Ög� luAbdullah’ıAllah’akurba�nadaması(100devekurba�nederekog� lu-nukurtarmıştır)

3-FilÖlayı.

4-Hz.Muhammed’indog�umu.


Abdullah: PeygamberimizinbabasıolupAbdu� lmuttalib’inog� ludur.A� mineileevlenmiştir.25yaşındayken,evlendiktenbirkaçaysonravefa� tetmiştir.

Doğumu: FilÖlayı’ndan50-55gu� nsonraRebı�u� ’l-evvelayının12.Pazarte-sigecesi(m.20Nisan571)dog�muştur.

Babasıodog�madanvefa� tettig� iiçinbakımınıdedesiAbdu� lmuttalibu� stlen-miştir.Hz.Muhammed,Halı�meadındabirsu� tanneyeverilmiştir.

Sütanneye veriliş nedeni: Bedevı�lerin yaşadıg� ı vaha� ların serinolması,vaha� lardayaşayanbedevı�leringu� zelArapçakonuşmalarıdır.

Sütanneleri: A� mine binti Vehb, Ebu� Leheb’in ca� riyesi Su� veybe, Halı�mebintiEbı�Zu� eybveU� mmu� Eymen’dir.Hz.Muhammed’insütkardeşinin ismi Şeyma�’dır.Dadıları:AnnesiA� mine,Su� veybe,Halı�me,Halı�meninkızıŞeyma� (Aynızamandasu� tkardeşidir.Annesiilebirliktedadılıkyapardı),Habeşlisay-gınvefazı�letlihanımU� mmu� EymenBereke.Hz.Muhammed(s.a.v.)dahason-raonuZeydb.Ha� riseileevlendirdi.

Hz.Muhammed,6yaşındaikenannesineteslimedildi.Aynıseneannesivefa� tetti.Bununu� zerinepeygamberimizdedesiAbdu� lmuttalib ilekalmayabaşladı.Ancak8yaşında ikendedesivefa� t etti.Bununu� zerineamcasıEbu� Ta� libonuyanınaaldı.

Çocukları:İ�lkçocug�uKa� sım’dır,Zeynep,Rukiye,U� mmu� Gu� lsu�m,Fa� tıma,Abdullah,İ�bra�him(MısırlıMa� riye’den)

Amcaları:Hz.Hamza,Hz.Abbas,Ebu� Ta� lib(Abdu�menaf),Ebu� Leheb,ger-çek adı (Abdu� luzza), Zu� beyr, Abdu� lkabe,Mukavvim, Dıra� r, Kusem,Mug� ı�re,(laka�bıHacel),Gaydak,(Mus’ab).BunlardanyalnızcaHz.HamzaveH.z.AbbasMu� slu�manolmuştur.

Halaları:Altıtanedir.Safiyye,(Zu� beyrb.Avva�m’ınannesi),Atı�ke,Berre,Erva� ,U� meyme,U� mmu� Ha�kimel-Beyza� .BunlardansadeceSafiyyehakkındaMu� slu�manoldug�ukesinbilinmektedir.Dig� erlerihakkındanetbilgiyoktur.

Teyzeleri: Ferı�daveFa�hitaadında iki teyzesivardır. İ�kisideonunpey-gamberlig� indeno� ncevefa� tetmiştir.

Hanımları:

1-Kureyş’liEsedkabı�lesindenHuveylidkızıHz.Hatı�ce.Önunlapeygam-berlikgelmedeno� nceevlenmiş,İ�bra�himdışındabu� tu� nçocuklarıondandu� n-yayagelmiştir.PeygamberlikgeldiktensonrapeygamberimizeençokyardımedenHz.Hatı�ce’dirvepeygamberimizohayattaykenbaşkabirkadınlaevlen-memiştir.Hicrettenu� çseneo� ncevefa� tetmiştir.

Sİ�YER / 203

2-Hz.Hatı�ce’ninvefa� tındansonraKureyşliSevdeileevlendi.

3-DahasonraHz.Ebu� Bekir’inkızıHz.A� işeileevlendi.Ö’ndanbaşkahiçbirhanımıba�kiredeg� ildi.H.z.A� işeRasu� lu� lla�h’ınena� limhanımıydı.

4-SonraH.z.Ö� mer’inkızıHafsaileevlendi.

5-DahasonraKayskabı�lesindenHila� lb.A� mirog�ullarındanHuzeymeb.Ha� ris’inkızıZeynebileevlendi.Buhanımıevlendiktenikiaysonravefa� tetti.

6-KureyşliU� mmu� SelemeHindileevlendi.Rasu� lu� lla�h’ınensono� lenha-nımıydı.7-DahasonraEsedb.Huzeymeog�ullarındanCahş’ınkızıZeynebileevlendi. ZeynebhalasıU� meyye’ninkızıdır. Zeyneb ilkolarakZeydb.Ha� riseileevliydi.AllahRasu� lu� ,Zeyd’ievlatedinmişti.Zeyd,Zeyneb’iboşayıncaAllahTea� la� ,evlatedinenlerinonlarınhanımlarıileevlenebileceklerikonusundau�m-metiiçinuyulacakbirnu�mu� neolmaku� zerePeygamberinionunlaevlendirdi.

8-Mustalikog�ullarındanHa� risb.Ebı�Dıra� r’ınkızıCu� veyriyeileevlendi.BuhanımMustalı�kog�ullarındanalınanesirlerarasındaidi.Rasu� lu� lla�h’agelerekko� lelikso� zleşmesineyardımetmesiniistedi.Bununu� zerineRasu� lu� lla�h(s.a.v.)onunko� leliktenkurtulmasıiçinvaatedilenparayıo� dediveonunlaevlendi.

9-Kureyş’inEmevı�lerkolundanEbu� Su� fya�nkızıU� mmu� Habı�beileevlendi.

Gençliği: Hz.Muhammedgençlig� indeMuhammedü’l-Emînu� nva�nıileanı-lırdı.Buu� nva�n,onahiçyalanso� ylemedig� iiçinverilmişti.Muhammedu� ’l-Emı�n,25yaşındaiken40yaşındakiHz.Hatı�ceileevlendi.

Hz.Hatı�ce,Peygamberimizinilkeşi,çocuklarınınannesiveilkMu� slu�man-lardanolmasısebebiyleİ�sla�mta� rihindeo� zelbiryeresahiptir.

Hz.Muhammedbu do� nemde amcası Ebu� Ta� lib’i kaybedince, yeg�eniHz.Ali’yiyanınaaldı.AyrıcaHz.Hatı�ce’ninonahediyeettig� iZeydb.Ha� rise’yiko� -leliktenazadederekevlatedindi.

Hz. Muhammed 35 yaşındayken Ka�be’nin tamiri sırasında Haceru� ’l-Esved’inyerinekonmasıiçinMekkelilereyardımetti.Hz.Peygamber,hırkası-nıniçinekoydug�utaşıkabı�letemsilcilerinetaşıttı.Budurumonunsaygınlıg� ı-nıdahadaarttırmıştır.

Peygamber Oluşu: Hz.Muhammed,putperestdeg� ildi.Hanı�flig� ibenimse-miştir.Tevhı�dinancınabag� lıydı.40yaşınageldig� izamanNu� rdag� ındakiHira� mag�arasındauzleteçekilmeyebaşladı.Ramazanayının27.PazartesigecesiHira� ’daCebra� ı�l’den ilkvahyialdı.Cebra� ı�l ona “Öku”demişti. “Öku,yaratanRabbininadıylaoku...”Buolayıilko� nceeşiHz.Hatı�ce’yeanlattıveonainanan


Hz.Hatice,ilkMu� slu�manoldu.Ertesigu� ndinbilginiVarakailego� ru� ştu� lerveVarakaonapeygamberoldug�unumu� jdeledi. İ�lkvahiydensonra3yıl vahiygelmedi.3.yılınsonundaMu� ddessirsu� resina� ziloldu.

İlk Müslümanlar: Hz.Hatı�ce,Hz.Ali,Hz.Zeydb.Ha� rise,Hz.Ebu� Bekir.(Bu dört kişi hayattayken cennetle müjdelenmişlerdir.)

İlk Hicret: İ�lkHicret617yılındaHabeşistan’ayapılmıştır.617-618yıllarıarasındaMekkeliler,Mu� slu�manlarınbulundug�umahalleyi kuşattılar. Buu� çyıl,Mu� slu�manlariçinçokzorgeçmiştir.

Hüzün Yılı: 619yılıhu� zu� nyılıdır.Çu� nku� PeygamberimizeşiHz.Hatı�ce’yiveamcasıEbu� Ta� lib’ibuyıldakaybetmiştir.

Mîrâc: Recepayının26/27gecesiHz.Muhammed,Mescid-iHaram’danKudu� s yakınındaki Mescid-i Aksa� ’ya, oradan da Allah katına çıkarılmıştır.Mı�ra� csonundaMu� slu�manlaranamazhediyeedilmiştir.

Akabe Biâtları: 621yılındaMedı�neli12kişiPeygamberimizileAkabe’dego� ru� şu� rler.BuradaPeygamberebag� lıkalacaklarınayeminederler.622’de75Medı�neliyenidenPeygamberimizleAkabe’dego� ru� ştu� ler.Burada İ�sla�miyet’ikabulettiklerinibildirdilervePeygamberimizikoruyacaklarınada� iryeminettiler.İİ.Akabebia� tındaPeygamberimiziMedı�ne’yedavetettiler.Bubia� tlarPeygamberimizinMekke’denMedı�ne’yehicretinesebepolmuştur.

Hicret:Hicret,Hz.Muhammed’in622yılındaMekke’denMedı�ne’yego� çetmesidir.Medı�ne’yeyerleşenPeygamberimizMekkelilerileMedı�nelilerara-sındaMua�ha� t(Kardeşlik)anlaşmasınıyaptı.Mekkelileremuha�cir(go� çmen),Medı�nelilereensa� r(yardımedenler)adıverildi.Hicret,İ�sla�mtarihininbaş-langıcıdır.Hicretileİ�sla�mdevletikurulmuştur.Hz.Muhammedyenikurulanİ�sla�mdevletininilkbaşkanıolmuştur.

Bedir Savaşı: 624.Mekkelimu� şriklerveMedı�neliMu� slu�manlararasındaolmuştur.Mu� slu�manlarMekke’dengo� çederkenbu� tu� nmallarınıbırakmışlar-dı.BunlarakarşılıkMekkekervanınıvurmayakararverdiler.SonucundazaferMu� slu�manlarınoldu.Esirler10Mu� slu�mançocug�aokumayazmao� g� retirlerseserbestkalacaklardı.Ö� nemi:MekkeileMedı�nelilerinilksavaşıdır.Savaşındi-g�erbirismideAkrabalarsavaşıdır.SavaşsonundaHz.Muhammed’inesirlerileilgilialdıg� ıkarareg� itimenekadaro� nemverdig� inigo� stermektedir.

Uhud Savaşı: 625.Mekkelimu� şriklerileMedı�neliMu� slu�manlararasındaolmuştur.MekkelilerinBedirSavaşı’nıno� cu� nu� almakistemelerisebebiyleya-pıldıvesonuçtaHz.Muhammedyaralandı.Hz.Hamzaşehı�toldu.Mu� slu�man-lar,Hz.Peygamber’inso� zu� nu� ndinlememeninceza� sınıilkkezçektiler.

Sİ�YER / 205

Hendek Savaşı: (627)Mekkelimu� şriklerileMedı�nelimu� slu�manlarara-sındaolmuştur.Mekkelilerİ�sla�miyet’inyayılmasınıistemiyorlardı.Selma�n-ıFa� risı�adlıbirİ�ranlınıntavsiyesiileMedı�ne’ninetrafındahendeklerkazıldıg� ıiçinMekkeliler gerido� nmekzorundakaldılar.HendekSavaşı,Mekkelilerinmu� slu�manlarınu� zerineyaptıg� ısonsaldırıoldu.BundansonraMekkelilersa-vunmayaçekildiler.Hendekgazvesinde,mu� slu�manlarakarşıKureyş,GatafanveYahu� dı�lerdenmeydanagelenbirkaçdu� şmankuvvetibirleşipsavaştıg� ıiçinbuharbeAhza�bGazvesidedenmiştir.

Hudeybiye Antlaşması: (628)Mekkelimu� şriklerileMedı�nelimu� slu�man-lararasındaimza� lanmıştır.

1-Herikitarafbirbiriile10yılboyuncasavaşmayacak.

2-Mu� slu�man olup Medı�ne’ye giden kişiler Medı�ne’ye alınmayacak,Medı�ne’denMekke’yegelenlerisegeriverilmeyecek.(Bumaddedahasonrakaldırılmıştır.Çu� nku� Medı�ne’yealınmayanmu� slu�manlarMekke’yedo� nmedi-lerveMekkeileMedı�nearasındakalıpMekkekervanlarınıvurmayabaşladı-lar)Ö� nemi;Mekkeliler,Mu� slu�manlarınvarlıg� ınıkabuletmişlerdir.

Hayber’in Fethi: (629) Mu� slu�manlar ile Yahu� dı�ler arasında olmuştur.Yahu� dı�ler,MekkelilerilebirleşipMu� slu�manlarazararveriyorlardı.Sonucun-daMedine-Şamyolugu� venlikaltınaalındı.

Mûte Savaşı: (629)ArapolmayanuluslarlaMu� slu�manlarınilkmu� ca�delesiMu� teSavaşı’ylabaşlamıştır.Mu� slu�manlarbusavaştaBizansordusunakarşıkesinbirbaşarısag� layamamıştır.BizansileMu� slu�manlararasındailksavaşyapılmıştır.

Mekke’nin Fethi: (630)Mekkeliler ileMu� slu�manlar arasında olmuştur.Mekkeliler,Mu� slu�manlarakarşıkuvvettoplamayabaşlamışlardı.Sonucunda;

1-Hz.Muhammed,Ka�be’yiziya� retederekputlarıkırmıştır.

2-Bu� tu� nMekkelilerİ�sla�miyet’ikabulettiler.

3-Mekke’ninfethibu� tu� nArabistan’ınfethinisag� layano� nemlibirbaşlangıçoldu.4-Mekke’ninfethiileİ�sla�mDevletikuruldu.

Huneyn Savaşı:(630)Mekke’ninfethindensonraMu� şriklerleMu� slu�man-lararasındayapılmışveTa� ifkuşatılmıştır.

Tebük Seferi:BizansÖrdusu’nakarşı yapılmış,Gassa�nı� AraplarıMu� slu� -manlıg� ı kabul etmişlerdir.Tebu� k seferiArapYarımadası’nda siyasalbirlig� ino� nemlio� lçu� dekuruldug�unugo� stermektedir.Tebu� k,Hz.Muhammed’insonse-


feriolmuştur.Hz.Muhammed,Tebük Seferi’ndenMedı�ne’yedo� ndu� ktenbiryılsonrahacyapmakamacıylaMekke’yegitmiştir.Veda� Haccı’ndansonraHz.Peygamberrahatsızlanarak8Haziran632’de63yaşındaykenvefa� tetmiştir, vefa� tettig� iodayadefnedilmiştir.Hz.Muhammed’inmezarınaRavza-i Mutah-hara(Cennetbahçesi)adıverilir.(PeygamberinmezarıMedı�neşehrindedir.)

Âl: A� ile,akraba� ,ta�bı�.

Bi’ât-ı Rıdvân: Hudeybiye’de, Semu� re ismindeki ag�acın altında 400asha�b-ıkira�mın,Peygamberimizeemirlerinikayıtsızşartsızyerinegetirecek-lerineda� irverdikleriso� z.

Bid’at-i Hasene: Rasu� lu� lla�h’ın ve do� rt halı�fesinin zamanlarında bulun-mayıpda,dindesonradanortayaçıkanvebirsu� nnetinunutulmasınasebebolmayanmina� re,medrese,mektepyapmak,İ�sla�mı�vefaydalıkitaplaryazmakgibigu� zelşeyler.

Bid’at-i Seyyie: Rasu� lu� lla�h’ınveasha�bınınzamanlarındabulunmayıpda,dindesonradanmeydanaçıkanvebirsu� nnetinunutulmasınasebebolanbo-zukinanışveiba�detolarakyapılanişler.

Bi’set: Go�nderme, go� nderilme.Peygamberimizkırkyaşında ikenmı�la�dı�610senesiRamazanayınınonyedinciPazartesigu� nu� Cebra� ilismindekime-lektarafındanPeygamberoldug�ukendisinebildirildi.BuseneyeBi’setsenesidenir.

Çıhâr Yâr-i Güzîn: Peygamberimizin do� rt seçkin ve bu� yu� k halı�fesi:Hz.Ebu� Bekr,Hz.Ö� mer,Hz.Ösman,Hz.Ali.

Fey’: Do�nmek.Muharebebittiktensonra,ka� firlerdenzorlaveyaharpya-pılmadansulhyoluylaalınanmal.

Gadîr-i Hum Hadîsi: PeygamberimizinMekke-iMu� kerremedenMedı�ne-iMu� nevvereyegidenyolu� zerindekiGadı�r-iHumdenilenva�dı�debuyurdug�uhadı�s-işerı�f.“Benkiminmevla� sıisem,Alideonunmevla� sıdır..”

Dendân-ı Saâdet: PeygamberimizinUhudMuha� rebesi’ndeşehı�dolan,kı-rılanmu� ba� rekdişininbirparçası.Denda�n-ısaa�det,Ösmanlıpa�dişa�hlarındanSultanMehmedReşa�dtarafındanyaptırılankıymetlitaşlarlasu� slu� altınbirmahfazadaTopkapıSarayı’ndasaklanmaktadır.

Kasîde-i Bürde: İ�sla�m a� limlerininmeşhu� rlarından ve evliya�nın bu� yu� k-lerindenMuhammedbinSaı�dBusayrı�hazretlerinin,sevgiliPeygamberimizio� venmeşhu� r kası�desi.Bukası�deyi ru� ya� sındaPeygamberimizeokudug�u ve

Sİ�YER / 207

Peygamberimizdeonabu� rdesiniya�nihırkasınıhediyeettig� iiçinbukası�deye,Kası�de-iBu� rdedenilmiştir.

Kusvâ: Peygamberimizindevesininadı.

Mescid-i Dırâr: Rasu� lu� lla�hEfendimizzama�nındamu� na� fıklarınfitne,fesa�dyuvasıvesilahdeposuolarakKuba’dayaptırdıklarımescid.

Mescid-i Hîf: Yetmişpeygamberinnamazkıldıg� ıbildirilenMina� ’dakimescid.

Mescid-i Kıbleteyn: Peygamberimiz; Medı�ne-i Mu� nevverede o� g� le veyaikindinamazında ikenkıbleninKudu� s’tenMekke’yedo� ndu� ru� lmesiemriningeldig� imescid.

Mescid-i Nebî: Peygamberimizin,hicrettensonraasha�b-ıkira�milebirlik-teMedı�ne-iMu� nevvere’deinşa� ettig� imescid,ca�mi.Mescid-iRasu� l,Mescid-iSaa�detveMescid-iŞerı�fdedenilmektedir.

Mescid-i Harâm: Ka’be-iMuazzamanınetra� fındau� stu� açıkolanca�mi.

Muhasser Vâdîsi: Hica� z’da, Mina� ile Mu� zdelife’yi birbirinden ayıranvehacılarınMina� ’ya giderkendurmamaları gerekenyer.Hacılar,Muhasserva�dı�sininbaşınaulaşınca,birtaşatımıyerihızlageçer.Çu� nku� burasıKa�be-iMuazzama’yıyıkmakiçingelenEbrehe’ninordusunundurakyeridir.

Zevcât-ı Tâhirât: Peygamberimizin iffetli, pa�k, muhterem zevceleri.Mu� ’minlerinanneleri.Peygamberimizikincidefa� olarakellibeşyaşındaikenHz.Ebu� Bekr’inkızıHz.A� işeileevlendi.Dig� erZevca� t-ıTa�hira� tıbundansonradı�nı�,siya� sı�sebeplerlevemerha�metveihsa�nedereknika�hetti.

Şecere-i Rıdvân: 628(H.6)senesindeyapılanHudeybiyeAntlaşmasındano� nceMedı�neliMu� slu�manların,altındaPeygamberimizeveİ�sla�mdı�ninebag� lıkalacaklarıhusu� sundabag� lılıkyemı�niettikleriag�aç.

Zinnûreyn: İ�kinu� rsa�hibi.Peygamberimizinikikızıylaevlendig� iiçinHz.Ösman’averilenlakab.

Muhadramûn: Rasu� lu� lla�h’ın sag� lıg� ındaMu� slu�man olan ancak Peygam-berlego� ru� şemeyenkişidir.(VeyselKara�nı�)

En Son Vefât Eden Sahabe:A� miribn-uVa� sileelCu� heynı�(Leys).

Arza-i Âhire:PeygamberimizsonramazandaKur’a�n’ı,Cebra� ı�l (a.s)’a ikikezarzetmesidir.

Rakk:Kur’a�n’ınyazıldıg� ıinceltilmişderileredenir.


Sikâye:Ka�be’yiziya� retegelenhacılarınsularınıteda� riketmektir.

Hicâbe:Ka�be’ninperdedarlıg� ınıveanahtarlarınıelindebulundurmaktır.

Rifâde:Ka�be’yiziya� retegelenhacılarıag� ırlamakvebarındırmaktır.

Sidâne:Ka�be’ninmuhafızlıg� ınıyapmago� revidir.

Darü’n-Nedve:Danışmakvekararalmakiçintoplanılanyer.

Medîne (Yesrib)’in Yerleşik Kabîleleri: EvsveHazreçileBenı�Kaynuka,Benı�Nadr veBenı� KureyzaYahu� dı�leri. İ�lk su� ru� lenYahu� dı� kabı�lesi deBenı�Kaynuka’dır.

Haram Aylar:Zilka�de,Zilhicce,Muharrem,Recep.

Ehl-i Suffa: Medı�ne-iMu� nevverede,akraba� larıveevleribulunmayan,Pey-gamberimizinmescidininsuffadenilenveu� zerihurmadallarıylao� rtu� lu� bo� lu� -mu� ndekalanasha�b-ıkira�m.

Tasavvûf:Hicrı� ilkikiyu� zyıldakişininkendiiçdu� nyasındakiderinlikvezenginlig� i, coşkuludindarlıg� ını ifa�de içingenelde zühd, rikâk-rekâik, takvâ, ibâdet gibi kelimeler kullanılıyor, bo� yle kimselere de za�hid ve a�bid denili-yordu.Hicrı� İİİ.yu� zyıldansonradahakapsamlıolaraktasavvûf, sûfî, sûfiyye gibiterimlerkullanılmayabaşlandı.Du� nyayıa�hiretlebirveeşittutmakveyaondanu� stu� n tutmamakzu� hddu� r.Zu� hd ilkesinebag� lıolarakyaşayankişile-re de za�hid denir. Zu� hd tasavvu� fun temelidir. Zu� hd ile tasavvu� f arasındakieno� nemli fark zu� hddekorku, tasavvu� fta sevgiunsurununag� ırbasmasıdır.Allah’ınyakınlıg� ınıkazananinsanlaramukarrebdenir.

Tasavvûfta Kurumlaşma Dönemi: İ�lk tasavvufı� kurum Suriye’deRemle’deHanka�hadıylakuruldu,bukurumlarariba� t,tekke,za�viye,derga�h,a� sita�negibiisimlerverildi.İ�bnArabı�,vahdet-ivu� cu� dterimiileifa�deedilenbirgo� ru� şortayaattı.El-Fu� tu� ha� tu� ’l-MekkiyyeveFu� su� su’l-Hikemgibieserlerindebukonudakidu� şu� ncelerinigenişçeaçıkladı.

Tasavvûfta Sapmalar:Hulu� l inancı.Bunlarago� reAllah, insanbedeninegirer.Bedenegirinceondakiinsanlıkniteliklerikalkar,yerinitanrılıknitelik-lerialır.

İlme’l Yakîn: Sag� lambiliştir.Öbilginindog� rulug�undanhiçşu� pheedile-mezoluşşeklidir.

Ayne’l Yakîn:Go� zilego� ru� rderecesinde,mu� şa�hedeederekbilmektir.

Hakka’l Yakîn:Tadarak,yaşayarakbilmektir.

HADÎS

Hadîs-i Nâsih: Rasu� lu� lla�hEfendimizin,sonzamanlarındaso� yleyip,o� ncekihu� ku�mlerideg� iştirenhadı�s-işerı�fleri.

Hadîs-i Cibrîl: Peygamberimiz, asha�bı (arkadaşları) ile otururlarken,Cebra� il (a.s.)’ın insan su� retinde gelip; İ�sla�m’ı, ı�ma�nı ve ihsa�nı sordug�undaRasu� lu� lla�h’ınverdig� icevablarıbildirenhadı�s-işerı�f.

Cerh ve Ta’dîl: Hadı�s ilmine a� it iki ıstıla�h (terim). Cerh, yaralamak.Bir hadı�s a� liminin, ba� zı sebeplerle ra�vı�nin (hadı�s riva�yet eden kimsenin)riva�yetini (naklini) reddetmesi. Ta’dı�l, du� zeltmek. Bir hadı�s a� liminin, birra�vininriva�yetininkabu� ledilebileceg� iniaçıklaması.

Cevâmi’u’l-Kelim: Azkelime(so� z)ileçokşeyanlatmao� zellig� i.

İhtisâr: Hadı�sio� zetlemek,riva�yetederkenbirkısımkelimelerikısmaktır.

Takti’:Kısımlarabo� lmektir.Birhadı�siihtiva� ettig� ihu� ku�mlerego� reparça-lamaktır.

Telfîk-i Rivâyet: Hadı�sindeg� işikriva�yetlerinibirleştirmektir.

Tedvîn: Cemetmek.Hadı�slerinyazılarakkitapha� linegetirilmesisafhası-dır.Zu� hrı�,hadı�siilkkeztedvı�nedenkişidir.

Tasnîf:Sınıflaraayırmak.Hadı�sleribelliguruplaraayırmaktır.

İsnâd: Riva�yetinilkkaynag� ınayakınlıg� ı,yanira�vı�sayısıazlıg� ı.

Tebvîb:Hadı�sinbablaraayrılmasıdır,tasnı�finiçindeyeralır.

Müksirûn: Çokhadı�sriva�yetedensaha�belereverilensıfattır.Bukişiler;

1)Ebu� Hureyre:5375hadı�s.

2)Abdullahİ�bnÖ� mer:2630hadı�s.

3)Enesb.Ma� lik:2286hadı�s.

4)Hz.A� işe:2210hadı�s.

5)İ�bnAbba� s:1660hadı�s.


6)Ca�birb.Abdullah:1540hadı�s.

7)Ebu� Saı�del-Hudrı�:1170hadı�s.

8)Abdullahb.Amribnu’lA� shadı�s.

İlk Hadîs Usûlü Eserini Veren Kişi: Abdurrahman ibn-u Halla�d er-Ra�mehurmuzı�’dir.

Kütüb-i Sitte: Kur’a�n-ıKerı�mdensonra,İ�sla�mdı�nininikincikaynag� ıolanhadı�s-i şerı�fleri ihtiva� eden ve dog� rulug�u İ�sla�m a� limleri tarafından tasdı�kedilenaltıhadı�skita�bınınhepsinebirdenverilenad.Buha� rı�(Sahîh-i Buhârî)veMu� slim’in(Câmi’us-Sahîh)Ca�mı�’leri ileEbu� Da�vu� d,Tirmizı�,Nesa� ı�veİ�bnMa�ce’ninSu� nenleridir.

Kütüb-i Tis’a: Ku� tu� b-iSitte’yeila�veolaraktoplamdokuzkitaptır.Da� rimı�’ninSu� nen’i,İ�ma�mMa� lik’inMuvatta’ı,Ahmetİ�bn-iHanbel’inMu� sned’i.

KAYNAĞINA GÖRE HADÎSLER

Kudsî Hadîs: AnlamıAllah’a,la� fzıHz.Peygamber’eaitolanhadı�slerdir.

Merfû Hadîs: Hz.Peygamber’eisna�dedilenhadı�sler.

Mevkûf Hadîs: Saha�belerdenriva�yetedilenhadı�sler.

Maktû Hadîs: Ta�biindenriva�yetedilenhadı�sler.

RÂVÎLERİN SAYISINA GÖRE HADÎSLER

Mütevâtir Hadîs: Yalan u� zerinde birleşmeleri aklenmu�mku� n olmayanra�vı�lertoplulug�unun,hernesilde,kendilerigibibirtopluluktanriva�yetettig� i,işitmeveyago� rmeyedayananhadı�slerdir.İ�kitu� ru� vardır:

Lafzı� mu� teva� tir, senedin başından sonuna kadar her tabakada bu� tu� nra�vı�lerinaynılafızlarlariva�yetettiklerihadı�s.

Ma�nevı�mu� teva� tir, lafızları deg� işik oldug�u halde aynı anlamı ifa�de edenriva�yetlerdir.

Âhad Hadîs: Mu� teva� tir hadı�s şartlarını taşımayan hadı�stir. Ra�vı� sayısıbazençok,bazenbiredu� şenhadı�sler.Meşhu� r,Azı�zveGaripşeklindetu� rlerivardır.

HADİ�S / 211

Meşhûr Hadîs: Herhangibirtabakadaenazu� çra�vı�siolanhadı�sler.

Azîz Hadîs: Ra�vı�sayısıikiyedu� şmu� şolanhadı�sler.

Garîp Hadîs:Birtekra�vı�sibulunanhadı�sler.

SIHHAT DERECESİNE GÖRE HADÎSLER

Sahîh Hadîs: Rasu� lu� lla�haaitoldug�undausu� lbakımındanherhangibirte-reddu� tbulunmayan,sıhhatinehu� kmedilmişolanhadı�stir.

Hasen Hadîs: Sahı�hilezayıfarasındayeralan,ancaksahı�hedahayakınolanhadı�slerdir.

Zayıf Hadîs: Zayıfhadı�s,sahı�hvehasenhadı�stebulunmasıgerekenşartla-rıtaşımayanfakatuydurmaolarakdaisimlendirilemeyenhadı�stir.

SENETTEKİ KOPUKLUKTAN DOĞAN ZAYIF HADÎSLER

Mürsel Hadîs: Ta�biı�nin saha�beyi atlayarak dog� rudan Hz. Peygamber’eisna� tlariva�yetettiklerihadı�slerdir.

Munkatı’ Hadîs: Senedinherhangibiryerindenbirra�vı�ninveyafarklıyer-lerinden“peşpeşeolmamakşartıyla”birdenfazlara�vı�nindu� ştu� g�u� hadı�stir.

Mu’dâl Hadîs:Senedinherhangibiryerindenpeşpeşeikiveyadahaçokra�vı�nindu� ştu� g�u� hadı�stir.

Muallâk Hadîs: Senedinbaştarafındanbirveyabirkaçra�vı�yadatamamı-nınisminikaldırarakriva�yetedilenhadı�stir.

Müdelles Hadîs: Hadı�sterimiolarakra�vı�ninçag�daşıolupgo� ru� ştu� g�u� fakathadı�salmadıg� ıveyaçag�daşıoldug�uhaldego� ru� şmedig� ibirşeyhtenişittig� inizannettirecekşekilderiva�yetettig� ihadı�stu� ru� du� r.

RÂVÎYE YAPILAN İTHAMLARDAN DOĞAN ZAYIF HADÎSLER

Münker Hadîs: Zayıfbirra�vı�ningu� venilirbirra�vı�yeveyara�vı�lereaykırıolarakriva�yetettig� iveburiva�yetiyletekkaldıg� ıhadı�slerdir.

Metrûk Hadîs: Yalancılıklaitha�molunan;çokyanılma,fısk,gafletgibiku-surlardanbirinitaşıyanra�vı�nintekbaşınariva�yetettig� ihadı�slerdir.


Muallel Hadîs: Dışgo� ru� nu� şu� bakımındansahı�holmaklabirliktebusıhha-tiyokedebilecekbirilletesa�hipolanhadı�slerdir.

Müdrec Hadîs: Hadı�stenolmayanbirso� zu� n,hadı�sebitişikolarakzikredil-mesine“idrac”,budurumdakihadı�sedemu� drecdenir.Rasu� lu� lla�h`ınso� zu� neherhangibirra�vı�ninso� zu� nu� nkarışmasıdır.

Mevzû Hadîs:Hz. Peygamber adına yalanuydurmakla cerh edilmişbirra�vı�ninriva�yetleridir.

Maklûb Hadîs: Senedindekibazıra�vı�isimleriyadametnindekibazıkeli-melertakdı�mveyatehireug� ramışhadı�stir.

Muztarib Hadîs: Birdençokriva�yetibulundug�uhalderiva�yetlerininbiri-nidig� erinetercihedeceksebepbulunmayanhadı�slerdir.

Şâz Hadîs: Ra�vı�nin riva�yet ettig� i hadı�sle aynı hadı�si riva�yet eden dig� erra�vı�lereaykırıdu� şmesi,riva�yettetekkalmasıdır.

Musahhaf Hadîs: Kelimesinoktadeg� işiklig� ineug� ramışhadı�stir.Buduru-madatashı�fdenir.Sittenkelimesiyerineşey`endenmesigibi.

Muharref Hadîs: Kelimesiharekedeg� işiklig� ineug� ramışhadı�stir.Buduru-madatahrı�fdenir.Rema� ebı�yerineRema� U� beydenmesigibi.Beşı�rkelimesi-ninBu� şeyrdiyeriva�yetedilmesihemtashı�fhemtahrı�ftir.

TEMEL HADîS KİTAPLARI

Ale’r-Ricâl (Şahıs Merkezli) Kitaplar:

a) Müsnedler:Saha�bı�ra�vı�lermuhtelifkriterlerego� resıralanırveherbi-rindenriva�yetedilenhadı�sler,konularınabakılmaksızınisimlerialtındader-cedilir.Ebu� Da�vu� det-Taya� lisı�veAhmedb.Hanbel’inMüsned’leri,butu� ru� neno� ndegeleno� rnekleridir.

b) Mu’cemler: Hadı�slerinyailksaha�bı�ra�vı�leriveyasonra�vı�leriolanmu� -ellifinhocaları,alfabetikveyakabı�lelerinego� rebirsıralamayata�bı�tutulur.et-Tabera�nı�’ninel-Mu’cemü’l-kebîr, el-Mu‘cemu’l-evsatveel-Mu‘cemu’s-sağîr’ibugrubunenmeşhuro� rnekleriniteşkileder. el-Mu’cemü’l-kebîr isemu� snedlergibisaha�bı�ra�vı�leriniesasalır.

Ale’l-Ebvâb (konu merkezli) Kitaplar: Hadı�sler,ra�vı�lerinebakılmaksı-zınkonularınago� re tasnifedilir,birerbab/altbaşlık tahsı�sedilir.Câmî’ler, Sünenler,Musanneflergibitu� rlerivardır.

HADİ�S / 213

ÖNDE GELEN MUHADDİSLER

Ahmed b. Hanbel: H. 164’te Bag�dat’ta dog�muş, H. 241′de vefa� t etmiş-tir. 700’den fazla saha�bı�’den nakledilen 30.000’e yakın hadı�si ihtiva� edenMu� sned’i, mu� sned tu� ru� nu� n de en meşhurudur. 750.000 hadı�sten seçerekmeydanagetirmiştir.

İmâm Mâlik: H.93yılındaMedı�ne’dedog�muş,H.179/795’daMedı�ne’devefa� t etmiştir. Etbau’t-Ta�biı�n’dendir. el-Muvatta‘ı, 10.000 hadı�s ve 1720riva�yetiihtiva� etmektedir.

Buhârî: H.194/810yılındaBuha� ra’dadog�muş,H.256/870yılındavefa� tetmiştir.Dahaonyaşlarındaikenhadı�sezberlemeyebaşlamıştır.Biniaşkınhocadandersalmıştır.Bu� tu� no�mru� nu� veherşeyinihadı�seadayanBuha� rı�’,yu� zbinisahı�h,toplamu� çyu� zbinhadı�sezberlemiştir.el-Câmiu’s-sahîh adlıeserini600.000hadı�sarasındanseçmiştir.Mu� kerrerlerda�hil7275,mu� kerrerlerdı-şındado� rtbineyakınhadı�sihtiva� eder.

Müslim: H.202,204veya206tarihindeNişabur’dadog�muş,874’devefa� tetmiştir.Bu� tu� nhayatınıhadı�seadamıştır. “Sahîh-i Müslim”diyeşo� hretbul-muşolanel-Müsnedü’s-Sahîh, Ku� tu� b-iSitte’nin ikincikitabıdır.İ�ma�mMu� s-limonu,300.000hadı�siçindenseçerekmeydanagetirmiştir.

Tirmizî: H.209/827yılındadog�muş,H.279/892’daTirmiz’devefa� tet-miştir. Buha� rı�,Mu� slim ve Ebu� Da�vu� d gibi o� tekiKütüb-i Sittemu� ellifleriylego� ru� şmu� ştu� r. En meşhur eseri Sünenü’t-Tirmizî, Ku� tu� b-i Sitte’nin u� çu� ncu� kitabıdır.

Ebû Dâvûd: Su� nenler, fıkıh konularına go� re tasnı�f edilmiş, ahka�mhadı�slerini ihtiva� edenkitaplardır. Ebu� Da�vu� d,H. 202’de Sicistan’dadog� -muş,H.275/888’deBasra’davefa� tetmiştir.Sünen’i4800hadı�s ihtiva� et-mektedir.

Nesâî:H.214/829yılındaNesa� ’dadog�muş,Remle’deveyaMekke’deH.303/915yılındavefa� t etmiştir.Nesa� ı�bukitabını sadece sahı�h hadı�sleri al-maku� zereihtisa� retmiş,eserineel-Müctenâ veyameşhuroldug�uşekliyleel-Müctebâ adınıvermiştir. Su� nenler içindeenazzayıfhadı�s ve cerhedilmişra�vı�sibulunanbirkitabolarakbilinir.

İbn Mâce: H. 209’da Kazvin’de dog�muş, H. 273’te vefa� t etmiştir. İ�bnMa�ce’nin Sünen’i, mukaddime ha� riç 37 kita�b, 1515 ba�b ve 4341 hadı�stenoluşmaktadır.


Dârimî: H. 181/797’de Semerkand’da dog�muş,H. 255/868’deMerv’devefa� tetmiştir.Sünen’i,kendisineo� zgu� vegerçektenkıymetlimukaddimesidı-şındataha� rettenvasiyyetekadaruzananfıkhı�bo� lu�mleri,fıkıhkitaplarındakisıralanışlarınauygunbiçimdeihtiva� etmektedir.

Sahîhayn:Sahı�h-iBuha� rı�veSahı�h-iMu� slim.

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI TEŞKİLATI

Kuruluşu:Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ı,3Mart1924tarihinde429sayılıya-sayla,Başveka� letbu� tçesineda�hilveBaşveka� letebag� lıDiyanetİ�şleriReislig� iadıylakuruldu.

14Haziran1935tarihindekabuledilerek22Haziran1935‘teyu� ru� rlu� g� egiren2800Sayılı“Diyanetİ�şleriReislig� iTeşkilatveVazifeleriHakkındaKa-nun”,Başkanlıg� ınilkteşkilatkanunuoldu.

Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıkuruluşvego� revlerihakkındakikanunda1965se-nesindedu� zenlemeyapıldı.1976senesindeyapılandeg� işikliklerise1979’daAnayasaMahkemesitarafındaniptaledildi.Yenibirdu� zenlemedeyapılmadı.Bugu� nku� durumu18Temmuz1984’tekadrokararnamelerinego� reçıkarılanDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıMerkezveTaşraTeşkilatıGo� revveÇalışmaTalimat-larıgereg� incedu� zenlenmiştir.

13Temmuz2010yılındayu� ru� rlu� g� egiren633SayılıDiyanet İşleri Başkan-lığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapıl-masına Dair Kanun ilesonşeklinialmışoldu.

Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ı,Başbakanlıg�abag� lıbirkuruluşolup,BaşbakanınteklifiyleCumhurbaşkanıtarafındanatanır.Birkimseenfazlaikikezbaşkanolabilir,go� revsu� resi5yıldır.

Başkanayardımcıolmaku� zereikibaşkanvekiliatanabilirvebunlarıngo� -revsu� releribaşkanıngo� revsu� resiilesınırlıdır.BaşkanvekillerindenbiriveyaDinİ�şleriYu� ksekKuruluBaşkanı,başkanaveka� leteder.

Dinİ�şleriYu� ksekKurulu,enyu� ksekkararvedanışmaorganıolup,16u� yedenoluşur.Diyanetİ�şleriBaşkanı;belirlenen24adayarasından12’sini,ayrıcaİ�lahiyatfaku� ltelerio� g� retimu� yeleriarasından4kişiyikurulu� yelig� ineatanmaku� zeretesbı�teder.Kurulu� yeleriningo� revsu� releri5yıldır.Kurul,kendiu� yeleriarasındangizlioylaveu� yetamsayısınınsaltçog�unlug�uylabirbaşkanvebirbaşkanvekiliseçer.

Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKurulu,birbaşkanilesekizu� yedenoluşur,go� revsu� resibeşyıldır,tekraratanabilir.


Başkanlıg� ın Hizmet Birimleri: Din Hizmetleri Genel Mu� du� rlu� g�u� , Eg� itimHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u� ,HacveUmreHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u� ,Dı�nı�YayınlarGenelMu� du� rlu� g�u� ,Dış İ�lişkilerGenelMu� du� rlu� g�u� , İ�nsanKaynaklarıGenelMu� du� rlu� g�u� ,RehberlikveDenetimBaşkanlıg� ı,StratejiGeliştirmeBaş-kanlıg� ,DestekHizmetleriDaireBaşkanlıg� ı,HukukMu� şavirlig� i,BasınveHalk-laİ�lişkilerMu� şavirlig� i.

İlk Başkan:AnkaraMu� ftu� lu� g�u� go� revindebulunanBo� rekçiza�deMehmetRıfatEfendi1Nisan1924tarihindeDiyanetİ�şleriReislig� inegetirildi.

Diyanet İşleri Başkanları:

RıfatBo� rekçi1924-41arası.

ŞerafettinYaltkaya1941-47arası.

AhmetHamdiAkseki1947-51.

Eyu� pSabriHayırlıog� lu1951-60.

Ö� merNasuhiBilmen1960-61.

HasanHu� snu� Erdem1961-64.

TevfikGerçeker1964-66.

İ�bra�hı�mBedreddinElmalılı1965-1966.

AliRızaHakses1968-72.

Lu� tfiDog�an1972-76.

Su� leymanAteş1976-78.

TayyarAltıkulaç1978-86.

MustafaSaitYazıcıog� lu1987-92.

MehmetNuriYılmaz1992-2003.

AliBardakog� lu2003-2010.

MehmetGo� rmez2010-halendevamediyor.

Diyanet İ�şleriBaşkanlıg� ı taşra teşkilatı; il ve ilçemu� ftu� lu� kleriyle eg� itimmerkezlerindenmeydanagelmektedir.

İ�lveilçelerdeDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ınıtemsiledenmu� ftu� lu� kler,bo� lge-lerindekidı�nı�hizmetleriyo� netendingo� revlileribulunmaktadır.İ�lmu� ftu� leridog� rudandog� ruyaDiyanetİ�şleriBaşkanlarına,İ�lçeMu� ftu� leriiseİ�lMu� ftu� lu� k-

Dİ�YANETİ�ŞLERİ�BAŞKANLİG� İTEŞKİ�LATİ / 217

lerinebag� lıdır.İ�lveİ�lçeMu� ftu� leribo� lgelerindekidinhizmetlerini,dı�nı�kuru-luşlarıyo� netirvedingo� revlilerininhizmetlerinidu� zenleyipdenetlerler.

Diyanet hizmetlerinin en iyi şekilde yu� ru� tu� lebilmesi için, teşkilatın herkademesinde go� rev yapan personelin kendi go� rev dalında eg� itilmesini vemesleg�euyumlarınısag� lamak,go� revverimlilig� iniartırarakdahau� stgo� rev-lerehazırlamakamacıylakurulanEğitim MerkezleriAnkara,Antalya,Bolu,Bursa,Elazıg� ,Erzurum,İ�stanbul,İ�zmir,Kastamonu,Kayseri,Konya,Manisa,Tekirdag� , Trabzon, Şanlıurfa, Van, Samsun, Rize’de bulunmaktadır. Eg� itimmerkezleridog� rudanEg� itimHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u� ’nebag� lıdırlar.

Diyanet İ�şleri Başkanlıg� ı yurtdışı teşkilatı, vatandaş ve soydaşlarımızınbulundug�uu� lkelerdebu� yu� kelçiliklerimiznezdindeDinHizmetleriMu� şavir-likleri,başkonsolosluklarımıznezdindedeDinHizmetleriAtaşelikleriolarakteşkilatlanmıştır.

DinHizmetleriMu� şa�virlikleri:Almanya,AmerikaBirleşikDevletleri,Avus-turya,Belçika,Bulgaristan,Danimarka,Fransa,Hollanda,İ�sveç,İ�sviçre,İ�ngil-tere, Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Ö� zbekistan,Tu� rkmenistan,MakedonyaveKuzeyKıbrısTu� rkCumhuriyeti’ndebulunmak-tadır.

DinHizmetleriAtaşelikleri:Almanya(Berlin,Du� sseldorf,Essen,Frankfurt,Hamburg,Hannover,Ko� ln,Karlsruhe,Mu� nih,Nu� rnberg,Stuttgart,Mu� nster,Mainz), Avustralya (Sidney,Melburn),Hollanda (Deventer), Fransa (Lyon),AmerikaBirleşikDevletleri(New-York),SuudiArabistan(Cidde),Nahcivan,Romanya(Ko� stence)’dabulunmaktadır.

Mu� şa�virlikveAtaşelikbirimleribulunmayan(Arnavutluk,Gu� rcistan,Ka-nada,Kosova,Litvanya,Mog�olistan,NorveçveUkrayna)çeşitliu� lkelerdedegeçicidingo� revlileribulunmaktadır.

Diyanet İ�şleri Başkanlıg� ına bag� lı, merkez ve taşra teşkilatları dışındaTu� rk işçilerinin yog�unolarakbulundug�u u� lkelerdeYurtdışıDinHizmetleriMu� şa�virlikleribulunmaktadır.Bumu� şa�virliklerbulunduklarıbo� lgelerdedinhizmetlerininyu� ru� tu� lmesinisag� lamaktadırlar.

KUTLU DOĞUM HAFTASI

İ�lkdefaBaşkanlıkveTu� rkiyeDiyanetVakfıtarafından1989yılındaKamerı�Takvim,1994 yılındanitibarende,Peygamberimizinmı�la�dı�dog�umgu� nu� olan


20 Nisan tarihi esas alınarakKutlu Doğum Haftası etkinlikleri yapılmayabaşlanmıştır.Buçerçevedebu� tu� n ilve ilçelerdedeg� işikkonulardapanelvekonferanslardu� zenlenmiş, 1994yılından itibarendehafta içerisinde sem-pozyumdu� zenlenmeyebaşlamıştır.

KutluDog�umHaftasının2009yılınınkonusu“Rahmet Peygamberi ve Aile”,2010yılınınkonusu“Kur’ân ve Hazreti Peygamber”dir.

CAMİLER VE DİN GÖREVLİLERİ HAFTASI

1986 yılından itibaren her yıl Ekim ayının ilk haftası “Ca�milerHaftası”olarak,2003yılındanitibarende“Ca�milerveDinGo� revlileriHaftası”olarakkutlanmıştır.

13 Temmuz 2010 tarihiinde Resmî Gazete’de 2764C sayılı kanun

KANUN

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI KURULUŞ VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN

Kanun No. 6002 Kabul Tarihi: 1/7/2010

MADDE 1-22/6/1965tarihlive633sayılıDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıKuru-luşveGo� revleriHakkındaKanunun2ncimaddesiaşag� ıdakişekildeyenidendu� zenlenmiştir.

“MADDE2-Başkanlık,merkezteşkilatı,taşrateşkilatıveyurtdışıteşkila-tındanoluşur.Başkanlıkmerkezteşkilatıekli(İ)sayılıcetveldego� sterilmiştir.

BaşbakanBaşkanlıg� ınyo� netimiileilgiliyetkilerinibirDevletbakanıvası-tasıylakullanabilir.”

MADDE 2-633sayılıKanunun3u� ncu� maddesiaşag� ıdakişekildedeg� işti-rilmiştir.

“MADDE3-Başkanlıg� ınenu� stamiriolanDiyanetİ�şleriBaşkanı,Başkanlıg� ıtemsileder.Başkandinhizmetlerininetkinveverimlisunulmasıiçingereklitedbirlerialır.Buamaçla;kaynaklarınetkinkullanımınısag� lar;hizmetlerindu� zenlenmesi,yu� ru� tu� lmesi,koordinasyonuvedenetlenmesigo� revleriniyeri-negetirir;strateji,hedefveperformanskriterlerinibelirleyipuygulanmasını


temineder;dinhizmetleriileilgiliulusalveuluslararasıkurumvekuruluş-larlaişbirlig� iyapar.

Başkan,Başkanlıg� ıngo� revalanınagirenkonulardameydanagelengeliş-melereveihtiyaçlarago� rebirimlerego� revverir.

Başkanın go� rev su� resi beş yıldır. Bir kişi en fazla iki kezBaşkanolarakatanabilir.”MADDE 3-633sayılıKanunun4u� ncu� maddesiaşag� ıdakişekildedeg� iştirilmiştir.

“MADDE4-Başkanınvereceg� igo� revleriyapmakveBaşkanakarşısorumluolmaku� zereenfazlau� çBaşkanyardımcısıatanabilir.

Başkanınbulunmadıg� ıhallerde,Başkanıngo� stereceg� ibaşkanyardımcıla-rındanbirisi,Başkanıngo� stermedig� ihallerdeDinİ�şleriYu� ksekKuruluBaş-kanıDiyanetİ�şleriBaşkanınavekaleteder.”MADDE 4-633sayılıKanunun5incimaddesiaşag� ıdakişekildedeg� iştirilmiştir.

“MADDE5-Dinİ�şleriYu� ksekKurulu,Başkanlıg� ındinikonulardaenyu� k-sekkararvedanışmaorganıoluponaltıu� yedenoluşur.Diyanetİ�şleriBaşka-nı,AdayTespitKuruluncaenazlisansdu� zeyindediniyu� kseko� g� renimgo� r-mu� şveyadiniilimlerdetemayu� zetmişkişilerarasındanbelirlenenyirmido� rtadaydanoniki,ayrıcailahiyatfaku� ltesio� g� retimu� yelerindendo� rtkişiyiKurulu� yelig� ineatanmaku� zeretespiteder.

Kurulu� yeleriningo� revsu� resibeşyıldır.BirkişienfazlaikikezDinİ�şleriYu� ksekKuruluU� yesiolarakatanabilir.Yeniu� yeatanıncayakadarsu� resibitenu� yeningo� revidevameder.U� yeliklerdeherhangibirsebepleboşalmaolmasıhalinde,AdayTespitKuruluncaseçilmişolanadaylarveyailahiyatfaku� ltesio� g� retimu� yeleriarasındanbulundug�ukontenjanago� re,otuzgu� niçindeyeniu� yeatanır.Atananu� ye,yerineatandıg� ıu� yeningo� revsu� resinitamamlar.

Dinİ�şleriYu� ksekKurulukendiu� yeleriarasındangizlioylaveu� yetamsayı-sınınsaltçog�unlug�uylabirbaşkanvebirbaşkanvekiliseçer.

Kurul,u� yetamsayısının;saltçog�unlug�uiletoplanırvesaltçog�unlug�uilekararalır.Dinİ�şleriYu� ksekKurulunungo� revlerişunlardır:

a)İ�slamdininintemelbilgikaynaklarınıvemetodolojisini,tarihı�tecru� be-sinivegu� nceltalepveihtiyaçlarıdikkatealarakdinı�konulardakararvermek,go� ru� şbildirmekvedinı�sorularıcevaplandırmak.

b)Dinı�konulardatelif,tercu�me,incelemevearaştırmalaryapmak,yaptır-mak,ihtiyaçduydug�ukonulardaincelemevearaştırmagruplarıoluşturmak,


buhusustayurtiçiveyayurtdışındakiuzmankişivekuruluşlardanyararlan-mak,gerektig� indebualanlardahizmetsatınalmakvesonuçlarınıBaşkanlıg�asunmak.

c)Yurtiçindeveyurtdışındaİ�slamdininemensupfarklıdinı�yorumçev-relerini,dinı�-sosyalteşekku� llerivegelenekseldinı�-ku� ltu� reloluşumlarıince-lemek,deg�erlendirmek,bukonulardailmı�veistişaritoplantılar,konferanslardu� zenlemekveçalışmalaryapmak.

ç)Yurtiçindeveyurtdışındaİ�slamdiniileilgiligelişmeleri,dinı�,ilmı�faa-liyetleri,neşriyatıvedinı�propagandamahiyetindekiçalışmalarıtakipetmek,bunlarıdeg�erlendirmekvesonucuBaşkanlıg�asunmak.

d)Başkanlıkça incelenmeku� zerehavaleedilenbasılı,seslivego� ru� ntu� lu� eserleri dini bakımdan inceleyerek yayınlanıp yayınlanamayacag� ına kararvermek.

e)Ö� zelkişiveyakuruluşlarcaincelenmesitalepedilendinı�yayınlarıbede-likarşılıg� ındaincelemekvemu� talaavermek.

f)DinŞu� rasıdu� zenlenmesiileilgiliçalışmalarıyu� ru� tmek.

g)Başkan tarafından verilen dig� er konularda çalışma yapmak ve go� ru� şbildirmek.

Dinİ�şleriYu� ksekKurulununsekreteryahizmetleriBaşkanlıkçago� revlen-dirilecekpersoneltarafındanyu� ru� tu� lu� r.Dinİ�şleriYu� ksekKurulununçalışmausulveesaslarıyo� netmelikledu� zenlenir.

Dinİ�şleriYu� ksekKurulunda,bumaddedesayılango� revlerinyerinegetiril-mesindeDinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanıveDinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanyardımcısıistihdamedilir.Dinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanyardımcısıolarakatanabilmekiçin11incimaddeninbirincifıkrasındabelirtilenşartlararanır.

Din İ�şleriYu� ksekKuruluuzmanyardımcılıg� ı yarışma sınavında iki defabaşarısızolanlarbirdahabusınavakatılamazlar.

Dinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanyardımcılıg� ınaatananlar,enazu� çyılçalış-mak,yo� netmeliktebelirtilenyabancıdillerdenenazbirindenKamuPersoneliYabancıDilBilgisiSeviyeTespitSınavındanenaz(C)du� zeyindebelgeyeveyabunadenkkabuledilenveuluslararasıgeçerlilig� ibulunanbirbelgeyesahipolmakveolumlusicilalmakkaydıyla,hazırlayacaklarıtezinkabulu� ndensonraaçılacakmeslekiyeterliksınavınagirmeyehakkazanırlar.Meslekiyeterliksı-navındabaşarılıolanlarDinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanıunvanınıkazanırlar.


Dinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanlıg� ımeslekiyeterliksınavındaikidefaba-şarısızolanlarilesınavagirmeyehakkazandıg� ıhaldegeçerlimazeretiolmak-sızınsınavagirmeyenler,Dinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanyardımcısıunvanınıkaybederlervedurumlarınauygunbaşkakadrolaraatanırlar.

Dinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanyardımcılıg� ıyarışmaveyeterliksınavları-nınşekilveuygulamaesaslarıileDinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanveuzmanyardımcılarınınçalışmausulveesaslarınailişkindig� erhususlaryo� netmelikledu� zenlenir.”

MADDE 5- 633sayılıKanunun6ncımaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ıdakişekildeyenidendu� zenlenmiştir.“Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKurulu:

MADDE6-Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKurulu,birbaşkanilesekizu� ye-denoluşur.KurulBaşkanveu� yeleriningo� revsu� releribeşyıldır.Su� resisonaerenleryenidenatanabilir.

Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKuruluBaşkanveu� yelerindeaşag� ıdakini-telikleraranır:

a)Başkanlıktaenazu� çyılgo� revyapmışolmak.

b)Diniyu� kseko� g� renimmezunuolmak.

c)Hafızolmak.

d)Aşere,takrib,tayyibealanındayetkinlig� iBaşkanlıkçakabuledilmişol-makveyatefsiralanındadoktorayapmışolmak.

Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKurulunungo� revlerişunlardır:

a)Mushafların, cu� zlerin,meallimushafların veKur’an-ı Kerimmetinle-rininhatasızveeksiksizbasımveyayımınısag� lamaku� zerekontrolettiktensonramu� hu� rlemekveyaonaylamak.

b)Hatalıvenoksanolarakbasılanveyayayımlananmushafvecu� zlerilesesliveyago� ru� ntu� lu� Kur’an-ıKerimyayınlarınıtespitetmek.

c)Kıraatilmiileilgiliçalışmalaryapmakvearşivoluşturmak.

Basımcıveyayımcılar,basımveyayımınıyaptıklarımushafvecu� zler ileseslivego� ru� ntu� lu� Kur’an-ıKerimyayınlarındanimzalıikişeradediniBaşkan-lıg�ago� nderir.

Hatalıvenoksanolarakbasıldıg� ıveyayayımlandıg� ıKurultarafındantes-pit edilenmushafve cu� zler ile sesli vego� ru� ntu� lu� Kur’an-ıKerimyayınları,


Başkanlıg� ınmu� racaatıu� zerine,yayımınyapıldıg� ıyersulhhukukmahkemesikararıiletoplatılırveimhaedilir.

Beşinci fıkrakapsamınagirenyayının internetortamındayapılmasıha-linde,Başkanlıg� ınmu� racaatıu� zerine,sulhhukukmahkemesibuyayınlailgiliolarakerişiminengellenmesikararıverir.Bukararınbiro� rneg� igereg� iyapıl-maku� zereTelekomu� nikasyonİ�letişimBaşkanlıg� ınago� nderilir.

Sulh hukukmahkemesinin beşinci ve altıncı fıkralar hu� ku�mlerine go� reverdig� ikararlaraveBaşkanlıg� ıntalebininreddinedairkararlarınakarşıtef-himveyateblig�denitibarenikihaftaiçindeasliyehukukmahkemesindeitirazyolunagidilebilir.İ�tirazu� zerineverilenkararkesindir.

Toplatma ve imha kararına veya erişimin engellenmesi kararına itirazedilmişolması,kararakonuteşkiledenyayınlarıntoplatılmasınaveerişiminengellenmesineengelteşkiletmez.

Toplatmaveimhakararınakonuteşkiledenyayınlar,bukararasu� resiiçin-deitirazedilmedig� iveyayapılanitirazreddedildig� itakdirdeimhaedilir.”

MADDE 6-633sayılıKanunun7ncimaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ıdakişekildeyenidendu� zenlenmiştir.

“Başkanlıg� ınhizmetbirimleri,go� revleriveyetkileri:

MADDE7-Başkanlıg� ınhizmetbirimleri,go� revleriveyetkilerişunlardır:

a)DinHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u�

1)Camivemescitleriibadeteaçmak,yo� netmek,ibadetveirşathizmetle-riniyu� ru� tmek.

2)Camivemescitdışındakiyerlerdepanel,konferans,seminer,sempoz-yumvebenzeridinı�programlarileilmı�toplantılardu� zenlemek.

3)Cezainfazkurumuvetutukevleri,çocukıslahevi,huzurevi,sag� lıkkuru-luşlarıvebenzeriyerlerdebulunanvatandaşlarairşathizmetlerigo� tu� rmek.

4)Radyo ve televizyon kurumları ile dig� er yayın kuruluşları vasıtasıylatoplumudinkonusundaaydınlatmak.

5)Dinı�gu� nvegecelerdeprogramlardu� zenlemek.

6)İ�lgilibirim,kurumvekuruluşlarlaişbirlig� iyaparaknamazvakitleriiledinı�gu� nvegeceleritespitveilanetmek,bununiçingerekliçalışmalarıyu� ru� tmek.

7)Aile,kadın,gençlikvetoplumundig� erkesimlerineyo� nelikdinı�konular-daaydınlatmaverehberlikyapmak.


8)Kurbanibadetininusulu� neuygunşekildeyerinegetirilmesiiçingerekliçalışmalarıyapmak.

9)İ�htiyaçduyulanyerlereokumasalonlarıaçmakvebunlarlailgiliişleriyu� ru� tmek.

10)İ�slamdininemensupfarklıdinı�yorumçevreleri,dinı�-sosyalteşekku� l-lervegelenekseldinı�-ku� ltu� reloluşumlarlailgiliçalışmalaryapmak.

b)Eg� itimHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u�

1)Kur’an-ıKerimokumak,anlamınıo� g� renmek,hafızlıkyapmak,dineg� iti-mialmakisteyenleriçinkurslardu� zenlemekveKur’ankurslarıaçmak.

2)Bukurslardaokuyano� g� rencileriçinyurtvepansiyonlaraçmakveyo� -netmek.

3)Kur’an-ıKeriminusulu� neuygunolarakokunmasıkonusundaçalışma-laryapmak.

4)İ�lgilibirim,kurumvekuruluşlarlaişbirlig� iyaparakeg� itimprogramlarıgeliştirmek,planlamakveuygulamak,buamaçlaeg� itimmerkezleriaçmakvebumerkezlerleilgiliişvehizmetleriyu� ru� tmek.

5)Enaz lisansdu� zeyindedinı�yu� kseko� g� renimgo� rmu� şolanpersonelin,Başkanlıg� ıngo� revalanıileilgilikonulardahizmetiçindebilgisiniartırmasıveuzmanlaşmasıamacıyladinı�yu� ksekihtisasmerkezleriaçmakvebumerkez-lerleilgiliişveişlemleriyu� ru� tmek.

c)HacveUmreHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u�

1) Hac ve umre ibadetlerinin usulu� ne uygun, sag� lık ve gu� venlik içinde,hizmettalepedenlerinhaklarıkorunacakşekildeyerinegetirilmesiamacıylayurtiçindeveyurtdışındagereklitedbirlerialmak,ilgiliu� lke,kurumvekuru-luşlarlaişbirlig� iyapmak,bukonulardakihizmetvefaaliyetleridu� zenlemek,yu� ru� tmekvedenetlemek.

2)Hacdakurbanibadetininusulu� neuygunşekildeyerinegetirilmesiiçingerekliçalışmalarıyapmak.

3)İ�lgilibirim,kurumvekuruluşlarlaişbirlig� iyaparakhacveumreyegide-ceklerlego� revlilerineg� itiminisag� lamak.

4)Go� revalanınagirenkonulardahizmetsatınalmak.

ç)Dinı�YayınlarGenelMu� du� rlu� g�u�


1)Toplumudinkonusundaaydınlatmakamacıylagerçekveelektronikor-tamdabasılı,seslivego� ru� ntu� lu� eserlerhazırlamak,hazırlatmak,bunlarıin-celeyerekyayımlamak,su� reliyayınlaryapmakvegerektig� indeu� cretsizyayındag� ıtmak,dinibakımdandaha teferruatlı incelenmesigerekeneserleriDinİ�şleriYu� ksekKurulununolumlugo� ru� şu� nu� aldıktansonrayayımlamak.

2)Başkanlıg� ıngo� revalanıileilgilikonulardaradyovetelevizyonyayınıyap-mak, radyove televizyonlardayayınlanmaku� zereprogramlarhazırlamakvehazırlatmak,bukonulardaTu� rkiyeRadyoveTelevizyonKurumuvedig� eryayınkuruluşlarıileişbirlig� iyapmakvegerektig� indebuamaçlahizmetsatınalmak.

3)Yurtdışındayaşayanvatandaş,soydaşveİ�slamdininemensuptoplu-luklarayo� nelikdeg� işikdilvelehçelerdeyayınlarhazırlamak,hazırlatmakvegerektig� indebunlarıu� cretsizdag� ıtmak.

d)Dışİ�lişkilerGenelMu� du� rlu� g�u�

1)Uluslararasıandlaşmalarveilişkilerçerçevesindeilgilimakamlarlaiş-birlig� iyaparakyurtdışındakivatandaşlarımızındinhizmetlerivedineg� itimiileilgiliişleriniyu� ru� tmek,soydaşveakrabatopluluklarıileİ�slamdininemen-supdig� ertopluluklarabukonulardayardımcıolmak.

2)İ�lgilibirim,kurumvekuruluşlarlaişbirlig� iyaparakyurtdışındago� rev-lendirilecek personelin eg� itim ihtiyaçlarını belirlemek ve eg� itim planlarınıhazırlamak,personelinseçimivebugo� revlerehazırlanmalarıileilgili işleriyu� ru� tmek,yurtdışıteşkilatıbulunmayanyerlerdego� revlilerarasındanbirinikoordinato� rolarakgo� revlendirmek.

3)Yurt içindeveyurtdışındaki ilgilikurumvekuruluşlarla işbirlig� iya-parakyurtdışıhizmetalanlarındapersonelinuzmanlaşmasıiçingerekliça-lışmalaryapmak,bukonudaBaşkanlıkçahizmetsatınalmayoluylayapılanişleriyu� ru� tmek,takipvekoordineetmek.

4)Yurtdışındaİ�slamdinivedig� erdinlerleilgiliolarakyapılançalışmalarıtakipetmek,incelemekvedeg�erlendirmek.

5)Dig� erdinmensupları,kurum,kuruluşvetopluluklarıylailişkilerkonu-sundagerekliçalışmalarıyapmak.

6)AvrupaBirlig� iileilişkilerçerçevesindeBaşkanlıg� ıngo� revalanınagirenko-nulardailgilibirim,kurumvekuruluşlarlaişbirlig� iiçindeçalışmalaryapmak.

e)İ�nsanKaynaklarıGenelMu� du� rlu� g�u�

1)Başkanlıg� ıninsangu� cu� politikasıveplanlamasıkonusundaçalışmalaryapmak,yaptırmakvetekliflerdebulunmak.


2)Başkanlıkpersonelininatamaveo� zlu� kişlemleriniyu� ru� tmek.

3) İ�lgili birim, kurumvekuruluşlarla işbirlig� i yaparakBaşkanlıkperso-nelininadaylık,kursvestajlarıilehizmetiçieg� itimihtiyaçlarınıbelirlemek,planlarınıhazırlamakvebuişleriyu� ru� tmek.

4)Başkanlıkpersonelininetkinlig� iniveverimlilig� iniartırmak içinçalış-malaryapmakvebuçalışmalarıyu� ru� tmek.

f)Yo� netimHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u�

1)Başkanlıg� ınmerkezvetaşrateşkilatınıilgilendirenyapım,bakım,ona-rım,satınalma,kiralama,genelevrak,arşiv,sag� lık,gu� venlik,temizlik,aydın-latma,taşımavebenzeriişveişlemleriyu� ru� tmek.

2)Kurum içingerekliher tu� rlu� teknik,donanımvealtyapıhizmetleriniplanlamak,geliştirmek,kurmak,işletmek,yenilemek,bualtyapılarıngu� ven-lig� inivesu� reklilig� inisag� lamaku� zeregereklio� nlemlerialmak.

3)Başkanlıkhizmetleriiçinarsa,binavetesislerileilgiliihtiyaçlarıtespitetmekveprogramlamak.

4)Başkanlıg� ınhizmetleriiçinihtiyaçduyulanarsavebinalarıntahsis,ka-mulaştırmavekiralamaişlemleriniyu� ru� tmek.

5)Başkanlıkhizmetbinaları,eg� itimmerkezi,Kur’ankursu,sosyaltesisvebenzeriyatırımtekliflerinihazırlamakveyatırımo� denekleriniplanlamak.

6)Cami,Kur’ankursu,hizmetbinasıvedig� erdinitesislerinestetik,fonk-siyonelvegu� venlişekildeinşasıiçin

çalışmalaryaparakteknikyo� ndenkontrolu� nu� sag� lamak, tipprojelerha-zırlamak,hazırlatmakvekontroletmek.

7)Mazbutvemu� lhakvakıflardabulunancamivemescitlerdekiteberru� -kateşyasınıntespiti,korunması,deg�erlendirilmesi,yerlerinindeg� iştirilmesi,satışıvesatıştaneldeedilenparanınbenzerihizmetleretahsisi,cetvellerinyapılması,muhasebesi,denetlenmesivesairhususlarıVakıflarGenelMu� du� r-lu� g�u� ,dig� ercamivemescitlerdekiteberru� kateşyasınıiseilgilibirim,kurumvekuruluşlarlaişbirlig� iiledu� zenlemek.

8)Başkanlıg� ın sosyal veku� ltu� rel faaliyetlerini yu� ru� tmek,diyanet evi vebenzerisosyaltesislerinkurulmasıveişletilmesinisag� lamak.

9)Taşınmazmalkayıtlarınıtutmak.


10)Başkanlıkbu� tçesindenkamuyararıgo� zetilerekdernek,vakıf,birlik,kurum,kuruluş,sandıkvebenzeriteşekku� llereyapılacakyardımlarileilgiliişlemleriyu� ru� tmek.

11)Başkanlıkçadu� zenlenenyardımkampanyalarınıorganizeetmek.

12)Aynivenakdibag� ışlarınkabulu� nu� vebag� ışlarıno� zelbirhesaptatop-lanmasını sag� layarakmu� nhasırandinihizmetler için sarf edilmesini teminetmek,Başkanlıkonayıilekabuledilecekşartlıbag� ışlardaşartariayetisag� -lamak.

13)Mu� lkiyetiHazineyeaittaşınmazlaru� zerindebulunanveDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıtarafındanyo� netilencamivemescitlerinmu� ştemilatındakiyerle-rinkiralanmasıhususundaMaliyeBakanlıg� ıileişbirlig� iiçindegereklidu� zen-lemeleriyapmak.

14)Din go� revlilerinin giyecekleri go� rev kıyafetlerinin tasarımını yapmakveyayaptırmakvebukıyafetlerinsatınalmavedag� ıtımişlemleriniyu� ru� tmek.

15)Başkanlıg� ın sivil savunma ve seferberlik hizmetlerini planlamak veyu� ru� tmek.

g)RehberlikveTeftişBaşkanlıg� ı

1)Mu� fettişsıfatveniteliklerinitaşıyanbirbaşkanınyo� netimialtındaBaş-kanlıg� ınbu� tu� nişleriniBaşkanadınamu� fettişvemu� fettişyardımcılarımari-fetiileeg� iticiverehberlikedicibiranlayışlateftişetmek,hizmetivepersonelidenetlemek,incelemevesoruşturmayapmak.

2)Mu� fettişlertarafındandu� zenlenenraporlarıdeg�erlendirmek,raporlarhakkındaistatistikibilgilerilebirlikteuygulamadakisorunlaraveyapılmasıgerekenhususlarailişkino� nerilersunmak.

3)Denetimyo� ntemvetekniklerigeliştirmek,denetimstandartveilkele-rioluşturmak,denetiminetkinlig� iniveverimlilig� iniartırıcıtedbirlerialmak,bukonudago� ru� şveo� nerilersunmak,gerektig� indetaşradaçalışmagruplarıoluşturmakvedenetimrehberlerihazırlamak.

g� )StratejiGeliştirmeBaşkanlıg� ı

1)10/12/2003tarihlive5018sayılıKamuMalı�Yo� netimiveKontrolKanunu,22/12/2005tarihlive5436sayılıKanunun15incimaddesivedig� ermevzuatlastratejigeliştirmevemalihizmetlerbirimlerineverilengo� revleriyapmak.

h)HukukMu� şavirlig� i


1) Başkanlık merkez birimlerinden sorulan hukuki konular ile hukuki,malivecezaisonuçlardog�uracakişlemlerhakkındago� ru� şbildirmek.

2) Başkanlıg� ın menfaatlerini koruyucu, anlaşmazlıkları o� nleyici hukukitedbirlerinzamanındaalınmasınarehberliketmek,anlaşmaveso� zleşmele-rinbuesaslarauygunolarakyapılmasınayardımcıolmak.

3)8/1/1943tarihlive4353sayılıKanunhu� ku�mlerinego� readliveidaridavalardagereklibilgilerihazırlamakvetarafoldug�u,Hazineyiilgilendirme-yenidaridavalardaBaşkanlıg� ıtemsiletmek.

4)Başkanlıg� ınamaçlarınıdahaiyigerçekleştirmesini;mevzuata,planveprogramauygunolarakçalışmasınıteminetmekamacıylagereklihukukitek-liflerihazırlamakveBaşkanasunmak.

5)Başbakanlık,bakanlıklarveBaşkanlıkbirimlerindengo� nderilenkanun,tu� zu� k, yo� netmelikvedig� ermevzuat taslaklarınıhukukiaçıdan inceleyerekgo� ru� şbildirmek.

ı)Ö� zelKalemMu� du� rlu� g�u�

1)Başkanınresmı�veo� zelyazışmalarını,hertu� rlu� protokolveto� renlerinidu� zenlemekveyu� ru� tmek.

i)BasınveHalklaİ�lişkilerMu� şavirlig� i

1)Başkanlıklailgiliolarakiçvedışbasındayeralanhaber,yorumveya-yınlarıtakipetmek,ilgililerizamanındahaberdaretmekvegerekliaçıklama-larınyapılmasıileilgiliişleriyu� ru� tmek.

2)Başkanlıg� ınkamuoyunaduyurulmasınıuygungo� rdu� g�u� haber,bildiri,demeç,mesaj,go� ru� şvekararlarıiçvedışbasına,haberajanslarına,radyovetelevizyonkuruluşlarınasu� resiiçindeulaştırmak,Başkanlıg� ınbasınkuruluş-larıileilişkilerinivebasıntoplantılarınıdu� zenlemek.

3)Başkanlıg� ınhalklailişkilerleilgilifaaliyetleriniplanlamak,yu� ru� tmekveBaşkanlıg�ago� nderilenhertu� rlu� ihbar,şikayet,o� neriveisteklerideg�erlendi-rerekgereg� iiçinilgilibirimlerego� ndermek.

4)9/10/2003 tarihlive4982sayılıBilgiEdinmeHakkıKanununago� reyapılacakbilgiedinmebaşvurularınıetkin,su� ratlivedog� rubirşekildesonuç-landırmaku� zeregereklitedbirlerialmak.

Başkanlıg� ıngo� revalanınagirenkonulardaBaşkanadanışmanlıkyapmaku� zeremerkezteşkilatındaonbeşBaşkanlıkmu� şaviriatanabilir.


Başkanlık;go� revalanınagirenve ihtiyaçduyulankonulardaçalışmalardabulunmak,araştırmaveuygulamaprojelerigeliştirmekvebunlarıuygulamaku� zerebakanlık,kamukurumvekuruluşları,siviltoplumkuruluşları,yurtiçin-denveyurtdışındankonuileilgiliuzmanlarınkatılımıilesu� reklivegeçicişu� ra,kurulveçalışmagruplarıoluşturabilir,danışmaveihtisaskomisyonlarıkura-bilir.Ayrıca,Başkanlıkteşkilatında,gerektig� indesu� rekliveyageçicio� zelihtisaskomisyonlarıileinceleme,araştırmaveçalışmagruplarıoluşturulabilir.

Başkanlıkhizmetbirimlerininçalışmausulveesaslarıyo� netmelikledu� -zenlenir.”

MADDE 7- 633sayılıKanunun8incimaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ıdakişekildeyenidendu� zenlenmiştir.“Taşrateşkilatı:

MADDE8-Başkanlıg� ıntaşrateşkilatı,ilveilçemu� ftu� lu� kleriiledog� rudanBaş-kanlıg�abag� lıdinı�yu� ksekihtisasmerkezleriveeg� itimmerkezlerindenoluşur.

İ�lveilçekuruluşlarınınbaşındabirermu� ftu� bulunur.İ�lmu� ftu� leriDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ına, ilçemu� ftu� leri ise ilmu� ftu� lu� klerinebag� lıdır.10/6/1949tarihlive5442sayılıİ�lİ�daresiKanunuhu� ku�mlerisaklıdır.İ�lveilçemu� ftu� le-ri,bo� lgelerindeDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ınıtemsileder,dinhizmetlerini,dinimu� esseseleriyo� netirvedingo� revlilerininhizmetlerinidu� zenleyipdenetler.İ�lveilçemu� ftu� lu� klerindeihtiyacago� reşubemu� du� rlu� klerikurulabilir.

Mu� ftu� lu� kkursu,staj,rotasyon,hizmetiçieg� itim,terfiveperformanso� lçu� t-lerineilişkinusulveesaslariledinı�yu� ksekihtisasmerkezleri,eg� itimmerkez-leri,Kur’ankurslarıileyurtvepansiyonlarınçalışmausulveesaslarıyo� net-melikledu� zenlenir.”

MADDE8-633sayılıKanunun9uncumaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ıda-kişekildedeg� iştirilmiştir.

“Personelinnitelikleri:

MADDE9-Başkanlıkpersonelinde,14/7/1965tarihlive657sayılıDev-letMemurlarıKanunundabelirtilen genel şartlar yanında;Başkan, başkanyardımcısı,genelmu� du� r,RehberlikveTeftişBaşkanı,ilveilçemu� ftu� su� ,Baş-kanlıkvaizivevaizlerinenazlisansdu� zeyindedinı�yu� kseko� g� renimmezunuolmasıgerekir.Yo� netimHizmetleriGenelMu� du� ru� içinisedo� rtyıllıkyu� kseko� g� renimmezunuolmasışartıaranır.

Başkanlıkpersonelinin657sayılıKanundavebuKanundayeralmayandig� ernitelikleriileatanmalarındadinı�o� g� renimşartıarananlarailişkinortaknitelikleryo� netmelikledu� zenlenir.”


MADDE 9- 633sayılıKanunun10uncumaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ı-dakişekildedeg� iştirilmiştir.

“Atama:

MADDE10-Başkanyardımcıları,RehberlikveTeftişBaşkanı,Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKuruluBaşkanımu� şterekkararla;dairebaşkanı,hukukmu� şaviri,başmu� fettiş,mu� fettiş,içdenetçivedinı�yu� ksekihtisasmerkezimu� -du� ru� Başkanınteklifiu� zerineBaşbakanveyailgiliBakanonayıile;23/4/1981tarihlive2451sayılıKanunhu� ku�mleridışındakalandig� erpersonelinatama-larıiseBaşkantarafındanyapılır.

Milletvekilivemahalliidarelergenelvearaseçimlerindeadayveyaadayadayıolmaku� zerego� revindenistifaedenBaşkanlıkpersoneli,adaygo� steril-memeleriveyaseçimikaybetmelerihalindeeskigo� revyerlerinedo� nemezler;bunlarkazanılmışhakaylıkderecelerineuygunbirkadroyaatanırlar.

Go� revsu� resisonaerenDinİ�şleriYu� ksekKuruluBaşkanveu� yeleriileMus-haflarıİ�ncelemeveKıraatKuruluBaşkanveu� yelerikazanılmışhakaylıkde-recelerineuygunbaşkakadrolaraatanırlar.

İ�lmu� ftu� leriileenazlisansdu� zeyindedinı�yu� kseko� g� renimmezunuolandairebaşkanlarıBaşkanlıkvaizikadrolarınaatanabilirveBaşkanlıktarafın-danbelirlenen yerlerde go� revlendirilebilirler. 657 sayılı Kanunun43 u� ncu� maddesinin (B) bendinin u� çu� ncu� fıkrasında belirtilen kadrolara atananlarhakkındauygulananhu� ku�mler,Başkanlıkvaizikadrosunaatananlarhakkın-dadaaynenuygulanır.

Başkanlıg� ınDinHizmetleriSınıfınaaitkadrolarınaKamuPersoneliSeçmeSınavı(B)grubupuansırasınago� reilkdefaaçıktanatanacakpersonel,alımya-pılacakherbirunvaniçinboşkadrosayısınınu� çkatınakadarçag� ırılacakaday-lararasındanBaşkanlıkçayapılacakso� zlu� sınavbaşarısırasınago� reatanır.

Başkanlıkkadrolarınayapılacakatamavenakilişlemlerineilişkinusulveesaslaryo� netmelikledu� zenlenir.”

MADDE 10-633sayılıKanunun11incimaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ı-dakişekildeyenidendu� zenlenmiştir.

“Diyanetişleriuzmanlarıvemu� fettişler:

MADDE11-Başkanlık,merkezteşkilatında,buKanundasayılango� revle-rinyerinegetirilmesindeDiyanetişleriuzmanıveDiyanetişleriuzmanyar-dımcısı istihdameder.Diyanet işleri uzmanyardımcısı olarak atanabilmek


için657sayılıKanunun48incimaddesindebelirtilenşartlaraekolarakaşa-g� ıdakişartlararanır:

a)Enazlisansdu� zeyindedinı�yu� kseko� g� renimgo� rmu� şolmak.

b)Sınavınyapılacag� ıyılınocakayınınilkgu� nu� itibariyleotuzyaşını,yu� kseklisansveyadoktorayapmışolanlariçinotuzbeşyaşınıdoldurmamışolmak.

c)Yapılacakyarışmasınavındabaşarılıolmak.

Diyanet işleri uzman yardımcılıg� ı yarışma sınavında iki defa başarısızolanlarbirdahabusınavakatılamazlar.Diyanetişleriuzmanyardımcısıkad-rolarınınyu� zdeonundanazolmamaku� zere,yu� zdeyirmisinekadardinı�yu� k-seko� g� renimdışındakidallardanuzmanyardımcısıatanabilir.

Diyanetişleriuzmanyardımcılıg� ınaatananlar;enazu� çyılçalışmak,yo� -netmeliktebelirtilenyabancıdillerdenenazbirindenKamuPersoneliYaban-cıDilBilgisiSeviyeTespitSınavındanenaz(C)du� zeyindebelgeyeveyabunadenkkabuledilenveuluslararasıgeçerlilig� ibulunanbirbelgeyesahipolmakveolumlusicilalmakkaydıyla,hazırlayacaklarıtezinkabulu� ndensonraaçı-lacakmeslekiyeterliksınavınagirmeyehakkazanırlar.Meslekiyeterliksına-vındabaşarılıolanlarDiyanetişleriuzmanıunvanınıkazanırlar.BunlarBaş-kanlıg� ınhizmetalanlarınago� reihtisasayo� nlendirilirveihtiyacago� remerkezbirimlerindego� revlendirilir.

Diyanetişleriuzmanlıg� ımeslekiyeterliksınavındaikidefabaşarısızolan-larilesınavagirmeyehakkazandıg� ıhaldegeçerlimazeretiolmaksızınsınavagirmeyenler, Diyanet işleri uzman yardımcısı unvanını kaybederler ve du-rumlarınauygunbaşkakadrolaraatanırlar.

Diyanetişleriuzmanyardımcılıg� ıyarışmaveyeterliksınavlarınınşekilveuygulamaesaslarıileDiyanetişleri

uzmanveuzmanyardımcılarınınçalışmausulveesaslarınailişkindig� erhususlaryo� netmelikledu� zenlenir.

Başkanlık, rehberlik ve teftiş hizmetlerini yu� ru� tmek u� zere mu� fettiş vemu� fettişyardımcısı istihdameder.Mu� fettişyardımcılıg� ınaatanabilmekiçin657sayılıKanunun48incimaddesindebelirtilenşartlaraekolarakaşag� ıdakişartlararanır:

a)Enazlisansdu� zeyindedinı�yu� kseko� g� renimgo� rmu� şolmak.

b)Sınavınyapılacag� ıyılınocakayınınilkgu� nu� itibariyleotuzyaşını,yu� kseklisansveyadoktorayapmışolanlariçinotuzbeşyaşınıdoldurmamışolmak.


c)Yapılacakyarışmasınavındabaşarılıolmak.

Mu� fettişyardımcılıg� ıyarışmasınavındaikidefabaşarısızolanlarbirdahabusınavakatılamazlar.Mu� fettişyardımcısıkadrolarınınyu� zdeonundanazol-mamaku� zere,yu� zdeyirmisinekadarhukuk,siyasalbilgiler, iktisat, işletme,iktisadiveidaribilimlerfaku� ltesimezunlarındanmu� fettişyardımcısıatana-bilir.

Mu� fettişyardımcılıg� ınaatananlar, enazu� ç yıl fiilen çalışmakveolumlusicilalmakkaydıyla,meslekiyeterliksınavınagirmeyehakkazanırlar.Mes-lekiyeterliksınavındabaşarılıolanlarmu� fettişunvanınıkazanırlar.Meslekiyeterliksınavındaikidefabaşarısızolanlarilesınavagirmeyehakkazandı-g� ıhaldegeçerlimazeretiolmaksızınsınavagirmeyenler,mu� fettişyardımcısıunvanınıkaybederlervedurumlarınauygunbaşkakadrolaraatanırlar.

Mu� fettişvemu� fettişyardımcılıg� ıyarışmaveyeterliksınavlarınınşekilveuygulama esasları ilemu� fettiş vemu� fettiş yardımcılarının çalışma usul veesaslarınailişkindig� erhususlaryo� netmelikledu� zenlenir.”

MADDE 11- 633sayılıKanunun12ncimaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ı-dakişekildeyenidendu� zenlenmiştir.

“Vaizler,imam-hatipvemu� ezzin-kayyımlar,Kur’ankursuo� g� reticileri,eg� i-timgo� revlileri:

MADDE12-Vaizler,camivemescitleriledig� ermekanlardahertu� rlu� vası-tadanyararlanaraktoplumudinı�konulardabilgilendirmek,Başkanlıg� ınhiz-metalanlarındairşat,rehberlik,incelemevearaştırmayapmaklago� revlidir.Vaizlikmesleg� i,adaylıkdo� nemindensonravaiz,uzmanvaizvebaşvaizkari-yerbasamaklarınaayrılır.

İ�mam-hatip vemu� ezzin-kayyımlar, cami vemescitlerde din hizmetleri-niyu� ru� tmekvedinı� konularda toplumubilgilendirmeklego� revlidir. İ�mam-hatiplikmesleg� i;adaylıkdo� nemindensonraimam-hatip,uzmanimam-hatipvebaşimam-hatip;mu� ezzin-kayyımlıkmesleg� i isemu� ezzin-kayyımvebaş-mu� ezzinkariyerbasamaklarınaayrılır.Adaylıkdo� neminibaşarıylatamamla-yanlarmesleg�eimam-hatipveyamu� ezzin-kayyımolarakatanır.İ�mam-hatipvemu� ezzin-kayyımlar,Kur’an-ıKerimo� g� retimindego� revlendirilebilir.

Kur’ankursuo� g� reticisi,Kur’ankurslarındakieg� itimveo� g� retim faaliyet-leriniyu� ru� tmeklego� revlidir.Kur’ankursuo� g� reticilig� i; adaylıkdo� nemindensonraKur’ankursuo� g� reticisi,Kur’ankursuuzmano� g� reticisiveKur’ankursubaşo� g� reticisikariyerbasamaklarınaayrılır.


Yukarıdakifıkralardadu� zenlenenkariyerbasamaklarındayu� kselmedekı-dem,eg� itim,hizmet,bilimsel,sosyalveku� ltu� relfaaliyetler,sicilpuanlarıveBaşkanlıkçayapılacaksınavsonuçlarıesasalınır.

Dinı�yu� ksekihtisasmerkeziveeg� itimmerkezieg� itimgo� revlisi,bumerkez-lerdekieg� itimveo� g� retimfaaliyetleriniyu� ru� tmeklego� revlidir.Eg� itimgo� revli-si,enazlisansdu� zeyindedinı�yu� kseko� g� renimmezunuolupihtisaskursunubitirmişveyadoktorayapmışolanlararasındanatanır.

Uzman vaiz, başvaiz, uzman imam-hatip, başimam-hatip, başmu� ezzin,Kur’an kursu uzman o� g� reticisi ve Kur’an kursu başo� g� reticisi kadrolarınaatanmaya ilişkin hususlar ve bunlar ile vaiz, imam-hatip,mu� ezzin-kayyımveKur’ankursuo� g� reticilerininçalışma,usulveesaslarıileimam-hatiplervemu� ezzin-kayyımlarınhaftalıkizninevebayramtatillerindeizinkullanmala-rınailişkinhususlaryo� netmelikledu� zenlenir.”

MADDE 12-633sayılıKanunun13u� ncu� maddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ı-dakişekildeyenidendu� zenlenmiştir.

“Hacveumrehizmetlerininyu� ru� tu� lmesi:

MADDE13-Hacveumreibadetlerininusulu� neuygun,sag� lıkvegu� venlikiçin-de,hizmet talepedenlerinhaklarıkorunacakşekilde ifasıamacıyla,Başkanlıkve/veyaBaşkanlıg� ındenetimvego� zetimialtındailgilimevzuatıgereg� iuluslara-rasıhertu� rlu� seyahathizmetlerivermeyetkisinihaizseyahatacentalarıtarafın-danhacveumreseferleridu� zenlenir.Seyahatacentalarınatahsisedilecekkon-tenjanoranıBakanlarKuruluncabelirlenirvebuoranago� retespitedilensayıseyahatacentalarıncakullanılmaku� zeretoplucaverilir.Gerektig� indebuacenta-lardanhizmetsatınalınabilir.Başkanlıkçadu� zenlenenhacveumreseferlerinde14/9/1972tarihlive1618sayılıSeyahatAcentalarıveSeyahatAcentalarıBirlig� iKanununun4u� ncu� maddesindeso� zu� edilenişletmebelgesiaranmaz.

Başkanlıklavehacveumreyego� tu� receg� ivatandaşlarlayaptıg� ıso� zleşmehu� ku�mlerine uymayan, go� tu� rdu� g�u� hacı veya umreciye so� zleşmede taahhu� tettig� ihizmetivermeyenveyaeksikverenacentayafiilinag� ırlıg� ınago� reuyar-ma,kınama,kontenjankısıtlaması,su� resizveya1-3yılarasıorganizasyon-danmen,so� zkonusuacentayetkililerininbirbaşkaisimaltındaaynıhizmetiyu� ru� tenacentalarlaacentago� revlisiolarakgo� revlendirilmemesimu� eyyidesiBakanlıklararasıHacveUmreKurulukararıileverilir.

Hacveumreorganizasyonundahizmetlerin ifası sırasındameydanagelebi-lecekzararlarınkarşılanmasıamacıyla,hacveumreorganizasyonudu� zenleyen


seyahat acentaları; go� tu� rdu� kleri her bir hacı başına aldıkları u� cretin tamamı,go� tu� rdu� kleriumrecibaşınaisealdıklarıu� cretinyarısıkadarBaşkanlıg�ateminatverir. Seyahat acentaları ayrıca, anılan organizasyonlarda Başkanlıkça sunulanidarihizmetler,personeldesteg� i,denetim,go� zetimverehberlik,eg� itim,sag� lıkvebenzerihizmetlerkarşılıg� ıalınacakhizmetbedeliniveilgiliu� lketarafındanhacıbaşınatalepedilenmiktarıBaşkanlıg�ao� der.Hizmetbedelinibelirlemeyevege-rektig� indeteminatlarıindirmeyeBakanlıklararasıHacveUmreKuruluyetkilidir.

Başkanlık,gerektig� indehacveumrehizmetlerininalım-satım,ulaşım,mu-hasebevemali işlemlerininbedelimukabilindeyu� ru� tu� lmesindeTu� rkiyeDi-yanetVakfıileişbirlig� iyapar.Tu� rkiyeDiyanetVakfınao� denecekbedelHacveUmreKomisyonuncabelirlenir.Belirlenenhacveumreu� cretleriBaşkanlıg� ındenetiminde,Tu� rkiyeDiyanetVakfıncaaçılacakHacveUmreHesabınayatı-rılır.AnılanVakıfçaaçılanHacveUmreHesabındanhacveumrehizmetleri,Başkanlıg� ınyurt içi veyurtdışındaki faaliyetleri, eg� itim,o� g� retim,yayın,bi-limselprojevearaştırmafaaliyetleri,konferans,sempozyumvebenzeritop-lantılar iledinı� nitelikli dig� erhizmetve faaliyetler için gerekenharcamalaryapılır.Harcamalar,Diyanet İ�şleriBaşkanıveyago� revlendireceg� ibirbaşkanyardımcısınınbaşkanlıg� ındaHacveUmreHizmetleriGenelMu� du� ru� ,u� çgenelmu� du� rvebirhukukmu� şavirindenoluşanHacveUmreKomisyonukararları-nadayanılarakyapılır.AnılanKomisyon,tahminiharcamalarınınherhacmev-simisonunda,hangihizmetvefaaliyetlerehangimiktarveoranlardavehangişartlardayapılacag� ınadairkararlarınıbirprogramçerçevesindebelirler.

Hacveumreibadetlerininifasıamacıylamu� nhasıranBaşkanlıkçayapılanfaaliyetlerkurumlarvergisindenmuaftır.Bufaaliyetlernedeniyleyapılaniş-lemlerharçlardan,du� zenlenenkag� ıtlardamgavergisindenmu� stesnadır.Buparalarkamukaynag� ıvekamugeliriolarakdeg�erlendirilmez.

HacveumreseyahatleriileilgiliişveişlemlerileHacveUmreHesabındanyapılanbu� tu� nharcamalarheryılhacmevsimisonundaBaşkanlık,Sayıştayvegerektig� indeBaşbakanlıkmu� fettişleritarafındandenetlenir.

Hacveumrehizmetlerininyu� ru� tu� lmesi,HacveUmreHesabınınoluşturul-ması,buhesaptayeralantutarlarınharcanması,hacveumredo� nemlerindehacveumrefaaliyetleriiçinyurtiçindego� revlendirilenBaşkanlıkpersoneli-nemesaisaatleridışındayaptırılacakilaveçalışmau� cretivesınavhizmetlerikarşılıg� ındao� deneceku� cretler,BakanlıklararasıHacveUmreKuruluileHacveUmreKomisyonununkuruluş,go� revveyetkilerinedairusulveesaslarBa-kanlarKuruluncabelirlenir.”


MADDE 13- 633sayılıKanunun14u� ncu� maddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ı-dakişekildedeg� iştirilmiştir.“Dinı�YayınlarDo� nerSermayeİ�şletmesi:

MADDE14-Dinı� YayınlarDo� nerSermaye İ�şletmesinin sermayesi, yirmimilyonTu� rkLirasıdır.BumiktarıonkatınakadarartırmayaBakanlarKuruluyetkilidir.BuKanununyu� ru� rlu� g� egirmesindeno� ncemevcutolansermayenintamamıilesermayeninişletilmesindeneldeedilenka� rlar,tahsisedilenser-mayemiktarınaulaşılıncayakadarsermayeyeilaveolunur.Ö� denmişsermayetutarı, tahsisedilensermaye tutarınaulaştıktansonrakalanka� rlar, izleyenmaliyılınşubatayısonunakadargenelbu� tçeyegelirkaydedilmeku� zereilgilimuhasebebirimineyatırılır.

Do� nersermayeningelirleri;hertu� rlu� malvehizmetsatışgelirleri,o� zelkişiveyakuruluşlarcaincelenmesitalepedilendiniyayınlarınDinİ�şleriYu� ksekKurulunca incelenmesikarşılıg� ıeldeedilengelirler, sınavgiderlerinikarşı-lamaku� zeresınavhizmetlerindeneldeedilengelirler,bag� ışveyardımlariledig� er gelirlerden oluşur. Elde edilen gelirler do� ner sermayenin yu� ru� teceg� ifaaliyetlere ilişkin giderlerin karşılanmasında ve yo� netmelikte belirtilecekdig� erfaaliyetalanlarındakullanılır.

Bag� ışveyardımlartahsisolunansermayeilesınırlıolmaksızınsermayeyeeklenir.Şartlıbag� ışlarşartkılınanyereharcanır.

Do� nerSermayeİ�şletmesi,Başkanlıkyayınlarınınsatışyerleriileilgilihiz-metleriyu� ru� tu� r,kitabevleriaçabilir,yayınhizmetleriileilgiliolarakithalatveihracatyapabilir.

Do� nerSermayeİ�şletmesinin faaliyetalanları ileçalışmausulveesaslarıyo� netmelikledu� zenlenir.”

MADDE 14- 633sayılıKanunun15incimaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ı-dakişekildeyenidendu� zenlenmiştir.

“Yo� neticilerinsorumluluklarıveyetkidevri:

MADDE15-Başkanlıkteşkilatınınherkademedekiyo� neticileri,go� revlerinimevzuata,stratejikplanveprogramlara,performanso� lçu� tlerinevehizmetkali-testandartlarınauygunolarakyu� ru� tmektenu� stkademelerekarşısorumludur.

Başkanvedig� eru� stdu� zeyyo� neticilersınırlarınıaçıkçabelirtmekveyazılıolmakşartıylayetkilerindenbirkısmınıastlarınadevredebilir.Yetkidevriuy-gunaraçlarlailgililereduyurulur.”

MADDE 15- 633sayılıKanunun17ncimaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ı-dakişekildedeg� iştirilmiştir.


“Tu� rkiyeDiyanetVakfıileişbirlig� i:

MADDE17-Başkanlıkgerektig� inde,kanunlaverilengo� revleriçerçevesin-deTu� rkiyeDiyanetVakfıileişbirlig� iyapar.AnılanVakıfhakkında22/1/2004tarihlive5072sayılıDernekveVakıflarınKamuKurumveKuruluşlarıileİ�liş-kilerineDairKanunhu� ku�mleriuygulanmaz.”

MADDE 16-633sayılıKanunun18/Amaddesininbaşlıg� ı“Yurtdışıteş-kilatı:”şeklindedeg� iştirilmiş,beşincifıkrasıyu� ru� rlu� ktenkaldırılmış,birinci,u� çu� ncu� ,do� rdu� ncu� vealtıncıfıkralarıaşag� ıdakişekildedeg� iştirilmişvemad-deyeaşag� ıdakifıkraeklenmiştir.

“Başkanlıkyurtdışıteşkilatı,13/12/1983tarihlive189sayılıKamuKu-rumveKuruluşlarınınYurtdışıTeşkilatıHakkındaKanunHu� kmu� ndeKarar-nameesaslarınago� rekurulanmu� şavirlikveataşeliklerdenoluşur.”

“Başkanlıkyurtdışıteşkilatıkadrolarınasu� rekligo� revleatanabilmekiçin;enazdo� rtyıllıkdiniyu� kseko� g� renimverenfaku� lteveyayu� ksekokulmezunuolmak,Başkanlıkteşkilatındavaizlik,mu� du� rlu� k,uzmanlık,diyanetişleriuz-manlıg� ı,dinişleriyu� ksekkuruluuzmanlıg� ıveu� stu� go� revlerdeveyailahiyatfaku� ltelerindeo� g� retimu� yesiolarakenazu� çyılçalışmışolmakvetu� ru� vedu� -zeyiyo� netmelikilebelirlenecekyabancıdillerdenbirinibilmekgerekir.

Yurtdışısu� rekligo� revlereatanmadaDinİ�şleriYu� ksekKuruluu� yesi,genelmu� du� r,dairebaşkanı,ilmu� ftu� su� ileilahiyatalanındaprofeso� rolanlarmeslekiehliyetsınavınatabitutulmazlar.Bunlarınyurtdışıtemsilveyeterlilig� imu� -lakatlabelirlenir.BaşkanyardımcılarıveDinİ�şleriYu� ksekKuruluBaşkanı-nınyurtdışısu� rekligo� revlereatanmasındaherhangibirşartaranmaz.SınavKurulu,Başkanınveyago� revlendireceg� iBaşkanyardımcısınınbaşkanlıg� ındaDinİ�şleriYu� ksekKuruluBaşkanıvegenelmu� du� rlerarasındanbelirlenenu� çu� yeolmaku� zerebeşkişidenoluşur.Sınavsonundabaşarılıolanlardano� nce-likleBaşkanlıkpersonelininatamasıyapılır.”

“İ�lkveortao� g� renimleriniilgiliu� lkedetamamlayıpTu� rkiye’delisansdu� zeyin-deyu� ksekdino� g� reniminiveyaYu� kseko� g� retimKurulutarafındandenklig� ikabuledilenyurtdışındabir İ�slam ilahiyatıbo� lu�mu� nu� başarıylabitirenlerden ilgiliu� lkevatandaşlıg� ınasahipolanlarlasu� resizoturmaiznibulunanlar,Bakanlıkla-rarasıÖrtakKu� ltu� rKomisyonuncamahallindeso� zleşmelistatu� deistihdamedi-lebilir.Bunlara,ilgiliu� lkedesu� rekligo� revlebulunanve9uncuderecenin1incikademesindenaylıkalanbekarmeslekmemurunao� denmekteolanyurtdışıay-lıg� ınınyu� zdesekseninigeçmemeku� zereMaliyeBakanlıg� ıtarafındantespitedi-lecektutardao� demeyapılır.Bukapsamdaistihdamedilecekpersonelinsayısı,


nitelikleri,seçimusulveesasları,go� revyerlerivesu� releri,izinleri,go� revlerininsonaerdirilmesiveverilecekişsonutazminatı ilebufıkranınuygulanmasınailişkindig� erusulveesaslar,BakanlıklararasıÖrtakKu� ltu� rKomisyonununteklifiu� zerineMaliyeBakanlıg� ıveBaşkanlıkçamu� şterekenbelirlenir.

Yurtdışıgo� revler içinyapılacakyazılıve/veyaso� zlu� sınavlara,persone-linyurtdışı go� revlerehazırlanmasına ilişkinusulveesaslar ileTu� rkçe’ninveTu� rklehçelerininkonuşuldug�uu� lkelereyapılacakatamalardahangidilvelehçelerinaranacag� ıveyurtdışıteşkilatınayapılacakatamalarlailgilidig� erhususlaryo� netmelikledu� zenlenir.”

MADDE 17- 633sayılıKanunun20ncimaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ı-dakişekildedeg� iştirilmiştir.

“AdayTespitKurulu:

MADDE20-Dinİ�şleriYu� ksekKuruluu� yelig� ineatanacaklardanyirmido� rtadayıtespitetmeklego� revliAdayTespitKurulu,Diyanetİ�şleriBaşkanınınbaş-kanlıg� ında,başkanyardımcıları,Dinİ�şleriYu� ksekKuruluBaşkanı,Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKuruluBaşkanı,genelmu� du� rler,birimbaşkanları,ilmu� ftu� -leri,dinı�yu� ksekihtisasmerkezimu� du� rleri,Millı�Eg� itimBakanlıg� ıDinÖ� g� reti-miGenelMu� du� ru� ,herbirilahiyatfaku� ltesininkendio� g� retimu� yeleriarasındanakademikkurullarıncaseçecekleriikişertemsilci,herbireg� itimmerkezinineg� itimgo� revlilerininkendiaralarındanseçecekleribirertemsilci,hercog� ra-fibo� lgedekiilçemu� ftu� lerininkendiaralarındanseçecekleriikişertemsilcivehercog� rafibo� lgedekibaşvaizler,başimam-hatiplerileKur’ankursubaşo� g� reti-cilerininkendiaralarındanseçecekleriikişertemsilcidenoluşur.”

MADDE 18- 633sayılıKanunun21incimaddesibaşlıg� ıylabirlikteaşag� ı-dakişekildeyenidendu� zenlenmiştir.“Yargılamausulu� :

MADDE21-Başkanlıkteşkilatınınherkademesindedinhizmetleriniyu� -ru� tenpersonel,go� revlerisebebiyleişlediklerisuçlarda26/9/2004tarihlive5237sayılıTu� rkCezaKanunuuygulamasıbakımındankamugo� revlisisayı-lırvebunlarhakkında2/12/1999tarihlive4483sayılıMemurlarveDig� erKamuGo� revlilerininYargılanmasıHakkındaKanunhu� ku�mleriuygulanır.”

MADDE 19- 633sayılıKanununek1incimaddesindeyeralan“mushaflarıincelemekurulubaşkanı”ibaresi“mushaflarıincelemevekıraatkurulubaş-kanı”,“teftişkurulubaşkanı”ibaresi“rehberlikveteftişbaşkanı”,“dinişleriyu� ksekkuruluuzmanı,”ibaresi“diyanetişleriuzmanıvediyanetişleriuzmanyardımcısı,dinişleriyu� ksekkuruluuzmanı,dinişleriyu� ksekkuruluuzman


yardımcısı,”olarakdeg� iştirilmiş,“bilgisayarço� zu�mleyicisi”ibaresindensonragelmeku� zere“,genelmu� du� r,stratejigeliştirmebaşkanı,başkanlıkmu� şaviri,basınvehalklailişkilermu� şaviri,o� zelkalemmu� du� ru� ,dairetabibi,diştabibi,mimar,mu� hendis,astronom,mu� tercim”ibaresieklenmiş,birincifıkranınsoncu�mlesi“Ancak,bugo� revlerdeçalıştırılacaklariçin(Dinİ�şleriYu� ksekKuruluBaşkanıveu� yeleri,Başkanlıkmu� şaviri (4adet)veBasınveHalkla İ�lişkilerMu� şaviri hariç) yu� kseko� g� renim şartı aranır.” şeklinde,maddenin ikinci veu� çu� ncu� fıkralarıaşag� ıdakişekildedeg� iştirilmişvemaddeyeaşag� ıdakifıkralareklenmiştir.

“So� zleşmeliolarakBaşkanlıktaçalışanpersonele,buKanunaekli(İİ)sayılıcetveldeunvanlaritibarıylayeralantabanvetavanu� cretleriarasındakalmaku� zere,Başkantarafındanbelirlenecektutardaaylıkso� zleşmeu� cretio� denir.Başbakanlık merkez teşkilatında kadro karşılıg� ı so� zleşmeli olarak çalışanemsalipersonelinyararlandıg� ıu� cretartışlarındanBaşkanlıktakadrokarşılı-g� ıçalışanso� zleşmelipersoneldeaynenyararlandırılır.So� zkonusupersonele,çalıştıklarıgu� nlerleorantılıolarak(hastalıkveyıllıkizinleridahil)ocak,ni-san,temmuzveekimaylarındabireraylıkso� zleşmeu� cretitutarındaikramiyeo� denir.Bunlardanu� stu� ngayretve çalışmaları sonucundaemsallerinego� rebaşarılıçalışmayaptıklarıtespitedilenlereBaşkanınteklifiu� zerineBaşbakanveyailgiliBakanınonayıilehaziranvearalıkaylarındabireraylıkso� zleşmetutarınakadarteşvikikramiyesio� denebilir.Bufıkranınuygulanmasınailişkinusulveesaslarileso� zkonusupersoneleyapılacakdig� ero� demelerBakanlarKuruluncatespitedilir.

657 sayılıKanununek32ncimaddesinego� reo� denmekteolano� g� retimyılınahazırlıko� deneg� i,Başkanlıktaeg� itimgo� revlisiveKur’ankursuo� g� reticisikadrosundabulunup,fiileneg� itimgo� revlilig� iveo� g� reticilikyapanlaradaaynıesasveusullerego� reo� denir.

4/11/1981tarihlive2547sayılıYu� kseko� g� retimKanununun38incimad-desinego� re,başkanyardımcısıveDinİ�şleriYu� ksekKurulubaşkanı,u� yesivegenelmu� du� rolarakgo� revlendirilenlere,anılanmaddeuyarıncao� denenu� cre-teilavetenveso� zkonusumaddenindo� rdu� ncu� fıkrasındao� ngo� ru� lensınırla-mayatabiolmaksızın,heray(20.000)go� stergerakamınınmemuraylıklarınauygulanankatsayıileçarpımısonucubulunacaktutardaayrıcao� demeyapılır.Buo� demedamgavergisihariçherhangibirvergivekesintiyetabitutulmaz.

Başkanlık başmu� fettiş, mu� fettiş ve mu� fettiş yardımcılarına, en yu� ksekDevletmemuruaylıg� ının(ekgo� stergedahil)yu� zdeikiyu� zu� nu� geçmemeku� ze-reMaliyeBakanlıg� ınınuygungo� ru� şu� alınmaksuretiyle ilgiliBakanınonayı


ilebelirlenecekorandaeko� demeyapılır.Buo� demeyehakkazanılmasındaveo� denmesindeaylıklarailişkinhu� ku�mleruygulanırvedamgavergisihariçherhangibirvergivekesintiyapılmaz.Bufıkrakapsamındao� demeyapılanla-ra,375sayılıKanunHu� kmu� ndeKararnameninek3u� ncu� maddesihu� ku�mle-rinego� reo� demeyapılmaz.”

MADDE 20- 633sayılıKanunaaşag� ıdakigeçicimaddelereklenmiştir.

“GeçişHu� ku�mleri:

GEÇİ�Cİ�MADDE13-Bumaddeninyu� ru� rlu� g� egirdig� itarihtego� revdebulu-nanBaşkanvebaşkanyardımcıları,3u� ncu� ve4u� ncu� maddelerego� reBaşkanvebaşkanyardımcılarıatanıncayakadargo� revedevameder.

Bumaddeninyu� ru� rlu� g� egirdig� itarihteatanmışbulunanDinİ�şleriYu� ksekKuruluBaşkanıveu� yeleriningo� revsu� resi,atanmışolduklarıtarihtenitiba-ren5incimaddedebelirlenensu� reninbitimindesonaerer.

Bumaddeninyu� ru� rlu� g� egirdig� itarihteBaşkanlıkmerkezteşkilatındaDinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanıkadrosundabulunanlarbaşkabirişlemegerekkalmaksızınbuKanunun4u� ncu� maddesindedu� zenlenenDinİ�şleriYu� ksekKuruluuzmanlıg� ıkadrolarınaatanmışsayılırlar.

Bu maddenin yu� ru� rlu� g� e girdig� i tarihte Başkanlık merkez teşkilatındaşubemu� du� ru� kadrosundabulunanlariledahao� ncebukadrolardabulunmuşolanlardanveyaenazu� çyıldırBaşkanlıkTeşkilatındaçalışmaktaolupyu� k-seklisansderecesinesahipolanlardanhalenBaşkanlıkteşkilatındago� revya-panlar,11incimaddeninu� çu� ncu� fıkrasındao� ngo� ru� lenyabancıdilbelgesinesahipolmaşartınıtaşımalarıhalindebumaddeninyu� ru� rlu� g� egirdig� itarihtenitibarenu� çyıliçindeenfazlaikidefayapılacakveusulveesaslarıBaşkanlıkçabelirlenecekDiyanetİ�şleriuzmanlıg� ımeslekiyeterliksınavınakatılmahakkı-nasahiptir.Yapılacakmeslekiyeterliksınavısonucundabaşarılıbulunanlar,Diyanetİ�şleriuzmanıkadrosayısınınyu� zdeyirmisinigeçmemeku� zereba-şarısırasınago� reDiyanetİ�şleriuzmanıkadrosunaatanır.Başkanlıkmerkezteşkilatındaboşalanşubemu� du� ru� kadrolarıherhangibir işlemegerekkal-maksızıniptaledilmişsayılır.Başkanlıkmerkezteşkilatındakişubemu� du� rle-ri,Başkanlıkçauygunbulunanişlerdego� revlendirilir.

Bumaddeninyu� ru� rlu� g� egirdig� itarihteMushaflarıİ�ncelemeKuruluBaşka-nıveMushaflarıİ�ncelemeKuruluU� yesikadrosundabulunanlar,Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKuruluBaşkanıveMushaflarıİ�ncelemeveKıraatKuruluU� yesiolarakatanmışsayılır.Bunlarıngo� revsu� resibumaddeninyu� ru� rlu� g� egirdig� itarihtebaşlar.


Bumaddeninyu� ru� rlu� g� egirdig� itarihte,enazlisansdu� zeyindedinı�yu� kseko� g� renimmezunuolupmurakıpkadrosundabulunanlaru� çyıl içindeenfazlaikidefayapılacak,usulveesaslarıBaşkanlıkçabelirlenecekvaizliksınavınaka-tılmahakkınasahiptir.Sınavdabaşarılıolanlarvaizkadrosunaatanır.Boşalanmurakıpkadrolarıherhangibirişlemegerekkalmaksızıniptaledilmişsayılır.

Bumaddenin yu� ru� rlu� g� e girdig� i tarihte Başkanlık eg� itimmerkezlerindeo� g� retmenunvanlıkadrolardabulunanlar,başkabirişlemegerekkalmaksızınbulunduklarıkadrodereceleriileaynıderecedekieg� itimgo� revlisikadrosunaatanmışsayılır.

Kadrokarşılıg� ıso� zleşmelistatu� debulunanlardanbuKanunago� rekadrovego� revunvanlarıdeg� işenyahutkaldırılanpersonelinyenibirkadroyaata-nıncayakadarso� zleşmeleridevamedervebunlarkazanılmışhakaylıkdere-celerineuygunboşkadrolaraengeçaltıayiçindeatanır.Atamaişlemiyapılın-cayakadarBaşkanlıkçaihtiyaçduyulanişlerdego� revlendirilebilir.Atandıklarıyenikadrolarınabag� lıolarakalacaklarıaylık,ekgo� sterge,hertu� rlu� zamvetazminatlarıiledig� ermalihakları(fazlaçalışmau� cretihariç)toplamınınnettutarının,eskikadrolarınabag� lıolarakensonaydaaldıklarıso� zleşmeu� cre-ti,ikramiye(birayaisabetedentutar)veo� zelhizmettazminatıtoplamnettutarındanazolması halinde, aradaki farkbukadrolardakaldıkları su� receherhangibirvergivekesintiyetabitutulmaksızıntazminatolarako� denir.

BuKanunago� rekadrovego� revunvanlarıdeg� işenyahutkaldırılandig� erpersonel,kazanılmışhakaylıkderecelerineuygunboşkadrolaraengeçaltıayiçindeatanırveatamaişlemiyapılıncayakadarBaşkanlıkçaihtiyaçduyu-lanişlerdego� revlendirilebilir.Bunlar,yenibirkadroyaatanıncayakadar,eskikadrolarınaaitaylık,ekgo� stergeveher tu� rlu� zamve tazminatlar iledig� ermalihaklarınıalmayadevamederler.So� zkonusupersonelin,atandıklarıyenikadrolarınaylık,ekgo� sterge,hertu� rlu� zamvetazminatlariledig� ermalihak-ları(fazlaçalışmau� cretihariç) toplamnet tutarının,eskikadrolarınabag� lıolarakensonaydaaldıklarıaylık,ekgo� sterge,hertu� rlu� zamvetazminatlarıiledig� ermalihakları(fazlaçalışmau� cretihariç)toplamnettutarındanazol-masıhalinde,aradakifarkatandıklarıkadrolardakaldıklarısu� receherhangibirvergivekesintiyetabitutulmaksızıntazminatolarako� denir.

BuKanunlayapılandu� zenlemelereuyumsag� lamaku� zere,u� çyılsu� reyleihtiyaçduyulankadrodeg� işiklikleri,13/12/1983tarihlive190sayılıGenelKadroveUsulu� HakkındaKanunHu� kmu� ndeKararnamenin9uncumaddesi-nindo� rdu� ncu� fıkrasıhu� kmu� uygulanmaksızın,anılanKanunHu� kmu� ndeKa-rarnamehu� ku�mlerinego� reyapılır.


BuKanunago� reyenidendu� zenlemeveatamalaryapılıncayakadarBaş-kanlıg� ındeg� işenveyayenidenkurulanbirimlerineverilengo� revleri,dahao� nce bu go� revleri yapmakta olan birimler tarafından yapılmaya devamedilir.

BuKanundao� ngo� ru� lenyo� netmelikler,buKanununyu� ru� rlu� g� egirdig� i ta-rihtenitibarenbiryıliçindeyu� ru� rlu� g� ekonulur.Anılanyo� netmelikleryu� ru� r-lu� g� egirinceyekadar,mevcutdu� zenleyiciişlemlerinbuKanunaaykırıolma-yanhu� ku�mlerininuygulanmasınadevamolunur.

GEÇİ�Cİ�MADDE14-25/12/2009 tarihli ve5944sayılı2010yılıMerke-ziYo� netimBu� tçeKanununun22ncimaddesindeyeralansınırlamalaratabiolmaksızın,2010yılıiçerisindeDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ınaaitboşkadrolara5000adetaçıktanatamayapılabilir.

GEÇİ�Cİ�MADDE15-30/6/2010tarihi itibariyleDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıtaşrateşkilatındahalihazırdavekilimam-hatipveyamu� ezzin-kayyımolarakgo� rev yapmakta olanlar ile 3/5/2005 tarihinden bu maddenin yu� ru� rlu� g� egirdig� itarihekadarDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıtaşrateşkilatındatoplamenazdo� rtaysu� reylevekilimam-hatipveyamu� ezzin-kayyımolarakgo� revyapmışolanlar; kamupersoneli seçme sınavlarınınherhangi birindenBaşkanlıkçabelirlenecekyeterlipuanıalmışolmalarıvealanlarındayeterlilikbelgesinesahipolmalarışartıyla,bumaddeninyu� ru� rlu� g� egirdig� itarihtenitibarenu� çayiçindebaşvurmalarıveBaşkanlıkçabelirlenecekusulveesaslarago� reyapıla-caksınavdabaşarılıolmalarıhalinde,Başkanlıkçailanedilecekyerlerdego� -revlendirilmekvebirdefayamahsusolmaku� zere,657sayılıKanunun4u� ncu� maddesinin(B)fıkrasıhu� ku�mleriuyarıncavizeliveyavizesayısınınyeterliolmamasıhalinde,ilgilimevzuathu� ku�mleriçerçevesindevizeedilecekso� z-leşmeli imam-hatipvemu� ezzin-kayyımpozisyonlarınageçirilir.Buşekildeso� zleşmeli imam-hatip ve mu� ezzin-kayyım pozisyonlarına geçirileceklerinsayısı4000adedigeçemezvebuişlemlerbaşvurusu� residahilengeçaltıayiçerisindetamamlanır.”

MADDE 21- a) 633 sayılı Kanunun bo� lu�m başlıkları, alt başlıkları, 16ncı,18inci,26ila29uncu,31inci,32nci,39uncuve40ıncımaddeleriile12/4/1990tarihlive416sayılı633sayılıDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıKuruluşveGo� revleriHakkındaKanununBazıMaddelerininDeg� iştirilmesiHakkındaKanunHu� kmu� ndeKararnameyu� ru� rlu� ktenkaldırılmıştır.

b)657sayılıDevletMemurlarıKanununun;

1)36ncımaddesinin“ÖrtakHu� ku�mler”bo� lu�mu� nu� n(A)fıkrasının(11)nu-


maralıbendine“DışTicaretUzmanYardımcıları,”ibaresindensonragelmeku� zere “Diyanet İ�şleriUzmanYardımcıları,Din İ�şleri Yu� ksekKuruluUzmanYardımcıları,”ibaresiveaynıbentteki“DışTicaretUzmanlıg� ına,”ibaresindensonragelmeku� zere“Diyanetİ�şleriUzmanlıg� ına,Dinİ�şleriYu� ksekKuruluUz-manlıg� ına,”ibaresieklenmiştir.

2)59uncumaddesindeyeralan“Dinİ�şleriYu� ksekKuruluU� yeliklerine,”ibaresindensonragelmeku� zere“Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıBaşkanlıkMu� şavi-ri(4adet),Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıBasınveHalklaİ�lişkilerMu� şaviri,”ibaresieklenmiştir.

3)152ncimaddesinin“İİ-Tazminatlar”bo� lu�mu� nu� n;

(a)“A-Ö� zelHizmetTazminatı”bendinin(h)altbendine“DışTicaretUz-manları,”ibaresindensonragelmeku� zere“Diyanetİ�şleriUzmanları,Dinİ�şle-riYu� ksekKuruluUzmanları,”ibaresi,

(b)“C-DinHizmetleriTazminatı”bendinin(a),(b)ve(c)altbentleriaşag� ı-dakişekildedeg� iştirilmiş,anılanbendeaşag� ıdaki(d)altbendi,

eklenmiştir.

“a)İ�lmu� ftu� yardımcısı, ilçemu� ftu� su� ,eg� itimgo� revlisivemesleg� i ileilgiliyu� kseko� g� renimmezunuolup“Vaiz”kadrosunaatananlariçin%175’ine,

b)DinHizmetleriSınıfınadahilkadrolardabulunanlardan;

1.Yu� kseko� g� renimmezunuolanlariçin%95’ine,

2.İ�mam-HatipLisesimezunlarıiçin%93’u� ne,

3.Dig� erleriiçin%89’una,

c)Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ımerkezvetaşrateşkilatıkadrolarındabulunup,(a)ve(b)bentlerindesayılanlardışındakalanpersoneleayrıca%50’sine,

d)(a)ve(b)altbentlerindesayılanlardanayrıca;başvaiz,başimam-hatip,Kur’ankursubaşo� g� reticisikadrolarınaatananlara%40’ına,uzmanvaiz,uz-manimam-hatip,Kur’ankursuuzmano� g� reticisivebaşmu� ezzinlikkadroları-naatananlara%20’sine,”

4)Ekli(İ)SayılıEkGo� stergelerCetvelinin;

(a)“İ-Genelİ�dareHizmetleriSınıfı”bo� lu�mu� nu� n(c)bendindeyeralan“Di-yanetİ�şleriBaşkanı,”ibaresibubenttençıkarılmışveaynıbo� lu�mu� n(a)bendine“BaşbakanlıkMu� steşarı,”ibaresindensonragelmeku� zere“Diyanetİ�şleriBaşka-


nı”ibaresi,aynıbo� lu�mu� n(f)bendindeyeralan“Diyanetİ�şleriBaşkanYardım-cılarıileDinİ�şleriYu� ksekKuruluBaşkanı,”ibaresibubenttençıkarılmışveaynıbo� lu�mu� n(d)bendine“BaşbakanlıkMu� steşarYardımcıları,” ibaresindensonragelmeku� zere“Diyanetİ�şleriBaşkanYardımcıları,Dinİ�şleriYu� ksekKuruluBaş-kanı,Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKuruluBaşkanı,”ibaresi,aynıbo� lu�mu� n(f)bendine“TalimveTerbiyeKuruluU� yesi,”ibaresindensonragelmeku� zere“Dinİ�şleriYu� ksekKuruluU� yesi,”ibaresi,aynıbo� lu�mu� n(d)bendine“SosyalGu� venlikKurumuRehberlikveTeftişBaşkanı”ibaresindensonragelmeku� zere“,Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıRehberlikveTeftişBaşkanı”ibaresi,aynıbo� lu�mu� n(h)bendine“VakıfUzmanları,” ibaresindensonragelmeku� zere“Diyanet İ�şleriUzmanları,Dinİ�şleriYu� ksekKuruluUzmanları,”ibaresieklenmiştir.

(b)“Vİ-DinHizmetleriSınıfı”bo� lu�mu� aşag� ıdakişekildedeg� iştirilmiştir.

“VI- DİN HİZMETLERİ SINIFI

Kadrolarıbusınıfadahilolanlardan,

a)Enazdo� rtyıllıkdiniyu� kseko� g� renimmezunları

1 30002 22003 16004 11005 9006 8007 5008 450

b)Yukarıdabelirtilenlerdışındakiyu� kseko� g� renimmezunları

1 22002 16003 11004 800

c)Dig� erleri

1 15002 1100 3 8004 650”


5)Ekli(İİ)SayılıEkGo� stergelerCetvelinin;

“2.YargıKuruluşları,Bag� lıve İ�lgiliKuruluşlar ileYu� ksekÖ� g� retimKuru-luşlarında”bo� lu�mu� ndeyeralan“Dinİ�şleriYu� ksekKuruluU� yesi,Mushaflarıİ�ncelemeKuruluBaşkanı,İ�lMu� ftu� su� (Ankara,İ�stanbul,İ�zmir),”ibaresiaynıcetvelin“5-YargıKuruluşları,Bag� lıveİ�lgiliKuruluşlarileYu� kseko� g� retimKu-ruluşlarında”bo� lu�mu� ndeyeralan“İ�lMu� ftu� su� ,”ibaresiçıkarılmışve“2.YargıKuruluşları,Bag� lıveİ�lgiliKuruluşlarileYu� kseko� g� retimKuruluşlarında”bo� lu� -mu� ne“AvrupaBirlig� iGenelSekreterlig� iDaireBaşkanları,”ibaresindensonragelmeku� zere“Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıBaşkanlıkMu� şavirleri,Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıDaireBaşkanı, İ�lMu� ftu� su� ,Diyanet İ�şleriBaşkanlıg� ıDinı� Yu� ksekİ�htisasMerkeziMu� du� ru� ,Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKuruluU� yesi,”ibaresi,aynıCetvelin“5-YargıKuruluşları,Bag� lıveİ�lgiliKuruluşlarileYu� kseko� g� retimKuruluşlarında”bo� lu�mu� ne“Tu� rkiyeİ�statistikKurumundaMu� du� r,”ibaresin-densonragelmeku� zere “Diyanet İ�şleriBaşkanlıg� ıBasınveHalkla İ�lişkilerMu� şaviri,Diyanet İ�şleriBaşkanlıg� ıÖ� zelKalemMu� du� ru� ,Diyanet İ�şleriBaş-kanlıg� ıEg� itimMerkeziMu� du� ru� ,İ�lMu� ftu� Yardımcısı,İ�lçeMu� ftu� su� ,”ibaresiek-lenmiştir.

6)Ekli(İV)sayılıMakamTazminatıCetvelinin;

(a)2ncisırasıaşag� ıdakişekildedeg� iştirilmiştir.

“2a)Diyanetİ�şleriBaşkanı13.000

b)Mu� steşar,AvrupaBirlig� iGenelSekreteri10.000”

(b)5incisırasının(f)bendine“İ�lEmniyetMu� du� rleri”ibaresindensonragelmeku� zere“,İ�lMu� ftu� leri”ibaresieklenmiştir.

(c)7ncisırasındayeralan“ileBu� yu� kşehirBelediyesiGenelSekreterYar-dımcıları”ibaresi“,Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıDinı�Yu� ksekİ�htisasMerkeziMu� -du� ru� ”olarakdeg� iştirilmiştir.

(ç)9uncusırasının(a)bendine“İ�lEmniyetMu� du� rleri,”ibaresindensonragelmeku� zere“İ�lMu� ftu� leri,”,(b)bendine“İ�lEmniyetMu� du� rleri,”ibaresindensonragelmeku� zere“İ�lMu� ftu� leri,”ibaresieklenmiştir.

c)2451sayılıBakanlıklarveBag� lıKuruluşlardaAtamaUsulu� neİ�lişkinKa-nunun(1)sayılıCetvelindeyeralan“Yu� ksekDinKuruluU� yeleri”ibaresi“Dinİ�şleriYu� ksekKuruluU� yeleri”olarakdeg� iştirilmiştir.

ç)8/6/1949tarihlive5434sayılıTu� rkiyeCumhuriyetiEmekliSandıg� ıKa-nununun40ıncımaddesineaşag� ıdakibenteklenmiştir.


“g)Diyanetİ�şleriBaşkanıveDinİ�şleriYu� ksekKuruluu� yeleriningo� revleriileilişkilerininkesilmesinigerektirenyaşsınırı67yaşınıdoldurduklarıtarihtir.”

d)13/4/1994tarihlive3984sayılıRadyoveTelevizyonlarınKuruluşveYayınları Hakkında Kanunun 24 u� ncu� maddesinin u� çu� ncu� fıkrasına “PolisRadyosuna”ibaresindensonragelmeku� zere“,kanunlabelirlenengo� revala-nında radyove televizyonyayını yapacakolanDiyanet İ�şleriBaşkanlıg� ına”ibaresieklenmiştir.

e)Ekli(1)sayılı listedeyeralankadrolariptaledilerek190sayılıGenelKadroveUsulu� HakkındaKanunHu� kmu� ndeKararnameninekiDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ınaaitcetveldençıkarılmış,ekli(2)sayılılistedeyeralankadrolarihdasedilerek190sayılıKanunHu� kmu� ndeKararnamenineki(İ)sayılıcet-veldekiDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıbo� lu�mu� neeklenmiştir.

MADDE 22- BuKanunun;çerçeve19uncumaddesiyledeg� iştirilen633sa-yılıKanununek1incimaddesininikincifıkrası30/6/2010tarihindengeçerliolmaku� zereyayımı tarihinde,dig� erhu� ku�mleri yayımı tarihindeyu� ru� rlu� g� egirer.MADDE23-BuKanunhu� ku�mleriniBakanlarKuruluyu� ru� tu� r.

(I) SAYILI CETVEL DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI MERKEZ TEŞKİLATI

BaşkanBaşkan

Başkan YardımcısıBaşkanYardımcısıBaşkanYardımcısıBaşkanYardımcısı

Sürekli Kurullara)Dinİ�şleriYu� ksekKurulub)Mushaflarıİ�ncelemeveKıraatKuruluHizmet Birimleria)DinHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u�b)Eg� itimHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u�c)HacveUmreHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u�ç)Dinı�YayınlarGenelMu� du� rlu� g�u�d)Dışİ�lişkilerGenelMu� du� rlu� g�u�e)İ�nsanKaynaklarıGenelMu� du� rlu� g�u�f)Yo� netimHizmetleriGenelMu� du� rlu� g�u�g)RehberlikveTeftişBaşkanlıg� ıg� )StratejiGeliştirmeBaşkanlıg� ıh)HukukMu� şavirlig� iı)Ö� zelKalemMu� du� rlu� g�u�i)BasınveHalklaİ�lişkilerMu� şavirlig� ii

DİN GÖREVLİLERİ SORU BANKASI

2.Bo� lu�m

İTİKAD KONUSUNDA TEST

1. İslâmî kaynaklarda vahye dayanan dinler için genellikle hangi terim kullanılır?

a) Nihal.b)Milel.c) Meza�hib.d)Enva’.

2. Kâfir ve günahkâr kişilerden arzu ve isteklerine uygun ola-rak meydana gelen olağanüstü olay aşağıdakilerden hangisi-dir?

a) İ�rha� s.b)Meu� net.c) İ�stidra� c.d) İ�ha�net.

3. İslâmî kaynaklarda bâtıl din-ler için genellikle hangi terim kullanılır?

a) Nihal.b)Milel.c) Meza�hib.d)Butla�n.

4. Kıyâmet günü yeniden diriltil-dikten sonra bir araya top-lanma anlamına gelen terim aşağıdakilerden hangisidir?

a) Haşr.b)Mı�za�n.c) Berza�h.d)Ba’s.

5. İnanılacak şeylerin her birine, açık ve geniş şekilde, ayrıntılı olarak inanmaya ne ad verilir?

a) Taklı�dı�ı�ma�n.b) İ�cma� lı�ı�ma�n.c) Tahkı�kı�ı�ma�n.d)Tafsı�lı�ı�ma�n.

6. Allah’ın eli, yüzü, gözü ve görmesi gibi sıfatlar için aşa-ğıdaki kavramlardan hangisi kullanılır?

a) Su� bu� tı�sıfatlar.b)Haberı�sıfatlar.c) Selbı�sıfatlar.d)Tekvı�nı�sıfatlar.


7. Allah’ın, sadece hayra ve iyili-ğe yönelik olarak gerçekleşen irâdesi hangi tür irâdedir?

a) Tekvı�nı�ira�de.b) Teşrı�ı�ira�de.c) Meşı�ı�ira�de.d)Yaratmaileilgiliira�de.

8. İnsanın öldükten sonra başka bir bedenle dünyaya tekrar gelmesi inancına ne denir?

a) Reenkarnasyon.b)Du� alizm.c) AhuraMazda.d)Teslı�s.

9. İslâm’da fiilî ibâdet hüküm-leri dışında kalan, insanların birbiriyle, toplumla yahut da toplumların birbiriyle olan hukûkî, idârî, mâlî, iktisâdî ve beşerî münâsebetlerini dü-zenleyen hükümlerine fıkıh ilminde ne ad verilir?

a) Ukuba� tb)Mua�mela� tc) Va’dveVaı�dd) Fera� iz

10. Doğruyu ve yanlışı hatırlatma anlamına gelen, vaaz ile ilgili olan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

a) Nası�hat.b) İ�rşa�d.c) Ta’lı�m.d)Tezkı�r.

11. Tekvînî irâde ile teşrîî irâde arasındaki ayrım aşağıdaki ifâdelerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

a) Teşrı�ı�ira�detekvı�nı�ira�dedendahakapsamlıdır.

b) Teşrı�ı�ira�desadecehayrayo� nelikolarakgerçekleşir.

c) Tekvı�nı�ira�desadeceşerreyo� nelikgerçekleşir.

d)Allahşerriira�deedipyarat-maz.

12. İman, İslâm ve itaat kavaram-larının anlamları sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde doğru sıralanmıştır?

a) Boyuneg�me-Teslimolma-Go� nu� ldenbag� lanma.

b) Go� nu� ldenbag� lanma-Teslimolma-Boyuneg�me.

c) Teslimolma-Go� nu� ldenbag� -lanma-Boyuneg�me.

d)Go� nu� ldenbag� lanma-Boyuneg�me-Teslimolma.

İ�Tİ�KADKÖNUSUNDATEST / 249

13. “Akıl ve naklin ifâde ettiği gerçeği yansıtan, içinde yalan bulunmayan bilgi ve haber, hangi Kur’ân kavramı ile ifâde edilir?

a) Ayne’l-yakı�n.b)Hakka’l-yakı�n.c) İ�lme’l-yakı�n.d)Kita�bu� ’n-ma’lu�m.

14. Amelin imandan bir cüz ol-duğunu söyleyen iki mezhep hangisidir?

a) Mu’tezile–Cebriyye.b)Mu’tezile–Eş’ariyye.c) Mu’tezile–Ma� tu� rı�diyye.d)Mu’tezile–Ha� riciyye.

15. Kâinatta birden fazla yaratıcı olması durumunda nizamın bozulacağı esasına dayanan delil aşağıdakilerden hangisi-dir?

a) Aklı�delil.b) Burha�n-ılimni.c) Burha�n-ıinni.d)Burha�n-ıtema�nu’.

16. Her şeyin Allah’ın ilmi ve irâdesi dâhilinde cereyan ettiğini, insanın çizilmiş bir kaderinin olduğunu, irâde hürriyeti ve seçme imkânı gibi fiil gücü bulunmadığını kabul eden düşünce ekolü aşağıdakilerden hangisidir?

a) Ha� ricı�lik.b) Şia.c) Cebriyye.d)Kaderiye.

17. Çile çekerek ve nefse karşı sa-vaşarak, mücâhede ve riyâzet yoluyla hakka ve kurtuluşa ulaşmayı amaçlayan tarîkat çeşidine ne ad verilir?

a) Tarı�k-iebra� r.b) Tarı�k-işutta� r.c) Tarı�k-iahya� r.d)Tarı�k-isetta� r.

18. Metod yönünden Aristo’yu takip eden, mantık ve mate-matiğe dayanan, Gazâlî’nin temsilciliğini yaptığı akım aşağıdakilerden hangisidir?

a) Ba� tını�lik.b)Meşşa� ı�lik.c) Ha� ricı�lik.d)Eşarı�lik.


19. Meşşâîlik ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

a) Mantıkvematematig� edaya-nır.

b) Enbu� yu� ktemsilcisiGaza� lı�’dir.

c) Metodyo� nu� ndenAristotakipedilmiştir.

d)Meşşa� ı�likteahla�kı�meseleler-leilgiliolarakYunusEmreu� nyapmıştır.

20. Aşağıdakilerden hangisi Eş’arî bilginlerinden değil-dir?

a) Gazza� lı�.b) Fahreddı�ner-Ra�zı�.c) Ka�dıBeyda�vı�.d) Şevka�nı�.

21. Hangisi tasavvufî düşüncenin temel ilkelerinden değildir?

a) Dog� ruluk.b) Tevbe.c) Zenginlik.d) Co�mertlik.

22. Aşağıdakilerden hangisi Ehl-i sünnet mezheplerinden biri değildir?

a) Ma� tu� rı�diye.b) Eş’ariyye.c) Zeydiyye.d) Selefiyye.

23. Büyük günah işleyen kişinin ne mü’min ne de kâfir oldu-ğunu, ancak ikisinin arasında bir yerde olduğunu iddia eden, tevhîd, adâlet, Va’d ve Vaîd, el-Menziletü Beyne’l-Menzileteyn, Emri bil ma’rûf ve’n-nehyi anil münker, gibi esasları benimseyen ehli bid’at mezhebi aşağıdakiler-den hangisidir?

a) Şia� .b)Mutezile.c) Cebriyye.d) Selefiyye.

24. Hasan Basrî’nin ders halka-

sından bir görüş farklılığı sebebiyle ayrılan Vasıl b. Atâ tarafından kurulan mezhep hangisidir?

a) Şia� .b)Hava� ric.c) Zeydiyye.d)Mu’tezile.


25. “İyi ve kötü akıl ile bilinemez” diyen İslâm âlimi aşağıdaki-lerden hangisidir?

a) İ�mamMa� tu� rı�dı�.b) İ�mamHanbelı�.c) Ebu� Hanife.d)Eş’arı�.

26. Hangi mezhep Abbâsîler’de devletin resmi mezhebi ola-rak kabul edilmiştir?

a) Şia� .b)Matu� rı�dı�lik.c) Mu’tezile.d)Vehha�bı�lik.

27. “Kendilerine din tebliğ edil-memiş insanlar akılları ile Allah’ın varlığını ve birliğini bulmakla yükümlüdür” diyen mezhep hangisidir?

a) Eş’arı�lik.b)Hanbelı�lik.c) Hanefı�lik.d)Ma� tu� rı�dı�lik.

28. Kur’ân’ın mahlûk olup ol-madığı, aşağıdaki tartışma konularından hangisinin sonucudur?

a) Tevhı�d.b)Kıraatıninsansesiolması.c) Allah’ınsıfatlarınınmahiyeti.d)Hz.İ�sa� ’nınAllah’ınkelimesi

olması.

29. “Bir kimsenin kalbi imanla dolu olması durumunda, zorlama sonucu, dili ile ifâde edeceği imana aykırı sözler hiç bir değer taşımaz.” ifâdesi aşağıdaki ekollerden hangisi-nin düşüncesini yansıtmakta-dır?

a) Ma� tu� rı�diyyeekolu� .b) Eş’ariyyeekolu� .c) Cebriyyeekolu� .d)Mu� tezileekolu� .


30. “İnsan fiilleri konusunda, insanda fiili yapma hürriyeti-nin varlığını kabul eder. Ancak insan seçim, irâde ve kudret sahibi olmasına rağmen, yaptığı işlerde tam bir hürriyete sahip değildir. Çünkü bir işi yapmaya yönelik insan irâdesi, Allah tara-fından yaratılmıştır.” Bu görüş-leri benimseyen düşünce ekolü aşağıdakilerden hangisidir?

a) Ma� tu� rı�diyyeekolu� .b) Eş’ariyyeekolu� .c) Mu� tezileekolu� .d)Mu� rcieekolu� .

31. İnanç konularındaki âyet ve hadisleri olduğu gibi kabul eden ve yorumuna karşı çıkan düşünce akımı aşağıda-kilerden hangisidir?

a) Ehl-iHa� l.b)Mu� rcie.c) Selefiyye.d)Ehl-iSu� nnet.

32. Hangisi, Eş’ariyye ile Mâtürîdiyye arasındaki görüş ayrılıklarından biri değildir?

a) İ�ra�de-icu� z’iyye.b)Allah’ınakıllabilinmesi.c) Hu� su� nvekubuhunakılla

bilinmesi.d)Allah’ınahirettego� ru� lmesi.

33. Abbâsîler döneminde Hanefî mezhebinin devletin başlıca mezhebi olmasında etkisi olan ve kâdı’l-kudât lakabıyla bili-nen ünlü müctehîd kimdir?

a) İ�mamZu� fer.b) Ebu� Yu� suf.c) İ�mamMuhammed.d)Ebu� Hanı�fe.

34. Aşağıdaki şıklarda yer alan kavramlardan hangileri ara-sında zıtlık ilişkisi vardır?

a) İ�man–İ�tikat.b)Habı�s-Necı�s.c) İ�sra� f-Tebzı�r.d) Sıhhat–Butla�n.

35. Hüsün ve kubuh ne demek-tir?

a) İ�ba�detler.b) İ�yilikler.c) Ko� tu� lu� kler.d) İ�yivehayırlıolanlarla,ko� tu�

veşerliolanlar.

36. Kur’ân-ı Kerîm’de de geçen, Mugayyebât-ı hamse ne de-mektir?

a) Allah’ınbeşnimeti.b) Beşbilinmeyenşey.c) İ�la�hı�beşemir.d)Gaybainanmak.


37. Peygamberlerden sâdır olan küçük hata ve sürçmelere ne ad verilir?

a) Sag� ı�re.b) Zelle.c) Kebı�re.d) Sug�ayre.

38. “Allah’ın eli” (yedu’llâh) ifâdesi Mâtürîdî ve Eş’arî âlimlere göre hangi anlama gelir?

a) Allah’ınmu� ka� fa� tı.b) Allah’ınco�mertlig� i.c) Allah’ınikra�mı.d)Allah’ınkudreti.

39. Aşağıdaki ifadelerden hangisi “söyleyen kimsenin inkârına delâlet eden sözler” anlamın-dadır?

a) Elfa� z-ıku� fu� r.b)Ahka�m-ıku� fu� r.c) Ahla�k-ıka� fir.d)Redd-ielfa� z.

40. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

a) İrakmerkezlioluşanfıkıhekolu� ne‘ehl-irey’denir.

b) Şirk,ku� fu� rdendahakapsamlıbirkavramdır.

c) Şeytancinlerdendeg� ildir.d) İ�cma�nınedille-işer’iyyeden

birdeliloldug�ukonusundamu� ctehidlericma� etmemiş-lerdir.

41. Usûl-u hamse ne demektir?

a) Mu’tezileninesasgo� ru� şleri.b) Ehl-isu� nnetinesasgo� ru� şleri.c) Kela�musu� lu� .d)Ehl-ibid’at.

42. Aşağıdaki sıfatlardan hangisi Allah Teâlâ’nın ezelî olduğu, başlangıcının olmadığı anla-mına gelmektedir?

a) Muha� lefetu� nli’l-hava�dı�s.b)Kıdem.c) Kıya�mbi-nefsihı�.d)Beka� .


43. Aşağıdaki sıfatlardan hangisi Allah’ın zâtında, sıfatlarında ve fiillerinde bir ve tek olma-sı, eşi, benzeri ve ortağının bulunmaması anlamındadır?

a) Kıdem.b) Beka� .c) Vahda�niyyet.d)Kıya�mbi-nefsihı�.

44. İmamın (halîfenin) ancak Ehlibeyt’ten birinin olabile-ceğini iddia eden, Hz. Ali’nin âyet ve hadislerle halîfe tayin edildiğini, imamların mâsûm (günahsız) olduğunu savu-nan mezhep aşağıdakilerden hangisidir?

a) Cebriyye.b) Şia� .c) Ha� ricı�lik.d)Eş’ariye.

45. Şiâ mezhebinin kolları ara-sında hangisi yer almaz?

a) Ga� liye.b) Zeydiyye.c) İ�sma� iliyye.d) İ�ba�diyye.

46. Özellikle kader konusundaki uç görüşleriyle dikkat çeken, insanın hiç bir irâdesinin olmadığını, insanın rüzgârın önünde savrulan bir yaprak misâli, kaderinde ne yazıyor-sa onları yapmak zorunda olduğunu ileri süren mezhep aşağıdakilerden hangisidir?

a) Selefiyye.b) Cebriyye.c) Mu� tezile.d) Şia� .

47. Hz. Ali’yi; “Ali’den başka ilah olmadığına şehâdet ederim..” diyerek Tanrı kabul eden, na-mazı; “Ali’yi, Muhammed’i ve Selmân’ı yüceltiriz.” demek-ten ibâret sayan ve dinin bir çok emrini keyfî olarak değiş-tiren, günümüzde Sûriye’nin de yönetimini elinde tutan mezhep aşağıdakilerden han-gisidir?

a) Zeydiyye.b) İ�sma� iliyye.c) Nusayrı�lik.d) İ�ma�miyye.

Dİ�NLERTARİ�Hİ�KÖNUSUNDATEST / 255

48. Günümüzde varlığını sür-düren ve görüşleriyle ehl-i sünnete en yakın olan tek Hâricî kolu aşağıdakilerden hangisidir?

a) İ�ba�diyye.b)Keysa�niyye.c) Ezarika.d) Zeydiyye.

49. Aşağıdakilerden hangisi bid’at mezheplerden biri değildir?

a) Zeydiyye.b) Selefiyye.c) Mu� rcie.d)Mu� tezile.

50. Yerine getirilişleri açısından dînî hükümleri üç gruba ayır-sak, aşağıdakilerden hangisi bu grubun dışında kalır?

a) İ�tika�dı�hu� ku�mler.b)Amelı�hu� ku�mler.c) İ�lmı�hu� ku�mler.d)Ahla�kı�hu� ku�mler.

51. Ezelde takdir edilmiş kader anlayışını, insanın irâde hür-riyetini ortadan kaldırdığı iddiâsına dayanarak redde-den ve kulların kaderlerini kendilerin yazdığını savunan mezhep aşağıdakilerden han-gisidir?

a) Kaderiyye.b) Şia� .c) Selefiyye.d) Cebriyye.

52. İlk tasavvufî kurum hakkın-da aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

a) İrak’taA� sita�neadıylakurul-du.

b) Su� riye-Şam’daDerga�hadıylakuruldu.

c) Adıyaman-Menzil’deTekkeadıylakuruldu.

d) Suriye-Remle’deHanka�hadıylakuruldu.

1. Yahûdîlerde haftalık ibâdet gününe ne ad verilir?

a) Şabat.b) Sukkot.c) YomKippur.d) Şavuot.

2. Dünyanın her yerindeki Mûsevîlerin kutladıkları, en önemli yılbaşı bayramı hangi-sidir?

a) Sittur.b)Roşaşana.c) YomKippur.d) Şavuot.

3. Mûsevîlerde, Roşaşana son-rasındaki on gün boyunca, o yıl içinde yapılan tüm hatalı davranışların gözden geçiril-diği, insanlara karşı yapılan haksızlıklar için insanlardan özür dilenip helalleşildiği, keffâret günü anlamına gelen oruç gününe ne ad verilir?

a) Sittur.b)Roşaşana.c) YomKippur.d) SimhaTora.

4. Tevrat’ın Tanrı tarafından Yahûdîlere verilişini (emirin alınışı) kutlama bayramı han-gisidir?

a) Sukkot.b)Roşaşana.c) YomKippur.d) Şavuot.

5. Yahûdîlerin Mısır’dan çıktık-tan sonra kırk yıl çölde dolaş-maları anısına yapılan bayra-mın adı nedir?

a) Sukot(Çardaklar).b)Roşaşana.c) Hanuka.d) Fısıh.

6. Tevrat’ta yılda üç defa hac ibâdeti emredilmektedir. Han-gisi, Yahûdîlikteki hac zaman-larındandır?

a) Sukot.b) Fiavuot.c) Fısıh.d)Hepsi.

DİNLER TARİHİ KONUSUNDA TEST


7. Aşağıdakilerden hangisi Yahûdî mezheplerinden birisi değildir?

a) Karailik.b) İ�shakiyeler.c) Protestanlık.d) Ferisiler.

8. Aşağıdakilerden hangisi Yahûdîlikte ibâdette kullanı-lan dînî objelerden değildir?

a) Siddur-Kipa.b) Tefilin-Tallit.c) Şofar.d) Fısıh

9. Hz. Îsâ dönemindeki Ferisilik-le başlayan, günümüzde klasik Yahûdîlik anlayışını aynen de-vam ettiren Yahûdîlik mezhebi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Örtodoks.b)Hasidilik.c) ReformistYahu� dı�lik.d) Samiriler.

10. Aşağıdakilerden hangisi Hris-tiyan inanç esaslarından biri değildir?

a) Teslisinancı.b) Tanrınınİ�sa� şeklindezuhur

etmesi.c) Tanrının,bu� tu� ninsanların

gu� nahlarınakeffa� retolmaku� zereonlarınaffıiçininsankılıg� ınagiripızdırapçekereko� lmesi.

d)Hanuka.

11. Aşağıdakilerden hangisi Hristiyan sakramentlerinden (gizemlerinden) biri değil-dir?

a) Gu� nahitirafı–Evharist.b) Tefilin-Tallit.c) Hastayısonyag� lama–Rahip

Takdisi.d)Vaftiz–Konfirmasyon.

12. Hangisi, Hristiyanların kut-ladıkları önemli dînî festival-lerden biri değildir?

a) Kristmas/Noel.b) Easter/Paskalya.c) Pentakost/BeyazPazar.d)Matsa/MayasızEkmek.


13. Aşağıdakilerden hangisi Hris-tanlığın öncü reformcuların-dan biri değildir?

a) MosesMendelssohn.b)MartinLuther.c) UlrichZwingli.d) JohnCalvin.

14. Aşağıdakilerden hangisi Yahûdîliğin öncü reformcula-rından biri değildir?

a) MosesMendelssohn.b)AbrahamGeiger.c) LudwigPhilipson.d) JohnCalvin.

15. Ermeni Kilisesi hiyerarşisin-de bulunan makamlardan, gerekli eğitimi almış, evlen-memiş papazlara verilen rütbe nedir?

a) Başpapaz.b) Vertabetlik.c) Katolikos.d)Piskopos.

16. Aşağıdakilerden hangisi batıda yaygın olan Protestanlık çerçe-vesindeki mezheplerdendir?

a) Evanjelizm–Anglikan.b)Baptistler–Adventistler.c) Presbiteryenler–Pentekos-

talistler.d)Hepsi.

17. Aşağıdakilerden hangisi Hristiyanlığın temel akımları arasında yer almaz?

a) Katolik.b)Örtodoks.c) Protestan.d)Karailik.

18. Aşağıdakilerden hangisi Budizmin temel inançları arasında sayılamaz?

a) Aşrama-Dıharma.b) Sekizdilimliyol.c) Karmao� g� retisi.d)Nirvana.

19. Aşağıdakilerden hangisi batıda ortaya çıkan yeni dînî akımlardan biri değildir?

a) Yahovaşahitleri.b)MormonlarveMounculuk.c) Hu�manizmvePostmoder-

nizm.d)TaoizmveKonfu� çyanizm.

20. Aşağıdakilerden hangisi İslâm dünyasında ortaya çı-kan dînî akımlardan değildir?

a) Hasidilik.b) Babailik.c) Bahailik.d)Kadiyanilik.


21. Reform sürecinde Protes-tan akımlara kapılmayarak Roma’daki Papaya bağlılığını sürdüren Hristiyan grup han-gisidir?

a) Örtodoks.b) Protestan.c) Dog�uKilisesi.d)Katolik.

22. Aşağıdakilerden hangisi Hz. Îsâ dönemi Yahûdîliğinin üç önemli mezhebinden biri değildir?

a) Sadukı�lik.b) Ferisı�lik.c) Karailik.d)Essenı�lik.

23. Hinduizm ve İslâm’dan etki-lenerek Hindistan’da ortaya çıkan dînî inanç aşağıdakiler-den hangisidir?

a) Şintoizm.b) Sihizm.c) Konfu� çyanizm.d)Taoizm.

24. Aşağıdakilerden hangisi Yahûdîlik kutsal metinle-rinden Tanah’ın bölümleri arasında sayılamaz?

a) Tora.b)Nevim.c) Ketuvim.d)Talet.

25. Son Peygamber Hz. Muham-med (s.a.v) ile ilgili müjde içeren İncil aşağıdakilerden hangisidir?

a) Matta.b)Markos.c) Yuhanna.d)Barnaba.

26. Ruhun öldükten sonra başka bir bedene geçmesi anlamı-na gelen, Hinduizm kaynaklı inanışa ne ad verilir?

a) Kastsistemi.b) Tena� su� h.c) Tena� su� p.d)Bahagavat.

27. İneğin ve Ganj nehrinin kut-sal kabul edildiği ilâhî olma-yan din hangisidir?

a) Budizm.b)Hinduizm.c) Şintoizm.d)Taoizm.


28. Aşağıdaki dinlerden hangi-sinde din adamları insanları “dinden çıkarma veya gü-nahlarını affetme” gibi bâtıl inançlar yetkisine sahiptir?

a) İ�sla�miyetb)Hrıstiyanlıkc) Hinduizmd)Yahu� dı�lik

29. Hac yortusu, Noel, Katedral gibi kavramlar hangi dine aittir?

a) Hrıstiyanlık.b) İ�sla�miyet.c) Mu� sevı�lik.d)Budizm.

30. Hristiyanlıktaki kilisenin karşılığı Mûsevîlikte nedir?

a) Patrikhane.b)Katedral.c) Haham.d)Havra(Sinagog).

31. Haham, Sinagog, Ağlama duvarı gibi kavramlar hangi dine aittir?

a) Hristiyanlık.b) İ�sla�miyet.c) Mu� sevı�lik.d)Budizm.

32. Mensupları tarafından millî bir din haline getirilen, vahiy kaynaklı din aşağıdakilerden hangisidir?

a) Hristiyanlık.b)Mu� sevı�lik.c) İ�sla�mDini.d)Hinduizim.

33. Hangi dinde insanlar günahkâr olarak doğarlar?

a) Budizm.b) İ�sla�m.c) İ�sevı�lik.d)Mu� sevı�lik.

34. Üç büyük ilâhî din tarafından kutsal kabul edilen şehir aşa-ğıdakilerden hangisidir?

a) Mekke.b)Medine.c) Kudu� s.d) İ�stanbul.

1. Hz. Peygamber adına uydurul-muş sözlere ne denir?

a) Mevzu� hadis.b)Mu� drechadis.c) Mu� nkerhadis.d)Metru� khadis

2. Aşağıdakilerden hangisi hadis uydurmanın sebeplerinden biri değildir?

a) Allah’ınrızasınıkazanmaamacı.

b) Bazıkimselerinİ�sla�mdininezararvermeisteg� i.

c) Siyasiçekişmelerneticesindekendigurubunuhaklıgo� ster-meihtiyacı.

d) İ�nsanlarıdininbuyrukları-nıyerinegetirmeyeteşvikederekonlarındahadindarolmalarınısag� lamagayreti.

3. Aşağıdakilerden hangisi hadîsin fonksiyonlarından değildir?

a) Te’kı�d.b) Tefsı�r.c) Tenkı�d.d)Teşrı�’.

4. Sahîh ve hasen hadîsin şart-larından birini veya birka-çını taşımamakla birlikte, uydurma (mevzû) olduğu da söylenemeyen hadislere genel olarak ne ad verilir?

a) ZayıfHadis.b)Maktu� ’Hadis.c) Metru� kHadis.d)Mu� rselHadis.

5. Aşağıdakilerden hangisi, râvî zincirinin kendisinde son bulduğu kısmı ifade eden ve hadisin aslını oluşturan bölü-mün adıdır?

a) İ�sna�d.b)Metin.c) Tabaka.d)Tarı�k.

6. Aşağıdakilerden hangisi; mânâsı Allah’a, lafzı Peygam-bere ait olan hadis çeşididir?

a) Maktu� ’hadis.b)Mevku� fhadis.c) Metru� khadis.d)Kutsı�hadis.

HADİS KONUSUNDA TEST


7. Aşağıdaki hadis terimlerinden hangisi, söz, fiil veya takrîrin doğrudan Peygambere dayan-dırıldığı, kaynağı Peygamber olan hadis çeşidini ifade eder?

a)Maktu� ’hadis.b)Mevku� fhadis.c)Merfu� ’hadis.d)Mevzu� ’hadis.

8. Aşağıdaki hadis terimlerinden hangisi, söz, fiil veya takrîrin sahabeye dayandırıldığı, kaynağı sahabe tabakası olan hadis çeşidini ifade eder?

a) Mevku� fhadis.b)Maktu’hadis.c) Merfu� ’hadis.d)Metru� khadis.

9. Aşağıdakilerden hangisi kay-nağına göre hadis çeşitlerin-den birisi değildir?

a) Hasenhadis.b)Mevku� fhadis.c) Maktu� ’hadis.d)Merfu� ’hadis.

10. Aşağıdakilerden hangisi se-netteki kopukluktan kaynak-lanan zayıf hadis çeşitlerin-den birisi değildir?

a) Mu� delleshadis.b)Kutsı�hadis.c) Muallakhadis.d)Mu’da� lhadis.

11. Sıhhat açısından sahih hadis ile zayıf hadis arasında yer almasına karşın sahîhe daha yakın olan hadise ne denir?

a) Şa� zzhadis.b)Hasenhadis.c) Garı�phadis.d)Muallel(illetli)hadis.

12. Aşağıdakilerden hangisi râvîye yapılan ithamdan do-layı ortaya çıkan zayıf hadis çeşitlerinden biri değildir?

a) Mu� rselhadis.b)Metru� khadis.c) Muallelhadis.d)Mevzu� ’hadis.

HADİ�SKÖNUSUNDATEST / 263

13. Rasûlüllaha ait olduğunda usûl bakımından herhangi bir tereddüt bulunmayan, sıhhatine hükmedilmiş olan hadis çeşidi hangisidir?

a) Hasenhadis.b) Sahı�hhadis.c) Zayıfhadis.d)Mevzu� ’hadis.

14. Kelimesi hareke değişikliğine uğramış hadise ne denir?

a) Munkatı’hadis.b) Garı�bhadis.c) Muallel(illetli)hadis.d)Muharrefhadis.

15. Hadis terimi olarak, senedin herhangi bir yerinde bir tek râvîsi olan Âhad hadis çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Meşhu� rhadis.b)Azı�zhadis.c) Garı�bhadis.d)Mu� teva� tirhadis.

16. Aşağıdakilerden hangisi Âhad hadis çeşitlerinden biri-si değildir?

a) Meşhu� rhadis.b)Mu� teva� tirhadis.c) Garı�bhadis.d)Azı�zhadis.

17. Tabiîn râvînin, sahâbî râvîyi atlayarak doğrudan Hz. Pey-gambere dayandırdığı zayıf hadis çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Mu� rselhadis.b)Mualla�khadis.c) Hasenhadis.d)Mu� teva� tirhadis.

18. Bir çok kişi tarafından rivâyet edilen, delil alınan ve her-kes tarafından bilinen halk arasında şöhret bulan Âhad hadis çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Garı�bhadis.b)Azı�zhadis.c) Meşhu� rhadis.d)Mu� teva� tirhadis.


19. Daha önce dağınık olan ha-dislerin, toplanarak kitap ha-line getirilmesine ne denir?

a) Tedvı�n.b) Su� nen.c) Mu� sned.d)Tasnı�f.

20. Hadisleri topladıktan sonra sınıflara ayırmak ve gurup-lamak anlamına gelen hadis terimi hangisidir?

a) Tedvı�n.b) Ba�b.c) Taktı�’.d)Tasnı�f.

21. Aşağıdakilerden hangisi, ken-disinden hadis rivâyet edilen râvînin hadis aldığı hocasını ifâde eden hadis terimidir?

a) Şeyh.b)Mervı�.c) Hu� ccet.d)Mecru� h.

22. Hadis tasnifi faaliyetlerinin çok yoğun bir şekilde yapıldı-ğı ve hadis kaynaklarının son şeklini aldığı dönem aşağı-dakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

a) Hz.Peygamberdo� nemi.b) Saha�bedo� nemi.c) Tabiu� ndo� nemi.d)Ösmanlılardo� nemi.

23. Aşağıdaki hadis terimlerin-den hangisi, ana senedin tâlî (ikinci) bir kolunu, dağılışını veya ana senedin bir râvîden sonraki dağılışını, kollara ayrılışını ifade eder?

a) Metin.b) Tarı�k.c) Şeyh.d)Mervı�.

24. Aşağıdakilerden hangisi, di-ğer konularda yalan söyleyen bir râvînin hadis rivâyetinde de yalan söyleyebileceği düşünülerek, râvînin yalanla itham edilmesini ifade eder?

a) Kizbu’r-ra�vı�.b) Fısku’r-ra�vı�.c) İ�ttihamu’r-ra�vı�bi’l-kizb.d)Bid’atu� ’r-ra�vı�.

HADİ�SKÖNUSUNDATEST / 265

25. Kütüb-ü sitte hangi şıkta doğ-ru sıralanmıştır?

a) Ahmed-Buha� rı�-Mu� slim-Ebu� Da�vu� d-Tirmizı�-İ�bnMa�ce.

b)Ahmed-Buha� rı�-Da� rimı�-Mu� s-lim-Ebu� Da�vu� d-Beyhakı�.

c) Ebu� Da�vu� d-Tirmizı�-Nesaı�-İ�bnHibba�n-Darakutnı�.

d)Buha� rı�-Mu� slim-Ebu� Da�vu� d-Tirmizı�-İ�bnMa�ce-Nesaı�.

26. Aşağıdakilerden hangisi Ale’r-ricâl (şahıs merkezli) tasnîf edilen kitaplardandır?

a) Mu� sned.b)Musannef.c) Ca�mı�’ler.d) Su� nenler.

27. Hz. Peygamber’in kişiyi her-hangi bir şeye teşvik etmek veya sakındırmak için söyle-diği hadislere ne denir?

a) Fitenhadisler.b)Darb-ımeseller.c) Tergı�bveterhı�bhadisleri.d)Ahka�mhadisleri.

28. Aşağıdakilerden hangisinde, üzerinde en fazla şerh faali-yeti yapılan ve İslâm dünya-sında en fazla ilgi gören hadis eseri ve yazarı birlikte veril-miştir?

a) es-Su� nen:Tirmizı�b) el-Ca�miu’s-Sahı�h:Mu� slimc) el-Ca�miu’s-Sahı�h:Buha� rı�d) el-Ca�miu’s-Sahı�h:Ebu� Da�vu� d

29. Kütüb-i Sitte olarak bilinen altı hadis kitabı ve müellifleri aşağıda eşleştirilmiştir. Han-gisi yanlıştır?

a) es-Su� nen:Ahmetb.Hanbel.b) el-Ca�miu’s-Sahı�h:Mu� slim.c) es-Su� nen:Ebu� Da�vu� d.d) es-Su� nen:İ�bnMa�ce.

30. Müsned türünde yazılmış en meşhur hadis eseri kime aittir?

a) Ma� likb.Enes.b)Ahmedb.Hanbel.c) İ�bnŞiha�b.d)Ebu� Da�vu� det-Taya� lisı�.

1. Kur’ân-ı Kerîm’e verilen isim-ler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

a) Furka�n.b)Mesa�nı�.c) Mu� stedrek.d) Zikir.

2. Âyet ve sûreler arasındaki uyum ve ahengi inceleyen ilme ne ad verilir?

a) Tena� su� b.b) Teva� fuk.c) Tera�du� f.d)Tesa�nu� d.

3. Aşağıdakilerden hangisi Fâtihâ sûresinin isimlerinden biri değildir?

a) El-Hamd.b) Seb’u’l-Mesa�nı�.c) U� mmu� ’l-Kur’a�n.d)Hepsi.

4. Kur’ân’ın isimleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

a) el-Kita�b.b) el-Furka�n.c) el-Kırta� s.d) ez-Zikr.

5. “Yavaş yavaş, acele etmeden, harfleri ve harekeleri dizilmiş inci taneleri gibi açık bir şe-kilde, mânâ ve hikmeti düşü-nerek metni tane tane oku-mak” şeklinde tanımı yapılan okuyuş şekli hangisidir?

a) Tekrı�r.b) Tertı�l.c) Tedvı�r.d)Hadr.

6. Aşağıdakilerden hangisi Mekkî sûrelerden değildir?

a) İ�çindesecdea�yetibulunansu� reler.

b) İ�çinde“kella�”kelimesibulu-nansu� reler.

c) Bakarasu� resiha� riç-A� demveİ�bliskıssasınıanlatansu� reler.

d) Cihadhu� ku�mleriiçerensure-ler.

KUR’ÂN-I KERîM KONUSUNDA TEST

KUR’A� N-İKERı�MKÖNUSUNDATEST / 267

7. Seb’u’t-Tıvâl, aşağıdakilerden hangisidir?

a) Bakara,A’ra� f,Nisa� ,A� l-iİ�mra�n,En’a�m,Ma� ide,Enfa� l.

b) Bakara,A’ra� f,Kehf,A� l-iİ�mra�n,En’a�m,Ma� ide,Enfa� l.

c) Bakara,Nisa� ,Meryem,A’ra� f,En’a�m,Ma� ide,Enfa� l.

d)Bakara,Nisa� ,A� l-iİ�mra�n,İ�sra� ,Ma� ide,Enfa� l,A’ra� f.

8. “Müşkilü’l-Kur’ân” ifâdesinin tanımı aşağıdakilerden hangi-sidir?

a) Kur’a�n’ınanlamıkapalıolana�yetleri.

b)Kur’a�n’ınaralarındatena�kuzveihtila� foldug�uzannedilena�yetleri.

c) Kur’a�n’ınsahı�hhadislerleçelişkilioldug�uzannedilena�yetleri.

d)Kur’a�n’ınanlaşılmasızorolana�yetleri.

9. Lafızları aynı olan fakat an-lamları farklı olan kelimelere ne ad verilir?

a) Mu� teşa�bih.b)Neza� ir.c) Mu� tera�dif.d)Vu� cu� h.

10. Aşağıdakilerden hangisi Kur’ân ilimleri arasında yer almaz?

a) Esba�bu� ’n-nu� zu� l.b) Sebeb-ivu� ru� d.c) Huru� f-umukattaa.d)Garı�bu’l-Kur’a�n.

11. Aşağıdakilerden hangisi rivâyet tefsirine bir örnektir?

a) İ�bnKesı�rTefsiri.b) Zemahşerı�Tefsiri.c) Beyza�vı�Tefsiri.d)ElmalılıM.H.YazırTefsiri.

12. Kur’ân’ın isimlerinden Mev’iza’nın anlamı aşağıdaki-lerden hangisidir?

a) Kur’a�n’ınçokanılması.b)Kur’a�n’ınrehberoluşu.c) Kur’a�n’ınhakilebatılıayır-

ması.d)Kur’a�n’ınnası�hatveo� g�u� t

vermesi.

13. Yaklaşık yüz âyetten oluşan sûrelere verilen ad aşağıdaki-lerden hangisidir?

a) Mufassal.b)Mesa�nı�.c) Miu� n.d) Zamm-ısu� re.


14. Mekke döneminde nâzil ol-muştur ve 9 âyettir. İnsanları çekiştiren, alay eden kim-senin durumunu kınayarak, bu gibi kimselerin varacağı yerin ateş olduğunu bildirir. İnsanları arkadan çekiştiren, ayıplayan kimse anlamına ge-len sûre ismi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Hu�mezesuresi.b) ‘A� diya� tsu� resi.c) Ka� riasu� resi.d)Mu� nafiku� nsu� resi.

15. Mekke döneminde nâzil ol-muştur ve 8 âyettir. Çoklukla övünenleri uyarıp, hesaba çekileceklerini beyân eden ve mal, mülk ve çoluk-çocuğun çokluğuyla övünmek anlamı taşıyan sûre aşağıdakilerden hangisidir?

a) Zilza� lsu� resi.b) Beyyinesu� resi.c) Teka� su� rsu� resi.d)Ka� riasu� resi.

16. Kur’ân-ı Kerîm edîp ve şair-lere meydan okuyor, bir sûre veya âyetinin benzerini getir-melerini istiyor. Kur’ân’ın bu şekilde meydan okumasına ne ad verilir?

a) Tahakku�m.b) Tehaddı�.c) Tesaddı�.d)Neza� ir.

17. Kur’ân’ın sonunda yer alan sûrelere ne ad verilir?

a) Miu� n.b)Mesa�nı�.c) Mufassal.d)Tıva� l.

18. Ku’ân’ın tamamını yazan sahabeler arasında aşağıda-kilerden hangisi yer almaz?

a) U� beyyb.Ka’b.b)Abdullahb.Reva�ha.c) Ebu� Su� fya�n.d)Muazb.Cebel.


19. Kur’ân-ı Kerîm’in noktalan-masını hangi âlimler icrâ etmişlerdir?

a) Ebu’l-Esveded-Du� elı�.b)Ma’merb.Raşı�d.c) Nasrb.A� sımveYahyab.

Ya’mer.d)Ebu’l-Esveded-Du� elı�veNasr

b.A� sım.

20. “Sûre” kelimesiyle başlayan sûre hangisidir?

a) Nu� r.b)Mu� ca�dile.c) Bakara.d)Nisa� .

21. Peygamberimizin Zehverân olarak adlandırdığı sûreler hangileridir?

a) En’am-Nu� r.b) Bakara-Fa� tiha� .c) A� l-iİ�mra�n-Nisa� .d)Bakara-A� l-iİ�mra�n.

22. Tilâvet secdesi ile biten sûreler hangileridir?

a) A’ra� f-Mu� lk-Cuma.b)A’ra� f-Necm-Alak.c) Nisa� -Kehf-Alak.d)Nebe-Na�zia� t-Fecr.

23. Mekkî ve Medenî sûrelerin sayısı aşağıdakilerden hangi-sidir?

a) 88-95.b) 86-28.c) 100-150.d) 87-29.

24. Kur’ân’da yazıldığı için Kur’ân-ı Kerîm’in en hızlı okunduğu tilâvet tarzı aşağı-dakilerden hangisidir?

a) Tertı�l.b) Tedvı�r.c) Tahkı�k.d)Hadr.

25. Aşağıdakilerden hangisi Mekkî sûrelerin konuları arasında yer alır?

a) Tevhı�dveahla�k.b)Ukuba� tveciha�d.c) Ehl-iKita�pvetoplum.d)Hukukvemua�mela� t.

26. Aşağıdaki tefsirlerden hangi-si rivâyet tefsirleri arasında-dır?

a) el-Ferra:Me’a�ni’l-Kur’a�n.b) İ�mamŞa� fiı�:Ahka�mu’lKur’a�n.c) Taberı�:Camiu’l-Beya�n‘an

Te’vı�liA� yi’l-Kur’a�n.d) Zemahşerı�:Keşşa� f.


27. Her âyetinde “Allah” lafzı olan sûre aşağıdakilerden hangisi-dir?

a) Neml.b)Kehf.c) Hacc.d)Mu� ca�dile.

28. İçerisinde “Ahmed” isminin geçtiği sûre ve âyet hangisi-dir?

a) Saffsu� resi6.a�yet.b)Muhammedsu� resi1.a�yet.c) Abesesu� resi2.a�yet.d)Nu� rsu� resi30.a�yet.

29. “Talebenin hocasına, kıra-atten takip ettiği rivâyet ve tarîki okumasıdır.” şeklinde tanımı yapılan kıraat kavra-mı hangisidir?

a) Tertı�l.b)Hadr.c) Arz.d)Tedvı�r.

30. Siyâk-sibâkın kısa tanımı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Aczedu� şmek,a� cizbırakmak.b)Kur’a�n’ına�yetlerininkrono-

lojiksıralanması.c) Kur’a�n’dakiyabancıkelime-

lerinaçıklanması.d)Kur’a�na�yetleriarasındaki

anlamilişkisininvebu� tu� nlu� -g�u� nu� nolması.

31. Aşağıdakilerden hangisi Kur’ân’ın anlatım biçimlerin-den biri değildir?

a) Edebı�u� slu� p.b) Bilimselvefelsefibirdilkul-

lanması.c) Zihinlereyaklaştırıcıvedu� -

şu� ndu� ru� cu� o� zellig� i.d)Kur’a�n’ınifa�delerinininsanın

zihin,hisveruhdu� nyasınabirliktehita�bı.

32. Aşağıdakilerden hangisi rivâyet tefsiri değildir?

a) el-Mera�g� ı�-Tefsı�ru� ’lMera�g� .b) Taberı�–Ca�mi’u’l-Beya�n.c) el-Beg�avı�-Mea� limu’t-Tenzı�l.d) İ�bn-iKesı�r-Tefsı�ru’lKur’a�ni’l

Azı�m.


33. Hak Dini Kur’ân Dili adlı ese-rin müellifi aşağıdakilerden hangisidir?

a) ElmalılıHamdiYazır.b) CelalYıldırım.c) Su� leymanAteş.d)MehmetVehbiEfendi.

34. İ’câzu’l-Kur’ân tabirinin anla-mı aşağıdakilerden hangisi-dir?

a) Kur’a�n’ınhu� ku�mleri.b)Kur’a�n’ınbenzerininyapıla-

maması.c) Kur’a�n’daihtila� folmaması.d)Kur’a�n’ıntoplanması.

35. Sözlük anlamı “mesel, destan ve kıssa” olan kavram aşağı-dakilerden hangisidir?

a) Mu� na� sebetu� ’l-Kur’a�n.b) Emsa� lu� ’l-Kur’a�n.c) Garı�bu� ’l-Kur’a�n.d)Mubhema� tu� ’l-Kur’a�n.

36. Aşağıdakilerden hangisi Kur’ân ilimleri arasında yer almaz?

a) Cerhveta’dil.b) Esba�bu� ’n-nu� zu� l.c) Huru� f-umukattaa.d)Garı�bu’l-Kur’a�n.

37. Kur’ân-ı Kerîm’in uzmanlık gerektirmeyen, herkesçe an-laşılabilecek olan âyetlerine ne denir?

a) Muhkem.b)Mu� teşa�bih.c) Sebeb-inu� zu� l.d)Mea� l.

38. Kur’ân-ı Kerîm’de yer alan ye-minler aşağıdaki kavramlar-dan hangisi ile ifâde edilir?

a) Ahka�mu� ’lKur’a�n.b)Aksa�mu� ’lKur’a�n.c) İ�nza� lu� ’lKur’a�n.d)Garı�bu� ’lKur’a�n.

39. Kur’ân’ın en büyük şairleri ve ünlü hatipleri dahî hayrete düşürmesi, hiç kimsenin ona benzer veya ona yakın bir eser meydana getirememesi, eşsiz olması aşağıdaki kav-ramlardan hangisi ile ifâde edilir?

a) Ahka�mu� ’lKur’a�n.b)Aksa�mu� ’lKur’a�n.c) Garı�bu� ’lKur’a�n.d) İ�’ca� zu� ’lKur’a�n.


40. Kur’ân- ı Kerîm’de farklı leh-çelerde kullanılan kelimelere ne ad verilir?

a) Mu� şkilu� ’lKur’a�n.b)Aksa�mu� ’lKur’a�n.c) Garı�bu� ’lKur’a�n.d) İ�’ca� zu� ’lKur’a�n.

41. Kur’ân’ın son inen sûresi han-gisidir?

a) Na� ssu� resi.b)Nasrsu� resi.c) Fa� tiha� su� resi.d) İ�hla� ssu� resi.

42. Îcâz’ın sözlük anlamı nedir?

a) Birso� zu� aydınlatmak.b)Kur’a�na�yetleriarasındailişki

kurmak.c) Kur’a�n’dayeralankapalıbir

hususuaçıklıg�akavuştur-mak.

d)Birdu� şu� nceyiçokazbirso� z-cu� kleo� zlu� birşekildeanlat-mak.

43. Kur’ân’ın, ilk nâzil olan âyetlerin bulunduğu sûresi hangisidir?

a) Na� ssu� resi.b) Bakarasu� resi.c) Fa� tiha� su� resi.d) ‘Alaksu� resi.

44. Allah’ın varlığını ve birliğini, doğmadığını ve diğer özellik-lerini özlü bir şekilde anlatan ve kısaca “tevhîd sûresi” de denilen sûre hangisidir?

a) İ�hla� ssu� resi.b) Fa� tiha� su� resi.c) Asrsu� resi.d)A� yetelKu� rsı�.

45. Besmele; Kur’ân’ı Kerîm’de kaç defa zikredilmiştir?

a) 114defa.b) 117defa.c) 113defa.d) 115defa.

46. Kur’ân’ı Kerîm’de ismi zikre-dilmiş kadın kimdir?

a) Hz.Hatı�ce.b)Hz.Meryem.c) Hz.Havva� .d)Hz.Ha� cer.

47. Hangi sûrede besmele iki defa zikredilmiştir?

a) Ma� idesu� resinde.b) Tevbesu� resinde.c) Nemlsu� resinde.d)Nahlsu� resinde.


48. Kur’ân’ı Kerîm’de konuştu-ğundan bahsedilen böcek hangisidir?

a) Karınca.b)Arı.c) Hu� dhu� d.d)Çekirge.

49. Kur’ân’ı Kerîm’in geneline bakıldığında ahkâm âyetleri nerede nâzil olmuştur?

a) Mekke.b)Medı�ne.c) Ta� if.d)Hica� z.

50. Münafıkların tesirinde kala-rak Tebük seferine katılma-dığı için Peygamberimizin ve ashâbın, kendisiyle hakkında âyet nâzil oluncaya kadar konuşmadığı sahâbe aşağıda-kilerden hangisidir?

a) Enesb.Ma� lik.b)Ka’bb.Ma� lik.c) Zeytb.Sa�bit.d)Utbeb.Ubeydullah.

51. İfk hâdisesini açığa çıkaran âyet-i kerîme hangisidir?

a) Nisa� su� resinin15.a�yeti.b)Muhammedsu� resinin11.ve

12.a�yetleri.c) Tevbesu� resinin27.a�yeti.d)Nu� rsu� resinin11,12ve13.

a�yetleri.

52. Kur’ân’ı Kerîm; İslâm dün-yasında 7 kıraat üzere okun-maktadır. Biz Kur’ân’ı hangi kıraat ve rivâyetle okuyoruz?

a) İ�ma�mA� sımkıraati,Hafsriva�yeti.

b) İ�ma�mNa� fı�kıraati,Ka� lu� nriva�yeti.

c) İ�ma�mA� sımkıraati,Şu’beriva�yeti.

d) İ�ma�mNa� fı�kıraati,Şu’beriva�yeti.


53. Peygamberimizin (s.a.v.) en büyük destekçileri olan hanı-mı ve amcası aynı yıl içinde vefât etmişlerdi. Bu sebeple Peygamberimiz ve müslü-manlar çok üzülmüşlerdi. Bu yıl, siyer kitaplarında hüzün yılı olarak yer alır. Peygam-berimizi ve müslümanları te-selli etmek için Allah (c.c.) üç sûre indirmiştir. Aşağıdaki-lerden hangisi bu sûrelerden biri değildir?

a) Hu� dSu� resi.b) Yu� nusSu� resi.c) MuhammedSu� resi.d)Yu� sufSu� resi.

54. Cebrâîl (a.s.) ve Peygamberi-mizin (s.a.v) karşılıklı ola-rak okumalarıyla başlayıp, günümüze kadar asırlardır devam eden Kur’ân-ı Kerîm’i karşılıklı okuma geleneğine ne ad verilir?

a) Mura�kabe.b)Muka� rebe.c) Muka�bele.d)Mu� na� zara.

55. Âyet kelimesi sözlükte hangi anlama gelmez?

a) Ala�met.b) İ�bret.c) Delil.d)Ru� tbe.

56. Rasûlüllâh’ın (s.a.v) kendile-rinden Kur’ân öğrenilmesini tavsiye ettiği ve Efendimiz’in kurrâsı diye de bilinen sahabîler arasında aşağıdaki-lerden hangisi yoktur?

a)Abdullahibn-iMes’u� d.b)Mua�zbinCebel.c) UbeyybinKa’b.d)Ebu� Hureyre.

57. Seb’u-l mesânî de denilen sûre aşağıdakilerden hangisi-dir?

a) Fa� tiha� .b)Kevser.c) Nasr.d)A� l-iİ�mra�n.


58. Kur’ân-ı Kerîm’deki bazı âyetlerin başka âyetlerle, Peygamberimiz’in sünne-ti ile veya ashâb-ı kirâmın mübârek sözleriyle açık-lanması olan, aynı zamanda me’sûr veya naklî tefsir de denilen tefsir çeşidi hangisi-dir?

a) Dira�yetTefsiri.b) Riva�yetTefsiri.c) İ�şa� retTefsiri.d)Re’yTefsiri.

59. Kur’ân’da kaç sûre ve âyet vardır?

a) 114su� re,6666a�yetvardır.b) 114su� re,6236a�yetvardır.c) 114su� re,6326a�yetvardır.d) 114su� re,6239a�yetvardır.

60. Kur’ân’ın ilk 6 sûresi sırasıyla aşağıdakilerden hangisidir?

a) Fa� tiha� ,Bakara,A� l-iİ�mra�n,Nisa� ,Ma� ide,A’ra� f.

b) Fa� tiha� ,Bakara,Nisa� ,Ma� ide,En’am,Tevbe.

c) Fa� tiha� ,Bakara,A� l-iİ�mra�n,Nisa� ,Ma� ide,En’am.

d) Fa� tiha� ,Bakara,A� l-iİ�mra�n,Nisa� ,Enfa� l,En’am.

1. Günümüz Mushaflarında yer alan vakıf işaretleri kime ait-tir?

a) Seca�vendı�.b) Ebu’lEsveded-Du� elı�.c) İ�bnCezerı�.d)HalilbinAhmed.

2. Âlimlerin çoğuna ve kıraat imamlarına göre, namaz dışın-da kıraatten önce eûzü besme-le çekmenin hükmü nedir?

a) Mu� steha�p.b)Mendu� p.c) Va� cip.d) Su� nnet.

3. Aşağıdakilerden hangisinde med sebebi yoktur?

a) جاءb) صادc) ذين اللd) يعلمون

4. Fer’î Med ile ilgili aşağıdaki hükümlerden hangisi yanlış-tır?

a) �vaMeddiسوء ciptir.b) ila�veelif1tabiı�yeMedd-iجاء

va� ciptir.c) .caizdirMeddiايها ياd) elif1tabiı�yeMedd-i انزل وما

ila�veva� ciptir.

5. Aşağıdaki kelimelerden han-gisinde Medd-i Lâzım Kelime-i Musakkale vardır?

a) الحآقةb) النc) المd)يس

6. Aşağıdaki kelimelerden han-gisinde Medd-i Lâzım Harf-i Musakkale vardır?

a) حمb)طسمc) الرd)الم

TECVÎD KONUSUNDA TEST

TECVİ�DKÖNUSUNDATEST / 277

7. Medd-i Ârız ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlış-tır?

a) A� rızsu� ku� nunbulundug�uhar-finharekesifethaise(tu� l,te-vassut,kasr)3vecihleokunur.

b) A� rızsu� ku� nunbulundug�uharfinharekesimeksu� rise(tu� l,tevassut,kasr,kasrilerevm)4vecihleokunur.

c) A� rızsu� ku� nunbulundug�uhar-finharekesimazmu� nise(tu� l,tevassut,kasr,tu� lileişma�m,tevassutileişma�m,kasrileişma�m,revm)7vecihleoku-nur.

d) İ�şma�m,vakıfsebebiylekaybo-lankesraharekeyiu� çtebirnis-betindenyavaşçabelirtmektir.

8. Aşağıdaki kelimelerin hangi-sinde Medd-i Lîn vardır?

a) ينتهb) مجراهاc) خيرd) ءاعجمي

9. Hükmü’r-Râ ile ilgili kurallar-dan hangi açıklama yanlıştır?

a) �Raارايتم ان kalınokunur.b) �Raفرقة inceokunur.c) �Raخير inceokunur.d) �Raفرق hemincehemkalın

okunur.

10. Aşağıdaki tenvîn ve sâkin nûn ile ilgili hükümlerden hangisi yanlıştır?

a) Tenvı�nveyasa�kinnu� ndansonraelif,ha� ,ayın,g�ayın,heharflerindenbirigelirseizha� rolur.

b) Tenvı�nveyasa�kinnu� ndansonraye,mı�m,nu� nveva�vgelirseİ�dg�a�m-ıMealg�unneolur.

c) Tenvı�nveyasa�kinnu� ndansonrala�mvera� gelirseİ�dg�a�m-ıBila�g�unneolur,ba� harfigelirseikla�bolur.

d)Tenvı�nveyasa�kinnu� ndansonraihfa� harflerindenbirigelipikisiaynıkelimedeolursaihfa� olur.

11. Sâkin mîmin okunuş şekille-riyle ilgili hangisi yanlıştır?

a) Sa�kin(م)densonraharekeli�İ�hfagelirseharfi(ب) -iŞefevı�olur.

b) Sa�kin(م)densonraharekeli-Misİ�dg�a�m-ıgelirseharfi(م)leynMealg�unneolur.

c) Sa�kin(م)densonrahareke-siz(ب)harfigelirseDudakİ�hfa� sıolur.

d) Sa�kin(م)densonra(ب)veharfbirdışındaharfleri(م)gelirseizha� r(İ�zha� r-ıŞefevı�)olur.


12. İdğâm bahsi ile ilgili hangi tarif yanlıştır?

a) Sa�kinmı�mdensonraharekelimı�mgelirseidg�a�m-ımisleynmealg�unneolur.

b)Nu� nvemı�mharfleridışında-kiharfleraynışekildegelirseidg�am-ımisleynmealg�unneolur.

c) Mahreçleriaynısıfatlarıfarklıolanikiharfinbirincisisa�kin,ikincisiharekeliolarakyanyanagelmesiyleİ�dg�a�m-ıMu� teca�niseynolur.

d)Hemsıfathemdemahreç-leribirbirineyakınolanikiharfinbirincisisa�kin,ikin-cisiharekeliolaraolarakyanyanagelirseİ�dg�a�m-ıMu� teka� ribeynolur.

13. İklâb ne demektir ve harfleri nelerdir?

a) Açıkokumaktır.Harfleri, ا هـ .dırع ح غ خ

b)Ö� ncegelencezimliharf,ha-rekeliikinciharfekatılarak,şeddelitekharfgibiokunma-sıdır.ي ر م ل و ن

c) Cezimliن‘dansonra“ب”ge-lirseن’uمharfinedo� nu� ştu� r-mekveg�unneliokumaktır.Harfi“ب”dir.

d)Cezimliن‘dansonra-okug�unneliu‘نgelirse”ب“maktır.Harfi“ب”dir.

14. Kur’ân-ı Kerîm’in harekele-mesini ilk olarak aşağıdaki-lerden hangisi yapmıştır?

a) Seca�vendı�.b) Ebu’lEsveded-Du� elı�.c) İ�bnCezerı�.d)Halı�lbinAhmet.

kelimesinde hangi ومن يعمل .15kural vardır?

a) İ�dg�a�m-ıMealg�unne.b) İ�hfa� .c) İ�dg�a�m-ıbila� g�unne.d) İ�zha� r.

16. Dudak ihfâsı ne demektir?

a) Cezimliم’densonraبharfi-ningelmesiileم’indudaktagizlenerekokunmasıdır.

b) Cezimliم’densonraبhar-finingelmesiiledudaktaşeddelenerekokunmasıdır.

c) Cezimliم’densonraبharfi-ningelmesiileaçıkçaokun-masıdır.

d)Cezimliن’dansonra“ب”ge-lirseن’uمharfinedo� nu� ştu� r-mekdemektir.Harfi“ب”dir.

TECVİ�DKÖNUSUNDATEST / 279

17. Aşağıdakilerden hangisi medd-i muttasıl ve medd-i munfasıl arasındaki fark de-ğildir?

a) Uzatmaharfiileuzatmase-bebininaynıkelimedeolmasımuttasıl,ayrıkelimelerdeolmasınamunfasıldenir.

b)Uzatmaharflerindensonrasebeb-imedolancezimgel-mesidir.

c) Muttasıl’ınhu� kmu� va� cip,munfasılıniseca� izdir.

d)Muttasıl,harf-imeddeila�vebirelifuzatmava� ciptir;munfasıldabirelifuzatmava� ciptir.

18. Medd-i Lîn ne demektir ve harfleri nelerdir?

a) Lı�nharfindensonra,sebeb-imedolana� rızveyala� zımsu� ku� nbulunursamedd-ilı�nolur.Cezimli( و )ve(ى)’dir.

b) Lı�nharfindeno� ncekiharftedurulursamedd-ilı�nolur.Harekeli(و)ve(ى)’dir.

c) Medharfiilehemzeaynıkelimedeolmasıdır.ا و ى

d)Cezimliن’dansonra“ب”gelirseن’uمharfinedo� nu� ş-tu� rmekdemektir.

19. Kelimenin sonunda gelen ve zamir olan هـ harfinin fonksi-yonu aşağıdaki seçenekler-den hangisinde anlatılmıştır?

a) Herzamanuzatılarakoku-nur.

b)Kendisindeno� ncekiharfharekesizolursa“هـ”uzatıla-rakokunur,harekeliolursauzatılmadanokunur.

c) Kendisindeno� ncekiharfharekeliolursa“هـ”uzatıla-rakokunur,harekesizolursauzatılmadanokunur.

d)Hiçbiri.

20. Sektenin tanımı aşağıdakiler-den hangisidir?

a) Ökuyuşesnasındasesi,nefesalarakkısabirsu� rekesmekdemektir.

b)Ökuyuşesnasındasesi,nefesalıpvermedenkısabirsu� rekesmekdemektir.

c) Ökuyuşukesmekdemektir.d)Hiçbiri.


21. Aşağıda verilen durak işaret-lerinden hangisi yanlıştır?

a) �laVakf-ı( م) zım:Geçildig� in-dema�na� bozulabilirgerek-çesiyle,durulmasıo� nemleistenendurakişaretidir.

b) �caVakf-ı(ج) iz:Geçmekvedurmanınmu�mku� noldug�ufakatdurmanındahaevla� oldug�udurak.

c) -Durulmamutlak:Vakf-ı(ط)sıevla�dır.

d)Hiçbiri.

22. Kur’ân-ı Kerîm’in en yavaş, ta’lîm yaparak okunduğu tilâvet biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Tertı�l.b) Tedvı�r.c) Tahkı�k.d)Hadr.

23. Kur’ân-ı Kerîm’in en hızlı okunduğu tilâvet biçimi aşa-ğıdakilerden hangisidir?

a) Tertı�l.b) Telfı�k.c) Terkı�k.d)Hadr.

24. İhfâ, iklâb ve ğunneli idğâmların birer buçuk elif miktarı tutularak okunduğu tilâvet biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Tahkı�k.b) Tedvı�r.c) Terkı�k.d)Teshı�l.

25. “Tilâvet esnasında, bir keli-meyi, sesi ve nefesi kesmeden kendisinden sonra gelen keli-meye bağlayarak okumaya ne denir?

a) Vakf.b) Vasl.c) Sekte.d) İ�ma� le.

26. “Namazda kıraate tekrar başlamak veya vakıf yaptık-tan sonra tekrar başlamak” anlamına gelen kavram aşağı-dakilerden hangisidir?

a) İ�btida� .d) İ�ftitah.c) İ�da�me.d)Kavme.

1. Bir hukûkî sonucun varlığı kendi varlığına bağlı olan, ancak kendisinin varlığı onun varlığını zarûrî kılmayan ve onun yapısından bir parça teşkil etmeyen fiil veya vasfa ne denir?

a) Sebep.b) Şart.c) İ�llet.d)Ru� ku� n.

2. Aşağıdakilerden hangisi fıkıh ilminde aslî delillerdendir?

a) İ�stısla�h.b) İ�stihsa�n.c) İ�cma� .d) İ�stisha�b.

3. İmâm Şâfiî’nin yazdığı ve gü-nümüze ulaşan ilk Fıkıh Usûlü kitabı sayılan eser aşağıdaki-lerden hangisidir?

a) el-Muvatta� .b) er-Risa� le.c) el-Mu� sned.d) el-Fıkhu’l–Ekber.

4. İmâm-ı A’zam Ebû Hanîfe tarafından kaleme alınan ve günümüze ulaşan eser aşağı-dakilerden hangisidir?


5. Ebû Hanîfe’nin öğrencisi olan, hükmü hadisten çıkaran ve müsned sahibi olan imâm kimdir?

a) AhmetbinHanbel.b) İ�ma�mYu� suf.c) İ�ma�mŞa� fiı�.d) İ�ma�mMuhammed.

6. İmâm Mâlik tarafından kale-me alınan ve günümüzde de önemini koruyan eser aşağı-dakilerden hangisidir?


FIKIH KONUSUNDA TEST


7. İslâm hukûkuna göre, kişinin haklara sahip olabilme ve borç altına girebilme ehliyeti-ne ne denir?

a) Eda� ehliyeti.b) Teklı�f.c) Vu� cu� pehliyeti.d)Ru� şd.

8. Bâliğ ve mümeyyiz hakkında aşağıdakilerden hangisi yan-lıştır?

a) Hemmu�meyyizhemdeba� lig� olankişiiba�detetmesorum-lulug�unasahiptir.

b)Mu�meyyizçocukhı�beyikabuledebilirfakatborçveremez.

c) Ba� lig� kimseiba�detlerlesorumluikenmu�meyyizkim-seninbo�ylebirsorumlulug�uyoktur.

d)Herikigrupdavu� cu� behliye-tinesahiptir.

9. Bir olayın görgü tanığının, kendisinden başka bir şahit bulunmadığında mahkemeye giderek şahitlik yapmasının hükmü ile ilgili olarak aşağı-daki şıklardan hangisi doğru-dur?

a) Farz-ıayn.b) Va� cip.c) Farz-ıkifa�ye.d) Su� nnet.

10. Bir kimse ölümle pençele-şirken haram lokma ağzına girmemesi için yanında bulunan domuz etini yemeye-rek ölmüştür. Bununla ilgili olarak aşağıdakilerden hangi ifâde doğrudur?

a) Buşahıszordurumdabileazı�metitercihettig� indenolumlubirişyapmıştır.

b) Buşahısruhsatladeg� ildeazı�metleamelettig� indensevapkazanmıştır.

c) Buşahsınbuhaldeykenha-ramolandomuzetiniyemesidog� rudeg� ildir.

d)Buşahıs,budurumdaikenharamolandomuzetiniyiye-rekhayatınıida�meettirme-liydi.

FİKİHKÖNUSUNDATEST / 283

11. Aşağıdakilerden hangisi vücûb ehliyetinin tanımıdır?

a) Kişininyapmaklaemredildig� ihu� ku�mleriyerinegetirmesi-dir.

b) Şer’ı�delillerkullanılarakva� cibhu� ku�mçıkarmayetki-sidir.

c) Kişininhaklarasahipolabil-meveborçaltınagirebilmesela�hiyetidir.

d)Kişininyapmaklamu� kellefoldug�udı�nı�vecı�beleribilme-sidir.

12. Aşağıdakilerden hangisi yan-lıştır?

a) Ru� knu� ndevekurucuun-surlarındabireksiklikolanhu� ku�mba� tılhu� ku�mdu� r.

b) Birişleminfa� sitolmasıhu� kmu� nvaroldug�unuancaksahı�holmadıg� ınıgo� sterir.

c) Fa� sithu� ku�min’ika� tşartlarıtamolmasınakarşınsıhhatşartlarındaeksiklikolanhu� ku�mdu� r.

d) Fiiller,sahı�holmadıklarındahiçbirhuku� kı�sonuçdog�ur-mazlar.

13. Hükmî kirlilikle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğ-rudur?

a) Dı�nı�usu� lego� rekesilmeyenkarahayvanlarıhu� kmenkirlidir.

b) İ�stibra� veistinca� birerhu� kmı�temizliktir.

c) Hafifneca� sethu� kmı�kirlilik-tensayılmazkenag� ırneca� sethu� kmı�kirliliktensayılmakta-dır.

d)Hu� kmı�kirliliksadeceabdest,gusu� lveteyemmu�mlegide-rilmektedir.

14. Aşağıdakilerden hangisi te-rim olarak “nasslarda hükmü bulunmayan fıkhî meseleye, aralarındaki illet birliği sebe-biyle nasslarda düzenlenmiş meselenin hükmünü vermek” şeklinde tanımlanan kıyâsın rükünlerinden biri değildir?

a) Asıl.b)Mendu� p.c) Fer’.d) İ�llet.


15. Aşağıdakilerden hangisinde dört mezhep imamı vefât tarihlerine göre kronolojik olarak doğru sıralanmıştır?

a) İ�ma�mMa� lik-İ�ma�mŞa� fiı�-İ�ma�mEbu� Hanı�fe-Ahmedb.Hanbel.

b) İ�ma�mŞa� fiı�-İ�ma�mEbu� Hanı�fe-İ�ma�mMa� lik-Ahmedb.Hanbel.

c) İ�ma�mEbu� Hanı�fe-İ�ma�mMa� lik-İ�ma�mŞa� fiı�-Ahmedb.Hanbel.

d) İ�ma�mEbu� Hanı�fe-İ�ma�mMa� lik-Ahmedb.Hanbel–İ�ma�mŞa� fiı�.

16. Aşağıdakilerden hangisi vaz’î hükümlerden değildir?

a) Sebep.b)Ma�ni’.c) Şart.d) İ�llet.

17. Aşağıdakilerden hangisi İslâm hukûkunun nassa daya-lı kaynaklarından birisidir?

a) K.Kerı�m.b)Kıya� s.c) İ�cma� ’.d) İ�stihsa�n.

18. “Müslüman bir kadının, müs-lüman olmayan bir erkekle evlenemeyeceği” hükmü aşağıdaki dînî delillerden hangisiyle verilmiştir?

a) Kur’a�n.b) Su� nnet.c) İ�cma� ’.d)Kıya� s.

19. Diğerine nazaran istihsân metodunu daha sık kullanan mezhep imamı hangisidir?

a) Ma� likb.Enes.b) İ�ma�m-ıA’zam.c) İ�ma�mŞa� fiı�.d)Ahmetb.Hanbel.

20. Kamu yetkisini kullanan dev-let görevlilerinin kendilerine ihtiyaç duyacak kimselerden hediye kabul etmeleri aşağı-daki dînî delillerden hangisi-ne göre hoş karşılanmaz?

a) Sedd-iZera� ı�.b)Kıya� s.c) İ�cma� ’.d)Mesa� lih-iMu� rsele.


21. Sarîh icmâ’ ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi en doğru-dur?

a) Bu� tu� nİ�sla�ma� limlerininuzla-şarakulaştıg� ıortakhu� ku�mdu� r.

b) Birasırdakiİ�sla�ma� limlerininbirleştig� iortakhu� ku�mdu� r.

c) Birasırdakibu� tu� nmu� ctehidİ�sla�ma� limleriningo� ru� şbelirte-rekkatıldıg� ıortakgo� ru� ştu� r.

d) Birasıdakibu� tu� nmu� ctehidİ�sla�ma� limleriningo� ru� şbelirt-medenkatıldıg� ıortakgo� ru� ştu� r.

22. Aşağıdaki sünnet çeşitlerin-den hangisi Peygamberimi-zin, yanında olan bir davranış karşısında sessiz kalarak o davranışı tasvîb ettiğini belir-tir?

a) Fiilı�su� nnet.b) So� zlu� su� nnet.c) Takrı�rı�su� nnet.d)Hiçbiri.

23. Hanefîlere göre, seferî olan bir kimsenin 4 rekât farz namazları 2 rekât olarak kılması hangi kavrama örnek olarak verilebilir?

a) Ruhsat.b)Azı�met.c) Mu� ba�h.d)Mendu� p.

24. Hanefî bilginlerine göre “delâleti ve sübûtu, Kur’ân ve mütevâtir sünnetle kesin olan delillere” ne ad verilir?

a) Farz.b) Va� cip.c) Su� nnet.d)Mekru� h.

25. İslâm fıkhına göre hangi yaşa ulaşan çocuklar, ergenlik belirtileri göstermese bile ergen sayılırlar?

a) 12yaş.b) 13yaş.c) 15yaş.d) 18yaş.

26. İslâm fıkhında “kötülüğe giden yolun kapatılması” aşa-ğıdaki hangi kavramla ifâde edilir?

a) Kıya� s.b) Sedd-iZera� ı�.c) İ�stihsa�n.d)Maslahat-ıMu� rsele.


27. “Kur’ân’da şarap haram kılın-mıştır. Şarabın haram kılın-ma nedeni sarhoşluk verme-sidir. O halde adı ne olursa olsun bütün sarhoşluk veren şeyler haramdır.” Verilen bu hüküm aşağıdaki dînî delil-lerden hangisine örnektir?

a) Mesa� lih-iMu� rsele.b) Sedd-iZera� ı�.c) İ�stihsa�n.d)Kıya� s.

28. Geçerli bir nikâhla evlenen çiftlerin nikâhlarının ortadan kalktığına dair bir delilin bulunmaması halinde nikâh geçerlidir. Verilen bu hüküm aşağıdaki dînî delillerden hangisine örnektir?

a) İ�stı�na� f.b) İ�stısla�h.c) İ�stihsa�n.d) İ�stisha�b.

29. “Mûrisi öldüren vâris mîrastan hak alamaz” hükmü aşağıdaki dînî delillerden hangisine örnektir?

a) Mesa� lih-iMu� rsele.b)Kıya� s.c) İ�stisha�b.d) İ�stihsa�n.

30. “Hz. Ömer, fethedilen toprak-ları mücahidler arasında ga-nimet olarak dağıtmayıp eski sahiplerinin elinde bırakmış ve haraç vergisi koymuştur. ” Bu durum aşağıdaki dînî de-lillerden hangisine örnektir?

a) Mesa� lih-iMu� rsele.b) Şer’umenKablena� .c) İ�stisha�b.d)Mesa� lih-iMu� rsele.

31. “Suçlananın suçu ispat edil-medikçe suçlanan kişi suç-suzdur. ” Bu durum aşağıdaki dini delillerden hangisine örnektir?

a) İ�stislah.b) İ�stihlaf.c) İ�stishab.d) İ�stihsan.

32. Hz. Peygamberden (s.a.v.) sonra, belli bir asırdaki müc-tehit İslâm bilginlerinin, dînî konularda görüş birliği için-de olmaları hangi kavramla ifâde edilir?

a) İ�ctiha� t.b)Kıya� s.c) İ�cma� ’.d) İ�stihsa�n.


33. Aşağıdakilerden hangisi İslâmın değerli sayıp korun-masını garanti altına aldığı şeylerdendir?

a) Can.b)Mal.c) Akıl.d)Hepsi.

34. Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

a) Du� şmanlaçarpışmaesnasın-daşehitolankimseyıkan-maz.

b)Du� şu� kneticesindeo� lu� dog�ançocukyıkanmaz.

c) Sudabog�ulmuşolanbirkim-seyıkanmaz.

d) Subulunmadıg� ızamano� lu� -nu� nyıkanmaişlemiteyem-mu�milegerçekleşir.

35. Hangi durumda estetik ameli-yat câiz değildir?

a) Gu� zelgo� ru� nmekastıileeste-tikameliyatyaptırmak.

b) Yapılmasındabiryararveyayapılmamasındamevcutbirzararbulunmak.

c) Hile,aldatmaveyakarşıcinsebenzemekastıbulunmamak.

d)Huku� kı�karışıklıg�aveyanlışanlamayayolaçmamak.

36. Aşağıdaki şıklarda yer alan açıklamalardan hangisi yan-lıştır?

a) Birkadınınşahitlig� ierkeg� inşahitlig� inedenktutulabilir.

b)Örgannakliyapılacakkişininu� crettalepetmemesigerekli-dir.

c) Örganveyadokusualınacakkişininsag� lıg� ında(o� lmedeno� nce)bunaizinvermişolma-sıgerekir.

d)Kadınlarınbaşıaçıkolaraknamazkılmalarıca� izdir.

37. “Hükmün kendisine bağlan-ması ve üzerine hüküm binâ edilmesi insanlara bir fayda sağlayan veya onlardan bir zararı gideren, fakat mûteber veya geçersiz sayıldığına dâir belirli bir delil bulunmayan durumlar” olarak tarif edilen fıkıh usûlü terimi aşağıdaki-lerden hangisidir?

a) Mesa� lih-iMu� rsele.b) İ�llet.c) İ�stihsa�n.d) İ�stisha�b.

1. Aşağıdakilerden hangisi bazı ibâdetlerin yapılmasına mânî olan hükmî kirliliktir?

a) Rics.b)Hades.c) Neca� set-ihafı�fe.d)Neca� set-igalı�za.

2. Necâsetler hakkında aşağı-daki hükümlerden hangisi doğrudur?

a) Etiyenenhavyalarınbog�az-lanmadano� lenlerininetleritemizdir.

b)Koyun,geyikgibihayvan-larınidrarlarıneca� set-igalı�zadır.

c) Tavuk,kazgibihayvanlarındışkılarıneca� set-ihafı�fedir.

d)Galı�zneca� setinelayasıkadarolanmikta� rı,katıisebirdir-hemmikta� rınamazama�nı�dir.

3. Abdestin farzları olması

açısından hangi eşleştirme doğrudur?

a) Ma� likı�ler–tertı�b.b) Şa� fiı�ler-niyet.c) Hanefı�lertelfı�k.d)Hanbelı�ler-kaplamamesh.

4. Abdesti bozan durumlar olma-sı açısından aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Şa� fiı�lerego� reo� nvearkamahallindışındançıkankanveirinabdestibozmaz.

b)Hanefı�lerego� reag� ızdolusukusmakabdestibozar.

c) Ö� zu� rsahibiiçinvaktinçık-masıileabdestbozulur.

d)Abdestibozucubirşeyyapmadıg� ındaneminolsadaabdestlioldug�unuunutankimseninabdestibozulmuşsayılır.


a) Şehvetbulunmayarakgelenmenı�,guslu� gerektirmez.

b) İ�htila�molankadıngusu� labdestialmakzorundadır.

c) Cu� nu� pkimsenintila�vetsec-desiyapmasıca� izdir.

d) Cu� nu� plu� kvehayızlıkha� linehades-iekberdenir.

TEMİZLİK KONUSUNDA TEST

TEMİ�ZLİ�KKÖNUSUNDATEST / 289


a) İ�nsan,at,deve,sıg� ır,koyunartıg� ısulartemizvetemizle-yicidir.

b)Ma� -imu� sta’mel,hu� kmı�te-mizliktekullanılır.

c) Ko� peg� in,vahşı�hayvanlarınartıg� ısulartemizvetemizle-yicideg� ildir.

d)Eşek,katırartıg� ısularşu� phe-lidir.Abdestveyagusu� lalınırveayrıcateyemmu�myapılır.


a) Hanefı�lerego� rehayızkana-masınınenuzunuongu� ndu� r.

b)Hanefı�lerego� reu� çgu� ndenazkanamaistiha� zedir.

c) Ma� likı�lerego� renifa� sınenuzunsu� resi40gu� ndu� r.

d)Hanefı�mezhebinego� reikia�detarasıonbeşgu� ndenazolmaz.

8. Aşağıdakilerden hangisi yan-lıştır?

a) Mest,yaklaşık6kmyu� ru� -nebileceko� zellikteolmasıgerekir.

b)Mukı�miçinmestu� zerinemeshinsu� resi24saattir.

c) Mestu� zerinemeshinyolcu-luktakisu� resi72saattir.

d) Su� re,mestingiyilmesiylebaşlar.

9. Aşağıdakilerden hangisi teyemmümü bozan durumlar-dan değildir?

a) Teyemmu�mabdestialınmışbirha� ldeikenbirsonrakina-mazvaktiningirmişolması.

b) Suyunkullanımınaengelteşkiledendurumunortadankalkmışolmasıyadasuyunbulunması.

c) Sualacakaraçgereciolma-dıg� ıhaldebirsukuyusunarastlanması.

d)Abdestyadagusu� lgerek-tirendurumlardanbiriylekarşılaşması.


10. Aşağıdakilerden hangisi mest üzerine meshi bozmaz?

a) Mukı�mbirkimseninmeshsu� resininsonaermesi.

b) Guslu� gerektirenbirduru-munmeydanagelmesi.

c) Ayaklarınıyıkamaksuretiyleabdestliolankimseninmes-tiniçıkarıptekrargiymesi.

d)Mestu� zerindeu� çayakpar-mag� ıgirecekbu� yu� klu� g�u� ndebirdelikoluşması.

11. Aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?

a) Kadınınhayzınınbitmesiy-lekadınıntemizlikdo� nemibaşlar.

b)Kadınınhayzıbitsedegusu� labdestialmadantemizlikdo� nemibaşlamaz.

c) Nifa� sha� lindekikadınıniba�detebaşlaması,kanınkesilmesinedeg� ilkırkgu� nu� ntamamlamasınabag� lıdır.

d) İ�stiha� zekanıkesilenbirkim-segusu� labdestialmalıdır.

12. Aşağıdaki su çeşitlerinden hangisi abdest almakta kulla-nılmaz?

a) Mutlaksular.b)Durgunsular.c) Ma� -imu� sta’mel.d)Akarsular.

13. “İki kanama arasındaki ke-sinti temizlik sayıldığından, âdet halindeki kadının ka-naması kısa bir süre durursa kanamanın durduğu süre içinde kadın temiz sayılır, gusledip ibâdetlerini yapması gerekir” şeklinde ifâde edilen görüş, hangi mezhebe aittir?

a) Ma� likı�.b) Şa� fiı�.c) Hanefı�.d)Hanbelı�.

14. Abdestsizlik veya cünüplük sebebiyle insanda meydana geldiği varsayılan hükmî kir-liliğe ne denir?

a) Hades.b)Neca� set.c) Murda� r.d)Nefa� set.

TEMİ�ZLİ�KKÖNUSUNDATEST / 291

15. Âdet hâlinin en azı kaç saat-tir?

a) 30saat.b) 24saat.c) 48saat.d) 72saat.

16. Cumhûra göre kadınlar en erken kaç yaşında âdet görmeye başlar ve en geç kaç yaşında âdetten kesilebilir?

a) 7-70yaşında.b) 10-60yaşında.c) 15-55yaşında.d) 9-55yaşında.

17. Aşağıdakilerden hangisinde nifâsın tanımı yapılmıştır?

a) Kadınlardaheraydu� zenliolarakgelenkandır.

b)Kadınınha�milekalmasıdır.c) Dog�umdansonrakadının

rahmindengelenakıntıdır.d)Ö� lu� dog�ançocuktur.

18. Lohusalığın en çoğu Hanefî-Şâfiî mezheplerine göre kaç gündür?

a) 40-60gu� n.b) 15-45gu� n.c) 40-40gu� n.d) 60-60gu� n.

19. Aşağıdakilerden hangisi ab-destin vâciplerindendir?

a) Başındo� rttebirinimeshet-mek.

b)Kollarıdirseklerekadaryıka-mak.

c) Başıntamamınımeshetmek.d)Hiçbiri.

20. Kadınlarla ilgili olarak aşa-ğıdakilerden hangisi doğru-dur?

a) Hayızlıhanımlarhayızgu� n-lerindekinamazlarınıkazayabırakırlar.

b)Namazlarınıterketmezlerohaldekılarlar.

c) Hayızgu� nlerinedenkgelenRamazanorucundanmuaf-tırlar.

d)Hayızgu� nlerindenamazdanmuaftırlar.



a) Abdestsırasındamuva� la� tyapmak,Hanbelı�veMa� likı�lerego� refarzdır.

b) Cumhurago� re,namazdasesliolarakgu� lmekabdestibozar.

c) Şafilerego� reerkekveka-dınıntenlerininbirbirinedeg�mesiabdestibozar.

d) Cumhurago� rebirkimseninkendicinselorganınatemasıabdestibozar.

22. Abdest ile ilgili aşağıdaki hü-kümlerden hangisi yanlıştır?

a) Şa� fiı�lerdekaplamameshfarzdır.

b)Hanefı�lerdemazmazaveistinşa�ksu� nnettir.

c) Şa� fiı�lerdeniyetvetertı�pfarz-dır.

d)Hanefı�lerdeorganlarıu� çerdefayıkamaksu� nnettir.

23. Aşağıdaki hükümlerden han-gisi yanlıştır?

a) Yaptıg� ıteyemmu�mlenamazkılankimse,namazesna-sındasuyubulursanamazıbozulur.

b)Namazıteyemmu�mlekıldık-tansonrasubulunursa,vakitçıkmamışbileolsanamazıniadesigerekmez.

c) Teyemmu�mlenamazkılın-dıktansonrasubulunursa,vakitçıkmamışsaŞafilerego� renamazıniadesigerekir.

d)Hanefilerego� renamazvaktigirmedenteyemmu�medil-mesicaizdeg� ildir.

1. İmamın terâvîh namazında açıktan okunması gereken yerleri gizli okuması durumu hangi sonucu doğurur?

a) Namazbozulmuştur.b) İ�mamvecemaatherkese

sehivsecdesigerekir.c) İ�mamasehivsecdesigerekir,

cemaategerekmez.d)Cemaatinnamazısahı�htir

ancakimamınnamazıia�desigerekir.

2. Aşağıdakilerden hangisi sehiv secdesi yapmayı gerektirir?

a) Farzınu� çveyado� rdu� ncu� reka� tındaFa� tiha� ’yıterket-mek.

b) Tahiyya� tdua� sınıokumayıunutarakterketmek.

c) Su� bha�nekedua� sınıterket-mek.

d) FarznamazdaTahiyya� tıunu-tupkıya�makalktıktansonrado� nu� poturması.

3.

•Birinsanındog�upbu� yu� du� g�u� veyaevlenipiçindeyaşamakistedig� iveyaiçindebarınmayıkastettig� iyerdir.

•Birkimsenindog�dug�u,evlenipailesiniyerleştirdig� iveyakendisiyerleşmeyekararverdig� iyerol-mamakkaydıylaonbeşgu� ndenfazlakalmakistedig� iyerdir.

•Biryolcununonbeşgu� ndenazkalmayıplanladıg� ıyerdir.

Yukarıdaki tanımlar sırasıyla aşağıdaki şıklardan hangisin-de doğru olarak verilmekte-dir?

a) Vatan-ıaslı�,vatan-ıika�me,vatan-ısu� kna� .

b) Vatan-ıika�me,vatan-ısu� kna� ,vatan-ıaslı�.

c) Vatan-ıaslı�,vatan-ısu� kna� ,vatan-ıika�me.

d)Vatan-ıika�me,vatan-ıaslı�,vatan-ısu� kna� .

NAMAZ KONUSUNDA TEST


4. Aşağıda verilen vitir namazı örneklerinden hangisi hiç bir mezhebe göre sahîh değildir?

a) Sonreka� ttaFa� tiha� su� resindensonratekbı�ralmayıyadakunutdua� larınıokumayıunutarakkılınannamaz.

b) Vitirnamazınınvaktifecrindog�uşunakadarolmasınarag�men,fecrindog�uşundansonrasabahnamazınınkılın-mamışolmaşartıylafecirdensonrakılınanvitirnamazı.

c) Kendibaşınamu� stakilbirnamazoldug�uiçinyatsına-mazındano� ncekılınanvitirnamazı.

d)U� çreka� tolarakdeg� ildetek(bir)reka� tolarakkılınanvitirnamazı.

5. Bayram günleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi tüm mezheplere göre doğrudur?

a) Bayramnamazınıcemaatlekılmazorunlulug�uyokturmu� nferitolarakdakılınabilir.

b)Hutbeokunmadankılınanbayramnamazısahı�hdeg� il-dir.

c) Bayramnamazınınvaktibayramınbirincigu� nu� du� r.Birincigu� nkılınamayanna-mazartıkkılınamaz.

d)Teşrı�ktekbı�rikurbanbay-ramınınarefegu� nu� ikindinamazıylabaşlayıp4. gu� nsabahnamazıylasonaerenfarzlardansonraokunantekbı�rlereverileno� zelisim-dir.

NAMAZKÖNUSUNDATEST / 295

6.

•Birmescittekurallarauyarakinziva�yaçekilmeye………denir.

•Birnamazıvaktindekılmaya……..denir.

•Birnamazıvaktindensonrakılmaya……….denir.

•Vaktindekılınmayannamaza……….denir.

Yukarıdaki boşlukları uygun doldurmak için hangi seçenek doğrudur?

a) Teşehhu� t/eda�/kaza�/geçik.b) İ�tika� f/eda�/kaza�/fa� ite.c) Teverru� k/eda�/kaza�/kaçmış.d) İ�tika� f/eda�/kaza�/mevku� te.

7. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

a) Seferı�birkimseteşrı�ktekbı�rigetirmeklemu� kellefdeg� ildir.

b)Hanbelı�’lerego� rebayramnamazlarıfarz-ıayn’dır.

c) Seferı�birkimsebayramna-mazlarıylamu� kellefdeg� ildir.

d)Tera�vı�hnamazı,gayr-imu� ek-kedbirsu� nnettir.

8. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

a) Seferı�birkimse,seferesna-sındakaza�yakalannamazı-nı,aslı�vatanınado� nu� nce4rek’atolarakkazaeder.

b) Tila�vetsecdesiyapmak,Hanefı�lerego� reva� cip;dig� eru� çmezhebego� reisesu� nnet-tir.

c) Sehivsecdesi,namazınfarz-larınınbiriveyabirkaçınıngecikmesidurumundadayapılır.

d)Mukı�mbirkimsekaza�yaka-lannamazınıseferesnasındakılacaksa4rek’atolarakka� zaeder.

9. Aşağıda verilen kavramlardan hangisinin karşılığı yanlıştır?

a) Cem-iTakdı�m:İ�kinamazıilknamazınvaktindebirleştire-rekkılmaktır.

b) Vatan-ıAslı�:15gu� nveyadahafazlakalmayaniyetedilenyerdir.

c) Cem-iTe’hı�r:İ�kinamazısonrakininvaktindebirleşti-rerekkılmaktır.

d)Vatan-ıSu� kna� :15gu� ndençokkalmaku� zeregidilenyer-dir.


10. Farz ibâdetlere bağlı olarak yaptığımız nâfile ibâdetler hangi terim ile ifâde edilir?

a) Reva� tibSu� nnet.b) Su� nnet-iA� det.c) Zeva� idSu� nnet.d) Su� nnet-iRega� ib.

11. Aşağıdakilerden hangisi, namazda iken imam yapmasa bile cemaat tarafından yapıl-ması gerekir?

a) Kunut.b)Ka�de-iu� la� .c) Ka�de-ia�hire.d)Tila�vetsecdesi.

12. Aşağıdakilerden hangisi erkekler için üç parça olan kefen parçalarından biri de-ğildir?

a) İ�za� r.b)Kamı�s.c) Lifa� fe.d)Eteko� rtu� su� .

13. Muktedî kime denir?

a) Namazdaimamauyankişiye.b)Namazdakendisineuyulan

kişiye.c) Namazdaseferı�olankişiye.d)Namazıyalnızkılankişiye.

14. Mesbûk kime denir?

a) İ�mamatekbı�rlebirlikteuyankişiye.

b) İ�mamabirincireka� ttayeti-şenkişiye.

c) Birincireka� ttansonraimamayetişenkişiye.

d) İ�mamabirincireka� ttayetişip2.reka� ttaayrılankişiye.

15. Lâhik kime denir?

a) İ�mamatekbı�rlebirlikteuyankişiye.

b) İ�mamabirincireka� ttayeti-şenkişiye.

c) Birincireka� ttansonraimamayetişenkişiye.

d) İ�mamabirincireka� ttayetişip2.reka� tıkaçırıpu� çu� ncu� reka� ttayetişenkişiye.

16. Aşağıdaki durumlardan hangisinde imam yapmasa da muktedî, imama mutâbaat etmez?

a) İ�mamnamazdafazladanbirsecdeetse.

b) İ�mambayramtekbı�rleriniterketse.

c) İ�mambirincioturuşuterketse.

d) İ�mamkunutdua� sınıterketse.


17. Aşağıdakilerin hangisinde kı-lınmakta olan farz kesilerek cemaate katılınır?

a) Sabahnamazınınikincireka� tınınsecdesiniyapmışsa.

b)Ö� g� lenamazınınikincireka� tınınsecdesiniyapmışsa.

c) İ�kindinamazınınu� çu� ncu� reka� tınınsecdesiniyapmışsa.

d)Akşamnamazınınikincireka� tınınsecdesiniyapmışsa.

18. Akşam namazının son rükûunda imama yetişen kişi namazını aşağıdaki durumlardan hangisine göre tamamlarsa doğru yapmış olur?

a) İ�mamlabirlikteselamverir.b) İ�mamselamverdikten

sonrakalkarakkendibaşınakılıyormuşgibiu� çreka� tıdatamamlar.

c) İ�kireka� ttamamlarvebureka� tlarınikisindedetahiyya� taoturur.

d) İ�mamınarkasındakılıyor-muşgibikıraatyapmadanikirekattamamlar.

19. Aşağıdakilerden hangisi hut-benin sahîh olmasının şartla-rından biri değildir?

a) Hutbeninnamazdano� nceokunması.

b)Hutbeokunacakminberinenaz5basamakolması.

c) Vakitiçindeokunması.d)Hutbeokunurkencemaatten

enazbirkişininbulunması.

20. Aşağıdakilerden hangisi hutbenin vâciplerinden biri değildir?

a) Hatı�binminbereçıkıncaoturması.

b) Eza�nın,hatı�binhuzurundaokunması.

c) Vaazvenasihattebulunmak.d)Hiçbiri.

21. Mukîm bir kimse; öğlenin farzını cuma zannederek, yatsının farzını terâvîh zan-nederek kâde-i ûlâda selam verirse ne gerekir?

a) Namazınia�desi.b) Sehivsecdesi.c) Tila�vetsecdesi.d)Birşeygerekmez.


22. Îmâ ile namaz kılmak ne de-mektir?

a) Birşeyeyaslanaraknamazkılmak.

b) Yanu� zeriyataraknamazkılmak.

c) Go� zucuylanamazkılmak.d)Namazdarukuvesecdeye

işaretolunmaku� zerebaşıeg� ereknamazkılmak.

23. Aşağıdakiler hangisi cenâze namazının sünnetlerinden biri değildir?

a) Namazıkıldıracakimamıncena�zeningo� g�u� shiza� sındadurması.

b) Enazimamınarkasındau� çcemaatinbulunması.

c) Birincitekbirdensonrasu� bha�nekeninokunması.

d)U� çu� ncu� tekbirdensonradua� okunması.

24. Bir namazın (öğle veya ikin-di), diğer namazın (akşam veya yatsı) vaktinin girmesi-ne yakın bir zamana kadar geciktirilip, bu namazın kılınmasından sonra diğe-rinin vaktinin girmesi ve bu namazın da kendi vaktinde kılınması olayına ne denir?

a) Cem-itakdı�m.b) Cem-ite’hı�r.c) Cem’u� ’lmuva� sala.d) Cem’u� ’lmu’cem.

25. Bir kişi iftitâh tekbîri alıp kıyâm ve kıraatten sonra rükû etmeden doğrudan sec-deye inerek birinci secdede rükû etmediğini hatırlayacak olursa ne yapmalıdır?

a) Namazadevamedipsonundasehivsecdesiyapmalıdır.

b)Ayag�akalkıpru� ku� unuyap-tıktansonranamazadevametmelidir.

c) Namazbozulmuşturyenidenkılmasıgerekir.

d)Ru� ku� ununutulmasınamazaherhangibirzararvermezkaldıg� ıyerdendevameder.


26.

•Farzıngeciktirilmesişeklindeyapılanhatalardasehivsecdesigerekmektedir.

•Va� cibinhemgeciktirilmesihemdeunutulmasışeklindeyapılanhatalardasehivsecdesigerekmektedir.

Buna göre aşağıdaki durum-lardan hangisinde sehiv sec-desi gerekmemektedir?

a) Birreka� tiçerisindeu� çkezsecdeyapılmasıdurumunda.

b)Birinciveyaikincireka� ttaFa� tiha� su� resinindevamındasu� reokunmadıg� ıdurumlar-da.

c) Farzbirnamazıkılankişibirincioturuşuunutupkıya�miçintamayag�akalk-tıktansonrabirincioturuşuunuttug�unuhatırlayıptekraroturdug�unda.

d) Sehivsecdesiyaparkenyenibirsehivsecdesiyapılmasıgerekenbirdurumunmeyda-nagelmesi.

27. Aşağıdakilerden hangisi cuma namazının vücûp şart-larını taşır?

a) Cumanamazınagittig� itak-dirdehastayazarargelece-g� indenkorkanhastabakıcı-lar.

b)Mu� saitzamanvezeminbu-lankadınlar.

c) Yu� ru�mektena� cizdurumdabulunançokyaşlıkimseler.

d) Fizı�kı�şartlarıveimka�nlarıCumakılmayamu� saitmahku�mlar.

28. Aşağıdaki vakitlerden hangi-sinde kazâ namazı kılınmaz?

a) Gu� neşindog�masındanyu� k-selmesinekadarolanvakitte.

b) Sabahnamazınıkıldıktansonragu� neşdog�uncayaka-darkivakitte.

c) Fecrindog�masındansonrasabahnamazınınsu� nnetinikılıncayakadarolanvakitte.

d) İ�kindinamazınınfarzınıkıldıktansonragu� neşinbatışına40-45dk.Kalıncayakadarkivakitte.


29. Aşağıdakilerden hangisi cuma namazının sıhhat şart-larından değildir?

a) Cumanamazınıo� g� lenamazıvaktindekılmak.

b)Namazdansonrahutbeoku-mak.

c) Cumakılınanyerinherkeseaçıkolması.

d) İ�mamdanbaşkaenazu� çkişilikcemaatolması.

30. Aşağıdakilerden hangisinin namazda iken yapılması mekrûh değildir?

a) Namazdaesnemek.b)Namazdago� zleriyummak.c) Sıkışıkabdestlenamazkıl-

mak.d)Namazdao� ksu� ru� g�u� bastır-

mak.

31. Güneşin tam tepe noktasında olduğu ve namaz kılmanın mekrûh olduğu vakte ne de-nir?

a) Guru� b.b) İ�stiva� vakti.c) Fecr-isa�dık.d) İ�msa�k.

32. Namazın farzları ile ilgili ola-rak aşağıdaki hükümlerden hangisi yanlıştır?

a) Ta’dı�l-ierka�n,Ebu� Hanı�fevecumhu� rago� reru� ku� ndu� r.

b)Huru� cbisun’ih,Ebu� Hanı�fe’yego� reru� ku� ndu� r.

c) Tertı�p,Şa� fiı�lerego� reru� ku� n-du� r.

d)Ka�de-iu� la� ,Ma� likı�lerego� reru� ku� ndu� r.

33. Cemaatle namaz kıldırırken abdesti bozulan imamın yeri-ne bir başkasının getirilme-si, aşağıdaki kavramlardan hangisi ile ifâde edilir?

a) İ�stibra�d.b) İ�lha�k.c) İ�ktida� .d) İ�stihla� f.

34. Aşağıdakilerden hangisi Zellet-ül Kârî kavramının tanımıdır?

a) Namazdakadınlaerkeg� inaynısaftadurmasıdır.

b)Namazdakıraathatalarıdır.c) Namazınru� ku� nlerindenbiri-

niunutmaktır.d)Namazınbirva� cibiniterk

etmektir.


35. Aşağıdakilerden hangisi na-mazla ilgili bir kavram değil-dir?

a) Tag� lı�s.b) İ�sfa� r.c) İ�hsa� r.d) İ�bra�d.

36. Kavme kelimesi aşağıdakiler-den hangisini ifâde etmekte-dir?

a) İ�kisecdearasındaoturuştur.b)Kıyamdadurmaktır.c) Kavminçog�uludur.d)Ru� ku� dandog� rulmaktır.

37. Erzurum’da doğup daha son-ra İzmir’e yerleşmiş olan bir kimse herhangi bir sebeple doğduğu yer olan Erzurum’a 10 günlüğüne gitse, bu kişi-nin durumu ne olur?

a) Mukı�molur.b) Seferı�olur.c) Mu� drikolur.d)Hiçbiri.

38. İzâr ve lifâfe bulunamayıp sadece bir kat bez bulunması durumunda erkek veya kadın cenazenin sarıldığı tek parça beze ne ad verilir?

a) Kefen-isu� nnet.b)Kefen-ikıya� fet.c) Kefen-izaru� ret.d)Kefen-ikera�het.

39. Gözleri, kaşları veya kalbiyle işaret etmek sûretiyle kılınan namaz nasıl namazdır?

a) İ�ma� ilekılınannamazdır.b) Go� zlevebaşilekılınanna-

mazdır.c) Bo�ylebirnamazınilmihal

kitaplarındayeriyoktur.d)Ra�bıtailekılınannamazdır.

40. Aşağıdaki vakitlerden hangi-sinde nâfile namaz kılınabi-lir?

a) Geceyarısı.b) Gu� neşdog�arken.c) Gu� neşbatarken.d)Gu� neşzeva� ldeiken.


41. Namaz kılarken kendi isteği ile abdestini bozması ile na-mazı tekrar baştan kılmasına ne denir?

a) İ�stihla� f.b) İ�stibra�d.c) İ�ktida� .d) İ�stı�na� f.

42. Farz namazların ilk iki rekâtında Fâtihâ’dan sonra bir sûre veya en az üç kısa âyet veya uzun bir âyet oku-manın hükmü Hanefî mezhe-bine göre nedir?

a) Su� nnet.b) Farz.c) Va� cip.d)Mu� stehap.

43. Bayılan bir kişinin baygınlık durumu kaç vakitten fazla sürerse, bu süre içindeki namazları kaza olmaktan düşer?

a) 3vakitten.b) 5vakitten.c) 15vakitten.d) 14vakitten.

44. Hüsûf namazının tanımı han-gi şıkta yapılmıştır?

a) Şimşekçaktıg� ızamankılınanbirnamazdır.

b)Aytutuldug�uzamankılınanikiveyado� rtreka� tlıbirna-mazdır.

c) Gu� neştutuldug�uzamankılı-nanbirnamazdır.

d)Depremoldug�uzamankılı-nanbirnamazdır.

45. Cenazenin tekfîn işleminde kullanılacak olan kefen par-çalarının sıralaması dıştan içe doğru aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru verilmiştir?

a) Lifa� fe-kamı�s–iza� r.b)Kamı�s-lifa� fe–iza� r.c) Lifa� fe-iza� r–kamı�s.d) İ�za� r-lifa� fe–kamı�s.


46. Sonnefesineyaklaşmışveo� lmeku� zereolankişiye…………,o� lenkişiye………,o� lu� içingenelolarakyapılmasıgerekenhazır-lıklara…………,o� lu� nu� nyıkan-masına………,kefenlenmesine………..,tabutakonulupnamazınkılınacag� ıyerevenamazdansonrago�mu� leceg� iyeretaşınma-sına…………vemezarakonul-masına......…denir.

Yukarıdaki boşluklara gelme-si gereken kelimeler hangi şıkta doğru sıralanmıştır?

a) Muhtazar,meyyit,teşyı�’,teçhı�z,tekfı�n,telkı�n,defin.

b)Muhtazar,meyyit,teçhı�z,gasil,tekfı�n,teşyı�’,defin.

c) Meyyit,muhtazar,teşyı�’,gasil,tekfı�n,teçhı�z,defin.

d)Muhtazar,meyyit,tekfı�n,gasil,teçhı�z,teşyı�,defin.

47. Cemaatle namaz kılmanın hükmü ile ilgili olarak aşa-ğıdaki hükümlerden hangisi yanlıştır?

a) Hanbelı�lerego� refarz-ıayn-dır.

b)Ma� likı�lerego� refarz-ıayndır.c) Şa� fiı�lerego� refarz-ıkifa�yedir.d)Hanefı�lerego� resu� nnettir.

48. Namaz vakitleri ile ilgili aşa-

ğıdaki hükümlerden hangisi yanlıştır?

a) Ö� g� lenamazınınvakti,zeva� ldenfey’-izeva� lekadar-dır.

b)Ö� g� lenamazınınvaktiHanefı�’yego� re,fey’-izeva� lha� riç,asr-isa�nı�yekadardır.

c) İ�kindinamazınınvakti,fey’-izeva� lha� riç,asr-ievveleka-dardır.

d) İ�mameynego� re,kılınmayabaşlanansabahnamazınınvakti,gu� neşindog�masınakadardır.

49. Ezânla ilgili aşağıdaki hü-kümlerden hangisi yanlıştır?

a) Eza�niçinvaktingirmesişart-tır.

b)Kaza� namazlarıiçineza�nokunur.

c) Vakitgirmedenokunaneza�nia�deedilir.

d)Peşpeşebirdençokkazanamazıkılankişininherbiriiçineza�nokumasışarttır.

1. Aşağıda verilen oruç çeşitle-rinden hangisi farz oruçlar içerisinde yer almaz?

a) Nezirorucu.b)Ramazanorucununkas-

tenbozulmasıylagerekenkeffa� retorucu.

c) Zıha� rorucu.d)Yemininbozulmasısebebiyle

tutulacakkeffa� retorucu.

2. Iskât-ı savmda sadece bir oruç keffâretinin ödeniyor olması aşağıdakilerden hangisi ile gerekçelendirilebilir?

a) Ö� lu� nu� nailesininfazlacamaddimasrafasokulmaması.

b)Mu� slu�manınenfazlabirdefakasdenorucunubozacakolması.

c) Keffa� retieda� edilmedenyenidenkeffa� retgerektirecekşekildeoruçbozmadandola-yıtekkeffa� retinyeterlioluşu.

d)Herkeffa� retgerektirense-beptendolayıayrıkeffa� retino� denecekoluşu.

3. Aşağıdakilerden hangisi Hanefîlere göre niyetlerin zamanlarıyla ilgili yanlış bir açıklamadır?

a) Ramazanorucunaniyetede-cekolankişigu� nbatımındandig� ergu� nu� nkuşlukvaktinekadarniyetedebilmektedir.

b)Nafilebirorucaniyetedecekkişigu� nbatımındandig� ergu� nu� nkuşlukvaktinekadarniyetedebilmektedir.

c) Gu� nu� belirlenmişadakoru-cunaniyetedecekkişiogu� nimsakvaktinekadarniyetetmişolmalıdır.

d)Başlanmışfakatbirsebepletamamlanamamışna� fileoru-cunkaza� sıiçinengeçimsa�kvaktinekadarniyetedilmişolmalıdır.

ORUÇ KONUSUNDA TEST

ÖRUÇKÖNUSUNDATEST / 305

4. Aşağıda belirtilen hangi gün-lerde oruç tutulmaz?

a) Ramazanbayramınıntu�mgu� nlerivekurbanbayramı-nınilkgu� nu� .

b)Kurbanbayramınınilkikigu� nu� veramazanbayramınıntu�mgu� nleri.

c) Kurbanbayramınıntu�mgu� n-leriveramazanbayramınıntu�mgu� nleri.

d)Ramazanbayramınınilkgu� nu� vekurbanbayramınıntu�mgu� nleri.

5. Aşağıdakilerden hangisi oruç

için kazâyı gerektiren bir du-rum değildir?

a) Kendiisteg� iileag� ızdolusukusmak.

b)Gu� neşinbattıg� ınızannederekorucunaçılması.

c) Çig� pirinç,çig� hamur,fındıkkabug�ugibibeslenmeamacıtaşımayanveinsantabiatınınmeyletmedig� işeylerinyeni-lipiçilmesi.

d)Uyurkenihtila�molmak.

6. Aşağıdakilerden hangisi doğ-rudur?

a) Öruçluykençig� pirinçyemek,hemkazayıhemdekeffa� retigerektirir.

b)Kazayakalmışoruçiçino� g� levaktinekadarniyetedilebilir.

c) Azmiktardatuzyemekkeffa� retigerektirir.

d)Çokmiktardatuzyemekkeffa� retigerektirir.

7. Aşağıdakilerden hangisi bütün mezheplere göre ramazanda ilaç kullanımı ile ilgili yanlış bir hükümdür?

a) Öruçluykengo� zevekulag�adamladamlatılabilir,orucama�nı�deg� ildir.

b) Burunadamladamlatılabilir,buorucama�nı�birdurumdeg� ildir.

c) Ag� ızdanalınanhap-şurupvepastilgibişeylerorucama�nı�dir.

d)Öruçluykenig�neyaptırma-nınorucubozacag� ındaicma� ’vardır.



a) Şevva� layındaaltıgu� noruçtutmakmu� steha�ptır.

b) Zilhicceninonuncugu� nu� oruçtutmakharamdır.

c) Da�vu� dorucuDa�vu� dpeygam-berehasbiroruçtur,sonrakiu�mmetleriçinzorlug�undandolayımekru� hkılınmıştır.

d)Haramaylardaperşembe,cumavecumartesigu� nlerioruçtutmakmu� steha�ptır.

9. Oruçlu bir kişinin abdest

alırken yanlışlıkla su yutması durumunda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir?

a) Hemkaza� hemkeffa� retgere-kir.

b) Sadecekeffa� retgerekir.c) Sadecekaza� gerekir.d)Yanlışlıklayaptıg� ıiçinorucu

bozulmamıştır.

10. Hanefî mezhebine göre aşa-ğıdakilerden hangisi orucu bozup hem kazâ hem de keffâret gerektirir?

a) Azmiktardatuzyemek.b) Çokmiktardakilyemek.c) Ramazanorucundanbaşka

birorucukastenbozmak.d)Burunailaçdamlatmak.

11. “İhtilâf-ı metâlia îtibâr edilir, yani dünyanın farklı bölgele-rinde yaşayan müslümanlar, hilâlin kendi bölgelerinde görülmesi ile oruca başlar-lar” görüşü hangi müçtehide aittir?

a) İ�ma�mŞa� fiı�.b) Ebu� Hanı�fe.c) İ�ma�mMa� lik.d) İ�ma�mAhmedb.Hanbel.

12. “Vaktinde tutulmayan bir Ramazan orucunun kazasını yerine getirmeden yeni bir Ramazanın gelmesi halinde kazâ ile birlikte ayrıca fidye vermek de gerekir” görüşü hangi müçtehide aittir?

a) Ebu� Hanı�fe.b) İ�ma�mEbu� Yu� suf.c) İ�ma�mMuhammed.d) İ�ma�mŞa� fiı�.

13. “Başlanan nâfile ibâdetlerin tamamlanması vâcip olma-dığı için tamamlanmadan bozulan nâfile orucun kazası gerekmez” görüşü hangi müç-tehide aittir?

a) İ�ma�mŞa� fiı�.b) Ebu� Hanı�fe.c) İ�ma�mMuhammed.d) İ�ma�mEbu� Yu� suf.

ÖRUÇKÖNUSUNDATEST / 307

14. Ramazan orucu ne zaman farz kılınmıştır?

a) Hicretinikinciyılında.b)Hicrettenbiryılsonra.c) Hicrettenbiryılo� nce.d)Hicrettenbirbuçukyılsonra.

15. Ramazan bayramının ilk günü ve kurban bayramı gün-lerinde oruç tutmanın hükmü aşağıdaki şıklardan hangisin-de doğru olarak verilmiştir?

a) Mendu� p.b)Mu� steha�p.c) Tenzı�henmekru� h.d)Haram.

16. Aşağıdakilerden hangisi imsâk vaktinden önce gece-leyin niyet edilmesi gereken oruçlardan değildir?

a) Na� fileoruçlar.b)Herçeşitkeffa� retorucu.c) Başlanıptabozulanna� file

oruç.d)Ramazandatutulmayıp,

başkazamandakaza� edilenramazanoruçları.

17. Oruçlu iken akşam ezânı okundu zannedip yanlışlıkla orucunu açan kişi ne yapma-lıdır?

a) Kaza� orucututar.b)Keffa� retorucututar.c) Na� fileoruçtutar.d)Birşeyyapmaz.

18. Aşağıdakilerden hangisi orucun edâsının şartlarından birisi değildir?

a) Öruçtutacakfizikigu� cesahipolmak.

b)Mukı�molmak.c) Gebeyadaçocukemzirecek

durumdaolmamak.d)Niyetetmek.

19. Oruç keffâreti olarak aşağıda-kilerden hangisi yapılmaz?

a) Birko� lea� za� tetmek.b) 60ko� lebirdena� za� tetmek.c) 60fakirisabahlıakşamlı

doyurmak.d)60gu� naravermedenoruç

tutmak.


20. Kamerî ayların her 13, 14 ve 15. günlerinde tutulan oruç aşağıdakilerden hangisidir?

a) A� şu� ra� .b) Eyya�m-ıbı�d.c) Reyya�n.d)Visa� l.

21. Aşağıdakilerden hangisi oru-cu bozmaz?

a) Go� zeveburnadamladamlat-mak.

b) Bedenintu�mu� neanesteziuygulamak.

c) Kulakzarındadelikbulunan-larınkulakyıkatması.

d)Enerjivegu� çvericiig�neyap-tırmak.

22. Aşağıdakilerden hangisi oru-cu bozar?

a) Astımhastalarınınspreykullanması.

b)Kalphastalarınındilaltıhapkullanması.

c) Go� zlerindenrahatsızolanbi-risingo� zdamlasıkullanması.

d)Kulakzarındadelikbulunan-larınkulakyıkatması.


a) İ�drarkanalınıgo� ru� ntu� lemek.b) idrarkanalınailaçakıtmak.c) Enerjivegu� çvericiig�neyap-

tırmak.d)Kulakzarındadelikbulunan-

mayanlarınkulakyıkatması.


a) Su,yag� vebenzerigıdao� zel-lig� itaşıyanbaşkabirmadde-ninvu� cudagirmesikaydıylaendoskopi.

b)Makattanyaptırılanag� rıkesiciig�ne.

c) Burnadamlatılanilaç.d)Bacag� ınbirtanesinintu�mu� -

nu� narkozlauyuşturmak.

1. Zekâtın mal ile ilgili şartlarıy-la alakalı olarak aşağıda ya-pılan açıklamalardan hangisi yanlıştır?

a) Hava� ic-iasliye:Zeka� tata�bı�mallarınihtiyaçfazlasıolma-sıdır.

b)Nisa�b:Ö� ncedenyokikensonradanferdinmu� lkiyetinegeçenmaldır.

c) Havalenu� ’l-havl:Zeka� tata�bı�mallarınu� zerindenbirkamerı�yılgeçmişolmaşartı-dır.

d)Tammu� lkiyet:Zeka� tata�bı�olacakmalın,hemkendisi-nin,hemdemenfaatlerinin,malınsahibinintasarruf,kudretvesala�hiyetialtındaolmasıdır.

2. Hangisi zekât olarak verile-cek malda aranan şartlardan değildir?

a) Nema� .b)Nisa�b.c) Temlı�k.d)Yıllanma.

3. Aşağıdaki zekât örneklerin-den hangisi ile zekât borcu edâ edilmiş olmaz?

a) Zeka� tvermeklesorumlukişininniyetetmedenzeka� tborcunuvermesivehenu� zmalfakirinelindeykenniyetetmesidurumu.

b)Mu� kellefkişininzeka� tını,yoksulvea� cizlerebakmakiçinoluşturulankurumlaravermesidurumu.

c) Zeka� tlamu� kellefkişi,niyetederekfakirkimseyiyedir-mesidurumu.

d) Zeka� tborcunuparçaparçao� deyecekkimseninsadecebirkezniyetetmesidurumu.

4. Zekâtla ilgili aşağıdaki hü-kümlerden hangisi yanlıştır?

a) Altın,gu�mu� şveticaretmal-larındakizeka� t%2,5oranın-dadır.

b)Rikazda1/5oranındazeka� tverilir.

c) Baldazeka� t1/10oranındazeka� tverilir.

d)Balıktu� rlerinde1/40oranın-dazeka� tverilir.

ZEKÂT KONUSUNDA TEST


5. Bir çiftçinin, sütünü satmak amacıyla mandırada beslediği ve senenin ancak beş ayında meralarda otlattığı otuz ineği var. Bu çiftçi, zekât konusun-da aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır?

a) Ötuzineg� inekarşılıkikiyaşındabirbuzag� ıyızeka� tolarakvermesi.

b)Ötuzineg� inparasaltoplamdeg�erinihesaplayıpbude-g�erin1/40’ınızeka� tolarakvermesi.

c) Ötuzineg� inheryılbirtanesi-nizeka� tolarakvermesi.

d)Buineklerdenzeka� tgerek-meyeceg� indensattıg� ısu� tnisa�baulaşıyorsa1/40’ınızeka� tolarakvermesi.

6. Aşağıdakilerden hangisi hay-vanların zekâtı ile ilgili yanlış bir bilgidir?

a) 9devede1koyunzeka� tveri-lir.

b) 100koyunda1koyunzeka� tverilir.

c) 10devede1koyunzeka� tverilir.

d) 40koyunda1koyunzeka� tverilir.

7. Aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?

a) Kadınlarınaltınvegu�mu� ş-tenyapılanzı�neteşyalarızeka� tata�bı�mallararasındaikenerkeklerinkizeka� tata�bı�deg� ildir.

b)Ma�denı�veka�g� ıtparalar,altınvegu�mu� şhu� kmu� ndeolup,deg�erolarakbunlarınnisa�plarınaulaştıg� ındabilekendilerindenzeka� tgerek-mez.

c) Ka�g� ıtparalarınzeka� tı,ken-dilerihakı�kı�paraolmamaklabirlikteu� zerlerindenbiryılgeçmesihalinde%2,5’tur.

d)Ticaretmallarındanzeka� tverilirken,demirbaşlarava-rıncayakadar,ticarethanedebulunanbu� tu� nuru� z,zeka� tmatrahınada�hildir.

ZEKA�TKÖNUSUNDATEST / 311


a) Altın,gu�mu� şveparada,ticaretmallarıvehayvan-lardazeka� t,birkamerı�yılıntamamlanmasıilefarzolurken,topraku� ru� nlerininzeka� tımalınu� zerindengeçe-ceksu� reo� nemliolmaksızınarazidebirsenedekaçkereu� ru� nalındıg� ınabakılarako� denir.

b) Zeka� tborcu,zeka� tata�bı�malınu� zerindenbiryılgeç-tiktensonraancakramazanayındansonrao� denmelidir.

c) Birmaldazeka� tborcudog� -duktansonra,buborço� den-medeno� nceomalçalınmak,kaybolmak,gasbedilmekgibiyollarlahela�kolsaHanefı�lerego� rezeka� tborcudu� şmekte-dir.

d)Hanefı�lerego� remu� kellefino� lmesiylezeka� tborcudadu� şmektedir.

9. Aşağıda verilen nisâb ölçüle-rinden hangisi doğru değildir?

a) Bu� yu� kbaşhayvanlarda30adetsıg� ır.

b)Ku� çu� kbaşhayvanlarda40adetkoyun.

c) Altında20miska� l.d)Gu�mu� şte200miska� l.

10. Fıtır sadakasının miktarı buğdaydan kaç gramdır?

a) 2920gr.b) 1460gr.c) 2800gr.d) 2700gr.

11.

•Seneninçog�unumeralardaotlayarakgeçirenhayvanlara…………denir.

•Yemlebeslenenhayvanlara……………denir.

•Ziraat,nakliyatgibiişlerdekul-lanılanhayvanlara…………denir.

Yukarıdaki tanımlar aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru sıralama ile verilmiştir?

a) Sa� ime-Ma’lu� fe-A� mileb)Ma’lu� fe-A� mile-Sa� imec) A� mile-Sa� ime-Ma’lu� fed)A� mile-Ma’lu� fe-Sa� ime

1. Aşağıdakilerden hangisi hac-cın rükünlerinden biri değil-dir?

a) Safa� ileMervearasındayu� ru� -mek.

b)Arafattavakteyapmak.c) Ziyarettava� fıyapmak.d)Mı�ka� tlardaihra�magirmek.

2. Şâfiî ve Hanbelî mezheplerine göre, bayram’ın birinci günü şeytan taşlamanın vakti ne zaman başlar?

a) Fecr-iSa�dık’tanı�tiba� ren.b)Geceyarısındanı�tiba� ren.c) Gu� neşindog�masından

ı�tiba� ren.d)Tanyerininag�armasından

ı�tiba� ren.

3. Mâlikî mezhebine göre, Müz-delife vakfesinin zamanı aşa-ğıdakilerden hangisidir?

a) Geceyarısındanı�tiba� renbayramsabahıfecr-isa�dıkakadar.

b) Bayramınbirincigu� nu� tanyerininag�armayabaşlama-sındangu� neşindog�masınakadar.

c) Arefegu� nu� akşamıgu� neşinbatışındanbayramsabahıfecr-isa�dıkakadar.

d)Arefegu� nu� akşamıgu� neşinbatışındanbayrambirincigu� nu� zeva� lvaktinekadar.

4. Aşağıdakilerden hangisi hac-cın sahîh (geçerli) olmasının şartlarından biridir?

a) Hacyapmakniyetiyleihra�magirmek.

b)Ö� zelvakit.c) Ö� zelme¬ka�n.d)Hepsi.

HAC KONUSUNDA TEST

HACKÖNUSUNDATEST / 313

5. Aşağıdakilerden hangisi haccın edâsının şartlarından biridir?

a) Mu� slu�manolmak.b)Haccıbelirlizamandayap-

mak.c) Yolgu� venlig� ininbulunması.d)Akıllıolmak.

6. Aşağıdakilerden hangisi tavâfın vâciplerinden biri de-ğildir?

a) Abdestliolmak.b) Setr-iavretedikkatetmek.c) Tava� fesnasındaKa�be’yisag�

tarafınaalarakyu� ru�mek.d)Tava� fa,Hacer-iesvedhiza-

sındanbaşlamak.

7. Aşağıdakilerden hangisi tavâfın sünnetlerinden biri değildir?

a) Tava� fesnasındaKa�be’yisoltarafınaalarakyu� ru�mek(teya�mu� n).

b) İztıba� yapmak.c) Hacer-iesved’iistı�la�metmek.d)Erkeklermu�mku� noldug�u

kadarKabe’yeyaklaşmak.

8. Sa’y’ı dört şavttan sonra ye-diye tamamlamanın hükmü nedir?

a) Va� cip.b)Mendu� p.c) Mu� steha�p.d) Su� nnet.

9. Aşağıdakilerden hangisi hac-cın müstakil vâciplerindendir?

a) Telbiyegetirmek.b)Arafat’tagu� neşbatıncaya

kadarbeklemek.c) Mu� zdelifevakfesiniyapmak.d)Tava� fnamazıkılmak.

10. Aşağıdakilerden hangisi hac-cın müstakil sünnetlerinden değildir?

a) A� fa�kı�olanlarınhemenMescid-iHara�m’agiderektava� f-ıkudu�myapmaları.

b)Mekke,ArafatveMina’dahutbeokunması.

c) Tava� fahacer-iesvedveyahiza� sındanbaşlamak.

d)ArafegecesiMina’dagecele-mek.


11.Aşağıdakilerden hangisi tavâfın geçerli olmasının şartlarından değildir?

a) Teya�mu� n.b) Belirlivakitteyapmak.c) Niyet.d)Mescid-iHara�m’ıniçinden

yapmak.

12. Aşağıdakilerden hangisi tavâfın sünnetlerindendir?

a) Tava� fıMescid-iHara�miçindeyapmak.

b)Herveleyapmak.c) Muva� la� t.d)Teya�mu� n.

13. Aşağıdakilerden hangisi Ara-fat vakfesinin geçerli olması-nın şartlarından biridir?

a) Vakfeyikıbleyeyo� nelikola-rakyapmak.

b) Vakfeyiarefegu� nu� zeva� lvak-tindensonrayapmak.

c) Vakfeyiniyetederekyapmak.d)Ö� g� leveikindinamazlarını

cem’itakdı�milekılmak.

14. Aşağıdakilerden hangisi Müzdelife vakfesinin geçerli olmasının şartlarından değil-dir?

a) Gu� neşdog�madano� nceMu� zdelife’denayrılmak.

b)Haciçinihra�mlıolmak.c) Vakfe’yiMu� zdelifesınırları

içindeyapmak.d)Arafatvakfesiniyapmışol-

mak.

15. İlk tahallülden sonra aşağı-daki ihrâm yasaklarından hangisi sona ermez?

a) Kokusu� ru� nmeyasag� ı.b)Dikişlielbisegiymeyasag� ı.c) Cinselilişkiyasag� ı.d)Tırnakkesmeyasag� ı.

16. Aşağıdakilerden hangisi hac-ca vekil göndermenin şartla-rından biridir?

a) Vekilinerkekolması.b) Vekilehaccınfarzolması.c) Vekilinzenginolması.d)Haccın,mu�vekkileo� nceden

farzolmuşolması.


17. Cemreleri taşlama ile ilgili aşağıdaki hükümlerden han-gisi doğrudur?

a) Bayramınbirincigu� nu� bu� yu� k,orta,ku� çu� kcemrelertaşlanır.

b) Bayramınikincigu� nu� ku� çu� k,orta,bu� yu� kcemrelertaşlanır.

c) Bayramınu� çu� ncu� gu� nu� bu� yu� k,orta,ku� çu� kcemrelertaşlanır.

d) Bayramındo� rdu� ncu� gu� nu� bu� yu� k,ku� çu� k,ortacemrelertaşlanır.

18. Aşağıdakilerden hangisi Kâbe’nin rükünlerinden de-ğildir?

a) Ru� kn-u� Yema�nı�.b) Ru� kn-u� İra�kı�.c) Ru� kn-u� Şa�mı�.d)Ru� kn-u� İ�bra�him.

19. Aşağıdaki hükümlerden han-gisi yanlıştır?

a) Haccagideninergenolmasışarttır.

b)Haccagidecekkimseakıllıolmalıdır.

c) HaccagidecekkimseMu� slu� -manolmalıdır.

d)Haccagidecekkimseninzen-ginolmasışarttır.

20. Aşağıdaki hükümlerden han-gisi haccın müstakil sünnetle-rinden biridir?

a) Cemreleretaşatmak.b) Veda� tava� fıyapmak.c) Arefegu� nu� Mina’dagecele-

mek.d)Mu� zdelife’devakfeyapmak.

21. Aşağıdakilerden hangisi hiçbir görüşe göre Müzdelife vakfesinin başlangıç zamanı değildir?

a) Arefegu� nu� nu� Bayramabag� layangeceyarısındanı�tiba� ren.

b)Arefegu� nu� akşamıgu� neşinbatışındanı�tiba� ren.

c) Bayramınbirincigu� nu� fecr-isa�dıktanitibaren.

d)Yatsıvaktiningirmesindenı�tiba� ren.

22. Bayramın birinci, ikinci ve üçüncü günlerinde Mina’da gecelemenin, Hanefî ve Şâfiî mezhebine göre hükmünü sırasıyla aşağıdakilerden hangisi yansıtmaktadır?

a) Farz-Va� cip.b) Va� cip-Farz.c) Va� cip-Su� nnet.d) Su� nnet-Va� cip.


23. Bayramın üçüncü günü Mina’dan ayrılmaya ne denir?

a) Tahallu� l-u� evvel.b)Nefr-ievvel.c) Tahallu� l-u� sa�nı�.d)Nefr-isa�nı�.

24. Aşağıdakilerden hangisi ziyâret tavâfının başlama vakti konusunda Hanefî ve Mâlikî’nin görüşüdür?

a) Zilhicceayınındokuzunuonunabag� layangeceyatsıvaktindenı�tiba� ren.

b) Zilhicceayınındokuzunuonunabag� layangeceninyarı-sındanı�tiba� ren.

c) Kurbanbayramınınilkgu� nu� fecr-isa�dıktanı�tiba� ren.

d) Zilhicceayınındokuzuncugu� nu� gu� neşinbatmasındanı�tiba� ren.

25. Arafat vakfesi; Arefe günü fecr-i sâdıktan îtibâren hangi mezhebe göre başlar?

a) Hanefı�.b) Şa� fiı�.c) Hanbelı�.d)Ma� likı�.

26. Ziyâret tavâfının son üç şavtı-nı âdetli olarak yapmak hangi cezâyı gerektirir?

a) U� çsadaka-ifıtır.b)Dem.c) Bedene.d)Tava� fıgeçerliolmaz.

27. Sa’y’in son üç şavtının âdetli olarak yapılması hangi cezayı gerektirir?

a) Dem.b)Herhangibircezagerekmez.c) U� çsadaka-ifıtır.d) Sa’y’igeçerliolmaz.

28. İmâm Ebû Hanîfe ve İmâm Şâfiî’ye göre Müzdelife’de akşam ile yatsı namazlarını yatsı vaktinde cem’ ederek kılmanın hükmü nedir?

a) Su� nnet-va� cip.b) Su� nnet-su� nnet.c) Va� cip-va� cip.d)Va� cip-su� nnet.


29. Hanefî ve Şâfiî mezheplerine göre küçük, orta ve büyük cemrelere sırası ile taş atma-nın hükmü nedir?

a) Su� nnet-su� nnet.b) Va� cip-su� nnet.c) Su� nnet-va� cip.d)Va� cip-va� cip.

30. İmâm Ebû Hanîfe’ye göre temettû’ haccı yapan kimse-lerin hedyi, en geç bayramın üçüncü günü güneşin batı-mına kadar kesmemelerinin cezası nedir?

a) Bedene.b)Dem.c) İ�kidemgerekir.d)Herhangibircezasıyoktur.

31. Sırasıyla İmâm Ebû Hanîfe ile İmâm Şâfiî’ye göre ihrâmdan çıkmak için bayramın ilk üç gününde tıraş olmanın hük-mü nedir?

a) Va� cip-va� cip.b) Su� nnet-va� cip.c) Su� nnet-su� nnet.d)Va� cip-su� nnet.

32. Ebû Hanîfe ve İmâmeyne göre taş atma, kurban kesme ve tıraş olma menâsiki arasın-daki tertîbe uymanın hükmü nedir?

a) Va� cip-va� cip.b) Su� nnet-su� nnet.c) Va� cip-su� nnet.d) Su� nnet-va� cip.

33. Hanefî ve Şâfiî mezheplerine göre ihsâr kurbanının Harem bölgesinde kesilmesinin hük-mü nedir?

a) Şart-şartdeg� il.b) Su� nnet-va� cip.c) Mu� steha�p-şart.d) Şart-şart.

34. Sırasıyla Hanefî ve Şâfiî mez-heplerine göre vekil olarak hacca gönderilecek kimsenin kendi adına hac görevini yap-mış olmasının hükmü nedir?

a) Şart-şartdeg� il.b) Şart-şart.c) Şartdeg� il-şart.d) Şart-mu� steha�p.


35. Sırasıyla Hanefî ve Şâfiî mezheplerine göre ticaret amacıyla Mekke’ye giden kimsenin mîkât mahallinden ihrâmlı olarak geçmesinin hükmü nedir?

a) Va� cip-farz.b) Su� nnet-su� nnet.c) Su� nnet-va� cip.d)Va� cip-su� nnet.

36. Hac ve umrede işlenen cinâyetlerin ödenmesi ile ilgili aşağıdailerden hangisi doğrudur?

a) Bu� tu� nkeffa� retler,gecik-meliolarak(tera�hı�u� zere)yapılabilecekva� ciptu� ru� ndenoldug�uiçincina�yetincezası,işlenişindeno�mru� nsonunakadar,herzamano� denebilir.

b) Cina�yetlerincezasını,vefa� tınakadaro� demeyenveo� denmesinivasiyetdeetme-yenkimsegu� nahka� rolur.

c) Vasiyetolmadıg� ıhalde,mı�rasçıların,teberru� olarako� demeleriyledeborçeda� edilmişsayılır.

d)Hepsidog� rudur.

37. “Umre tavâfının son üç şavtı-nı veya daha azını abdestsiz olarak yapan kimse, abdest-siz yaptığı her şavt için bir sadaka verir” görüşü kime aittir?

a) Ebu� Hanı�fe.b) Ebu� Yusuf.c) İ�ma�mZu� fer.d) İ�bnNu� ceym.

38. “Bilmeyerek, yanılarak veya unutarak koku sürünmek, elbise giymek ve cinsel ilişkide bulunmak gibi yararlanma (is-timta’) türünden olan yasakları ihlâl eden kimse için ceza ge-rekmez” görüşü kimlere aittir?

a) Za�hirı�.b) Şa� fiı�veHanbelı�.c) Ma� likı�veZa�hirı�.d)Hanefı�.

39. “İhrâmlı kişinin eşini şehvet-le öpmesi, okşaması, sarılıp kucaklaması boşalma olmaz-sa ceza gerektirmez” görüşü hangi mezhebe aittir?

a) Ma� likı�b)Hanefı�c) Hanbelı�d)Hiçbiri


40. İhrâma girerken ileride kar-şılaşılacak hastalık, düşman veya para kaybetme gibi yola devamı engelleyecek bir durumun ortaya çıkması hâlinde, kurban kesmeksizin ihrâmdan çıkmayı şart koş-mak, hangi mezhebe aittir?

a) Hanefı�.b)Ma� likı�.c) Hanbelı�.d) Zahirı�.

41. Ziyaret tavâfını yapmadan memleketine dönen kimse, bu eksikliği gidermek için aşağıda belirtilenlerden han-gisini yapmalıdır?

a) Bedenekesmelidir.b)Demkesmelidir.c) Birineveka� letvererekbu

tava� fıyaptırmalıdır.d)BizzatMekke’yedo� nu� pbu

tava� fıyapmalıdır.

42. Hangi mezheplere göre, ömürde bir defa umre yap-mak farzdır?

a) Şa� fiı�veMa� likı�.b)Ma� likı�veHanbelı�.c) Şa� fiı�veHanbelı�.d)Hanefı�veMa� likı�.

43. “Bir kimsenin bedel olarak bir başkasının yerine hac yapabilmesi için kendi adına daha önce hac yapmış olması gerekir” hükmü mezhepler-den hangisine aittir?

a) Şa� fiı�veHanbelı�b)Hanefı�c) Ma� likı�d) Za�hirı�

44. Nâfile hacda vekâletin geçerli olabilmesi için vekilin kendi adına farz haccı yapmış olma-sı gerektiği şartını öne süren imâm hangisidir?

a) Ebu� Hanı�fe.b) İ�ma�mŞa� fiı�.c) İ�ma�mMa� lik.d) İ�ma�meyn.

45. “Hac aylarından önce ihrâma girilemez” görüşü kime ait-tir?

a) İ�ma�mŞa� fiı�.b) İ�ma�mAhmedibnHanbel.c) Ebu� Hanı�feveMa� likı�.d)Da�vu� dez-Za�hirı�.


46. Ziyaret tavâfının son iki şavtı-nı âdetli olarak yapan kim-senin hangi cezayı ödemesi gerekir?

a) Dem.b) Bedene.c) Sonu� çşavtınkaza� sıveu� ç

gu� noruç.d) İ�kisadaka-ifıtır.

47. Mekkîler kudûm tavâfını ne zaman yaparlar?

a) İ�hra�magirdiklerinde.b)Arafatvakfesindeno� nce.c) Hiçbiri.d)Hacsa’y’indeno� nce.

48. Cemrelerin Mina’dan Mekke-i Mükerreme istikâmetine doğru sıralaması aşağıdaki-lerden hangisidir?

a) Cemre-iu� la� ,Cemre-iakabe,cemre-ivusta� .

b) Cemre-ivusta� ,Cemre-iaka-be,cemre-iu� la� .

c) Cemre-iakabe,cemre-ivusta� ,cemre-isug� ra� .

d) Cemre-iu� la� ,cemre-ivusta� ,Cemre-iakabe.

49. İmâm Muhammed ve Ebû Yûsuf’a göre Müzdelife’de akşam ve yatsı namazlarını cem’i te’hîr ile kılmanın hük-mü sırasıyla aşağıdakilerden hangisidir?

a) Va� cip-su� nnet.b) Su� nnet-va� cip.c) Su� nnet-su� nnet.d)Va� cip-va� cip.

50. En faziletli hac türü aşağıda-kilerden hangisidir?

a) Hanefı�lerego� reKıra�n;Şa� fiı�veMa� likı�lerego� reİ�fra�d;Hanbelı�lerego� reTemettu� ’dur.

b)Hanefı�lerego� reKıra�n;Hanbelı�lerego� reİ�fra�d;Şa� fiı�veMa� likı�lerego� reKıra�n’dır.

c) Hanefı�lerego� reİ�fra�d,Hanbelı�lerego� reTemettu� ’,Şa� fiı�veMa� likı�lerego� reTemettu� ’dur.

d) Şa� fiı�veMa� likı�lereKıra�n,Hanefı�lerego� reTemettu� ’,Hanbelı�lerego� reTemettu� ’dur.


51. İhrâmlı kimsenin evlenme-sinde veya evlendirilmesinde herhangi bir sakınca olmadı-ğı görüşü kime aittir?

a) İ�ma�mŞa� fiı�.b) İ�ma�mMalik.c) İ�mamEbu� Hanı�feve

İ�ma�meyn.d) İ�ma�mAhmedb.Hanbel.

52. Hanefî mezhebine göre Hacc-ı Kırân’a niyet etmiş muhrim hacdan engellenmiş olduğu takdirde ihrâmdan çıkabil-mesi için, aşağıdakilerden hangisini yapar?

a) Haremsınırlarıiçindebirbedenekeser.

b)Mekke-iMu� kerreme’ninha-remindekesilmeku� zereikikurbango� nderir.

c) Hillbo� lgesinde3gu� nbay-ramdano� nce,7gu� nbayram-dansonraoruçtutar.

d)Birkurbanbedelisadakaverir.

53. Aşağıdaki tanımlardan hangi-si doğru değildir?

a) Cida� l:Hacesnasındabaşka-larıylatartışmak,haka� retvekavgaetmek.

b)Mena� sik:Haciba�detiiçindeyeralanvebirkısmısem-bolikdavranışlardaniba� retolanfiiller.

c) Mes’a:Safa� ileMervearasın-dakisa’yalanı.

d)Meva� t:Mı�ka� tsınırlarıiçeri-sindeizdiha�mvb.sebeplerlevefa� tetmişkişiyedenir.

54. Kurban bayramının ilk üç günü Mina’da gecelemenin hükmü sırasıyla Mâlikî ve Hanefî mezheplerine göre nedir?

a) Su� nnet-va� cip.b) Va� cip-va� cip.c) Farz-va� cip.d)Va� cip-su� nnet.


55. Şeytan taşlama, kurban kes-me ve traş olma arasındaki tertîbe uymama ile ilgili doğ-ru hüküm aşağıdakilerden hangisidir?

a) Ebu� Hanı�fe’yego� redemgerekir.Dig� ermu� ctehı�dlerego� reisebirşeygerekmez.

b) 6adetfıtrsadakasıvermekgerekir.

c) Ebu� Hanı�fe’yego� redem,İ�ma�mMa� lik’ego� re3gu� noruçtutmakgerekir.

d)Hiçbiri.

56. Aşağıdakilerden hangisi fıtır sadakası kadar bağış-ta bulunmayı gerektiren cinâyetlerden değildir?

a) Saçvesakalındo� rttebi-rindenazbirkısmınıtıraşetmek.

b)Kudu�mveyaveda� tava� fınıabdestsizyapmak.

c) Herhangibiruzvuntama-mınadeg� ilbirkısmınagu� zelkokusu� rmek.

d)Erkekleriçinbirtamgu� ndu� zveyagecesu� resincegiyimeşyasıgiymek.

57. Aşağıdakilerden hangisi ha-ram aylardan biri değildir?

a) Zilhicceb) Şa�ba�nc) Zilka�ded)Muharrem

58. Mîkâtı ihrâmsız geçmenin cezası aşağıdakilerden hangi-sidir?

a) Birkoyunkurbanetmek.b)Birsıg� ırkurbanetmek.c) Birdevekurbanetmek.d) İ�kikoyunkurbanetmek.

59. Hedy ne demektir?

a) Sadakavermektir.b)Hacveumredekesilenkur-

bandır.c) Hediyeleşmektir.d)Ru� şvetvermektir.

60. Aşağıdakilerden hangisi hac-cın farzlarından biri değildir?

a) İ�hra�magirmek.b)Arafat’tavakfeyedurmak.c) Ka�be’yitava� fetmek.d) Şeytantaşlamak.


61. Aşağıdakilerden hangisi tavâfın vâciplerinden biri değildir?

a) Abdestliolmak.b) Setr-iavretedikkatetmek.c) Tava� fıhuşu� ileyapmak.d)Tava� fa,Hacer-iesvedveya

hiza� sındanbaşlamak.

62. Aşağıdakilerden hangisi tavâfın sünnetlerinden biri değildir?

a) Tava� fesnasındaKa�be’yisoltarafınaalarakyu� ru�mek.

b) İztıba� veremelyapmak.c) Hacer-iEsved’iistı�la�met-

mek.d)Tava� fesnasındazikir,tekbı�r,

tehlı�lvedua� ilemeşgu� lol-mak.

63. Şeytan taşlamada taş atma-nın zamanı hangi günlerdir?

a) Bayramdansonrakiilkcumagu� nu� .

b) Arafegu� nu� .c) Kurbanbayramının1.,2.,3.

ve4gu� nu� .d) Perşembegu� nu� .

64. Aşağıdakilerden hangisi şey-tan taşlamanın sünnetlerin-den biri değildir?

a) Bircemreyeaynıgu� nyedi-denfazlataşatmak.

b) Yeditaşıpeşpeşeatmak.c) Tertı�beuymak.d)Atılantaşlarnohutbu� yu� klu� -

g�u� ndeolmak.

65. Hacda saçları traş etmenin veya kısaltmanın zamanı han-gi gündür?

a) Cuma.b) Pazartesi.c) Kurbankesmegu� nu� .d)Arafegu� nu� .

66. Hac aylarında ve bir yıl içinde bir ihrâmla umre ve haccı birlikte îfâ etmek, hangi hac türüdür?

a) Hacc-ıKıra�n.b)Hacc-ıİ�fra� t.c) Hacc-ıTemettu� ’.d)Hacc-ıEkber.


67. Hac aylarında ve bir yıl içinde iki ihrâmla umre ve haccı birlikte îfâ etmek hangi hac türüdür?

a) Hacc-ıKıra�n.b)Hacc-ıİ�fra� t.c) Hacc-ıTemettu� ’.d)Hacc-ıEkber.

68. Harem bölgesi ile mîkât yer-leri (sınırları) arasında kalan alana ne denir?

a) HillBo� lgesi.b)Arafa� tBo� lgesi.c) A� fa�kı�.d)A� fa�kBo� lgesi.

69. Aşağıdakilerden hangisi hac için Medîne yönünden gelen-lerin mîkât mahallidir?

a) Zu� ’lhuleyfe.b)Karn.c) Cuhfe.d) Za� t’u� İrk.

70. Aşağıdakilerden hangisi hac için Mısır ve Sûriye yönünden gelenlerin mîkât mahallidir?

a) Yelemlem.b)Karn.c) Cuhfe.d) Za� t’u� İrk.

71. Aşağıdakilerden hangisi hac için Irak yönünden gelenlerin mîkât mahallidir?

a) Yelemlem.b)Karn.c) Cuhfe.d) Za� t’u� İrk.

72. Aşağıdakilerden hangisi hac-cın farz tavâfıdır?

a) Kudu�mtava� fı.b) Sadertava� fı.c) Veda� tava� fı.d) İ�fa�datava� fı.

73. “Eyyâm-ı Mina” hangi günler-dir?

a) Zilhicce’nin10,11,12ve13.gu� nleri.

b) Zilhicce’nin8,9,10ve11.gu� nleri.

c) Zilhicce’nin11,12,13ve14.gu� nleri.

d) Zilhicce’nin9,10,11ve12.gu� nleri.


74. Bedene cezasını gerektiren cinâyet aşağıdakilerden han-gisidir?

a) Arafatvakfesindensonrailktahallu� ldeno� ncecinselilişki-debulunmak.

b) İ�kincitahallu� ldensonracin-selilişkidebulunmak.

c) Ziya� rettava� fınıabdestsizolarakyapmak.

d) Ziya� rettava� fındansonracinselilişkidebulunmak.

75. Aşağıdakilerden hangisi dem cezasını gerektirmez?

a) Mı�ka� tıihra�msızgeçmek.b) Birelinbeştırnag� ınıkesmek.c) Kudu�mtava� fınıabdestsiz

yapmak.d)Veda� tava� fınıcu� nu� polarak

yapmak.

76. Aşağıdakilerden hangisi Mek-keliler için hac mîkât yeri değildir?

a) Ci’ra�ne.b) Yelemlem.c) Aşa� ir.d)Ten’ı�m.

77. Kırân ve temettû’ hedy için parası olmayan kimse aşağı-dakilerden hangisini yapar?

a) Ertesiyılharembo� lgesindekurbankestirir.

b)Kurbanbayramındano� nceyedigu� n,memleketinedo� -nu� nceu� çgu� noruçtutar.

c) Kurbanbayramındano� nceikigu� n,memleketinedo� nu� n-cesekizgu� noruçtutar.

d)Kurbanbayramındano� nceu� çgu� n,memleketinedo� nu� nceyedigu� noruçtutar.

78. Aşağıdaki tanımlardan hangi-si yanlıştır?

a) İ�hsa� r:hacveyaumreyapmaku� zereihra�magirdiktenson-ra,herhangibirsebepletava� fvevakfeyapmaimka�nınınortadankalkmasıdemektir.

b)Miza�b:Ziya� retveumretava� flarınıabdestsiz;kudu�m,veda� veumretava� flarınıcu� nu� polarakyapmaktır.

c) Tahallu� l-u� evvel:Cinselilişkidışındakiihra�myasaklarınınkalkması.

d)Tahallu� l-u� sa�nı�:Cinselilişkida�hilbu� tu� nihra�myasakları-nınkalkmasıdemektir.

1. Aşağıdakilerden hangisi mehr-i mislin tarifidir?

a) Nika�hanındabelirlenenme-hirdir.

b)Ö� denmesisonrayabırakılanmehirdir.

c) Evlilikanındapeşinolarako� denenmehirdir.

d)Nika�hanındabelirlenme-yip,nika�htansonrakadının,akrabalarıarasındakendikonumundakikızlaraverilenmehirkadarverilmesikarar-laştırılanmehirdir.

2. İslâm öncesinde Araplarda “başlık ve mehir vermemek için kızların değiştirilmesine dayalı gerçekleştirilen nikâha” ne ad verilir?

a) Nika�h-ışıg�ar.b)Normalnika�h.c) Nika�h-ıbedel.d)Mut’anika�hı.

3. Aşağıdakilerden hangisi evli-liğin geçerlilik (sıhhat) şartla-rından değildir?

a) Ehliyetinolması.b) İ�kra�hınolmaması.c) Evlilig� ingizlenmemesi.d) Şahitlerinolması.

4. Karısının herhangi bir uzvu-nu, kendisine nikâhı ebediy-yen haram olan bir kadının uzvuna benzeterek yapılan yemin aşağıdakilerden hangi-sidir?

a) İ�ddet.b) Zıha� r.c) İ�la� .d) Lia�n

5. Aşağıdakilerden hangisi evli-liğin in’ikâd (kuruluş) şartları arasında yer almaz?

a) Evlilig� inşartsızolması.b)Meclisbirlig� i.c) Evlenmeengelininolmayışı.d) İ�ra�debeya�nı.

AİLE VE TİCÂRET HUKÛKU TEST

Aİ�LEVETİ�CA� RETHUKU� KUTEST / 327

6. Aşağıdakilerden hangisi zifâfın gerçekleştiği fâsid nikâhın sonuçlarından değildir?

a) Kadınmehrehakkazanır.b) Dog�ançocug�unnesebibaba

adınasahihtir.c) Artıkbunika�hfeshedilemez.d) Builişkihurmet-imu� sa�here

oluşturur.

7. Fesih, muhâlea ve tefrîk kav-ramları aşağıdakilerin han-gisinde doğru anlamlarıyla verilmiştir?

a) Eksikliksebebiylenika�hınbozulması;kadınınkocasınaboşanmatazminatıvererekboşanmayarazıetmesi;ha�kimkararıylaevlilig� insonaermesi.

b) Ha�kimkararıylaevlilig� insonaermesi;kadınınkocasınabo-şanmatazminatıvererekbo-şanmayarazıetmesi;eksikliksebebiylenika�hınbozulması.

c) Kadınınkocasınaboşanmatazminatıvererekboşanmayarazıetmesi;eksikliksebebiy-lenika�hınbozulması;ha�kimkararıylaevlilig� insonaermesi.

d) Eksikliksebebiylenika�hınbozulması;ha�kimkararıylaevlilig� insonaermesi;kadınınkocasınaboşanmatazminatıvererekboşanmayarazıetmesi.

8. Sahih nikâhla evliyken bo-şanan ya da kocası ölen her kadın iddet beklemek zorun-dadır. Buna göre aşağıdaki hü-kümlerden hangisi yanlıştır?

a) Ric’ı�tala�kiddetibeklerkenkocasıo� lenkadınıntala�kiddetisonaerer,o� lu�middetibekler.

b)Kocasıo� lenvehamileolma-yankadındo� rtayongu� niddetbekler.

c) Ba� intala�kiddetibeklerkenkocasıo� lenkadınıntala�kiddetisonaermez.

d)Ba� intala�kiddetibeklerkenkocasıo� lenkadınıniddetisonaermezsedekalankıs-mınıo� lu�middetinitamamla-yacaksu� rekadarbekler.

9. Çocuğun babası ile nesep

bağının kurulabilmesi için aşağıdaki şartlardan hangisi gereksizdir?

a) Çocug�unsahihevliliktenenazaltıaysonradog�muşolması.

b) Karıkocaarasındaenazevli-likşu� phesininbulunması.

c) Çocug�undog�umuesnasındababanınyaşıyorolması.

d) Babaileçocukarasındababa-og�ulilişkisininkurulabilecekyaşfarkınınbulunması.


10. Kocanın 4 ay veya daha fazla süreyle eşine yaklaşmayaca-ğına dair yemin etmesine ne ad verilir?

a) Lia�n.b) Zıha� r.c) İ�la� .d)İ�ddet.

11. Bir akdin kurulabilmesi ve hükümlerini meydana getire-bilmesi için her akitte bulun-ması gerekli unsurlar arasın-da aşağıdakilerden hangisi yoktur?

a) Şa�hit.b) Taraflar.c) Konu.d) İ�ra�debeya�nı.

12. Aşağıdakilerden hangisi İslâm borçlar hukûkunda borcun kaynakları arasında yer almaz?

a) Haksızfiil.b)Kanun.c) Haksıziktisa�pd)Gara� r.

13. Aşağıdakilerden hangisi Hanefîlere göre fâizin illeti-dir?

a) Gıdamaddesiveparaolması.b) Cinsveo� lçu� -tartıbirlig� inin

olmaması.c) Depolanabilengıdavepara

olması.d) Sadecegıdaolması.

14. Umra, rukba ve sukna terim-leri aşağıda verilen konular-dan hangisiyle ilgilidir?

a) Havale.b)Hibe.c) Şu� f ’a.d)Karz.

15. İnsanları kandıracak bir şekilde, piyasa fiyatlarının üstünde alınan kâra İslâm hukûkunda ne isim verilir?

a) Urbu� nb) Gara� rc) Gabn-ıfa�hişd) İ�nesatışı

Aİ�LEVETİ�CA� RETHUKU� KUTEST / 329

16. Aşağıdakilerden hangisi ticârî sigortaların câiz olma-dığını savunan âlimlerin bu tür sigortaları eleştirdikleri noktalardan birisi değildir?

a) Garar.b)Kumar.c) Haksıztazmı�n.d)A� kile.

17. Aşağıdakilerden hangisi lu-katanın tanımıdır?

a) Arananeşyadır.b) Buluntueşyadır.c) Ceptekiparadır.d)Kaybolaneşyadır.

1. Aşağıdakilerden hangisi ulü’l-‘azm peygamberlerden biri değildir?

a) Hz.Nu� h.b)Hz.İ�bra�hı�m.c) Hz.İ�sa� .d)Hz.Lokma�n.

2. Hudeybiye antlaşması ne za-man ve kimlerle yapılmıştır?

a) Tebu� kseferisonrasındaBizanslılarla.

b)HayberfethisonrasındaYahu� dı�lerle.

c) MekkeFethio� ncesiKureyşlimu� şriklerle.

d)Medı�ne’yehicretettig� in-deMedı�ne’dekiYahu� dı�kabı�leleriyle.

3. Müslümanlar ilk kez hangi olaydan sonra Kâbe’de açık ve toplu ibâdet yapmaya başla-mışlardır?

a) Vahyinfetretdo� nemininbitmesiyle.

b)Açıkdavetinbaşlamasıyla.c) Hz.Ebu� Bekir’inmu� slu�man

olmasıyla.d)Hz.Ö� merveHz.Hamza’nın

mu� slu�manolmasıyla.

4. Habeşistan’a hicret hangi tarihte, kaç kişiyle gerçekleş-miştir?

a) Mekkedo� neminin5.yılın-da,ilkseferinde16,ikinciseferinde90kişiilegerçek-leşmiştir.

b)Mekkedo� neminin10.yı-lında,birdefada90kişininhicretiylegerçekleşmiştir.

c) Mekkedo� neminin8.yılında,ilkseferinde10,ikincide55kişiile2gruphalindeger-çekleşmiştir.

d)Mekkedo� neminin4.yılında40kişiylegerçekleşmiştir.

SİYER KONUSUNDA TEST

Sİ�YERKÖNUSUNDATEST / 331

5. Medîneli müslümanların Hz. Peygamber’den istedikleri öğretmen kimdir?

a) Es’adbinZu� ra� re.b) EnesbinMa� lik.c) UkbebinA� mir.d)Mus’abbinUmeyr.

6. Yaptıkları anlaşmayı ilk bo-zan, daha sonra ihanetleri ve Müslümanlara düşmanlıkları sebebiyle Medîne’den çıkartı-larark sürülen Yahûdî kabilesi hangisidir?

a) Benı�Kaynuka.b)Benı�Kureyza.c) Benı�Nadir.d)Benı�Mustalik.

7. Hudeybiye anlaşmasında, müslümanların aleyhine olan fakat daha sonra müşrikler tarafından kaldırılması iste-nen madde aşağıdakilerden hangisidir?

a) Mu� slu�manların,buyılgerido� nu� p,umreiçingelecekyılMekke’yegirebilmeleri.

b)Mu� slu�manların,kılıçtanbaş-kabirsilahtaşıyamayacakla-rı.

c) Arapkabilelerinin,ikitaraf-tanbiriileittifakkurabile-cekleri.

d)Mekke’yesıg� ınanhiçbirMedı�nelininia�deedilmeyece-g� i;Medı�ne’yesıg� ınanlarınisegeriverileceg� i.

8. Peygamberimizin Busra emîrine gönderdiği elçinin katledilmesi üzerine bilmuka-bele hareketle yapılan Mûte savaşı kimlerle yapılmıştır?

a) Mekkelimu� şriklerle.b) Benı�NadrYahu� dı�leriyle.c) Rumlarla(Bizans).d)Mekkedışındakimu� şrik

kabı�lelerle.


9. Aşağıdakilerden hangisi Pey-gamberimizi emzirmemiştir?

a) A� minebintiVehb.b) Ebu� Leheb’inca� riyesiSu� vey-

be.c) Halı�mebintiEbı�Zu� eyb.d)Ebu� Ta� lib’ineşiFa� tımabinti

Esed.

10. Hz. Peygamber ikinci Akabe biatını nerede ve ne zaman yapmıştır?

a) Mekke’deM.622tarihindeZilhicceayında.

b)Mekke’deM.623tarihindeZilka�deayında.

c) Mekke’deM.621tarihindeRecepayında.

d)Mekke’deM.622tarihindeRamazanayında.

11. Uhud savaşında melekler tarafından yıkanan şehid aşağıdakilerden hangisidir?

a) Hz.Talha� .b)Hz.Mus’ab.c) Hz.Hanzala.d)Hz.Hamza.

12. “İslâm tarihinde ‘yedi ağla-yanlar’ diye anılan kişiler Pey-gamberimize (s.av.) gelerek, bu gazveye katılmak istedik-lerini fakat binit ve yiyecek-lerinin bulunmadığını bildi-rirler, Peygamberimizin de kendilerine binit kalmadığını söylemesi üzerine bu yedi kişi ağlayarak geri dönerler.” Bu olay aşağıdakilerden hangi-sinde vukû bulmuştur?

a) Bi’r-iMa�u� negazvesi.b) Tebu� kgazvesi.c) Bedirgazvesi.d)Haybergazvesi.

13. Bedir harbinde Hz. Peygam-berin, ordunun konaklama-sıyla ilgili olarak görüşünü kabul ettiği sahâbe hangisi-dir?

a) Sa’db.Mua�z.b)Mus’abb.Umeyr.c) Hz.Ö� mer.d)Habba�bb.Mu� nzir.

14. Aşağıdakilerden hangisi va-hiy kâtiplerinden değildir?

a) Şurahbilb.Hasene.b) Ca�birb.Abdullah.c) Abdullahb.Reva�ha.d)Mua�viyeb.Ebı�Su� fya�n.


15. Ezânı ilk rüyasında gören ve rüyasını Peygamberimize (s.a.v) anlatan sahâbe kim-dir?

a) Selma�n-ıFa� risı�.b)Hz.Ösman.c) Abdullahb.ZeydelEnsa� rı�.d)Bila� l-iHabeşı�.

16. Kâbe’deki vazifelerden biri olan hicâbenin anlamı nedir?

a) Ka�be’ninperdedarlıg� ınıveanahtarlarınıelindebulun-durmaktır.

b)Ka�be’yiziyaretegelenhacıla-rınsularınıteda� riketmektir.

c) Ka�be’yiziyaretegelenhacıla-rıag� ırlamakvebarındırmak-tır.

d)Ka�be’deyapılantoplantılarabaşkanlıketmektir.

17. Aşağıdakilerden hangisi İslâmiyet öncesi Araplarda Kâbe’yi ziyaret için gelen hacıların içeceklerini temin etme görevidir?

a) Hica�be.b)Rifa�de.c) Sika�ye.d) Sida�ne.

18. Aşağıdakilerden hangisi Kâbe’nin perdedarlığını ve anahtarlarını elinde bulun-durmak görevidir?

a) Rifa�de.b) Sika�ye.c) Hica�be.d) Sida�ne.

19. Aşağıdakilerden hangisi İslâmiyet öncesi Araplarda Kâbe’yi ziyaret için gelen hacıların yiyecek temin etme görevidir?

a) Hica�be.b)Rifa�de.c) Sika�ye.d) Sida�ne.

20. Aşağıdakilerden hangisi İslâmiyet öncesi Araplarda Kâbe’nin muhâfızlığını yap-ma görevidir?

a) Hica�be.b) Sida�ne.c) Sika�ye.d)Rifa�de.


21. Aşağıdakilerden hangisi Pey-gamberimizi emziren kadın-lardan biri değildir?

a) Hz.A� mine.b)Hz.Su� veybe.c) Hz.Halı�me.d)Hz.Sevde.

22. Peygamberimizin emriyle savaşa gidilen ancak Peygam-berimizin iştirâk etmediği seferlere ne denir?

a) Hicret.b)Hac.c) Seriyye.d)Vahiy.

23. Ridde hareketleri hangi halîfe zamanında ortaya çık-mıştır?

a) Hz.Ebu� Bekir.b)Hz.Ö� mer.c) Hz.Ösman.d)Ha� ru� nReşı�d.

24. İslâm’ı kabul ettiklerini söy-leyen bir kabîleye İslâm dini-ni öğretmek için gönderilen çok sayıdaki hâfız sahâbenin yolda pusuya düşürülerek şehit edildiği yerin adı nedir?

a) Hayber.b) Bi’r-iMa�u� ne.c) Batn-ıRabig� .d)Batn-ıNahle.

25. Aşağıdakilerden hangisi Mekkelilerin, hicretten sonra Medîne’de toplanan Müslü-manları bir güç olarak kabul ettiklerini gösteren bir kanıt değildir?

a) Kervanticaretinisu� rdu� rme-leri.

b)Medı�nelilerekarşıUhutSavaşı’nıyapmaları.

c) Mu� slu�manlarınKa�be’yiziya-retleriniengellemeyeçalış-maları.

d)Hz.Muhammed’leHudeybiyeAntlaşması’nıimzalamaları.


26. İslâmiyet’in ilk yıllarında Arapların özgün bir mîmârîleri yokken, giderek mîmârîde be-lirgin bir Arap sanatı ve üslûbu doğmuştur. Bu kültürel geliş-meyi sağlayan başlıca etken aşağıdakilerden hangisidir?

a) EskiArapuygarlıg� ı.b) Arap-Çinilişkileri.c) Fethedilenu� lkelerinku� ltu� r-

leri.d)Hellenuygarlıg� ı.

27. Peygamberimizin (s.a.v.) iki kızı ile evlendiğinden dola-yı ‘Zinnûreyn’ lakabını alan sahâbi kimdir?

a) Hz.Ebu� Bekir.b)Hz.Ösman.c) Hz.Ali.d)Hz.Hamza.

28. Müşriklerin müslümanlara uyguladığı boykot kaç yıl sür-müştür ve boykotun delinme-sine öncülük edenler hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

a) 3yıl–Hişa�mb.Amr,Zu� heylb.Ebu� U� meyye.

b) 2yıl,Mut’imb.Adiyy,Ebu’lBuhterı�.

c) 1yıl,Ebu� Leheb,Ebu� Cehil.d) 3yıl,Mut’imb.Adiyy,Ebu’l

Buhterı�.

29. Aşağıdakilerden hangisi Tâif ile Nahle arasında kurulan, her yöreden insanın geldiği en ünlü panayırdır?

a) Zu� lmeca�z.b)Ukka�z.c) San’a.d)Du�metu’l-cendel.

30. Peygamberimiz yirmili yaşla-rında iken amcaları ile birlik-te hangi savaşa katılmıştır?

a) Buassavaşı.b) Fica� rsavaşı.c) Gabrasavaşı.d)Dahissavaşı.

31. Peygamberimiz otuz beş yaş-larında iken Mekke’de hangi antlaşmaya katılmıştır?

a) Cemiyyet-u� lHayr.b)Asha�b-ıYemı�n.c) Hıfzu’l-Ka�be.d)Hılfu’l-Fudu� l.

32. Araplarda ilk doğan erkek ço-cuğun ismi babaya ve anneye künye olurdu. Hz.Peygamberin künyesi nedir?

a) Abdullah.b)Mustafa.c) Ebu’l-Ka� sım.d)El-Emı�n.


33. Aşağıdakilerden hangisi, İslâmiyet öncesi Araplarda savaşmanın yasak kabul edildiği haram aylardan biri değildir?

a) Muharrem.b)Recep.c) Zilhicce.d)Ramazan.

34. Aşağıdakilerden hangisi Peygamberimizin dedesi Abdülmuttalib’in asıl adıdır?

a) Abdullah.b)Ha� şim.c) Şeybe.d)Abd-iMena� f.

35. Peygamberimizin babaan-nesinin adı aşağıdakilerden hangisidir?

a) A� işe.b) Fa� tıma.c) Şifa� .d)U� mm-u� Rumma�n.

36. Peygamberimizin annean-nesinin adı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Nesı�be.b)Hanne.c) Atı�ke.d)Berre.

37. Aşağıdakilerden hangisi Pey-gamberimizin hem sütkarde-şi, hem de amcasıdır?

a) Zu� beyr.b) Ebu� Ta� lib.c) Abba� s.d)Hamza.

38. Peygamber Efendimizin, Hz. Hatîce dışındaki hangi eşin-den çocuğu olmuştur?

a) Hz.Safiyye.b)Hz.Zeynep.c) Hz.Ma� riye.d)Hz.Hafsa.

39. Efendimizin, Hz. İbrâhîm’in Hanîf dînine uygun olarak Hira mağarasında yaptığı tefekkürî ibâdete ne denir?

a) Tehannu� s.b) İ�rha� sa� t.c) İ�nziva� .d) İ�tika� f.

40. Habeşistan’a hicret eden ilk aile kimdir?

a) Hz.AliveFa� tıma.b)Hz.Zu� beyrvehanımı.c) Hz.ÖsmanveeşiRukiye.d)Hz.Amma�rveailesi.


41. Senetü’l hüzün ne demektir?

a) PeygamberimizinTa� if ’tetaşlandıg� ısene.

b)Hz.A� mine’ninvefa� tettig� isene.

c) Uhudsavaşınınoldug�usene.d)EfendimizinamcasıEbu�

Ta� libilehanımıHzHatı�ce’yikaybettig� isene.

42. Aşağıdakilerden hangisi Yesrib (Medîne)’nin yerleşik halkından değildir?

a) EvsKabı�lesi.b)KureyşKabı�lesi.c) HazrecKabı�lesi.d)Benı�Nadr.

43. Aşağıdakilerden hangisi Pey-gamberimizin İslâm’a davet etmek için mektup gönderdi-ği yerlerden değildir?

a) Yelemlem.b)Bizans.c) Şam.d)Yemen.

44. Medîne’ye gelerek Peygam-berimiz ile görüşen, mescitte ibâdet yapmak isteyen, Pey-gamberimize Hz. Îsâ ile ilgili sorular soran ve İslâm’ı kabul etmemekle birlikte cizye ver-gisi vermeyi kabul eden gurup aşağıdakilerden hangisidir?

a) HayberYahu� dı�leri.b) EzruhHristiyanları.c) Gassa�nı�Hristiyanları.d)Necra�nHristiyanları.

45. Aşağıdakilerden hangisi Hic-ret esnasında Medîne’de Ya-şayan Yahûdî kabîlelerinden birisi değildir?

a) Benı�Kureyza.b) Benı�Nadr.c) Benı�Sakı�f.d)Benı�Kaynuka.


46. Hz. Muhammed’in Bizans’ın Busra Valisine Gönderdiği el-çinin, yine Bizans’ın Gassânî Valisi tarafından öldürülmesi üzerine 100 bin Bizans aske-rine karşı 3 bin Müslüman’ın kahramanca çarpıştıkları sa-vaş ve tarihi aşağıdakilerden hangisidir?

a) HuneynSavaşı–630.b)Mu� teSavaşı–629.c) HayberSavaşı–629.d)Tebu� kSeferi–631.

47. İslâm’ın en önemli savaşla-rından biri olan Uhud savaşı-nın tam olarak kazanılama-masının sebebi nedir?

a) Mekkelilerinmodernsilahla-rasahipolması.

b) Peygamberimiz(s.a.v.)’inemrininihla� li.

c) Savaşıno� g� ledensonrayapıl-mışolması.

d)Havanınçoksıcakolması.

48. Yahûdîler, Hz. Peygambere yaptıkları suikast girişi-minden sonra Medîne’den sürüldüler. Mekkeli müşrik-lerle anlaşarak onları sava-şa teşvik ettiler. Müşrikler Ebû Süfyan komutasında 10.000 kişilik bir kuvvetle h 5/m. 24 Ocak 627 tarihinde Medîne’ye hücûm ettiler.. Yukarıda hangi savaş anlatıl-maktadır?

a) Uhud.b)Hendek.c) Bedir.d)Mu� te.


49. Umre maksadıyla Mekke’ye gelip kendilerine Kâbe’nin olduğu yere sokulmaya-cakları haberini alan Allah Rasûlü, Hz. Osman’ı elçi olarak Mekke’ye gönderdi. Daha sonra Hz. Osman’ın öldürüldüğüne dair yanlış haber gelince Peygamberimiz elçiyi öldüren bu müşriklerle savaşmadan vazgeçmeyeceğiz diyerek etrafındaki sahabele-ri savaş için biât etmeye davet etti. Sahâbeler de ölünceye kadar savaşacaklarına dair biât ettiler. Semûre ağacının altında yapılan bu biâte ne ad verilir?

a) Biat-ıRıdva�n.b) İ.AkabeBia� tı.c) Bia� t-ıKaza� .d) İİ.AkabeBia� tı.

50. Mûte Savaşı’nda arka arkaya üç komutanın şehid olmasın-dan sonra, ordu komutasını ele alıp müslümanları zafere götürdüğü zaman, Peygam-berimizin kendisine “Allah’ın Kılıcı” ünvânını verdiği sahâbe kimdir?

a) Hz.Ali.b)Ha� lidb.Velid.c) AbdullahibnReva�ha.d) Zeydb.Ha� rise.

51. Benî Müstalîk gazvesin-den dönerken Hz. Âişe’ye münâfıklar tarafından iftira atılmış fakat hakkında âyet nâzil olarak Hz. Âişe’nin if-fetli olduğu bildirilmiştir. Bu olay aşağıdakilerden hangisi-dir?

a) İ�fkHa�disesi.b) Bi’r-iMa�u� neha�disesi.c) Gara�nı�kvakası.d)Recı�vakası.

52. Aşağıdakilerden hangi sahâbi, birinci Akabe Biâtı sonrası heyetle birlikte Medîne’ye öğretici olarak gönderilmiştir?

a) Mus’abb.Umeyr.b)Habba�bb.Eret.c) Amma�rb.Ya� sir.d)Es’adb.Zu� ra� re.


53. Sûriye’den gelen tüccarların Bizans’ın Müslümanlara karşı savaş hazırlığı içinde olduğu-nu haber vermeleri üzerine, Hz. Muhammed bir ordu hazırlayarak Bizans ordusu-na karşı sefere çıkmış, Sûriye yakınlarına kadar gelmişler-di. Fakat karşılarına düşman ordusunun çıkmaması üzeri-ne Medîne’ye geri dönmüşler-di. Bahsedilen bu olay aşağı-dakilerden hangisidir?

a) Ta� ifKuşatması.b)HayberSavaşı.c) Tebu� kSeferi.d)Mu� teSavaşı.

54. Peygamberimizin elçiler gön-dererek İslâm’a davet ettiği devletlerin içinde aşağıdaki-lerden hangisi yoktur?

a) Bizansimparatorlug�u.b) İ�ra�nkisra� sı.c) İ�skenderiyekrallıg� ı.d)Romaİ�mparatorlug�u.

55. Hendek savaşında hendek kazma fikrini hangi sahabî vermiştir?

a) Hz.Varaka.b) Selma�n-ıFa� risı�.c) Hz.Ebu� Bekir.d)Hz.Su� leyma�n.

56. Hendek savaşında müşrikler-le Benî Kureyza Yahûdîlerinin yaptıkları ittifakı bozan saha-be kimdir?

a) Nuaymb.Mes’u� d.b) Benı�Nadrc) Benı�Kaynuka.d)Ebu� Su� fya�n.

1. Diyanet, “Kutlu Doğum Hafta-sı” etkinliklerini hangi yıldan beri gerçekleştiriyor?

a) 1984b) 1989c) 1992d)1997

2. Bakanlıklar arası hac ve umre kuruluna hangi kurumun tem-silcisi başkanlık eder?

a) İ�çişleriBakanlıg� ı.b)DışişleriBakanlıg� ı.c) Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ı.d)Ku� ltu� rVeTurizmBakanlıg� ı.

3. Hac için Suudî Arabistan ma-kamlarınca kota uygulanması hâlinde, hacı adaylarının han-gi usûlle belirleneceğine hangi organ karar verir?

a) Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ı.b)HacveUmreKomisyonu.c) HacDairesiBaşkanlıg� ı.d)BakanlıklararasıHacve

UmreKurulu.

4. Seyahat acenteleri hangi yıldan îtibâren Diyanet İşleri Başkanlığının gözetim ve de-netimi altında hac organizas-yonu düzenlemektedir?

a) 1981b) 1988c) 1985d)1990

5. Hac ve umre işlerinin genel gözetim ve denetimini yapa-rak çalışmaların yurt içinde ve yurt dışında düzenli bir şe-kilde yürütülmesi için gerekli kararları almak; hac ve umre ücretlerinin miktârını ve sarf yerlerini belirlemek hangi organın görevidir?

a) UlaştırmaBakanlıg� ı.b) BakanlarKurulu.c) HacVeUmreKomisyonu.d)BakanlıklararasıHacVe

UmreKurulu.

GENEL KÜLTÜR KONUSUNDA TEST


6. Hac İdâre Merkezi başkanlı-ğını aşağıdakilerden hangisi yürütür?

a) HacDairesiBaşkanı.b)Diyanetİ�şleriBaşkanı.c) HacdansorumluDİ�B.Bşk.

Yrd.d)T.C.CiddeBaşkonsolosuDin

HizmetleriAteşesi.

7. Türkiye’de hac sempozyu-mu ilk defa nerede ve hangi tarihte yapılmıştır?

a) 2006yılındaAnkara’da.b) 2006yılındaİ�stanbul’da.c) 2005yılındaİ�stanbul’da.d) 2004yılındaAnkara’da.

8. Suudî Arabistan Krallığı ve İslâm ülkeleri dışişleri ba-kanları tarafından hac kotası uygulama kararını nerede ve ne zaman yaptıkları toplantı-da almışlardır?

a) İ�stanbul,1979.b)Mekke,1984.c) Amma�n,1987.d)Ka�hire,1994.

9. Aşağıdaki bakanlıklardan hangisi “Bakanlıklararası Hac Ve Umre Kurulu” üyesi değil-dir?

a) Ma� liyeBakanlıg� ıb) Sag� lıkBakanlıg� ı.c) MilliSavunmaBakanlıg� ı.d) İ�çişleriBakanlıg� ı.

10. Hac seyehati düzenleme görevi hangi yıl Diyanet İşleri Başkanlığına verilmiştir?

a) 1984b) 1979c) 1987d)1994

11. Umre seyehati düzenleme görevi hangi yıl Diyanet İşleri Başkanlığına verilmiştir?

a) 1984b) 1979c) 1987d)2000

GENELKU� LTU� RKÖNUSUNDATEST / 343

12. Belli şartları taşıyan (A) gru-bu Seyahat Acentelerinin de Diyanet İşleri Başkanlığı’nın gözetim ve denetimi altında hac seyahati düzenleyebile-cekleri düzenlemesi hangi yıl yapılmıştır?

a) 1984b) 1979c) 1988d)2000

13. Aşağıdaki acentelerden hangisi Diyanet İşleri Başkanlığı’nın gözetim ve denetimi dışında müstakil olarak hac ve umre organi-zasyonu düzenleyebilir?

a) Agrubuseyahatacentesi.b)Do�vizgirdisiyu� zbindoların

u� zerindeolanacente.c) UluslararasıİATAbelgesi

olanacente.d)Hiçbiri.

14. Suudî Arabistan’da ülkemiz hac organizasyonu ile ilgili olarak oluşturulan Hac İdâre Merkezi Başkanlığı görevini aşağıdakilerden hangisi ya-par?

a) Diyanetİ�şleriBaşkanı.b) T.C.CiddeDinHizmetleri

Ataşesi.c) HacDairesiBaşkanı.d)Diyanetİ�şleriBaşkanYar-

dımcısı.


a) Diyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıgo� zetimvedenetimidışındamu� stakilolarakhacveumreorganizasyonudu� zenlenebi-lir.

b) Suudı�ArabistanHacBakanlıg� ı’nca2001yılındanı�tiba� renferdı�olarakumreyegidişleryasaklanmıştır.

c) 1979yılındaçıkarılankararna�meilehacseyahatidu� zenlemego� reviDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ınaverilmiş-tir.

d) 1984yılındaçıkarılanBakanlarKuruluKararıileumreseferlerininsadeceDiyanetİ�şleriBaşkanlıg� ıncayapılmasıkararlaştırılmıştır.


16. Uluslararası ilk hac kongresi nerede ve hangi tarihte top-lanmıştır?

a) Mina/Akabe’de1923.b)Mekke’de1923.c) İ�stanbul’da2005.d)Hica� z’da2010.

17. Bakanlıklararası Hac ve Umre Kurulu’nda aşağıdakilerden hangisinden müsteşâr veya müsteşâr yardımcısı yer al-maz?

a) DışişleriBakanlıg� ı.b)Ma� liyeBakanlıg� ı.c) Sag� lıkBakanlıg� ı.d)Ku� ltu� rveTurizmBakanlıg� ı.

18. Hac ve umreye hangi yoldan gidileceği, hac ve umreye gidecek vatandaşların sağ-lıklarının korunması ve bu seyahatlerin yurt içinde ve yurt dışında düzenli bir şe-kilde yürütülmesi için alın-ması gereken tedbirlere dâir kararları hangi organ alır?

a) DışişleriBakanlıg� ı.b)HacveUmreKomisyonu.c) BakanlıklararasıHacve

UmreKurulu.d)HacDairesiBaşkanlıg� ı.

19. Allah’a mücâhede ve riyâzetle ulaşmak isteyen iyilerin yolu anlamına gelen ve bu yola gi-renlerin iyi huylar edinmeye, gönlünü arındırmaya, kalbini temizlemeye, iç dünyalarını îmâr etmeye önem verdikleri tarîkât yöntemi aşağıdakiler-den hangisidir?

a) Tarı�k-iAhya� r.b) Tarı�k-iŞutta� r.c) Tarı�k-iSetta� r.d)Tarı�k-iEbra� r.

20. Yardımlaşma kavramı, dînî kullanımda aşağıdaki terim-lerden hangisi ile ifâde edilir?

a) Mu� sa�maha.b) Tea�vu� n.c) İ�kra�h.d)Mu� sa� laha.

21. Hangisi lukatanın anlamıdır?

a) Arananeşya�dır.b) Buluntueşya�dır.c) Ceptekieşya�dır.d)Kaybolaneşya�dır.


22. İslâm’ın emr-i bilma’rûf ve nehy-i ani’l-münker ilkesinin kamu hukûkuyla ilgili kısmı-nı temsil eden kurumun adı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Vakıf.b)Muhtesip.c) Hisbe.d)A� mil.

23. Câhiliye Arapları’nın anla-yışında başta hilim olmak üzere sabır, bağışlanma, misâfirperverlik, yoksullara yardım, iyi komşuluk ve za-yıfları koruma gibi erdemleri kapsayan ve İslâmi dönemde de takdirle karşılanan ahlâkî özellik aşağıdakilerden han-gisidir?

a) Asabiyet.b)Ada� let.c) Mu� ru� vvet.d) İ�sa� r.

24. “Bir toplumda örf, âdet ve kural halini almış iyi tutum ve davranışlar veya bunları kazandıran bilgiler” şeklinde târifi yapılabilen terim aşağı-dakilerden hangisidir?

a) Hilm.b)Hikmet.c) İ�ffet.d)Edep.

25. Yahûdîlikten, Hristiyanlık-tan ve diğer kültürlerden, İslâmiyet’e giren rivâyetlere ne denmektedir?

a) Garı�bu’lKur’a�n.b)Kıssa.c) İ�sra� iliyya� t.d)Emsa� lu’lKur’a�n.

26. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun başkanı kimdir?

a) YargıtayBaşkanı.b)AdaletBakanı.c) AnayasaMahkemesiBaşkanı.d)DanıştayBaşkanı.

27. Aşağıdaki devletlerinden hangisinin başkenti yanlıştır?

a) Kazakistan:Astana.b) Tu� rkmenistan:Aşkabad.c) Ö� zbekistan:Taşkent.d)Kırgızistan:İ�sla�ma�bad.

28. T.C. Anayasası’na göre TBMM genel seçimlerinden önce aşağıdaki bakanlıklardan hangisine yeni bir bakan atanmaz?

a) MaliyeBakanı.b)UlaştırmaBakanı.c) İ�çişleriBakanı.d)AdaletBakanı.


29. Aşağıdaki tanımlardan hangi-si yanlıştır?

a) Tena� su� h:Ö� lu�mdensonracanlıvarlıklarınruhlarınınbirbedendendig� erbedenego� çmesidir,ruhgo� çu� .

b) Seku� lerizm:Dindenbag� ımsızolanvedı�nı�ma�hiyetiolma-yan.

c) Öryantalizm:Dog�u’yaha�kimolmak,dog�uyuyenidenkurmakveonuna�miriolmakiçinİ�sla�mu� lkeleriningeliş-tirdig� idu� şu� nceakımıdır.

d)Brahmanizm:HinduizmdedenilenHindistan’dayaygınolançoktanrılıdin.

30. Aşağıdakilerden hangisi İsviçre’nin başkentidir?

a) Rotterdam.b)Bern.c) Moskovad)Kopenhag.

31. Buhâra’da 980 yılında dün-yaya gelen ve dünyanın en büyük hekimlerden olan, bir çok hastalığın tedavi metot-larını, ilaçlarını keşfeden, mikropların farkına varan ve önlenebileceğini söyleyen, “Kânûn” adlı kitabıyla ünle-nen âlim kimdir?

a) Fa� ra�bı�.b) İ�bn-iSı�na� .c) İ�bn-iRu� şd.d)Bı�ru� nı�.

32. Fıkıh, tıp, ahlak, tasavvuf, matematik, uzay bilimleri, biyoloji, sosyoloji, akâid ve kelâma dâir konuları içine alan meşhur “Mârifetnâme” isimli eserin müellifi olan âlim kimdir?

a) Ebus-Suu� dEfendi.b) Yu� nusEmre.c) Erzurumluİ�bra�himHakkı.d)Mevla�na� Cela� leddinRu�mı�.

33. Osmanlı Devleti’nde şer’î ve örfî davalara bakan askerî hâkim aşağıdakilerden han-gisidir?

a) Sadra� zam.b) Vezı�r-ia� zam.c) Kazasker.d)Ka�dı�’l-kuda� t.


34. Osmanlı döneminde dîvânda büyük davalara bakan, kadı ve müderrisleri atayan devlet görevlisinin unvânı hangisi-dir?

a) Sadrazam.b)Kazasker.c) Vezı�r-ia� zam.d) Şeyhu� lisla�m.

35. Devlet Denetleme Kurumu kime bağlıdır ve hangi alanla-rı denetleyemez?

a) Başbakana–Askerı�veadlı�kurumları.

b) Cumhurbaşkanına–Askerı�veadlı�kurumları.

c) AdaletBakanlıg� ına–Askerı�veadlı�kurumları.

d)TBMM’ye–Askerı�veadlı�kurumları.

36. “Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya yazılı olarak ce-vaplandırılmak üzere Başba-kan veya bakanlardan bilgi istemeye ne denir?

a) Soru.b) Gensoru.c) Gu� venoyu.d)MeclisAraştırması.

37. Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi se-beplerle geçici olarak göre-vinden ayrılması hâllerinde, görevine dönünceye kadar; ölüm, çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanlığı makâmının boşalması ha-linde ise yenisi seçilinceye kadar kim vekâlet eder?

a) Başbakan.b)AdaletBaşkanı.c) GenelKurmayBaşanı.d)TBMMBaşkanı.

38. Din İşleri Yüksek Kuruluna kim başkanlık eder, kurul kaç üyeden oluşur?

a) BaşkanıDiyanetİ�şleriBaşka-nıdır–18u� yedenoluşur.

b) BaşkanıDiyanetİ�şleriBaşka-nıdır–20u� yedenoluşur.

c) Başkanı,Kurulu� yeleriara-sındanseçilir–16u� yedenoluşur.

d)Başkanıu� çlu� kararna�meyleatanır–15u� yedenoluşur..


39. Mushafları İnceleme ve Kıra-at Kurulu kaç üyeden oluşur? Görev süreleri kaç yıldır?

a) 8u� yedenoluşur,go� revsu� resi5yıldır.

b) 9u� yedenoluşur,go� revsu� resi6yıldır.

c) 16u� yedenoluşur,go� revsu� resi5yıldır.

d) 12u� yedenoluşur,go� revsu� resi8yıldır.

40. Aşağıdakilerden hangisi gü-nümüz Müslüman nüfûsunun en kalabalık olduğu ülkedir?

a) Suudı�Arabistan.b)Malezya.c) Su� da�n.d)Endonezya

41. Genel nüfûsuna oranla en faz-la müslüman nüfûs oranına sahip ülke aşağıdakilerden hangisidir?

a) Suudı�Arabistan.d) Somali.b) Endonezya.c) Tu� rkiye.

42. Aşağıdakilerin hangisinde Diyanet İşleri Başkanlığı ilk kez anayasal kurum olarak yer almıştır?

a) 1982Anayasası.b) 1950Anayasası.c) 1961Anayasası.d) 1924Anayasası.

43. Orta Asya Türk Cumhuri-yetleri içerisinde en geniş topraklara sahip olan ülke aşağıdakilerden hangisidir?

a) Kırgızistan.b)Kazakistan.c) Tu� rkmenistan.d)Ö� zbekistan.

44. İslâm kültür ve medeniye-ti açısından önem taşıyan Taşkent, Semerkant, Buhâra şehirlerinin bulunduğu ülke aşağıdakilerden hangisidir?

a) Tu� rkmenistan.b)Ö� zbekistan.c) Kazakistan.d)Azerbaycan.


45.

İ.1924Anayasası

İİ.1961Anayasası

İİİ.1982Anayasası

Türkiye Cumhuriyeti’nde yukarıdaki anayasalardan hangileri halkoyuna sunul-muştur?

a) Yalnızİb) İveİİc) İİveİİİd) İ,İİveİİİ

46.

İ.U� yedevletlerinekonomipo-litikalarınıbirbirlerineyaklaş-tırmak,

İİ.U� yedevletlerarasındasiya� sı�birlig� isag� lanmışbiravrupadevletimeydanagetirmek,

İİİ.Karadeniz’dekıyısıolandevletlerarasındaişbirlig� isag� lamak.

Yukarıdakilerden hangileri, Avrupa Birliğinin amaçları arasındadır?

a) Yalnızİb) İveİİc) İ,İİveİİİd) İİveİİİ

47. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Selçukluları döne-mine ait bir mîmârî eser türü değildir?

a) Kurganlar.b)Ku�mbetler.c) Ku� lliyeler.d)Kervansaraylar.

48. Anadolu’da Türkçe’yi resmî dil îlân eden ilk beylik/devlet ve devlet adamı hangisidir?

a) Germiyanlılar–GermiyanBey.

b)AnadoluSelçukluDevleti–Su� leymanŞa�h.

c) Karamanog�ulları–KaramanBey.

d)ÇakaDevleti–ÇakaBey.


49.

İ.Medreselerinkapatılması,İİ.İ�lko� g� retiminzorunluha� legetirilmesi,İİİ.Eg� itim-o� g� retimbirlig� ininsag� lanması.

Yukarıdaki düzenlemelerin hangileri, 3 Mart 1924 tari-hinde kabul edilen Tevhîd-i Tedrisât kanunun uygulama-larındandır?

a) Yalnızİb) İveİİİc) İ,İİveİİİd) İİveİİİ

50. Atatürk’ün, halkın dinini kaynağından öğrenmesi için Türkçe çevirisini yaptırdığı ve devlet imkânları ile bastı-rıp dağıttırdığı hadîs eseri ve mütercimi hangisidir?

a) Sahı�h-iBuha� rı�:AhmetNaı�m-Ka�milMiras.

b) Sahı�h-iMu� slim:MehmetA� kif–HamdiYazır.

c) Tirmizı�:AhmetHanbel–Sa� ı�dNursİ�.

d)Ebu� Da�vu� d:HilmiTunahan–MuallimNa�ci.

51. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslâm toplumuna katıldıktan sonra yaptığı uy-gulamalardan biri değildir?

a) A� hı�likTeşkilatı.b)Ku�mbetmı�ma� rı�si.c) Vera� setsistemi.d)Vakıfsistemi.

52. Bugün İslâm ülkelerinin tek çatı altında toplandığı tek kurum hangisidir?

a) İ�sla�mU� lkeleriÖ� rgu� tu� .b) İ�sla�mKonferansıÖ� rgu� tu� .c) Mu� slu�manDevletlerBirlig� i.d) İ�sla�mKardeşlikÖ� rgu� tu�

53. Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğ-lu, aşağıdaki kurumlardan hangisinin genel sekreteri-dir?

a) Mu� slu�manDevletlerBirlig� i.b) İ�sla�mU� lkeleriBirlig� i.c) İ�sla�mKonferansıÖ� rgu� tu� .d) İ�sla�mKardeşlikÖ� rgu� tu� .


54. Karikatür krizinin ortaya çıktığı ülke aşağıdakilerden hangisidir?

a) İ�ngiltere.b) Belçika.c) Danimarka.d)Hollanda.

55. Diyanet İşleri Başkanlığı ne-reye bağlıdır?

a) Başbakanlık.b) TBMM.c) Cumhurbaşkanlıg� ı.d)Bag� ımsız.

56. Aşağıdakilerden hangisi Erzurum ve Sivas Kongresin-de alınan kararların ortak özelliği değildir?

a) MustafaKemal’inkongrebaşkanlıg� ınaseçilmesi.

b)Millı�kuvvetlerinetkin,millı�ira�deninha�kimkılınması.

c) Vatanınparçalanmazbirbu� tu� noldug�u.

d)Temsilkurulunundog�uilleri-nintamamınıtemsilettig� ininkabuledilmesi.

57. Millî mücadelenin çekir-değini oluşturan ve daha sonra T.B.M.M. hükümetine dönüşen, Mustafa Kemal’in başkanlığını yaptığı ilk fiilî kuruluş aşağıdakilerden han-gisidir?

a) Heyet-iTemsiliye.b) SivasKongresi.c) ErzurumKongresi.d)AmasyaKongresi.

58.

İ.AnadoluAjansıİİ.İ�ra�de-iMilliyeİİİ.Ha�kimiyet-iMilliye

Yukarıdakilerden hangile-ri kurtuluş savaşında millî birliği tehlikeye düşüren iç ve dış tehditlere karşı milleti uyaran basın yayın organla-rındandır?

a) Yalnızİb) Yalnızİİc) İİveİİİd) İ,İİ,İİİ


59. Mustafa Kemal “Hat-tı müdâfaa yoktur, sathı müdâfaa vardır. O satıh bütün vatandır, vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terkolunamaz” emriyle aşağıdaki savaş-lardan hangisinin kaderini etkilemiştir?

a) İ.İ�no� nu� .b) Sakarya.c) İİ.İ�no� nu� .d)Başkomutanlık.

60. Saltanat ne zaman kaldırıl-mıştır?

a) 4Kasım1920.b) 1Kasım1922.c) 3Kasım1923.d) 24Kasım1924.

61. İlk Diyanet İşleri Başkanı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Ö� merNasu� hı�Bilmen.b)AhmetHamdiAksekic) MehmetRıfatBo� rekçid)ElmalıHamdiYazır.

62. Uluslararası Adalet Divanı aşağıdaki şehirlerden hangi-sinde bulunmaktadır?

a) Hollanda–Rotterdam.b)Danimarka–Kopenhang.c) Avusturya-Strazburg.d)Hollanda–Lahey.

63. Hangisi Osmanlı Devletinde resmî tarih yazarlarına veri-len addır?

a) Vakanu�vı�s.b)Mu� tevellı�.c) Nişancı.d)Reİ�su� l’ku� tta�b.

64. “Laiklik” ilkesi ne zaman ana-yasaya eklenmiştir?

a) 1921b) 1924c) 1935d)1937


65. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

a) İ�sveç:Ermeniyasatasarısı.b) İ�sviçre:Minarekrizi.c) Belçika:Başo� rtu� su� krizid)Danimarka:Karikatu� rkrizi.

66. Akdeniz kıyılarına ait ayrıntı-lı bilgiler içeren harita-klavuz niteliğindeki Kitâb-ı Bahriye adlı eserin müellifi kimdir?

a) Pı�rı�Reis.b) ÇakaBey.c) SeydiAliReis.d)BarbarosHayrettinPaşa.

67. Devlete karşı işlenen suçlara aşağıdaki mahkemelerden hangisi bakar?

a) DevletGu� venlikMahkemesi.b)Ag� ırCezaMahkemesi.c) Yu� ceDivan.d)Tero� rleMu� cadeleMahkeme-

si.

68. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda yenilgisini belge-leyen Mondros Mütârekesi hangi tarihte imzalanmış ve Osmanlı Devleti adına kim katılmıştır?

a) 30Eylu� l1919–Ha� riciyeNa�zırıMustafaReşitPaşa.

b) 30Ekim1920–Da�hiliyeNa�zırıAliFethiÖkyar.

c) 30Ekim1918–Ha� riciyeNa�zırıDamatFeritPaşa.

d) 30Ekim1918–BahriyeNa�zırıRaufBey.

69. Sivas Kongresi hangi tarihte gerçekleştirilmiştir?

a) 30Eylu� l1918.b) 23Temmuz1919.c) 4-11Eylu� l1919.d)4-11Ekim1920.


70. Büyük Selçuklular za-manında kurulan, vezir Nizâmülmülk’ün adıyla anı-lan Nizâmiye Medreseleri, ilk olarak hangi Selçuklu Sultanı tarafından ve nerede kurul-muştur?

a) MelikŞa�htarafındanBag�dat’ta.

b) SultanSencertarafındanNişa�bu� r’da.

c) AlpArslantarafındanMusul’da.

d)Tug� rulBeytarafındanNişa�bu� r’da.

71. 2010 yılında görevde olan Birleşmiş Milletler Genel Sek-reteri kimdir?

a) BanKi-moon.b)ButrosGali.c) KofiAnan.d)CollinPowell.

72. Hukukta; devletin, bir kişinin mal varlığına el koymasına ne denir?

a) Kabz.b) İ�stimla�k.c) Musa�dere.d) İ�potek.

73. Aşağıdaki eserlerden hangisi-nin yazarı yanlış yazılmıştır?

a) er-Risa� le:İ�ma�mŞa� fiı�.b)Muvatta’:İ�ma�mDa� rimı�.c) Fıkh-ıEkber:İ�ma�mA’zam.d)Mektu� ba� t:İ�ma�mRabba�nı�.

74. el-Mebsût isimli eser aşağıda-ki fıkıh âlimlerinden hangisi-ne aittir?

a) Şa� tıbı�.b) Serahsı�.c) Bakılla�nı�.d) Ebu� Hanı�fe.

75. İslâm Hukûku’nun temel kaynaklarından olan, “el-Muvâfakât” isimli eser aşa-ğıdaki âlimlerden hangisine aittir?

a) Ebu� Hanı�fe.b)Ahmetb.Hanbel.c) İ�ma�m-ıMa� lik.d) İ�ma�m-ıŞa� tıbı�.

76. “İlmin Işığında Asrın Kur’ân Tefsiri” adlı eserin müellifi aşağıdakilerden hangisidir?

a) MehmetVehbiEfendi.b) ElmalılıHamdiYazır.c) Su� leymanAteş.d)BayraktarBayraklı.


77. Abdullah b. Mahmûd el-Mavsılî, Hanefî mezhebi-ne göre İslâm ibâdet ve muâmelât hükümlerinin özeti niteliğinde el-Muhtâr li’l-fetvâ adlı eseri yazmış; gelen ısrarlar sonucunda el-İhtiyâr adıyla şerhetmiştir. el-Muhtâr’ı ve el-İhtiyâr’ı kimler ilk kez Türkçeye çevirmişler-dir?

a) el-Muhta� r’ıCelalYeniçeri;el-İ�htiya� r’ıMehmetKeskintercu�meetmiştir.

b) el-Muhta� r’ıHayrettinKa-raman;el-İ�htiya� r’ıMehmetGo� rmeztercu�meetmiştir.

c) el-Muhta� r’ıAliBardakog� lu;el-İ�htiya� r’ıBayraktarBayrak-lıtercu�meetmiştir.

d) el-Muhta� r’ıElmalılıHamdiYazır;el-İ�htiya� r’ıSu� leymanUludag� tercu�meetmiştir.

78. “Edebu’d-Dünyâ ve’d-Dîn” adlı eserin müellifi kimdir?

a) Su� yu� tı�.b)Ma�verdı�.c) Mevdu� dı�.d)Gaza� lı�

79. “Kitâbü’t Tevhîd ve Te’vîlâtü’l Kur’ân” isimli eserin müellifi kimdir?

a) Eş’arı�.b)Ma� tu� rı�dı�.c) Cu� rca�nı�.d) İ�ma�mRabba�nı�.

80. “Türkiye Devleti’nin dini, dîn-i İslâmdır.” maddesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

a) 1924Anayasa’sındayeralır,AdnanMenderestarafından1954’teAnayasayaeklendi.

b) 1924Anayasa’sındayeralır,1961’deAnayasa’dançıkar-tıldı.

c) 1924Anayasa’sındayeralır,1937’deAnayasa’dançıkar-tıldı.

d) 1924Anayasa’sındayeralır,1928’deAnayasa’dançıkar-tıldı.

81. Diyanet İşleri Başkanı Cum-huriyetin ilk yıllarında proto-kolde kaçıncı sırada idi?

a) İ�kincisırada.b)Önikincisırada.c) U� çu� ncu� sırada.d)Önu� çu� ncu� sırada.


82. Mezhep imâmlarının isimleri ile ilgili olarak aşağıdakiler-den hangisi yanlıştır?

a) Hanefı�:G� ilma�nb.Za�bitb.Zevta

b) Şa� fiı�:Muhammedbinİ�drı�seş-Şa� fiı�

c) Ma� likı�:Ma� likb.Enesb.Ma� likb.Ebı�A� mirel-Asbahı�

d)Hanbelı�:Ebu� AbdullahAh-medb.Muhammedb.Hanbeleş-Şeyba�nı�

83. İlk defa ve başarılı bir şe-kilde tasavvuf hayat tarzını ve düşüncesini Türkçe ifâde etmeye başlayan, tasavvuf şiirlerini bir eserde toplayan, Türkistan’da yaşayan ünlü tasarvvufçumuz ve meşhur eseri hangisidir?

a) Eşrefog� luRu�mı�’-Dı�va�n.b)AhmedYesevı�-Dı�va�n-ıHik-

met.c) Mevla�na� Cela� leddı�nRu�mı�-

Mesnevı�.d) Yu� nusEmre-Risa� letu� ’n-

Nushiye.

CEVAP ANAHTARLARI

İTİKAD TESTİ 1 B2 C3 A4 A5 C6 A7 B8 A9 B10 D11 B12 B13 A14 D15 D16 C17 A18 B19 D20 D21 C22 C23 B24 D25 B26 C27 D28 C29 A30 B31 C32 D33 B34 D35 D36 B37 B38 D39 A40 A

41 A42 B43 C44 B45 D46 B47 C48 A49 B50 C51 A52 D

DİNLER TARİHİ TESTİ

1 A2 B3 C4 D5 A6 D7 C8 D9 A10 D11 B12 D13 A14 D15 B16 D17 D18 A19 D20 A21 D22 C23 B24 D25 D26 B27 B28 B29 A30 D31 C32 B33 C34 C

HADİS TESTİ

1 A2 A3 C4 A5 B6 D7 C8 A9 A10 B11 B12 A13 B14 D15 C16 B17 A18 C19 A20 D21 A22 C23 B24 C25 D26 A27 C28 C29 A30 B


TECVİD TESTİ

1 A2 D3 C4 D5 A6 D7 D8 C9 B10 D11 C12 B13 C14 B15 A16 A17 B18 A19 C20 B21 D22 C23 D24 A25 B26 A

FIKIH TESTİ

1 B2 C3 B4 D5 A6 A7 C8 A9 A10 D11 C12 D13 D14 B15 C16 D17 A18 A19 B20 A21 C22 C23 B24 A25 C26 B27 D28 D29 B30 A31 C32 C33 D34 C35 A36 D37 A

TEMİZLİK TESTİ

1 B2 D3 A4 D5 C6 B7 C8 D9 C10 C11 A12 C13 A14 A15 D16 D17 C18 C19 D20 D21 B22 A23 D

KUR’AN-I KERİM TESTİ

1 C2 A3 D4 C5 B6 D7 A8 B9 D10 B11 A12 D13 C14 A15 C16 B17 B18 C19 D20 A21 D22 B23 B24 D25 A26 C27 D28 A29 C30 D31 B32 A33 A34 B35 B36 A37 A38 B39 D40 C41 B42 D

43 D44 A45 A46 B47 C48 A49 B50 B51 D52 A53 C54 C55 D56 D57 A58 B59 B60 C

CEVAPANAHTARLARİ / 359

ORUÇ TESTİ

1 A2 C3 C4 D5 D6 C7 D8 C9 C10 A11 A12 D13 A14 D15 D16 A17 A18 D19 B20 B21 A22 D23 C24 A

ZEKAT TESTİ

1 B2 C3 C4 D5 D6 C7 C8 B9 D10 B11 A

NAMAZ TESTİ

1 B2 B3 C4 C5 A6 B7 C8 A9 B10 A11 C12 D13 A14 C15 D16 A17 B18 C19 B20 D21 A22 D23 B24 C25 B26 C27 D28 A29 B30 D31 B32 D33 D34 B35 C36 D37 B38 C39 C40 A41 D42 C

43 B44 B45 C46 B47 B48 D49 D

HAC TESTİ

1 A2 B3 C4 D5 C6 C7 A8 A9 C10 C11 A12 B13 B14 A15 C16 D17 B18 D19 D20 C21 D22 D23 B24 C25 C26 A27 B28 D29 C30 C31 D32 D33 A34 C35 D36 D37 C38 B39 D40 C41 D42 C

43 A44 B45 A46 D47 C48 C49 A50 A51 C52 B53 D54 D55 A56 D57 B58 A59 B60 D61 C62 A63 C64 A65 C66 A67 C68 A69 A70 C71 D72 D73 A74 A75 C76 B77 D78 B


AİLE HAYATI VE TİCARET TESTİ

1 D2 A3 A4 B5 D6 C7 A8 D9 C10 C11 C12 D13 B14 B15 C16 A17 B

SİYER TESTİ

1 D2 C3 D4 A5 D6 A7 D8 C9 D10 A11 C12 B13 D14 D15 C16 A17 C18 C19 B20 B21 D22 C23 A24 B25 A26 C27 B28 D29 B30 B31 D32 C33 D34 C35 B36 D

37 D38 C39 D40 C41 D42 B43 A44 A45 C46 B47 B48 B49 A50 B51 A52 A53 C54 C55 B56 A

GENEL KÜLTÜR TESTİ

1 B2 C3 D4 B5 C6 C7 B8 C9 C10 B11 A12 C13 D14 C15 A16 A17 A18 C19 D20 B21 B22 C23 D24 D25 C26 B27 D28 A29 C30 B31 B32 C33 C34 B35 B36 A37 D38 C39 A40 D41 D42 C

43 B44 B45 C46 B47 A48 C49 B50 A51 C52 B53 C54 C55 A56 D57 A58 D59 B60 B61 C62 D63 A64 D65 C66 A67 B68 D69 C70 D71 A72 C73 B74 B75 D76 C77 A78 B79 B80 D81 C82 A83 B

Not: Cevapanahtarındago� zdenkaçma,dizgivebaskıhatalarıtespitetmenizhalinde, sizdeg�erlidingo� revlilerimizdenbuhataları[email protected]� nemlericaediyoruz.Hepinizebaşarılardiliyoruz.

mbsts_soru_bankasi

Documents