matura 2015 - biologia - poziom rozszerzony - odpowiedzi do arkusza maturalnego ()

7/24/2019 Matura 2015 - biologia - poziom rozszerzony - odpowiedzi do arkusza maturalnego (www.studiowac.pl)

1/29

EGZAMIN MATURALNY

W ROKU SZKOLNYM 2014/2015

FORMUA OD 2015(NOWA MATURA)

BIOLOGIA

POZIOM ROZSZERZONY

ZASADY OCENIANIA ROZWIZAZADAARKUSZ MBI-R1

MAJ 2015


2/29

Strona 2 z 29

Uwaga: Akceptowane s wszystkie odpowiedzi merytorycznie poprawne i speniajce warunki

zadania.

Zadanie 1. (03)

Wymagania oglne Wymagania szczegowe

IV. Poszukiwanie, wykorzystaniei tworzenie informacji.

Zdajcy odczytuje, selekcjonuje,porwnuje i przetwarza informacje

[].

I. Poznanie wiata organizmwna rnych poziomach organizacjiycia.Zdajcy opisuje, porzdkujei rozpoznaje organizmy, przedstawia

[] procesy i zjawiska biologiczne;

[] wskazuje rda rnorodnocibiologicznej [], interpretujernorodnoorganizmw na Ziemi

jako efekt ewolucji biologicznej.

V. Rozumowanie i argumentacja.

Zdajcy objania i komentujeinformacje, odnosi sikrytyczniedo przedstawionych informacji [],

formuuje wnioski [].

IV. Przegld rnorodnoci organizmw.1. Zasady klasyfikacji i sposoby identyfikacjiorganizmw. Zdajcy:1) rozrnia (na schemacie) grupy mono-, para-i polifiletyczne

3) przedstawia zwizek midzy filogenezorganizmw a ich klasyfikacj4) przedstawia na podstawie klasyfikacji okrelonejgrupy organizmw jej uproszczone drzewo

filogenetyczne.

IX. Ewolucja.

1. rda wiedzy o mechanizmach i przebieguewolucji. Zdajcy:1) przedstawia podstawowe rda wiedzyo mechanizmach i przebiegu ewolucji [])

4) odczytuje z drzewa filogenetycznego relacjpokrewiestwa ewolucyjnego gatunkw [].

1.1. (01)

RozwizanieGrupa C rekin, tuczyk (kolejnonie ma znaczenia)Grupa E w

Schemat punktowania

1 p. za podanie dwch nazw przedstawicieli strunowcw nalecych do grupy C i jednegoprzedstawiciela strunowcw nalecego do grupy E.

0 p. za kadinnodpowiedlub za brak odpowiedzi.

1.2. (01)

Rozwizanie

D, E, F (kolejnonie ma znaczenia)

Schemat punktowania

1 p. za podanie trzech oznaczeliterowych grup krgowcw, ktrych wsplny przodek miacztery koczyny kroczne.


1.3. (01)

Rozwizanie

D

Schemat punktowania

1 p. za zaznaczenie wycznie odpowiedzi D.0 p. za kade inne rozwizanie lub za brak odpowiedzi.


3/29

Strona 3 z 29

Zadanie 2. (02)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweV. Rozumowanie i argumentacja.

Zdajcy objania i komentuje informacje,odnosi sikrytycznie do

przedstawionych informacji [],wyjania zalenoci przyczynowo-skutkowe, [] formuuje i przedstawiaopinie zwizane z omawianymizagadnieniami biologicznymi, dobierajcracjonalne argumenty.

IV. Poszukiwanie, wykorzystanie

i tworzenie informacji.

Zdajcy odczytuje [] i przetwarzainformacje [].

III. Pogbienie znajomoci metodykibadabiologicznych.Zdajcy [] formuuje wnioskiz przeprowadzonych obserwacji

i dowiadcze.

II. Budowa i funkcjonowanie komrki. Zdajcy:5) wyjania rol[], rybosomw, siateczkirdplazmatycznej ([] szorstkiej), aparatu

Golgiego [] w przemianie materii komrki.

Przykadowe rozwizania Szorstka siateczka rdplazmatyczna: przyczynwzrostu radioaktywnoci jest zachodzcy

na niej proces syntezy radioaktywnego biaka/syntezy biaka z radioaktywnychaminokwasw, a przyczynspadku radioaktywnoci jest transport (radioaktywnych) biaekdo aparatu Golgiego.

Aparat Golgiego: przyczyn wzrostu radioaktywnoci jest gromadzenie siprzetransportowanych z siateczki radioaktywnych biaek, a przyczyn spadkuradioaktywnoci jest wydzielanie (radioaktywnych) biaek/transport (radioaktywnych)

biaek do pcherzykw przemieszczajcych siw kierunku bony.

Schemat punktowania

2 p. za przedstawienie przyczyny wzrostu radioaktywnoci siateczki z uwzgldnieniemsyntezy radioaktywnych biaek/syntezy biaek z radioaktywnych aminokwaswi przedstawienie przyczyny spadku radioaktywnoci siateczki

oraz

za przedstawienie przyczyny wzrostu radioaktywnoci aparatu Golgiego

z uwzgldnieniem transportu radioaktywnych biaek z siateczki do aparatuGolgiego i przedstawienie przyczyny spadku radioaktywnoci aparatu Golgiegoz uwzgldnieniem jego funkcji wydzielniczej.

1 p. za przedstawienie przyczyn zmian radioaktywnoci, czyli wzrostu i spadkuradioaktywnoci, tylko jednego organellum.

0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych kryteriw lub za brak odpowiedzi.


4/29

Strona 4 z 29

Zadanie 3. (01)


Zdajcy objania i komentujeinformacje, odnosi sikrytycznie

do przedstawionych informacji [],wyjania zalenoci przyczynowo skutkowe [].

II. Pogbienie wiadomocidotyczcych budowyi funkcjonowania organizmu

ludzkiego.

Zdajcy objania funkcjonowanieorganizmu ludzkiego na rnych

poziomach zoonoci [],dostrzega zwizki midzy struktura funkcj[].

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka.1. Hierarchiczna budowa organizmu czowieka(tkanki, narzdy, ukady narzdw). Zdajcy:

2) przedstawia ukady narzdw czowieka orazokrela ich podstawowe funkcje, wykazuje cechy

budowy narzdw bdce ich adaptacjdo penionych funkcji.2. Homeostaza organizmu czowieka. Zdajcy:1) przedstawia mechanizmy i narzdyodpowiedzialne za utrzymanie wybranych

parametrw rodowiska wewntrznegona okrelonym poziomie (wyjania regulacjstaejtemperatury ciaa, rolstaoci skadu pynwustrojowych, np. stenia glukozy we krwi, staocicinienia krwi).GIMNAZJUM

VI. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka.1. Tkanki, narzdy, ukady narzdw. Zdajcy:3) opisuje budow, funkcje i wspdziaanie

poszczeglnych ukadw: ruchu, pokarmowego,oddechowego, krenia, wydalniczego.

Rozwizanie

1. T, 2. N, 3. T

Schemat punktowania

1 p. za poprawn ocen trafnoci trzech przyporzdkowa zmian w pracy komrek,narzdw i ukadw do procesw fizjologicznych.


Zadanie 4. (06)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweV.Zdajcy objania i komentujeinformacje [], wyjania zalenoci

przyczynowo-skutkowe [], formuujei przedstawia opinie zwizanez omawianymi zagadnieniami

biologicznymi, dobierajc racjonalneargumenty.

I.Zdajcy [] przedstawia i wyjaniaprocesy i zjawiska biologiczne,

przedstawia zwizki midzy struktura funkcjna rnych poziomachorganizacji ycia [].IV. Uczeodczytuje, selekcjonuje,

porwnuje i przetwarza informacje

[].

I. Budowa chemiczna organizmw.

4. Biaka. Zdajcy:7) okrela waciwoci fizyczne biaek, w tymzjawiska: [] denaturacji.II. Budowa i funkcjonowanie komrki. Zdajcy:2) opisuje bony komrki, wskazujc na zwizekmidzy budowa funkcjpenionprzez bony4) [] podaje argumenty na rzecz

endosymbiotycznego pochodzenia mitochondriw

i chloroplastw.

III. Metabolizm.

1. Enzymy. Zdajcy:3) wyjania, na czym polega swoistoenzymw;okrela czynniki warunkujce ich aktywno(temperatura, pH, [])

2. Oglne zasady metabolizmu. Zdajcy:


5/29

Strona 5 z 29

2) porwnuje anabolizm i katabolizm, wskazuje

powizania midzy nimi3) charakteryzuje zwizki wysokoenergetycznena przykadzie ATP5) wskazuje substraty i produkty gwnych

szlakw i cykli metabolicznych (fotosynteza, etapyoddychania tlenowego []).

3. Oddychanie wewntrzkomrkowe. Zdajcy:3) opisuje na podstawie schematw przebieg []

acucha oddechowego []4) wyjania zasaddziaania acuchaoddechowego i mechanizm syntezy ATP.

4. Fotosynteza. Zdajcy:3) [] analizuje przebieg zalenej od wiata fazyfotosyntezy [] wyjania, w jaki sposb powstaj

NADPH i ATP.

4.1. (01)

Przykadowe rozwizaniaO endosymbiotycznym pochodzeniu chloroplastw i mitochondriw wiadczy: obecnokolistego DNA/nagiego DNA/DNA niezwizanego z biakami histonowymi,

podobiestwo strukturalne rybosomw chloroplastowych i mitochondrialnychdo rybosomw bakteryjnych/70S,

otoczenie organellw dwiema (lub wicej w przypadku chloroplastw) bonami(z ktrych wewntrzna/najbardziej wewntrzna przypomina budow bakteryjn bonkomrkow, a zewntrzna bona/pozostae bony maj budow charakterystyczn

dla eukariontw), powstawanie mitochondriw i chloroplastw przez podzia istniejcych/fakt

samopowielania simitochondriw i chloroplastw,

podobiestwo sekwencji DNA mitochondriw i chloroplastw do sekwencji DNAbakterii.

Schemat punktowania

1 p. za podanie jednego argumentu na rzecz endosymbiotycznego pochodzenia

mitochondriw i chloroplastw uwzgldniajcego podobiestwo ich budowy lubsposobu ich funkcjonowania do bakterii (prokariontw) albo uwzgldniajcego

pozostaoci po procesie endosymbiozy (druga bona).0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, w szczeglnoci za odpowiedwskazujccechbudowy lub sposb funkcjonowania mitochondriw i chloroplastw,ktre nie wiadczo ich endosymbiotycznym pochodzeniu, lub za brak odpowiedzi.


6/29

Strona 6 z 29

4.2. (01)

Przykadowe rozwizania Stwierdzenie jest nieprawdziwe, poniewa transport protonw/H+ przez przenoniki

acucha transportu elektronw powoduje jedynie powstanie rnicy/zwiksza rnicste tych jonw po obu stronach bony (co napdza syntazATP, ktra bezporednio

przeprowadza syntezATP). Stwierdzenie jest nieprawdziwe, poniewa synteza ATP zachodzi podczas transportu

biernego/dyfuzji protonw/H+ przez enzym syntaz ATP/kana enzymu syntazy ATP/kanaATP-azy (a nie podczas transportu elektronw).

Schemat punktowania

1 p. za poprawn ocen stwierdzenia wraz z uzasadnieniem odwoujcym sido waciwego miejsca syntezy ATP lub do funkcji acucha przenonikw elektronwodmiennej nisynteza ATP.

0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

4.3. (01)

Przykadowe rozwizania

Transport protonw ze stromy chloroplastw i matriks mitochondriw jest transportem

aktywnym, poniewa zachodzi przy udziale energii uwalnianej podczas transportuelektronw.

Transport H+jest aktywny, poniewazachodzi w kierunku od stenia niszego do steniawyszego.

Schemat punktowania

1 p. za okrelenie, e transport protonw jest aktywny z uzasadnieniem uwzgldniajcym

rdo energii koniecznej do jego zachodzenia lub kierunek transportu od stenianiszego do wyszego.


4.4. (01)

Przykadowe rozwizaniaZbyt wysoka temperatura moe doprowadzido zahamowania syntezy ATP w chloroplastachlub mitochondriach ze wzgldu na: denaturacj enzymu syntazy ATP/zniszczenie struktury syntazy ATP i nastpnie utrat

jego aktywnoci.

denaturacj biaek w bonie mitochondrialnej uczestniczcych w transporcie elektronw(cytochromw/kompleksw enzymatycznych) i nastpnie zahamowanie transportuelektronw.

Schemat punktowania

1 p. za wyjanienie uwzgldniajce wpyw wysokiej temperatury na struktur i aktywnobiaek/enzymw odpowiedzialnych za syntezATP lub transport elektronw.



7/29

Strona 7 z 29

4.5. (01)

Przykadowe rozwizanie

ATP w chloroplastach powstaje w fazie fotosyntezy zalenej od wiata (fazie jasnej)i umoliwia przebieg fazy fotosyntezy niezalenej od wiata (fazy ciemnej)/syntezaldehydu3-fosfoglicerynowego/triozy/cukru prostego/regeneracjRuBP.

Schemat punktowania

1 p. za podanie, e ATP powstaje w fazie jasnej fotosyntezy i podanie jednego sposobuwykorzystania ATP powstaego w chloroplastach komrki rolinnej.


4.6. (01)


W chloroplastach powstaje cukier prosty/cukry/tlen, ktry moe by substratemw oddychaniu wewntrzkomrkowym/w procesach zachodzcych w mitochondriach.

W mitochondriach powstaje dwutlenek wgla/woda, ktra jest wykorzystywana w procesiefotosyntezy w chloroplastach.

W chloroplastach wytwarzane szwizki zasobne w energi, z ktrych jest ona uwalnianapodczas procesw zachodzcych w mitochondriach.

W procesach anabolicznych zachodzcych w chloroplastach powstajprodukty, ktre ssubstratami w procesach katabolicznych zachodzcych w mitochondriach.

Schemat punktowania

1 p. za wykazanie powizania midzy procesami metabolicznymi zachodzcymiw chloroplastach i w mitochondriach z uwzgldnieniem co najmniej jednej

z nastpujcych zalenoci: produktysubstraty, gromadzenie energiiuwalnianieenergii,anabolizmkatabolizm.0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

Zadanie 5. (03)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweIV. Poszukiwanie, wykorzystanie



[].

I. Poznanie wiata organizmwna rnych poziomach organizacjiycia.Zdajcy [] przedstawia i wyjania

procesy i zjawiska biologiczne [].


Zdajcy objania i komentujeinformacje, odnosi sikrytyczniedo przedstawionych informacji []

wyjania zalenoci przyczynowo-skutkowe [].

VII. Ekologia.

5. Przepyw energii i krenie materii w przyrodzie.Zdajcy:5) opisuje obieg azotu w przyrodzie, okrela rolrnych grup bakterii w obiegu tego pierwiastka.

IV. Przegld rnorodnoci organizmw.3. Bakterie. Zdajcy:1) przedstawia rnorodnobakterii pod wzgldem[] sposobu odywiania si([], chemotrofizm[])

4) przedstawia rolbakterii w yciu czowiekai w przyrodzie (przede wszystkim w rozkadziematerii organicznej oraz w kreniu azotu).7. Roliny odywianie si. Zdajcy:1) wskazuje gwne makro- i mikroelementy ([],

N []) oraz okrela ich rda dla rolin.


8/29

Strona 8 z 29

5.1. (01)

Rozwizanie

1. P, 2. F, 3. F

Schemat punktowania

1 p. za poprawnocenprawdziwoci trzech informacji dotyczcych krenia azotu.0 p. za kadinnodpowiedlub za brak odpowiedzi.

5.2. (01)

Przykadowe rozwizania Bakterie nitryfikacyjne II/bakterie nitryfikacyjne I i II/bakterie nitryfikacyjne I/bakterie

nitryfikacyjne: bior udzia w wytwarzaniu przyswajalnych dla rolin zwizkwazotowych.

Bakterie wice wolny azot z powietrza/bakterie brodawkowe/glebowe bakterie azotowe:przeksztacaj nieprzyswajalny dla rolin azot czsteczkowy/atmosferyczny

w przyswajalne dla rolin formy azotu/jony amonowe/zwizki azotowe. Bakterie nalece do destruentw/amonifikujce: rozkadaj organiczne zwizki azotowe

zawarte w szcztkach rolin i zwierzt/szcztki organizmw do mineralnych zwizkwazotowych/jonw amonowych, ktre mogbypobierane przez roliny.

Schemat punktowania

1 p. za poprawny wybr grupy bakterii i prawidowe przedstawienie jej roli w przyswajaniuazotu przez roliny.


5.3. (01)RozwizanieGrupa bakterii: bakterie nitryfikacyjne/bakterie nitryfikacyjne I/bakterie nitryfikacyjne II

Nazwa procesu: chemosynteza

Schemat punktowania

1 p. za podanie poprawnej nazwy grupy bakterii oraz nazwy procesu, czyli chemosyntezy

(dopuszcza sipodanie nazwy nitryfikacja/utlenianie).0 p. za kadinnodpowiedlub brak odpowiedzi.

Zadanie 6. (03)



formuuje i przedstawia opiniezwizane z omawianymizagadnieniami biologicznymi,

dobierajc racjonalne argumenty.[] Rozumie znaczenie

wspczesnej biologii w yciuczowieka.II. Pogbienie wiadomoci

IV. Przegld rnorodnoci organizmw.2. Wirusy. Zdajcy:4) wymienia najwaniejsze choroby wirusoweczowieka (WZW typu [] B []) i okrela drogizakaenia wirusami oraz przedstawia podstawowezasady profilaktyki chorb wirusowych.

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka.7. Ukad odpornociowy. Zdajcy:1) opisuje elementy ukadu odpornociowegoczowieka2) przedstawia reakcjodpornociowhumoralni komrkow, swoisti nieswoist.


9/29

Strona 9 z 29

dotyczcych budowyi funkcjonowania organizmu

ludzkiego.


poziomach zoonoci [].IV. Poszukiwanie, wykorzystanie


Zdajcy odczytuje, selekcjonuje,[] i przetwarza informacje [].

2. Homeostaza organizmu czowieka. Zdajcy:3) wymienia przyczyny schorzeposzczeglnychukadw (pokarmowy, [], krwionony []i przedstawia zasady profilaktyki w tym zakresie.

VI. Genetyka i biotechnologia.

8. Biotechnologia molekularna, inynieria genetycznai medycyna molekularna. Zdajcy:3) przedstawia zasadmetody PCR (acuchowejreakcji polimerazy) i jej zastosowanie

7) przedstawia [] zastosowania metod

genetycznych, m.in. w [] diagnostyce medycznej.

6.1. (01)

Rozwizanie

1. P, 2. F, 3. F

Schemat punktowania

1 p. za poprawnocentrzech informacji dotyczcych szczepieprzeciw HBV.0 p. za kadinnodpowiedlub za brak odpowiedzi.

6.2. (01)

Rozwizanie

Metoda II poniewa za jej pomoc mona stwierdzi, czy we krwi s obecneprzeciwciaa skierowane przeciw (antygenom powierzchniowym wirusa) HBV, ktrezostay wytworzone w odpowiedzi na dostanie siwirusa/antygenw wirusa do organizmu.

Metoda III poniewa po wyleczeniu niewielkie iloci DNA wirusa HBV pozostaj wekrwi/w wtrobie i mogbynamnoone za pomoctechniki PCR.

Schemat punktowania

1 p. za wybr metody II oraz za uzasadnienie odnoszce si do przeciwcia powstaychwskutek odpowiedzi immunologicznej na zakaenie HBV

lub

za wybr metody III oraz uzasadnienie odnoszce si obecnoci niewielkich ilociDNA wirusa HBV we krwi lub i/w wtrobie po wyleczeniu, ktre mog bynamnoone za pomoctechniki PCR.


6.3. (01)

Przykadowe rozwizaniaNaley zastosowametodz wykorzystaniem techniki PCR, poniewa: za pomoc tej metody mona namnoy/amplifikowa/powieli wirusowy materia

genetyczny i uzyskajego odpowiedniilodo sekwencjonowania.

za pomoc tej metody mona wykry nawet pojedyncze fragmenty DNA wirusai na podstawie analizy wykrytego materiau genetycznego okrelityp wirusa.

z uyciem specyficznych starterw mona selektywnie namnoyDNA konkretnego typuwirusa (pozytywny wynik reakcji PCR jest dowodem na obecno konkretnego typu

wirusa).


10/29

Strona 10 z 29

Schemat punktowania

1 p. za podanie metody z wykorzystaniem techniki PCR i poprawne uzasadnienie

uwzgldniajce moliwo namnoenia niewielkich iloci materiau genetycznegowirusa i nastpnie jego analizy/genotypowania.


Zadanie 7. (04)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweIII. Pogbienie znajomocimetodyki badabiologicznych.Zdajcy rozumie i stosujeterminologibiologiczn, planuje[] dowiadczenia biologiczne,formuuje problemy badawcze [],okrela warunki dowiadczenia [],formuuje wnioskiz przeprowadzonych obserwacji

i dowiadcze.V. Rozumowanie i argumentacja.

Zdajcy objania i komentujeinformacje [], wyjania zalenoci

przyczynowo-skutkowe [].




pozyskane z rnorodnych rde,[].

IV. Przegld rnorodnoci organizmw.3. Bakterie. Zdajcy:1) przedstawia rnorodnobakterii pod wzgldem[] zdolnoci do przemieszczania si, trybu ycia[].

III. Metabolizm.

4. Fotosynteza. Zdajcy:1) przedstawia proces fotosyntezy [].

GIMNAZJUM

I. Zwizki chemiczne budujce organizmy orazpozyskiwanie i wykorzystanie energii. Zdajcy:4) przedstawia fotosyntez, oddychanie [], okrelawarunki ich przebiegu.

III. Systematyka zasady klasyfikacji, sposoby

identyfikacji i przegld rnorodnoci organizmw.Zdajcy:4) podaje znaczenie czynnoci yciowych organizmu(jednokomrkowego []): oddychania, [], ruchu,

reakcji na bodce [].

7.1. (01)

Przykadowe rozwizania Sposb rozmieszczenia bakterii w tym dowiadczeniu wynika z iloci dostpnego tlenu

tam gdzie jest duo tlenu wydzielanego w procesie fotosyntezy (przez chloroplast), tamjest wicej bakterii.

Bakterie wystpuj w pobliu chloroplastu, poniewa w nim zachodzi fotosyntezai wydziela siprodukowany w tym procesie tlen (potrzebny bakteriom do ycia).

Rozmieszczenie bakterii wynika z nierwnomiernego stenia tlenu wok komrki,produkowanego przez chloroplast w procesie fotosyntezy.

Schemat punktowania

1 p. za wyjanienie przyczyny lecej w nierwnomiernym steniu tlenu wokkomrki,ktry jest wydzielany w procesie fotosyntezy (zachodzcej w chloroplacie).


7.2. (02)

Rozwizanie

Problemy badawcze: 1, 3 (kolejnodowolna)

Wnioski: 2, 5 (kolejnodowolna)


11/29

Strona 11 z 29

Schemat punktowania

2 p. za wybr czterech sformuowa, w tym dwch prawidowo sformuowanychproblemw badawczych i dwch prawidowo sformuowanych wnioskw.

1 p. za wybr tylko dwch rnych sformuowa, ktre stanowi dwa prawidowosformuowane problemy badawcze lub dwa prawidowo sformuowane wnioski

lubza wybr tylko dwch rnych sformuowa, z ktrych jedno jest prawidowym

problemem badawczym, a drugie prawidowym wnioskiem.0 p. za odpowiedniespeniajcpowyszych wymagalub za brak odpowiedzi.

7.3. (01)

Przykadowe rozwizaniaNa podstawie wynikw tego dowiadczenia nie mona stwierdzi, e bakterie wykazujfototaksjdodatni, poniewa: w zestawie A/C oprcz kierunkowego bodca wietlnego, dziaa rwniekierunkowy

bodziec chemiczny (tlen), a wic nie bdzie mona stwierdzi ewentualnejfototaksji/interpretacja wynikw nie jest moliwa.

w zestawie B owietlenie byo rwnomierne/bodziec wietlny nie bykierunkowy, wicbadanie zjawiska fototaksji nie byo w ogle moliwe (w tym zestawie).

w zestawie A mimo owietlenia dwch punktw wiatem biaym, bakterie skupiajsi.tylko w jednym punkcie owietlenia (1), a nie skupiajsiw drugim, rwnieowietlonym

punkcie (2).

aden z zestaww badawczych nie jest poprawnym ukadem dowiadczalnym do badaniazjawiska fototaksji, wic na podstawie tych dowiadcze nie mona rozstrzygn,czy bakterie wykazujfototaksj, czy nie wykazuj.

Schemat punktowania

1 p. za okrelenie, e nie mona stwierdzi, e bakterie wykazuj fototaksj dodatnii prawidowe uzasadnienie na przykadzie wybranego/wybranych zestawu/wdowiadczalnego/ych.


Zadanie 8. (02)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweI. Poznanie wiata organizmwna rnych poziomach organizacji

ycia.Zdajcy [] przedstawia i wyjania

procesy i zjawiska biologiczne,

przedstawia zwizki midzystruktura funkcjna rnych

poziomach organizacji ycia [].V. Rozumowanie i argumentacja.





Zdajcy odczytuje, selekcjonuje,

IV. Przegld rnorodnoci organizmw.6. Roliny budowa i funkcje tkanek i organw.Zdajcy:1) przedstawia charakterystyczne cechy budowy

tkanek rolinnych ([] przewodzcej) [].3) [] okrela zwizek budowy organw rolinyz penionfunkcj4) opisuje modyfikacje organw rolin (korzeni,lici, []) jako adaptacje do bytowaniaw okrelonych warunkach rodowiska.7. Roliny odywianie si. Zdajcy:2) okrela sposb pobierania wody i soli mineralnych[]

4) wskazuje drogi, jakimi do lici docierajsubstratyfotosyntezy [].


12/29

Strona 12 z 29

[] i przetwarza informacje

pozyskane z rnorodnych rde[].

III. Metabolizm.

4. Fotosynteza. Zdajcy:2) okrela rolnajwaniejszych barwnikw biorcychudziaw fotosyntezie.GIMNAZJUM

IV. Ekologia. Zdajcy:5) przedstawia, na przykadzie poznanych pasoytw,ich adaptacje do pasoytniczego trybu ycia.

8.1. (01)


Jemioa jest ppasoytem, poniewaza pomocssawek pobiera wod (i sole mineralne)od roliny ywicielskiej, ale przeprowadza teproces fotosyntezy, gdyma zielone licie/chloroplasty/chlorofil/mikisz asymilacyjny.

Jemioa jest ppasoytem, poniewa dziki zielonym liciom wytwarza w procesiefotosyntezy zwizki organiczne, ale wod(i sole mineralne) pobiera ssawkami od roliny,na ktrej yje.

Schemat punktowania

1 p. za poprawne uzasadnienie, e jemioa jest ppasoytem z uwzgldnieniem dwchopisanych w tekcie cech jej budowy, z ktrych jedna wiadczy o samoywnoci,a druga o pasoytnictwie.


8.2. (01)

RozwizanieNazwa tkanki: drewno/ksylem

Nazwa komrki: naczynia/cewki (tracheidy)

Schemat punktowania

1 p. za podanie dwch poprawnych nazw: nazwy tkanki i nazwy komrki.


Zadanie 9. (05)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweIV. Poszukiwanie, wykorzystanie

i tworzenie informacji.Zdajcy odczytuje, selekcjonuje,

porwnuje i przetwarza informacje

pozyskane z rnorodnych rde,[].


ludzkiego.


poziomach zoonoci [].V. Rozumowanie i argumentacja.

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka.5. Ukad oddechowy. Zdajcy:1) opisuje budowi funkcje narzdw wchodzcychw skad ukadu oddechowego3) przedstawia mechanizm wymiany gazowej

w tkankach i w pucach []4) okrela rolkrwi w transporcie tlenu i dwutlenkuwgla.6. Ukad krwionony. Zdajcy:3) przedstawia krenie krwi w obiegu pucnymi ustrojowym ([]).

GIMNAZJUMVI. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka.


13/29

Strona 13 z 29



4. Ukad oddechowy. Zdajcy:2) opisuje przebieg wymiany gazowej w tkankach

i w pucach oraz przedstawia rolkrwi w transporciegazw oddechowych.

9.1. (02)


Schemat punktowania2 p. za w caoci poprawne wykonanie wykresu, tj:

poprawne opisanie supkw: powietrze pcherzykowe/pcherzyk, krew w ttnicy

pucnej/ttnica pucna, krew w yle pucnej/ya pucna lub tlen, dwutlenek wgla poprawne opisanie jednej osi: cinienie parcjalne (gazu oddechowego)/cinienie

parcjalne (tlenu i dwutlenku wgla)/cinienie parcjalne (O2 i CO2) i podaniejednostki [mm Hg]

poprawne wyskalowanie osi

poprawne narysowanie supkw wykresu zgodnie z podanlegend.

1 p. za czciowo poprawne wykonanie wykresu, tj: za poprawne opisanie supkw wykresu oraz poprawne opisanie osi

lub

za poprawne wyskalowanie osi oraz poprawne narysowanie supkw wykresuzgodnie z podanlegend.

0 p. za niespenienie powyszych kryteriw lub za brak wykresu.


14/29

Strona 14 z 29

9.2. (01)

Rozwizanie

Schemat punktowania1 p. za poprawne zaznaczenie kierunku przepywu krwi w naczyniu wosowatym.0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

9.3. (01)

RozwizanieWymiana gazowa pomidzy powietrzem pcherzykowym a krwiw naczyniach wosowatychotaczajcych pcherzyk pucny zachodzi na drodze (dyfuzji / transportu aktywnego).Poniewa cinienie parcjalne tlenu we krwi doprowadzanej do pcherzyka pucnego jest(wysze/ nisze)niw pcherzyku pucnym, a cinienie parcjalne dwutlenku wgla w tej krwi

jest (wysze / nisze) ni w pcherzyku pucnym, tlen przenika z pcherzyka do krwi,natomiast dwutlenek wgla przenika z krwi do pcherzyka pucnego.

Schemat punktowania

1 p. za podkrelenie wszystkich trzech poprawnych okrele.0 p. za kadinnodpowiedlub za brak odpowiedzi.

9.4. (01)

Przykadowe rozwizanieW ttnicy pucnej pynie z serca krew odtlenowana, ktra oddaa tlen w tkankach organizmu,dlatego cinienie parcjalne tlenu jest niskie, natomiast ypucnpynie krew, ktra zostaautlenowana w pucach i dlatego cinienie parcjalne tlenu jest wysokie.

Schemat punktowania

1 p. za poprawne wyjanienie przyczyn rnic cinie parcjalnych tlenu w ttnicy i ylepucnej z uwzgldnieniem odtlenowania krwi w tkankach organizmu i utlenowaniakrwi w pucach.



15/29

Strona 15 z 29

Zadanie 10. (01)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweII. Pogbienie wiadomocidotyczcych budowyi funkcjonowania organizmu

ludzkiego.Zdajcy objania funkcjonowanieorganizmu ludzkiego na rnych

poziomach zoonoci [].

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka.7. Ukad odpornociowy. Zdajcy:1) opisuje elementy ukadu odpornociowego

czowieka2) przedstawia reakcjodpornociowhumoralni komrkow, swoisti nieswoist.

Rozwizanie

Rodzaje odpornoci A. humoralna B. komrkowa

C. nieswoistainterferony

lizozym

fagocyty

komrki NK

D. swoista przeciwciaa limfocyty Tc

Schemat punktowania

1 p. za poprawne wpisanie w tabeli wszystkich czterech okrele.0 p. za kadinnodpowiedlub za brak odpowiedzi.

Zadanie 11. (02)


Zdajcy objania i komentuje informacje[], wyjania zalenoci przyczynowo-skutkowe [].

II. Pogbienie wiadomoci dotyczcychbudowy i funkcjonowania organizmu

ludzkiego.




Zdajcy [] selekcjonuje, porwnuje

i przetwarza informacje [].

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu

czowieka.9. Ukad nerwowy. Zdajcy:2) przedstawia rolukadu autonomicznegowspczulnego i przywspczulnego.2. Homeostaza organizmu czowieka. Zdajcy:1) przedstawia mechanizmy [] odpowiedzialne

za utrzymanie wybranych parametrw

rodowiska wewntrznego na okrelonympoziomie []

2) okrela czynniki wpywajce na zaburzeniahomeostazy organizmu (stres []).

11.1 (01)


Okrelenie walcz lub uciekaj odnosi sido czci wspczulnej ukadu autonomicznego,ktra powoduje zwikszenie czstoci skurczw serca, dziki czemu szybciej kry krewi do mini szkieletowych dociera (w jednostce czasu) wicej substratwoddechowych/glukozy/tlenu, co dostarcza energii/ATP (do pracy mini).

Okrelenie walcz lub uciekaj odnosi sido czci wspczulnej ukadu autonomicznego,ktra powoduje rozszerzenie oskrzeli, co intensyfikuje wymian gazow w pucachi do mini szkieletowych dociera (w jednostce czasu) wicej tlenu, co zwikszaintensywnooddychania komrkowego/dostarcza energii/ATP (do pracy mini).


16/29

Strona 16 z 29

Schemat punktowania

1 p. za wybr czci wspczulnej i uzasadnienie tego wyboru poprzez odwoanie sido przykadu z tabeli i powizanie tego przykadu z prac mini szkieletowychuwzgldniajce dostarczanie substratu/w oddechowego/ych.


11.2. (01)

Przykadowe rozwizanieUkad wspczulny mobilizuje organizm do dziaania w sytuacji zagroenia/przygotowujeorganizm do walki, natomiast ukad przywspczulny umoliwia powrt organizmudo spoczynku/do normy.

Schemat punktowania

1 p. za poprawne przedstawienie znaczenia ukadu wspczulnego w przygotowaniuorganizmu do walki lub ucieczki i znaczenia ukadu przywspczulnegow przywrceniu spoczynkowego stanu fizjologicznego po ustaniu zagroenia.


Zadanie 12. (02)



przyczynowo-skutkowe [],

formuuje i przedstawia opiniezwizane z omawianymi

zagadnieniami biologicznymi,dobierajc racjonalne argumenty.[]


ludzkiego.



i tworzenie informacji.Zdajcy odczytuje, selekcjonuje,[] i przetwarza informacje [].


5. Genetyka mendlowska. Zdajcy:3) [] analizuje krzywki jednogenowe [] orazokrela prawdopodobiestwo wystpienia

poszczeglnych genotypw i fenotypw

w pokoleniach potomnych.

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka.6. Ukad krwionony. Zdajcy:5) przedstawia [] czynnik Rh.

7. Ukad odpornociowy. Zdajcy:3) wyjania, co to jest konflikt serologiczny [].GIMNAZJUM

VIII. Genetyka. Zdajcy:6) wyjania dziedziczenie grup krwi czowieka ([]czynnik Rh).

12.1. (01)

Rozwizanie

Genotypy: DDx dd, DDx Dd, DD x DD

lub

zapis genotypw: DDx dd lubdd xDD, DDx Dd lubDd xDD,DD x DD (kolejnonie ma

znaczenia)


17/29

Strona 17 z 29

Schemat punktowania

1 p. za podanie wszystkich moliwych rnych par genotypw, bez uwzgldnienialub z uwzgldnieniem pci rodzicw.


12.2. (01)Przykadowe rozwizania Para B, poniewa matka jest Rh, a dziecko odziedziczy czynnik Rh po ojcu, jeeli

genotyp ojca jest DD lub moe odziedziczyczynnik Rh po ojcu, jeeli genotyp ojca jestDd.

Para B, poniewamatka nie ma czynnika Rh, a ojciec jest homozygotdominujc lubheterozygot, a zatem moe przekazadziecku allel kodujcy ten czynnik.

Schemat punktowania

1 p. za wybr pary B oraz podanie uzasadnienia odnoszcego si do braku czynnika Rh

u matki i do prawdopodobiestwa odziedziczenia przez dziecko czynnika Rh od ojca,ktry jest homozygotdominujclub heterozygot.0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

Zadanie 13. (01)





i tworzenie informacji.Zdajcy odczytuje, selekcjonuje []i przetwarza informacje [].


ludzkiego.


poziomach zoonoci [].

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka.1. Hierarchiczna budowa organizmu czowieka(tkanki, narzdy, ukady narzdw). Zdajcy:3) przedstawia powizania strukturalnei funkcjonalne midzy narzdami w obrbie

poszczeglnych ukadw oraz midzy ukadami.12. Ukad dokrewny. Zdajcy:3) wyjania mechanizmy homeostazy (w tymmechanizm sprzenia zwrotnego ujemnego)i ilustruje przykadami wpyw hormonw na jejutrzymanie.

4) wykazuje nadrzdnrol[] przysadki mzgowejw regulacji hormonalnej (opisuje mechanizm

sprzenia zwrotnego midzy przysadkmzgowa gruczoem podlegym []).

Rozwizanie

B

Schemat punktowania;

1 p. za zaznaczenie wycznie odpowiedzi B.0 p. za kade inne rozwizanie lub za brak odpowiedzi.


18/29

Strona 18 z 29

Zadanie 14. (02)


Zdajcy objania i komentujeinformacje [] wyjania zalenoci

przyczynowo-skutkowe, []formuuje i przedstawia opiniezwizane z omawianymizagadnieniami biologicznymi,

dobierajc racjonalne argumenty.Dostrzega zwizki midzy biologia innymi dziedzinami nauk

przyrodniczych []. Rozumie

znaczenie wspczesnej biologiiw yciu czowieka.II. Pogbienie wiadomocidotyczcych budowyi funkcjonowania organizmu

ludzkiego.




Zdajcy [], selekcjonuje, []i przetwarza informacje pozyskane

z rnorodnych rde[].

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka.10. Narzdy zmysw. Zdajcy:1) klasyfikuje receptory ze wzgldu na rodzaj bodca,

przedstawia ich funkcje []2) przedstawia budowoka, [] oraz wyjaniasposb ich dziaania []4) przedstawia podstawowe zasady higieny narzduwzroku [].

4. Ukad pokarmowy i przebieg proceswtrawiennych. Zdajcy:2) podaje [], funkcje i wyjania znaczenieskadnikw pokarmowych dla prawidowego rozwojui funkcjonowania organizmu ze szczeglnym

uwzgldnieniem roli witamin [].2. Homeostaza organizmu czowieka. Zdajcy:3) wymienia przyczyny schorzeposzczeglnychukadw ([] narzdy zmysw) [].GIMNAZJUM

VI. Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka9. Narzdy zmysw. Zdajcy:1) przedstawia budowoka, [] oraz wyjaniasposb ich dziaania;

14.1. (01)

Przykadowe rozwizaniePo przejciu ze sonecznego do zacienionego pomieszczenia dopiero po pewnym czasiedojdzie do resyntezy/odtworzenia wystarczajcej iloci barwnika, eby fotoreceptory mogyreagowa na bodce wietlne/eby siatkwka przesyaa informacje do mzgu/ebygenerowaa impulsy nerwowe.

Schemat punktowania

1 p. za poprawne wyjanienie uwzgldniajce resyntez barwnika i ponowne nabycie

pobudliwoci przez fotoreceptory.0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

14.2. (01)

Przykadowe rozwizanieNiedobr witaminy A skutkuje pogorszeniem widzenia po zmierzchu, poniewa:

retinal jest pochodn witaminy A, a odpowiednia ilo tego barwnika w komrkachprcikononych/prcikach jest konieczna, eby mogy one odbierasabe bodce wietlne/odbieramae natenie wiata/generowaimpulsy nerwowe,


19/29

Strona 19 z 29

upoledzona jest resynteza barwnika wzrokowego, niezbdnego w duej liczbie komrekprcikononych/prcikw odpowiedzialnych za widzenie przy sabym wietle/niskimnateniu wiata,

przy niedoborze witaminy A upoledzona jest resynteza retinalu w prcikach.

Schemat punktowania

1 p. za wykazanie zwizku pomidzy niedoborem witaminy A i pogorszeniem widzeniapo zmierzchu uwzgldniajce dysfunkcjprcikw.


Zadanie 15. (02)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweI. Poznanie wiata organizmwna rnych poziomach organizacjiycia.Zdajcy opisuje, porzdkujei rozpoznaje organizmy [],

przedstawia zwizki midzystruktura funkcj [].IV. Poszukiwanie, wykorzystanie


Zdajcy odczytuje, selekcjonuje[] i przetwarza informacje





IV. Przegld rnorodnoci organizmw.5. Roliny ldowe. Zdajcy:5) rozrnia roliny jednolicienneod dwuliciennych, wskazujc ich cechycharakterystyczne (cechy licia [], systemkorzeniowy []).

6. Roliny budowa i funkcje tkanek i organw.Zdajcy:2) analizuje budowmorfologicznrolinyokrytonasiennej, rozrniajc poszczeglne organyi okrelajc ich funkcje4) opisuje modyfikacje organw rolin (korzeni [])

jako adaptacje do bytowania w okrelonychwarunkach rodowiska.

15.1. (01)

Przykadowe rozwizaniaJest to (najprawdopodobniej) rolina dwulicienna, poniewa: wystpuje nerwacja pierzasta/doniasta/siatkowa, li jest trjklapowy/blaszka liciowa jest klapowana/ksztat blaszki liciowej jest

sercowaty,

jej licie majogonki liciowe/liskada siz blaszki liciowej i ogonka.

Schemat punktowania

1 p. za zaliczenie batata do rolin dwuliciennych i uzasadnienie uwzgldniajce widocznena rysunku dwie cechy lici charakterystyczne dla tej grupy rolin.



20/29

Strona 20 z 29

15.2. (01)

Przykadowe rozwizania Funkcja spichrzowa/gromadzenie materiaw zapasowych dziki obecnoci bulw/

zgrubiezawierajcych duo mikiszu spichrzowego.

Umoliwia przetrwanie/jest form przetrwaln/przetrwalnikow w niesprzyjajcychwarunkach dziki gromadzeniu materiaw zapasowych w bulwach/ zgrubiaychczciach.

Bulwy (korzeniowe) umoliwiajrozmnaanie wegetatywne.

Schemat punktowania

1 p. za podanie funkcji korzenia batata polegajcej na gromadzeniu materiaw zapasowychlub umoliwieniu rozmnaania wegetatywnego ze wskazaniem na bulwy (korzeniowe).


Zadanie 16. (03)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweIII. Pogbienie znajomoci metodykibadabiologicznych.Uczerozumie i stosuje terminologi

biologiczn[], rozrnia prbkontroln[], formuuje wnioskiz przeprowadzonych []

dowiadcze.I. Poznanie wiata organizmwna rnych poziomach organizacjiycia.

Zdajcy [] przedstawia []procesy i zjawiska biologiczne [],

przedstawia i wyjania zalenocimidzy organizmem a rodowiskiem[].





IV. Przegld rnorodnoci organizmw.5. Roliny ldowe. Ucze:1) porwnuje warunki ycia rolin w wodziei na ldzie oraz wskazuje cechy rolin, ktreumoliwiy im opanowanie rodowiska ldowego.6. Roliny budowa i funkcje tkanek i organw.Zdajcy:3) analizuje [] budowlicia, okrelajc zwizekich budowy z penionfunkcj.7. Roliny odywianie si. Zdajcy:

2) okrela [] mechanizmy transportu wody ([],transpiracja [])

3) przedstawia warunki wymiany gazowej u rolin,wskazujc odpowiednie adaptacje w ich budowieanatomicznej.

16.1. (01)

Rozwizanie

Nazwa procesu: transpiracja

Schemat punktowania

1 p. za podanie prawidowej nazwy procesu transpiracja.0 p. za podanie innej nazwy nitranspiracja lub za brak odpowiedzi.


21/29

Strona 21 z 29

16.2. (01)

Przykadowe rozwizaniaPapierek kobaltowy umieszczono na statywie w celu:

wskazania poziomu wilgotnoci powietrza, co umoliwia stwierdzenie, czy zmiana barwypapierkw na liciu wynika z wilgotnoci powietrza pod kloszem, czy jest powodowanaprzez parowanie z powierzchni licia/przez transpiracj,

wykazania, e papierki umieszczone na liciu zabarwiaj si na rowo ze wzglduna transpiracj, a nie wilgotnopowietrza pod kloszem,

sprawdzenia, czy (pocztkowa) wilgotno pod kloszem jest odpowiedniado przeprowadzenia eksperymentu, poniewaprzy duej wilgotnoci powietrza wszystkie

papierki szybko zabarwisina rowo.

Schemat punktowania

1 p. za podanie, e papierek kobaltowy suy do pomiaru wilgotnoci powietrza podkloszem, co jest konieczne do prawidowej interpretacji wynikw dowiadczenia

lubza wyjanienie, w jaki sposb papierek kobaltowy umieszczony na statywie umoliwiainterpretacjwynikw dowiadczenia.


16.3. (01)

RozwizanieNa podstawie wynikw dowiadczenia mona przypuszcza, e w liciu badanej roliny(wybierz spord IIV)II, a wic jest to li roliny yjcej w rodowisku (wybierzspord AC)C .

Schemat punktowania

1 p. za uzupenienie zdania w dwch miejscach wpisanie w kolejnoci II oraz C.0 p. za kadinnodpowiedlub za brak odpowiedzi.

Zadanie 17. (01)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweIII. Pogbienie znajomocimetodyki badabiologicznych.Zdajcy rozumie i stosujeterminologibiologiczn[],

formuuje wnioskiz przeprowadzonych obserwacjii dowiadcze.IV. Poszukiwanie, wykorzystanie


Zdajcy odczytuje, selekcjonuje []i przetwarza informacje pozyskane

z rnorodnych rde[].V. Rozumowanie i argumentacja.



IV. Przegld rnorodnoci organizmw.9. Roliny reakcja na bodce. Zdajcy:2) przedstawia rolhormonw rolinnychw funkcjonowaniu roliny []

3) wyjania zjawisko fotoperiodyzmu.


22/29

Strona 22 z 29


Zakwitnicie przedstawionej na rysunku roliny dnia dugiego w warunkach dnia krtkiegomoe bywywoane hormonem kwitnienia/florigenem/substancj stymulujckwitnienietransportowanz roliny dnia krtkiego.

Rolina dnia dugiego zakwita, poniewa uzyskaa substancj stymulujc kwitnienieod roliny kwitncej/roliny dnia krtkiego.

Schemat punktowania

1 p. za opisanie, e rolina dnia dugiego zakwita i przedstawienie prawdopodobnejprzyczyny, uwzgldniajcej pochodzenie hormonu kwitnienia z roliny dnia krtkiego.


Zadanie 18. (05)





dobierajc racjonalne argumenty [..].IV. Poszukiwanie, wykorzystanie


Zdajcy odczytuje, selekcjonuje []

i przetwarza informacje [].I. Poznanie wiata organizmwna rnych poziomach organizacjiycia. Zdajcy [] przedstawiai wyjania procesy i zjawiska

biologiczne [].


5. Genetyka mendlowska. Zdajcy:1) [] stosuje podstawowe pojcia genetykiklasycznej (allel, allel dominujcy, allel recesywny,locus, homozygota, heterozygota, genotyp, fenotyp)

2) [] stosuje prawa Mendla

3) zapisuje i analizuje krzywki [] dwugenowe(z dominacjzupeni niezupenoraz allelamiwielokrotnymi [], posugujc siszachownicPunnetta) oraz okrela prawdopodobiestwowystpienia poszczeglnych genotypw i fenotypw

w pokoleniach potomnych.

18.1. (02)

Rozwizanie

AAbb, Aabb, aabb, aaBb, aaBB(kolejnonie ma znaczenia)

Schemat punktowania

2 p. za poprawne wypisanie wszystkich genotypw warunkujcych roliny o kwiatachbiaych oraz podkrelenie dwch genotypw, ktrych skrzyowanie umoliwiuzyskanie wycznie rolin o kwiatach rowych.

1 p. za poprawne wypisanie wszystkich genotypw warunkujcych roliny o kwiatachbiaych, bez podkrelenia genotypw albo z podkreleniem tylko jednego genotypu,albo z podkreleniem obu nieprawidowych genotypw

lub

za podkrelenie dwch genotypw, ktrych skrzyowanie umoliwi uzyskaniewycznie rolin o kwiatach rowych w sytuacji, gdy nie wypisano wszystkich

genotypw o kwiatach biaych lub gdy podano teinne niewaciwe genotypy.0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.


23/29

Strona 23 z 29

18.2. (02)

Rozwizanie

AB Ab aB ab

AB AABB AABb AaBB AaBb

Ab AABb AAbb AaBb AabbaB AaBB AaBb aaBB aaBb

ab AaBb Aabb aaBb aabb

Fenotypy F2: kwiaty rowe : kwiaty biaeStosunek fenotypw: 9 : 7

lub

Fenotypy F2: kwiaty biae : kwiaty roweStosunek fenotypw: 7 : 9

Schemat punktowania

2 p. za poprawne wykonanie krzywki i za poprawne okrelenie fenotypw oraz podanieich stosunku liczbowego.

1 p. za poprawne wykonanie krzywki przy bdnym okreleniu fenotypw i/lub bdnympodaniu stosunku liczbowego fenotypw.

0 p. za odpowiedniespeniajcpowyszych wymagalub za brak odpowiedzi.

18.3. (01)

Rozwizanie

1. F, 2. F, 3. P

Schemat punktowania1 p. za poprawn ocen wszystkich trzech informacji dotyczcych dziedziczenia barwykwiatw u groszku.


Zadanie 19. (04)





dobierajc racjonalne argumenty.[].



Zdajcy odczytuje, selekcjonuje,[] i przetwarza informacje [].

I. Poznanie wiata organizmwna rnych poziomach organizacji

ycia.Zdajcy [] przedstawia i wyjania

I. Budowa chemiczna organizmw.

4. Biaka. Zdajcy:5) opisuje struktur1-, 2-, 3- i 4-rzdowbiaek.VI. Genetyka i biotechnologia.

3. Informacja genetyczna i jej ekspresja. Zdajcy:1) wyjania sposb kodowania porzdkuaminokwasw w biaku za pomockolejnocinukleotydw w DNA, posuguje sitabelkodugenetycznego.

6. Zmiennogenetyczna. Zdajcy:5) rozrnia mutacje genowe: [] delecje []i okrela ich moliwe skutki6) definiuje mutacje chromosomowe i okrela ichmoliwe skutki.GIMNAZJUM

VIII. Genetyka. Zdajcy:8) podaje oglndefinicjmutacji oraz wymienia


24/29

Strona 24 z 29

procesy i zjawiska biologiczne [],

przedstawia zwizki midzystruktura funkcjna rnych

poziomach organizacji ycia [].

przyczyny ich wystpienia ([] wywoane przezczynniki mutagenne), podaje przykady czynnikwmutagennych.

19.1. (01)

Przykadowe rozwizaniaCzsteczka insuliny ma struktur:

III-rzdow, poniewawystpuje mostek siarczkowy stabilizujcy struktur przestrzennacucha polipeptydowego A.

III-rzdow, poniewaczsteczka ma strukturIV-rzdow.

IV-rzdow, poniewa skada si z dwch (rnych) acuchw polipeptydowych/z acucha polipeptydowego A i B/poniewa wystpuj mostki siarczkowe midzyacuchami A i B.

Schemat punktowania

1 p. za poprawne uzasadnienie, e czsteczka insuliny ma strukturIII- i IV-rzdow.0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

19.2. (01)

RozwizaniePolipeptyd 1., poniewa:

w tym przypadku w wyniku mutacji ulegaj delecji 4 nukleotydy, a wic dojdziedo przesunicia ramki odczytu i od miejsca mutacji do koca mRNA bdodczytywane

inne kodony, natomiast w przypadku polipeptydu 2. delecja 3 kodonw spowoduje,e w polipeptydzie 2. bdzie mniej o 3 aminokwasy, ale sekwencja dalszych aminokwasw(od miejsca delecji) nie zmieni si.

od miejsca mutacji bdzie zawierazupenie inne aminokwasy, natomiast z polipeptydu 2.wypadntylko trzy aminokwasy i sekwencja dalszych aminokwasw (od miejsca delecji)nie zmieni si.

Schemat punktowania

1 p. za wskazanie polipeptydu 1. i uzasadnienie uwzgldniajce prawidowe porwnaniepolipeptydu 1. i 2. z polipeptydem prawidowym (niezmutowanym)


19.3. (01)

Rozwizaniepolipeptyd prawidowy: metioninapolipeptyd 1.: alanina

Schemat punktowania

1 p. za poprawne podanie obydwu nazw aminokwasw.

0 p. za kade inne rozwizanie lub za brak odpowiedzi.

Uwaga: Nie uznaje siodpowiedzi polipeptyd prawidowy: arginina od kodonu START

rozpoczynana jest translacja, a kodony AUG wystpujce po nim nie sjuwicej tak

nazywane.


25/29

Strona 25 z 29

19.4. (01)

Przykadowe rozwizaniaOpisane mutacje nie mogy byspowodowane dziaaniem kolchicyny, poniewa: kolchicyna powoduje mutacje chromosomowe/chromosomowe liczbowe/genomowe

(a nie genowe).

opisane mutacje nie polegajna zaburzeniach liczby chromosomw.

Schemat punktowania

1 p. za waciwe okrelenie, e opisane mutacje nie mogy by wywoane za pomockolchicyny i prawidowe uzasadnienie odwoujce sido dziaania kolchicyny.


Zadanie 20. (03)

Wymagania oglne Wymagania szczegoweIII. Pogbienie znajomoci metodyki

badabiologicznych.Zdajcy rozumie i stosuje terminologi

biologiczn[], formuuje wnioskiz przeprowadzonych obserwacji

i dowiadcze.IV. Poszukiwanie, wykorzystanie


Zdajcy odczytuje, selekcjonuje []i przetwarza informacje [].




I. Poznanie wiata organizmwna rnych poziomach organizacjiycia. Zdajcy [] przedstawiai wyjania procesy i zjawiska

biologiczne [].

VII. Ekologia.

1. Nisza ekologiczna. Zdajcy:1) przedstawia podstawowe elementy niszyekologicznej organizmu, rozrniajc zakrestolerancji organizmu wzgldem warunkw(czynnikw) rodowiska oraz zbir niezbdnychmu zasobw.

3. Zalenoci midzygatunkowe. Zdajcy:1) przedstawia rdo konkurencjimidzygatunkowej, jakim jest korzystanie przezrne organizmy z tych samych zasobwrodowiska.2) przedstawia skutki konkurencji

midzygatunkowej w postaci zawenia siniszekologicznych konkurentw [].

2. Populacja. Zdajcy:3) analizuje struktur[] przestrzennpopulacjiokrelonego gatunku.IV. Przegld rnorodnoci organizmw.11. Zwierzta bezkrgowe. Zdajcy:9) rozrnia skorupiaki [] i czynnoci yciowetych grup.

GIMNAZJUM

IV. Ekologia. Zdajcy:2) [] przedstawia skutki konkurencji []

midzygatunkowej.III. Systematyka zasady klasyfikacji, sposoby

identyfikacji i przegld rnorodnociorganizmw. Zdajcy:4) podaje znaczenie czynnoci yciowychorganizmu [] rozmnaania.


26/29

Strona 26 z 29

20.1. (01)

Przykadowe rozwizanieKonkurencja midzygatunkowa powoduje, e nisza zrealizowana/rzeczywista Chthamalus

stellatusjest wsza/zawona w stosunku do podstawowej/potencjalnej.

Schemat punktowania1 p. za prawidowo sformuowany wniosek wykazujcy wpyw konkurencji

midzygatunkowej na niszekologicznChthamalus stellatusz uwzgldnieniem rnicmidzy niszpodstawowi zrealizowan.


Uwaga: Nie uznaje si odpowiedzi Nisza podstawowa zawa si/jest zawana

do zrealizowanej. nisza podstawowa z definicji nie moe ulegazmianom. Jedynie rozmiar

niszy zrealizowanej moe si zmienia i w szczeglnym przypadku odpowiada niszy

podstawowej.

20.2. (01)

Rozwizanie

1. T, 2. N, 3. N

Schemat punktowania

1 p. za poprawnocenwszystkich trzech wnioskw podanych w tabeli.0 p. za kade inne rozwizanie lub za brak odpowiedzi.

20.3. (01)

Rozwizanie

ycie pkli w skupiskach uatwia im rozmnaanie si/zapodnienie krzyowe.

Schemat punktowania

1 p. za poprawne podanie znaczenia skupiskowego ycia pkli odwoujce sido uatwieniarozmnaania.


Zadanie 21. (03)


Zdajcy objania i komentujeinformacje [], wyjania zalenociprzyczynowo-skutkowe [].

I. Poznanie wiata organizmwna rnych poziomach organizacjiycia.Zdajcy [] przedstawia i wyjania

procesy i zjawiska biologiczne [].



Zdajcy odczytuje, selekcjonuje []

i przetwarza informacje [].

VII. Ekologia.

3. Zalenoci midzygatunkowe. Zdajcy:2) przedstawia skutki konkurencji midzygatunkowej[].

3) przedstawia podobiestwa i rnice midzydrapienictwem [] i pasoytnictwem7) wykazuje rolzalenoci mutualistycznych [].IV. Przegld rnorodnoci organizmw.6. Roliny budowa i funkcje tkanek i organw.Zdajcy:4) opisuje modyfikacje organw rolin ([] lici)

jako adaptacje do bytowania w okrelonych

warunkach rodowiska.


27/29

Strona 27 z 29

7. Roliny odywianie si. Zdajcy:1) wskazuje gwne makro- i mikroelementy([], N) oraz okrela ich rda dla rolin.IX. Ewolucja.

5. Pochodzenie i rozwj ycia na Ziemi. Zdajcy:

3) [] identyfikuje konwergencje i dywergencjena podstawie [] opisu.

GIMNAZJUM

IV. Ekologia. Zdajcy:7) wykazuje, na wybranym przykadzie, e symbioza(mutualizm) jest wzajemnie korzystna dla obu

partnerw.

21.1. (01)

Rozwizanie

Zestawienie organizmw Zalenoci midzygatunkowe

1. dzbaneczniki schwytane owady drapienictwo

2. mrwki C. schmitzi dzbanecznik dwuostrogowy mutualizm

Schemat punktowania

1p. za wpisanie w odpowiednie miejsca w tabeli poprawnych nazw dwch zalenocimidzygatunkowych.

0 p. za kade inne rozwizanie lub za brak odpowiedzi.

21.2. (01)RozwizanieDzbankowate puapki sprzykadem konwergencji, poniewa: odlege grupy systematycznie/niespokrewnione bezporednio ze sob roliny wytwarzaj

dzbanki penice tsamfunkcj, gatunki nalece do odrbnych rodzin upodobniy si poprzez przystosowanie

do podobnych warunkw ycia, wytwarzajc podobne puapki.

Schemat punktowania

1 p. za poprawne okrelenie zjawiska konwergencji i poprawne uzasadnienie

uwzgldniajce niezalene nabycie podobnych cech morfologicznych/przystosowaprzez taksony, ktre nie sbezporednio spokrewnione.


21.3. (01)

RozwizanieDzbaneczniki yjce bez mrwek osigaj mniejsze rozmiary, poniewa dziki mrwkomrolina przyswaja znaczce iloci azotu sabo dostpnego dla rolin z gleby, a niezbdnegodo syntezy wielu zwizkw organicznych/aminokwasw/biaek/nukleotydw/kwaswnukleinowych/chlorofilu.


28/29

Strona 28 z 29

Schemat punktowania

1 p. za poprawne wyjanienie zwizku maych rozmiarw ciaa z upoledzeniem syntezyazotowych zwizkw organicznych w wyniku niedoboru azotu, ktry jest dostarczany

przez mrwki.


Zadanie 22. (02)




VI. Postawa wobec przyrody

i rodowiska. Zdajcy rozumieznaczenie ochrony przyrody

i rodowiska oraz zna i rozumiezasady zrwnowaonego rozwoju[], opisuje postawi zachowanieczowieka odpowiedzialniekorzystajcego z dbr przyrodyi rodowiska, zna prawa zwierzt[].




[].

IX. Ewolucja.

3. Elementy genetyki populacji. Zdajcy:1) definiuje pulgenowpopulacji5) przedstawia warunki, w ktrych zachodzi dryf

genetyczny i omawia jego skutki.

VIII. Rnorodnobiologiczna Ziemi. Zdajcy:6) uzasadnia koniecznostosowania ochrony

czynnej dla zachowania wybranych gatunkwi ekosystemw.

POZIOM PODSTAWOWY

2. Rnorodnobiologiczna i jej zagroenia.Zdajcy:1) opisuje rnorodnobiologicznna poziomiegenetycznym [], wskazuje przyczyny spadku

rnorodnoci genetycznej, wymierania gatunkw[]

6) przedstawia [] ochronczynn[]7) uzasadnia koniecznomidzynarodowej

wsppracy w celu zapobiegania zagroeniomprzyrody [].

22.1. (01)

Przykadowe rozwizania Pula genowa maej populacji jest (zwykle) mao zrnicowana i dlatego zadziaanie

niekorzystnego czynnika, np. zaraenie si szympansa drobnoustrojem od czowieka,moe spowodowa zmniejszenie liczebnoci groce wymarciem, gdy ze wzglduna ma rnorodno genetyczn wszystkie/prawie wszystkie osobniki mog nie byodporne na dany patogen.

W mao liczebnej populacji dochodzi do krzyowania wsobnego, co moe powodowaujawnienie si niekorzystnych recesywnych cech letalnych/obniajcych

podno/zmniejszajcych dostosowanie osobnikw potomnych.

W maej populacji jest mniejsza zmienno genetyczna, co utrudnia adaptacjdo (zmieniajcych si) warunkw rodowiska.

W maych populacjach w wyniku dryfu genetycznego moe atwiej dojdo utrwaleniamutacji niekorzystnej.


29/29

Schemat punktowania

1 p. za poprawne wyjanienie, uwzgldniajce konsekwencje maej rnorodnocigenetycznej populacji podobiestwa genetycznego szympansw (np. wikszawraliwo populacji na epidemie, mniejsze prawdopodobiestwo przetrwania

populacji w zmieniajcych siwarunkach rodowiska, itp.).

lubza poprawne wyjanienie, uwzgldniajce konsekwencje chowu wsobnego(np. ujawnienie siniekorzystnych cech warunkowanych przez allele recesywne)

lub

za poprawne wyjanienie, uwzgldniajce konsekwencje dryfu genetycznego(np. utrwalanie mutacji niekorzystnych).


22.2. (01)

Przykadowe rozwizanie

Tworzenie korytarzy midzy lasami, w ktrych wystpuj mae populacje szympansw,poniewadziki nim osobniki mogprzemieszczasii moe dochodzido rozrodu midzyosobnikami populacji majcych rne pule genowe/do wzbogacania puli genowej populacjiszympansw.

Schemat punktowania

1 p. za wskazanie tworzenia korytarzy midzy lasami wraz z uzasadnieniem odnoszcymsido przepywu genw midzy pulami genowymi ssiednich populacji.


matura 2015 - biologia - poziom rozszerzony - odpowiedzi do arkusza maturalnego ()

Documents