materiaÅ‚y budowlane 6-2009

Systemy produktówna obiekty i hale sportowe

izolacje, posadzki, farby, impregnaty,

REMMERS POLSKA

16 ’2009 (nr 442)

W NUMERZEB. Francke, J. Sowińska – Problemy związane z interpretacją norm europejskichdotyczących wyrobów do pokryć dachowych i izolacji części podziemnych budynków . . . . . . . . 2R. Klatt, D. Rak – Kondensacja pary wodnej i jej skutki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4M. Podeszwa – Inwestor na błędach się uczy ... czyli jak nie należy wykonywać dachów . . . . . 7Dachy płaskie ROCKWOOL – profesjonalne rozwiązania izolacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10G. Gładkiewicz – Papy WENTYLOWANE SZYBKI SYNTAN® SBS i papy TERMIKSZYBKI SYNTAN® SBS – papy nowej generacji do renowacji dachów płaskich . . . . . . . . . . . . . 12Kluczem do sukcesu jest doskonała kadra – wywiad z Miguelem Kohlmannem – GeneralnymDyrektorem Zarządzającym Grupy Icopal A/S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Icopal znów zaskoczy nowością – wywiad z Przemysławem Raszem– Prezesem Zarządu firmy Icopal S.A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18M. Rokiel – Zasady wykonywania dachów zielonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Termoizolacja dachów płaskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Kolektory słoneczne – czysta energia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Membrana dachowa DachGam – niezawodny materiał do ostatecznego krycia dachów płaskich . . . 27Izolacja dachów płaskich wełną mineralną PAROC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28VELUX całkowicie w poziomie – nowe okno do dachu płaskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31System InterCenBud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Bezpieczny dach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34K. Patoka – Czy kleić zakłady membran wstępnego krycia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38K. Zieliński – Badanie starzenia pap a trwałość pokryć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40M. Rolbiecka – Odporność korozyjna powłok organicznych na blachach stalowych ocynkowanych . . 43K. Wiśniewska – Gamrat wchodzi na rynek globalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

I. Cała – Przekrycia cięgnowo-prętowe w obiektach sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Realizacja I etapu budowy Stadionu Narodowego w Warszawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52J. Boruc, M. Dymek, K. Smolak – Zapewnienie wodoszczelności w żelbetowychkonstrukcjach niecek basenowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54I. Gmaj – Powłoki na bazie żywic epoksydowych w obiektach sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 57A. Policińska-Serwa, P. Sulik – Wymagania na wewnętrzne nawierzchnie sportowe . . . . . . . . 58M. Głowacki – Najnowsze tendencje w projektowaniu i wykonawstwie basenów kąpielowych . . 60Mierny stan przygotowań do Euro 2012 – wywiad ze Zbigniewem Bachmanem,Wiceprzewodniczącym Komitetu Budownictwa przy Krajowej Izbie Gospodarczej . . . . . . . . . . . 63T. Kania – Zastosowanie bloków MultiGips w budownictwie sportowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Nowelizacja przepisów uprości realizację inwestycji na Euro 2012– wypowiedź Andrzeja Arendarskiego, Prezesa Krajowej Izby Gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . 66M. Rokiel – Hydroizolacje i okładziny ceramiczne niecek basenowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Ł. Drobiec, R. Jasiński, A. Piekarczyk – Mury poddane zginaniu w ujęciu PN-EN 1996-1-1:2006.Ściany zginane w płaszczyźnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

M. Mirowska – Klasyfikacja i przegląd wyrobów dźwiękochłonnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

K. Wiśniewska – VIII Zjazd Sprawozdawczy Śląskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa . . . 76Naszym priorytetem jest doskonalenie zawodowe członków – wywiad ze Stefanem Czarnieckim– Przewodniczącym Rady Śląskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa . . . . . . . . . . . . . . . 78M. Boryczko – XXIV Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

Departament Prawno-Organizacyjny GUNB informuje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82M. Mazur – Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Katowicach . . . . . . . . . . . . . . . . 84

M. Kowalska – Produkcja materiałów budowlanych w kwietniu 2009 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . 87J. Kobylarz – Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej i produkcja sprzedanabudownictwa w okresie styczeń – kwiecień 2009 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90E. Kowałko – Zakończono modernizację Kieleckich Kopalni Kwarcytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

M. Robakiewicz – Forum Termomodernizacja 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93V Sesja Wydziału Nauk Technicznych PAN odbyła się w ITB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

M. Dutkiewicz – Rękojmia i gwarancja w umowie o roboty budowlane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

TEMAT WYDANIA – Dachy

ISSN 0137-2971 Cena 18,50 złNakład do 14 500 egz. (w tym VAT 0%)

Adres redakcji00-950 Warszawa, ul. Świętokrzyska 14 A

skr. poczt. 1004tel./fax (022) 827-52-55, 826-20-27e-mail: [email protected]

Ogłoszenia przyjmuje redakcjatel./fax (022) 826-20-27, 827-52-55

oraz Dział Reklamy i Marketinguul. Mazowiecka 12, 00-950 Warszawa, skr. 1004

tel./fax (022) 827-43-66, 826-80-16

Redaguje zespół:Redaktor Naczelny

mgr inż. Krystyna WiśniewskaZ-ca Redaktora Naczelnego

mgr Danuta Kostrzewska-MatyniaSekretarz redakcji

mgr inż. Ewelina KowałkoKierownicy Działów:

prof. dr hab. inż. Lech Czarneckimgr inż. Lech Misiewicz

Rada Programowamgr Zbigniew Bachman, mgr inż. Andrzej Dobrucki(przewodniczący Rady), mgr Robert Dziwiński,prof. dr hab. inż. Zbigniew Giergiczny, dr inż. MariuszJackiewicz, mgr inż. Marek Kaproń, inż. JózefKostrzewski, mgr Piotr Kurach, prof. dr hab. inż.AdamZbigniew Pawłowski, prof. dr hab. inż. Leszek Ra-falski, mgr Wojciech Rzepka, mgr inż. JerzyŚlusarski, doc. dr inż. Genowefa Zapotoczna-Sytek,mgr Józef Zubelewicz

Redakcja nie zwraca materiałówniezamówionych, a także zastrzega sobieprawo redagowania i skracania tekstów

oraz dokonywania streszczeń.Redakcja nie odpowiada za treść reklam

i artykułów sponsorowanych.Wszystkie zamieszczone materiały są objęte pra-wem autorskim, a ich przedruk w jakiejkolwiek for-mie i jakimkolwiek języku jest zabroniony.Skład i łamanie: FOTOSKŁADPracownia Poligraficzna www.ksiega.com.plPrzygotowanie w technologii CTP,druk i oprawa LOTOS Poligrafia Sp. z o.o.www.drukarnia-lotos.pl

SIGMA-NOT Sp. z o.o.Wydawnictwo Czasopismi Książek Technicznych

00-950 Warszawa, ul. Ratuszowa 11skr. poczt. 1004, tel.: (022) 818-09-18Internet: http://www.sigma-not.plPrenumerata: e-mail: [email protected]

MURY

TEMAT WYDANIA – Budownictwo sportowe

PODRĘCZNIK FIZYKI BUDOWLI

INFORMATOR GŁÓWNEGO URZĘDU NADZORU BUDOWLANEGO

RYNEK BUDOWLANY

PRAKTYKA BUDOWLANA

PRAWO W BUDOWNICTWIE

KONFERENCJE, SEMINARIA

2


6 ’2009 (nr 442)

W okresie ostatnich lat Komitet TechnicznyCEN/TC 254 opracował dużą grupę norm euro-pejskich dotyczących wyrobów do izolacji wodo-chronnych i przeciwwilgociowych. Na dzień dzi-

siejszy w dziedzinie tej zostały wydane następujące normywyrobu zawierające załączniki harmonizacyjne:

● PN-EN 13707:2006+A1:2007 Elastyczne wyroby wodo-chronne – Wyroby asfaltowe na osnowie do pokryć dacho-wych – Definicje i właściwości;

● PN-EN 13859-1+A1:2008 Elastyczne wyroby wodochron-ne – Definicje i właściwości wyrobów podkładowych – Część 1:Wyroby podkładowe pod nieciągłe pokrycia dachowe;

● PN-EN 13956:2006 Elastyczne wyroby wodochronne– Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do pokryć da-chowych – Definicje i właściwości;

● PN-EN 13967:2006+A1:2007 Elastyczne wyroby wodo-chronne – Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do izo-lacji przeciwwilgociowej łącznie z wyrobami z tworzywsztucznych i kauczuku do izolacji przeciwwodnej części pod-ziemnych – Definicje i właściwości;

● PN-EN 13969:2006+A1:2007 Elastyczne wyroby wodo-chronne – Wyroby asfaltowe do izolacji przeciwwilgociowejłącznie z wyrobami asfaltowymi do izolacji przeciwwodnejczęści podziemnych – Definicje i właściwości;

● PN-EN 13970:2006+A1:2007 Elastyczne wyroby wodo-chronne – Wyroby asfaltowe do regulacji przenikania parywodnej – Definicje i właściwości;

● PN-EN 13984:2006+A1:2007 Elastyczne wyroby wodo-chronne – Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do re-gulacji przenikania pary wodnej – Definicje i właściwości;

● PN-EN 14909:2007 Elastyczne wyroby wodochronne– Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do poziomejizolacji przeciwwilgociowej – Definicje i właściwości;

● PN-EN 14967:2007 Elastyczne wyroby wodochronne– Wyroby asfaltowe do poziomej izolacji przeciwwilgociowej– Definicje i właściwości.

Jedyne wymagania ustalone przez wymienione normy to:– właściwość wodoszczelności przy zadanej wartości ciś-

nienia wody, przyjętej na bardzo niskim poziomie;– wady widoczne;– odchyłka od prostoliniowości i płaskości;– odporność na działanie ognia zewnętrznego;– reakcja na ogień.

Pozostałe właściwości świadczące o jakości wyrobu spełnia-jącego wymagania norm zależą jedynie od deklaracji producen-ta określanej w normach jako MLV lub MDV. MLV (manufactu-rer’s limiting value) jest wartością graniczną określoną przezproducenta, która powinna być osiągana w badaniach (maksy-malna lub minimalna w zależności od rodzaju badania),zaś MDV (manufacturer’s declared value), to wartość deklaro-wana przez producenta z deklarowaną tolerancją. Normy po-zostawiają więc dowolność, jeśli chodzi o poziom wymagań po-dawany przez producenta w deklaracji zgodności wyrobów.Jest to podejście inne niż w dotychczasowych normach krajo-wych, w których dla każdej grupy wyrobów były ustalone war-tości wymagań i producent musiał je spełnić, by uzyskać pozy-tywną ocenę swego produktu do stosowania w budownictwie.Chcąc zobrazować liberalne podejście wymienionych wcześniejnorm do wymagania dotyczącego wodoszczelności, w tabeli 1zebrano wartości wymagań w tym zakresie podane w poszcze-gólnych normach. Jak liberalne są te wartości wymagań,

* Instytut Techniki Budowlanej

Problemy związanez interpretacją norm europejskichdotyczących wyrobów do pokryć

dachowych i izolacji częścipodziemnych budynków

dr inż. Barbara Francke*mgr inż. Jolanta Sowińska*

Tabela 1. Wymaganie dotyczące wodoszczelności wyrobówobjętych normami europejskimi

Numer normy europejskiej Wymagana wartość wodoszczelnościdla wyrobów objętych normą

PN-EN 13707:2006+A1:2007 brak przecieku przy ciśnieniu min. 10 kPaPN-EN 13956:2006 brak przecieku przy ciśnieniu min. 10 kPaPN-EN 13859-1+A1:2008 trzy klasy odporności na przesiąkanie

wody:W 1 – brak przecieku przy wysokości

słupa wody 200 mm,W 2 – w badaniu zgodnie z EN 13111

średnia objętość przesiąkającejwody jest mniejsza niż 100 ml,

W 3 – w badaniu zgodnie z EN 13111średnia objętość przesiąkającejwody przekracza 100 ml,

PN-EN 13984:2006+A1:2007 dla wyrobów typu A i V – brak przeciekuprzy ciśnieniu min. 2 kPa

PN-EN 13970:2006+A1:2007 brak przecieku przy ciśnieniu min. 2 kPaPN-EN 13967:2006+A1:2007 dla wyrobów typu A i V – brak przecieku

przy ciśnieniu min. 2 kPa,dla wyrobów typu T – brak przeciekuprzy ciśnieniu min. 60 kPa,

PN-EN 14909:2007 brak przecieku przy ciśnieniu min. 2 kPaPN-EN 13969:2006+A1:2007 dla wyrobów typu A – brak przecieku

przy ciśnieniu min. 2 kPa,dla wyrobów typu T – brak przeciekuprzy ciśnieniu min. 60 kPa,

PN-EN 14967:2007 brak przecieku przy ciśnieniu min. 2 kPa

3

Dachy – TEMAT WYDANIA

6 ’2009 (nr 442)

świadczy doświadczenie wyko-nane w Instytucie Techniki Bu-dowlanej. Jednocześnie bada-niu wodoszczelności pod-dano próbkę papieru wyciętąz okładki miesięcznika „Ma-teriały Budowlane” i z pa-py izolacyjnej na tekturze. Pa-pa izolacyjna na tekturze nie wy-kazała przecieku przy ciśnie-niu 2 kPa, przesiąkając już przyciśnieniu 60 kPa, podczas gdypróbka wycięta z czasopismanie przesiąkła nawet przy ciśnie-niu 0,2 MPa. Fakt ten wskazu-je, jak niskie wymagania stawia-ne są przez normy europejskiewyrobom hydroizolacyjnym. Nafotografii 1 przedstawiono sta-nowisko do badania wodosz-czelności z próbkami z okładki„Materiałów Budowlanych” i pa-py izolacyjnej na tekturze I/400.

Dodatkowym problemem w zapisach norm europejskichjest brak precyzyjnego określenia zakresu ich stosowa-nia. W niektórych normach wręcz powtarzany jest zakresstosowania podany już w innych normach (tabela 2).

Z zestawienia zawartego w tabeli 2 widać, że w niektórychnormach powtarzany jest zakres stosowania wyrobów z in-nych norm, np.:

1) PN-EN 14967:2007 i PN-EN 13969:2006+A1:2007;2) PN-EN 13967:2006+A1:2007 i PN-EN 14909:2007;3)PN-EN13859-1:2006+A1:2007iPN-EN13984:2006+A1:2007,4) PN-EN 13859-1:2006 i PN-EN 13970:2006+A1:2007.

Izolacje przeciwwilgociowe mogą być klasyfikowanezgodnie z dwiema normami, co wydaje się niepotrzebnei tworzy chaos. Podobnie sytuacja wygląda w przypad-ku wyrobów do regulacji przepływu pary wodnej. Zgod-nie z podstawowymi zasadami fizyki budowli, wyroby stoso-wane jako spodnie warstwy pokryć dachowych są równieżwarstwami regulującymi przepływ pary wodnej. Pytanieo przyczynę stworzenia takich dublujących się grup normzadano ich autorom, opracowującym te dokumenty w gru-pach roboczych CEN. Odpowiedź była bardzo prozaiczna.Normy są odpowiedzią na zapotrzebowanie na takie doku-menty ze strony producentów wyrobów, które nie mieszcząsię w grupie o wyższych wymaganiach użytkowych. W przy-padku normy PN-EN 14967:2007 uzyskano również wyjaśnie-nie, że dotyczy ona nie tylko izolacji poziomych, lecz również pio-nowych. Omówiony stan rzeczy stwarza duże problemyprzy ustaleniu właściwego dokumentu odniesienia przy wyda-waniu certyfikatu zgodności z normą lub deklaracji zgodności.

Liberalizacja wymagań w normach europejskich umoż-liwia wydanie deklaracji zgodności dla wyrobów, które niepowinny być stosowane zgodnie z zakresem działanianormy. Typowym tego przykładem jest papa izolacyjna na tek-turze budowlanej, którą producencipróbują klasyfikować zgodnie z nor-mą PN-EN 13969, czyli rekomendu-ją ten wyrób do stosowania jako izo-lacje części podziemnych budynków.Zgodnie z zapisem w wycofanej nor-mie krajowej PN-89/B-27617 niedo-zwolone jest stosowanie papy izola-cyjnej w zewnętrznych warstwachukładów izolacyjnych, narażonychna działanie wody i wilgoci. Zastoso-wanie tektury zaimpregnowanejmiękkim asfaltem w warstwach grun-towych, przy jednoczesnym działa-niu wilgoci grozi jej rozpadem w wy-niku procesów gnilnych. Znane sąrównież przypadki, gdy na obwoluciefabrycznej widnieje napis „papa as-faltowa wierzchniego krycia I/400”.W takim przypadku mamy do czynie-nia z karygodnym wprowadzaniemw błąd odbiorcy wyrobu (fotografia 2).Symbol I/400 oznacza papę izola-cyjną na tekturze, która nie powinnabyć w żadnym przypadku stosowana w pokryciach dacho-wych, a tym bardziej jako warstwa wierzchnia. Producento-wi wyrobu obojętne jest również, jaką normę powołuje do tejtzw. papy dachowej, gdyż dokumentem odniesienia jest czę-sto norma dotycząca wyrobów przeznaczonych do wykony-wania izolacji części podziemnych (PN-EN 13969).

Innym przykładem lapsusu językowego (a może zamie-rzonego działania?) jest opis na jednej z kart technicznychpapy izolacyjnej na tekturze: Papa przeznaczona jest do wy-konywania zabezpieczeń przed działaniem wody i wilgoci...papa nie może być stosowana do wykonywania wielowar-stwowych poziomych izolacji przeciwwilgociowych elemen-tów podziemnych nienarażonych na działanie wody podciśnieniem.

Fot. 1. Stanowisko do badaniawodoszczelności z próbkamiz okładki „Materiałów Budow-lanych” i papy izolacyjnejna tekturze I/400

Fot. J. Sowińska

Tabela 2. Porównanie zakresu stosowania wyrobów obję-tych normami europejskimi

Numer normy europejskiej Zakres stosowania normy zgodniez zapisami pkt 1 „Zakres normy”

(tłumaczenie polskie)PN-EN 13707:2006+A1:2007 warstwy asfaltowe wierzchnie

i podkładowe pokryć dachowychPN-EN 13956:2006 pokrycia dachowe z tworzyw

sztucznych i kauczukuPN-EN 13859-1+A1:2008 warstwy asfaltowe oraz z tworzyw

sztucznych i kauczuku leżące poniżejnieciągłego pokrycia dachowego

PN-EN 13984:2006+A1:2007 warstwy z tworzyw sztucznychi kauczuku do regulacji przenikaniapary wodnej w budownictwie

PN-EN 13970:2006+A1:2007 warstwy asfaltowe na osnowie doregulacji przenikania pary wodnejw budynkach

PN-EN 13967:2006+A1:2007 izolacje tworzyw sztucznych i kauczukuprzeciwwilgociowe i przeciwwodneczęści podziemnych budynków

PN-EN 14909:2007 warstwy z tworzyw sztucznych i kauczukudo poziomej izolacji przeciwwilgociowej

PN-EN 13969:2006+A1:2007 izolacje asfaltowe przeciwwilgociowei przeciwwodne części podziemnychbudynków

PN-EN 14967:2007 poziome przeciwwilgociowe izolacjeasfaltowe

Fot. 2. Przykład błędnegoznakowania papy izola-cyjnej na tekturze I/400

(dokończenie na str. 19)

4


6 ’2009 (nr 442)

Zgodnie z EN ISO 13788:2001„Transport wilgoci jest procesem bar-dzo złożonym, a znajomość mechani-zmów transportu wilgoci, właściwościmateriałów, warunków początkowychi brzegowych jest zwykle niewystarcza-jąca, nieodpowiednia i podlegającastale rozwojowi”. Zobrazujemy to naprzykładzie.

Opis przypadku/problemuNa posadzce eksploatowanej hali

magazynowej zaobserwowano wilgot-ne plamy. Woda skapywała z dachu,z okolic świetlików dachowych. Z rela-cji pracowników wynikało, że do prze-cieków dochodziło zazwyczaj po opa-dach deszczu lub śniegu, a takżew czasie bezdeszczowym, gdy po kil-ku dniach z przymrozkami przychodzi-ło ocieplenie. Ilość wody skapującejz dachu nie była duża, ale zagrażałamateriałom składowanym w magazy-nie. Dlatego więc podjęto decyzję o jaknajszybszym rozwiązaniu problemui odpowiedzi na pytanie – skąd ciekniewoda?

Po analizie dokumentacji projekto-wej stwierdzono, że dach hali wykona-ny był ze stalowych dźwigarów krato-wych, na których ułożono kolejno nas-tępujące warstwy pokrycia:

● blachę trapezową;● paroizolację;● izolację termicznąwykonanązdwóch

warstw wełny mineralnej 10 + 5 cm;● izolację przeciwwodną wykonaną

z podwójnej warstwy papy zgrzewalnej.Przy takim układzie warstw pokrycia

dachowego przeprowadzone oblicze-nia cieplne dowodziły, że przegrodazostała zaprojektowana w sposóbprawidłowy. Współczynnik przenika-nia ciepła U = 0,28 W/m2K był mniejszyod wartości zalecanej w rozporządze-niu Ministra Infrastruktury z 12 kwiet-nia 2002 r., która wynosi 0,3 W/m2K.W przypadku takiej budowy przegrody

wykluczono również możliwość po-wstawania kondensacji oraz rozwojupleśni i grzybów.

W celu poprawy warunków oświetle-niowych wewnątrz hali, w pokryciu za-instalowane zostały świetliki dachowe.Konstrukcja świetlika wykonana zosta-ła z obwodowej wewnętrznej blachyocynkowanej, którą obłożono izolacjątermiczną grubości 4 cm i przykryto izo-lacją wodochronną, zakończoną na po-ziomie górnej powierzchni blachy,do której mocowano ościeżnicę świetli-ka. Ponadto na powierzchni dachu wy-stępowały wentylatory, kominki wenty-lacyjne i przebicia wyprowadzającena powierzchnię dachu kable elek-tryczne.

Po zapoznaniu się z dokumentacjąoraz przeprowadzeniu wizji lokalnejobiektu przystąpiono do tropienia przy-czyn przecieków. W pierwszym krokuzaplanowano sprawdzenie szczelno-ści pokrycia dachowego. W tym celuwykonano bezdestrukcyjne badaniewykrywania przecieków.

Bezdestrukcyjny systemwykrywania przecieków

Badanie szczelności polega na uło-żeniu bezpośrednio na warstwie nie-przewodzącej izolacji przeciwwodnej(papy bitumiczne, folie dachowe PVC,również membrany dachowe EPDMnowej generacji) specjalnego nieizolo-wanego przewodu, który w czasie po-miarów emituje pole elektryczne na po-wierzchnię izolacji przeciwwodnej.Technik, poruszający się po badanejpowierzchni pokrycia dachowego,określa kierunek przepływu pola elek-trycznego po powierzchni izolacji zapomocą połączonego z prętami pomia-rowymi przenośnego miernika prądu.Właściwa interpretacja wskazań mier-nika pozwala zlokalizować nawet naj-mniejsze nieszczelności.

Podczas przeprowadzania badańszczelności metodą elektryczną po-tencjału pola nie znaleziono nieszczel-

ności w izolacji wodochronnej dachuhali magazynowej. Hydroizolacja napoziomej połaci została ułożona po-prawnie, wytopy bitumu ze spodniejwarstwy arkuszy papy były prawidło-we, a także wywinięcia na attykiwykonano właściwie. Niewielkie uster-ki przy izolowaniu naroży świetlikówzostały usunięte już w czasie trwaniabadania.

Połać dachowa została prawidłowozabezpieczona przed przedostawa-niem się wód opadowych w głąb po-szycia. Wykluczono w ten sposób prze-cieki wód opadowych. Gdzie więc na-leży szukać przyczyn przecieków?

Próby wodneW drugim kroku pod lupę wzięto

świetliki, gdyż to w ich sąsiedztwie naj-częściej dochodziło do wycieków.Przeprowadzono próbę wodną pole-gającą na polewaniu badanego świe-tlika strumieniem wody pod różnym ką-tem (symulacja nawalnych deszczów)i obserwowaniu, czy nie następujewyciek do wnętrza. Pozytywny wyniktakiej próby świadczyłby o nieszczelno-ści w obrębie świetlika i pozwoliłbywskazać miejsce wciekania wodydo budynku. Badanie jednak miało wy-nik negatywny! Pytanie, skąd ciekniewoda, pozostało więc nadal bez od-powiedzi.

Próby dymoweW trzecim etapie uwaga została

skupiona na obróbkach i wykończe-niach. Zbadanie takich połączeń bywatrudne, ponieważ ocena wizualna niedaje pewności, że nie pominęliśmyjakiegoś istotnego niewidocznegoszczegółu. W takich wypadkach nie-ocenione okazuje się badanie dymo-we, która polega na wtłoczeniu lekkie-go zabarwionego gazu (gaz teatralny)pod warstwę izolacji wodochronnej.Wydobywający się kolorowy dym po-zwala zlokalizować miejsca nieszczel-* Roof Consulting

Kondensacja pary wodneji jej skutki

mgr inż. Ryszard Klatt*mgr inż. Dominika Rak*

5


6 ’2009 (nr 442)

ności bądź uszkodzenia izolacji wo-dochronnej.

Po przeprowadzeniu badania dymo-wego przy wybranym cieknącym świetli-ku stwierdzono, że świetlik i izolacja wo-dochronna wokół niego były szczelne.

Bezdestrukcyjne pomiarywilgotności przegródbudowlanych

W tej sytuacji zadecydowano sięwykonać serię pomiarów wilgotnościcałej połaci dachowej. Pomiar wilgot-ności jest całkowicie bezdestrukcyjny(polega jedynie na przyłożeniu do ba-danej przegrody specjalnej głowicy po-miarowej), a zatem nie wymaga wyko-nania uciążliwych, niekiedy trudnychodkrywek materiałowych. Wynikiemprzeprowadzonych pomiarów jest ma-pa zawilgocenia przegrody, na podsta-wie której można ocenić przestrzennyrozkład zawilgocenia w połaci.

Pomiary wilgotności połaci dachu ba-danej hali magazynowej zostały prze-prowadzone w pięciu różnych termi-nach od 20.05.2008 r. do 23.07.2008 r.każdorazowo w godzinach porannychi popołudniowych. Najbardziej intere-sujące są wyniki wgłębnego pomia-ru wilgotności, które pozwalają na wy-krycie wilgoci na całej grubości pokry-cia dachowego. Po przeanalizowaniuwszystkich pomiarów stwierdzono, że:

■ największe zawilgocenie pod-czas wszystkich pomiarów występo-wało w części wschodniej i północnejdachu; szczególnie wzdłuż kalenicyoraz attyki;

■ część zachodnia oraz południowapozostawała w okresie badań suchalub wykazywała tendencje do wysy-chania.

Podczas badań główną uwagę sku-piono na lokalizacji wilgotności w oko-licy świetlików oraz attyk (w celu ła-twiejszej interpretacji świetliki ponu-merowano). W wyniku analizy wyty-powano 7 świetlików zlokalizowanychw miejscach największego zbadanegozawilgocenia (wyraźne zagęszczenieizolinii wilgotności). Na szczególnąuwagę zasługuje fakt, że przecieki,które wystąpiły w obiekcie na począt-ku grudnia 2008 r., ujawniły się w oko-licy 3 spośród 7 wytypowanych świe-tlików, co potwierdziło wiarygodnośćbadań. Wytypowano także 2 świetliki„idealne”, czyli niewykazujące żadnego

zawilgocenia podczas badań. Pozwa-lało to postawić hipotezę, że istniała ja-kaś różnica w sposobie montażu po-szczególnych świetlików, która mawpływ na powstawanie wycieków wil-goci. Należało więc wykonać kolejnykrok, którym jest wykonanie odkrywek.

Odkrywki w wytypowanychmiejscach

Dokonano dwóch odkrywek na poła-ci dachu. Pierwszą w miejscu uważa-nym przez nas za najgorsze podwzględem wilgotnościowym, a drugąw miejscu o najlepszych warunkachwilgotnościowych (jeden ze świetlików„idealnych”). Odkrywki te jednoznacz-nie wykazały, że zgodnie z badaniamiwilgotności okolice pierwszego świetli-ka były wilgotne. Widać było także de-strukcyjną działalność wilgoci w pos-taci rdzy, która powstała na szczyciepionowej półki kątownika (fotografie 1i 2). Świetlik „idealny” po odsłonięciuizolacji wodochronnej był zupełnie su-chy, a jego metalowe części nie wy-kazywały żadnych śladów korozji(fotografie 3, 4, 5).

Podczas dokonywania odkrywki za-uważono przy pierwszym świetliku, żewierzchnia warstwa izolacji termicznej(wełny mineralnej) grubości 5 cm by-ła nieciągła. Nad metalowym elemen-tem obudowy świetlika pozostawionoszczelinę, która powodowała, że mię-dzy otoczeniem zewnętrznym a blachątrapezową nie było żadnej bariery ter-micznej! Świetlik „idealny” był zdecy-dowanie lepiej zaizolowany, ponieważnad metalowym elementem występo-wała ciągła warstwa 4 cm wełny mine-ralnej.

Fot. 3. Odkrywka przy świetliku „ideal-nym”. Po zdjęciu izolacji przeciwwodnejbez widocznej krawędzi metalowego ele-mentu obudowy

Fot. 1. Odkrywka przy podejrzanymświetliku. Po zdjęciu izolacji przeciwwod-nej i termicznej widoczna krawędź (1)metalowego elementu obudowy ze ślada-mi rdzy

Fot. 4. Odkrywka przy świetliku „ideal-nym”. Po zdjęciu izolacji przeciwwodneji wycięciu fragmentu izolacji termicznejwidoczna krawędź (1) metalowego elemen-tu obudowy

Fot. 2. Odkrywka przy podejrzanymświetliku. Po zdjęciu izolacji przeciw-wodnej widoczna krawędź (1) metalowe-go elementu obudowy z wieloma śladamirdzy

Fot. 5. Odkrywka przy świetliku „ideal-nym”. Po zdjęciu izolacji przeciwwodneji wycięciu izolacji termicznej widoczny me-talowy element obudowy (1) bez znakówwilgoci i rdzy

6


6 ’2009 (nr 442)

Przyczyny przecieków

Przyczyną kondensacji wewnątrzprzegrody i na wewnętrznej po-wierzchni stropu z blachy trapezowejbyło nieodpowiednie zaizolowaniefragmentów metalowej obudowyświetlików dachowych. Spowodo-wało ono powstanie mostka termicz-nego, a w konsekwencji wzrost zawil-gocenia wewnątrz przegrody, wykra-planie pary wodnej na powierzchniwewnętrznej stropu oraz wyciekaniewilgoci z wnętrza.

Przeprowadzając obliczenia cieplno--wilgotnościowe w osi mostka termicz-nego, uzyskano wartość współczynni-ka przenikania ciepła U = 4,945 W/m2K(wartość ta wg normy nie powin-na przekraczać 0,3 W/m2K). Wynik ta-ki świadczy, że przegroda w miejscuwystępowania mostka cieplnegozostała zaprojektowana i wykona-na w sposób nieprawidłowy, nie-zgodny z wiedzą techniczną i niespełnia wymagań technicznych, za-wartych w rozporządzeniu MinistraInfrastruktury z 12 kwietnia 2002 r.,dotyczących punktu rosy. Temperatu-ra na wewnętrznej powierzchni prze-grody jest niższa od temperaturypunktu rosy powiększonej o 1 °C dlastycznia, lutego i grudnia (tabela).

Przekroczenie punktu rosy po-woduje wykraplanie pary wodnejw miejscach występowania most-

ków termicznych, tworzących sięw wyniku nieprawidłowego mon-tażu izolacji podstaw świetlików.

Prawidłowe rozwiązanie powinnouwzględniać, oprócz wymagań ciepl-no-wilgotnościowych, trzy podstawoweaplikacje:

a) podstawa świetlika na blasze tra-pezowej powinna być zbudowanaz drewna;

b) paroizolację o odpowiednio do-branych parametrach (Sd = min 100 m)należy układać szczelnie;

c) w izolacji termicznej należy wyklu-czyć wszelkie przerwy i nieciągłości.

W tym konkretnym przypadkuwszystkie świetliki zostały zbudowanez błędami – nie uwzględniono wymie-nionych wyżej zaleceń punktu a i b, aletylko błąd wynikający z niewykluczeniawszelkich przerw i nieciągłości (punkt c),wywołuje kondensację ujawniającą sięwykraplaniem.

Rozwiązania i wnioskiWycieki wilgoci nie zawsze świad-

czą o nieszczelności pokrycia. Należywięc do każdego przypadku przecie-ków podchodzić w sposób indywidual-ny. Przeprowadzając kolejne, corazbardziej wnikliwe, badania można me-todą eliminacji odkryć prawdziwą przy-czynę problemu.

Po wykonaniu napraw dachu przy-szedł czas na osuszenie przegrodymetodą konwekcji. Przez konwekcjęrozumiemy transport pary wodnejpodczas przepływu wilgotnego powie-trza wskutek różnicy ciśnienia. Cie-płe, wilgotne powietrze o niewielkiej

gęstości tworzy wznoszące prądyw stosunku do chłodniejszego, such-szego powietrza. Następnie w efekciepodciśnienia/nadciśnienia wywołane-go przez wiatr opływający budynekpowietrze to wypływa z przegrodyprzez jej warstwy i nieszczelne spoiny.Powoduje to obniżenie wilgotnościwewnątrz przegrody, a w konsekwen-cji jej wysychanie w dłuższym czasie.

Szczeliny występują albo w świado-mie zaplanowanych warstwach wenty-lacyjnych, albo jako nieszczelnościprzegrody budowlanej między wnę-trzem a otoczeniem. Podstawoweprzykłady takich szczelin to obudowyświetlików, wpusty, połączenia izolacjiwodochronnej z attykami pod obróbka-mi blacharskimi itd.

Na badanym dachu przeprowadzo-no kontrolę wilgotności w okresie wio-senno-letnim przez wykonywanie po-miarów poziomu wilgotności zarównona powierzchni przegrody (na głębo-kości maks. 3 cm), jak również we-wnątrz niej (na głębokości ok. 30 cm).Wyniki tych badań wykazały, że prze-groda wysycha. Zjawisko wysychaniaprzebiega w różnym tempie w różnychbudynkach, w zależności od zasto-sowanego pokrycia dachowego.W przypadku dachów krytych papąo dosyć dużym oporze dyfuzyjnym(Sd = ok. 80 m) czas ten będzie zdecy-dowanie dłuższy niż pokryć z nowo-czesnych folii o Sd < 2 m.

Po przeprowadzeniu tak długiego„śledztwa” w zupełnie inny sposób pa-trzy się na potrzebę wykonywania ba-dań cieplno-wilgotnościowych budyn-ków. Co więcej, zaczyna się doceniaćdodatkowe wymagania i zalecenia do-tyczące poprawek do obliczonych war-tości, czyli mostków cieplnych, zacina-jących deszczy itp. Określenie konden-sacji w przegrodzie na etapie projekto-wania pozwala na dobranie optymal-nych rozwiązań i jeśli to koniecznena zmianę założeń projektowych.

Dokładność jest ważna w każdym fa-chu i jak pokazuje przedstawiony przy-padek, niewielkie niedociągnięcia zestrony osób montujących świetlik spo-wodowały powstanie poważnego pro-blemu narażającego na straty i niepo-trzebne nerwy nie tylko użytkownikahali, ale również projektanta i wyko-nawcę obiektu.

Wszystkie fotografie archiwumfirmy Roof Consulting

Temperatura punktu rosy w kolejnychmiesiącach

Miesiąc Temperatura Temperaturana punktu rosy Ts

wewnętrznej (wg wzorupowierzchni Glaseraprzegrody Ts= (Rf/100)0,1247

Ti [°C] (109,8+T)-109,8)[°C]

Styczeń 0,675 1,596

Luty 1,335 1,650

Marzec 4,639 2,793

Kwiecień 9,677 3,852

Maj 14,136 7,953

Czerwiec 17,522 10,864

Lipiec 18,431 12,809

Sierpień 17,853 11,166

Wrzesień 14,384 8,154

Październik 10,420 6,912

Listopad 6,208 4,868

Grudzień 2,822 3,413

Likwidacja błędów wykonawczychpolega przede wszystkim na elimina-cji mostków cieplnych. Błędy tepowstały w wyniku niestarannegowykonania pokrycia w niektórychmiejscach. Nie ma więc konieczno-ści rozbierania i naprawiania całegodachu. Naprawy wystarczy ograni-czyć do miejsc charakteryzującychsię największą wilgotnością. Po wy-konaniu tych prac zalecane było dal-sze obserwowanie dachu i wykona-nie kolejnych napraw w razie ujaw-nienia się wycieków w innych miej-scach. Rozwiązanie takie pozwalana oszczędność nie tylko czasu, alei środków.

7

Budowa czy remont dachu to inwe-stycja na wiele lat. Wybór pokryciai dodatkowych elementów do wła-ściwegowykończeniadachupowi-

nien więc uwzględniać wysokie kryteria oce-ny produktów, bo to one stanowią o szczel-ności i jakości całegodachu.Wśród inwesto-rów i wykonawców pokutuje przekonanie,że najważniejsza jest dachówka, a całąresztę, tzn. folię, kosze, obróbkę kominówi uszczelnienie, można zastąpić tańszymiodpowiednikami oryginalnych akcesoriów.Niestety, niska cena oznacza zazwyczajniską jakość. Jeśli do tego dołożymy brakkwalifikacji ekipy montującej pokrycie, baga-telizującej zalecenia producenta oraz obo-wiązujące przepisy i normy, to mamy ….kłopoty z dachem. Błędy popełnione pod-czas jego budowy wpływają na krótki okreseksploatacji i są powodem późniejszegoczęsto bardzo kosztownego remontu.

Na etapie wyboru pokrycia dachowegobardzo ważna jest dogłębna analiza ofer-ty produktów i warunków gwarancji. Dru-gim krokiem jest wybór profesjonalnej eki-py dekarskiej polecanej przez producen-ta pokrycia dachowego lub oddziały Pol-skiego Stowarzyszenia Dekarzy. Błędywykonawcze mogą powstać praktyczniew każdym miejscu na dachu podczasmontażu pokrycia i wykonywania obróbekdekarskich. Najczęściej popełniane i ma-jące największy wpływ na późniejszą bez-awaryjną eksploatację dachu występująpodczas montażu okapu, kalenicy i naro-ża, kosza oraz obróbki komina. Problemyw tych newralgicznych dla dachu miej-scach mogą pojawić się już po pierwszychopadach deszczu czy śniegu w postacizawilgoceń czy miejscowych przeciekówpod połacią dachową. W artykule omó-wione zostaną błędy popełnione w tychwłaśnie newralgicznych miejscach i kon-sekwencje tych błędów.

Błędy w okapie i kalenicyKażdydach,wszczególnościdachzocie-

pleniem, powinien być zabezpieczonyprzed kondensacją pary wodnej oraz wodąi śniegiem, które mogą przedostać się

pod połać. Folie i membrany dachowe chro-nią konstrukcję dachu i termoizolacjęprzed zawilgoceniem, np. w sytuacji uszko-dzenia pokrycia. Jednocześnie zabezpie-czają przed gromadzeniem się wilgoci po-chodzącej ze skraplania się pary wodnej.W związku z tym zadaniem dobrze skon-struowanegodachu jestodprowadzeniepo-wstającego kondensatu i ewentualnychprzecieków do rynny za pomocą kanałuwentylacyjnego, który ma swój początekw okapie i koniec w kalenicy lub narożu. Na-leżyzwrócićszczególnąuwagęnaprawidło-we wykonanie tych elementów dachu, jakrównież na rodzaj akcesoriów dachowychniezbędnych do ich wykonania. Istotny jestparametr nazywany przekrojem wentylacyj-nym – pamiętajmy o zachowaniu jego mini-malnej wielkości. W przypadku okapu wiel-kość ta musi stanowić co najmniej 0,2% po-wierzchni dachu nad okapem, jednak niemniej niż 200 cm2 na metr okapu. Przekro-jeotworówwentylacyjnychnakalenicy (rów-nież na narożu) dachu muszą stanowić conajmniej 0,05% powierzchni rozpatrywanejpołaci dachu. Kolejny warunek mówi, że wewszystkich miejscach połaci dachowej wol-na przestrzeń wentylacyjna musi mieć conajmniej 200 cm2 na metr okapu.

Odpowiedni wlot powietrza w okapie mo-żna uzyskać, stosując akcesoria dachowe,takie jak grzebień okapu z kratką wentyla-cyjną lub taśma wentylacyjna okapu, za-pewniające niezbędne przekroje wentyla-cyjne. Niestety, z punktu widzenia klienta(i często wykonawcy) te niezbędne elemen-ty są lekceważone, a skutkiem jest brak wlo-tu powietrza do kanału wentylacyjnego. Do-dam jeszcze, że prawidłowo wykonanawentylacja przestrzeni pod pokryciem da-chowym wpływa na trwałość pokrycia orazelementów konstrukcji dachu.

Na fotografii 1 przedstawiono nieprawi-dłowo wykonany okap. W tym przypadkubezpośrednio na folii zamontowano łaty,zapominając o kontrłatach, a grzebieńokapu z kratką wentylacyjną został zało-żony za pierwszą łatę. Wentylacja podpo-łaciowa nie będzie w tym okapie funkcjo-nowała, ponieważ nie ma wlotu do kana-łu wentylacyjnego i kontrłat, a dodatkowo fo-lia została wyłożona bezpośrednio do ryn-ny, co grozi jej uszkodzeniem przez UV.

Aby powietrze mogło właściwie prze-mieszczać się pod połacią dachu, nie wy-starczy zapewnienie odpowiedniego wlo-tu powietrza w części okapowej. Należypamiętać również o odpowiedniej wenty-lacji kalenic i naroży. Do tego celu służątaśmy uszczelniająco-wentylacyjne nakalenice i naroża lub uszczelki wentyla-cyjne kalenicy, które oprócz doskonałychwłaściwości wentylacyjnych zabezpiecza-ją kalenice i naroża przed przedostawa-niem się pyłu śnieżnego i wody pod pokry-cie. Duży przekrój wentylacyjny taśm (prze-ważnie 130–150cm2/m)zapewni skutecz-ną wentylację połaci, nawet przy kro-kwiach długości 13 – 15 m. Nieco innymzabezpieczeniem kalenic dachów spadzi-stych może być zastosowanie uszczelkiwentylacyjnej kalenicy, którą jak sama na-zwa wskazuje, stosuje się tylko na kale-nice. Nie dla wszystkich fachowców jestto jednak zrozumiałe, a efekt końcowyprezentuje fotografia 2, na której wyraź-nie widać łatę pod gąsiorem nieosłoniętąprzez uszczelkę wentylacyjną kalenicy.Konsekwencją niestosowania się do za-leceń producenta będzie podciekanie wo-dy opadowej i nawiewanie śniegu. Takwięc aura zweryfikuje szybko popraw-ność takiego rozwiązania, oczywiście


6 ’2009 (nr 442)

* Monier Sp. z o.o., producent dachówkiBraas i RuppCeramika

Inwestor na błędach się uczy... czyli jak nie należy wykonywać dachów

inż. Marek Podeszwa*

Fot. 1. Nieprawidłowo wykonany okap

Fot. 2. Błędne zastosowanie uszczelkiwentylacyjnej kalenicy (łata pod gąsioremnie została osłonięta przez uszczelkę)

8

na niekorzyść inwestora. Innym przykła-dem ciekawego rozwiązania zastosowa-nego przez wykonawcę jest sposób ob-róbki naroży w połączeniu z kalenicą (fo-tografia 3). W tym przypadku nadmienićnależy, że również dobry fachowiec miał-by kłopot z właściwym połączeniem pię-ciu naroży i jednej kalenicy za pomocą ta-śmy i silikonu. Prezentowane rozwiązanieto efekt wizji projektanta budynku, którenie zawsze uda się właściwie wykonaćza pomocą dostępnych akcesoriów sys-temowych danego producenta.

Błędy w koszu

Kolejnym bardzo ważnym elementempodczas budowy dachu jest kosz, czylimiejsce, w którym dwie połacie przecina-ją się pod kątem wklęsłym. Prawidłowowykonany kosz pełni rolę „rynny” odpro-wadzającej wodę opadową spływającąz połaci do narożnika systemu rynnowe-go. Kosze wykonane są najczęściej z bla-chy płaskiej stalowej lub aluminiowej tło-czonej podłużnie lub poprzecznie. Waż-ny podczas montażu blach jest sposóbich przymocowania do podkładu, wyko-nanego z łat drewnianych częstozagęszczonych lub desek, za pomocąspecjalnych klamer do mocowania ko-szy. Unikniemy w ten sposób błędu, którypopełniają wykonawcy, mocując blachydo podkładu za pomocą gwoździ lubwkrętów w obszarze, po którym spływawoda. Dodatkowo przestrzeń pomiędzykoszem a dachówką warto zabezpieczyćimpregnowaną uszczelką z gąbki. Niebez znaczenia jest również szczelina,którą tworzą dachówki docinane wzdłużkrawędzi kosza. Dążenie wykonawcówdo zminimalizowania tej szczeliny jest ry-zykowne, gdyż zimą może doprowadzićto do zatamowania spływu wody przeznagromadzony w koszu śnieg i lód. Wte-dy podczas najbliższej odwilży wodaprzedostanie się pod dachówkę mimostosowania zabezpieczeń w postaci

uszczelki z gąbki. Ciekawym tego przy-kładem są kosze na fotografiach 4, 5 i 6(dotyczą tego samego budynku). Prezen-tują one inwencję twórczą „fachowca”próbującego zastąpić firmowe kosze zwy-kłą blachą aluminiową i to o szerokościok. 30 cm (kosze dostępne od producen-tów mają szerokość najczęściej 50 cm).Fotografie 4 i 5 pokazują nowatorski spo-sób montażu blachy koszowej, ułożonejz niewielkim zakładem od komina do oka-pu. Niby nic niezwykłego, ot kosz jakichwiele? Kłopot w tym, że blacha koszowa

kończyła się na blasze okapu, przecho-dząc pod trzema ostatnimi rzędami da-chówek. Dodatkowo nasz ekspert dacho-wy podocinał dachówki na styk, co pre-zentuje fotografia 6. Efektem takiego dzia-łania były przecieki po pierwszych opa-dach śniegu i odwilży. Woda spływającaz połaci do blachy koszowej przedosta-wała się w miejscu połączenia z blachą (tąpod dachówkami) bezpośrednio pod po-łać dachową i spływała po membraniedo wnętrza budynku.

Błędy w obróbce kominaJednym z trudniejszych elementów

podczas budowy dachu jest prawidłowaobróbka miejsc, w których elementykonstrukcji budynku przecinają jegopołać. Najczęściej są to miejsca, w któ-rych dachówka styka się ze ścianą komi-na czy lukarny. Są one szczególnie nara-żone na powstawanie nieszczelności,przez które deszcz czy śnieg może prze-dostać się pod połać dachu. Ich niewłaści-wa obróbka oraz zastosowanie materia-łu wątpliwej jakości mogą być powodemwielu późniejszych zmartwień użytkowni-ków. Skutkiem takiej niedbałości jest czę-sto śnieg czy woda opadowa wepchnię-te przez wiatr pod niefachowo wykonanąobróbkę, które z kolei powodują zawilgo-cenie termoizolacji i konstrukcji dacho-wej. Przykład prezentujący niewłaściwysposób obróbki komina pokazuje fotogra-fia 7. Zastosowana przez wykonawcę ob-

róbka z blachy nie zabezpiecza połącze-nia połaci z kominem przed opadami at-mosferycznymi. Pomiędzy dachówkąa obróbką jest duża szczelina, przez któ-rą będzie się przedostawała woda lubśnieg, szczególnie podczas silnego wia-tru. Jeśli dodatkowo folia lub membrananie będzie oklejona wokół komina, to ma-my pewny przeciek na poddasze. W ta-kich rozwiązaniach warto zastosować kle-jone taśmy uszczelniające wraz z listwąaluminiową dodatkowo dociskającą ta-śmę do komina. Alternatywą jest obróbkaz blachy, ale dociętej dokładnie tak jakprofil dachówki i folią lub membraną okle-joną wokół komina. Pamiętajmy równieżo tym, że komina nie zaleca się murowaćz cegły dziurawki, szczególnie jeśli niebędzie on zakończony właściwie wyko-naną czapą kominową. Konsekwencje sąłatwe do przewidzenia. Woda przedosta-je się przez otwory do wnętrza komina,a niekiedy i do pomieszczeń przez fugi.W mroźne dni woda zamarza w otworachi może dojść do rozsadzenia cegły.

Prawidłowo działająca wentylacja, wła-ściwie wykonany kosz i obróbka kominazapewnią bezproblemową eksploatacjęi mają za zadanie stworzenie bezpieczne-go i trwałego dachu. Istotna jest równieżwiedza i profesjonalne podejście do zasadprawidłowego montażu poszczególnychelementów dachu. Zapewnia to bardzodobrą jakość wykonania prac dekarskich,a inwestorom pewny dach nad głową.

Fot. archiwum autora


6 ’2009 (nr 442)

Fot. 4. Niewłaściwie wykonane kosze da-chowe

Fot. 5. Kosz z blachyaluminiowej – inwencja„twórcza” fachowca

Fot. 6. Błędne do-cinanie dachówekna styk

Fot. 7. Niewłaściwy sposób obróbki komina

Fot. 3. Nieprawidłowa obróbka narożyi kalenicy

DACHY PŁASKIE ROCKWOOL – PROFESJONALNE ROZWIĄZANIA IZOLACYJNEPRODUKTY I SERWIS NAJWYŻSZEJ JAKOŚCIKluczem do odpowiedniej izolacji dachów płaskich jest przede wszystkim wybór wysokiej jakości produktów. Równie ważne jest jednak właściwe ich zaprojektowa-nie i wykonanie, dlatego oferujemy Państwu serwis działu Doradztwa Technicznego fi rmy ROCKWOOL POLSKA. Jego pracownicy podzielą się profesjonalną wiedzą dotyczącą izolacji dachów płaskich na każdym etapie inwestycji i pomogą w wyborze najbardziej efektywnego rozwiązania.

SKALNA WEŁNA MINERALNA IZOLACYJNOŚĆ TERMICZNA – skalna wełna mineralna ROCKWOOL produkowa-na jest przy użyciu najnowszych technologii z zachowaniem wszelkich norm ochrony środowiska naturalnego, z powszechnie dostępnych surowców oraz z wykorzystaniem materiałów z recyklingu. Skalna wełna mineralna ROCKWOOL jest jednym z nie-licznych produktów w sektorze przemysłowym, która oszczędza wielokrotnie więcej energii niż jest zużywane przy jej produkcji. Typowy produkt izolacyjny ROCKWOOL może przez 50 lat zaoszczędzić ponad 100 razy więcej energii pierwotnej niż energii zużytej podczas całego cyklu jego istnienia, tj. podczas produkcji, transportu, eksplo-atacji (kilkadziesiąt lat użytkowania budynku) oraz utylizacji.

BEZPIECZEŃSTWO PRZECIWPOŻAROWE – wśród rozmaitych materiałów termo-izolacyjnych płyty dachowe ROCKWOOL są materiałem unikalnym. Potwierdzeniem tego faktu jest uzyskanie najwyższej klasy reakcji na ogień – A1. Przeprowadzone badania odporności ogniowej stropodachów (REI, RE ) jednoznacznie potwierdzają, iż każde rozwiązanie z zastosowaniem płyt ze skalnej wełny mineralnej daje najlepsze efekty. Stosowanie skalnej wełny mineralnej zapewnia bezpieczeństwo każdego ro-dzaju dachu płaskiego, niezależnie od użytego materiału pokryciowego. Przebadane rozwiązania z różnymi rodzajami hydroizolacji i blach trapezowych jednoznacznie po-twierdzają znakomite właściwości przeciwogniowe skalnej wełny mineralnej. W pew-nych przypadkach nie ma konieczności wykonywania dodatkowych prac związanych ze specjalnym uszczelnieniem, a co za tym idzie ponoszenia dodatkowych kosztów. Stosowanie płyt ROCKWOOL w każdym przypadku zapewnia całkowite bezpieczeń-stwo przeciwpożarowe. Klasa reakcji na ogień A1 oznacza również, iż materiał nie uczestniczy w ewentualnym rozwoju pożaru.

KOMFORT AKUSTYCZNY – skalna wełna mineralna ROCKWOOL dzięki swej włók-nistej strukturze, a jednocześnie odpowiedniej masie, posiada własności absorbujące i wytłumiające fale dźwiękowe. Wyroby z niej produkowane są stosowane tam, gdzie konieczne jest wytłumienie hałasu urządzeń, a także w miejscach, w których mają być zapewnione sprzyjające warunki do prowadzenia rozmów. Wśród rozwiązań dacho-wych ROCKWOOL znajdują się między innymi izolacje akustyczne dachów hal pro-dukcyjnych, lotnisk, kin i sal koncertowych.

KOMPLEKSOWE ROZWIĄZANIA DLA DACHÓW PŁASKICHPodstawowy asortyment wyrobów dachowych ze skalnej wełny mine-ralnej ROCKWOOL to znane na rynku inwestycyjnym płyty MONROCK MAX i DACHROCK MAX. Płyty MONROCK MAX przeznaczone są na standardowe dachy, a DACHROCK MAX warto stosować tam, gdzie przewiduje się częstsze oddziały-wanie sił skupionych. Poza tradycyjnymi płytami ze skalnej wełny ROCKWOOL produkowane są inne dachowe elementy o różnych kształtach i wymiarach lub całe ich zestawy, w tym: płyty DACHROCK SPS, które przeznaczone są do kształtowania spadku lub kontrspadku na dachu płaskim o dowolnym nachyleniu. Gama płyt dacho-wych i akcesoriów takich jak: kliny dachowe, płyty kształtujące spadek, bloczki trape-zowe, łączniki, kleje, folia paraizolacyjna oraz możliwość nieodpłatnego wypożyczenia wózka Lift&Roller do transportu wełny umożliwiają wykonanie każdego dachu, nie-zależnie od rodzaju materiału pokryciowego czy sposobu mocowania.

MONROCK PRO – NOWOŚĆ W OFERCIE ROCKWOOL DLA DACHÓW PŁASKICH Wiedza naszych technologów i inżynierów oraz międzynarodowa współpraca w ra-mach Grupy ROCKWOOL owocuje wprowadzaniem innowacyjnych rozwiązań izola-cyjnych na polski rynek. Przykładem jest płyta MONROCK PRO. Unikalna kombina-cja parametrów cieplnych i mechanicznych płyt MONROCK PRO jest odpowiedzią na rosnące wymagania dotyczące poprawy izolacyjności cieplnej przegród. Niski współ-czynnik przenikania ciepła (

D = 0,037 W/mK) pozwala na bardziej efektywne izolo-

wanie dachów płaskich. Jednocześnie wysoka – 500 N – odporność na obciążenia punktowe, np. chodzenie, pozwala na sprawniejsze wykonywanie prac i utrzymanie dachu w czasie jego eksploatacji.

WSPARCIE NA WYCIĄGNIĘCIE RĘKI Specjalnie dla projektantów i architektów stworzyliśmy serwis www.projektanci.rockwool.pl, planując go w taki sposób, aby użyteczne informacje znajdowały się na wyciągnięcie ręki:• katalog rozwiązań i produktów,• programy kalkulacyjne służące do odpowiedniego doboru izolacji,• biblioteka rysunków technicznych,• dokumenty dopuszczające produkty do obrotu (aprobaty techniczne, deklaracje

zgodności).Na życzenie klienta, po dostarczeniu przez niego niezbędnych danych, projektowane są zestawy DACHROCK SPS (System Płyt Spadkowych) – płyty dachowe do kształ-towania spadków, potrzebnych do odprowadzania wód opadowych w warstwie ter-moizolacji. Doradcy przygotowują szczegółowy projekt odwodnienia dachu płaskie-go, obejmujący:• zestawienie płyt spadkowych DACHROCK SP i kontrspadkowych DACHROCK KSP,• kalkulację cenową,• plan ułożenia systemu płyt spadkowych na dachu. Pomocą w rozwiązaniu problemów technicznych, doborze optymalnych rozwiązań oraz dostosowaniu do oczekiwań projektanta i inwestora służą Państwu przedsta-wiciele ROCKWOOL POLSKA. Kontakt do przedstawiciela handlowego w danym regionie znajduje się na www.rockwool.pl.

PROGRAMY KALKULACYJNE ROCKWOOLDokładne obliczenia parametrów potrzebnych przy projektowaniu dachów płaskich mogą Państwo wykonać wykorzystując przygotowane specjalnie dla Was programy kalkulacyjne. Na ofertę doradczą ROCKWOOL składa się obecnie siedem programów obliczeniowych, z których skorzystało już ponad 5 tysięcy osób odwiedzających stro-nę internetową www.rockwool.pl. Poniżej prezentujemy te programy, które cieszą się największą popularnością wśród profesjonalistów: • RockProfi t służący do wyliczania optymalnej grubości izolacji termicznej przegród

budynku (ścian, dachów, podłóg) w oparciu o zdyskontowaną wartość netto inwe-stycji NPV.

• SoundPro, który służy do doboru rozwiązań ścian działowych zgodnie z wymaga-niami dotyczącymi izolacyjności akustycznej, odporności ogniowej oraz izolacyjno-ści termicznej.

• Kalkulator U, używany do wyliczenia współczynnika U – podstawowego parame-tru oceniającego izolacyjność termiczną przegród budynku: ścian, dachów, podłóg i posadzek (dawne Uk).

• HeatRock pozwala w prosty sposób wyznaczyć grubość izolacji w technice grzew-czej, chłodnictwie i instalacjach przemysłowych.

• Kalkulator cieplno-wilgotnościowy służy do doboru układu warstw przegród w taki sposób, aby zapobiec powstawaniu kondensacji pary wodnej na powierzchni którejś z warstw analizowanej przegrody oraz uniknąć rozwoju pleśni.

doświadczenie <<< wsparcie <<<

pewność <<<

Profesjonalne ocieplenie dachów płaskich

fesjonaliścidoceniają lepsze parametry.

Profesj

D = 0,037 W/mKD

PL(5) = 500 N

NOWOŚĆ

www.rockwool.pl | d ora d cy@ roc kwool.pl | 0 8 0 1 6 6 0 0 3 6 | 0 6 0 1 6 6 0 0 3 3 | p n . - p t . : 8 . 0 0 - 1 6 . 0 0

12


6 ’2009 (nr 442)

Kilka słów przypomnienia:dlaczego należy stosowaćpapy z funkcją wentylacjipodłoża i czym są papySZYBKI SYNTAN® SBS?

Podłoże, na którym układamy pokry-cie papowe, zazwyczaj betonowe lubz kilku starych, wysłużonych powłok pa-powych klejonych lepikiem, zawiera za-wsze pewną ilość wilgoci, pochodzącejz procesów technologicznych wiązaniabetonu, czy z opadów atmosferycz-nych. Sytuacja może ulec pogorszeniu,jeśli wewnątrz pokrycia dachu znajdu-ją się warstwy pochodzenia organicz-nego, w których pod wpływem ciepłai wilgoci zachodzą zjawiska rozpadu or-ganicznego z wydzielaniem znacznychilości gazów organicznych. Dodatkowowilgoć bezpośrednio pod pokrycie pa-powe przedostaje się na skutek natural-nych procesów dyfuzji z pomieszczeńpod stropodachem. W okresie kiedy po-krycie dachowe jest rozgrzane, powie-trze zawarte w nim zwiększa kilkukrot-nie swoją objętość, woda w podłożu za-czyna zamieniać się w parę wodną,a gazy pochodzenia organicznegogwałtowniej zaczynają się uwalniać.

Prowadzi to nieuchronnie do wzrostuciśnienia wszystkich gazów znajdują-cych się bezpośrednio pod poszyciempapowym. W związku z tym, że gazy tenie mogą się wydostać na zewnątrzi równomiernie rozłożyć się na po-wierzchni dachu, dochodzi do ich kon-centracji w miejscach, gdzie zespojeniepapy z podłożem jest najsłabsze.

W miejscach tych tworzą się tzw. pur-chle dachowe, czyli pęcherze, dochodzido licznych sfałdowań, miejscowychspękań i naprężeń pokrycia papowego.Ich wielkość może być różna, zależyod stopnia zawilgocenia dachu i wahasię od kilkunastu centymetrów do kilkumetrów (!). Zjawisko to doskonale wi-dać latem w godzinach południowych.Dach spęcherzowany powinien być nie-zwłocznie naprawiony, ponieważ wy-stępowanie pęcherzy dachowych grozimechanicznym uszkodzeniem pokry-cia. Kto kiedykolwiek znajdował sięna takim dachu, wie, że chodząc ponim doznajemy uczucia „nieważkosci”,a spod naszych stóp z sykiem uciekapowietrze oraz daje się słyszeć charak-terystyczny odgłos łamanej papy. Takiespacery po dachu skutkują z reguły licz-nymi przeciekami już podczas najbliż-szego deszczu. W celu zapobieżeniatemu zjawisku należy:

● doprowadzić do równomiernegorozkładu ciśnienia gazów pod warstwąpapy, tak aby nie koncentrowały sięone w określonych miejscach, tworząc„purchle”;

● odprowadzić nadmiar gazów nazewnątrz pokrycia – do atmosfery.

Papy WENTYLOWANE SZYBKI SYNTAN® SBSPapy TERMIK SZYBKI SYNTAN® SBS

Z papami nowej generacji Szybki Syntan® SBS Czytelnicy miesięcznika „MateriałyBudowlane” mieli okazję już się zapoznać. Przeszło dwa lata temu, w nr 4/2007zaprezentowano papy z rodziny WENTYLOWANYCH SZYBKI SYNTAN® SBS. Od te-go czasu ta nowa generacja pokryć dachów płaskich ewoluowała i wzbogaciła sięo nową rodzinę pap TERMIK SZYBKI SYNTAN® SBS. Producent również zadbało stworzenie Rekomendowanych Rozwiązań Hydroizolacyjnych ICOPAL dla dachówpłaskich, w których podstawowe znaczenie mają papy SZYBKI SYNTAN® SBS.Została również przygotowana Rekomendacja Techniczna RT ITB-1096/2008„Pokrycia dachowe z pap asfaltowych aktywowanych termicznie z wbudowanąwarstwą wentylacyjną: Extra Wentylacja Top 5 Szybki Syntan® SBS stosowanew układach jednowarstwowych, Wentylacja Baza 3 Szybki Syntan® SBSstosowane w układach dwuwarstwowych” opisująca zastosowania i szczegóło-we rozwiązania dla pap WENTYLOWANYCH SZYBKI SYNTAN® SBS w układachjedno- i dwuwarstwowych.

– papy nowej generacjido renowacji dachów płaskich

13


6 ’2009 (nr 442)

Dostępny i dotychczas szeroko sto-sowany układ wentylacji pokrycia pa-powego składał się z papy perforowa-nej oraz kominków wentylacyjnych(fotografia 1).

Jednak to rozwiązanie, dotychczaspowszechnie stosowane z uwagina brak w praktyce innych sprawdzo-nych rozwiązań technologicznych– miało wiele wad. Z reguły na skuteksklejenia się papy perforowanejz podłożem rozwiązanie to w zasa-dzie przestawało działać już poupływie dwóch, trzech sezonów!!!Przy dokonywaniu odkrywek pokryć da-chowych, w których została zastosowa-na papa perforowana, często obserwo-wane było całkowite sklejenie się tej pa-py z podłożem. Na skutek drastyczne-go zaniku, wraz z upływem czasu, funk-cji wentylowania pokrycia papowegodochodziło na dachach z zastosowa-nym starym układem wentylacji dopowstawania pęcherzy i sfałdowań, czy-li do odtworzenia mechanizmu dest-rukcji pokrycia papowego, któremuwłaśnie miało zaradzić zastosowane

rozwiązanie wentylacji składające sięz papy perforowanej i kominków.

Odpowiedzią firmy ICOPAL na liczneniedoskonałości starego rozwiązania sąpapy nowej generacji rodziny WENTY-LOWANYCH typu Szybki Syntan® SBSdo renowacji dachów zawilgoconychoraz rodziny pap TERMIK typu SzybkiSyntan® SBS do renowacji dachów lek-ko zawilgoconych bądź suchych.

Papa EXTRA WENTYLACJATOP 5,2 SZYBKI SYNTAN® SBS (fo-tografia 2) łączy w sobie trzy funkcje:warstwy wierzchniego krycia, wenty-lacji pokrycia papowego i równomier-nego rozprowadzenia ciśnienia pari gazów (fotografia 3). Jedna warstwatej papy zapewnia perfekcyjne odpro-wadzenie powietrza i pary wodnejz wnętrza dachu oraz daje zabezpie-czenie hydroizolacyjne powierzchnidachów poddawanych renowacji, któ-rych struktura jest silnie zawilgocona.Dystrybucja gazów odbywa się przezsystem inteligentnych kanałów wenty-lacyjnych utworzonych na spodniejczęści papy. W procesie produkcjina jej spodnią powierzchnię została

naniesiona cienka warstwa folii synte-tycznej, w charakterystycznym czer-wonym kolorze, odporna na wysokątemperaturę. Jest ona w stanie krót-kotrwale wytrzymać temperaturędo 1000 °C. Na warstwie folii naniesio-ne zostały pasma syntetycznego klejubitumicznego, który podczas procesuaplikacji papy, aktywowany termicznie,skleja ją z podłożem. Aktywacja ter-miczna w żadnym wypadku nie ozna-cza przetopienia spodniej części papyi upłynnienia asfaltu, tak jak się to dzie-je w przypadku zwykłych pap zgrze-walnych, w tym wypadku chodzi jedy-

Fot. 1. Układ wentylacji podłoża z za-stosowaniem papy perforowanej i ko-minków wentylacyjnych

Fot. 3. Dystrybucja gazów, rozgrzanegopowietrza i pary wodnej pod powierzch-nią papy

Fot. 2. Spodnia strona papy EXTRAWEN-TYLACJA TOP 5,2 SZYBKI SYNTAN®

SBS. Nazwa „SYNTAN” powstała z połą-czeniadwóchsłów:„SYNTheticAdhesioN”.Paskiklejącewykonano wtechnologiiSzyb-kiProfil.Powłokasyntanowa(kolorczerwo-ny) wytrzymuje temperaturę płomieniaz palnika gazowego – w tym miejscu nie do-chodzi do zgrzania papy z podłożem

Rodzina pap Rodzina papWENTYLOWANYCH SZYBKI SYNTAN® SBS TERMIK SZYBKI SYNTAN® SBS

(naprawy dachów silnie zawilgoconych (naprawy dachów suchychw swej strukturze) lub lekko wilgotnych)

Extra Wentylacja Top 5,2 Szybki Syntan® SBS Termik Top 5,2 Szybki Syntan® SBS(papa do jednowarstwowych pokryć dachowych) (papa do jednowarstwowych pokryć dachowych)

Termik Top 5 Szybki Syntan® SBS(papa do jednowarstwowych pokryć dachowych)

Wentylacja Baza 3 Szybki Syntan® SBS Termik Baza 2,5 Szybki Syntan® SBS(papa podkładowa) (papa podkładowa)

Termik V60 (-5 °C) S42H Szybki Syntan® SBS(papa do czasowych układów naprawczych)

Szczegóły techniczne: www.syntan.icopal.pl

14


6 ’2009 (nr 442)

nie o dostarczenie bardzo niewielkiejilości energii cieplnej, aby klej synte-tyczny nabrał właściwości klejących.Specyficzne rozmieszczenie pasmwentylacyjnych na spodzie papy pre-dysponuje ją do zastosowań na da-chach silnie zawilgoconych w swejstrukturze, długotrwale narażonychna oddziaływanie opadów atmosferycz-nych.

Jeśli natomiast przeprowadzamyrenowację dachu, którego wilgotnośćjest niewielka, możemy użyć pap typuTERMIK (fotografia 4). Zastosowa-no w nich folię syntanową o takich sa-mych właściwościach jak w rodziniepap WENTYLOWANYCH, jednakżew charakterystycznym niebieskim ko-lorze. Papy TERMIK to papy dwu-funkcyjne: spełniają funkcję warstwywierzchniego krycia oraz lokalnegowyrównania ciśnienia par i gazówpod pokryciem z papy. Rodzina papTERMIK zawiera dwie papy do jedno-warstwowych pokryć dachowych, pa-pę podkładową oraz papę stanowią-cą czasowy układ naprawczy (tabelana str. 13).

Rodzina pap WENTYLOWANYCHi TERMIK obejmuje również papy pod-kładowe z charakterystycznymi rysun-kami kanałów w kolorach odpowiednioczerwonym i niebieskim na spodniejstronie. Są to papy WENTYLACJABAZA 3 SZYBKI SYNTAN® SBS orazTERMIK BAZA 2,5 SZYBKI SYNTAN®

SBS.

Do prawidłowej aplikacji papy typuSZYBKI SYNTAN® SBS służy specjal-nie wyprofilowana prowadnica orazwałek dociskowy do uzyskiwania wy-pływów masy asfaltowej wzdłuż za-kładów podłużnych (fotografia 5).W dbałości o każdy szczegół, papySZYBKI SYNTAN® SBS zostały za-opatrzone w system Szybki Profil®SBS. Taka budowa zapewnia jeszczeszybsze zgrzewanie papy z podłożemi dodatkowo redukuje zużycie gazuoraz powoduje, że ryzyko błędówludzkich jest w praktyce bardzo nie-wielkie.

Podłoże, do którego zgrzewane sąpapy SZYBKI SYNTAN® SBS, powin-no zostać zagruntowane preparatembitumicznym SIPLAST PRIMER®

SZYBKI GRUNT SBS (fotografia 6).Zastosowanie tego i tylko tego środkagruntującego umożliwia uzyskaniedługoletnich gwarancji jakości na ukła-dy hydroizolacyjne wykonane z zasto-sowaniem pap typu Szybki Syntan®

SBS. Takie przygotowanie podłożagwarantuje prawidłową przyczepnośćaktywowanej termicznie papy dopodłoża.

RekomendowaneUkłady TechnologiczneICOPAL

W oparciu o zastosowanie produko-wanych w Zduńskiej Woli pap w tech-nologii Szybki Syntan® SBS powstałyRekomendowane przez ITB w Warsza-wie Układy Technologiczne Icopal S.A.Ich zastosowanie skutkuje uzyskaniemdługoletniej pisemnej Imiennej Gwaran-cji Jakości Icopal. RekomendowaneUkłady Technologiczne są spójne tech-nologicznie, tzn. zastosowane materiaływzajemnie się uzupełniają, jednocześ-nie wzmacniając swoje działanie przywykorzystaniu technologii modyfikacjiasfaltów elastomerem SBS. W składRekomendowanych Układów wchodziśrodek gruntujący Siplast Primer® Szybki

Fot. 4. Spodnia strona papy TERMIKTOP 5,2 SZYBKI SYNTAN® SBS. Paskiklejące wykonano w technologii SzybkiProfil® SBS. Są one gęsto rozmieszczo-ne na spodniej części papy i tworzą sys-tem połączonych kanałów lokalniewyrównujących ciśnienie par i gazówpod pokryciem z papy. Powłoka synta-nowa (kolor niebieski) wytrzymuje tem-peraturę płomienia z palnika gazowego– w tym miejscu nie dochodzi do zgrza-nia papy z podłożem

Fot. 5. Aktywacja termiczna papySZYBKI SYNTAN® SBS odbywa siębardzo sprawnie. Paski kleju bitumicz-nego sklejają się z podłożem po dostar-czeniu minimalnej porcji ciepła. Wałekdociskowy umożliwia uzyskanie rów-nomiernego wypływu masy asfalto-wej wzdłuż brzegu zakładu podłużnegopapy

Fot. 6. Siłę przyczepnościpapy do podłoża znaczniezwiększa zagruntowanie pod-łoża unikalnym środkiemgruntującym Siplast Primer®

Szybki Grunt SBS. Środek ten fantastycznieszybko całkowicie wysycha, nie dopuszczającdo zatykania się systemu dystrybucji gazów

Fot. 7. Silver Primer® Szybki Lakier SBStworzy na zabezpieczanym podłożu płyn-ną warstwę prawdziwego aluminium, od-bijającą ponad 70% promieniowania UVi podczerwonego, przyczyniając się tym sa-mym do wolniejszego starzenia się asfaltu,jak również do tworzenia efektu „chłodne-go dachu”. Jest także praktycznie w cało-ści zatrzymane osypywanie się posypkigruboziarnistej z powierzchni papy. Niebez znaczenia jest także efekt estetyczny

15


6 ’2009 (nr 442)

Grunt SBS, papy aktywowane termicz-nie Szybki Syntan® SBS, papy zgrze-walne modyfikowane typu Szybki Pro-fil® SBS oraz uzupełniający (stosowa-ny opcjonalnie) lakier zabezpieczający,tworzący powłokę prawdziwego płyn-nego aluminium Silver Primer® SzybkiLakier SBS (fotografia 7).

Zastosowanie wymienionych pro-duktów w spójnych Rekomendowa-nych Układach Technologicznychz zastosowaniem pap rodzinyTERMIKi WENTYLOWANYCH przedstawiazamieszczony obok schemat.

Warto zauważyć, że zastosowanieSilver Primer® Szybki Lakier SBS wy-dłuża Imienną Gwarancję JakościIcopal o 3 – 5 lat. Natomiast ImiennaGwarancja Jakości Icopal na UkładyTechnologiczne wynosi od 7 aż do 45lat. Rejestracja tych gwarancji i uzy-skanie Imiennej Karty Gwarancyjnejnie powinny nastręczać żadnychtrudności. Algorytm rejestracji nawww.gwarancje.icopal.pl jest przej-rzysty i umożliwia rejestrację gwaran-cji w ciągu 5 min. Warunkiem uzyska-nia gwarancji jest jej zarejestrowaniew okresie 45 dni od daty zakupu pro-duktów w ilości technologicznie uza-sadnionej dla prawidłowego ich za-stosowania.

Zaawansowana technologiaSzybki Syntan® SBS wymaga odpo-wiedniego szkolenia wykonawców.W związku z tym układanie papSzybki Syntan® SBS jest powierzo-ne wyłącznie firmom przeszkolo-nym z metod ich aplikacji oraz z za-sad prawidłowej wentylacji.

Zastosowanie pap w technologiiSzybki Syntan® SBS do renowacji da-chów płaskich daje pełną gwarancjędługowieczności działania systemuwentylacji podłoża papowego oraz je-go pełnej hydroizolacyjności.

Opracował:mgr inż. Grzegorz Gładkiewicz

www.icopal.plwww.syntan.icopal.pl

www.gwarancje.icopal.pl

16


6 ’2009 (nr 442)

DanutaMatynia:W lipcu ubiegłegoroku Rada Nadzorcza Icopal A/S wy-brała Pana na nowego CEO – Gene-ralnego Dyrektora Zarządzające-go Grupy. Jak przebiegała Pańskawcześniejsza kariera zawodowa?Miguel Kohlmann: Przed dołącze-

niem do zespołu Grupy Icopal przezprawie 10 lat byłem prezesem zarząduGrupy Pipelife, jednego z liderówna europejskim rynku rur z tworzywsztucznych i armatury stosowanejw budownictwie. Firma ta jest znanarównież w Polsce. Wcześniej pracowa-łem przez 10 lat jako Dyrektor Zarzą-dzający oraz Dyrektor Handlowy w fir-mie branży aluminium. Natomiast swo-ją karierę zawodową rozpocząłemw branży tworzyw sztucznych, produ-kując różnego typu komponenty dlaprzemysłu samochodowego.

DM:Jakie obszary działalności Gru-py podlegają bezpośrednio Panu?MK: Jako Generalny Dyrektor Za-

rządzający jestem odpowiedzialny zadefiniowanie strategii koncernu orazza monitorowanie jej wdrożenia.Oprócz tego do moich głównych za-dań należy zapewnienie, że każdą jed-nostką organizacyjną Grupy kierująbardzo dobrzy menedżerowie orazdbanie o rozwój kadry kierowniczej.Moją ambicją jest przyciąganie do pra-cy w Grupie i zatrzymywanie najlep-szych pracowników. Ich doświadcze-nie oraz wysokie kwalifikacje zawodo-we pozwalają Icopalowi uzyskiwaćprzewagę konkurencyjną. Ponadtoutrzymuję stałe kontakty z udziałow-cami i potencjalnymi inwestorami. Pre-zentuję im bieżące dokonania Grupy

i wskazuję, dlaczego Icopal może byćdobrą inwestycją. Obecnie do moichbardzo ważnych zadań należy takżeszczegółowe poznawanie poszczegól-nych firm Grupy i rynków, na którychdziałają oraz spotkania z naszymi klu-czowymi klientami. Te działania poma-gają w podejmowaniu właściwych de-cyzji i przygotowywaniu odpowiedniejstrategii dla Grupy.

DM: Jaką pozycję na światowymrynku zajmuje obecnie Grupa Icopal?MK: Jesteśmy światowym liderem

na rynku materiałów hydroizolacyj-nych. Oczywiście nasz udział jest róż-ny na różnych rynkach i w różnych gru-pach produktowych. Geograficzniekoncentrujemy się na Europie orazAmeryce Północnej, gdzie mamy bar-dzo silną pozycję. Grupa Icopal po-siada 37 fabryk. Z kilkoma wyjątkami(dachówki metalowe oraz produktyMonarflex), mamy zdecentralizowanąstrukturę produkcyjną. Zwykle produ-kujemy tak blisko klienta jak to możli-we, również po to, aby obniżyć kosztytransportu. Pragnę dodać, że obec-nie Grupa zatrudnia 4500 osóbw 27 krajach, a jej sprzedaż w ubiegłymroku wyniosła przeszło 1,2 mld euro.Około 2/3 produktów trafia na obiektypoddawane remontom i modernizacji.

DM: Które z produktów stanowiąpodstawę obrotów Grupy?MK: Najważniejszym jest dla nas ry-

nek dachów płaskich. Tego typu prze-krycia ma większość budynków wielo-rodzinnych, użyteczności publiczneji handlowych oraz obiektów przemy-słowych. Ostatnio stają się również co-

raz bardziej powszechne w przypadkuprywatnych domów. Warto dodać, żeszczególnie w wielkich miastach przy-bywa zielonych dachów. Dla osób zain-teresowanych nowoczesnymi pokrycia-mi dachów płaskich mamy bardzo do-brą jakościowo oraz bogatą komplekso-wą ofertę począwszy od pap bitumicz-nych, przez membrany syntetyczne, ma-sy bitumiczne aż po akcesoria dachowe.

W Grupie Icopal dbamy także o ry-nek dachów skośnych, który należygłównie do inwestorów indywidualnychwznoszących lub remontujących domy.W tym segmencie mamy silną pozycjęw gontach, dachówce metalowej typuDecra, ale również w foliach dacho-wych, paroizolacjach, membranachchroniących przed wiatrem i w rynnachz tworzyw sztucznych. Nasza ofertaobejmuje też systemy kominowe orazrozwiązania wygłuszające hałas.

Chciałbym podkreślić, że Icopal zdo-był również silną pozycję na rynku wy-robów do ochrony fundamentów orazbariery antyradonowej.

Oprócz bogatej oferty dla budownic-twa mieszkaniowego, przemysłowego,użyteczności publicznej Grupa ma wie-le ciekawych rozwiązań dotyczącychobiektów inżynierskich, takich jak tu-nele, estakady, mosty, kładki. PonadtoIcopal dostarcza również systemyochronne na rusztowania – są onesprzedawane pod marką Monarflex.

DM: Jakie są główne czynniki sto-jące za sukcesem Grupy Icopal?MK: Koncern ma ponad 160-letnią

historię rozwoju i sprzedaży systemówdachowych. W tym okresie był lideremwe wdrażaniu nowych technologii oraz

Kluczem do sukcesujest doskonała kadra

Z Miguelem Kohlmannem, CEO – Generalnym DyrektoremZarządzającym Grupy Icopal A/S,rozmawia Danuta Matynia

17

poszukiwaniach nowych rozwiązań.W Grupie Icopal nie idziemy na kom-promisy w przypadku jakości i właści-wości technicznych produktów. Jeste-śmy postrzegani jako rzetelny dostaw-ca nowoczesnych systemów pokrycio-wych i hydroizolacyjnych oraz jakogodny zaufania partner architektów,projektantów, inwestorów, dystrybuto-rów i wykonawców. Jednak najważ-niejszym kluczem do naszego sukce-su zawsze była i jest doskonała kadraoraz świetne relacje z klientami.

DM: Czy w Grupie Icopal nastą-piły ostatnio ważne zmiany?MK:Przez ostatnie lata Icopal bardzo

szybko się rozwijał. Doszło do przejęciaGrupy Vedag w Niemczech oraz produ-centa membran syntetycznych Van Be-souw w Holandii. Icopal uruchomił teżnowy zakład produkcyjny w Rosji. Dzię-ki tym działaniom Grupa nie tylko jestobecna na nowych rynkach, ale takżeznacznie została wzbogacona oferta,m.in. o pokrycia dachowe z tworzywsztucznych. Jeśli chodzi o strategicznewybory, Icopal zawsze koncentrowałsię na systemach wodoszczelnych.I tak będzie w przyszłości.

DM: Jaką pozycję w Grupie maspółka Icopal w Zduńskiej Woli?MK: Icopal S.A. z siedzibą w Zduń-

skiej Woli jest kluczową organizacją dlaGrupy. W koncernie należy nie tylko donajwiększych zakładów produkcyjnych,ale również stanowi źródło nowychtechnologii i pomysłów. Polska spółkaaktywnie wspiera rozwój naszej działal-ności w Europie Wschodniej. W Grupiejesteśmy dumni z jej działań orazzespołu. Ponadto Polska jest dla nasbardzo ważnym dużym rynkiem (taknaprawdę to największym w tej częściEuropy), z ogromnym potencjałemwzrostowym.

DM: Które z produktów oferowa-nych przez Grupę Icopal są Panazdaniem najbardziej interesujące?MK: Dla mnie są to produkty, za które

nas cenią klienci, a te zależą od rynku.Niektóre rynki potrzebują bardzo prostychrozwiązań, inne mają bardziej wyrafino-wane wymagania, jak papy samoprzy-lepne lub nawet zintegrowane chipy elek-troniczne do rozpoznawania danych do-tyczących produktu, producenta oraz da-ty zamocowania materiałów.

DM: Jakie najpoważniejsze trud-ności czekają branżę pokryć dacho-wych i materiałów hydroizolacyj-nych w najbliższych latach?MK: Obecnie świat przechodzi przez

najgorszy kryzys ekonomiczny odII wojny światowej. Ma on ogromnywpływ na rynki budowlane, w tym ma-teriałów pokryciowych i hydroizolacyj-nych. Największe spadki dotyczą no-wych inwestycji. Wiele z nich zostałowstrzymanych, często inwestorzy rezy-gnują nawet z już przygotowanych pro-jektów. Obecnie najbardziej stabilny jestrynek renowacji i napraw. W tym przy-padku w wielu krajach w okresie krótko-terminowym pozytywny rezultat przy-niosą rządowe pakiety pomocowe,szczególnie te dotyczące budownictwapublicznego. Natomiast prognozy dłu-goterminowe podają, że w związku zezłym stanem ogromnej liczby obiektóww Europie konieczne będą remontyoraz modernizacje i nastąpi wzrostpopytu także na materiały pokryciowei hydroizolacyjne. Również nowe bu-downictwo powinno wkrótce mieć lep-sze wyniki. Biorąc to wszystko pod uwa-gę, z optymizmem patrzę w przyszłość.Uważam, że sytuacja znacznie się popra-wi już w 2010 r.

DM: Jak widzi Pan przyszłośćeuropejskich rynków materiałów da-chowych oraz membran hydroizola-cyjnych?MK: Wysokojakościowe materiały

dachowe oraz hydroizolacyjne są ko-nieczne do utrzymania nieruchomościw dobrym stanie. Nikt nie lubi ryzyko-wać, że woda lub wilgoć przedostaniesię do ich budynków. W Europie i Ame-ryce Północnej jest już duże zapotrze-bowanie na tzw. rozwiązania inteligent-ne. Choć kręgosłupem rynku dachówpłaskich pozostaną produkty bitumicz-ne. W nowym budownictwie wielkopo-wierzchniowym jednak interesującą al-ternatywą są membrany z tworzywsztucznych. Pojawiać się będą takżeciekawe systemy mas bitumicznychprzeznaczone na pokrycia dachów pła-skich. W przypadku dachów skośnychbędzie nadal trwała walka produktowai w zależności od rynku preferowanebędą dachówki metalowe, gonty, da-chówki ceramiczne lub cementowe.W grupie folii dachowych coraz bardziejpopularne staną się systemy oddycha-jące/wysokoparoprzepuszczalne.

DM: Czy w Grupie Icopal opraco-wywane są obecnie nowe techno-logie?MK: Icopal jest znany z wielu innowa-

cji. Wiele środków przeznaczał i prze-znacza na badania oraz rozwój, bo tenkto się nie rozwija, nie oferuje nowości,nie poszerza oferty, zostaje w tyle.W Grupie systematycznie trwają pracenad udoskonalaniem właściwości tech-nicznych i niezawodności oferowanychwyrobów oraz systemów. Pracujemyrównież nad nowymi rozwiązaniami,które pozwolą na zintegrowanie źródełenergii odnawialnej z naszymi produk-tami. Kolejnym bardzo ciekawym ob-szarem naszej działalności badawczejjest recykling całego dachu. W tychdziedzinach wykonujemy prawdziwąpracę pionierską.

DM: Jakie są plany koncernu Ico-pal na przyszłość? Jakie nowe pro-dukty będą wprowadzane na rynekw najbliższej przyszłości?MK: Icopal będzie ciągle na czele

rozwoju technologicznego w rozwiąza-niach hydroizolacyjnych. Będziemyudoskonalać i wzbogacać naszą ofer-tę oraz poszukiwać nowych rynkówi wzmacniać swoją pozycję tam, gdziejesteśmy. Nie chcę jednak szczegóło-wo ujawniać planów, ale oczekujcie odnas wszystkiego co najlepsze!

DM: Bardzo dziękuję za rozmo-wę i życzę realizacji ambitnych za-mierzeń.


6 ’2009 (nr 442)

Generalny Dyrektor Zarządzający – CEOGrupy Icopal Miguel Kohlmann podczastestowania i próbnego zgrzewania pap w tech-nologii Szybki Profil® SBS w jednej z polskichfabryk Icopala – Awak w Buku k. Poznania

Fot. archiwum Icopal S.A.

18


6 ’2009 (nr 442)

Danuta Matynia: Już pod koniec2008 r. światowy kryzys wpłynął tak-że na spowolnienie w polskim bu-downictwie. Czy Icopal odczuwa po-gorszenie sytuacji na krajowym ryn-ku i jak sobie radzi w tej sytuacji?

Przemysław Rasz: Obecnie firmynaszej branży odczuwają spadek sprze-daży od kilkunastu do kilkudziesięciuprocent. Receptą na działanie w tychtrudnych czasach jest: cięcie kosztów,obniżka wydatków, zwiększenie wydaj-ności i efektywności pracy, oferowaniedobrych produktów w akceptowalnej ce-nie rynkowej z jednej strony oraz z dru-giej – drogich wysokoprzetworzonychbędących gwarantem jakości i trwałości.Zacieśniamy też kontakty z kolegamiz Grupy Icopal z sąsiednich krajów i sta-ramy się wykorzystać efekty synergii lo-gistycznej, kosztowej oraz wymiany pro-duktowej. Jednak nawet w tych trudnychczasach nie odpuszczamy i podejmuje-

my działania pozwalające nam umac-niać się na pozycji lidera na polskimrynku materiałów hydroizolacyjnych.Chcemy nadal być postrzegani jako fir-ma solidna i innowacyjna, jako wiary-godny dostawca nowoczesnych ma-teriałów oraz rozwiązań i systemówtechnicznych do zabezpieczeń da-chów i fundamentów przed wodąi ogniem.

DM: Icopal od wielu lat jest pre-kursorem wdrażania na polski rynekinnowacyjnych rozwiązań, którez biegiem czasu często stają się stan-dardem. Czy i czym zaskoczy rynekw tym roku? Proszę o szczegóły.

PR: Zaskoczymy innowacyjnym roz-wiązaniem dachowych płyt hybrydo-wych powlekanych płaszczem alumi-niowym do jednowarstwowego ukła-dania na dachach płaskich, spełniają-cych funkcje termo- i hydroizolacyjne.W tym przypadku wykorzystujemy naj-nowsze osiągnięcia pap syntanowych,pap odpornych na ogień zewnętrznytypu Firesmart oraz całej linii kauczu-kowych mas bitumicznych SBS o na-zwie Siplast. Do wprowadzenia tegoproduktu na krajowy rynek pozostałonajwyżej kilka tygodni. W tej techno-logii wykonano już pilotażowe pokryciedachu obiektu w Łodzi (o powierzchniok. 1000 m2). Wszystkie prace 7-oso-bowej ekipie dekarzy zajęły tylko 5 dni!!!Powstał piękny, estetyczny srebrnoalu-miniowy dach o wyjątkowych walorachtechnicznych i użytkowych. Więcej in-formacji na ten temat pojawi się wkrót-ce na naszej stronie www.icopal.pl orazna łamach kolejnego wydania mie-sięcznika „Materiały Budowlane”. Jakociekawostkę mogę podać, że podczasukładania płyt na dachu konieczne by-ło używanie okularów przeciwsłonecz-nych oraz kremów z wysokimi filtramiprzeciw UV. Dach pokryty płytamihybrydowymi doskonale odbija promie-nie UV, co wydłuża żywotność pokryciaoraz eliminuje konieczność schładza-nia pomieszczeń na ostatniej kondy-gnacji podczas upałów.

DM: Od lipca ubiegłego roku dołą-czył Pan do grona ścisłego kierow-nictwa Grupy Icopal. To ogromnewyróżnienie, ale zapewne też sporeobowiązki. Za jakie działania jestPan odpowiedzialny?

PR: Od lipca 2008 r. jestem człon-kiem wąskiego grona zarządzającegoIcopal GET (Group Executive Team) li-czącego 11 osób. Odpowiadam za Re-gion Wschodni, który obejmuje: Pol-skę, Słowację, Czechy, Węgry, Rosję,Ukrainę, Mołdawię, Azerbejdżan, Uz-bekistan, Kazachstan, Gruzję, Tadżyki-stan. W tym regionie mamy 7 fabrykprodukujących różne materiały hydro-izolacyjne oraz 12 biur handlowych. Toogromny obszar i rynki o różnej specy-fice, a ja muszę je dobrze znać, aby do-pasowywać rozwiązania do lokalnychpotrzeb i równocześnie dbać o jaknajlepsze wyniki finansowe. Pragnędodać, że równie ważnym wydarze-niem był wybór mnie przez 40-osobo-wy Management Grupy Icopal na mę-ża zaufania reprezentującego kon-cern w rozmowach i kontaktach z ak-tualnym głównym inwestorem koncer-nu Icopal, funduszem inwestycyjnym– Investcorp.

DM:Jakwyglądarynekwyrobówhy-droizolacyjnych oraz pokryć dacho-wych w krajach Regionu Wschodnie-go oraz jak układa się tam współpra-ca pomiędzy firmami Grupy Icopal?

PR: Są to rynki w różnych fazach roz-woju, jedne wzrostów, inne spadków.Kluczem do sukcesu w tym regionie jestrozwój technologii i oferowanie wysoko-przetworzonych produktów. Współpracapomiędzy firmami Grupy obejmowaćpowinna nie tylko synergie kosztoweczy wymianę handlową własnych tanichproduktów typu „bread & butter”, ale teżwzajemną pomoc w budowaniu markiIcopal jako technologicznego lidera.Przykładem może być rozwój technolo-gii Szybki Profil SBS, który polska spół-ka zaadaptowała 4 lata temu, korzysta-jąc z osiągnięć firmy Icopal w Kopenha-dze. Obecnie za pośrednictwem firm

Icopal znów zaskoczy nowościąZ Przemysławem Raszem, Prezesem Zarządu firmy Icopal S.A. oraz DyrektoremZarządzającym Regionem Wschodnim Grupy Icopal, rozmawia Danuta Matynia

Prezes Przemysław Rasz na pierwszymw Polsce dachu pokrytym płytami hybry-dowymi z zewnętrzną powłoką aluminiową– to rewolucyjne rozwiązanie wkrótce po-jawi się na krajowym rynku

19

należących do Grupy dystrybuuje teprodukty za granicą i równolegle wspo-maga proces inwestycyjny zmierzającydo uruchomienia produkcji pap w tejtechnologii w fabrykach na Słowacjii w Czechach. Innym przykładem możebyć budowanie pozycji lidera na rynkuwysokoprzetworzonych mas kauczu-kowo-bitumicznych SBS. W fabryceBitumex k. Opola będącej członkiempolskiej Grupy Icopal, wykorzystującopracowania ośrodka badawczo-roz-wojowego Icopal we Francji, urucho-miono produkcję właśnie takich maskauczukowo-bitumicznych o handlowejnazwie Linia Produktowa Siplast.Obecnie te wyroby sprzedawane są wPolsce oraz czterech sąsiednich kra-

jach. Takich przykładów mógłbym po-dać jeszcze wiele.

DM: Od września ubiegłego rokujest Pan członkiem Rady NaukowejInstytutu Techniki Budowlanej. Poraz pierwszy w historii ITB do RadyNaukowej oprócz naukowców zwią-zanych z budownictwem weszli zna-czący przedstawiciele przemysłu.Jak Pan ocenia ten pomysł i co Panui branży daje praca w tym gremium?

PR: Nie ukrywam, że otrzymaną odMinistra Infrastruktury i Dyrektora Insty-tutu Techniki Budowlanej propozycjązasiadania w Radzie Naukowej ITBpoczułem się wielce zaszczycony. Pos-trzegam to jako docenienie mojej do-tychczasowej pracy, współpracy z kra-

jowymi ośrodkami naukowymi, a takżewysokiej pozycji spółki Icopal na pol-skim rynku budowlanym.

Myślę, że bardzo wiele dobrego dlapolskiego budownictwa mogą przy-nieść wspólne spotkania i wymiana do-świadczeń świata nauki oraz przedsta-wicieli przemysłu. Dla mnie jest to pro-ces zbliżenia się teorii i praktyki. Jestempełen uznania dla entuzjazmu i zaanga-żowania gremium naukowego w budo-waniu tych relacji, ale również słucha-nia uwag i rekomendacji przedstawicie-li przemysłu.

DM: Serdecznie dziękuję za roz-mowę. Życzę powodzenia i wieludalszych sukcesów.


6 ’2009 (nr 442)

Problemy związane z interpretacją norm europejskich...

Zastosowanie podwójnego przeczenia sugeruje możliwośćstosowania papy w izolacjach narażonych na działanie wo-dy pod ciśnieniem. Jako dokument odniesienia producentpowołuje w tym przypadku normę PN-EN13969:2006. Przy-kład ten pokazuje, jak dużo jeszcze do zrobienia mają jed-nostki kontrolujące obrót wyrobami budowlanymi na rynkupolskim.

Liczne nieporozumienia wśród odbiorców wyrobów bu-dzą folie tzw. paroprzepuszczalne klasyfikowane zamien-nie zgodnie z normą PN-EN 13859-1 lub PN-EN 13984. Wy-roby te, nazywane często foliami wstępnego krycia, zaleca-ne są przez dystrybutorów jako warstwa, która przeniesie ob-ciążenia użytkowe, zapewniając szczelność pokrycia do cza-su ułożenia właściwego pokrycia dachowego, nawet jeżelibędzie ono układane w odległym terminie od momentu uło-żenia folii. Jest to mniemanie błędne. Już sposób oceny wo-doszczelności wyrobu zgodnie z normą PN-EN 13859-1 su-geruje, że folia taka nie pełni właściwego zabezpieczeniaprzed deszczem. Uzupełnieniem tego stwierdzenia jest oce-na wyrobu na sztuczne starzenie, zgodnie z cytowaną nor-mą. Folia ta jest oceniana na działanie UV w badaniu trwa-jącym 336 h, co sugeruje konieczność szybkiego jej przykry-cia właściwym pokryciem dachowym. Tym bardziej więc nie-uzasadnione wydaje się wystawianie przez producentówdeklaracji dla omawianych folii paroprzepuszczalnych nazgodność z PN-EN 13984. W normie nie ma bowiem w ogó-le oceny na sztuczne starzenie po działaniu promieniowaniaUV. Wyroby oceniane są jedynie po działaniu podwyższonejtemperatury, a zmiany odnosi się do oporu dyfuzyjnego.Po starzeniu nie określa się zmiany przesiąkliwości i właści-wości mechanicznych ocenianych w normie PN-EN 13859-1.Wystawianie deklaracji zgodności z PN-EN 13984 jestwygodne również dlatego, że nie podaje ona minimalnej czę-stotliwości badania w zakładowej kontroli produkcji, w przeci-wieństwie do PN-EN 13859-1, w której wymaganie takie znaj-duje się w załączniku normatywnym D. Oznacza to, że produ-

cent deklarujący zgodność wyrobu z normą PN-EN 13984 mo-że tę częstotliwość ustalić w sposób dowolny.

Brak wymagań dla wyrobów objętych omawianyminormami oraz błędne zapisy na obwolutach wyrobówumożliwiają dowolne stosowanie ich w obiektach bu-dowlanych. Znane są już przypadki przecieków (napodstawie przeglądów obiektów i wykonywanych ekspertyzbudowlanych) przez pokrycia dachowe, izolacje tarasów lubizolacje części podziemnych budynków, pomimo że zasto-sowane na nich wyroby mają deklarację zgodności z jednąz wymienionych wcześniej norm. Taki stan normalizacyjnyułatwia przepływ towarów w obrębie krajów Unii Europej-skiej, stwarza jednak duży bałagan w budownictwie, skutku-jący obniżeniem trwałości obiektów i związanymi z tym stra-tami inwestorów i użytkowników.

W polskich tłumaczeniach norm europejskich dotyczą-cych wyrobów hydroizolacyjnych i przeciwwilgociowychstworzono nową terminologię techniczną. Zastąpiono, tra-dycyjnie funkcjonujący od lat w środowisku budowlanym,termin papa, określeniem elastyczny wyrób wodochronny.Wyrób asfaltowy na osnowie…. . Bez szczegółowej anali-zy normy zapis taki rodzi pytanie, czy norma dotyczy tylkopap czy też może stanowić dokument odniesienia dla mashydroizolacyjnych nanoszonych w postaci płynnej. Takiepytania stawiane są często przez odbiorców norm, a więcinwestorów, projektantów, wykonawców i inspektorów nad-zoru. Znane są już deklaracje zgodności wydawanedla mas hydroizolacyjnych z powołaniem na normyPN-EN 13969 i PN-EN 13707. Jest to działanie niezgodnez prawem, gdyż normy te ewidentnie dotyczą tylko pap.Ważne jest więc, by przy wprowadzaniu norm europej-skich do zbioru norm polskich stosowano przyjętą do-tychczas krajową nomenklaturę techniczną i nie wpro-wadzano niepotrzebnie nowych terminów wynikają-cych z próby spolszczenia terminów angielskich w pro-cesie ich tłumaczenia.

dr inż. Barbara Franckemgr inż. Jolanta Sowińska

(dokończenie ze str. 3)

20


6 ’2009 (nr 442)

P rzyczyną coraz większej po-pularności dachów zielonychjest m.in. rosnąca świadomośćekologiczna i powrót do pro-

ekologicznych rozwiązań, znaczniewiększe poszanowanie energii i chęć„oddania” środowisku naturalnemu te-renów wykorzystanych pod zabudowę.Dach zielony to także lepsza możli-wość zagospodarowania i wykorzysta-nia coraz skromniejszych terenóww zabudowie wielkomiejskiej pod par-kingi, zieleńce, skwery. Nic nie stoina przeszkodzie, aby wykorzystywaćdo tego celu nawet elementy małej ar-chitektury. Wymaga to ścisłej współ-pracy architektów, projektantów i inwe-storów, jednak końcowy efekt możebyć imponujący, szczególnie jeśli bę-dzie nim przemyślana kompozycja bryłbudynków wtopionych i otoczonych zie-lenią (fotografia), od góry (dach), od do-łu (trawniki, zieleńce i skwery) orazna elewacjach (tarasy). Podkreślić na-leży, że nie ma uniwersalnego rozwią-zania dla każdego typu dachu zielo-nego. Dobór jego konstrukcji zależyprzede wszystkim od rodzaju przewi-dywanego użytkowania, z czym ściślewiąże się przyjęcie warstwy użytkowejoraz zazielenienia.

Dostępne obecnie materiały pozwa-lają na odpowiednie konstruowanie i wy-konanie trwałego dachu zielonego,zwłaszcza niezawodnego jego uszczel-nienia. Z drugiej strony, źle przyjęte roz-wiązania konstrukcyjne, brak szczegóło-wych rysunków tych rozwiązań i detalimoże spowodować, że dach zielony bę-

dzie „zielony” tylko z nazwy. W związkuz tym konieczne jest dobranie systemumateriałów sprawdzonej jakości, gwa-rantujących długotrwałą, bezawaryjnąeksploatację, zastosowanych zgodnieze sztuką budowlaną i wytycznymi pro-ducenta, wg przemyślanych i sprawdzo-nych rozwiązań technologiczno-materia-łowych. Późniejsza naprawa uszkodzeńi przecieków jest nie tylko bardzo trud-na, ale i bardzo kosztowna.

Konstrukcja dachów zielonychmoże być wykonana w tzw. układzietradycyjnym lub odwróconym. Jed-no i drugie rozwiązanie ma swoje wa-dy i zalety (rysunek 1), ale przy po-prawnym zaprojektowaniu i wykonaniutrwałość tych rozwiązań jest porówny-walna. Dach odwrócony to konstruk-cja, w której warstwa hydroizolacji jestułożona bezpośrednio na płycie noś-nej, natomiast termoizolacja stanowiochronę warstwy hydroizolacyjnej.

Specyfika konstrukcji stawia przedprojektantem i wykonawcą bardzo wyso-kie wymagania. Nie chodzi tu tylko o cię-żar warstw oraz wielkość obciążeń(w przypadku dachu z zazielenieniemintensywnym lub np. parkingu), leczo sposób wykonstruowania i wykonaniahydroizolacji wraz z rozwiązaniami deta-li dylatacji, odwodnień, attyk itp. Nie ma

tu miejsca na niedomówienia, nierozry-sowanie w projekcie szczegółów detali(dylatacje, ogniomury, odprowadzeniawody) czy też zamianę systemowychmateriałów na tańsze „odpowiedniki”.

Projektując układ warstw dachu zie-lonego (rysunek 2), należy pamiętać, żew warstwach tych zachodzą zjawiskacieplno-wilgotnościowe (ruch ciepła i dy-fuzja pary wodnej). Projektant powinien,przez dobranie odpowiedniej grubościwarstwy termoizolacji i zastosowaniewarstw paroizolacyjnych, wykluczyćmożliwość powstawania strefy konden-sacji poniżej hydroizolacji.

Pierwszym etapem jest wybór rodza-ju zazielenienia dachu. Determinuje onprzyjęcie liczby i grubości kolejnychwarstw konstrukcji. Najprostszym spo-sobem zazielenienia jest roślinnośćekstensywna – mchy, rozchodniki, zio-ła, czyli rośliny o najniższych wymaga-niach wegetacyjnych. Dodatkowe za-zielenienie jest możliwe jedynie za po-mocą donic i w zasadzie ograniczonetylko do niskich krzewów i drzewek. Za-zielenienie intensywne niskie to byli-ny, trawniki i krzewy, z wyjątkiem drzew.Ładnie wygląda przy tym typie zaziele-nienia wkomponowanie w konstrukcjędachu oczka wodnego. Wykorzystujączazielenienie intensywne wysokiemożna tworzyć imponujące ogrody po-

Zasady wykonywaniadachów zielonych

Fot. Dach zielony (archiwum firmy Bauder)

Rys. 1. Rozkład temperatury w elementachnośnych konstrukcji dachu tradycyjnego i da-chu odwróconego. Wyraźnie przemawia onna korzyść dachu w układzie odwróconym

mgr inż. Maciej Rokiel

Tradycyjny (klasyczny) układwarstw dachowych (rozpoczynającod góry):

● warstwa wierzchnia – użytkowa(balastowa, wegetacyjna itp.);

● hydroizolacja;● termoizolacja;● paroizolacja;● płyta konstrukcyjna.W przypadku dachów odwróco-

nych, układ warstw (od góry kon-strukcji) jest następujący:

● warstwa wierzchnia – użytkowa(balastowa, wegetacyjna itp.);

● termoizolacja;● hydroizolacja;● płyta konstrukcyjna.

21


6 ’2009 (nr 442)

łączone z elementami małej architektu-ry, ale warstwy konstrukcji dachowejmuszą spełnić bardzo wysokie wyma-gania. Możliwe jest wykorzystanie traw,bylin, krzewów i sporadycznie drzew,co umożliwia różnicowanie wysokościroślin i tworzenie wydzielonych oaz ro-ślinnych.

HydroizolacjaWarstwa hydroizolacji stosowana

na dachach zielonych, choć lepiej chy-ba byłoby tu użyć słowa system, musicharakteryzować się wodoodpornościąi wodoszczelnością, odpowiednią wy-trzymałością na ściskanie (przy zaziele-nieniu intensywnym wysokim obciąże-nie od warstw konstrukcyjnych dachuzielonego może wynosić 9 kN/m2), od-pornością na przerastanie korzeniamiroślin, odpornością na substancje znaj-dujące się w warstwie wegetacyjnej(kwasy humusowe i związane z nimi re-akcje chemiczne, nawozy, środki chwa-

stobójcze i do oprysków), mrozoodpor-nością oraz odpowiednią odpornościąbiologiczną.

W przypadku pap zazwyczaj sto-suje się dwuwarstwową hydroizo-lację ze zgrzewalnej papy modyfi-kowanej polimerami na osnowiez poliestru lub włókien szklanych.Papy z reguły nie są odporne na prze-rastanie korzeni, więc jako warstwęwierzchnią hydroizolacji stosuje sięspecjalną papę z wkładką z folii mie-dzianej. Alternatywnie można zastoso-wać specjalną papę bitumiczną z do-datkiem środków chemicznych, powo-dujących „odpychanie” korzeni od war-stwy hydroizolacji. Korzeń, dochodzącdo takiej warstwy, tworzy na końcuzgrubienie, uniemożliwiające mu prze-bicie warstwy hydroizolacji i penetracjęw głąb dalszych warstw, przy czym toostatnie rozwiązanie sprawdza sięprzy zazielenieniu ekstensywnym.

Papy zgodne z PN-EN 13707:2006,które są przeznaczone do dachówzielonych (oraz odwróconych), musząmieć określone m.in. następujące para-metry:

■ wodoszczelność;■ wytrzymałość na ścinanie;■ przenikanie pary wodnej;■ właściwości mechaniczne przy

rozciąganiu;■ odporność na uderzenie;■ odporność na obciążenie statyczne;■ odporność na przerastanie korzeni

(tylko dla wyrobów stosowanych jakoochrona przed przerastaniem korzeni);

■ giętkość w niskiej temperaturze.

Wymieniona norma nie podaje mini-malnych wartości wymaganych parame-trów. W przypadku pap obligatoryjnymwymaganiem jest jedynie wodoszczel-ność na poziomie przynajmniej 10 kPa,natomiast wartości pozostałych parame-trów są deklarowane przez producenta.

Alternatywą dla pap bitumicznych sąmembrany z tworzyw sztucznychczy kauczuku: np. EPDM – etyleno-wo-propylenowo-dienowa, PVC-P– z miękkiego polichlorku winylu zbro-jonego wkładką z włókniny szklanej,EVA, TPO. W przeciwieństwie do papukładane są jednowarstwowo, coznacznie przyspiesza ich montaż. Dzię-ki swoim właściwościom, takim jak ela-styczność w zakresie znacznie prze-kraczającym obciążenia termiczne da-chu zielonego: -40 °C ÷ +150 °C; odpor-ność na mikroorganizmy, kwasy humu-sowe i agresywne związki znajdującesię lub dostarczane do warstwy wege-tacyjnej są coraz częściej wykorzysty-wane w konstrukcjach dachów zielo-nych. Powłoki hydroizolacyjne z two-rzyw sztucznych układa się zazwyczajluźno na podłożu, nie przenoszą więcnaprężeń związanych z pracą częścinośnej konstrukcji. Zakłady łączy sięprzez zgrzewanie i klejenie (wulkanizo-wanie). Spotyka się także technologiełączenia z wykorzystaniem samowul-kanizujących się krawędzi uszczelnia-jących. Zaleca się, aby minimalny spa-dek (ze względu na obecność termoizo-lacji nad powłoką hydroizolacyjną) wy-nosił 1,5 – 2%, a w przypadku hydroizo-lacji z pap bitumicznych 2 – 2,5%.

Wyroby rolowe z tworzyw sztucznychi kauczuku, podobnie jak papy, mu-szą być wodoszczelne na ciśnieniemin. 10 kPa, natomiast wielkość pozo-stałych parametrów, m.in. takich jak: gra-matura; grubość efektywna; wytrzyma-łość złączy na ścinanie; wytrzymałośćna rozciąganie; wydłużenie; odpornośćna uderzenie; odporność na obciążeniestatyczne; odporność na przerastaniekorzeni (tylko dla wyrobów stosowanychjako ochrona przed przerastaniem ko-rzeni); giętkość w niskiej temperaturze;przenikanie pary wodnej (opcjonalnie),jest deklarowana przez producenta.

Coraz częściej stosuje się bezszwo-we powłoki hydroizolacyjne z mody-fikowanych polimerami, grubowar-stwowych mas bitumicznych (masKMB). Ich zaletą jest bezszwowośći możliwość nakładania natryskowego,

Do wykonania warstwy hydroizo-lacyjnej dachu odwróconego najczę-ściej stosuje się:

● papy asfaltowe zgodne z normąPN-EN 13707:2006 Elastyczne wyrobywodochronne. Wyroby asfaltowena osnowie do pokryć dachowych. De-finicje i właściwości;

● wyroby rolowe z tworzyw sztucz-nych i kauczuku, zgodne z normąPN-EN 13956:2005 Elastyczne wyrobywodochronne. Wyroby z tworzyw sztucz-nych i kauczuku do pokryć dachowych.Definicje i właściwości;

● modyfikowane polimerami grubo-warstwowe, bitumiczne masy uszczel-niające (masy KMB), z ewentualnąwkładką zbrojącą;

● bitumiczne membrany samoprzy-lepne.

Rys. 2. Dach zielony o uprawie intensyw-nej: 1 – roślinność; 2 – warstwa ziemi (gru-bość użytkowa z reguły > 200 mm); 3 – geo-włóknina filtrująca; 4 – warstwa drenują-ca (żwir lub masa drenująca); 5 – warstwafiltrująca (np. geowłóknina polipropyleno-wa), 110 – 140 g/m2; 6 – ROOFMATE SL;7 – polimerowo-bitumiczna izolacja prze-ciwwilgociowa odporna na korzenie; 8 – pły-ta konstrukcyjna (Archiwum firmy DOW)

Niezależnie od rodzaju zazielenie-nia, warstwy konstrukcyjne dachuzielonego można podzielić, zewzględu na pełnione funkcje, na:

● hydroizolację;● termoizolację;● warstwę drenującą;● warstwę wegetacyjną.Ponadto wyróżnia się:● warstwę filtracyjną;● warstwę ochronną;● warstwę chroniącą przed przeni-

kaniem korzeni;● warstwę rozdzielającą.

22


6 ’2009 (nr 442)

co pozwala na zaizolowanie w ciągu jed-nego dnia powierzchni nawet kilkusetm2. Nie wolno jednak stosować po-włok bez wkładek zbrojących. Niechodzi tu o zwiększenie ich odpornościmechanicznej (choć jest to fakt bez-sporny), lecz bardziej o wymuszenienałożenia warstwy odpowiedniej gru-bości. Zastosowanie wkładki z siatki czywłókniny zbrojącej nie pozwala na po-cienienie powłoki (będą wtedy widocz-ne oczka siatki).

Chętnie stosowanym punktem od-niesienia dla odporności chemicznejmas KMB była i jeszcze jest normaDIN 4030 Teil 1 Beurteilung betonan-greifender Wässer, Böden und Gase.Grundlagen und Grenzwerte. VI.1991.Rozróżnia ona trzy stopnie agresywno-ści wody (słabo agresywny, silnie agre-sywny i bardzo silnie agresywny) orazdwa stopnie agresywności gruntu (sła-bo agresywny i silnie agresywny). W za-sadzie masy KMB są odporne na silnieagresywną wodę: 4,5 ≤ pH < 5,5,30 ≤ NH4+ < 60, 1000 ≤ Mg2+ < 3000,600 ≤ SO4

2– < 3000. Odpowiada toklasie ekspozycji XA2 – środowiskochemiczne średnio agresywnewg PN-EN 206-1:2003 Beton. Część 1.Wymagania, właściwości, produkcjai zgodność, choć nie musi dotyczyćkażdego materiału. Daje to pojęcieo odporności chemicznej tego typu ma-teriałów, ale nie oznacza, że masyKMB mogą być stosowane bezkrytycz-nie. Trzeba zwrócić uwagę na dwa pa-rametry. Pierwszy to tzw. zawartośćczęści stałych, mówiąca o tym, o ilezmniejszy się grubość powłoki po wys-chnięciu (zawartość części stałych wy-nosząca 90% oznacza, że po wy-schnięciu grubość hydroizolacji będziewynosić 90% grubości nałożonej świe-żej masy). Dostępne na rynku masyKMB mogą się pod tym względem róż-nić, co skutkuje znacznym zrożnicowa-niem zużycia w celu uzyskania wy-schniętej warstwy żądanej grubości(minimalna zawartość części stałychwynosi 50% wg Richtlinie fur die Pla-nung und Ausfuhrung von Abdichtungvon Bauteilen mit kunststoffmodifizier-ten Bitumendickbeschichtungen (KMB)– erdberuhrte Bauteile, 2001). Zgod-nie z literaturą polską minimalna gru-bość wyschniętej warstwy to 4 mm(prawdopodobnie wg wymagań punk-tu 9.1 normy DIN 18195 Teil 6 – Bau-werksabdichtung, VIII.2000), jednak

moim zdaniem, chociażby ze względuna nierówność i chropowatość po-wierzchni, należałoby mówić o wartości5 – 6 mm. Drugim istotnym parame-trem jest odporność masy na obcią-żenia (tzw. obciążalność mechaniczna).Jest ona określana zmniejszeniem gru-bości warstwy hydroizolacji przy obciąże-niu mechanicznym. W przypadku izola-cji przeciwwodnej, przy obciążeniu me-chanicznym 300 kN/m2 zmniejszeniegrubości powłoki hydroizolacyjnej niemoże być większe niż 50%. Nie każdymateriał można więc zastosować jako te-go typu hydroizolację. Decyzja musi byćpodjęta indywidualnie, po analizie obcią-żeń i parametrów związanej masy.

W przypadku dachów w układzieodwróconym hydroizolacja zazwy-czaj pełni także rolę paroizolacji.Wtedy dla pap i membran (folii) wiążącesą wymagania norm PN-EN 13970:2006Elastyczne wyroby wodochronne– Wyroby asfaltowe do regulacji prze-nikania pary wodnej – Definicje i wła-ściwości oraz PN-EN 13984:2006 Ela-styczne wyroby wodochronne – Wyro-by z tworzyw sztucznych i kauczukudo regulacji przenikania pary wodnej– Definicje i właściwości.

Izolacja termicznaIzolacja termiczna jest narażo-

na na wiele niekorzystnych oddziaływańczynników atmosferycznych oraz na ob-ciążenia mechaniczne. Cykle zamraża-nia i odmrażania, długotrwałe przeby-wanie w wodzie, zmiany temperatury,obciążenia mechaniczne (stałe, zmien-ne oraz dynamiczne – jeżeli fragmentdachu zielonego wykorzystywany jestnp. jako parking) stawiają materiałowitermoizolacyjnemu bardzo wysokie wy-magania.

Do wykonywania termoizolacji da-chówzielonychstosujesięnajczęściej:

■ wełnę mineralną, zgodną z normąPN-EN 13162:2002 Wyroby do izolacjicieplnej w budownictwie – Wyrobyz wełny mineralnej (MW) produkowanefabrycznie – Specyfikacja;

■ polistyren ekstrudowany, zgodnyz normą PN-EN 13164:2003 Wyrobydo izolacji cieplnej w budownictwie– Wyroby z polistyrenu ekstrudowane-go (XPS) produkowane fabrycznie– Specyfikacja;

■ styropian, zgodny z normąPN-EN 13163:2004 Wyroby do izolacjicieplnej w budownictwie – Wyroby ze

styropianu (EPS) produkowane fa-brycznie – Specyfikacja, stosowanyzgodnie z PN-B-20132:2005 Wyrobydo izolacji cieplnej w budownictwie– Wyroby ze styropianu (EPS) pro-dukowane fabrycznie. Zastosowania,z uwzględnieniem wymagań normyPN-B-20132:2005 Wyroby do izolacjicieplnej w budownictwie. Wyroby zestyropianu (EPS) produkowane fa-brycznie – Zastosowania.

W dachach w układzie klasycznymwarstwa termoizolacyjna jest z jednejstrony chroniona przed zawilgoce-niem przez paroizolację, z drugiejprzez hydroizolację. Za zasadniczeobciążenie można więc uznać obcią-żenie mechaniczne. Zupełnie inaczejwygląda sytuacja w przypadku da-chów w układzie odwróconym. Mini-malne wymagania stawiane mate-riałom do termoizolacji dachóww układzie odwróconym:

● wytrzymałość na ściskanie lub na-prężenia ściskające przy odkształce-niu 10% – min. 300 kPa;

● odkształcenie przy obciążeniu40 kPa i temperaturze 70 °C – maks. 5%;

● nasiąkliwość wody po trzystu cyklachzamrażania i odmrażania – maks. 2%.Redukcja wytrzymałości mechanicznejnie może być przy tym większa niż 10%w porównaniu z próbkami suchymi;

● nasiąkliwość na skutek dyfuzji pa-ry wodnej – płyt grubości 50 mm– maks. 5%, płyt grubości 100 mm– maks. 3%, a płyt grubości 200 mm– maks. 1,5%;

● nasiąkliwość przy długotrwałymzanurzeniu w wodzie – maks. 0,7%.

Obecność roślin oraz warstwy wege-tacyjnej wymusza odporność płyt ter-moizolacyjnych na substancje powsta-jące na skutek cykli wegetacyjnych ro-ślin, nawozy i inne agresywne, mogącemieć kontakt z warstwą termoizolacyj-ną, oraz na pozostałe rodzaje korozjibiologicznej. Płyty termoizolacyjne mu-szą ponadto cechować się stabilnościąwymiarów oraz stabilnością parame-trów termoizolacyjnych w skrajnych wa-runkach cieplno-wilgotnościowych.

W trudnych warunkach sprawdzająsię płyty z polistyrenu ekstrudowanego(XPS), które dzięki zamkniętym poromcharakteryzują się bardzo niską nasią-kliwością, odpornością na wilgoć i kwa-sy humusowe. Rozkład i wielość po-rów (drobne, zamknięte pory) nada-ją takiej płycie dużą wytrzymałość

23


6 ’2009 (nr 442)

mechaniczną, stabilność wymiarówi umożliwiają łatwą obróbkę.

Równie istotne jest poprawne wykon-struowanie pozostałych warstw kon-strukcji, a więc warstwy drenującej, we-getatywnej, filtracyjnej czy ochronnej.

Obróbkielementów dachowych

Niezależnie od przyjętego rozwiązaniakonstrukcyjnego dachu, rodzaju zaziele-nienia i stosowanego materiału hydroizo-lacyjnego i termoizolacyjnego koniecznejest staranne wykonanie obróbek ele-mentów dachowych. Każdy słupek, wy-wietrznik, komin (ale także attyka czyprzyległa ściana) wymaga bardzo do-kładnego i precyzyjnego obrobieniai uszczelnienia, zgodnie z wymaganiamiproducenta systemu dachowego i zasto-sowanego materiału hydroizolacyjnego.Tego typu elementy powinny być wyko-nane z profili zamkniętych, najlepiej okrą-głych. Wykonanie szczelnej obróbki pro-fili otwartych, ceowych czy dwuteowych,jest bardzo trudne, jeżeli nie niemożliwe.W celu zmniejszenia liczby przejść ko-niecznych izolacji przez warstwę hydro-izolacji zaleca się, aby wszystkie elemen-ty przechodzące przez konstrukcję da-chu zgrupować w jednym miejscu, a ichliczbę zredukować do minimum. Pozwa-la to na uzyskanie jednorodnej po-wierzchni, łatwej do uszczelnienia i z za-zielenieniem niepoprzerywanym war-stwami ochronnymi.

Obszary przyłączeń, zakończeń,przebić, wpustów itp. nie mogą byćpokryte roślinnością (rysunek 3). Ja-ko wierzchnią warstwę bezpośrednioprzyległą do elementu stosuje się pasżwiru o uziarnieniu 16/32 mm, grubo-ści nie mniejszej niż 10 cm i szeroko-ści ok. 50 cm lub okładziny z płyt beto-nowych ułożone na warstwie żwiru. Po-nadto obróbki elementów przechodzą-cych przez połać dachu od strony gór-nych końców muszą być wodoszczel-ne oraz odporne na wysoką tempera-turę, działanie mrozu, promieniowanieUV oraz uszkodzenia mechaniczne.Takie uszczelnienie musi być wypro-wadzone minimum 15 cm powyżejwierzchu warstwy wegetacyjnej, choćze względu na nawiewanie śniegu za-leca się, aby wysokość ta nie byłamniejsza niż 30 cm. Jeżeli na dach zie-lony prowadzą drzwi, możliwe jest wy-konstruowanie progu drzwiowego wy-sokości 5 cm, gdy zostanie zagwaran-

towany swobodny odpływ wody z pa-sa przydrzwiowego. W praktyce stosu-je się kratkę odpływową.

Dylatacje nie mogą być pokrywanewarstwą wegetacyjną. Uniemożliwia-łoby to ich kontrolę i mogło prowadzićdo uszkodzenia hydroizolacji. Sposóbwykonstruowania i uszczelnienia dylata-cji musi być całkowicie zgodny z zalece-niami producenta hydroizolacji (inny bę-dzie w przypadku stosowania hydroizo-lacji z pap zgrzewalnych, inny w przy-padku folii czy membran dachowych).

Korytka odwadniające i wpusty nale-ży rozmieścić w sposób pozwalającyna skuteczne odprowadzanie wody pod-czas obfitych opadów. Wykonstruowaniewpustu musi umożliwiać kontrolę jegodrożności i ewentualne oczyszczenie.Materiały stosowane do wykonania wpu-stu (zwłaszcza pokrywy ochronnej) niepowinny przepuszczać światła, w prze-ciwnym razie istnieje niebezpieczeństwozarastania. Wpust musi umożliwiać od-prowadzenie wody zarówno z po-wierzchni substratu, jak i z poziomu hy-droizolacji. Warstwy roślinności nie nale-ży doprowadzać bezpośrednio do wpu-stu, lecz stosować opaskę żwirową.

Wysokość wpustu musi odpowiadaćgrubości warstw dachu zielonego, dla-tego też, szczególnie przy zazielenie-niu intensywnym, stosuje się systemo-we rozwiązania (elementy), pozwalają-ce na dopasowanie wysokości wpustudo grubości warstw konstrukcji dachu.

Nad każdym wpustem powinna być za-montowana studzienka kontrolna umoż-liwiająca oczyszczenie odpływu (rysu-nek 4). Minimalna średnica rury spusto-wej grawitacyjnego odwodnienia powin-na wynosić 150 mm, a przy ciśnienio-wym systemie średnica ta może być zre-dukowana do 50 mm. W przypadku za-zielenienia intensywnego i niskiej attykilub znacznego zróżnicowania poziomówroślinności konieczne jest stosowaniedodatkowych żelbetowych ścianek opo-rowych (rysunek 5). Możliwe jest takżewykonstruowanie oczek wodnych.

Dach zielony wymaga współpracyprojektanta, dekarza, ogrodnika orazdoradcy technicznego producenta ma-teriałów wchodzących w skład systemu.Bezwzględne pierwszeństwo przy pro-jektowaniu i wykonawstwie mają wyma-gania sztuki budowlanej, a nie aspektydekoracyjno-ekologiczne i wegetacyjne.Wszystkie wymagania i warunki kon-strukcyjne, fizyczne, techniczne i wege-tacyjne muszą być uzgodnione jużna etapie projektowania. Poprawne wy-konanie konstrukcji wymaga współpra-cy dekarza i ogrodnika, przy czym ichkompetencje muszą być „rozdzielonewarstwą hydroizolacji połaci dachowej”.

Rys. 3. Dach zielony o zazielenieniu eksten-sywnym – detal przy naświetlu (archiwumfirmy FDT): 1 – żelbetowa płyta konstruk-cyjna; 2 – paroizolacja (folia PE); 3 – termo-izolacja; 4 – systemowa hydroizolacja(np. Rhepanol hg); 5 – systemowa warstwaochronno-rozdzielająca (np. Rhenofol TSfk); 6 – mata filtrująco-drenażowa; 7 – war-stwa żwiru o uziarnieniu 16/32; 8 – naświe-tle z kołnierzem uszczelniającym; 9 – za-mocowanie mechaniczne; 10 – zamocowa-nie paroizolacji – systemowa taśma kleją-ca; 11 – obróbka otworu naświetla;12 – warstwa wegetacyjna

Rys. 4. Wpust dachowy przy zazielenieniuintensywnym/ekstensywnym (archiwumfirmy Bauder)

Rys. 5. W przypadku znacznego zróżnico-wania poziomów roślinności konieczne jeststosowanie dodatkowych żelbetowych ścia-nek oporowych (archiwum firmy ZinCo)

24


6 ’2009 (nr 442)

Dobra izolacja termiczna chro-ni przed stratami ciepła zimą,a latem powoduje, że obiektnie będzie się zbytnio na-

grzewał, zużywając dużą ilość energiina wentylację i klimatyzację. Powinnabyć odporna na różnice temperaturi charakteryzować się odpowiednimiparametrami mechanicznymi. Opróczwytrzymałości materiału na ściskanie(CS (Y/10)i) wymaganej dla wszyst-kich materiałów do aplikacji dachówpłaskich – podawanej zgodnie z nor-mami zharmonizowanymi, norma do-tycząca wełny mineralnej określa teżparametr charakteryzujący punkto-we obciążenie skupione – PL(5)i.Przedstawia on maksymalną siłę [N],przy której tłok średnicy ok. 8 cmzagłębia się w materiał na głębo-kość 5 mm – jest to próba „obcasabuta” – i pokazuje odporność materia-łu na obciążenia montażowe lub użyt-kowe.

Przed uszkodzeniami izolacji na da-chu spowodowanymi eksploatacją,serwisem urządzeń, trzeba się zabez-pieczyć już na etapie projektowaniaobiektu. Należy przewidzieć i wytyczyćtrakty, po których powinni się poruszaćpracownicy podczas przeglądów urzą-dzeń, i zastosować tam dodatkowe za-bezpieczenia (np. wbudować sztywnepłyty z drewna lub blach itp.).

ISOVER, wychodząc naprzeciwoczekiwaniom rynku budowlanego,wprowadziła do oferty nowy innowa-cyjny system do izolacji dachówpłaskich Platynowy Dach składają-cy się z termoizolacyjnych, niepalnychpłyt TAURUS (warstwa górna) orazTUP (warstwa dolna) z twardej wełnymineralnej z włókien szklanych. SystemPlatynowy Dach, dzięki dobrym para-metrom cieplnym (λD = 0,038 W/m·K),przy odpowiedniej grubości izolacji,pozwala znacznie ograniczyć zuży-cie energii. Dwuwarstwowy układ eli-minuje powstawanie liniowych most-ków cieplnych na stykach płyt. Ciężarzestawu nie obciąża nadmiernie kons-trukcji dachu. W zależności od gru-bości – obciążenie wynikające z cięża-ru własnego izolacji wynosi od 8,3(TUP 50 + TAURUS 50) do 16,5 kg/m2

(TUP 100 + TAURUS 100). Systembardzo dobrze sprawdza się w przy-padku termorenowacji budynków. Dzię-ki dużym wymiarom płyt (1,9 x 1,2 m)oraz niewielkiej masie (płyta gruboś-ci 10 cm waży tylko ok. 18 kg) bardzoszybko i sprawnie się je montuje. Po-nadto płyty można łatwo dociąć dookreślonego kształtu za pomocą no-ża lub piłki. Paleta płyt ma masęok. 240 kg.

Oprócz dotychczasowych produk-tów z wełny mineralnej w ofercieISOVER pojawiły się płyty styropia-nowe przeznaczone do izolacji da-chów płaskich, m.in. zwykłe EPS 100(EUROSTYR 20, EUROSTYR 20 NEOlub EUROSTYR 20 THERMO) orazlaminowane EUROSTYRDACH. Wśródtych pierwszych na szczególną uwa-gę zasługuje srebrnoszary styropian

EUROSTYR 20 THERMO produkowa-ny z Neoporu uszlachetnionego gra-fitem, który wyróżnia się doskonały-mi parametrami termoizolacyjnymi(λD = 0,032 W/m·K). Natomiast płytyEUROSTYRDACH to warstwowe płytyizolacyjne z rdzeniem ze styropianu,oklejane jedno- lub dwustronnie papąasfaltową na welonie z włókien szkla-nych. Przeznaczone są do wykonywa-nia izolacji cieplnej dachów w budyn-kach przemysłowych i mieszkalnych,o kącie nachylenia połaci nieprzekra-czającym 20%. W przypadku termo-renowacji i wymiany starych pokryćpapowych zaleca się użycie płyt sty-ropianowych dwustronnie oklejo-nych. Płyty te dostępne są w stan-dardowych wymiarach 1000 x 500 mmgrubości 5 ÷ 200 mm, z wypustemwierzchniej papy poza krawędź płyty50 mm. Płyty mogą być układane napodłożach betonowych, drewnianych,cementowych, z blach trapezowychi na pokryciach dachowych z papy as-faltowej. Mocuje się je do podłożaza pomocą łączników mechanicznychlub kleju przeznaczonego do przykle-jania styropianu. Należy zwrócić uwa-gę na mocowanie płyt w strefie brze-gowej i narożnikowej dachu – pozaklejeniem płyty powinny być dodat-kowo mocowane mechanicznie.W strefie krawędziowej dachu za-leca się 6 szt. łączników na m2 o noś-ności 0,6 KN, a w strefie narożnikowejdachu 9 szt./m2.

Termoizolacja dachów płaskich

TAURUS TUP Zestaw Uλλ∆∆ = 0,038 λλD = 0,038[W/m•K] [W/m•K] [W/m2K]

d = 50 [mm] d = 50 [mm] D = 10 [mm] 0,361

d = 80 [mm] d = 50 [mm] D = 130 [mm] 0,281

d = 100 [mm] d = 50 [mm] D = 150 [mm] 0,245

d = 80 [mm] d = 80 [mm] D = 160 [mm] 0,230

d = 100 [mm] d = 80 [mm] D = 180 [mm] 0,205

d = 100 [mm] d = 100 [mm] D = 200 [mm] 0,185

Zalety systemu ISOVER Platynowy Dach

Charakterystyka systemu ISOVERPlatynowy Dach

U – li czo ne tyl ko dla war stwy izo la cyj nej (ze sta -wu), dla ∆U = 0

26 6 ’2009 (nr 442)

infolinia 0800 100 052, www.fakro.pl

Realizując proekologiczny kurs rozwoju, firma FAKRO wprowadziła do swojej oferty kolektory słoneczne. Zamieniają one promieniowanie słoneczne w czystą, darmową energię, którą można wykorzystać w gospodarstwie domo-wym. Instalacje o wysokiej sprawności potrafią zaoszczędzić nawet do 70% energii koniecznej do podgrzania wody użytkowej oraz 30% energii do centralnego ogrzewania.Niezmiernie ważną rolę w ilości uzyskiwanego ciepła odgrywa odpowiednie położenie kolek-torów. Umieszczenie kolektorów w kierunku południowym zapewnia najlepszy odbiór ciepła. Dopuszcza się odchyły o 45° w kierunkach wschodnim i zachodnim, co jednocześnie obniża sprawność kolektora o około 10%. Kolektory słoneczne FAKRO posiadają harto-waną szybę pryzmatyczną, która w doskonały sposób przepuszcza do wnętrza promienie słoneczne padające na szybę nawet pod małym kątem. Powleczony powłoką wysokoselektywną absorber przyjmuje światło zamieniając je w ciepło. Całość zamknięta jest w solidnej aluminiowej ramie. Innowacyjny system prze-suwanych wsporników montażowych pozwala na położenie kolektora na łatach o dowolnym rozstawie.

Firma FAKRO posiada w ofercie dwa typy kolektorów; SKW oraz SKC różniące się jedynie zastosowanym kołnierzem uszczelniającym.Kolektory SKW mogą być łączone między sobą, jak również systemowo zespalane z oknami da-chowymi FAKRO w dowolnych konfiguracjach. Wielką zaletą jest możliwość montażu kolekto- rów w dachu za pomocą standardowych

kołnierzy do okien dachowych FAKRO, które zapewniają szczelne połączenie z pokryciem dachowym.Kolektorów SKC nie można zespalać z oknami, jednak zastosowanie specjalnych kołnierzy umożliwia montaż kolektorów ściśle obok siebie w odległości 3 mm, pełniej pokrywając połać dachową kolektorami.

Kolektory FAKRO przystosowane są do montażu w połaci dachu o kącie nachylenia:- od 15° do 90° dla kolektora SKW,- od 30° do 90° dla kolektora SKC.Zalecany kąt montażu to od 30° do 60°. Położenie w takim zakresie umożliwia optymal-ną pracę kolektorów w produkcji ciepła.

Montaż w dachu, a nie ponad pokryciem dachowym, zdecydowanie polepsza parametry izolacyjne i sprawnościowe kolektorów. Ponadto takie rozwiązanie sprawia, że solary idealnie wtapiają się w bryłę całego budynku, co popra-wia estetykę całego dachu.

W ofercie FAKRO znajduje się kilka kompletnych zestawów solarnych o różnej wydajności. W zależności od liczby osób można dobrać odpowiedni zestaw.

Rozwój przemysłu i konsumpcyjny styl życia sprawił, że zapotrzebowanie na energię wzrasta. Zasoby nieodnawialnych źródeł są jednak ograniczone. Ich pozyskiwanie staje się coraz trudniejsze, a uzyskiwana z nich energia coraz droższa. Co więcej, taka polityka szkodliwie wpływa na środowisko naturalne, a można korzystać z czystej i darmowej energii, której jest pod dostatkiem. Wystarczy za pomocą kolektorów słonecznych FAKRO przekształcić promieniowanie cieplne w energię i wykorzystywać ją w codziennym życiu.

KOLEKTORY SŁONECZNE - czysta energia

Kolektory słoneczne SKW

Kolektory słoneczne SKC

TKELOKKO

ENOŁSYROT

syyszzyccz-ENZCE

aigrrgeneatta

zroykwięigerenwsododptsejjeejrótk

opakatj,eejcęiwoCokandejąsłeódrźułsyemzrpjóójwzoR

TKELOKKO

icyżmynenizodcwąjćawytsyzcomopazyzcratsyWem.iktats

anawyłwpeiwilodkzsayktiloeinawiksyzophIc.enozcinargo

psaicyżyltsynjyyjcpmusnoki

ENOŁSYROT

. uiAFhcynzcenłoswórotkelokącżoma,enlarutanoksiwoodrśa,ezsjeejindurtzarocęisejaajtseaneinawoebzrtopazeż,łiwar

syyszzycczENZCE

.mywwyohcaddaeinezzeccząłłąopenlezzecczzssząjaajinwwnepaapzzaFhcyycwwyohcaddaneikkioodzyrrzeinłłnokko

woienimorpćicłatzskezrpORKAmradijeejtsyzczćatsyzrokkoanżcaigerenhcinzanawiksyzuaoeinybosaZ.atsarzwęigerena

aigrrgeneatta

meicyycrrykkropzeerreótk,OO,RKKRAFFA

enlepiceinaw, iigerenjeejwom.azsżordzaroc

hcynlaiwanod

KKCSarraotkelokkoalladdl°09od°03do-KSarraotkelokkoalladdl°09od°51do-elleyylhcaneicąkkąouhcadicałłaopwnawwaosottoszyysrrzpORKKRAFFAyrryottokelleoKKo

.imarraottokelleokkoąwwąohcaddarkkropjeejinłłnep,mm,m3icśścołłogelddlow

wórróotkelokkożaażttanomaiwwiilżoożmucyycnnylajccjepsspeinawwaosotsaaszzakanddnejsezzeanżoożmeinCKKCSwórottokeeklleoKKo

.mywwyohcadda

.CC.,WW,

:ainużaażtnomoddoąsen

ćałłaopcąjaajwwayrryeibeiskoboelleśśliiścśśc

zy rrzeinłłnokkohc, ii,mankknozćalapssp

odałłaizziddzawwaorropwwpORKKRAFFAzcczigollookkoeorropcąjuujziizlaeR

órróottokelleokkoAFFAamrrmiFFi

y rryottokelleokkoyttyreffeojeejjoojwwosamrrmfi,uu,joojzwwooozrrosrrsukynzzn

einyddyejęisecąinżóóżrróCKKCSzaazrraoWKKWS;ww;óy ppyyypttyawwadeicrrceffeowaddaaisopORKKRA

y słoneczne SolektorryKKo

.uhcadogełłeacękkęyykttyetteseaiwwidubogełłeacęłłęyyłrrybwęisąjaajipaapttawoseż,aa,iwwiarrapsspeinaząązizwwioozrroeikkiattaelleokkoewweoicśśconwwnarrapsspienjyyjccyallaozzoiizelleopeinawwaodyydccyedzzd,mm,ywwyohcaddapdanopeina,uu,hcadwżaażttanoM

ckkcudorropwwórróottokelleokkoęcarrapąnomueiserrekkrazmikkiatweineżoożłłooPPo

03doottoużaażttanomtąkkąynacelleaZZa

SKC

-arrapooppoc,uu,knyynddyeinllnaediyrryalo

otdanoPPo.ww.órróottokey rrytemarraapazsszpeep

meicyycrrykkrop

.ałłapeepicijccj-ll-amyymttypoopaiwilżooż

.°06oddo°

ainwwnepaapzzamyymwwyoinddnułopokkoeinezzecczzzcsszeimU.ww.órróottoiwwiopddpoawwayrrygddgoałłapeepic

ęllęorroąnżaażwwaeinrrneimzzmeeziNoogenllnarrattrnecoddoiigrrgeneżuyddyowwoainazzarrzgddgopoddo7oddotewweanćizziddzęzcczzzcsszoazzakosyyswwyoejccjalatsnI.myymwwygwćattaszyysrrzokkoywwyanżoożmmrrmadda,ąą,tszyyscczwenzzncczenołłos

oąjaajineimaZZa.enzzncczenołłos

addawwórróazzaąkkąleiWWi

mywwyohcnwwnórrókaj

rottokeeklleoKKowosottosasz

ałłapeepicróibdozysszpeepljaajnauknureikkiwwórróottokelleo

-kk-elokkoeineżoożłłoopeindeiogenawwaikkiszyysuicśścolloiw

.ainawwaezzerrzgo%03zaazrraojeejwweokkotży

j eejnzzncczeinokkoiigrrgene%0770ą fiarratopicśśconwwnarrapsspjeejik

-omodeiwwitsrrsaddaopsspogą rrąótkkt,ęę,igrrgeneąwwąomeinawwaoineimorropeno

hcyycwwyoddorrdaddanatsącomopazzauhca-otkelleokużaażttanomćśowilżoożmtseesjąttąellea

hcajccjarraugfinokkohcyycnllnowwoodwORKKRAFFAimaddaimankknozenalapsspezzeowwoometsyysssyżeeżiboszyddzęimenozzoccząłłąćyyćbbyągomWKSSyrry

.myymccyąjaajinllnezzecczzzcsszumezzerrzeinłłnokkomynnyawwa

.ww.atsezzeindeiwwiopddpoombósoybbyzzcczildoicśśconżeeżlleazzaW

ywwyjeejnżóóżrróohcyycnrrnallaoswówwóatsezzelikkięisejuujdjaajnzznORKKRAFFAeicrrceffeoW

-.h-a

, ąą,b

ćarraboddoanżooż.icśśconjaajdyydwy

hcyycnnytellepmokkoakkal

inkknmazzaćśśćołłoaałCCa.ołłopeepicwaiwwiśejuujmjzyyjrrzprebrrbosba

wopynozzocczelwwloPPo.metteąkkąsanecąjaajddaapenzzncczenołłos

oddoazcczzzcsszupeepzzerrzpbósopsspzcczyycttyamzzmyyzrrypębzyssząnawwaKAFFAenzcczenołłosyrryottokelleoKKoooarraottokelokkoćśśćonwwnarrapssp

miindohcazimiindohcswwsoyłłyyyłhcdoęisazzacczzzcsszupoDainwwnepaapzzamyymwwyoinddnułop

jeejnddnillioswtsejatęiejcąjaajineimazołłottła

ąnwwnyttykelleesokkoosyyswwyąkkąołłowwłmyymłłyaałmdoptewweanębzyybssz

eineimorropazrrzttręnwwny łłyaałnokkosodwarraóttók,ąą,nzzn

-ottorahąjaajddaaisopORKKR.%01ołłookkoo

ażiiżnboeinśeeśzcczondejoc,mhcakkanureikkiw°54o

.ałłapeepicróibdozysszpeepljaajna

.eiwattaszzsoozrronarraotkktelokkoeineżoożłłoopan

wókkóinrrnopsspwwshcyycnnyawwausonnI.eimarrajeejwweoinimulainkknmazzaćśśćołłoaałCCa.ołłopeepicw

myymnllnowwoodohcatałłaanallaazwwaoozphcyycwwyożaażtnom

-ezzerrzpmettesyysssyynjyyjccyawwaojeejnddnillioswtsejatęi

olekKKo

Wy słoneczne SKktorry

27

Membrana standardowo produkowanajest w kolorze jasnopopielatym, ale na ży-czenie Klienta może mieć inny kolor, zgod-nie z jego preferencjami. Podstawowy ma-teriał pokryciowy stanowi, wzmocniona siat-ką poliestrową, membrana DachGam SZ,grubości: 1,2; 1,5; 1,8 i 2,0 mm. Do wyko-nywania obróbek detali dachowych przez-naczona jest membrana niezbrojonaDachGam S grubości 1,2 lub 1,5 mm.Membrana dachowa oferowana jest w rol-kach szerokości 2 m i długość 20 m.

Budowa i zastosowanieDachGam ma budowę trójwarstwową.

Warstwa wierzchnia odpowiedzialna jest zaodporność na działanie czynników zewnętrz-nych: promieniowanie UV; działanie gazówemitowanych przez ciepłownie i przemysł;naturalne starzenie; ścieranie podczas cho-dzenia po dachu; promieniowanie cieplne; za-prószenie ogniem. Warstwa zbrojenia odpo-wiada za parametry mechaniczne membran:wydłużenie powodowane zmianami tempera-tury, odporność na przebicie, rozdzieraniei rozciąganie, natomiast ostatnia warstwaspodnia za jakość zgrzewu – trwałe homoge-niczne połączenie z warstwą wierzchnią.

Membrany dachowe DachGam mająbardzo szeroki zakres zastosowania. Mogąbyć użyte do ostatecznego krycia dachównieużytkowych z ograniczonym dostępem,jako warstwa hydroizolacyjna w dachachbalastowych również z ograniczonym do-stępem oraz jako warstwa hydroizolacyj-na w dachach użytkowych. To ostatnie za-stosowanie ma szczególne znaczenie w du-żych aglomeracjach miejskich, gdzie zaczy-na brakować miejsca na parkingi, tarasy, kor-ty tenisowe, baseny czy zieleń miejską. Wy-korzystanie połaci dachowych pod zieleń tociekawe i godne polecenia rozwiązanie da-chów użytkowych, szczególnie w budyn-kach, w których pomieszczenia na podda-szach są użytkowane. Rozwiązanie takie ni-

weluje bowiem wysoką temperaturę i zwięk-sza komfort użytkowy pomieszczeń. Ponad-to zieleń na dachu odświeża klimat, pochła-nia kurz, tłumi hałas, odciąża instalacje ka-nalizacyjne podczas opadów deszczu orazzwiększa żywotność pokrycia dachowego.

ZaletyPokrycie dachowe z membrany Dach-

Gam charakteryzuje się doskonałymi pa-rametrami technicznymi i ma następującecechy użytkowe:

● niewielką masę powierzchniową(do 2,1 kg/m2);

● odporność na czynniki atmosferyczne;● odporność na promieniowanie cieplne

i zaprószenie ogniem;● dużą wytrzymałość mechaniczną na

ścieranie, rozrywanie, przebicie;● dużą wytrzymałość mechaniczną

złącz zgrzewanych i klejonych;● pełną wodoszczelność;● łatwy montaż, a w efekcie szybkie

tempo robót przy stosunkowo małej praco-chłonności;

● możliwość stosowania na istniejącympokryciu w przypadku modernizacji da-chów. Pozwala to wyeliminować kosztyzrywania i utylizacji starego pokrycia,a także poprawić parametry termoizolacyj-ne dachu przez osuszenie zawilgoconejizolacji termicznej i warstw starego pokry-cia za pomocą kominków wentylacyjnych;

● kilkudziesięcioletnią trwałość bez ko-nieczności konserwacji;

● różnorodność zastosowania – można jąukładać zarówno na dachach z ograniczo-nym dostępem, jak i na dachach użytkowych;

● ekologiczność – membrany DachGampodlegają pełnej utylizacji i recyklingowi.

MontażTylko właściwe, zgodne z zaleceniami

producenta, ułożenie membrany dachowejDachGam gwarantuje wodoszczelność po-krycia dachu. W związku z tym w trosceo administratorów oraz właścicieli budyn-ków opracowana została szczegółowa in-strukcja projektowania i wykonania po-kryć dachowych z membrany DachGam.Dostępna jest w formie wydawnictwa poli-graficznego oraz na płycie CD i wysyła-na wszystkim zainteresowanym projektan-tom i firmom wykonawczym wraz z kartąproduktu i próbkami membrany.

* * *Firma Gamrat organizuje bezpłatne cy-

kliczneszkoleniadladekarzy i firmbudow-lanych. Każdy uczestnik otrzymuje certy-fikat. Szkolenia odbywają się w siedzibiefirmy Gamrat S.A. oraz w Ośrodku Szko-lenia Dekarzy działającym przy białostoc-kim oddziale PSD.

Wszystkich zainteresowanych udziałemw szkoleniu prosimy o kontakt:

■ szkolenia w Gamrat S.A. Jasło,tel. 726 002 166;

■ szkolenia w OSD Białystok,tel. 606 787 165.

6 ’2009 (nr 442)

Membrana dachowa DachGamniezawodny materiał do ostatecznego krycia dachów płaskich

Zakłady Tworzyw Sztucznych„Gamrat” Spółka Akcyjna

tel. 013 4916000, fax 013 [email protected];www.gamrat.com.pl

Szczelne i niezawodne zabezpieczenie wodochronne da-chu jest jednym z najistotniejszych zagadnień przy wykony-waniupokryciadachowego.Zabezpieczenia takie zapewniamembrana dachowa DachGam produkowana przez Zakła-dy Tworzyw Sztucznych „Gamrat” SpółkaAkcyjna. Jest tonowej generacji pokrycie dachowe przeznaczone do osta-tecznego krycia dachów płaskich w budynkach przemysło-wych, magazynowych, administracyjno-biurowych, miesz-kalnych oraz o nowatorskiej architekturze. MembranaDachGam jest również niezastąpiona w przypadku moder-nizacji starych dachów krytych papą.

Montaż membrany dachowej DachGam

Gemini Jasna Park Tarnów (53 tys. m2) – do pokrycia dachuzastosowano DachGam SZ, grubości 1,2 mm, w kolorze zielonym

28 6 ’2009 (nr 442)

Stropodachy

Popularnie zwane dachami płaskimi sto-sowane są w budynkach, w których nie prze-widuje się poddasza użytkowego. Spełniająjednocześnie funkcję stropu nad ostatniąkondygnacją oraz pokrycia dachowego.

Stropodachy ocieplone dzielimy na izo-lowane w systemie jednowarstwowym,dwu-warstwowym niewentylowanym oraz dwu-warstwowe wentylowane (rysunki 1, 2, 3).Jedną z grup produktów oferowanych przezfirmę PAROC są płyty z przeznaczeniemdo izolacji termicznej i akustycznej syste-mów jedno- i dwuwarstwowych dachu orazochrony ogniowej. Prawidłowo wykonanawarstwa izolacji dachu płaskiego zapobiegakondensacji pary wodnej na powierzchnielementów konstrukcyjnych, tłumi hałas,tworzy przeciwogniową warstwę ochronną.

Układ izolacji dachu płaskiego to systemwspółpracujących ze sobą różnych materia-łów.Właściwie wykonane pokrycie dachu pła-skiego chroni latem przed nagrzewaniem,a zimą przed chłodem. W czasie eksploatacjipowierzchnia dachu płaskiego i warstwyizolacyjne narażone są na ekstremalne różnewarunki klimatyczne i inne zagrożenia zwią-zane z zanieczyszczeniem środowiska orazpracami konserwacyjnymi i remontami.

ZabezpieczeniaZabezpieczenie połaci dachowej dachu

płaskiego przed zagrożeniami osiąga sięprzez wykonanie:

● szczelnej, ciągłej warstwy wodoszczel-nej;

● izolacji termicznej z materiałów o dużejwytrzymałości mechanicznej;

● prawidłowo ułożonej warstwy izolacjitermicznej, bez mostków termicznych;

● izolacji termicznej i akustycznej mo-cowanej zgodnie z wymaganiami pro-jektu (przez klejenie, łączniki mecha-niczne);

● prawidłowych spadków.

Łączniki mechaniczneŁączenie płyt dachowych PAROC z pod-

łożem ze stalowej blachy trapezowej nale-ży wykonać, używając łączników z tworzy-wa sztucznego, np. nylonowych z podusz-ką powietrzną, połączeniem teleskopo-wym z wkrętem samogwintującym wyko-nanym ze stali nierdzewnej. Zamocowa-nie warstwy termoizolacyjnej, z zasto-sowaniem łączników mechanicznych, po-winno być wykonane przez pierwsząwarstwę papy.

Masy klejowePołączenie spodnich płyt dachowych

PAROC z podłożem betonowym lub blachąmożna wykonać metodą na zimno, używa-jąc mas klejowych wykonanych na baziebitumitu, dyspersji akrylowej lub kauczu-ku oraz metodą na gorąco z zastosowa-niem lepiku bitumicznego bez wypeł-niaczy. Prawidłowo wykonane połącze-nie podłoża ze stalowej blachy trapezo-

wej z płytą dachową uzyskuje się tylkowówczas, kiedy masa klejowa nakła-dana jest bezpośrednio na płyty, a nie nablachę.

Więcej informacji na www.paroc.pl

Izolacja dachów płaskichwełną mineralną PAROC

1 – papa zgrzewalna2 – PAROC ROS 503 – paroizolacja – folia paroprzepuszczalna4 – blacha trapezowa5 – łącznik mechaniczny

Rys. 1.Termoizolacja stropodachu w sys-temie jednowarstwowym

1 – papa zgrzewalna2 – PAROC ROB 603 – PAROC ROS 304 – paroizolacja – folia paroprzepuszczalna5 – blacha trapezowa6 – łącznik mechaniczny

Rys. 2.Termoizolacja stropodachu w sys-temie dwuwarstwowym

1 – papa zgrzewalna2 – PAROC ROB 603 – PAROC ROS 30g – płyta frezowana

(wentylowana)4 – paroizolacja5 – stropodach żelbetowy6 – łącznik mechaniczny

Rys. 3. Dwuwarstwowa termoizolacjastropodachu wentylowanego

Parametry techniczne PAROC ROS 30 PAROC ROS 30g PAROC ROB 60 PAROC ROS 50

Deklarowany współczynnik przewodzenia ciepła λλD 0,037 0,037 0,039 0,038

Wymiary [mm] długość/szerokość 1800/1200 1800/1200 1800/1200 1800/1200

Klasa reakcji na ogień A1 A1 A1 A1

Deklarowane naprężenia ściskające przy odkształceniu względnym10% CS(10) [kPa] ≥ 30 ≥ 30 ≥ 60 ≥ 50

Deklarowany poziom obciążenia punktowego dla odkształcenia 5 mm PL(5) 250N 250N 600N 450N

Pod osłoną naszego dachu

www.wienerberger.pl tel. +48 22 514 21 00

Kiedy mówimy piękno, myślimy natura. Kiedy myślimy wolność, rozumiemy marzenia. Kiedy rozumiemy człowieka, ufamy jego wyobraźni. Kiedy ufamy doświadczeniu,dokonujemy wyborów. Kryjąc dach, wybieramy ceramiczne dachówki KORAMIC.

kolor pod kontrolaGamraT MagnaT

Zakłady Tworzyw Sztucznych GAMRAT Spółka Akcyjnaul. Mickiewicza 108, 38-200 Jasło, tel. +48 13 491 60 00, fax +48 13 491 50 94, www.gamrat.pl

GamraT MagnaT to system rynnowy nowej generacji, który dzięki wyjątkowej wytrzymałości na promieniowanie sło-neczne zachowuje trwały i głęboki kolor. Trwałość koloru jest potwierdzona wielo-letnią gwarancją.

Nowoczesnesystemy rynnowe

wiśniowy

zielony

miedziany

srebrny

Produkt nagrodzony prestiżo-wym tytułem „Innowacja Roku 2008”

31

Ten innowacyjny produkt stwarza no-we możliwości aranżacji przestrzenipod dachem płaskim. Okno do dachupłaskiego VELUX składa się z kopuływykonanej z doskonałej jakości akryluzabezpieczającej okno przed desz-czem i śniegiem, połączonej ze skrzy-dłem okna. Główne elementy konstruk-cyjne – skrzydło i ramę wykonanoz twardego PVC. Doskonałe parametryizolacyjne osiągnięto dzięki wypełnie-niu profilu ramy pianką polistyrenową.Okno wyposażono w szybę bezpiecz-ną klejoną o wysokiej izolacyjnościcieplnej. Dzięki takiej konstrukcji roz-wiązanie charakteryzuje się bardzo do-brym współczynnikiem przenikania cie-pła – 1,4 W/m2K.

Klienci mają do dyspozycji wiele wer-sji produktu, a także dodatkowego wy-

posażenia. Mogą więc wybrać rozwią-zanie, które najbardziej im odpowiada.Gdy potrzebują intymności, kopuła mo-że być matowa, natomiast jeśli zależy imna większej ilości światła – przezroczy-sta. W przypadku, gdy pomieszczeniewymaga wietrzenia, do wyboru jest wer-sja otwierana – VELUX CVP, wyposa-żona w zdalne sterowanie w systemieio-homecontrol®. Umożliwia ono opero-wanie oknem za pomocą pilota z do-wolnego miejsca w domu, a także ofe-ruje wiele użytecznych funkcji progra-mowania. Zaawansowane kodowaniesygnału radiowego, porównywalne z za-bezpieczeniami w bankowości elektro-nicznej, gwarantuje domownikom bez-pieczeństwo. Standardowe okno wypo-sażone jest w czujnik deszczu, który au-tomatycznie zamknie je w razie opadów.

Może być ono też elementem domu in-teligentnego io-homecontrol®, gdyż sys-tem jest kompatybilny z produktamielektrycznymi innych producentów, ta-kich jak: Hörmann, Somfy, Assa Abloy,Honeywell, Niko, Renson, Windowma-ster. W miejscach, gdzie nie ma potrze-by wietrzenia, można wybrać nieotwie-raną wersję produktu – VELUX CFP.

Niezwykle ważną cechą nowegookna do dachu płaskiego VELUX jestjego skandynawski design, zupełnieodmienny od dotychczas dostępnychprzemysłowych rozwiązań. Niskiej ja-kości wyroby to już przeszłość w tymsegmencie rynku. VELUX udzielana ten produkt 10-letniej gwarancji i 20-letniej na szybę. Estetyczny wyglądod wewnątrz, a także bardzo dobra ja-kość sprawiają, że okno może być za-instalowane nawet w najbardziej eks-kluzywnym wnętrzu.

Okno do dachu płaskiego VELUXwykonano z profilu w kolorze białymi jest dostępne w pięciu rozmiarach,szerokości 60 – 120 cm. Można jemontować na dachach o kącie nachy-lenia 0 – 15° w nowych, a także moder-nizowanych budynkach.

6 ’2009 (nr 442)

Velux Polska Sp. z o.o.tel. 022 33 77 000fax 022 33 77 090

[email protected]

VELUX wprowadził do oferty rewolucyjne, bardzo dobrej jakości oknado dachu płaskiego – VELUX CVP i CFP. Pozwalają one doświetlićpomieszczenia światłem naturalnym od góry i jednocześnie zapewnia-ją bardzo dobrą izolacyjność cieplną oraz wyjątkową estetykę wewszystkich budynkach o dachach płaskich. Wcześniej dostępne na ryn-ku rozwiązania polegały na montażu tradycyjnych okien połaciowychdzięki pomocnicznym elementom lub były oknami typowo przemysło-wymi. Nowe okna VELUX do dachu płaskiego będzie można zainsta-lować całkowicie w poziomie ze 100% gwarancją szczelności.

VELUX całkowicie w poziomie– nowe okno do dachu płaskiego

32


6 ’2009 (nr 442)

Głównymi użytkownikami InterCen-Budu są kosztorysanci, ale korzystająz niego też projektanci, jednostki budże-towe, inwestorzy, firmy wykonawcze, in-spektorzy nadzoru, osoby weryfikującekosztorysy oraz rzeczoznawcy, czyliwszyscy, dla których bezcenny jest szyb-ki dostęp do aktualnych danych o ce-nach w budownictwie, szczególnie żemożna je filtrować wg regionów, branżi producentów. System pomyślany po-czątkowo jako serwis internetowy, zostałrozbudowany obecnie o możliwość do-starczania cen na płytach CD. Ceny po-szczególnych producentów zostały roz-szerzone o zbiór cen średnich, które sąpotrzebne przy opracowywaniu koszto-

rysów inwestorskich. Użytkownik możewybrać, czy chce korzystać z cen produ-cenckich, czy średnich, czy chce otrzy-mywać płyty z cennikami, czy korzystaćz serwisu internetowego. Dodatkowowprowadzono do systemu informacjęo cenach najmu i pracy sprzętu różnychdostawców. Użytkownicy InterCenBudumają również dostęp do danych teleadre-sowych dostawców materiałów i sprzętu,co umożliwia bezpośredni kontakt i pre-cyzyjne uzgodnienie warunków zamó-wienia. Możliwy jest także wpis do Kata-logu Kosztorysantów Polskich, który zna-komicie ułatwia otrzymywanie zleceń.

System zawiera ponad 100 tys. cenmateriałów budowlanych, instalacyj-

nych, elektrycznych, drogowych i innychstosowanych zarówno w tradycyjnych,jak i nowoczesnych rozwiązaniach tech-nologicznych. Baza uśrednionych cenmateriałów oraz usług do kalkulacji cenjednostkowych w kosztorysach inwe-storskich (9000 tys.) jest aktualizowanaco kwartał. Dane cenowe systemu sączytane nie tylko przez programy dokosztorysowania Norma PRO, NormaSTANDARD i Norma EXPERT firmyAthenasoft, ale również przez wszystkieinne programy do kosztorysowaniaznanych producentów.

Wykupienie dostępu do systemuInterCenBud umożliwia korzystaniez internetowego serwisu e-Kosztorys.InterCenBud jest nowoczesnym na-rzędziem, które dowodzi, że odpowied-nie, umiejętne wykorzystanie środków,które daje współczesna technika,a szczególnie informatyka, znakomicieułatwia życie i przyspiesza pracę w każ-dej dziedzinie ludzkiej działalności.

System InterCenBudW 2000 r. w firmie Athenasoft został opracowany system internetowej

informacji cenowej InterCenBud. Zamysłem jego twórców było, aby stwo-rzyć bazę rzeczywistych cen materiałów budowlanych. Nawiązano więcwspółpracę z producentami i hurtownikami materiałów budowlanych. Sys-tem bardzo szybko wypełnił się treścią i stanowi obecnie najbogatszeźródło informacji o cenach materiałów budowlanych i usług.

34


6 ’2009 (nr 442)

Co sprawia, że przegroda dachowa spełnia swoje funkcje i zachowujetrwałość na lata? Wysoka jakość dachu jest wypadkową wielu elementówskładowych, m.in. jakości i wytrzymałości materiałów izolacyjnych oraz po-kryciowych zastosowanych w trakcie budowy, jakości wykonanych prac mon-tażowych, a także wytrzymałości konstrukcji dachu. Materiały użyte do wy-konania pokrycia powinny odpowiadać wszelkim normom zarówno technicz-nym, jak i ekologicznym. Elementy składowe „systemu dachowego” musząbyć bezpieczne dla środowiska. W trakcie użytkowania dachu do atmosferynie mogą się przedostać żadne substancje szkodliwe, również w przypadkujego uszkodzenia. Dobry dach musi być odporny na działanie wysokiej tem-peratury, zapewniając użytkownikom jak największe bezpieczeństwo. Wła-śnie taką ochronę zapewniają płyty izolacyjne Kingspan Thermaroof™ TR26LPC/FM i TR27 LPC/FM produkowane przez firmę Kingspan Insulation. Sąto wysoce wydajne, łatwe w montażu, sztywne płyty z rdzeniem poliizocyja-nurowym, popularnie określanym jako PIR. Produkt przeznaczony jest do da-chów płaskich i najlepiej sprawdza się w wielkopowierzchniowych budynkachprzemysłowych i budynkach użyteczności publicznej.

Odporność ogniowa – potwierdzona w badaniach

Płyty Thermaroof™ zostały poddane przez firmę Kingspan Insulation te-stom na odporność ogniową. Badania przeprowadzono w słowackim labo-ratorium FIRES we współpracy z Zakładem Badań Ogniowych warszaw-skiego Instytutu Techniki Budowlanej. Próba palenia zmontowanego ukła-du została przeprowadzona zgodnie z normą PN-EN 1365-2:2002 Bada-nia odporności ogniowej elementów nośnych. Stropy i dachy, na stano-wisku badawczym przeznaczonym do badań elementów poziomychpod obciążeniem. Badanie prowadzi się przy oddziaływaniu pożaruod spodniej strony przekrycia wg standardowej krzywej nagrzewania tem-peratura-czas. W celu przeprowadzenia wiarygodnych testów, w labora-torium, mieszczącym się w słowackiej miejscowości Batižovce, wykona-no rzeczywisty model dachu o wymiarach 430 × 300 cm. Konstrukcja (patrzącod góry) składała się z hydroizolacji (folii dachowej PVC Rhenofol CV firmy FDTgrubości 1,2 mm), termoizolacji (płyt Kingspan Thermaroof™ TR26 LPC/FMi Kingspan Thermaroof™ TR27 LPC/FM grubości 2 × 50 mm), paroizolacji(folii PE 0,2 mm) oraz blachy trapezowej o profilu 85A/0,75 mm S 320 Gfirmy Ruukki. Dodatkowo, oprócz obciążeń stałych wynikających z cięża-ru zastosowanych materiałów i zmiennych wynikających z przyjętej strefy

BEZPIECZNY DACHW nowoczesnym budownictwie przemysłowym dach pełni wiele funkcji. Chroni budynek przedopadami atmosferycznymi, ale również przed stratami ciepła. Kolejną istotną funkcją, zwłaszczaw przypadku pokryć dachowych o dużych powierzchniach, jest ochrona przeciwpożarowabudynku. Na dachach przemysłowych o dużej powierzchni przekrycie wykonywane jestnajczęściej w układzie warstwowym.

WYSOKA ODPORNOŚĆOGNIOWA (REI 30)

większebezpieczeństwo

budynku

35

śniegowej – aby w pełni odzwierciedlić rzeczywiste warunki pracy takichprzekryć – przygotowana próbka została dociążona obciążeniem techno-logicznym o wartości 0,25 kN/m2. Obciążenie w postaci metalowych dys-ków na stalowych prętach (fotografia 1) podwieszono od spodu konstrukcji.Tak przygotowaną próbkę umieszczono w piecu testowym, montując najej powierzchni 8 mierników, których zadaniem był pomiar temperatu-ry w różnych miejscach konstrukcji. Średnia temperatura na nagrzewa-nej powierzchni wynosiła 46,3 ÷ 864,3 °C. Dopiero przy tej temperatu-rze, po 33 minutach od wystawienia materiałów na działanie ognia, badaniezostało zakończone z powodu pojawienia się płomienia na wierzchniejstronie próbki. Osiągnięty wynik pozwolił Zakładowi Badań Ogniowych ITBna wystawienie badanemu przekryciu klasy odporności ogniowej REI 30,co plasuje izolacje termiczne Kingspan Thermaroof™ TR26 LPC/FMi Kingspan Thermaroof™ TR27 LPC/FM w ścisłej czołówce pod względemognioodporności. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że zakończenie ba-dania związane było z utratą szczelności badanej próbki na skutek defor-macji blachy stalowej, a nie spalenia materiału izolacyjnego. Wspomnianedeformacje spowodowały tak duże przemieszczenia pionowe (ugięcia), żerozerwaniu uległa warstwa hydroizolacyjna, tj. folia dachowa PVC. Jedno-cześnie duże ugięcia umożliwiły płomieniowi ognia przebicie się z wnętrzapieca na zewnątrz, co wpłynęło na zakończenie badania. Górna warstwaizolacji, która nie uległa spaleniu, wciąż stanowiła skuteczną barierę ognio-wo-termiczną.

Zakładać należy, że w przypadku zastosowania cięższego materiałuizolacyjnego badanie zakończyłoby się wcześniej, gdyż cięższy materiałmógłby spowodować większe ugięcie pionowe znacznie wcześniej, niż mia-ło to miejsce w przypadku zastosowania lekkich płyt termoizolacyjnychKingspan Thermaroof™.

Dlaczego warto zastosowaćPIR Kingspan Thermaroof™?

Odporność na działanie ognia jest jedną z wielu zalet opisywanych płyt izo-lacyjnych. Zakres temperaturowy ich stosowania waha się od -70 do +140 °C.Bez niepożądanych efektów mogą wytrzymać krótkotrwałe działanie tem-peratury do +250 °C. W bezpośrednim kontakcie z ogniem, podczas ope-racji wysokiej temperatury, na powierzchni materiału izolacyjnego tworzysię czarna zwęglina, która zapobiega dalszemu i głębszemu przenoszeniusię ognia. W ten sposób warstwy materiału, jak i całego układu konstrukcyj-nego położone głębiej, są samoistnie chronione przed destrukcyjnym dzia-łaniem ognia i wysokiej temperatury. To z kolei poprawia stopień ogniood-porności całej konstrukcji. Wykonana z PIR izolacja termiczna KingspanThermaroof™ TR26 LPC/FM i Kingspan Thermaroof™ TR27 LPC/FM cha-rakteryzuje się bardzo dobrym współczynnikiem przewodności cieplnej λD.Dla TR26 LPC/FM wynosi on λD = 0,022 [W/m·K], zaś dla TR27 LPC/FMwaha się od λD = 0,024 do 0,026 [W/m·K], w zależności od grubości.W celu uzyskania wymaganego normowo poziomu U przegrody wystarczyzastosować niemal dwukrotnie mniejszą grubość izolacji niż w przypadkutradycyjnych materiałów termoizolacyjnych. Zaleta, o której wspomniano i któ-rej nie sposób przecenić, to niewielka masa wynikająca z niskiej gęstościobjętościowej 32 kg/m3, blisko pięciokrotnie niższej od tradycyjnych materia-łów izolacyjnych. To ułatwia nie tylko transport i montaż, ale także pozwala na„odchudzenie” stalowej konstrukcji nośnej projektowanego budynku. Kolej-na zaleta materiałów termoizolacyjnych Kingspan z grupy Thermaroof™,to duża wytrzymałość na ściskanie wynosząca 150 kPa, a więc trzy


6 ’2009 (nr 442)

Fot. 1. Obciążenie technologicznew postaci metalowych dysków naprętach podwieszone od spodu kons-trukcji

36

razy większa niż tra-dycyjnych materiałówo strukturze włóknistej.To pozwala na swobod-ne przemieszczenie siępo ułożonych płytachna dachu zarównow trakcie montażu, jaki podczas eksploatacji,tj. okresowych przeglą-dów technicznych, usu-wania śniegu w okre-sach zimowych i innychpracach wymagającychswobodnego dostępudo dachu. W przypadkumateriałów o strukturzewłóknistej takie nasilenieruchu pieszego mogłobyspowodować uszkodze-nia górnych warstw ma-teriału termoizolacyjne-go, który pod wpływemnacisków punktowychdeformuje się, powodu-jąc wielokrotnie uszko-dzenia warstwy hydro-izolacyjnej, skutkująceprzeciekami i obniżeniem termoizolacyjności całego układu. W przypadku pro-duktów z grupy Kingspan Thermaroof™ takie ryzyko nie występuje. Duże zna-czenie przy pracach montażowych ma także uniwersalność zastosowania. Pły-ty izolacyjne Kingspan Thermaroof™ TR26 LPC/FM nadają się do stosowaniaz większością mechanicznie zamocowanych jednowarstwowych membran pa-roszczelnych PVC i EPDM, a płyty Kingspan Thermaroof™ TR27 LPC/FMz większością bitumicznych systemów wielowarstwowych. Płyty nie pylą pod-czas montażu. Co bardzo ważne – są bezpieczne dla zdrowia pracownikówi nie wymagają stosowania specjalistycznego sprzętu ochronnego. Sztywny po-liizocyjanurat (PIR) charakteryzuje się dużym oporem dyfuzyjnym, jest odpor-ny na przenikanie pary wodnej i absorpcję wody dzięki strukturze komórek za-mkniętych. PIR jako materiał termoizolacyjny zachowuje swoją efektywnośćprzez cały okres użytkowania budynku. Upływające lata w żaden sposób nieobniżają któregokolwiek z jego parametrów technicznych.

Jarosław GrabowskiTechnical Support Manager

Kingspan Insulation sp. z o.o.


6 ’2009 (nr 442)

PIR Kingspan ThermaroofTM

TR26 LPC/FM

PIR Kingspan ThermaroofTM

TR27 LPC/FM

Kingspan Insulation sp. z o.o.

ul. Przemysłowa 20, 27-300 Lipsko, Polskatel.: +48 (0) 48 378 31 18fax: +48 (0) 48 378 13 30

e-mail:[email protected]

® Kingspan i logo lwa są zarejestrowanymiznakami towarowymi Kingspan Group plcThermaroof™ jest znakiem towarowym

Kingspan Group plc

MIĘDZYNARODOWE CERTYFIKATY,POSIADANE PRZEZ PRODUKTY Z GRUPYKingspan Thermaroof™

LPS 1181: Part 1Certificate No. 388b

38


6 ’2009 (nr 442)

E lastyczne uszczelnienia pokryć dachów pochyłych, czy-li folie wstępnego krycia (FWK) pojawiły się na polskimrynku na samym początku lat dziewięćdziesiątych ubie-głego wieku. Początkowo były to wyłącznie zbrojone fo-

lie nisko paroprzepuszczalne sprowadzane na ogół z Niemiec,a później również w dużych ilościach z Czech i Holandii. Do-piero w połowie lat dziewięćdziesiątych rozpoczęto ich produk-cję w Polsce. Obecnie stosowane są prawie wyłącznie mem-brany dachowe, czyli wysoko paroprzepuszczalne membranywstępnego krycia (MWK) pochodzące od producentów z całejEuropy, w tym również z Polski. Wymieniam kraje pochodze-nia, ponieważ razem z FWK docierały do nas różne techniki ichukładania zależne od kraju producenta lub dystrybutora. W po-czątkowym okresie upowszechniły się metody stosowania po-chodzące od niemieckich dystrybutorów. Ich instrukcje układa-nia były proste, dotyczyły najważniejszych miejsc na dachui stanowiły pierwsze źródła informacji dla naszych dekarzy. Ni-gdy jednak nie zawierały wszystkich niezbędnych wskazówekpotrzebnych do prawidłowego ułożenia folii na całym dachu.Najczęściej w instrukcjach były omówione takie fragmenty da-chu jak okap, kalenica, komin, kominki wentylacyjne i okna da-chowe. Tylko w nielicznych dodatkowych materiałach informa-

cyjnych były jeszcze omówionekosze, szczyty i naroża dachuw kilku wariantach. Sytuację po-prawiły materiały szkoleniowedrukowane dla dekarzy przezproducentówpokryćdachowych.Największe zasługi położyli tuproducenci dachówek, tacy jakBraas (rysunek 1), Creaton,Röben, RuppCeramika, Wiekori inni. Ich materiały pokazywałydużo więcej niż instrukcje dystry-butorów FWK i MWK. Obecniesytuacja niewiele się poprawiła;jest tylkokilkuproducentów idys-trybutorów(spośródkilkudziesię-ciu), którzy mają dobrze przygo-towane materiały informacyjne.

Wiedza o stosowaniu membran dachowych zawarta wewszelkich informatorach jest bardzo zróżnicowana, ponieważpochodzi z wielu źródeł. W pewnych szczegółach istnieją istot-ne różnice między zasadami układania membran wymaganymiw kraju producenta a zasadami odpowiadającymi warunkom pa-nującym w naszym kraju. Wynika to zarówno z odmiennych tra-dycji, jak i poziomów kultury technicznej. Największe jednak róż-nice wynikają z uwarunkowań klimatycznych. Oczywiste jest, żeto co sprawdza się na południu, nie zda egzaminu na północyEuropy. Wiadomo, że polski klimat (tabela) charakteryzuje sięprzede wszystkim dużą zmiennością, która jest powodem zwięk-

szenia negatywnego oddziaływania wilgoci na budynki i budow-le. Jeżeli w technice budowlanej nie uwzględni się tego czynni-ka, to może to być powodem wielu błędów i strat.

Dobrym przykładem do przeanalizowania różnic w zalece-niach stosowania MWK jest teoria dotycząca klejenia zakładówmiędzy kolejnymi pasmami membran układanych na dachach.W wielu krajach stosuje się od pewnego czasu MWK z paskiemsamoprzylepnym służącym do zaklejenia zakładów między ko-lejnymi ich pasmami. Nie zawsze jest to jednak zabieg celowy,a czasami może być wręcz szkodliwy.

Kiedy trzeba zaklejać zakładymiędzy pasmami MWK?

Zakłady między pasmami membran wstępnego kryciatrzeba zaklejać, gdy:

● w dachu nie ma paroizolacji i MWK musi spełniać rolę„wiatroizolacji”, czyli zabezpieczenia przed powstawaniemprzewiewów;

● jest niski kąt nachylenia połaci i istnieje koniecznośćpodniesienia stopnia odporności całego pokrycia na opady(szczelności);

● zażąda tego inwestor (zleceniodawca).Wynika z tego, że w przypadku typowych dachów pochy-

łych o klejeniu MWK w dużej mierze decyduje obecność pa-roizolacji w przegrodzie dachowej. Jeżeli paroizolacja jest, towówczas MWK nie musi być klejona, a jeżeli jej nie ma, toMWK należy ułożyć tak, aby stanowiła szczelną powłokę za-bezpieczającą przed przewiewami.

W krajach położonych po południowej i zachodniej stronie Alpwzasadzieniemapocoukładaćparoizolacjiwtypowychbudynkachmieszkalnych. W Polsce natomiast stosuje się je bardzo często mi-mo nieustannej dyskusji teoretyków o zasadności tego rodzaju po-włokwdachachbudynkówmieszkalnych.Paroizolacja jestpotrzeb-na ze względu na zagrożenia wynikające z obecności dużych ilościpary wodnej, pochodzącej z mokrych technologii budowlanych,wokresiewysychaniabudynkóworazzwilgotnegopowietrza (tabe-la).Ztegofaktuwynikapodstawowyargumentprzemawiającyzasto-sowaniem paroizolacji. Skoro jednak paroizolacje są powszechniestosowane, to jedenzpodstawowychpowodówklejeniazakładówmiędzy pasmami MWK przestaje być zasadny. W związku z tymwiele osób wyciągnie wniosek, że może jest to zabieg niepotrzeb-ny,aleulepszającydach iniczemunieszkodzący.Nicbardziejmyl-nego. Istnieje wiele powodów, dla których sklejenie zakładówmiędzy pasmami MWK może być wadą w dachu.* Marma Polskie Folie

Czy kleić zakłady membranwstępnego krycia?

mgr inż. Krzysztof Patoka*

Rys. 1. Naroże dachu z prawi-dłowo ułożoną nisko paroprze-puszczalną folią wstępnegokrycia. W narożu folia jest wy-winięta na specjalne listwy (po-ziom kontrłaty), tak aby stwo-rzyć wylot dla powietrza wen-tylującego termoizolację

Wilgotność powietrza atmosferycznego w Polsce(wg atlasu klimatu Polski)

Miesiąc styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiecWilgotnośćwzględna 85% 85% 80% 75% 70% 70%Miesiąc lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień

Wilgotnośćwzględna 75% 75% 80% 90% 90% 90%

39


6 ’2009 (nr 442)

Przeciwwskazania do klejenia zakładówmiędzy pasmami MWK

Przy starannym przeanalizowaniu sposobów układaniaMWK oraz specyfiki ich działania w polskim klimacie okazu-je się, że jest wiele powodów, aby nie zaklejać zakładówmembran wstępnego krycia. Po pierwsze, jest to duże utrud-nienie dla dekarzy, ponieważ:

● nie można wykorzystać zakładów do reperacji uszkodzeńmembrany (rysunki 3 i 4), a jest ona konieczna na każdymdachu z wielu powodów, również niezależnych od dekarzy;

● paski klejące przeszkadzają w trakcie układania MWKw trudnych miejscach dachu, tam gdzie trzeba ułożyć kilkawarstw membrany, tzn. w koszach, wokół kominów i innychmurowanych elementów itp;

● zaklejony zakład utrudnia lub uniemożliwia dobre wyko-nanie rynienek osłonowych z membrany (rysunek 5);

● paski taśmy samoprzylepnej zwiększają niepotrzebniepracochłonność (taśmę samoprzylepną trzeba uaktywnić,zdejmując pasek osłonowy i docisnąć „w powietrzu” bez pod-parcia).

Po drugie, klejenie zwiększa szansę powstania skroplinw zimnych i wilgotnych okresach roku (tabela). Wielu deka-rzy zna przypadki, w których dach miał wbudowane dwa ro-dzaje MWK. Te połacie, na których ułożono MWK bez za-klejonych zakładów, dużo szybciej wysychały niż te z zakle-jonymi zakładami. Ujawniała to skroplina powstająca na za-klejonych połaciach i jej brak na sąsiednich niezaklejonych.Zjawisko to jest logicznym następstwem braku przewiewu,który na etapie wysychania budynku o nieocieplonym dachujest korzystny, ponieważ przyspiesza wysychanie, intensy-fikując wymianę powietrza między poddaszem a atmosferą.Nieukończone dachy bez termoizolacji są konstrukcjamiotwartymi i łatwo wymieniającymi powietrze z atmosferą.Natomiast ich uszczelnienie, przez zaklejenie zakładów,uniemożliwia prawie całkowicie tę wymianę. Po ułożeniu ter-moizolacji na styk z MWK sytuacja się zmienia: szczelnośćcałego pokrycia wzrasta, ponieważ wiatr nie może wywołaćfalowania membrany wypchniętej do góry przez wełnę skalnąlub szklaną (w dachach o poddaszu mieszkalnym).

Z przedstawionych informacji wynika, że w naszym klimacienie warto zaklejać zakładów, gdy ułożona jest paroizolacja, któ-rą warto stosować również dlatego, że lepiej spełnia funkcje wia-

troizolacji niż MWK. Uszczelnie-nie dachu przed przewiewamijest łatwiejsze do wykonania odstrony poddasza niż z zewnątrzza pomocą MWK z wielu powo-dów. MWK jest materiałem słu-żącymgłównie douszczelnieniapokrycia zasadniczego i w zwią-zku tym jej ułożenie podlega za-sadom wynikającym z tej funkcji(służebnejwobecpokrycia).Do-datkowe działania uszczelnia-jące są utrudnieniem, ponieważna dachu jest niebezpiecz-nie, wietrznie i za gorąco alboza zimno, aby to dobrze zrobić.

Rys. 3. Naprawa membranwstępnego krycia od wew-nątrz, bez zdejmowaniapokrycia, jest możliwa dzię-ki wkładkom z przyciętejmembrany, wsuwanym w zak-ład między dwoma jej pa-smami. Często uszkodzeniamembran powstają jużpo zakończeniu prac dekar-skich

Rys. 4. Wkładka powinna miećtaką długość, aby zakrywała otwórod góry od strony pokrycia. Trze-ba ją przykleić taśmami samoprzy-lepnymi. Dobrze jest również za-kleić otwór od środka. W tym celu(w czasie naprawy) trzeba włożyćw zakład deskę, która będzie stano-wiła podporę

Rys. 5. Każdą instalację przecho-dzącą przez membrany wstępne-go krycia trzeba osłonić rynien-ką odprowadzającą skroplinyi przecieki poza rejon „przej-ścia”. Rynienkę najlepiej wyko-nać, wkładając ją pod najbliższyzakład i zamocować do kontrłat

O paroizolacjachOprócz znanej i podstawowej funkcji ograniczania (lub blo-

kowania) dopływu pary wodnej do termoizolacji i konstrukcji da-chu, paroizolacje zapobiegają powstawaniu groźnego zjawi-ska przewiewu. Prawidłowe zamontowanie każdego typu pa-roizolacji zapobiega ucieczce ciepła przez przewiewanie (przezpowstanie przewiewu). Nawet bardzo małą szczeliną w dachumoże uciec bardzo dużo ciepła, ponieważ różnica temperatu-ry w sezonie grzewczym powoduje duże różnice ciśnienia i po-wstawanie gwałtownych przepływów powietrza. Przewiew jestoczywiście najgroźniejszy na dachu z folią wstępnego krycia,gdzie szczelina wentylacyjna pod folią umożliwia łatwy prze-pływ powietrza przez nieszczelności w termoizolacji. W dachuz membraną doskonale osłaniającą termoizolację powstawanieprzewiewów jest możliwe tylko w kilku newralgicznych miej-scach. Dotyczy to połączeń z murami i przejść różnych insta-lacji przez membranę i pokrycie dachu (rysunek 2). Szparyw dachu umożliwiające powstawanie przewiewów są bardzo

groźne nie tylko dlatego, żewywiewane jest ciepłe powie-trze. Podczas przepływu schła-dzającego się gwałtownie po-wietrza skrapla się w szybkimtempie para wodna, która zbie-rając się w małej przestrzeni,powoduje powstanie zaciekówlub zawilgocenie termoizolacji.Wilgotna termoizolacja traciswoje właściwości i obszar„zimna” może się znacznie roz-szerzyć dzięki temu nałożeniusię zjawisk. Znane są przypad-ki powstania oblodzenia we-wnątrz dachu na skutek prze-wiewów (najczęściej w nowowybudowanych domach). Z te-

go m.in. powodu bardzo ważne jest szczelne układanie paro-izolacji. Powodów jest jednak więcej. Wynika to z aktywnościpary wodnej, która bardzo dobrze penetruje wszelkie szczeli-ny i przypadkowe otwory. Nawet przez najmniejszą szczelinępotrafi przedostać się do wnętrza termoizolacji i wypełnić jąw szerokim otoczeniu nieszczelności. Z tych dwóch powodównależy starannie zaklejać zakłady poszczególnych pasm paro-izolacji oraz stosować specjalne techniki łączenia jej z murami.

Rys. 2. Tak działają przewiewy:przez szczeliny przepływa cie-płe i wilgotne powietrze z wnę-trza dachu i w trakcie schładza-nia „pozbywa się” pary wodnej,która skrapla się, tworząc za-wilgocenie lub szron (zimą)

40


6 ’2009 (nr 442)

Największy wpływ na stabilnąjakość w trakcie eksploatacjiwyrobów hydroizolacyjnychprodukowanych z użyciem as-

faltu budowlanego ma odporność nastarzenie. Czas starzenia asfaltu jesttrudny do jednoznacznego określenia.Zależy on m.in. od rodzaju i gatunkuużytego lepiszcza oraz warunków eks-ploatacji, np. w przypadku asfaltówtwardych stosowanych w tradycyjnychpapowych pokryciach dachowych, ichtrwałość bez konserwacji wynosi 4 – 5lat. Czas starzenia eksploatowanychw podobnych warunkach wyrobów hy-droizolacyjnych wykonanych z użyciemasfaltów modyfikowanych elastome-rem SBS jest znacznie dłuższy. Produ-cenci pap polimeroasfaltowych udzie-lają na swoje wyroby wieloletniej gwa-rancji trwałości, w większości przypad-ków 10 – 15 lat. Jednak precyzyjna od-powiedź na pytanie o rzeczywistą trwa-łość dachowej papy polimeroasfalto-wej jest bardzo trudna. Z moich badańi obserwacji wynika, że w wielu przy-padkach faktyczna trwałość pokryciapapowego jest dłuższa, ale w niektó-rych wyraźnie krótsza od deklarowa-nej przez producenta. W miarę precy-zyjną odpowiedź na postawione pytaniemogą dać jedynie badania laboratoryj-ne. W artykule przedstawię ważniejszemetody badania starzenia papy stoso-wane w ostatnich kilkunastu latachw Europie.

Starzenie asfaltuStarzeniem nazywamy zmiany, ja-

kie zachodzą wraz z upływem czasuw składzie i strukturze chemicznejasfaltu, prowadzące do zwiększeniajego twardości i kruchości. Wyróżniasię dwa etapy starzenia asfaltu:

● starzenie krótkotrwałe, zwane tak-że starzeniem technologicznym; za-chodzi podczas produkcji i układaniamateriałów hydroizolacyjnych; asfaltpoddawany jest krótkotrwałemu działa-niu wysokiej temperatury;

● starzenie długotrwałe, zwane takżestarzeniem eksploatacyjnym; w przy-padku pokryć papowych decydującywpływ na jego przebieg mają warunkiklimatyczne.

Głównymi czynnikami powodują-cymi starzenie asfaltu są:

■ działanie promieniowania podczer-wonego; powoduje ulatnianie się z as-faltu związków lotnych (głównie aroma-tycznych). Efektem tego jest zmianawewnętrznej struktury koloidu orazskurcz, objawiający się powstawaniemrys i pęknięć;

■ działanie promieniowania ultrafio-letowego; powoduje cyklizację węglo-wodorów, a nowo powstałe węglowo-dory wielkocząsteczkowe charaktery-zują się m.in. znaczną kruchością;

■ starzenie fizyczne (tiksotropowe);zachodzi, gdy układ koloidalny polime-roasfaltu znajduje się w bezruchui wraz z upływem czasu zwiększa sto-pień jego usztywnienia, skutkującprzejściem lepiszcza ze stanu spręży-sto-lepkiego w stan sprężysto-kruchy;

■ starzenie fizykochemiczne; jestefektem obecności w masie powłoko-wej papy dużej ilości (do 40%) wypeł-niacza mineralnego w postaci mączki(np. wapiennej, pyłów dymnicowych)lub drobnego piasku. Wymienioneskładniki mineralne zawierają w swoimskładzie śladowe ilości różnych metali(m.in. żelaza, tytanu, wanadu, manga-nu, niklu i chromu). Są one zdolne dokatalizowania procesów utleniania i po-limeryzacji węglowodorów wchodzą-cych w skład asfaltu. Intensywnośćomawianych reakcji ulega znacznejmultiplikacji, zwłaszcza pod wpływemwysokoenergetycznej składowej pro-mieniowania słonecznego – ultrafioletu.

Metody badaństarzeniowych

Popularne badania starzeniowe as-faltu takie jak TFOT (Thin Film OvenTest), RTFOT (Rolling Thin Film OvenTest – starzenie technologiczne) czynawet badanie PAV (Pressure Ageing

Vessel – starzenie eksploatacyjne) sąniewystarczające, aby w pełni ocenićodporność dachowych pokryć papo-wych na długotrwały wpływ czynnikówatmosferycznych. Należy pamiętać, żewymienione badania asfaltu zostałyopracowane głównie pod kątem anali-zy jego zachowania w nawierzchniachdrogowych. Specyfika produkcji, ukła-dania i eksploatacji asfaltowych wyro-bów hydroizolacyjnych jest jednak od-mienna.

Od wielu lat podejmowane były róż-ne próby opracowania w miarę prosteji przede wszystkim skutecznej proce-dury laboratoryjnego starzenia wyro-bów papowych. Na początku domino-wała koncepcja, że jedynym naprawdęskutecznym czynnikiem starzącym jestczas. W 1994 r. francuska firma Siplast(obecnie wchodząca w skład koncernuICOPAL), po 20 latach eksploatacji zde-montowała jedno z pierwszych na świe-cie pokryć dachowych wykonanych z po-limeroasfaltowej papy modyfikowanejSBS. Uzyskane wyniki badań porów-nawczych potwierdziły znakomite, sta-bilizujące proces starzenia, działaniena asfalt elastomeru SBS. Podobne ba-dania przeprowadziło w 1996 r. holen-derskie Biuro Dak Advies B. V. (BDA).Badano próbki papy modyfikowanejSBS pobrane z 18 dachów w Belgii, Ho-landii, Francji i Niemczech. Do badańwybrano dachy, na których pokrycia eks-ploatowane były 8 – 20 lat. Stwierdzonoogólnie dobry stan wierzchnich warstwpokrycia. Badania wytrzymałości na roz-dzieranie wykazały, że dla pap na osno-wach poliestrowych wytrzymałość po20 latach eksploatacji praktycznie nieuległa zmianie. Papy wykonane naosnowach z welonu szklanego wykazy-wały niewielkie spadki wytrzymałościna rozdzieranie.

Jednak badanie starzenia materiałubudowlanego w czasie rzeczywistymcharakteryzuje się dużą subiektywno-ścią i małą odtwarzalnością, a w dodat-ku trwa zbyt długo. W pierwszej poło-wie lat dziewięćdziesiątych XX w., w ra-mach bardzo wtedy ostrego sporu* Politechnika Poznańska

Badanie starzenia papa trwałość pokryć

dr hab. inż. Krzysztof Zieliński*

41


6 ’2009 (nr 442)

na temat: jakie papy są lepsze? Czy te,do których produkcji użyto asfaltu mo-dyfikowanego SBS czy APP (plasto-mer – ataktyczny polipropylen), Duń-czyk Tommy Bunch-Nielson wykonałserię badań starzeniowych pap wyko-nanych przy użyciu asfaltu SBS i APP.Badanie polegało na określeniu wytrzy-małości na rozerwanie dwóch paskówpapy szerokości 50 mm.

Schemat przeprowadzenia badaniaprzedstawiono na rysunku 1. Bada-na była odporność na starzenie różne-go typu połączeń pap wykonanychprzy użyciu asfaltówAPP, SBS oraz tra-dycyjnych. Uzyskane wyniki badańprzedstawiono w tabeli. Wskazały one,że najsilniejsze i najbardziej odpornena starzenie termiczne jest złącze SBS– SBS, a najsłabsze i najmniej odpor-ne złącze SBS – APP. Papy wykonaneprzy użyciu asfaltów APP praktycznienie są już stosowane, jednak wynika-jący z omawianego badania wniosek:nigdy nie łączyć na jednym dachu pa-py SBS z APP, jest nadal aktualny.W ramach tego samego programu ba-dawczego wykonane zostały badaniazginania pasków papy na walcu śred-nicy 30 mm, po 4 i 12 tygodniach sta-

rzenia w temperaturze 70 °C. Wynikibadań przedstawione na rysunku 2 wy-kazały, że papa wykonana przy użyciuasfaltu SBS w miarę starzenia pogar-sza odporność na powstawanie rysw stopniu nieznacznym, zaledwieo ok. 7,5%, natomiast z zawartościąAPP po 12 tygodniach starzenia pogor-szyła odporność na powstawanie ryso prawie 40%.

W połowie lat dziewięćdziesiątych,wraz z umasowieniem się stosowaniapap polimeroasfaltowych, nastąpiła zna-cząca intensyfikacjaposzukiwańoptymal-nej metody starzenia pap pokryciowych.Przyjętowtedy (stosowany takżeobecnie)standard starzenia papy w 70 °C, jakomaksymalnej temperaturze eksploata-cyjnej występującej w średnich szero-kościach geograficznych na powierzch-ni pokrycia dachu. Zebrane doświad-czenia pozwoliły na wprowadzenie swo-jego rodzaju przeliczników starzenia la-boratoryjnego na rzeczywiste. Najczęś-ciej przyjmowano (i jest to aktualneobecnie), że 3 miesiące (określane ja-ko 12 tygodni) odpowiada w czasie rze-czywistym 10-letniej eksploatacji papyna dachu.

W końcu lat dziewięćdziesiątychniemiecka firma „Mogat” przedstawiławyniki przeprowadzonych w swoim la-boratorium zakładowym testów starze-niowych pap wykonanych przy użyciuasfaltów modyfikowanych SBS. Prób-ki papy przez 8 miesięcy przechowy-wano w temperaturze 70 °C. Porówny-wane były zmiany w czasie temperatu-ry mięknienia oraz temperatury łamli-wości wg Fraassa (rysunek 3). Na po-czątku testu różnica pomiędzy tempe-raturą mięknienia a temperaturą łamli-wości (TPiK-TFr) wynosiła ok. 170 °C.Po 3 miesiącach testu (10 lat starzeniarzeczywistego) 140 °C, a po 6 miesią-cach (20 lat starzenia rzeczywistego)już tylko 120 °C. Analiza wykresówprzedstawionych na rysunku 3 wskazu-je, że najszybsze pogarszanie się cechfizykomechanicznych papy następujepomiędzy 5 a 12 rokiem eksploatacji.

W 2004 r. niemiecka firma „Phenix”oceniła trwałość swoich pap z grupyResitrix na podstawie odporności two-rzonego przez nią złącza z podłożemna ścinanie po 28 dniach starzenia ter-micznego w 80 °C. Założono, że za-równo przed, jak i po starzeniu odpor-ność złącza na ścinanie nie powinnabyć mniejsza niż 700 N. Badane papyspełniły ten warunek.

Rys. 1. Sposób wykonywania badania siłyprzylegania dwóch warstw papy sklejo-nych lepikiem lub zgrzanych, po 90 dniachstarzenia w temperaturze 20 oraz 70 °C

Wytrzymałość na rozerwania dwóch pasków papy szerokości 50 mm postarzeniu termicznym

Rodzaj Wytrzymałość na rozrywanie [N] Wytrzymałość na rozrywanie [N]warstw warstw sklejonych asfaltem warstw zgrzewanych

oksydowanympo po 90 dniach po 90 dniach po po 90 dniach po 90 dniach

24 h w temp. 20 °C w temp.70 °C 24 h w temp. 20 °C w temp.70 °CSBS/SBS 170 170 60 > 200 >200 >200Asfaltoksydowany/SBS 110 110 60 >100 >100 25Asfalt oksydowa-ny/asfalt oksydo-wany 80 80 50 75 75 25Asfaltoksydowany/APP 60 0 0 55 0 0SBS/APP 50 0 0 80 40 10APP/APP 0 0 0 60 40 20

Rys. 2. Wyniki badania zginania paskówpapy na walcu średnicy 30 mm, po 4 i 12 ty-godniach starzenia w temperaturze 70 °C

Rys. 3. Wpływ starzenia asfaltu modyfiko-wanego SBS przez 8 miesięcy w tempera-turze 70 °C na zmianę temperatury łamli-wości (a) i mięknienia (b). Trzy miesiącestarzenia przyspieszonego odpowiadająok. 10-letniemu starzeniu naturalnemu(wg danych firmy „Mogat”)

a)

b)

42


6 ’2009 (nr 442)

Obecnie stosowanametoda starzenia

Wprowadzona przed kilkoma laty,obowiązująca także w Polsce, normazharmonizowana (PN-EN 13707:2006– Elastyczne wyroby wodochronne.Wyroby asfaltowe na osnowie do po-kryć dachowych. Definicje i właści-wości) ujednoliciła w skali europejskiejzasady termicznego starzenia wyro-bów papowych. Zgodnie z zawartymiw niej zaleceniami, warstwy wierzchnieasfaltowych pokryć dachowych powin-ny być poddane badaniu odpornościna sztuczne starzenie. Norma doty-czy wyrobów asfaltowych na osno-wie przeznaczonych do pokryć dacho-wych jako warstwy wierzchnie i pod-kładowe. Badanie należy wykonywaćzgodnie z wymaganiami zawartymiw PN-EN 1296:2002 – Elastycznewyroby wodochronne. Wyroby asfalto-we, z tworzyw sztucznych i kauczukudo pokryć dachowych. Metoda sztucz-nego starzenia przez długotrwałedziałanie podwyższonej temperatury.Zgodnie z tą normą, sztuczne starze-nie papy polega na 12-tygodniowymdziałaniu podwyższonej temperatury(70 ± 2 °C). Próbki papy należy przecho-wywać w pozycji poziomej, w suszarcewentylowanej powietrzem w taki sposób,aby ich górna powierzchnia była podda-wana działaniu powietrza. Dolna po-wierzchnia wyrobu powinna być umiesz-czona na antyadhezyjnym ciągłym pod-łożu (np. papierze silikonowanym).Po zakończeniu badania, a przed wyko-naniem oceny końcowej, próbki powinnybyć przetrzymywane przez co naj-mniej 24 h w temperaturze 23 ± 2 °C i wil-gotności względnej 50 ± 10%.

W większości firm produkującychpapy przyjęto, że dla wyrobów mo-dyfikowanych SBS parametrem sta-rzeniowym jest giętkość, a dla papzgrzewalnych oraz tych z dodatkiemSBS odporność na spływanie. Wy-mienione parametry powinny mieścićsię w zakresie deklarowanej przez pro-ducenta tolerancji. Najczęściej przyj-mowana jest tolerancja:

● dla giętkości po starzeniu -20±5 °C;● dla spływności +100±10 °C.W celu określenia giętkości w niskiej

temperaturze należy wstępnie, oddziel-nie dla górnej oraz dolnej powierzchnipapy, określić (badając próbki po każ-dej zmianie temperatury o 6 °C) zakreszginania. Właściwe badanie giętkościwykonuje się co 2 °C dla zestawu pię-ciu próbek. Badanie wykonuje się domomentu, kiedy co najmniej 4 próbkiz każdego zestawu dadzą wynik pozy-tywny.

Graniczna odporność na spływanieodpowiada (oddzielnie dla górnej i dol-nej powierzchni papy) przemieszcze-niu się masy asfaltowej o 2 mm. Bada-nie wykonuje się dla trzech próbek.Graniczną spływność określa się dlagórnej i dolnej powierzchni wyrobu od-dzielnie przez zastosowanie liniowej in-terpolacji otrzymanych wyników. Ruty-nowe pomiary starzenia termicznegoprodukowanych pap rozpoczęło, jakojedno z pierwszych w Polsce, laborato-rium zakładowe firmy ICOPAL S.A.w Zduńskiej Woli.

PodsumowanieUdzielane przez producentów wie-

loletnie gwarancje na papy polime-roasfaltowe zaowocowały u wieluwłaścicieli i użytkowników budyn-ków przekonaniem, że nareszcieo dachu można zapomnieć. Jest toprzekonanie całkowicie błędne.Dach, szczególnie płaski, jest elemen-tem budynku w największym stopniunarażonym na uszkodzenia spowodo-wane działaniem różnego rodzajuczynników zewnętrznych. I to onegłównie, a nie teoretyczna odpornośćpapy na działanie promieniowania sło-necznego, warunkują faktyczną jegotrwałość. Przy braku odpowiedniegodozoru, drobne początkowo uszkodze-nia mogą się powiększyć i w efekciedoprowadzić do utraty szczelności da-chu. Trwałość i odporność na sta-rzenie pokryć papowych nowej ge-neracji nie zwalniają więc ich użyt-kowników od obowiązku ich syste-matycznych przeglądów oraz ko-nieczności wykonywania drobnychnapraw.

Właściwościami wyrobu, którepowinny być określone przed orazpo procesie sztucznego starzenia,są alternatywnie do wyboru przezproducenta:

● giętkość w niskiej temperaturze,badana wg PN-EN 1109:2001 – Ela-styczne wyroby wodochronne. Wyro-by asfaltowe do izolacji wodochron-nej dachów. Określanie giętkościw niskiej temperaturze;

● odporność na spływanie w pod-wyższonej temperaturze, badana wgPN-EN 1110:2001 – Elastyczne wyro-by wodochronne. Wyroby asfaltowedo izolacji wodochronnej dachów.Określanie odporności na spływaniew podwyższonej temperaturze.

Fach na Dach25 maja ruszyła czwarta edycja

konkursu dla dekarzy Fach na Dach,który trwa do 15 listopada 2009 r.Organizatorem konkursu jest firmaFAKRO.

Składa się on z dwóch etapów.W pierwszym, który trwa do 31 lipcabr., nagrodą jest wyjazd na mecz re-prezentacji Polski ze Słowenią, który

odbędzie się w Lublanie, a w dru-gim, trwającym do 15 listopada br.,rekreacyjny pobyt w hotelu Activaw Muszynie.

Zadanie konkursowe polega na za-montowaniu jak największej liczby pre-miowanych okien FAKRO, a więc okientypu FTS, FTS-V, FTP-V, FTP-W, PTP,PTP-V, FTT, FTL/D, FTL/D-W, BDL,

BVL, BXL, FTH-V, FPP, FPP-W, PPP,FTP-V Electro, FTP-W Electro, FDHoraz wyłazu FWP i/lub membran da-chowych typu EUROTOP L2,EUROTOP N15, EUROTOP N35,EUROTOP S4, EUROTOP S65 orazzdobyciu jak największej liczby punktów.

Więcej informacji o konkursie nawww.fakro.pl/fachnadach.php.

43

W artykule przedstawiono wy-niki badań odporności koro-zyjnej ośmiu powłok orga-nicznych powszechnie sto-

sowanych na pokrycia dachowe. Po-włoki te nakładane w sposób ciągły sta-nowiły zabezpieczenie ocynkowanychblach stalowych. Blachy dachowe nara-żone są na różnego rodzaju czynniki,które powodują zmianę ich właściwościi zmniejszenie odporności korozyjnej.Do tych czynników należą m.in.:

● zmienna temperatura od -20 °Cw zimie do nawet +80 °C w lecie(w czasie pełnego nasłonecznienia);

● promieniowanie UV;● wilgotnośćpowietrzaod30%do90%;● erozja spowodowana oddziaływa-

niem opadów i pyłów przenoszonychprzez wiatr;

● zanieczyszczenia charakterystycz-ne dla danego obszaru i substancjeagresywne, np. środowisko morskie,kwaśne deszcze (spowodowane emi-sją czynników korozyjnych powstają-cych w procesach produkcyjnych, m.in.gazy, aerozole kwaśne);

● opady (deszcz, grad, śnieg).W celu określenia odporności po-

włok na działanie niektórych z tychczynników poddano je badaniom sta-rzeniowym w komorze wilgotnościo-wej, komorze solnej i komorze UV.Po każdym okresie starzeniowym po-równywano ich właściwości do właści-wości sprzed tego okresu.

Badane powłokiPowłokami organicznymi powlekane

były stalowe blachy płaskie, ocyn-kowane ogniowo, grubości cynku17 – 25 µm. Badaniu poddano powłoki:poliester standard, poliester mat, poli-uretan, poliuretan mat, plastisol, polie-ster HB (wszystkie z nich były koloru brą-zowego), PVDF (szary) i PVDF HB (nie-bieski). Producenci deklarują różne wła-ściwości poszczególnych powłok i reko-mendują je do różnego zastosowania.

Powłoki poliestrowe są najmniej zewszystkich powłok odporne na płowieniei uszkodzenia mechaniczne. Powłokapoliestrowa występuje w dwóch rodza-jach: poliester standard (grubość powło-ki ok. 25 µm) oraz poliester mat (udosko-nalona wersja powłoki poliestrowej, któ-rej grubość jest większa o 10 µm). Po-włoka matowa jest bardziej odpornana promieniowanie UV niż jej odpowied-nik z połyskiem. Dostępna jest równieżpowłoka wykonana z poliestru typu highbuild, w której górna część zawiera ziar-na polimerowe, zapewniające dodatko-wą odporność na zarysowanie i uszko-dzenia mechaniczne.

Powłoki poliuretanowe powstałyna bazie poliuretanu z dodatkiem polia-midu. Poliuretan zapewnia dużą odpor-ność na ścieranie, a poliamid popra-wia właściwości poślizgowe podczasprofilowania. Minimalna grubość tychpowłok to 50 µm. Powłoki poliuretano-we, podobnie jak poliestrowe, mogąbyć matowe i z połyskiem. Wykazujądobrą odporność na działanie wysokiejtemperatury i promieniowania UV.

Plastisol jest powłoką grubowar-stwową (powyżej 100 µm), bazującąna polichlorku winylu. Charakteryzujesię odpornością na utratę koloru i po-łysku oraz wykazuje dużą wytrzyma-łość na działanie niskiej temperatury.

PVDF to powłoka, której bazę stano-wi polifluorek winylidenu. Jest ona od-porna na działanie promieniowania UVoraz wysoką temperaturę. Standardo-wa grubość tej powłoki to 25 – 35 µm.Polecana jest do stosowania w trud-nych warunkach atmosferycznych (kli-macie nadbrzeżnym lub umiarkowa-nym przemysłowym). Odmianą powło-ki PVDF jest powłoka PVDF HB, którejgrubość jest większa o 40 µm.

Program i metody badańBadania wykonano w Laboratorium

Materiałów Budowlanych, które wcho-dzi w skład Zespołu Laboratoriów Ba-dawczych ITB akredytowanych przezPCA. Metody badawcze są zgodne

z obowiązującymi normami i procedu-rami Instytutu Techniki Budowlanej.Opisane powłoki poddano następują-cym badaniom:

■ grubości powłok organicznychi metalicznych zgodnie z normąPN-EN ISO 2808:2008 met. 7C (gru-bość powłok organicznych); orazPN-EN ISO 2178:1998 (grubość po-włok metalicznych);

■ barwy zgodnie z PN-EN ISO 7724,przyrządem firmy X-Rite; wykonano po-miary współrzędnych barwy w prze-strzeni CIE 1976 (L*, a*, b*), które po-służyły do obliczenia różnicy barwy mię-dzy próbką przed badaniami starzenio-wymi i po badaniach starzeniowych;

■ połysku zwierciadlanego zgodniez normą PN-EN ISO 2813, połyskomie-rzem firmy Zehnter (20°, 60°, 85°). Po-łysk zwierciadlany jest to stosunek stru-mieni świetlnych odbitych zwierciadla-nie od próbki i powierzchni szklanejo współczynniku załamania światła 1,567w określonym kącie rozwarcia szczelinyobrazu źródła światła i odbiornika;

■ rezystancji powłok za pomocąelektrochemicznej spektroskopiiimpedancyjnej wykonano zgodniez Procedurą Badawczą ITB LO-017wydanie 3, 2000 r. Sprzęt pomiarowy:Atlas 9121, oprogramowanie firmyAtlas Solich, parametry badania:– powierzchnia stykająca się z elektro-litem to 4,5 cm2;– roztwór elektrolitu:

– zakres częstotliwości: od 0,1 Hz do100 000 Hz;– amplituda sygnału pobudzającego:100 mV;– układ dwuelektrodowy: elektroda ba-dana – blacha stalowa ocynkowanaz powłoką organiczną oraz przeciwe-lektroda – siatka platynowa;

■ w komorze solnej ATLAS zgodniez normą PN-EN ISO 9227. Parametrybadania:– temperatura rozpylanej solanki 37 °C;


6 ’2009 (nr 442)


Odporność korozyjnapowłok organicznych na blachach

stalowych ocynkowanych

mgr inż. Magdalena Rolbiecka*

– średnia szybkość zbierania dla po-ziomej powierzchni zbierania 80 cm2

to 1,5 ml/h ± 0,5 ml/h;– stężenie chlorku sodu (roztwór zbie-rany) to 50 g/l ± 5 g/l;– pH (roztwór zbierany): od 6,5 do 7,2.

Krawędzie próbek przed badaniamiw komorze solnej zostały zabezpieczo-ne parafiną. Próbki oglądano raz w tygo-dniu. Po 672 h na niektórych próbkachwystąpiły spęcherzenia i próbki te usu-nięto z komory. Pozostałe pozostawionow atmosferze mgły solnej do 1000 h;

■ w komorze wilgotnościowejzgodnie z normą PN-EN ISO 6270.Próbki poddano badaniu starzeniowe-mu na 1000 h. Parametry badania:– temperatura podgrzewanej wody 40 °C;– temperatura zewnętrzna 23 °C;– temperatura nad zwierciadłem cie-czy (na badanej próbce) 37 °C;

■ w komorze UV zgodnie z normąPN-EN ISO 4892, przy użyciu komoryATLAS UV2000. Cykle badawcze:– 4 h naświetlania światłem UV;– 4 h kondensacji wilgoci (bez udziałupromieniowania UV).

Warunki:– naświetlanie – natężenie promienio-

wania – 1,10 W/m2; temperatura 60 °C;– kondensacja – brak promieniowa-

nia; temperatura 40 °C.Lampy stosowane do badania: UVA-

- 340 SUNLAMP (długość fali 340 µm).Czas badania: 2000 h.

Łączne napromieniowanie próbekprzy natężeniu 1,10 W/m2 wyniosło3,96 MJ = 39 600 000 J;

■ ocenę stopnia zniszczenia po-włoki dokonywano po każdej próbie sta-rzeniowej, wg normy EN ISO 4628:2003,która przewiduje ocenę stopnia spęche-rzenia, zardzewienia, spękania i złusz-czenia. W przeprowadzonych bada-niach wystąpiło tylko spęcherzenie.Oceniono ich liczbę (gęstość) i rozmiar.

Wyniki i analiza badańWyniki przeprowadzonych badań

podano w tabeli. Po 672 h przebywaniaw komorze solnej widocznemu zniszcze-niu (spęcherzeniu) uległy powłoki polie-strowe i PVDF, co przedstawiono na fo-tografiach 1 – 4.

Różnica barwy jest największa dla po-włoki PVDF HB (niebieski), poliestru HB(brąz) i poliestru standard (brąz). Naj-mniejszą różnicę barwy odnotowanow przypadku poliuretanu mat (brąz). Naj-większa zmiana połysku nastąpiła

44


6 ’2009 (nr 442)

Wyniki badań po próbach starzeniowych

Powłoka Badana cecha Wyniki Wyniki po Wyniki po Wynikiprzed badaniu badaniu po bada-

próbami w komo- w komo- niu w ko-starzenio- rze solnej rze wilgot- morze UV

wymi nościowejPoliester Standard 1) spęcherzenie 0(S0) 2(S4) 0(S0) 0(S0)grubość powłok 2) różnica barwy – ∆E = 0,769 ∆E = 0,24 ∆E = 1,26Org. = 29,8 µm 3) połysk (60°) 36,1 37,6 36,8 16,4Zn = 24,6 µm 4) EIS (Rt – rezystancja

przeniesienia ładunku) 4,21•109 4,35•104 3,99•109 3,95•106

Poliester Mat 1) spęcherzenie 0(S0) 2(S5) b.z. b.z.grubość powłok 2) różnica barwy – ∆E = 0,222 ∆E = 0,07 ∆E = 0,233Org. = 36,2 µm 3) połysk (85°) 2,7 2,7 2,9 2,9Zn = 21,8 µm 4) EIS (Rt – rezystancja


Poliuretan 1) spęcherzenie 0(S0) 0(S0) 0(S0) 0(S0)grubość powłok 2) różnica barwy – ∆E = 0,373 ∆E = 0,21 ∆E = 0,187Org. = 59,4 µm 3) połysk (60°) 36,7 42,2 38,6 43,2Zn = 17,4 µm 4) EIS (Rt – rezystancja


Poliuretan Mat 1) spęcherzenie 0(S0) 0(S0) b.z. b.z.grubość powłok 2) różnica barwy – ∆E = 0,17 ∆E = 0,128 ∆E = 0,085Org. = 65,4 µm 3) połysk (85°) 3,9 2,9 3,2 3,55Zn = 20,4 µm 4) EIS (Rt – rezystancja


Plastisol 1) spęcherzenie 0(S0) 0(S0) 0(S0) 0(S0)grubość powłok 2) różnica barwy – ∆E = 0,348 ∆E = 0,682 ∆E = 0,88Org. = 115,2 µm 3) połysk (60°) 34,2 28,2 35,2 33,5Zn = 19,4 µm 4) EIS (Rt – rezystancja


PVDF 1) spęcherzenie 0(S0) 2(S4) 0(S0) 0(S0)grubość powłok 2) różnica barwy – ∆E = 0,299 ∆E = 0,095 ∆E = 0,488Org. = 26,4 µm 3) połysk (60°) 41,5 38,4 40,7 41,5Zn = 16,8 µm 4) EIS (Rt – rezystancja


PVDF HB 1) spęcherzenie 0(S0) 0(S0) 0(S0) 0(S0)grubość powłok 2) różnica barwy – ∆E = 1,08 ∆E = 0,666 ∆E = 1,982Org. = 44 µm 3) połysk (60°) 31,5 29,7 33,4 29,9Zn = 25 µm 4) EIS (Rt – rezystancja


Poliester HB 1) spęcherzenie 0(S0) 2(S4) 0(S0) 0(S0)grubość powłok 2) różnica barwy – ∆E = 0,884 ∆E = 0,4 ∆E = 1,31Org. = 60,2 µm 3) połysk (60°) 37,8 42,4 36,0 34,2Zn = 22 µm 4) EIS (Rt – rezystancja


Fot. 1. Powłoka poliester standard po badaniach w komorze solnej (672 h)a) próbka 1 b) próbka 2 c) próbka 3

Fot. 2. Powłoka poliester mat po badaniach komorze solnej (672 h)

a) próbka 1 b) próbka 2 c) próbka 3

45


6 ’2009 (nr 442)

w przypadku plastisolu i poliestru HB,natomiast najmniejsza poliuretanu mat.Poliester mat nie zmienił połysku poprzebywaniu w mgle solnej. Po próbiew komorze solnej elektrochemicznaspektroskopia impedancyjna dała nastę-pujące wyniki: rezystancja powłok polie-stru standard i poliestru HB znaczniezmalała, odpowiednio o pięć i cztery rzę-dy wielkości. W przypadku poliuretanumat i PVDF HB rezystancja utrzymałasię na poziomie sprzed okresu starze-niowego. Rezystancja pozostałych po-włok uległa niewielkim zmianom w po-równaniu z wartością początkową.

Po badaniach w komo-rze wilgotnościowej żad-na z badanych powłok nieuległa widocznemu znisz-czeniu. Największą różni-cę połysku można odno-tować w przypadku PVDFHB i poliestru HB. Bada-nia impedancyjne wykaza-ły znaczne obniżenie rezy-stancji powłoki poliester

mat (4 rzędy wielkości), poliuretan mat(4 rzędy wielkości) i poliester HB (6 rzę-dów wielkości), natomiast rezystancjepozostałych powłok były na tym samympoziomie, co przed próbą w komorze wil-gotnościowej.

Po ekspozycji w komorze UV powłokinie uległy widocznemu zniszczeniu. Naj-większą różnicę barwy odnotowanow przypadku PVDF HB (niebieska), po-liestru standard (brąz) i poliestru HB(brąz), natomiast najlepsze wyniki w przy-padku poliuretanu i poliuretanu mat.

Połysk powłoki z poliestru standarduległ bardzo dużej zmianie, mniejsze

zmiany zaobserwowano dla poliureta-nu i poliestru HB. Brak utraty połyskuodnotowano dla poliuretanu mat.

Rezystancja wszystkich powłok nieuległa dużym zmianom, z wyjątkiempoliestru standard i poliestru mat. Re-zystancja tych powłok zmalała odpo-wiednio o trzy i cztery rzędy wielkości.

PodsumowaniePrzyspieszone badania odporności

powłok wykazały zróżnicowaną sku-teczność ochronną po ekspozycjachstarzeniowych.

Powłoki poliestrowe wykazały du-żą odporność na zmianę barwy i poły-sku. Natomiast podczas próby w ko-morze solnej na wszystkich powłokachpoliestrowych wystąpiły spęcherzenia.

Powłoki poliuretanowe nie utraciłybarwy i połysku po ekspozycjach sta-rzeniowych. Właściwości ochronne po-zostały zachowane po okresie starze-niowym w komorze solnej i UV, nato-miast skuteczność ochronna po bada-niu w komorze wilgotnościowej zosta-ła znacznie obniżona.

W przypadku plastisolu odnotowa-no pozytywne wyniki, zarówno ochro-ny przeciwkorozyjnej, jak i odpornościna zmianę barwy i połysku.

Powłoki PVDF wykazały się dobrąszczelnością po każdej z prób starzenio-wych. Zachowały również swój połysksprzed okresu ekspozycji, ale po 672 hwystąpiły spęcherzenia na powłoce.

Pod koniec kwietnia br. w Warszawieodbyła się uroczystość wręczenia na-gród zwycięzcom III edycji konkursuna najbardziej efektywną energetycz-nie gminę w Polsce, zorganizowanegoprzez Krajową Agencję PoszanowaniaEnergii S.A. we współpracy z MinistremGospodarki, Ministrem Środowiska,Prezesem Urzędu Regulacji Energety-ki, Związkiem Miast Polskich oraz am-basadami: Wielkiej Brytanii i KrólestwaDanii. Przedsięwzięcie wsparła firmaROCKWOOL Polska Sp. z o.o., BankGospodarstwa Krajowego i Stowarzy-szenie Polskich Energetyków. Konkursskierowany był do samorządów z tere-nu całej Polski. W ramach konkursuocenie poddane zostały oszczędności

w zużyciu energii w 2008 r., w stosun-ku do 2 lat poprzednich, w budynkachużyteczności publicznej znajdującychsię na terenie gminy oraz uzyskanew wyniku podjętych przedsięwzięćenergooszczędnych na rzecz społecz-ności lokalnej (np. energooszczędneoświetlenie uliczne, modernizacja sys-temu ciepłowniczego).

Do III edycji wymaganą dokumenta-cję złożyło 38 gmin. Za najbardziej efek-tywną energetycznie gminę w Polsceuznano w poszczególnych kategoriach:

● „Gmina do 30 000 mieszkańców” –gminę Kleczew za poziom oszczęd-ności uzyskanych w wyniku likwidacjilokalnej kotłowni węglowej oraz za-montowanie w poszczególnych budyn-

kach użyteczności publicznej ogrzewa-nia gazowego i przeprowadzenie ichtermomodernizacji;

● „Gmina 30 000 – 100 000 miesz-kańców” – gminę Lubin za oszczęd-ności uzyskane w wyniku przeprowa-dzonej termomodernizacji 19 budyn-ków użyteczności publicznej;

● „Gmina powyżej 100 000 miesz-kańców” – gminę Bielsko-Biała zaoszczędności uzyskane przez wprowa-dzenie systemu monitoringu zużyciaenergii w 39 budynkach użytecznościpublicznej oraz modernizację systemuciepłowniczego.

Zwycięskie gminy otrzymały statuet-kę, dyplom i nagrodę pieniężną w wy-sokości 10 tys. zł.

Rozstrzygnięto III edycję konkursuna najbardziej efektywną energetycznie gminę w Polsce

a) próbka 1 b) próbka 2 c) próbka 3Fot. 3. Powłoka PVDF po badaniach w komorze solnej (672 h)

a) próbka 1 b) próbka 2Fot. 4. Powłoka poliester HB po badaniach w komorzesolnej (672 h)

46


6 ’2009 (nr 442)

Firma Gamrat S.A., czołowy produ-cent wyrobów z tworzyw sztucznych dlabudownictwa, głównie infrastrukturalne-go, zaprosiła 29 maja br. do swojej sie-dziby w Jaśle dziennikarzy prasy facho-wej i lokalnej, aby pokazać nowo uru-chomione linie produkcyjne i nowe pro-dukty wprowadzone na rynek oraz poin-formować o inwestycjach planowanychdo realizacji w 2009 r., celach strategicz-nych do 2011 r., a także o planach pry-watyzacyjnych. Ta część przypadław udziale Ministrowi Skarbu Aleksan-drowi Gradowi, który w tym dniu gościłw Gamracie, a jako przedstawiciel wła-ściciela, czyli Skarbu Państwa przygo-towuje proces prywatyzacji ZakładówTworzyw Sztucznych Gamrat S.A.

W zwiedzaniu zakładów produkcyj-nych, na których, w wyniku niedawnozakończonych inwestycji, uruchomio-no produkcję nowych wyrobów, towa-rzyszył dziennikarzom Prezes firmyAndrzej Czajka. W roli przewodnikówwystępowali: Jacek Sepioł – DyrektorZakładu Wykładzin, na którym w 2008 r.uruchomiono produkcję wykładzinyNORMA 43 metodą prasowania orazzbrojonej folii dachowej DachGami Marek Sepioł – Dyrektor ZakładuProfili i Rur, gdzie produkowany jestinnowacyjny system rynnowy GamratMagnat, rury polietylenowe wielowar-stwowe wytwarzane metodą współwy-tłaczania, których produkcja ruszyław maju br. oraz podsufitka z PVC, uru-chomiona w I kwartale 2009 r.

Nowe inwestycjei nowe produkty

Produkcja systemu rynnowegoGamrat Magnat została uruchomionaw Gamracie w 2008 r. Jest to innowacyj-ne rozwiązanie technologiczne polega-jące na połączeniu tradycyjnego PVCz nowoczesnym tworzywem akrylowym,znajdującym się na zewnętrznej stronierynny i rury spustowej, dzięki czemu wy-roby te mają dużą odporność na działa-nie promieniowania UV, gwarantującąniezmienność koloru przez 15 lat.

System dostępny jest w czterech ko-lorach: miedzianym; srebrnym; wiśnio-wym i zielonym, które na dachu pre-zentują się wyjątkowo atrakcyjnie, oraz

w trzech rozmiarach: 100/90; 125/90i 125/110. W 2009 r. planowane jestuzupełnienie oferty o rozmiar 75/63.

Wykładzina prasowana NORMA 43trafiła na rynek we wrześniu 2008 r.Metoda prasowania umożliwia produk-cję wykładzin o bardzo dobrych para-metrach technicznych i walorach este-tycznych. Gładka powierzchnia wykła-dziny NORMA 43 jest zabezpieczonapoliuretanem. Technologia prasowanianie była dotychczas w Polsce stosowa-na. Uruchomienie nowej linii produk-cyjnej to odpowiedź na potrzeby rynkuobiektowych wykładzin z PVC, na któ-rym prym wiodą homogeniczne wykła-dziny o bezkierunkowym przestrzen-nym wzorze. Produkcja wykładzinprasowanych umożliwia Gamratowidalszą ekspansję na rynek krajowyoraz rynki zagraniczne. Na oferty nietrzeba było długo czekać. Na końco-wym etapie są uzgodnienia z czeskąfirmą, która będzie dystrybuowaćwykładzinę NORMA 43 w Czechachi na Słowacji.

W połowie 2009 r. w ofercie firmyGamrat znajdzie się kolejna wykładzi-na prasowana Elektra 43 o właściwo-ściach przewodzenia ładunków elek-trostatycznych, dzięki którym zapewniochronę przed elektrycznością statycz-ną i będzie mogła być stosowana w po-mieszczeniach z czułą aparaturą po-miarową, np. w salach operacyjnychczy intensywnej terapii. WykładzinaElektra będzie miała warstwę spodniąw postaci lustra przewodzącego, dzię-ki czemu jej montaż może się odbywaćbez użycia kleju przewodzącego.

Na nowej linii technologicznejdo produkcji wykładzin metodą praso-wania wytwarzana jest w Gamracierównież membrana dachowa Dach-Gam, wzmocniona siatką poliestro-wą, przeznaczona do krycia dachówpłaskich. Została ona wprowadzonado produkcji w 1997 r., a obecnie, dzię-ki zmianie technologii produkcji, zwięk-szyła się jej elastyczność, właściwościmechaniczne oraz poprawie uległaestetyka wyrobu (szczegóły w artyku-le na str. 27). Nakłady inwestycyjnena linię do produkcji wykładzin meto-dą prasowania wyniosły 21 967 000 zł.

Wmajubr.uruchomionowGamracieprodukcję dwuwarstwowych rur poli-etylenowych o średnicy 180 – 800 mm,metodą współwytłaczania, o nazwiehandlowej TWIN. Nakłady na tę inwe-stycję wyniosły 5 260 000 zł. Polietyle-nowe rury wielowarstwowe to obecnienajbardziej nowatorskie rozwiązanierur z tworzyw sztucznych. Ma je w ofer-cie niewielu producentów na świecie,a w przypadku rur dużych średnic tylkoGamrat. Znajdą zastosowanie w budo-wie sieci komunalnych technologiamiwykopowymi i bezwykopowymi.

Nowa wykładzina prasowana NOR-MA 43, zbrojona membrana dachowaDachGam oraz dwuwarstwowe rurypolietylenowe, to nowoczesne wyrobyo najwyższej światowej jakości – podkre-ślił Prezes Andrzej Czajka.

W I kwartale 2009 r. oddano w Gamra-cie do eksploatacji nową linię do wytwa-rzania podsufitki dachowej z PVC, abyzwiększyć dotychczasowe moce produk-cyjne o 1000 ton. Inwestycja o wartoś-ci 2 500 000 zł obejmowała zakup kom-pletnej linii technologicznej oraz półauto-matu do pakowania wyrobu. Na nowej li-nii można produkować podsufitkę lamino-waną, która bardzo dobrze została przy-jęta przez rynek. Dzięki bogatej gamie ko-lorystycznej oraz dużemu wyborowi wzo-rów obecnie produkowanej podsufitki,Gamrat planuje ekspansję na rynki za-graniczne, szczególnie na Wschód.

Gamrat wchodzi na rynek globalny

Minister Skarbu Aleksander Grad (w środ-ku) zwiedza Zakład Profili i Rur w towa-rzystwie Prezesa firmy Gamrat S.A. An-drzeja Czajki (z lewej) oraz Dyrektora Za-kładu Marka Sepioła

Fot. archiwum Gamrat S.A.


47

U stroje prętowo-cięgnowe roz-wijają się intensywnieod ok. 50 lat. Bazują na zasto-sowaniu elementów ściska-

nych umieszczonych w sieci elemen-tów rozciąganych w taki sposób, żepręty ściskane nie stykają się ze sobą,a wstępnie sprężone cięgna nadają for-mę konstrukcji. Richard BuckminsterFuller ujął to obrazowo, mówiąco współdziałaniu „wysp elementówściskanych” otoczonych „morzem ele-mentów rozciąganych”. Był on twórcąnazwy tensegrity dla tego typu ukła-dów. Słowo tensegrity jest połączeniemsłów tension (rozciąganie) i integrity(kompletność, całość). Konstrukcje wy-konane wg tej zasady zachowują me-chaniczną stabilność nie tylko dziękiwytrzymałości poszczególnych ele-mentów, ale również dzięki sposobowirozdziału i zrównoważenia w całymukładzie. Z punktu widzenia mechani-ki są one chyba najbardziej zbliżonedo kratownic przestrzennych lub struk-tur: elementy pracują tylko na ściska-nie lub rozciąganie, a połączone sąprzegubowo (giętkie cięgna nie mająmożliwości utworzenia sztywnego wę-zła, gdy są zamocowane w jednympunkcie). Za twórców systemu uwa-żani są:

● Richard Buckminster Fuller (pa-tent 13.11.1962 r.);

● David Georges Emmerich (pa-tent 28.09.1964 r.);

● Kenneth D. Snelson (patent16.02.1965 r.)Każdy z wymienionych naukowcówtwierdził, że wynalazł tzw. samosztyw-ny system tensegrity, wstępnie sprężo-ny układ sztywnych elementów połą-czonych napiętymi układami cięgien.

Największy spór o autorstwo systemutrwał przez 31 lat między KennethemD. Snelsonem a Buckminsterem Fulle-rem. W 1948 r. Fuller był nowym wyk-ładowcą w Black Mountain College,Snelson natomiast studentem sztuki,uczęszczającym na wykłady Fullera

o konstrukcjach geodezyjnych. Na ichpodstawie sam zaczął tworzyć trójwy-miarowe modele i rzeźby. Twierdził, że:Uzyskał nowy rodzaj rzeźby (rysu-nek 1), która może być uważanaza pierwszą strukturę tensegrity, jakąkiedykolwiek zaprojektowano. Kiedypokazał ją Fullerowi, profesor uświado-mił sobie możliwość wykorzystania sys-temu w konstrukcjach budowlanych.

W tym samym czasie, lecz niezależ-nie, David Georges Emmerich rozpo-czął badania nad różnymi rodzajamisystemów: począwszy od tych bazują-cych na geometrii graniastosłupówpo bardziej złożone struktury, nazwaneprzez Emmericha structures tendueset autotendants – tensile and self--stressed structures. Efektem jego po-szukiwań były opatentowane struktury(rysunek 2), analogiczne do tych, któ-re badali Fuller i Snelson. Nawet jeślipoczątkowo Fuller wspominał Snelso-na jako autora odkrycia, po jakimś cza-sie zaczął uważać je za „swoje tense-grity”. Termin ten wprowadził w 1955 r.,a fakt nazwania nowego typu struktur

pojęciem, które onsam wybrał, po-zwolił ludziom są-dzić, że to właś-nie jego odkrycie.Snelson wciąż pró-bował udowodnićswój wkład w od-krycie. Podczaswystawy prac Ful-lera w 1959 r.w Muzeum Sztuki

Współczesnej (MOMA) w Nowym Jorkuzostał uznany jego udział w tworzeniutensegrity i ogłoszony publicznie. Fullerzawsze uważał jednak, że tensegrity niezostałoby nigdy wynalezione jako nowyrodzaj konstrukcji, gdyby odkrycia Snel-sona nie zauważył on sam. W jednejz książek o tensegrity „Synergetics” Ful-ler nie wspomina nawet o swoim daw-nym studencie sztuki. Snelson, mimoże zaczął studia podstawowych pojęći zasad, jakimi się rządzi tensegrity, sku-pił się jednak na estetycznym i rzeźbiar-skim aspekcie. Unikał ściśle matema-tycznego i fizycznego podejścia, z uwa-gi na artystyczne wykształcenie. Stwo-rzył wiele różnych konfiguracji niekon-wencjonalnych i niesymetrycznych im-ponujących rzeźb (fotografia 1) znanychna całym świecie.

Pierwszą klasyfikację tensegritystworzył prawdopodobnie Fuller i jegowspółpracownicy, jednak był to jedyniegłówny podział na dwie klasy struktur:

● Prestressed tensegrities (wstępniesprężone) – samostabilne (self-stable),dzięki istnieniu w nich wstępnego sprę-żenia;

● Geodesic tensegrities – uzyskują-ce stateczność przy zastosowaniu formtrójkątnych (w powiązaniu z geometriągeodezyjną).

Kopuły prętowo-cięgnoweW konstrukcjach kopuł typu pręto-

wo-cięgnowego pionowe pręty ściska-ne są umieszczane wzdłuż kierunkówpołudnikowych, górne węzły połączonecięgnami w płaszczyźnie czaszy, a dol-ne z odpowiednimi cięgnami biegną-cymi w kolejnych pasach równoleżni-kowych. Tak ukształtowana konstruk-cja prętowo-cięgnowa jest sprężonai zamocowana do obwodowego pier-ścienia ściskanego biegnącego wzdłużlinii podpór. Różnica pomiędzy typamikopuł prętowo-cięgnowych polegana tym, że połączenia w płaszczyźniegórnej w kopułach Geigera są ułożonepołudnikowo (centrycznie), a w kopu-łach Fullera cięgna tworzą geodezyjnyukład trójkątów (rysunek 3). Kopuły

Budownictwo sportowe – TEMAT WYDANIA

6 ’2009 (nr 442)

* Politechnika Warszawska

Przekrycia cięgnowo-prętowew obiektach sportowych

dr inż. Ireneusz Cała*

Rys. 1. Rzeźby Kennetha D. Snelsona[www.kennethsnelson.net]

Rys. 2. ElementaryEquilibrium Davi-da G. Emmericha

48

Geigera są zbiorem „płaskich” wiąza-rów prętowo-cięgnowych, których pra-cę przestrzenną zapewniają tylko cię-gna obwodowe. W kopułach Fullerasiatka górna jest niezmienną i samo-stateczną siatką geodezyjną.

Katowicki Spodek– pierwowzór systemówGeigera

Konkurs SARP-u na halę sportowąw Katowicach został rozstrzygniętyw 1959 r., wskazując do realizacji obiektw kształcie „latającego spodka” (foto-grafia 2). Miał to być jedynie obiektsportowy, ale w trakcie opracowywaniakoncepcji konkursowej możliwe okaza-ło się osiągnięcie wielofunkcyjności.Oryginalny kształt hali wynikał z połą-czenia dwóch podstawowych funkcji tejwielkości obiektu: hali sportowej i hali

widowiskowej. Schematy widowni dlatych funkcji znacznie się od siebie róż-nią: pierwszy preferuje układ centralnyareny, drugi układ kierunkowy. Powsta-ła oryginalna koncepcja architektonicz-na hali wielozadaniowej do organizo-wania widowisk sportowych: hokej, te-nis, siatkówka, szermierka, koszyków-ka itp. oraz imprez widowiskowych: mu-zyka, teatr, film, cyrk itd.

Zespół projektowy obiektu skła-dał się z architektów Macieja Gin-towta i Macieja Krasińskiego, kon-struktorów Andrzeja Żurawskiegoi Andrzeja Włodarza oraz prof. Wa-cława Zalewskiego, autora projektuzadaszenia hali. Profesor W. Zalewskiwyemigrował do USA i tam prowadziłkatedrę konstrukcji na Wydziale Archi-tektury MIT w Cambridge. Jest on au-torem wielu projektów zrealizowanychna obu kontynentach amerykańskich.

W przyjętej koncepcji posadowieniawykorzystano równoczesność piono-wego i poziomego przemieszczeniagruntu, co zmniejsza wpływ tych od-kształceń na „misę” hali. Projektującsłupy fundamentowe po obwodzie ha-li, pochylone w kierunku tworzącychstożka, podzielono je na dwie częścii połączono „pierścieniem fundamen-towym”, zapewniając stabilność hali.Dolna część słupa zwana wahaczemjest połączona z pierścieniem za po-mocą przegubu pozwalającego na ob-rót w kierunku przewidzianego pełza-nia gruntu. Podczas gdy jego dolnakrawędź przesuwa się wraz z prze-mieszczającym się gruntem, górna ob-niża swoje położenie. Jednoczesne za-chowywanie się w ten sposób wszyst-kich słupów fundamentowych umożli-wia „sztywne kołysanie się budynku”na przemieszczającym się gruncie.

Konstrukcja płaszcza składa sięze 120 kratowych żeber stalowych po-prowadzonych wzdłuż tworzących stoż-ka. W górnej części żebra są stężonegórnym pierścieniem misy widowni, zaśw dolnej ich części stoją na głównym„pierścieniu obwodowym” o żelbetowym,trapezowym przekroju. Zadaniem tegopierścienia jest przejęcie poziomych siłwynikających z konstrukcji stożka i słu-pów. Na zewnętrznych słupach opierasię dodatkowo konstrukcja widowni. Ko-puła, której zadaniem jest m.in. doświe-tlanie areny światłem naturalnym, mastalowy pierścień usztywniający w pod-stawie. Łączą ją z zewnętrznym, górnympierścieniem stalowym wiązki lin w for-mie prętowo-cięgnowych kratownic.Tych 120 kratownic pełni rolę nośnąw sposób analogiczny do prętowo-cię-gnowych układów zaproponowanychprzez D. Geigera kilkanaście lat później.Kratownice złożone są z dwóch połą-czonych wiązek lin, rozwartych słupka-mi, przenoszącymi wyłącznie siły ściska-jące i tworzącymi we wnętrzu konstruk-cji dachu przestrzeń technologiczną wy-sokości 4 m. Oś kopuły nie przechodziprzez środek elipsy, stanowiącej płasz-czyznę przekrycia, ale pokrywa sięz osią geometryczną osi hali, areny. Gór-ny pierścień stalowy, do którego za-mocowane są prętowo-cięgnowe dźwi-gary dachowe, nie opiera się w całościna żebrach płaszcza hali, ale częściowona wspornikach utwierdzonych w tychżebrach. Konstrukcję przekrycia Spodka(rysunek 4) z racji powstania koncepcji


6 ’2009 (nr 442)

Fot. 1. Rzeźby i maszt Snelsona [www.kennethsnelson.net]

Rys.3.Zasadykształtowaniaukładówcięgnowychkopuł: a) kopuła Fullera; b) kopuła Geigera[www. alumnos.unican.es/uc1279/table_of_contents.htm]

Fot. 2. Widok hali Spodka w Katowicach[www.spodek.com.pl]

a) b)

49

w 1959 r. (a więc wcześniej od zgłoszo-nych patentów), należy traktować jakoprototyp systemów tensegrity na świe-cie. Profesor Wacław Zalewski nie opa-tentował tego typu konstrukcji, zrobili topóźniej inni.

Pierwszymi obiektami, w których za-stosowano kopuły podwieszane syste-mu Geigera, są dwie hale olimpijskie– gimnastyki i szermierki średnicy 134i 101 m (rysunek 5 i fotografia 3) pro-jektu Davida Geigera. Konstrukcja ko-puły mocowana jest do żelbetowegopierścienia zewnętrznego opartegona konstrukcji ściany obwodowej, do

którego mocowany jest ra-dialny układ lin wykona-nych ze splotów średni-cy 15,5 mm tworzących ra-zem ze stalowymi słupka-mi i pierścieniami obwodo-wymi konstrukcję kopuły.Montaż kopuły (rysunek 6)przebiegał etapami. Dokła-dano pierścienie słupków,wypiętrzając je za pomocąrównoczesnego naciąguwieszaków radialnych mo-cowanych do żelbetowegopierścienia ściskanego. Ja-ko pokrycie kopuły zapro-ponowano tkaniny z włó-kien szklanych w matrycyżywic silikonowych. Jest topodwójna warstwa tkaninz izolacją cieplną ze spie-nionej żywicy łącznej gru-bości 20 cm. Zastosowanew Seulu cięgna pośrednie

umożliwiły uzyskanie falistego kształtupokrycia pozwalającego na lepsze od-prowadzenie wody. Cięgna pośredniepełnią także rolę stabilizującą.

Nieco inny układ konstrukcji przekry-cia zastosowano w Crown Coliseumw Fayetteville w Północnej Karoliniew USA (fotografia 4). Projektanciz firmy Geiger Gossen Hamilton LiaoEngineers P.C. zmodyfikowali systemGeigera, wprowadzając zamiast ma-sywnego pierścienia zewnętrznegoukład pierścieniowej kratownicy wi-docznej na zewnątrz budynku.

Konstrukcję przekrycia (rysunek 7i 8) zaprojektowano tak,że górne liny radialnemocowane są do dolne-go pasa kratownicy,a wieszaki pierwszegorzędu słupków do górne-go pasa kratownicyi przechodzą przez po-krycie do wewnątrzbudynku. Wyniesieniepierwszego rzędu wie-szaków pozwoliło zmniej-szyć wysokość ścianzewnętrznych i obniżyćwysokość budynku. Sys-tem konstrukcji pozosta-łej części kopuły: następ-ny rząd słupków i wiesza-ków, ring wewnętrznyoraz liny obwodowe wy-konano jak w klasycznym

systemie Geigera. Inaczej niż zwyklezaprojektowano przekrycie kopuły. Pro-jektanci założyli sztywne panele stalo-we wypełnione styropianem jak w pły-tach warstwowych. Każdy panel opar-to w czterech punktach siatki górnej,a w celu zabezpieczenia szczelnościprzekrycia zaprojektowano odpowied-nie kołnierze mocowane niezależnierównież do siatki lin górnych. Okazałosię, że układ z podniesionymi pierw-


6 ’2009 (nr 442)

Rys. 4. Konstrukcja hali Spodka w Katowicach: a – prze-krój konstrukcyjny; b – zasada konstrukcji przekrycia:1 – pierścień usztywniający; 2 – liny rozszczepione stalo-wymi rozporami; 3 – pierścień stalowy; 4 – kratowe że-bra misy stożka; 5 – główny pierścień misy stożka;6 – pierścień fundamentowy; 7 – słupy stalowo-żelbetowe

Fot. 3. Gymnastic Arena w Seulu

Fot. 4. Crown Coliseum w USA[www.geigerengineers.com/techpaper.cfm?RecordID=1]

Rys. 5. Zasada pracy i przekrój hali gimnastycznej w Seulu[www.columbia.edu/cu/gsapp/BT/DOMES/domes.html]

Rys. 6. Zasada montażu kopuły hali gimna-stycznej w Seulu[www.columbia.edu/cu/gsapp/BT/DOMES/domes.html]

Rys. 7. Zasada konstrukcji Crown Coli-seum w USA[www.geigerengineers.com/techpaper.cfm?RecordID=1]

50

szymi wieszakami jest o wiele bardziejstabilny i wykazuje mniejsze ugięcia.

Znacznie większa od Crown Coli-seum jest kopuła typu Geigeraw St. Petersburgu na Florydzie w USA.Jest to hala sportowa (rysunek 9), którejprzekryciem jest kopuła średnicyok. 180 m będąca drugą co do wielko-ści z istniejących kopuł cięgnowo-prę-towych po Georgia Dome w Atlancie.Obiekt został wzniesiony w 1986 r.na podstawie projektów zespołu DLRGroup Sports. W związku ze znacznąrozpiętością kopuły zastosowanocztery pierścienie słupków wynoszą-cych podwieszonych na wieszakachumieszczonych w 24 radialnych płasz-czyznach współśrodkowych. Łącznadługość lin (siatka górna, pierścieniei wieszaki) wynosi 180 mil amerykań-skich. Kopuła wyniesiona jest na 24słupach, na których znajduje się żel-betowy, sprężony pierścień o przekro-ju 120 x 250 cm. Do niego mocowanesą liny siatki górnej oraz wieszaki i linypośrednie tworzące kształt fałdowy ko-

puły i zapewniające jej stateczność.Pierścienie spinające słupki są skon-struowane jako pomosty roboczez możliwością prowadzenia serwisukonstrukcji i pokrycia obiektu.

Kopuły FullerowskieJedynym dotąd przykładem zastoso-

wania takiej kopuły jest przekrycie sta-dionu Georgia Dome w Atlancie(fotografia 5). Projekt wykonał w 1994 r.

architekt Matthys Levy z konstruktora-mi z biura Weidlinger Associates. Jestto potężny stadion na 75 tys. widzówzaprojektowany na planie quasi-elipsyo wymiarach 238 x 210 m. Konstrukcjahali (rysunek 10) składa się z konstruk-cji wsporczej trybun oraz pierścieniaobwodowego opartego na 52 żelbeto-wych słupach o przekroju 120 x 140 cm.Pierścień jest żelbetową belką o prze-kroju skrzynkowym o wymiarach 780x 200 cm i stanowi podporę dla cięgno-wego układu kopuły. Trzy pierścieniewewnętrzne są łączone z żelbetowympierścieniem ściskanym wieszakamiprzebiegającymi ukośnie i tworzącymisiatkę rombów. Każdy słup jest więcstężony od góry dwoma cięgnami, któ-re kształtują znacznie sztywniejsząsiatkę trójkątną. Pętle umieszczone sąna różnej wysokości poniżej górnejsiatki lin. Specyficzny kształt rzutu wy-musił pewne modyfikacje podstawowe-go systemu. Na osi podłużnej przekry-cia znajduje się kratownica długościok. 55 m, której pas górny mocowanyjest do górnej siatki, a dolny opiera sięna wieszakach przekazujących obcią-żenia przez poszczególne słupki dopierścienia zewnętrznego. Do kons-trukcji siatki górnej, wieszaków orazukładu cięgien pośrednich użyto stalo-wych lin średnicy 30 – 100 mm. Wzno-szenie kopuły (rysunek 11) polegałona podwieszeniu do obwodowego pier-ścienia siatki dolnej cięgien tworzącychwieszaki dla pierwszego pierścienia

słupków. Słupki mocowano dołemi przerzucano przez ich głowice na-stępne wieszaki dla kolejnego rzędusłupków. Napięcie lin dolnych powodu-je wypiętrzanie kopuły. Ostateczniepodwieszono kratownicę wewnętrzną,do której zamocowana jest górna siat-ka cięgien nośnych. Kopuła wymagałazaprojektowania wielu węzłów dewia-cyjnych łączących słupki stalowe z cię-gnami przebiegającymi pod różnymikątami. Zastosowano łożyska zacis-kowe mocowane śrubami do słupa.W związku z tym, że Atlanta leżyw strefie, w której nie występuje obcią-żenie śniegiem, jako pokrycie dla takwiotkiej konstrukcji wybrano półprze-zroczystą tkaninę z włókien szklanychw matrycy z żywicy teflonowej. Jejkształt jest dostosowany do paraboloidhiperbolicznych, które tworzą układy linsiatki górnej. „Płaszcze” o wymiarach


6 ’2009 (nr 442)

Rys. 9. Thunder Domeschemat konstrukcjikopuły [www.tensinet.com/database/projects]

Fot. 5. Widok stadionu Georgia Domew Atlancie[www.columbia.edu/cu/gsapp/BT/DOMES/domes.html]

Rys. 10. Konstrukcja stadionu Georgia Domew Atlancie: a – rzut; b – schemat przestrzen-ny konstrukcji przekrycia hali; c – przekrójpoprzecznyprzez krótszą oś kopuły; d – prze-krój poprzeczny przez dłuższą oś kopuły:1 – kratownica centralna; 2 – siatka górna;3 – pierścień obwodowy; 4 – cięgna;5 – kable pośrednie; 6 – słupek; 7 – membrana

[www.tensinet.com/database/projects]

a)

b)

c)

d)

Rys. 8. Układ konstrukcji Crown Coliseum– perspektywa[www.geigerengineers.com/techpaper.cfm?RecordID=1]

51

ok. 24 x 54 m rozwinięto i przymocowa-no do lin za pomocą aluminiowychłączników. W celu zabezpieczeniałączników oraz właściwego uszczelnie-nia dachu użyto taśmy z membranyszerokości 45 cm, którą przymocowa-no termicznie do paneli od góry. Szcze-gólną trudność przy tak złożonymkształcie konstrukcji sprawiało projek-tantom uzyskanie stałej siły rozciągają-cej w pierścieniach rozciąganych, ułożo-nych w płaszczyznach poziomych. Wy-magało to odpowiedniego zróżnicowa-nia długości słupków i zmiany geometriicięgien na obwodzie każdego pierście-nia. Następnym problemem było niesy-metryczne obciążenie wymagającewiększego napięcia lin. Konstrukcjaokazała się na tyle sztywna, że jej mak-symalne ugięcia nie przekraczają60 cm, czyli ok. 1/350 rozpiętości kon-strukcji.

Inną modyfikację systemu kopuł ten-segrity zaprezentowali projektanci ja-pońscy w niewielkiej kopule średni-

cy 45,0 m w Amagi w Japonii (foto-grafia 6). Budynek został zaprojekto-wany przez japońskich architektówz firmy Keikau Inc. we współpracyz inżynierami Masao Saitoch Struc-tural Design Group. Realizację zakoń-czono w 1991 r. Układ konstrukcyjny(rysunek 12) jest modyfikacją systemuFullera. Siatka górna jest w układziegeodezyjnym, a wieszaki równieżw układzie trójkątów ściągniętych pier-ścieniem obwodowym tylko w liniipierwszych słupków. Dalsza modyfika-cja polega na typowym zawieszeniutylko pierwszego rzędu słupków, na-stępny rząd podwieszony jest na wie-szakach razem ze zwornikiem wew-nętrznym, który nie ma swojego ukła-du wieszaków. Sztywność wewnętrz-nego układu słupków zapewnia układcięgien, w którym do każdego słupkawewnętrznego mocowane są po trzycięgna górą i dołem. Japończycy na-zwali swoje rozwiązanie Tension StrutDome (TSD) i opatentowali je po wy-budowaniu obiektu. Było to możliweze względu na niewielkie rozmiary ko-puły. W przypadku większej rozpięto-ści wysokość zwornika musiałaby byćbardzo duża i w typowych rozwiąza-niach systemowych nie jest możliwe.Niewielkie rozmiary przekrycia, jakrównież zamiłowania Japończyków dodrewna pozwoliły zastosować je jakomateriał konstrukcyjny słupków. Pokry-cie stanowi membrana FiberglassPTFE.

PodsumowanieObecnie budowane obiekty sporto-

we mają na ogół przekrycia o po-wierzchni 1000 m2 lub większej i dośćzaawansowanych rozwiązaniach pro-jektowych. Specyfika obiektów sporto-wych wymaga takiego kształtowaniaukładu konstrukcyjnego, by wyelimi-nować wewnętrzne podpory w posta-ci słupów czy ścian konstrukcyjnych.Przy znacznej rozpiętości koniecz-ne jest zastosowanie konstrukcji li-nowych lub prętowo-cięgnowych,które stały się synonimem nowo-czesności, a konstrukcje przekryćz nich wykonane są dużo lżejsze,przestronniejsze i pozwalająna swobodne kształtowanie prze-strzeni wewnątrz obiektów. Wewszystkich tego typu konstrukcjachstosowane są zaawansowane tech-nicznie materiały w postaci cięgien

z wysoko wytrzymałej stali lub lin kom-pozytowych oraz wysoko wytrzyma-łych tkanin technicznych.

Przedstawione przykłady kopuł typuGeigera i Fullera nadają się znakomi-cie do dużych obiektów sportowych.Przykład Georgia Dome dowodzi, żenie wymagają one rzutu okrągłegoi mogą być stosowane przy kształciewydłużonego owalu czy elipsy. Naj-większy wpływ na możliwość kształto-wania kopuł ma rozwój materiałów,z których wykonywane są tkaninytechniczne tworzące ich przekrycia.Produkowane są one z różnego typupolimerów lub włókien poliamidowych,poliestrowych, szklanych, aramido-wych i z PTFE. Najnowsze rozwiązaniatechnologiczne to membrany kompo-zytowe poddawane obróbce po-wierzchniowej z zastosowaniem fluoru.

Racjonalność budowy geometrycz-nej takich struktur sprzyja minimaliza-cji ciężaru wznoszonych obiektów,a różnorodność elementarnych ukła-dów prętów i cięgien pozwala przy-puszczać, że wykorzystanie tego typuukładów w konstruowaniu przekryć du-żych rozpiętości będzie coraz szersze.


6 ’2009 (nr 442)

Rys. 11. Zasada wznoszenia stadionuGeorgia Dome w Atlancie[www.columbia.edu/cu/gsapp/BT/DOMES/domes.html]

Fot. 6. Widok kopułyAmagi Dome w Japonii[www.tensinet.com/database/projects]

Rys. 12. Konstrukcja i detal Amagi Domew Japonii: a – rzut dachu; b – przekrój;c – detal zwornika

[www.tensinet.com/database/projects]

1

a)

b)

c)

1 – zawieszenie lin siatki dolnej na pierścieniu ob-wodowym

2

2 – mocowanie zewnętrznego pierścienia słupówdo wieszaków i liny nośnej następnego pierścienia;stężenie pierścieniem w poziomie dołu słupa

3

3 – mocowanie następnego pierścienia słupówdo wieszaków i liny nośnej następnego pierścienia;stężenie pierścieniem w poziomie dołu słupów

4

4 – mocowanie następnego pierścienia słupówdo wieszaków i liny nośnej następnego pierścienia;stężenie pierścieniem w poziomie dołu słupów

5

5 – mocowanie kratownicy wewnętrznej do wiesza-ków i usztywnienie jej siatką górną mocowaną do jejpasa górnego

52


6 ’2009 (nr 442)

Obciążenia z głównych elementów nośnych będą przekazy-wane przez słupy i ściany na oczepy palowe oraz stopy fun-damentowe, zaś obciążenia poziome od naporu gruntówprzez stropy na słupy oraz ściany trzonów usztywniających.Część kubaturowa nowo budowanego stadionu została zlo-kalizowana w niecce starego Stadionu Dziesięciolecia.Pod płytą boiska będzie parking dwukondygnacyjny na 1800samochodów. Projekt przewiduje również osiem kondyg-nacji, na których zaplanowano m.in. powierzchnie usługowei techniczne.

Prace budowlane podzielono na dwa etapy. Pierwszy, któ-rego Generalnym Wykonawcą była firma POL-AQUA, roz-

poczęto na początku października 2008 r. Obejmował on ro-boty ziemne, zabezpieczenie wykopów, wykonanie palina koronie starego stadionu oraz wzmocnienie gruntu naterenie boiska. Prace zakończono w marcu 2009 r. – miesiącprzed terminem. W ramach II etapu mają być wykonanefundamenty, konstrukcja żelbetowa stadionu oraz stalowydach wraz z fasadą.

Weryfikacja sposobuposadowienia stadionu

Wykonane przed rozpoczęciem prac badania gruntuwykazały, że niezbędne są zmiany w projekcie fundamentówpalowych. Na ich podstawie przyjęto wymianę warstwplastycznych namułów oraz zagęszczenie luźnych warstwpiasków przeznaczonych pod bezpośrednie posadowieniesłupów i ścian w rejonie boiska. Obszar korony starego sta-dionu miał uzyskać kaskadowy profil związany z bryłą bu-dynku. Do posadowienia pośredniego wybrano pale wielko-średnicowe. Koncepcja ta spełniała założone kryteria, alew obliczeniach pali wielkośrednicowych uzyskiwano zbytdługie elementy, a ich stopy wypadały w warstwach iłówi gliny. Kosztowna wymiana gruntów oraz kłopotliwe dogęsz-czenie luźnych piasków powodowały ryzyko niepowodzeniaprzedsięwzięcia. W związku z tym podjęto decyzję o wyko-naniu próbnych obciążeń pali testowych na terenie staregostadionu. Jest to zgodne z zasadami racjonalnego projekto-wania i wynika z normy PN-B 02482:1983 Fundamenty bu-dowlane. Nośność pali i fundamentów palowych (pkt 7.4 ter-miny przeprowadzenia próbnych obciążeń. 7.4.1 Zasadyogólne), która mówi: Sprawdzenie nośności pali próbnie ob-ciążanych należy przeprowadzać przed przystąpieniemdo wykonania pozostałych pali. Gdy liczba pali w obiekciejest mniejsza niż 100, sprawdzenie można przeprowadzić

Realizacja I etapu budowyStadionu Narodowego w Warszawie

Stadion Narodowy w Warszawie (rysunek 1 i 2), któregoprojekt wykonało konsorcjum firm: JSK ArchitekciSp. z o.o., GMP International GmbH, Schlaich Berger-man Und Partner, we współpracy z biurem Matejkoi Partnerzy Biuro Konstrukcyjne oraz Matejko & Weso-ły Biuro Projektowe S.C, ma żelbetową konstrukcję noś-ną w układzie słupowo- i ścianowo-płytowym oraz słupowo--belkowym z trzonami usztywniającymi w postaci klatekschodowych i dach w konstrukcji stalowej z przekryciemmembranowym, przy którego projektowaniu wykorzystanomodel koła rowerowego. W efekcie uzyskano innowacyjne,nowoczesne rozwiązanie linowe. Przekrycie z membranyjest podtrzymywane przez liny mocowane do słupówstalowych fasady oraz zewnętrznego stalowego ringu gór-nego, o przekroju 1860 mm, opartego na 72 słupach. Linyspina w centrum dachu iglica stalowa długości 60 m. Zo-stanie na niej zamontowany opuszczany garaż na rozwija-ny dach wewnętrzny umożliwiający przekrycie boiska.W celu przyspieszenia realizacji konstrukcji żelbetowej,wiele elementów konstrukcyjnych zaprojektowano jako pre-fabrykowane.

Rys. 1. Stadion Narodowy wWarszawie [Archiwum biura Schla-ich Bergerman Und Partner]

Rys. 2. Przekrój konstrukcji stadionu [Archiwum biura Matejkoi Partnerzy Biuro Konstrukcyjne oraz Matejko & Wesoły BiuroProjektowe S.C.]

53

podczas realizacji robót fundamentowych. Należy wówczaszapewnić taką kolejność wykonywania pali, aby w przypad-ku stwierdzonej zmiany nośności można było wykonać nie-zbędne zmiany w projekcie palowania. Projektant poszuki-wał również rozwiązań zamiennych wymiany gruntów orazpali wielkośrednicowych. Miał także problemy z obliczenio-wym wykazaniem potrzebnej nośności pali, na których miałabyć posadowiona znaczna część obiektu z dachem, a któ-re przechodzą przez nasypy korony stadionu. Niezbędnewięc były próby technologiczne sprawdzające wykonalnośćprzyjętych w projekcie rozwiązań.

Badania próbne obejmowały:● obciążenie kolumn betonowych z podstawą żwirową

w rejonie występowania warstw namułów (obciążenie płytą4 kolumn);

● obciążenie kolumny Jet-grouting w pobliżu istniejącegotunelu;

● badanie pali prefabrykowanych w różnych sekcjach sta-dionu z podstawą w warstwach piasków i iłów (8 badań sta-tycznych, 48 dynamicznych i 3 obciążenia poziome);

● badania pali wielkośrednicowych Ø 1000 z iniekcją pod-stawy w najbardziej niekorzystnych warunkach gruntowych,z podstawą w piaskach (2 szt. długości 24 m) i iłach (2 szt.długości 30 m) oraz jedno badanie siłą poziomą;

● badania pali Vibrex (4 szt.) i Fundex (5 szt.) różnej dłu-gości i średnicy jako alternatywy pali wielkośrednicowychi prefabrykowanych.

Próbne obciążenia i analizę wyników wykonały firmy spe-cjalizujące się w wykonawstwie pali – Aarsleff, EnergopolSzczecin i Keller. Pale wielkośrednicowe, dzięki dodatko-wej iniekcji podstawy, wykazały bardzo dużą nośnośćprzy małej wartości przemieszczeń, co było trudne do uzy-skania w obliczeniach. Podobnie pale prefabrykowane, na-tomiast maszyny do ich wbijania dużą wydajność. Podczaspogrążania tych pali pojawił się jednak problem z wbiciemniektórych z nich na wymaganą rzędną. Kolumny kruszywo-we oraz kolumny Jet-grouting i Vibrex także wykazały bar-dzo dużą nośność. W przypadku tych trzecich umożliwiło toich stosowanie zamiast pali wielkośrednicowych i prefabry-kowanych. Natomiast z badań pali Fundex wynikało, że mi-mo dużej nośności, ich przydatność w tych konkretnych wa-runkach gruntowych jest ograniczona.

Posadowienie stadionuNa podstawie wyników badań próbnych podjęto decyzję

o zmianie pierwotnej koncepcji. Wprowadzono rozwiąza-nia zamienne oraz znacznie skrócono długość pali.Do wzmocnienia podłoża pod fundamenty płyty boiskaz dwukondygnacyjną częścią parkingową zastosowanokolumny kruszywowe (żwirowe KSS) długości 6 – 7,5 mi średnicy 60 cm, a w rejonie organicznych namułów ko-lumny betonowe z podstawą kruszynową (FSS). Zapro-jektowano 4026 kolumn żwirowych łącznej długo-ści 25 880 m i 2750 kolumn betonowych łącznej długo-ści 18 966 m. Kolumny żwirowe wykonano na bazie natu-ralnego kruszywa mineralnego o uziarnieniu ciągłym0 – 32 mm, a betonowy trzon kolumn FSS z betonu C 12/15na kruszywie 0 – 32 mm. W niższych partiach stadionu oraztam, gdzie dostęp był utrudniony, jako posadowienie po-średnie przyjęto pale prefabrykowane wbijane z betonu

B50 zbrojone stalą Ø 12 – 25 mm oraz strzemionami spiral-nymi z prętów Ø 6 i 8 mm, o przekroju 40 x 40 cm i długości6 – 26 m. Nośność pali (zaprojektowano łącznie 6965 szt.),w zależności od długości i miejsca zastosowania, wynosi-ła 800 – 1400 kN. W najwyższej partii posadowienia sta-dionu zastosowano pale wielkośrednicowe z betonuB30 W6 zbrojone prętami głównymi Ø 28 i 32 mm oraz spi-ralą Ø 10 mm, średnicy 1 m i długości 12 – 23 m. Zapro-jektowano 898 pali o nośności 4000 – 5500 kN. Do wzmoc-nienia podłoża pod fundamentami nowych słupów pod pły-tą boiska przyjęto kolumny Jet-grouting na bazie cemen-tu CEM II B-M (S-V) 32, 5 R, średnicy 2 m i długości 5 m(94 kolumny łącznej długości 517 m). Zabezpieczenie ścianwykopów, stanowiące jednocześnie podział platform robo-czych o różnych rzędnych wysokościowych, stanowiłyścianki szczelne, wspornikowe lub kotwione jednym rzę-dem tymczasowych wierconych kotew gruntowych o śred-nicy buławy 133 mm i długości 16 – 17 m w zależności odmiejsca montażu i dopuszczalnym obciążeniu elementudo 500 kN. Tam, gdzie było utrudnione zastosowanie kotew,wykonano ściągi prętowe mocujące oczepy stalowe ścianekszczelnych do podkonstrukcji zapierającej się o wcześniejwykonane pale wielkośrednicowe.

(ek)Opracowano na podstawie referatów przygotowanych

na seminarium Fundamenty Palowe 2009.


6 ’2009 (nr 442)

Wyniki próbnych obciążeń kolumn żwirowo-betonowychFSS oraz kolumn Jet-grouting pozwoliły na zoptymalizowa-nie Projektu Wykonawczego I etapu budowy (PW-I) w za-kresie posadowienia fundamentów parkingów pod płytąboiska. W tej strefie zastosowano bardziej ekonomicznerozwiązanie – posadowienie na podłożu gruntowymwzmocnionym kolumnami żwirowymi i żwirowo-betonowy-mi wykonanymi w technologii wibrowymiany. W efekcieuniknięto głębokiego palowania oraz zoptymalizowanokoszty inwestycji i przyspieszono termin realizacji pracpierwszego etapu. W przypadku korony stadionu skróco-no długość pali wielkośrednicowych oraz dużą część z nichzastąpiono palami prefabrykowanymi.

Prowadzenie prac na poszczególnych poziomach umoż-liwiły platformy robocze, przy których wbijano ściankiszczelne o wymaganym wskaźniku wytrzymałości. W ichrejonie wykonywano pale, a następnie wykop do głęboko-ści 3 m i kotwy gruntowe pomiędzy wcześniej wykonanymipalami. W wyniku dalszego pogłębiania wykopu tworzonokolejną platformę roboczą i prowadzono prace na niższejz jednoczesnym kończeniem palowania na zabezpieczonejścianką wyższej sekcji. W efekcie tak prowadzonych robótmożliwe było wykonanie wielu czynności jednocześniena różnych poziomach, co eliminowało przestoje związa-ne z technologią robót i skracało terminy ich wykonania.

Prace ziemne, kotwienie ścian i konieczność wyko-nywania palowania w bardzo szerokim zakresie, przy-czyniły się do nietypowego sposobu prowadzenia ro-bót. W celu uelastycznienia prac budowlanych więk-szość robót palowych zaczynano od góry korony. Po-zwalało to zminimalizować zakres prac ciężkiego sprzętuna wyższych platformach w rejonie kotwionych ścianek,gdzie różnica terenu dochodziła nawet do 9 m.

54


6 ’2009 (nr 442)

N iecki basenowe wymagają poprawności wykonaniawielu elementów w trakcie wszystkich faz realizacji.Do najistotniejszych należy zachowanie geometriiobiektu oraz wodoszczelności przegród. W przy-

padku basenów prefabrykowanych o konstrukcji z tworzywsztucznych, stalowych lub konstrukcji metalowo-żelbetowejtypu Myrtha za zapewnienie tych cech odpowiedzialna jestodpowiednia warstwa wykończeniowa i sposób jej łączenia.W przypadku konstrukcji żelbetowej problem jest złożony.Z własnego doświadczenia wiemy, że zagadnienie to jestmarginalizowane na etapie projektowania. Projektant częstonie zastanawia się nad poprawnością rozwiązania lub opty-malizacją projektu, a firmy wykonawcze często nie mająmożliwości zmiany warunków realizacyjnych i wiedzy na te-mat konieczności zmiany.

W artykule przedstawimy nasze doświadczenia związanez realizacją szczelnych zbiorników, w tym niecek basenowych.

Początkiem rozważań jest wizja architekta dotycząca ba-senu. To wówczas rodzą się wymagania dotyczące wielkościniecki, sposobu jej wykończenia i usytuowania w projektowa-nym obiekcie. Na tym etapie powinny zostać określone roz-wiązania dotyczące zapewnienia wodoszczelności przegród.Sposób wykończenia wnętrza basenu decyduje, który z ele-mentów pełni rolę wodoszczelną, wielkość basenu przekładasię na technologię wykonania i sposób łączenia elementów,a umiejscowienie niecki w obiekcie na możliwe sposoby prze-niesienia obciążeń i odkształceń.

Podstawowym materiałem, z którego wykonuje się żelbeto-wąnieckębasenową, jest beton. Parametry okreśające jego wy-magania zawarte są w PN-B-03264 oraz PN-EN 206-1:2003,a podstawą do ich ustalenia jest wskazana dla basenów kla-sa ekspozycji XD2. Ochronę przed korozją chlorkowąmożna zapewnić przez właściwe projektowanie betonu lubzastosowanie odpowiednich powłok zabezpieczających.Baseny jako obiekty kosztowne w realizacji i później-szej eksploatacji powinny charakteryzować się dużątrwałością. Proponujemy, bez względu na sposób wy-kończenia niecki, przyjąć co najmniej minimalne wyma-gania dotyczące stosunku W/C ≤ 0,55, klasę wytrzyma-łości C30/37, zawartość cementu ≥ 300 kg/m3. Wskaza-ne jest również stosowanie cementów niskokalorycz-nych (np. CEMIII). Obniżenie ciepła hydratacji zapewnia ni-ski skurcz i tym samym ogranicza występowanie rys skurczo-wych i termicznych. Należy jednak pamiętać, że przyrost wy-trzymałości betonu będzie wolniejszy niż w przypadku innychcementów i powinno być to uwzględnione w przygotowywa-nych przez projektanta specyfikacjach (STWiOR).

Nie mniej istotnym elementem żelbetowej niecki baseno-wej jest ilość stali w konstrukcji. Przyjęty schemat kons-trukcyjny oraz gabaryty niecki kształtują ilość stali ze wzglę-du na spełnienie warunków stanów granicznych. Projek-tanci jednak często pomijają pozostałe czynniki mająceniebagatelny wpływ na wodoszczelność obiektu.Do podstawowych zaliczamy określenie:

● maksymalnej dopuszczalnej rozwartości rys;● minimalnej otuliny zbrojenia, która zgodnie z PN-B-03264

dla stali zwykłej powinna wynosić nie mniej niż 40 mm;● minimalnego stopnia zbrojenia przekroju betonowego ze

względu na dopuszczalne zarysowanie;● dopuszczalne ugięcia płyt.Trzy z czterech wymienionych czynników są pośrednio lub

bezpośrednio związane z możliwą do zaakceptowania sze-rokością rozwarcia rys. W przypadku gdy za wodoszczel-ność głównie odpowiada warstwa konstrukcji żelbetowej, tozgodnie z wytycznymi PN-B-03264 jej zapewnienie następu-je przy projektowanej rysie wlim ≤ 0,1 mm (dla kombinacji ob-ciążeń długotrwałych). Dla takich samych warunków, gdyoczekiwana jest tylko ochrona przed korozją, dopuszczalnarysa dla klasy ekspozycji XD2 wynosi wlim ≤ 0,2 mm. W przy-padku gdy zapewnienie wodoszczelności i ochrona przed ko-rozją przeniesione są na inne warstwy, dopuszczalna rysawynosi wlim ≤ 0,3 mm.

Przyjęcie przez projektanta dopuszczalnego poziomu za-rysowania konstrukcji ma niebagatelny wpływ na koszt wbu-dowanej stali. Ilość minimalnego zbrojenia wymaganego zewzględu na odkształcenia wymuszone (skurcz) gwałtowniewzrasta przy konieczności ograniczenia rozwarcia rys do0,1 mm. W przypadku basenu 25,5 x 13,5 m różnica w kosz-cie stali (R+M wg cen z 2008 r.) może wynosić 20 tys. zł, tj.ok. 50% kosztu stali dla całości konstrukcji o rysie ≤ 0,3 mm.

Podczas projektowania często bagatelizuje się ustale-nie maksymalnego dopuszczalnego ugięcia. Zgodniez PN-B-03264 przy rozpiętości le ff ≤ 6 m dopuszczalne ugięciewynosi alim ≤ (le ff/200), co przy rozstawie słupów 4,0 m przyj-muje wartość 20 mm. Nie jest to niczym wyjątkowym dla ele-mentu żelbetowego, jednak z uwagi na zmienność zależnąod poziomu wody, wartość ta może być bardzo istotna dla

Zapewnienie wodoszczelnościw żelbetowych konstrukcjach

niecek basenowych

inż. Jacek Boruc*mgr inż. Mirosław Dymek*mgr inż. Krzysztof Smolak*

* Biuro Techniczne Warbud SA

Zgodnie z literaturą oraz zaleceniami za wodoszczelnyuznawany jest beton, w którym głębokość penetracji jestmniejsza niż 50 mm. PN-EN 206-1 wprowadza badanie głę-bokości penetracji wody pod ciśnieniem. Brak szczegółowychwytycznych powoduje jednak, że projektanci i wykonawcyposługują się nieobowiązującą normą PN-88/B-06250 i okre-ślanym w niej parametrem. Ze względu na późniejszą eks-ploatację, w przypadku niecek basenowych, proponujemyprzyjęcie tego wskaźnika na poziomie nie gorszym niż W8.

55


6 ’2009 (nr 442)

elementów wykończeniowych, np. hydroizolacji i warstwy li-cowej, m.in. z płytek ceramicznych. Eurokod nakłada na pro-jektanta konieczność ograniczania ugięć elementów, któremogą powodować uszkodzenia przylegających do siebiekonstrukcji i równocześnie podaje, że właściwą granicą ugię-cia w takich elementach jest l/500 rozpiętości.

Projekt żelbetowej konstrukcji niecki basenowej powinienuwzględnić nie tylko wymagania z uwagi na bezpieczeń-stwo użytkowania, ale również technologię realizacji. Przy-woływane wcześniej normy i zalecenia definiują koniecz-ność zapewnienia przerw roboczych w płytach dennychoraz stropowych i ścianach. Wymiary te w zależności od ma-sywności elementu, jego usytuowania w schemacie kon-strukcyjnym obiektu wynoszą odpowiednio:

■ 15 – 25 m – dla płyt (na podstawie naszych doświad-czeń sugerujemy, aby powierzchnia działki roboczej nieprzekraczała 400 m2);

■ 10 – 20 m – dla ścian; zalecamy, aby średnio masywneściany wysokości do 3 m betonować w odcinkach ok. 10 m,chyba że łączna ich długość nie przekracza 15 m. Wykona-nie dłuższych odcinków jest możliwe po zastosowaniu pro-filu uszczelniającego wymuszającego powstanie kontrolowa-nej rysy.

Konieczność etapowania robót wymusza stosowaniedodatkowych elementów uszczelniających. W przypad-ku niecek basenowych mówimy o przerwach roboczych po-między płytą dna a ścianami, przerwach w płycie oraz w ścia-nach. W zależności od umiejscowienia i typu stosowanej hy-droizolacji proponujemy stosowanie elementów uszczelnia-jących, takich jak taśmy PVC, uszczelki pęczniejące, bla-chy ze środkami adhezyjnymi, węże iniekcyjne lub ichpołączenie. W przypadku podjęcia decyzji o wykonaniupodstawowej hydroizolacji poza żelbetową konstrukcją niezalecamy odstąpienia od wodoszczelnego wykonania prze-rwy roboczej. Częstym błędem popełnianym przez niektó-rych projektantów jest rozpatrywanie uszczelnień w pojedyn-czych charakterystycznych przekrojach (rysunek 1). Istotąizolacji jest zapewnienie ciągłego systemu uszczelnienia,dlatego przyjmowany typ uszczelnienia zarówno przerwyroboczej, jak i dylatacji powinien być konsekwentnie realizo-wany w pozostałych elementach (tak aby w pełni była za-pewniona ich kompatybilność, co nie zawsze oznacza sto-sowanie dokładnie takiego samego typu materiału).

Kolejnym grzechem projektantów jest nieuwzględnianieprzy doborze systemu uszczelniającego obecności zbroje-nia i kolizji niedających się rozwiązać bez niszczenia jedne-go z dwóch elementów oraz bezkrytyczne stosowanie ele-mentów w miejscach, w których nie mogą poprawnie funk-cjonować (np. stosowanie zewnętrznej taśmy dylatacyjnej ja-ko uszczelnienia góry płyty). Podczas montażu uszczelnieńbłędy popełniają również wykonawcy i inspektorzy nadzoru,którym zdarza się potwierdzać konieczność wykonywaniabłędnych rozwiązań projektowych i dopuszczać do bezmyśl-nych zniszczeń, np. przez przebijanie uszczelnień w trakcieich montażu, brak poprawnego stabilizowania w szalunku,niezapewnienie ciągłości przez zgrzew lub zakład (w zależ-ności od typu), brak prawidłowego zawibrowania.

Technologia robót żelbetowych i wykonywanie ich w in-wentaryzowanym deskowaniu powoduje konieczność stoso-wania ściągów szalunkowych. W związku z tym powstaje

problem prawidłowego uszczelnienia powstałych po nichotworów. Jeszcze nie tak dawno inżynierowie na budowachczęsto skazani byli na własną inicjatywę, wykonując uszczel-nienia kombinowane z zastosowaniem mas bentonitowychi niskokurczliwych zapraw cementowych. Obecnie dyspo-nujemy kilkoma systemami uszczelnień, z których przed-stawimy trzy. Najbardziej rozpowszechnionym rozwiązaniemwykonania otworu pod ściąg w elemencie żelbetowym jestmontaż tworzywowej rurki. System ten oparty jest na drob-nej modyfikacji podstawowego rozwiązania przez poszerze-nie powstającego na krańcu otworu (przez założenie stoż-ka) w sposób umożliwiający wklejenie betonowej kształtkipo zdemontowaniu elementu tworzywowego. Szczelnośćwklejonego elementu zapewnia uzyskanie oczekiwanej wo-doszczelności. Innym rozwiązaniem jest zastosowanie rur-ki włóknobetonowej. W tym przypadku uszczelnienie na-stępuje przez wklejenie betonowego korka (dł. 50 mm)w otwór po ściągu i zamknięcie małym korkiem trapezo-wym. Ewentualna nieszczelność, jaka może się pojawić, za-zwyczaj spowodowana jest zniszczeniem rurki włóknobeto-nowej podczas skręcania deskowania (zbyt mocne skręce-nie może spowodować pęknięcie rurki, powodując rozsz-czelnienie projektowanego elementu). Pozbawionym wy-mienionych wad rozwiązaniem jest tzw. przegroda wod-na (rysunek 2), czyli element tracony w postaci rurki stalo-wej nagwintowanej w sposób umożliwiający przykręceniedeskowania, przedzielonej w środku elementem blachy.W systemie tym nie ma otworu na wylot elementu.

Pomimo zapewnienia dobrego betonu, właściwej ilościzbrojenia i doskonałych elementów/systemów uszczelniają-cych konieczne jest prawidłowe wbudowanie mieszanki,a później zapewnienie jej dobrych warunków dojrzewania.Technologia wykonywania tych robót jest często pomija-na podczas prowadzenia prac. Betonowanie pozostawia sięjako ostatni element w dziennym cyklu produkcji bez za-pewnienia właściwego nadzoru. Błędy powstałe na tym eta-

Rys. 1. Przykład rozwiązania teoretycznego uszczelnienia dwóchcharakterystycznych przekroi na tle praktycznego ich rozwiązaniaz punktem styku. Brak zastanowienia się nad miejscami stykuposzczególnych sposobów uszczelniania przerw roboczych lubdylatacji często prowadzi do powstawania nieszczelności

Fotografia i szkice z archiwum BT Warbud SA

56


6 ’2009 (nr 442)

pie prac często są trudniejsze do usunięcia, niż może się topoczątkowo wydawać. W celu prawidłowego ułożenia i za-wibrowania mieszanki betonowej należy przestrzegaćnastępujących zasad:

● deskowanie powinno być oczyszczone i pokryte środ-kiem antyadhezyjnym;

● mieszanka betonowa nie może być zrzucana z dużejwysokości;

● należy pilnować grubości układanych warstw mieszanki(ok. 20 – 50 cm);

● na płytach, przed przystąpieniem do zagęszczania, mie-szankę należy rozprowadzić za pomocą łopat i grabi; niedo-puszczalne jest rozprowadzanie mieszanki wibratorem;

● konsystencja mieszkanki, zgodnie z wymaganiami normdla opisywanych elementów, powinna być na pograniczuplastycznej i półciekłej (S3/S4), mieszanka nie może być mo-dyfikowana na placu budowy bez uzgodnienia z wytwórcąbetonu. W szczególności nie może być zwiększana jej cie-kłość przez dodanie wody;

● w trakcie wibrowania należy pilnować szybkości wibro-wania, kierunku opuszczania i wznoszenia buławy, precyzjiruchu (nie należy dotykać zbrojenia, utrzymywać odległośćok. 1,5 promienia zasięgu działania pomiędzy poszczegól-nymi punktami).

Nie mniej trudne jest zapewnienie prawidłowej pielęgna-cji w trakcie dojrzewania betonu. W zależności od warunkówklimatycznych panujących na placu budowy zobowiązani je-steśmy utrzymywać optymalne warunki wilgotnościowe lubprzeciwdziałać zamrożeniu mieszanki betonowej. W mie-siącach letnich stosujemy pielęgnację mokrą polegającą

na polewaniu elementów wodą lub osłanianie matami (np.geowłókniną), które polewamy wodą. Innym sposobem pie-lęgnacji jest zastosowanie powłok, np. folii PE (fotografia)utrudniających odparowywanie wody (w zależności od tem-peratury folia powinna być przezroczysta lub czarna) lub na-trysku z preparatu błonkotwórczego. W miesiącach zimo-wych pielęgnacja odbywa się przez odpowiedni dobórmieszkanki betonowej (recepturę), ochronę cieplną zade-skowanego elementu lub dostarczenie ciepła do betonu.W firmie Warbud SA od wielu lat stosowana jest, certyfiko-

wana przez ITB, metoda elektronagrzewu polegająca na do-starczeniu ciepła z wykorzystaniem drutów oporowych wbu-dowanych w betonowany element.

Podsumowując należy stwierdzić, że zaprojektowaniei wykonanie szczelnej żelbetowej niecki basenowej, jak każ-dego innego zbiornika żelbetowego, jest procesem złożo-nym. Przedstawiony artykuł nie wyczerpuje tego zagadnie-nia. Naszą intencją było przypomnienie większości istotnychelementów bardzo ważnych dla projektanta i wykonawcy.Biuro Techniczne Warbud SA od kilku lat prowadzi szkole-nia dotyczące poprawności technicznej najbardziej istotnychetapów realizacji inwestycji. Naszymi partnerami w tej dzia-łalności jest wielu uznanych dostawców systemów oraz spe-cjalistów w poszczególnych dziedzinach. W 2009 r. prowa-dzone przez nas projekty szkoleniowe są współfinansowaneprzez Unię Europejską w ramach Europejskiego FunduszuSpołecznego.

Rys. 2. Przegroda wodna – sposób rozwiązania montażu deskowa-nia z zachowaniem wodoszczelności elementu konstrukcyjnego

Rysunek z katalogu Betomax

Przykład powłokowej pielęgnacji betonu; zastosowanie czarnejfolii w okresie niższej temperatury

Fot. archiwum BT Warbud SA

Instytut Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałychi Budowlanych Oddział Mineralnych MateriałówBudowlanych w Krakowie zdobył wyróżnienie spe-cjalne Targów Concour Lepine Paryż 2009 – MedalFrancuskiego Stowarzyszenia Wynalazców i Prze-mysłowców za technologię produkcji cementu ro-mańskiego w piecu obrotowym, opracowanąprzez H. Szeląga, A. Garbacika, G. Adamskiegoi A. Rondudę.

Dzięki opracowaniu tej technologii możliwe było wpro-wadzenie cementu romańskiego na rynek konserwacji za-bytków. Obecnie możliwości produkcyjne w pełni zaspo-kajają krajowe i europejskie zapotrzebowanie na tego ro-dzaju spoiwo hydrauliczne. Uzyskany produkt jest kompa-tybilny z substancją historyczną, a jego zastosowanie niewprowadza dodatkowych zagrożeń w odnawianych fasa-dach. Ponadto produkcja cementu romańskiego w piecuobrotowym wiąże się z niską emisją CO2.

Nagroda za cement romański

57

Systemy otwarte dyfuzyjnie na ba-zie żywic emulgowanych wodą stosu-je się tam, gdzie nie ma pewności codo poprawnego działania izolacji pozio-mej, np. na posadzce, jak i na ścianachw garażach, piwnicach, pomieszcze-

niach technicznychoraz wszędzie tam,gdzie nie występuje

wzmożony ruch pieszy. Jeśli podłoże madostateczną wytrzymałość, a chcemyzwiększyć jego odporność na ścieranieoraz zapewnić ochronę przed wnikaniemwody, możemy zastosować produktRemmers WD System jako warstwę la-kierniczą. Uzyskane zabezpieczeniepodłoża jest odporne na agresywne śro-dowisko i mycie za pomocą urządzeńwysokociśnieniowych. Jeżeli chcemyzwiększyć wytrzymałość posadzki na ob-ciążenia dynamiczne, układamy dodat-kowo międzywarstwę z żywicy EpoxyBS 3000 ze specjalnym wypełniaczem zmieszanek kruszyw i mączek kwarcowo--bazaltowych Selektmix SBL. W powło-kach antypoślizgowych zastosowano

specjalny wypełniacz z kulek polimero-wych, który pozwala uzyskać odpowied-nią klasę antypoślizgowości, nie utrud-niając utrzymania czystości. Natomiastw przypadku pewnej izolacji poziomejstosujemy systemy grubopowłokowe2 – 5 mm, które zwiększają wytrzymałośćmechaniczną i dynamiczną posadzki na-wet o 100%.

Coraz większą popularnością ciesząsię systemy na bazie kruszyw barwio-nych. Charakteryzują się doskonałąwytrzymałością mechaniczną, są bar-dzo twarde i odporne na ścieranie, lecznie przykrywają efektów skurczóww świeżym podłożu. Powłokę uzyskuje-my przez zastosowanie dużej ilości ko-lorowego piasku kwarcowego, w którejżywica epoksydowa jest spoiwem. Ja-kość spoiwa i dokładność wykonania de-cydują o wytrzymałości powłoki.

Pozorna łatwość stosowania żywicepoksydowych zachęca coraz większągrupę wykonawców do ich wykorzysty-wania. Powinni oni pamiętać, że w tejtechnologii najważniejsze jest odpowied-

nie przygotowanie podłoża i dobór żywi-cy gruntującej oraz konieczność prze-strzegania czasu pracy i przerw pomię-dzy poszczególnymi etapami prac. Po-pełnienie błędu w tych czynnościach po-woduje bowiem duże straty i trudnościw naprawie powłok.

* * *Dzięki bardzo bogatemu asortymento-

wi produktów firmy Remmers można do-brać optymalne rozwiązanie w zależno-ści od warunków planowanego sposobuużytkowania i wymagań estetycznych,cechujące się najkorzystniejszym dla in-westora stosunkiem ceny do efektu.W rozwiązaniach systemowych firmyRemmers, przy połączeniu żywic epoksy-dowych z żywicami poliuretanowymi, mo-żna uzyskać membranę przenoszącą pra-cę podłoża betonowego. Laboratoriumi służby techniczne firmy Remmers pro-wadzą cykliczne szkoleniafirm wykonawczych specjali-zujących się w wykonywaniu

powłok epoksydowych. Sieć doradcówtechnicznych zapewnia całodobowy ser-wis i pozostaje w stałym kontakcie na każ-dym etapie wykonywanych prac.

Ireneusz GmajProduct Manager

6 ’2009 (nr 442)

Powłoki na bazie żywic epoksydowychw obiektach sportowych

Budownictwo sportowe to nie tylko hale i stadiony, ale również miejsca wypo-czynku i relaksu sportowców, baza socjalna i biurowa. Posadzki w obiektach spor-towo-rekreacyjnych wykonywane były dotychczas z betonu, lastryko, różnego ro-dzaju płytek ceramicznych, wykładzin PVC itp. Tempo robót budowlanych orazszybkość prac naprawczych, a także zmieniające się wraz z rozwojem gospodar-ki wymagania higieniczno-sanitarne wymuszają konieczność stosowania nowo-czesnych technologii. Jedną z nich są powłoki posadzkowe i ścienne na bazieżywic epoksydowych np. firmy Remmers. Przed ich doborem należy właściwieocenić stan techniczny podłoża: jego wytrzymałość na ściskanie, wytrzymałośćna odrywanie czy wilgotność. Firma Remmers świadczy bezpłatne komplekso-we doradztwo techniczne w celu uniknięcia błędów w doborze odpowiedniejtechnologii. Dzięki doświadczonym konsultantom minimalizowana jest możli-wość popełnienia błędów podczas prac przygotowawczych.

REMMERS POLSKA Sp. z o.o.tel. (061) 816 81 00

faks (061) 816 81 34http://www.remmers.pl

e-mail:[email protected]

Stadion Szachtar Donieck na Ukrainie Hala Color Line Arena w Hamburgu

58


6 ’2009 (nr 442)

R ządowy program budowy rekreacyjnych boisk spor-towych „Orlik 2012”, w którym w każdej z 2478 gminma zostać zbudowany co najmniej jeden kompleksobejmujący dwa boiska: do piłki nożnej na na-

wierzchni wykonanej ze sztucznej trawy oraz wielofunkcyj-ne o nawierzchni poliuretanowej (fotografia 1) wraz zaple-czem higieniczno-socjalnym, jest realizowany bez opóźnień.Podobnie jak w innych dziedzinach budownictwa równieżw tym przypadku potrzebne są dokumenty, na podstawie któ-rych potwierdza się przydatność tych rozwiązań do przewi-dywanego zastosowania. W przypadku nawierzchni zwanej„sztuczną trawą” takim dokumentem w chwili obecnej jest al-bo niezharmonizowana norma PN-EN 15330-1:2007 + ACNawierzchnie terenów sportowych – Nawierzchnie z darnisyntetycznej i nawierzchnie dziurkowane przeznaczonegłównie do stosowania na terenach odkrytych – Część 1:Specyfikacja dotycząca darni syntetycznej, ewentualnie do-browolna Rekomendacja Techniczna wydawana przez Insty-tut Techniki Budowlanej, a w przypadku nawierzchni ela-stycznej, np. poliuretanowej wykonanej na zewnątrz, nie-zharmonizowana norma PN-EN 14877:2006 Nawierzchniesyntetyczne odkrytych terenów sportowych – Specyfikacja.Również dla tego typu wyrobów ITB wydaje RekomendacjeTechniczne. Niezależnie od wymienionych dokumentów, wy-roby na nawierzchnie sportowe muszą bardzo często speł-nić wymagania Międzynarodowych Organizacji Sportowych,np. FIFA, UEFA itp., które poddają sprawdzeniu gotowyobiekt, przyznając mu odpowiednie klasy, np. gwiazdkiw przypadku boisk do gry w piłkę nożną.

Nieco odmienna sytuacja panuje w przypadku nawierzchnisportowych wykonanych wewnątrz obiektów. Zatwierdzonaw lutym 2009 r. zharmonizowana norma PN-EN 14904:2008

Nawierzchnie terenów sportowych. Nawierzchnie kryte prze-znaczone do uprawiania wielu dyscyplin sportowych. Specy-fikacja, zgodnie z prawem obowiązującym w Unii Europejskiej(przepisy wewnętrzne CEN/CENELEC) nakłada obowiązekprzyjęcia jej przez kraje członkowskie. Norma ta w ramach ca-łej UE zastępuje lokalne przepisy krajowe, ale podobnie jakw przypadku trawy syntetycznej związki sportowe, oprócz speł-nienia jej wymagań, mogą żądać dodatkowych certyfikatów.Dodatkowe wymagania stawiane są np. przez FIBAobiektom,w których rozgrywane są zawody na tzw. level 1 – mistrzostwaświata i Europy, turnieje międzynarodowe (fotografia 2). Speł-nienia dodatkowych wymagań żądają również poszczególnekraje, np. Francja i Niemcy.

Wymieniona norma zawiera wymagania odnoszące siędo nawierzchni sportowych i systemów w obiektach za-mkniętych, w których na tej samej nawierzchni może byćuprawiany więcej niż jeden sport (koszykówka, siatkówka,piłka ręczna), ale nie obejmuje wymagań dotyczących na-wierzchni do tenisa. Norma jest doskonałą pomocą dla pro-jektantów, ułatwia wybór właściwych rozwiązań technicz-nych optymalnych dla inwestora.

W zależności od przeznaczenia nawierzchni sportowejmożna wybrać jedną z czterech systemowych podłógsportowych:

● powierzchniowo-sprężystą (Mj) – charakteryzującąsię dosyć dużym obszarem ugięcia wokół punktu przyłoże-nia siły. Podłoga powierzchniowo-sprężysta (elastyczna)składa się z elastycznej konstrukcji rozkładającej obciąże-nia, czyli sprężystej przy zginaniu (fotografia 3), oraz war-stwy wierzchniej z drewna lub materiałów drewnopochod-nych, zapewniającej wymagania szczególne dotyczące sta-teczności, poślizgu, odporności na trwałe odciski, toczącesię obciążenia. Podłogi te mają twarde powierzchnie i sąbezwładne w reakcji, lecz przy upadkach z wielopłaszczy-* Instytut Techniki Budowlanej

Wymagania na wewnętrznenawierzchnie sportowe

mgr inż. Anna Policińska-Serwa*dr inż. Paweł Sulik*

Fot. 1. Makieta typowego kompleksu boisk sportowych budowa-nych w ramach programu „Orlik 2012”

Fot. 2. Hala sportowa Olimpia w Gdyni – widok nawierzchnisportowej o konstrukcji powierzchniowo-sprężystej Fot. E. Schafer

Fot.P

.Sul

ik

59


6 ’2009 (nr 442)

znowym obciążeniem (całym ciałem) dobrze reagują, chro-niąc ciało zawodnika. Są stosowane zwykle w obiektachprzeznaczonych do uprawiania sportów wyczynowych;

● punktowo-sprężystą (P) – charakteryzującą się wys-tępowaniem lokalnego ugięcia pod wpływem siły skupionejw punkcie jej przyłożenia lub blisko tego punktu. Podłogapunktowo-sprężysta składa się z podatnych warstw górneji spodniej (lub dwuwarstwowej). Dzięki miękkiej, podatnejna zginanie powierzchni szybko reaguje przy stosunkowanomałym obciążeniu. Dobrze chroni przy upadkach, np. łokciem,kolanem, gorzej reaguje przy upadku całym ciałem. Transportciężarów po jej powierzchni jest dość trudny. Chętnie stoso-wana na boiska dla młodych zawodników, których stawyw okresie wzrostu są szczególnie narażone na obciążenia;

● sprężysto-kombinowaną (K), w której po przyłożeniusiły skupionej tworzy się ugięcie miejscowe i ugięcie więk-szego obszaru. Podłoga kombinowana składa się z elas-tycznej warstwy lub konstrukcji odpornej na zginanie i elas-tycznej warstwy wierzchniej. Łączy zalety funkcji sportowejpowierzchniowo-sprężystej z zaletami funkcji ochronnejpunktowo-sprężystej. Przykładem takiej nawierzchni są bo-iska do piłki siatkowej w Lidze Światowej;

● sprężysto-mieszaną (Ms), w której podłoże sprężystepunktowo zawiera komponent syntetyczny, usztywniającymiejscowo. Podłoga sprężysto-mieszana jest miękka, a jed-nocześnie dostatecznie odporna na np. toczące się obcią-żenia i dlatego polecana do tzw. multisportu, szkolnych salgimnastycznych lub do innych niż wyczynowe form realiza-cji aktywności sportowej. Może być wykonywana w salachpełniących także role pozasportowe.

Przyporządkowanie podłogi do określonego systemu odby-wa się przez porównanie uzyskanych wyników badań z wyma-ganiami zawartymi w normie. Wymagania podano w tabelach 1i 2. Wymagania przedstawione w tabelach 1 i 2 można podzie-lić oprócz użytkowych na dwie dodatkowe grupy: wymaganiadotyczące bezpieczeństwa i wymagania techniczne.

Wymagania dotyczące bezpieczeństwa związane sąz właściwościami ochronnymi podłogi sportowej, polegający-mi na odciążeniu aparatu ruchowego sportowca podczasbiegu, gry z piłką i gimnastyki, zmniejszającymi niebezpie-czeństwo urazu przy upadku, niezależnie od dodatkowychmat podłogowych, które przy określonych rodzajach sportu

(np. gimnastyka na przyrządach, zapasy lub judo) są bez-względnie konieczne.

Właściwości ochronne związane są szczególnie z wyma-ganiami w zakresie:

■ tarcia (poślizgu) wyznaczanego wg PN-EN 13036-4;■ redukcji siły (amortyzacji uderzenia), wg PN-EN 14808;■ odkształcenia pionowego, wg PN-EN14809.Wymagania techniczne wpływają na długotrwałe zachowa-

nie funkcji sportowych i ochronnych oraz przydatność do trans-portu i użytkowania urządzeń i wyposażenia (np. krzeseł, try-bun), jak również użytkowania pozasportowego, np. koncert.Właściwości techniczne związane są z wymaganiami:

● zachowanie się piłki odbitej pionowo, wg PN-EN 12235;● odporność na obciążenie toczne, wg PN-EN 1569;● odporność na ścieranie (powłok i lakierów na drewnie lub

nawierzchni syntetycznych), wg PN-EN ISO 5470-1;● odporność na uderzenia, wg PN-EN 1517;● odporność na wgniecenia, wg PN-EN 1516;● współczynnik odbicia zwierciadlanego, wg PN-EN 13745;

● współczynnik połysku, wg PN-EN ISO 2813;● odporność ogniowa i klasyfikacja, wg PN-EN 13501-1;● emisja formaldehydu, wg PN-EN 717-1 i PN-EN 717-2;● stopień nierówności powierzchni, wg PN-EN 13036-7.Przy wyborze najwłaściwszego rozwiązania do danej in-

westycji należy kierować się przeznaczeniem obiektu.W obiektach przeznaczonych do uprawiania sportów wy-czynowych wykonuje się rozwiązania techniczne najbardziejzaawansowane. W salach sportowych do uprawiania spor-tu amatorskiego, szkolnych salach gimnastycznych itp., moż-na stosować rozwiązania prostsze i tańsze, ale spełniającezałożone wymagania.

Fot. 3. Widok konstrukcji zapewniającej sprężystość nawierzchnisportowej Fot. E. Schafer

Tabela 1. Wielkości amortyzacji i odkształceń piono-wych dla różnych typów podłóg sportowych wgPN-EN 14904:2009

Typ Podłoga sportowa sprężysta, systemP Ms Mj K

Amor- Ugię- Amor- Ugię- Amor- Ugię- Amor- Ugięcietyzacja cie tyzacja cie tyzacja cie tyzacja [mm]

[%] [mm] [%] [mm] [%] [mm] [%]1 ≥25<35 ≤2,0 – – – – – –2 ≥35<45 ≤3,0 – – – – – –3 ≥45 ≤3,5 ≥45 ≤3,5 ≥40 ≥1,8 ≥45 ≥1,8<5,0

<55 <50 <3,5 <55 VDp≥0,5<2,0a)

4 – – ≥55 ≤3,5 ≥55 ≥2,3 ≥55 ≥2,3<5,0<75 <75 <5,0 <75 VDp≥0,5

<2,0a)

a) jest pionowym odkształceniem komponentu punktowo-sprężystego

Tabela 2. Wybrane wymagania techniczne dla podłógsprężystych

Wysokość Odpor- Odporność Odpor- Odpor- Stopieńodbicia ność na na ścieranie ność na ność na nierów-piłki [%] obciążenie [mg] wgniece- uderzenia ności po-

toczne [N] nia, po 24 h [mm] wierzchni[mm] [mm]

≥90 > 1500 nawierzchnie ≤0,5 < 0,5 3 mm nasyntetyczne: odcinku

< 1000 0,3 m(koła H18) i 6 mm na

Farby i lakiery odcinku< 80 3 m

(koła CS10)


60


6 ’2009 (nr 442)

S zacuje się, że w Polsce jest przeszło tysiąc wszyst-kich obiektów basenowych. I nadal znajduje się wieluinwestorów zainteresowanych budową nowych obiek-tów tego typu. Obecnie w trakcie planowania, projek-

towania lub na różnym etapie wykonawczym jest kolejnych kil-kadziesiąt dużych realizacji oraz wiele (choć dokładnie trudnookreślić ile) małych basenów hotelowych. Co ciekawe, niektó-rzy właściciele niedawno wybudowanych obiektów planująich rozbudowę i dostosowanie do nowych potrzeb.

Zgodnie z najnowszymi trendami większość projektowa-nych basenów pozwala także na realizowanie wielu różnychaktywności przy okazji kąpieli. W takich obiektach powstająwięc restauracje, sauny, kręgielnie, kluby fitness itp. Zwięk-szenie atrakcyjności basenów wymaga również ciekawegoukształtowania bryły obiektu, dobrego doświetlenia po-wierzchni, zaczynając już od strefy wejściowej, dużej uroz-maiconej niecki rekreacyjnej (fotografia 1), efektownej kolo-rystyki ścian i okładzin z płytek ceramicznych. Dotyczy towszystkich nowych obiektów i poddawanych modernizacji,a nie tylko aquaparków czy wielofunkcyjnych basenów.Obecnie nawet w typowych obiektach przyszkolnych corazczęściej pojawia się tzw. komercyjny ciąg obsługi klientaumożliwiający korzystanie z niego osobom z zewnątrz. Kom-fort klienta jest podstawowym kryterium decydującym o wy-borze rozwiązania projektowego.

Z uwagi na łatwość utrzymania w czystości i wręcz nie-ograniczone możliwości kolorystyczne w nieckach basenu,na powierzchniach okołobasenowych, w przebieralniach,prysznicach, w strefach wejściowych i w wielu innych miej-scach jako wykończenie powierzchni królują płytki ceramicz-ne. W ostatnich latach bardzo często stosuje się mozaikę

w nieckach basenów, na ścianach hali głównej i w pomiesz-czeniach zaplecza rekreacyjnego (wellness, spa itp.). Współ-gra to z najnowszymi tendencjami projektowania basenówkąpielowych. Mozaika bowiem oprócz przepięknej kolorysty-ki i możliwości tworzenia dowolnych obrazów (fotogra-fia 2 i 3) najłatwiej dopasowuje się do skomplikowanychkształtów niecki i ścian.

Pokrywanie okładzinami ceramicznymi skomplikowanychkształtów basenów kąpielowych zostało sprawdzone na set-kach obiektów i obecnie tego typu prace nie stwarzają więk-szych problemów. Najczęściej do układania płytek ceramicz-nych i spoinowania okładzin stosuje się systemy cemento-

Najnowsze tendencjew projektowaniu i wykonawstwie

basenów kąpielowych

Fot. 1. Zgodnie z najnowszymi trendami baseny rekreacyjne mająbardzo urozmaiconą nieckę

Fot. 3. Basen zewnętrzny – w aquaparku Nemo Wodny Park –Dąbrowa

Fot. 2. Mozaika daje nieograniczone możliwości estetycznegowykonania niecki basenowej i ścian

cd. na str. 62

wo-wiążące, zawierające zaprawy szpachlowe, uszczelnia-jące, klejowe i fugowe, a czasami także zaprawy epoksydo-we, używane do doszczelnień miejsc krytycznych, np. dyla-tacji konstrukcyjnych, lub przy wpustach, kotwieniu barierekoraz w pomieszczeniach na chemikalia.

W ostatnich latach pojawiło się wiele obiektów z wodą so-lankową lub termalną, gdzie głównie należy stosować zapra-wy epoksydowe, które są odporniejsze na agresję chemicz-ną. Należy podkreślić, że obecnie większość ekip wykonaw-czych dobrze już zna nowoczesne technologie i materiałyodporne chemicznie używane przy układaniu płytek cera-micznych w obiektach basenowych. Wykorzystywanie wódtermalnych, których Polska ma największe zasoby w całejEuropie, jest coraz powszechniejsze i wydaje się, że w przy-szłości zaowocuje to powstawaniem większej liczby base-nów zewnętrznych. Na razie w Polsce takich obiektów jestniewiele. Najczęściej mają one nieckę żelbetową obłożonąpłytkami ceramicznymi. Wykonawstwo takich basenów niesprawiało trudności. Nie ma kłopotów też podczas icheksploatacji. Wykorzystywane są jednak dotychczas prze-ważnie sezonowo, ale wobec zwiększonego zainteresowa-nia wodami geotermalnymi prawdopodobnie w najbliższychlatach powinno się to zmienić. W przypadku budowy cało-rocznych basenów zewnętrznych barierą są bowiem wyso-kie koszty podgrzewania wody, a te maleją przy wykorzysty-waniu wód termalnych (fotografia 3).

W Polsce jest też niewiele basenów z nieckami stalowy-mi. Niecki stalowe spawa się na budowie z gotowych ele-mentów i widoczne są miejsca spawów, różne odcienie ar-kuszy blachy i lekkie pofalowanie powierzchni, a ciemnyi monotonny kolor niecek powoduje, że użytkownicy takichbasenów odczuwają dyskomfort. Jest to szczególnie ważnew przypadku osób spędzających dłuższy czas w wodzie, np.trenujących pływanie (w takich nieckach czują się jakw puszce konserwy). Podczas eksploatacji basenów z niec-kami stalowymi dużą trudność sprawia utrzymanie ich jed-nolitego wyglądu. Na gładkiej powierzchni blachy szybko

powstają naloty i wytrącenia, co jest najbardziej widocznew rynnach przelewowych. Tego typu niecki wymagają regu-larnego ręcznego czyszczenia, przede wszystkim ze wzglę-dów estetycznych. Na gładkiej, błyszczącej blasze widocz-ne jest bowiem każde zarysowanie i osad, jak na lustrze. Wa-dą systemową niecek ze stali nierdzewnej jest koniecznośćwykonania przejścia na styku z powierzchniami okołobase-nowymi, gdzie należy połączyć stal nierdzewną z okładzinąnajczęściej ceramiczną lub kamienną. Materiały te mają róż-ną rozszerzalność cieplną, a producenci niecek stalowychnie podają rozwiązania tego detalu, przerzucając odpowie-dzialność za szczelność tego miejsca na wykonawców.

Interesującym rozwiązaniem, które idealnie wpasowujesię w najnowsze trendy, są baseny z ruchomym dnem.W tym przypadku możliwe jest dostosowanie głębokości ba-senu do aktualnych potrzeb i rodzaju zajęć, jakie mają byćw danym momencie prowadzone. Inna głębokość basenuwskazana jest do nauki pływania małych dzieci, inna np.do treningu pływaków, a jeszcze inna do zajęć rehabilitacyj-nych. To rozwiązanie daje właścicielowi obiektu możliwośćdopasowania się do zmieniających się potrzeb, np. w wielelat po wybudowaniu obiektu wprowadzanie zajęć klasy spor-towej, zamiast nauki pływania dla małych dzieci. Warto pod-kreślić, że ruchome dna dopasowują się kolorystyką do ist-niejącego basenu.

Olbrzymie i niesłabnące od lat zainteresowanie inwesto-rów budową i modernizacją różnego typu basenów i wzroststandardów życia powodują, że projektanci, wykonawcy i fir-my dostarczające materiały z uwagą monitorują rynek i do-stosowują się do najnowszych trendów. Wydaje się, żew najbliższym czasie nadal będzie się dążyć do rozszerza-nia funkcji basenów oraz poprawy ich komfortu i estetyki.Prawdopodobnie będzie się również budować więcej aqua-parków i obiektów wielofunkcyjnych oraz basenów zewnętrz-nych wykorzystywanych przez cały rok.

mgr inż. Marek GłowackiSopro Polska Sp. z o.o.

Podłoga nie powinna być ani zbyt miękka, ani zbyt twar-da. Na zbyt miękkiej nawierzchni nie można bowiem przeta-czać sprzętu ani kozłować – podłoga tłumi odbicia piłki (bar-dzo częste zjawisko zaobserwowane podczas wykonywaniaekspertyz tego typu nawierzchni), natomiast zbyt twarda nieamortyzuje uderzeń i generuje kontuzje podczas upadków.Tak więc niezależnie od tego, jaki rodzaj konstrukcji i mate-riałów zastosujemy, każda sportowa podłoga powinna za-pewniać bezpieczeństwo, funkcjonalność i trwałość w prze-widzianym zakresie stosowania.

Ocenę podłóg w ramach badań typu – zarówno w zakresiebezpieczeństwa, jak i wymagań technicznych – zgodnie z nor-mą PN-EN 14904 wykonuje się w laboratorium badawczym.Podłoga, która uzyska pozytywną ocenę laboratorium akredy-towanego w instytucie notyfikowanym (w Polsce takie bada-nia wykonuje np. ITB), może być przez producenta znakowa-na znakiem CE (po spełnieniu dodatkowych wymagań – w tymw zakresie ZKP). Tą samą normą można posługiwać się pod-

czas kontroli obiektów zrealizowanych. Badaniami „in situ”można, a nawet należy kontrolować zgodność założeń projek-towych podłogi z parametrami wykonanej nawierzchni. Prze-prowadzenie tych czynności pozwala uniknąć rozczarowańnp. z powodu nieuzyskania oczekiwanych parametrów, zbytszybkiej utraty właściwości bądź wystąpienia wad ukrytych.

Należy zaznaczyć, że również wybrani krajowi producen-ci podłóg sportowych mogą się pochwalić spełnieniem wy-magań normowych, które od niedawna obowiązują. Przeba-dany system nawierzchni sportowej w Zespole LaboratoriówBadawczych ITB, zastosowany w hali sportowo-widowisko-wej klubu Olimpia w Gdyni pozytywnie przeszedł kontrolę nie-zależnej komisji kwalifikacyjnej FIBA, dzięki czemu hala ta,jako pierwsza w Polsce, została zakwalifikowana jako obiektprzeznaczony do rozgrywania Mistrzostw Europy w Koszy-kówce Mężczyzn, które mają się odbyć w 2011 r. w Polsce.

mgr inż. Anna Policińska-Serwadr inż. Paweł Sulik

6 ’2009 (nr 442)


62

Wymagania na wewnętrzne nawierzchnie sportowe(dokończenie ze str. 59)

63

Natalia Jaworska: Jak ocenia Panobecną sytuację w budownictwie?W jaki sposób Krajowa Izba Gospo-darcza mogłaby pomóc firmom bu-dowlanym w przezwyciężeniu kry-zysu?

Zbigniew Bachman: Obecną sytu-ację w budownictwie oceniam źle, alenie tragicznie. Jesteśmy w innychuwarunkowaniach gospodarczych niżstare kraje UE. Ratunkiem dla pol-skich firm jest znalezienie dodatko-wych rynków zbytu. Polskie wyrobybudowlane mają obecnie często lep-szą jakość niż wyroby produkowanew starych krajach UE, a ponadto kon-kurencyjne ceny.

Jedną z form pomocy, jakiej udzie-la Krajowa Izba Gospodarcza firmombudowlanym, są cykliczne spotkaniapoświęcone monitoringowi rynku bu-dowlanego. Biorą w nich udział eks-perci z branży, np. przedstawicieleMinisterstwa Infrastruktury, PolskiejUnii Dystrybutorów Stali, PolskiegoZwiązku Producentów Kruszyw i inni,którzy przedstawiają najnowsze wyni-ki z sektora budowlanego oraz pro-gnozują sytuację, co może być wyko-rzystane przez firmy w strategiach za-rządzania.

Krajowa Izba Gospodarcza przezswoje izby członkowskie eliminujez rynku zagraniczne wyroby niespeł-niające podstawowych wymagańtechnicznych i formalnych, a tym sa-mym zwiększa pojemność tego rynkudla polskich producentów. Podkre-

ślam, nie jesteśmy przeciwko wyro-bom z zagranicy, bo to naruszałobyzasady wolnego rynku, ale występuje-my przeciwko tym, które nie spełniająwymagań stawianych wyrobom bu-dowlanym wprowadzonym do obrotuna polskim rynku.

Poza tym staramy się pomóc małymi średnim przedsiębiorcom w rozwojulub wręcz propagujemy powstawaniemałych firm usługowych w wielu spe-cjalnościach niszowych, w których ma-my bardzo dobrych fachowców, poszu-kiwanych na rynkach zjednoczonej Eu-ropy i innych krajów świata. Mam tutajna myśli przykład polskiego hydraulika,polskich murarzy i innych specjalistówoferujących usługi remontowe w Wiel-kiej Brytanii i Irlandii. Należy równieżpodkreślić, że polscy konserwatorzyzabytków to najwyższej klasy specjali-ści na rynku światowym.

NJ: Minęły już dwa lata od podjęciadecyzji, że organizatorami MistrzostwEuropyEuro2012będąPolskaiUkraina.Jak ocenia Pan obecny stan przygo-towań do mistrzostw, jeśli chodzio infrastrukturę?

ZB: Jesteśmy daleko w tyle, jeślichodzi o stan przygotowań mimo tego,że niektóre obiekty sportowe są reali-zowane zgodnie z harmonogramem.Powinniśmy różnymi metodami pomóczarówno sobie, jak i Ukrainie. Skoronajwiększe problemy występują w woj.lwowskim, to my, jako że mamy poten-cjał wykonawczy, specjalistów i mate-

riały, powinniśmy takiej pomocy udzie-lić, zgodnie ze słowami Julii Tymoszen-ko: „Dwa kraje jedna drużyna”. To po-winno stać się maksymą solidarnościbudowlańców. Możemy dziś mówićo wielu brakach, jeśli chodzi o hotelei infrastrukturę. To wszystko możnanadrobić, uruchamiając drugą lub trze-cią zmianę, ale to odpowiednio kosztu-je. W inżynierii budowlanej prawiewszystko jest już możliwe, tylko zależyod ceny. Pojawia się więc pytanie, czynas stać na ślamazarne przygotowa-nia. Jestem zaniepokojony, że zbyt ma-ło się mówi i dzieje w sferze takiego bu-downictwa, z którego będą korzystalizarówno przyjezdni na mistrzostwa, jaki tubylcy, np. infrastruktura komunika-cyjna, hotelowa, gastronomiczna i han-dlowa. Można wprawdzie rozpocząćprace dopiero za rok i też zdążymy, alebędzie to znowu kwestia ceny.

NJ: Ze względu na to, iż czerwco-wy numer miesięcznika „MateriałyBudowlane” poświęcony jest bu-downictwu sportowemu, co Pan my-śli o budowie obiektów sporto-wych? Czy ich rola jest należyciedoceniana? Jak ocenia Pan w tejkwestii rolę rządu, a w szczególno-ści Ministerstwa Sportu i Turystyki?

ZB: Jest mi przykro, że w Polscewszystko ma charakter bardzo akcyjny.Stosunek administracji państwa do de-weloperów doprowadził do różnych wy-paczeń inwestycyjnych.


6 ’2009 (nr 442)

Mierny stan przygotowańdo Euro 2012

Ze Zbigniewem Bachmanem, WiceprzewodniczącymKomitetu Budownictwa przy Krajowej Izbie Gospodarczej,rozmawia Natalia JaworskaFo

t.J.

Bal

ana


64 6 ’2009 (nr 442)

Ś ciany z bloków MutiGips charak-teryzują się dużą szczelnością, gdyżpełnościenne elementy gipsowe sąłączone z zastosowaniem bardzo

cienkiej warstwy kleju gipsowego. W efek-cie w przegrodzie nie występują żadne pust-ki, w których mogłyby się gromadzić owa-dy, pleśń lub mikroorganizmy. Z tego po-wodu system MultiGips jest rekomendo-wany do stosowania w obiektach ochronyzdrowia, a także w części socjalnej budyn-ków sportowych (szatnie, natryski, pomiesz-czenia odnowy biologicznej itp.). W po-mieszczeniach o podwyższonej wilgotnościwykorzystuje się bloki MultiGips-hydro,które dzięki impregnacji stosowanej w pro-cesie produkcyjnym charakteryzują się ob-niżoną nasiąkliwością (klasa H1 – do 2,5%,klasa H2 – do 5%, zgodnie z PN-EN 12859).

W obiektach halowych, zwłaszcza o kon-strukcji stalowej, występuje często potrze-ba zwiększenia odporności ogniowej kon-strukcji. Bloki MultiGips mogą byćstosowane do obudowy pionowych elemen-tów nośnych (słupy stalowe, drewniane, żel-betowe) oraz pionów instalacyjnych i wen-tylacyjnych. Odporność ogniowa ścianyz bloków gipsowych grubości 80 mm wyno-si EI 180, a ścian grubości 100 mm EI 240.System MultiGips zawiera rozwiązanietakże przegrody ogniowej wysokoścido 7,5 m – ścianę podwójną z bloków gip-sowych grubości 80 mm, połączonych prze-wiązkami z tych samych bloków (fotogra-fia 1). Ściana ta ma odporność ogniowąEI 240 i może być stosowana m.in. do oddzie-lania stref pożarowych w halach sportowych.

Projektując obiekty o dużej powierzchni,należy mieć na uwadze maksymalne wymia-ry ścian działowych. Norma PN-EN 15318Projektowanie i zastosowanie płyt gipso-wych podaje dopuszczalną wysokość, dłu-gość i pole powierzchni ścian w zależ-ności od rodzaju bloków gipsowych orazod schematu statycznego przegrody. Wy-magania normowe dla ścian z bloków gip-sowych pełnych grubości 80 i 100 mmzestawiono w tabeli. W przypadku ichprzekroczenia można stosować stężeniapionowe lub poziome ścian. Na rysunku 1pokazano przykłady wzmocnień pionowychwg PN-EN 15318.

W budynkach sportowych o konstrukcjiszkieletowej często są stosowane ściany

działowe znacznej długości, w których po-winno się wykonywać dylatacje z uwagina możliwość ich pękania z powodu kumu-lacji naprężeń. Długości odcinków międzydylatacjami powinny być 2 – 3-krotniewiększe niż wysokość ścian. W systemieMultiGips zaleca się stosowanie przek-ładek elastycznych z korka prasowane-go grubości 5 mm, które wkleja się w szcze-liny dylatacyjne, usytuowane najczęś-ciej w narożach przecinających się ścian(rysunek 2).

Pierwszym obiektem sportowym w Pol-sce, w którym wykonano ściany działowez bloków gipsowych, była wielofunkcyjnahala sportowa we Wrocławiu przy ul. Mic-kiewicza, należąca do kompleksu StadionuOlimpijskiego (fotografia 2). Wszystkieściany działowe zaprojektowano i wykona-no z bloków MultiGips grubości 8 i 10 cm.Obiekt wybudowano w 1999 r. i dotychczasstan przegród nie budzi zastrzeżeń.

Na etapie projektowania budynkówze ścianami działowymi dużych wymia-rów z bloków gipsowych MultiGips su-gerujemy kontakt z konsultantami tech-nicznymi firmy MultiGips, którzy służądoradztwem i pomocą w opracowywa-niu optymalnych rozwiązań.

mgr inż. Tomasz Kania

Zastosowanie blokóww budownictwie sportowym

Fot. 1. Przegroda ogniowa z bloków Mul-tiGips o odporności ogniowej EI 240 dowysokości 7,5 m

Dopuszczalne wymiary pojedynczych przegród z bloków grubości 80 i 100 mm;poziom naprężeń wysoki (S – pole powierzchni; H – wysokość; L– długość)

Przegroda typu 1a Przegroda typu 1b Przegroda typu 2 Przegroda typu 3

Grubość (bez otworów) (bez otworów (z otworami) (ściany niepołą-

ściany i dużej wysokości) czone górą ze

[mm] stropem)S max H max L max S max H max L max S max H max L max S max H max L max[m2] [m] [m] [m2] [m] [m] [m2] [m] [m] [m2] [m] [m]

80 24 6 8 18 10 18 5 7 16 4 6100 32 8 10 24 12 24 8 8 18 5 7

Rys. 1. Przykładowe stężenia pionowe ścian z płyt gipsowych wg PN-EN 15318: a) stęże-nie wykonane ze słupka metalowego: 1 – przekładka elastyczna; 2 – metalowy elementusztywniający; b) stężenie z zastosowaniem pilastra z płyt gipsowych: 1 – klej gipsowy;c) stężenie wykonane ze słupka drewnianego: 1 – klej gipsowy; 2 – przekładka elastyczna

Rys. 2. Schemat wykonania dylatacji

VG-ORTH POLSKA Sp. z o.o.tel. (+48 022) 369-65-90fax (+48 022) 369-65-92

www.multigips.pl

Fot. 2. Hala Sportowa we Wrocławiuprzy ul. Mickiewicza

66


6 ’2009 (nr 442)

Już w momencie przyzna-nia Polsce i Ukrainie organi-zacji Euro 2012 jasne było, żebez zmiany procedur admi-nistracyjnych nie zdążymyna czas przygotować odpo-wiednio całej imprezy, a takżeinfrastruktury koniecznejdo jej sprawnego przebiegu.Środowisko przedsiębiorców

apelowało o niezwłoczne ustanowienie nadzwyczajnych re-gulacji prawnych w zakresie m.in. nabywania nieruchomo-ści za słusznym i natychmiastowym odszkodowaniem,uproszczenia procedur dotyczących zamówień publicznychzwiązanych z inwestycjami strategicznymi dla Euro 2012oraz skrócenia terminu uzyskiwania decyzji o środowisko-wych uwarunkowaniach inwestycji. Mówiliśmy też o trybierozpatrywania odwołań związanych z lokalizacją i budową

dróg krajowych przez odpowiednie organy administracyjnew terminie 2 tygodni, a przez sądy w terminie miesiąca.

Niestety, przepisy nie są tworzone tak szybko, jak życzyli-by sobie przedsiębiorcy. W kwietniu br. udało się wreszcieznowelizować ustawę o przygotowaniu finałowego turniejuMistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA Euro 2012, znoszą-cą część barier administracyjnych. Zapisy nowelizacji zakła-dają m.in. uproszczenie procedur administracyjnych i umoż-liwiają prywatnym inwestorom realizację inwestycji zakwali-fikowanych jako tzw. przedsięwzięcia Euro 2012 w trybiespecustawy. Rozdzielono w niej istotne dla przygotowańdo Euro 2012 przedsięwzięcia realizowane przez podmiotypubliczne od innych inwestycji, które mogą być wykonaneprzy udziale kapitału prywatnego. Inwestycje polegającena rozbudowie zaplecza turystyczno-rekreacyjnego będziemożna realizować przy udziale kapitału prywatnego (budo-wa centrów pobytowo-szkoleniowych, hoteli, pensjonatówi innych niezbędnych obiektów). Z kolei realizację przedsię-wzięć polegających na projektowaniu, budowie, przebudowielub remoncie stadionów oraz innych obiektów budowlanych,które są celami publicznymi i inwestycjami celu publicznego,mają zapewnić spółki celowe powołane przez przepisy no-welizowanej ustawy. A 2012 rok coraz bliżej.

Nowelizacja przepisów uprościrealizację inwestycji na Euro 2012

Andrzej ArendarskiPrezes Krajowej IzbyGospodarczej

Budowa boisk piłkarskich, basenów,aquaparków, kortów tenisowych, trasrowerowych i narciarskich, skoczni nar-ciarskich, powinna zawsze towarzy-szyć budownictwu mieszkaniowemu,powinna być normalnością, w którejczłowiek żyje i funkcjonuje, a nie akcjąjedynie ze względu na mistrzostwa.W Polsce zdecydowanie za mało jestobiektów użyteczności publicznej w po-równaniu ze starymi krajami Unii. Po-dobno „w zdrowym ciele, zdrowyduch”, stąd też dane statystyczne do-tyczące młodych Polaków są zatrważa-jące. Młodzież ma coraz więcej proble-mów zdrowotnych, a zaniedbaniaz czasów młodości dopiero się ujawnią.Rolę rządu, Ministra Sportu i Turystyki,organów samorządowych, spółdzielnimieszkaniowych oraz deweloperówmożna więc ocenić miernie.

NJ: Michel Platini – szef KomitetuUEFA utrzymał decyzję o organizacjimistrzostw w czterech miastach Pol-ski. Jakie, wg Pana, były przyczynyodrzucenia Krakowa i Chorzowa?

ZB: Odrzucenie tych dwóch miastodbieram z przykrością. Chorzów i Kra-ków zawsze były związane z renomo-wanymi klubami sportowymi.

NJ: Co sądzi Pan o postępie pracinwestycji drogowych i kolejowych?Czy zdążymy z budową autostrad A1i A2, jak obiecuje Pan MinisterGrabarczyk?

ZB: Postęp prac w inwestycjach pozo-stawia wiele do życzenia. Najsmutniej-sze jest to, że w obszarach drogowychi kolejowych przetargi rozstrzygamyw czerwcu, procedura odwoławcza trwado września, pozwolenie na budowę

otrzymamy dopiero na Boże Narodze-nie, potem sezon zimowy, więc inwesty-cje rozpoczniemy najwcześniej w marcu.

Pana Ministra Grabarczyka znam ja-ko posła, wicewojewodę łódzkiego.Wydaje mi się, że gdyby to zależałotylko od jego podpisu, to wszystkieobiekty, których rozpoczęcie, realiza-cję i zakończenie przypisuje się Mini-strowi Infrastruktury, byłyby jużna ukończeniu. Mam jednak poważneobawy, co będzie z jakością tych obiek-tów, a to już jest niezależne od MinistraInfrastruktury. Życzyłbym zarówno Pa-nu Ministrowi, jak i wszystkim zaintere-sowanym, aby nie doszło do sytuacji,jakie już dobrze znamy, że nowe obiek-ty przed oddaniem do użytkowania na-dają się od razu do remontu.

NJ: Dziękuję za rozmowę.

Mierny stan przygotowań do Euro 2012(dokończenie ze str. 63)

68


6 ’2009 (nr 442)

W ielkość basenu to sprawa bardzo indywidualna.Baseny rodzinne bądź w hotelach lub pensjona-tach są zazwyczaj niewielkich rozmiarów, inne sąwymiary i kształt basenów sportowych. Istotne

jest, aby kształt basenu był dostosowany do funkcji, jakie maspełniać. Zalecenia projektowo-wykonawcze są takie samedla basenów sportowych, rekreacyjnych czy rodzinnych. Pa-miętać należy, że basen to nie tylko niecka, ale także dodat-kowe pomieszczenia użytkowo-funkcjonalne i techniczne orazinstalacje niezbędne do normalnego użytkowania obiektu.

Niecka i elementy jej wyposażenia narażone są na stałeoddziaływanie wody pod ciśnieniem (w przypadku basenówleczniczych czy solankowych także wody zawierającejagresywne składniki), co wymusza stosowanie nie tylkomateriałów odpowiedniej jakości, ale przede wszystkim po-prawnych technologicznie rozwiązań, uwzględniającychrzeczywiste warunki pracy niecki wraz z wyposażeniem za-równo na etapie projektowania, jak i wykonawstwa. Wszyst-kim znane jest zjawisko „potaniania” systemów, polegają-ce na stosowaniu każdego z materiałów pochodzącegoz innej firmy, np. uszczelnienia zespolonego, zaprawy kle-jącej i spoinującej oraz materiałów do wypełniania dylata-cji czterech różnych producentów, bo tak wychodzi najta-niej. Rezultaty takiej pozornej oszczędności mogą być jed-nak bardzo kosztowne.

Profesjonalne podejście do zagadnień związanych z ba-senami wymusza stosowanie systemów jednego producen-ta, dlatego w ofercie marki Weber Deitermann znajdująsię materiały do:

■ naprawy i przygotowania podłoża;■ wykonania hydroizolacji;■ klejenia i spoinowania okładzin basenowych.

Tak bogata gama materiałów jest konieczna, aby możliwebyło wykonanie robót niezbędnych z technologicznego punk-tu widzenia.

W przypadku basenów remontowanych zazwyczaj ko-nieczna jest naprawa betonu niecki. Do naprawy spękańi zarysowań służy dwuskładnikowa żywica epoksydowa,np. EUROLAN FK Iniekt marki Weber Deitermann. Jestto bezrozpuszczalnikowa żywica o niskiej lepkości pozwa-lająca na siłowe zamknięcie (sklejenie) rys.

Do napraw i reprofilacji niecek mogą służyć zaprawynaprawcze typu PCC z systemów naprawy konstrukcjibetonowych i żelbetowych. W przypadku wyrobów markiWeber Deitermann będą to np.:

● systemy betonu naprawczego PCC I (Cerinol ES 4/ES 8);● systemy betonu naprawczego PCC II (Cerinol RM);● system naprawy betonu Cerinol FM.Zawierają one zaprawę do zabezpieczenia zbrojenia, wy-

konania warstwy sczepnej oraz zaprawy naprawcze pozwa-lające na reprofilację ubytków głębokości nawet 10 cm.W niektórych sytuacjach mogą być stosowane zaprawy naspoiwie epoksydowym, np. HARZ FM 93. Często stosowa-ny jest także polimerowy modyfikator, np. EUROLAN HL,dodawany do wody zarobowej wówczas, gdy prace wy-

Hydroizolacje i okładzinyceramiczne niecek basenowych

O ostatecznym efekcie decyduje poprawne zastosowanie kompletnego rozwiązania techniczno-materiałowego

69


6 ’2009 (nr 442)

konuje się z zastosowaniem tradycyjnych zapraw cemento-wych.

Użycie tego typu zapraw pozwala także na skoordynowa-nie wymiarów surowej niecki basenowej z wymiaramii kształtami detali oraz wymiarami okładziny ceramicznej,kształtek przelewowych, drabinek itp.

System hydroizolacji niecek basenowych to kompletmateriałów pozwalających na uzyskanie ciągłej i szczelnejpowłoki oraz odpowiednie uszczelnienie rynien przelewo-wych, dylatacji, reflektorów, odpływów, obsadzeń drabinekitp. Podstawowym składnikiem są elastyczne mikrozaprawyuszczelniające (szlamy), np. Superflex D2 oraz Superflex D1marki Weber Deitermann. Ich podstawowym składnikiemjest cement, selekcjonowane kruszywo o odpowiednim sto-sie okruchowym oraz modyfikatory i dodatki.

Szlamy mineralne stosowane są w basenach wypełnio-nych wodą wodociągową. Baseny solankowe, z wodą mor-ską oraz rehabilitacyjne wymagają zazwyczaj uszczelnieniaz chemoodpornej, reaktywnej i elastycznej żywicy. Taką rolęmoże pełnić Superflex 40/40S marki Weber Deitermann,dwuskładnikowe, elastyczne uszczelnienie podpłytko-we z żywicy epoksydowej. Specjalnie dobrany skład pozwo-lił na uzyskanie materiału o elastyczności żywicy poliuretano-wej oraz chemicznej odporności żywicy epoksydowej. Podkre-ślić należy, że parametry materiałów hydroizolacyjnychznacznie przekraczają wymagane minimum, np. przyczepnośćdo podłoża szlamu Superflex D2 wynosi ponad 2 MPa (wyma-gane min. 0,5 MPa) przy zdolności mostkowania rys > 1,5 mm.

System hydroizolacji uzupełniają taśmy i kształtki uszczel-niające pozwalające na uszczelnienie trudnych i krytycz-nych miejsc, takich jak dylatacje (zwłaszcza dylatacja głów-na pomiędzy niecką a plażą), przelewy i skimmery, miejscaobsadzenia napływów i wpustów, reflektorów, słupków itp.Oczywiście konieczne jest uprzednie poprawne i stabilne ob-sadzenie tych elementów. W tym przypadku marka WeberDeitermann dysponuje sprawdzonymi rozwiązaniami.

Równie wysokie wymagania stawia się materiałomdo klejenia i spoinowania ceramiki basenowej. Ciągłe od-działywanie wody basenowej oraz mycie i dezynfekcja po-wierzchni, to czynniki mogące w sposób istotny pogorszyćtrwałość ceramiki. Na plażach, zwłaszcza podgrzewanych,dochodzi ponadto do silnego parowania wody, co wiąże sięz powstawaniem osadów wymagających częstego usuwa-

nia. W przypadku basenów otwartych ma miejsce równieżoddziaływanie czynników atmosferycznych oraz dodatkoweobciążenia, zwłaszcza termiczne.

Do klejenia ceramiki stosuje się zaprawy cementowe,np. Deitermann KM Flex Plus, Deitermann KM Flex orazDeitermann KMH Flex. Są to wysokomodyfikowane, ela-styczne, cienko- i średniowarstwowe zaprawy klejące, o bar-dzo wysokich parametrach (przykładowo, przyczepność kle-ju Deitermann KM Flex do podłoża przewyższa 2 MPa),zdolne do przenoszenia ograniczonych deformacji podłoża.Deitermann KMH Flex jest upłynnionym klejem, pozwa-lającym na łatwe ułożenie płytek bez pustych przestrzeniprzy nakładaniu kleju tylko na podłoże. Przy lekkim naciskupłytki klej rozpływa się pod jej spodnią powierzchnię, umoż-liwiając klejenie na pełne podparcie.

Tam, gdzie występuje agresja chemiczna (baseny solan-kowe czy z wodą morską), do klejenia stosuje się np. klejDeitermann Multipox FK. Jest to epoksydowa dwuskład-nikowa zaprawa klejąca i spoinująca, odporna na działanie:czynników atmosferycznych (cykle zamarzania i odmarza-nia), ciepła (odporność termiczna od -20 °C do +100 °C),szok termiczny (spowodowany uderzeniem strumienia pa-ry) oraz agresję chemiczną.

Do spoinowania mogą być stosowane zaprawy cemen-towe, np. Cerinol F 20 oraz epoksydowe, np. DeitermannMultipox FK. Należy pamiętać, że obciążenie spoin w ba-senach jest większe niż np. na elewacjach czy nawet na bal-konach. W tym przypadku nie chodzi tylko o obciążenia ter-miczne (choć w przypadku basenów otwartych są one bar-dzo wysokie). Chemiczne oddziaływanie środków dezynfe-kujących znajdujących się w wodzie, ruch wody oraz okre-sowe czyszczenie niecki za pomocą urządzeń ciśnienio-wych powoduje osłabienie struktury spoiny, dlatego też za-lecane jest spoinowanie płytek ceramicznych zaprawą epok-sydową, m.in. Deitermann Multipox FK. Jeżeli nawetdo spoinowania stosuje się fugę cementową, strefę falowa-nia wody, przelewy oraz plaże (przynajmniej do dylatacjigłównej) należy spoinować zaprawą epoksydową. Materiałten w stanie niezwiązanym jest emulgowany wodą, coznacznie ułatwia czyszczenie płytek i kształtek.

mgr inż. Maciej Rokielmarka Weber Deitermann

Klejenie i spoinowanie okładzin ceramicznych

70

MURY

6 ’2009 (nr 442)

A rtykuł zamyka cykl publikacjipoświęconych zginaniu w uję-ciu PN-EN 1996-1-1:2006(EC-6). Problematykę wytrzy-

małości muru na zginanie oraz nośno-ści niezbrojonych ścian zginanychz płaszczyzny omówiono w „Materia-łach Budowlanych” (4/2009), natomiastzasady wymiarowania zbrojonychścian zginanych z płaszczyzny w nu-merze 5/2009. W tym numerze zosta-ną przedstawione zasady obliczaniai sprawdzania nośności murów zgi-nanych w płaszczyźnie, a w szczegól-ności murowanych i zespolonych nad-proży oraz tzw. belek wysokich.

Określenie sił wewnętrznychWrozdziale5.5.2PN-EN1996-1-1:2006

zawarto zalecenia dotyczące określa-nia rozpiętości efektywnej murowanychbelek, graniczne stosunki rozpiętościefektywnej do wysokości efektywnejzginanych w płaszczyźnie belek i ścianoraz zasady redystrybucji sił wew-nętrznych. Norma nie uwzględniazasad obliczania zbrojonych częścikonstrukcji murowanych – ścian i słu-pów poddanych obciążeniom piono-wym, a jedynie elementów zginanych.PN-EN 1996-1-1:2006 rozróżnia przy-padek belki oraz belki wysokiej – gdystosunek wysokości ściany powyżejotworu do rozpiętości efektywnej bel-ki wynosi co najmniej 0,5. Sposóbokreślania rozpiętości efektywnej be-lek, jako odległości między osiamipodpór lub odległości w świetle otwo-ru, powiększonej o wysokość użytecz-ną przekroju d przyjęto z normy brytyj-skiej BS5628:1:1992. W przypadku be-lek wysokich jako rozpiętość efektyw-ną EC-6 zaleca przyjmować zwiększo-ną o 15% rozpiętość w świetle.

Przy określaniu sił wewnętrznych be-lek wysokich EC-6 zaleca brać pod uwa-gę wszystkie obciążenia znajdujące się

powyżej rozpiętości efektywnej. Zapisutego nie ma w podrozdziale dotyczą-cym belek, należy jednak rozumieć, żei w tym przypadku wszystkie obciąże-nia działające na belkę powinny byćuwzględniane w zestawieniu obciążeń.O ile takie postępowanie w przypadkubelek jest jak najbardziej uzasadnione,o tyle zapis dotyczący belek wysokichbudzi pewne kontrowersje, tym bar-dziej, że PN-EN 1996-1-1:2006 niewprowadza pojęcia murowanych tarcz,jak to miało miejsce w projekcie Euro-kodu. Zgodnie z obecnymi zaleceniami,analizując belki wysokie należy przyj-mować wszystkie obciążenia zlokalizo-wane powyżej otworu. Postępowanieto, choć bezpieczne, nie jest zgodnez mechanizmem pracy i zniszczeniaobserwowanym w murach zginanychw płaszczyźnie. W konstrukcjach tegotypu występuje bowiem zazwyczajtzw. efekt przesklepienia łukowego.W ścianie powyżej otworu powstaje łuki następuje redystrybucja sił wewnętrz-nych. Mur znajdujący się pod łukiemobciąża bezpośrednio belkę, zaś siłypowyżej niego przejmowane są przezłuk i przekazywane na ściany znajdują-ce się wokół otworu (rysunek 1). Znisz-czenie następuje przez ukośne zaryso-wanie muru nad otworem, biegnąceod naroży otworu pod kątem 45 ÷ 60°(rysunek 2).

Efekt przesklepienia łukowegouwzględniono w normie niemieckiejDIN 1053-1, która zaleca, żeby w zesta-wieniu obciążeń na belkę przyjmowaćwszystkie siły zlokalizowane w obrębie

trójkąta równobocznego o długości bo-ku określonej efektywną długością nad-proża (rysunek 3a). W przypadku siłskupionych usytuowanych w obrębierozpiętości efektywnej i w odległościnie większej niż 250 mm od górnegonaroża trójkąta zaleca się dodatkowouwzględnić obciążenie skupione w spo-sób pokazany na rysunku 3b.

Mury traktowane jakobelki zginane

Mury zginane w płaszczyźnie,charakteryzujące się stosunkiemwysokości ściany powyżej otworudo rozpiętości efektywnej belkimniejszym niż 0,5, nazywane są bel-kami. Obliczenia murowanych belekzginanych w płaszczyźnie przepro-wadza się podobnie jak murów zgi-nanych z płaszczyzny o przekroju pro-* Politechnika Śląska

Mury poddane zginaniu w ujęciunormy PN-EN 1996-1-1:2006

Ściany zginane w płaszczyźnie

dr inż. Łukasz Drobiec*dr inż. Radosław Jasiński*dr inż. Adam Piekarczyk*

Rys. 1. Efekt przesklepienia łukowego

Rys. 2. Typowy obraz zarysowań nadproża

Rys. 3. Sposób zestawiania obciążeń na bel-kę wg DIN 1053-1

a)

b)

71

MURY

6 ’2009 (nr 442)

stokątnym pojedynczo zbrojonym.Przypadek taki opisano w artykulezamieszczonym w „Materiałch Budo-wlanych” 5/2009. Nośność belki spraw-dza się wg wzoru MRd = As • fyd • z(wzór 1 w „Materiałach Budowlanych”5/2009), przyjmując ramię sił wew-nętrznych z = d – 0,5 x = d (1 – 0,5 x/d)(wzór 3 w „Materiałach Budowlanych”5/2009). Obowiązują tu również zale-cenia odnośnie nieprzekroczenia do-puszczalnych naprężeń w ściskanejstrefie przekroju (wzory 7 i 8 na str. 48w „Materiałach Budowlanych” 5/2009).

Mury traktowanejako belki wysokie

Aby możliwe było traktowanie ele-mentu jako belki wysokiej (rysunek 4),musi być spełniony warunek, że wy-sokość muru (ściany) nad otworempowinna być większa od ½ rozpię-tości efektywnej, obliczanej ze wzorulef = 1,15 lcl (lcl – rozpiętość w świetleotworu). Jeżeli wysokość ściany jestmniejsza od połowy rozpiętości oblicze-niowej otworu, wówczas obliczenianależy wykonać jak dla belki murowanej.

Obliczanie murowanych zginanych be-lek wysokich wykonuje się zgodniez pkt 6.6.2 normy PN-EN 1996-1-1:2006,rozważając warunki równowagi prze-krojowej dla danego położenia osi obo-jętnej. Jednocześnie należy pamiętać,że zbrojenie w tego typu elementachpowinno być umieszczone w spoinachwspornych (tzw. zbrojenie strukturalnewg PN-EN-845-3:2003). Przy obli-czaniu zbrojenia przyjmuje się belkę--ścianę jako wolnopodpartą.

Nośność na zginanie MRd belek wy-sokich można obliczać z zależności (2)pkt 6.6.2 normy, w której:As – pole przekroju poprzecznego zbro-jenia w dolnej części belki wysokiej;fyd – obliczeniowa wartość wytrzyma-łości stali zbrojenia;z – ramię działania sił wewnętrznych,które powinno być przyjmowane jakomniejsza z następujących wartości:

z = 0,7 lef (1)

lub z = 0,4 h + 0,2 lef (2)

gdzie:lef – rozpiętość efektywna belki określanawg pkt 5.5.2.2 (rysunek 5);h – wysokość belki wysokiej.

Jednocześnie nośność MRd obliczonaz zależności (2) pkt 6.6.2 normy niemoże być większa, niż wynika to z wa-runku nieprzekroczenia granicznychnaprężeń w strefie ściskanej:

● dla elementów murowych grupy 1innych niż wykonane z betonu na lek-kich kruszywach:

MRd ≤ 0,4 • fd • b • d2 (3)

● dla elementów murowych grupy 2,3 i 4 oraz grupy 1 wykonanych z beto-nu na lekkich kruszywach:

MRd ≤ 0,3 • fd • b • d2 (4)

gdzie:b – szerokość belki;d – wysokość efektywna przekroju belki, któ-ra może być przyjmowana jako 1,3z;fd – wytrzymałość obliczeniowa muru na ści-skanie w kierunku działającego obciążenia,wyznaczona wg 2.4.1 i 3.6.1 lub betonu wy-pełniającego, wyznaczona wg 2.4.1 i 3.3,obowiązuje wartość mniejsza.

Norma zaleca, aby pręty zbrojenio-we były dłuższe niż całkowita rozpię-tość efektywna belki lef i miały odpo-wiednią długość zakotwienia przyjętązgodnie z pkt 8.2.5. Ponadto zalecasię, aby w celu ograniczenia zaryso-wania zbrojenie w spoinach wspornychumieszczać powyżej zbrojenia głów-nego, na wysokości równej mniejszejz wartości 0,5lef lub 0,5d od dolnej kra-wędzi belki (pkt 6.3.4 (3)). Z uwagina możliwość wyboczenia ściskanejstrefy belki wysokiej (utratę płaskiej po-staci zginania), spowodowanej piono-

wymi obciążeniami ściany, trzebasprawdzić warunek stateczności wgpkt 6.1.2. Ponadto belkę wysoką nale-ży sprawdzać na obciążenia pionowew obrębie jej stref podporowych. Po-dobnie jak w przypadku belek, opróczwyznaczenia nośności na zginanie, na-leży sprawdzić warunek nośnościna ścinanie wg zależności:

VEd ≤ VRd (5)

gdzie:VEd – obliczeniowa siła poprzeczna na kra-wędzi podpory;VRd – nośność obliczeniowa na ścinanie mu-ru niezbrojonego.:

Eurokod określa, że nośność na ści-nanie oblicza się wg pkt 6.7.4:

VRd = fvd • b • 1,3 • z (6)

gdzie:fvd – obliczeniowa wytrzymałość muru na ści-nanie, otrzymana wg pkt 2.4.1 i 3.6.2, dlaśrednich naprężeń pionowych nad ściskanączęścią ściany, dla której ustalana jest noś-ność na ścinanie;b – szerokość przekroju belki wysokiej.

W PN-99 i PN-07 przy wyznaczaniunośności wg wzoru (6) zamiast wytrzy-małości na ścinanie fvd przyjmuje sięwytrzymałość obliczeniową na ścina-nie w kierunku prostopadłym do spoinwspornych fvvd. Ze względu na fakt, żedla tych samych murów zazwyczajfvd ≤ fvvd , przyjęcie w EC-6 wartości fvdpowoduje bezpieczne niedoszacowa-nie nośności w stosunku nośności ob-liczonej wg przepisów krajowych.

Oprócz belek i belek wysokichw praktyce często spotyka się przy-padek, w którym wysokość muru nadotworem spełnia warunek h > lef i wów-czas belkę należy obliczać jako tar-cze. Z uwagi na dużą złożoność za-gadnienia przypadek taki nie zostałszczegółowo omówiony w Euroko-dzie. Obliczenia takich elementów na-leży wykonywać zgodnie z literaturąprzedmiotu.

Nadproża zespoloneW normie PN-EN 1996-1-1:2006

przedstawiono ogólne zasady oblicza-nia nadproży murowych opartychna belkach. Zakłada się, że belki wyko-nuje się jako prefabrykowane zbrojonelub sprężone współpracujące z muremznajdującym się powyżej nadproża.Belki traktowane są jak element roz-

Rys. 4. Zbrojenie w belkach wysokich:1 – zbrojenie

Rys. 5. Zasady określania rozpiętości obli-czeniowej

72

MURY

6 ’2009 (nr 442)

ciągany, a ich sztywność jest maław porównaniu ze sztywnością muru po-wyżej. Przy takich założeniach oblicze-nia można prowadzić wg pkt 6.6.4pod warunkiem, że długość oparciakońców prefabrykowanego nadprożanie jest mnisza niż 100 mm lub długośćzakotwienia prętów zbrojeniowych(rysunek 6).

Nośność nadproży zespolonych ba-dali Schmidt i Schubert. Przedmiotembadań były nadproża, których częśćściskaną stanowiły wieńce stropów żel-betowych względnie mur z wypełnio-nymi lub niewypełnionymi spoinamiczołowymi. Badano mury z elementówsilikatowych (KS), pustaków ceramicz-nych (HLz) i bloczków z betonu ko-mórkowego (PP). Mniejszą nośnośćwykazały nadproża z niewypełnionymispoinami czołowymi. Po zarysowaniuspoin poziomych strefy ściskaneji znacznym przyroście ugięcia (couznaje się powszechnie za osiągnięciestanu granicznego nośności) wykazy-wały one jednak dalszą nośność, zbli-żoną do nośności nadproży z wypełnio-nymi spoinami. W chwili zniszczeniaw nadprożach z niewypełnionymi spo-inami obserwowano znacznie liczniej-sze zarysowania niż w nadprożachz wypełnionymi spoinami. Wynika toz faktu, że w obu przypadkach nośnośćjest funkcją zespolenia (przyczepności)elementów murowych zaprawą.

Na podstawie wyników badańi analiz opracowano procedury obli-czeniowe, rozszerzające wymaganianiemieckiej normy DIN 1053-3. W po-równaniu z zaleceniami EC-6 istot-ne różnice dotyczą sprawdzanianośności na ścinanie. Należy jednakpamiętać, że DIN 1053-3 posługujesię naprężeniami dopuszczalnymi,dlatego trudno jest porównać zapro-ponowaną metodę z zaleceniamiEC-6. Schmidt i Schubert model ob-liczeniowy oparli na rzeczywistejgeometrii elementu badawczego(rysunek 7). Ramię sił wewnętrznychw nadprożach z niewypełnionymi

spoinami czołowymi uzależnionejest od sposobu wykonania nadpro-ża (rysunek 8).

Zaproponowana metoda polegana sprawdzeniu naprężeń w pasie roz-ciąganym, ściskanym i ścinanym krzy-żulcu. Sprawdzenie pasa rozciąga-nego polega na wyznaczeniu siły roz-ciągającej (moment przez ramię sił we-wnętrznych), obliczeniu potrzebnegozbrojenia i porównaniu ze zbrojeniemistniejącym.

Sprawdzenie pasa ściskanegouzależnione jest od jego położenia. Je-żeli znajduje się w wieńcu żelbetowe-go stropu, wówczas naprężenia ściska-jące σb muszą być mniejsze od do-puszczalnych naprężeń ściskającychw betonie σb, dop:

gdzie:b – szerokość nadproża;db – wysokość stropu (wieńca);M – moment maksymalny;Z – ramię sił wewnętrznych.

W przypadku, gdy strefa ściskanaznajduje się w murze, należy spraw-dzić wytrzymałość elementów muro-wych na docisk ze wzoru (8) oraz prze-wiązania muru na ścinanie w najwyż-szej spoinie wspornej wg wzoru (9).

gdzie:σG – lokalny docisk elementu murowego;hst – najmniejsza wysokość elementu muro-wego;ßDL, s – wytrzymałość na podłużny dociskwg DIN;γ – współczynnik bezpieczeństwa muru.

gdzie:τG – naprężenie ścinające w spoinie wspor-nej pasa ściskanego,u – wielkość przewiązania elementów muro-wych,τG, dop – dopuszczalne naprężenie ścinającewg DIN.

Sprawdzenie ścinanego krzyżulcapolega na wykazaniu, że naprężenieścinające τQ jest mniejsze od dopusz-czalnego naprężenia ścinającego τQ, dop:

gdzie:QA – maksymalna siła ścinająca przy pod-porze.

W przypadku nadproży wykonanychz murów z niewypełnionymi spoinamiczołowymi warunek (10) ulega modyfi-kacji. Jeżeli strefa ściskana usytuowa-na jest w wieńcu stropu żelbetowego(rysunek 3c), zakłada się, że całkowi-te naprężenie od ścinania τDG przenie-sione będzie przez beton:

t011 – dopuszczalne naprężenie ścinającew betonie;db – wysokość stropu (wieńca).

Natomiast jeżeli strefa ściskanaznajduje się w murze (rysunek 2b),warunek nośności zmienia się w za-kresie wysokości ramienia sił wew-nętrznych:

gdzie:hges – wysokość muru nadproża;hst – wysokość elementu murowego;τDG, dop – dopuszczalne naprężenie ścinają-ce wg DIN.

Rys. 6. Nadproże zespolone kształtującebelkę wysoką

Rys. 7. Model obliczeniowy

Rys. 8. Wysokość ramienia sił wewnętrz-nych w murach z niewypełnionymi spo-inami czołowymi: a) murowana belka;b) mur przewiązany; c) mur zwieńczonystropem

a)

b)

c)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

W „Materiałach Budowlanych” nr 5/2008zostało omówione zjawisko pochłania-nia i parametry oceny właściwości dźwię-kochłonnych materiałów budowlanych.W tym artykule zaprezentuję przegląd ty-powych wyrobów dźwiękochłonnych orazomówię czynniki wpływające na charakte-rystyki pochłaniania dźwięku poszczegól-nych typów wyrobów pochłaniających.

Struktury wyrobówdźwiękochłonnychi ich charakterystykipochłaniania dźwięku

Wyrób dźwiękochłonny to taki, któryma zdolność przejmowania energii aku-stycznej fali padającej i zamianę jejw energię cieplną. Im łatwiej energia aku-styczna wnika w głąb wyrobu i im większajej część zamieni się w ciepło, tym lepszewłaściwości dźwiękochłonne wykazujewyrób. Wyróżnia się trzy podstawowe ty-py struktur wyrobów i konstrukcji, umożli-wiających wnikanie energii akustycznej,czyli drgających cząstek powietrza downętrza. Szkice tych struktur i kształty ichcharakterystyk pochłaniania dźwiękuprzedstawiono na rysunku 1. Są to:

● wyroby porowate, o porach przelo-towych;

● konstrukcje płytowe (membranowe);● rezonatory komorowe.

W każdej z tych struktur jest inny mecha-nizm pochłaniania energii akustycznej.

Wyroby porowate to wyroby o struk-turze włóknistej, ziarnistej, jamistej,z przewagą porów przelotowych. Pochła-nianie dźwięku w materiałach porowa-tych następuje na skutek tarcia lepko--sprężystego cząstek powietrza o ścian-ki szkieletu w porach. O właściwościachdźwiękochłonnych tych wyrobów decy-duje ich oporność przepływu powietrza(zależna od porowatości) i grubość war-stwy materiału. Im mniejsza opornośćprzepływu, tym łatwiej fala akustycznawnika w głąb materiału, ale jednocześniedo jej wytłumienia potrzebna jest więk-sza grubość materiału. Wyroby porowa-te charakteryzują się dużym pochłania-niem w zakresie wysokich częstotliwościi małym w przypadku niskich częstotli-wości.

Konstrukcje płytowe tworzy spręży-sta membrana wykonana np. ze sklejkilub płyty gipsowej, zamocowana tak, żemiędzy tą membraną a sztywną ścianątworzy się poduszka powietrzna. Pochła-nianie dźwięku w takiej konstrukcji nastę-puje wskutek pobudzenia membrany do

drgań. Są to typowe ustroje pochłaniają-ce selektywnie w wąskim zakresie ni-skich lub średnich częstotliwości. Współ-czynnik pochłaniania dźwięku jest naj-większy dla częstotliwości rezonansowejtakiej konstrukcji, którą orientacyjniemożna wyznaczyć ze wzoru:

frez = 60/√mdgdzie:m – masa powierzchniowa płyty [kg/m2];d – odległość płyty od ściany [m].

Rezonatory komorowe zwane rezona-torami Helmholza tworzy komora z szyj-ką wlotową. Fala akustyczna, padającna wlot szyjki rezonatora komorowego,pobudza go do drgań, pobierając tymsamym energię akustyczną, która częś-ciowo zostaje rozproszona, a częściowowypromieniowana. Straty energii aku-stycznej, a tym samym pochłanianiedźwięku można zwiększyć, wprowadza-jąc do szyjki lub komory lekki materiałporowaty. Rezonatory Helmholza sąbardzo selektywne i osiągają maksimumpochłaniania przy częstotliwości rezo-nansowej, którą można wyznaczyć zewzoru:

frez = c/2B√S/lVgdzie:c – prędkość dźwięku [m/s];V – objętość komory [m3];l – długość szyjki;S – powierzchnia przekroju szyjki [m2].

Mechanizm pochłaniania dźwięku,typowy dla rezonatorów komorowych,występuje w układach komórkowychi konstrukcjach wykonanych z płyt per-forowanych. W praktyce najczęściejwykorzystuje się jednocześnie kilkamechanizmów pochłaniania dźwię-

ku, np. przez łączenie materiałówporowatych z płytami sprężystymilub perforowanymi, czy też umiesz-czając wyroby porowate w pewnejodległości od sztywnej powierzchni.Dzięki temu można kształtowaćcharakterystyki pochłaniania dźwię-ku, zwiększając pochłanianie i roz-szerzając zakres dużych współ-czynników na szersze pasmo częs-totliwości.

73


6 ’2009 (nr 442)


Klasyfikacja i przeglądwyrobów dźwiękochłonnych

dr inż. Marianna Mirowska*

W 2007 r. w numerze wrześniowym miesięcznika „Materiały Budowlane” (nr 9/07), w ra-mach „Podręcznika fizyki budowli”, rozpoczęliśmy cykl artykułów „Akustyka w budownictwie”.Dotychczas omówiono: rodzaje akustyki technicznej i źródła hałasu; zjawisko fizyczne, ja-kim jest dźwięk; parametry niezbędne do omówienia zagadnień technicznych związanychz ochroną przed hałasem i drganiami w budynkach i ich otoczeniu; zjawisko rozchodzeniasię dźwięku w przestrzeni otwartej oraz zamkniętej; parametry określające poziom głośno-ści hałasu – fony i skorygowane (ważone) poziomy dźwięku A, B, C; parametry hałasuuwzględniające jego zmienność w czasie; podstawowe pojęcia opisujące drgania i metodyoceny drgań ze względu na ich wpływ na konstrukcję budynków i ludzi w nich przebywają-cych; pojęcia i parametry oceny odnoszące się do właściwości dźwiękochłonnych wyrobówbudowlanych oraz do izolacyjności od dźwięków powietrznych i uderzeniowych przegród bu-dowlanych; dokumenty stanowiące podstawę prawną ochrony przeciwhałasowej i przeciw-drganiowej w budynkach; wymagania i obowiązujące przepisy w tej dziedzinie, metody wy-znaczania bocznego i pośredniego przenoszenia dźwięku w budynku; właściwości akustycz-ne masywnych ścian wewnętrznych, zewnętrznych i stosowanych do nich ustrojów izola-cyjnych, lekkich ścian, stropów, a także drzwi, okien i nawiewników powietrza.

Rys. 1. Typ struktur dźwiękochłonnych i odpo-wiadające im kształty charakterystyk pochłania-nia dźwięku

Rozwiązania materiałowei konstrukcyjne wyrobówdźwiękochłonnych

Ze względu na cechy materiałowe,konstrukcyjne i użytkowe rozróżnia się:

● materiały dźwiękochłonne;● wyroby dźwiękochłonne;● ustroje dźwiękochłonne.Materiały dźwiękochłonne to mate-

riały o wskaźniku pochłaniania dźwiękuαw ≥ 0,15, które samodzielnie, bez do-datkowej obróbki, nie mogą być umiesz-czone jako okładziny na ścianach czy su-fitach, ale mogą być stosowane jako wy-pełnienie ustrojów dźwiękochłonnych,czy też wkładki w zabezpieczeniach prze-ciwhałasowych.

Wyroby dźwiękochłonne to materia-ły o wskaźniku pochłaniania dźwiękuαw ≥ 0,15 z odpowiednio wykończoną po-wierzchnią, wytworzone w postaci, którapozwala na ich bezpośrednie stosowaniewprost na podłodze, ścianie czy suficiebez dodatkowej konstrukcji. Są to:

Najpopularniejsze wyroby dźwięko-chłonne przedstawiono na rysunku 2.

Materiały i wyroby dźwiękochłonne ma-ją strukturę porowatą, o przewadze porówprzelotowych i charakteryzują się małymiwartościami współczynników w zakresieniskich częstotliwości i rosnącymi wraz zewzrostem częstotliwości. Wartości ich

współczynników pochłaniania dźwiękuzależą od oporności przepływu powietrza(tzn. porowatości i gęstości pozornej)zarówno materiału pochłaniającego, jaki zewnętrznej powłoki ochronno-dekora-cyjnej oraz w dużym stopniu od grubościwarstwy materiału. Im mniejsza opor-ność przepływu, tym łatwiej energiaakustyczna wnika do wnętrza materia-łu, natomiast im większa grubość mate-riału, tym większa jego chłonność aku-styczna. Na rysunku 3 przedstawionocharakterystyki współczynnika pochła-niania dźwięku płyt z wełny mineralnejgrubości 3, 5 i 10 cm.

Istnieją zależności teoretyczne i empi-ryczne pozwalające wyznaczyć współ-czynniki pochłaniania dźwięku na pod-stawie znajomości oporności przepływupowietrza i grubości warstwy materiałuporowatego. Na rysunku 4 przedstawio-no nomogram zależności współczynnika

pochłaniania dźwięku od oporności prze-pływu powietrza i grubości dla materiałuwłóknistego przy częstotliwości 500 Hz,opracowany w ITB na podstawie zależno-ści wg PN-EN 12354-6:2005 Akustykabudowlana – Określanie właściwościakustycznych budynków na podstawiewłaściwości elementów. Część 6: Po-chłanianie dźwięku w pomieszczeniach.Nomogramy te mogą być sporządzonedla materiałów włóknistych i pianek o po-rach otwartych, dla dowolnej częstotli-wości i umożliwiają zarówno szacowaniewspółczynników pochłaniania dźwięku,jak i dobór parametrów materiału, takichjak grubość czy oporność przepływu po-wietrza w celu uzyskania wymaganychwspółczynników pochłaniania dźwięku.

Ustroje dźwiękochłonne to konstruk-cje wykonane z kilku materiałów, nie tyl-ko dźwiękochłonnych, wyposażone w ele-menty do montażu na ścianach czy sufi-tach pomieszczeń i tak skonstruowane,że pochłaniają dźwięki w określonym pa-śmie częstotliwości. Ze względu na kształtrozróżnia się ustroje płaskie i przestrzen-ne. Ustroje płaskie to konstrukcje pod-stropowe lub naścienne, wykonane z pły-ty czołowej, montowanej do szkieletu no-śnego. Ze względu na rodzaj płyty czoło-wej wyróżnia się ustroje:

■ z blach perforowanych;■ z płyt gipsowych – pełnych i perfo-

rowanych;■ z drewna i materiałów drewnopo-

chodnych;■ z płyt z wełny mineralnej.

74


6 ’2009 (nr 442)

Rys. 2. Najpopularniejsze wyroby dźwiękochłonne:a – płyty z wełny mineralnej z powłoką ochronno-de-koracyjną; b – profilowane elementy okładzinowez pianki poliuretanowej

Rys. 3. Porównanie charakterystyk praktycz-nych współczynników pochłaniania dźwiękupłyt z wełny szklanej różnej grubości

Rys. 4. Nomogram zależności współczynnika pochłaniania dźwięku αs od oporności prze-pływu powietrza r i grubości warstwy materiału włóknistego, dla f = 500 Hz

a) b)

Materiałami dźwiękochłonnymi są:■ maty, filce i płyty z wełny skalnej;■ maty i płyty z włókna szklanego;■ elastyczne pianki poliuretanowe;■ włókniny tekstylne;■ płyty ze szkła piankowego (białego!).

■ płytyzwełnymineralnej(skalnej lubszkla-nej) z dekoracyjną fakturą zewnętrzną;■ płyty drewnopochodne (m.in. płytypilśniowe miękkie, płyty wiórowe);■ płyty bądź wyprofilowane wykładzinyz elastycznych pianek poliuretanowych;■ natryskiwane tynki porowate;■ dywany i wykładziny podłogowe;■ zasłony, kotary.

Ustroje przestrzenne to pojedynczeelementy wiszące w określonych konfigu-racjachpodstropemlubswobodniewprze-strzeni pomieszczenia. Przestrzennymiwyrobami dźwiękochłonnymi są równieżkrzesła, zwłaszcza miękkie (np. teatralne).Ludzie zgromadzeni w pomieszczeniutakżewnosząznacznąchłonnośćakustycz-ną i powinni być uwzględniani w oblicze-niach akustycznych (rysunek 5).

Właściwości dźwiękochłonne ustrojówzależą do rodzaju płyty czołowej, rodzajui grubości wkładki dźwiękochłonnej (naj-

częściej wełna mineralna), głębokościustroju (odległości od powierzchni odbija-jącej), a w przypadku ustrojów przestrzen-nych – również od ich wymiarów i roz-mieszczenia (liczby sztuk na 1 m2). Najpo-pularniejszymi ustrojami dźwięko-chłonnymi stosowanymi w pomiesz-czeniach są sufity podwieszane. Są onepowszechnie stosowane w celu ogranicze-nia hałasu pogłosowego, zwłaszcza w po-mieszczeniach obiektów budownictwaogólnego i użyteczności publicznej, takichjak: budynki biurowe, obiekty handlowe,gastronomiczne, sale wykładowe, obiektysportowe, dworce kolejowe, autobusowe,lotnicze, przejścia tunelowe. Sufity podwie-szane oprócz funkcji dźwiękochłonnychmogą również:

● poprawiać estetykę wnętrza;● zabezpieczać konstrukcję budynku

przed działaniem ognia;● maskować elementy instalacji elek-

trycznych, wentylacyjnych, grzewczych;● obniżać wysokość pomieszczeń;● chronić przed nadmiernym nagrza-

niem lub wychłodzeniem wnętrza;a także, jeśli są wykonane z odpowied-nich materiałów, mogą pełnić jednocze-śnie rolę ustrojów dźwiękoizolacyjnych,ograniczających hałas przenikającyz pomieszczeń na wyższej kondygna-

cji, czy też izolować hałas urządzeń za-instalowanych w przestrzeni pomiędzystropem a sufitem podwieszanym.

Właściwości dźwiękochłonne sufitówzależą również od wysokości zawiesze-nia sufitu (odległości od stropu). Należyzwrócić uwagę, że z reguły podawane sąwłaściwości dźwiękochłonne sufitu dlajednej wysokości – najczęściej 200 mm,a współczynniki pochłaniania dźwięku te-go samego sufitu są różne, zwłaszczaw paśmie niskich częstotliwości, dla róż-nych wysokości zawieszenia (rysunek 6).

W przypadku ustrojów perforowanychich właściwości zależeć będą od stopniaperforacji płyty (procent prześwitu), rodza-ju i grubości wkładki dźwiękochłonnej orazgłębokości (odległości od powierzchni od-bijającej). Szkic konstrukcji ustroju perfo-rowanego i czynniki materiałowo-kon-strukcyjne decydujące o jego właściwo-ściach dźwiękochłonnych przedstawionona rysunku 7, na rysunku 8 charakterysty-ki współczynnika pochłaniania dźwiękuustrojów z płyt perforowanych o różnymstopniu perforacji, a na rysunku 9 wpływrodzaju wkładki dźwiękochłonnej na chłon-ność akustyczną ustroju.

Szkic konstrukcyjny i przykładowecharakterystyki pochłaniania dźwięku

ustroju płytowego, z płyt gipsowo-karto-nowych z wkładką z wełny mineralnejgrubości 50 mm ilustruje rysunek 10.

Omawiane czynniki materiałowo-kon-strukcyjnepowinnybyćuwzględnianeza-równo przy doborze ustrojów dźwięko-chłonnych, jak i ich montażu w konkret-nym obiekcie. Producenci wyrobów powin-nidysponować iudostępniaćcharakterysty-ki pochłaniania dźwięku, zmierzone w aku-stycznych laboratoriach akredytowanych.

75


6 ’2009 (nr 442)

Rys. 6. Porównanie charakterystyk prak-tycznego współczynika pochłaniania dźwię-ku sufitu podwieszonego w odległości200, 400 i 600 mm

Rys. 8. Wpływ stopnia perforacji płyty czo-łowej na przebieg charakterystyki współ-czynnika pochłaniania dźwięku ustrojówo głębokości ok. 60 mm, wypełnionychwkładką z waty szklanej grubości 25 mm,z płytami o perforacji 5%, 11%, 24%

Rys. 5. Charakterystyki współczynnika po-chłaniania dźwięku krzeseł twardych bezpubliczności i z publicznością rozmieszczo-nych z gęstością 2,4 szt./m2

Rys. 7. Szkic konstrukcji ustroju perforo-wanego i parametry konstrukcyjne decy-dujące o jego właściwościach dźwięko-chłonnych: 1 – płyta perforowana grubo-ści l1; 2 – welon szklany lub folia nieprze-puszczająca powietrza; 3 – wkładka dźwię-kochłonna o grubości l2; 4 – przestrzeń po-wietrzna; d – głębokość konstrukcji ustro-ju; B1, B2, D – parametry perforacji płyty

Rys.9.Porównaniecharakterystykwspółczyn-nikapochłanianiadźwiękuustrojówzpłytgip-sowych, perforowanych, podklejonych flizeli-ną, montowanych w odległości 100 mm od po-wierzchni odbijającej, w zależności od grubo-ści wkładki akustycznej z włókna szklanego

Rys. 10. Praktyczny współczynnik pochłanianiadźwięku ustroju płytowego głębokości d = 10 cm– płyta gipsowa bez wkładki dźwiękochłonnej(A) lub z wkładką z wełny mineralnej (B)

76

PRAKTYKA BUDOWLANA

6 ’2009 (nr 442)

18 kwietnia br. odbył się w Katowi-cach VIII Zjazd Śląskiej OkręgowejIzby Inżynierów Budownictwa, ostat-ni zjazd sprawozdawczy w II kadencjiIzby. Sala konferencyjna Biura Cen-trum, gdzie odbywały się obrady, goś-ciła w tym dniu 197 delegatów orazliczne grono zaproszonych gości. Byliwśród nich m.in. posłowie, przedsta-wiciele władz wojewódzkich i miej-skich, organizacji samorządu zawo-dowego architektów i urbanistów, Fo-rum Budownictwa Śląskiego, stowa-rzyszeń naukowo-technicznych, nad-zoru budowlanego, Śląskiej Organi-zacji Technicznej i mediów.

Śląska Okręgowa Izba Inżynierów Bu-downictwa skupia przeszło 12 tys. człon-ków i jest drugą co do wielkości Okrę-gową Izbą Inżynierów Budownictwaw kraju, natomiast pod względem roli,jaką pełni na rzecz swoich członkóworaz pozycji, jaką zajmuje w regionie,jest wzorem organizacji samorząduzawodowego w budownictwie, god-nym naśladowania przez inne izbyokręgowe. Władze ŚlOIIB potrafiłyzintegrować nie tylko swoich członków,ale podjęły wyzwanie integracji całe-go śląskiego środowiska budowlane-go. Rolę i silną pozycję Izby docenia-ją miejscowe władze oraz bratnie orga-nizacje, czego najlepszym dowodembył udział ich przedstawicieli w obra-dach VIII Zjazdu.

Wystąpienia gościSwoją obecnością zaszczyciła dele-

gatów Genowefa Grabowska – Posełdo Parlamentu Europejskiego, którapodkreśliła, jak ważną rolę w rozwojuwojewództwa śląskiego pełnią członko-wie ŚlOIIB. Stwierdziła, że budownic-two jest branżą, która może pomócwyjść z kryzysu i apelowała do władzw regionie, aby uruchomiły środki pu-bliczne na inwestycje. WicewojewodaŚląski Adam Matusiewicz pogratulo-wał władzom ŚlOIIB wspaniałej współ-pracy z organami administracji pań-stwowej i samorządowej. Mówiąc o roz-

poczynanych inwestycjach, takich jakchociażby budowa autostrady A1i przebudowa Stadionu Śląskiego, ży-czył członkom Izby „tłustych lat”. Jestna to szansa, gdyż bardzo optymistycz-nie wyglądają np. plany inwestycyjneKatowic. Prezydent Miasta PiotrUszok stwierdził, w swoim merytorycz-nym wystąpieniu, że mimo wyhamo-wania budownictwa deweloperskiego,w Katowicach przygotowywane są pro-jekty inwestycyjne, takie jak:

● projekt drogowy na terenie Ko-palni Katowice (XI 2009 – wartośćprac budowlanych 80 mln zł);

● przebudowa obszaru od rondado rynku (przygotowano SIWZ naprojekt – przewidywane wejście naplac budowy 2010);

● kompleksowa modernizacjaSpodka (trwa wybór wykonawców– wartość prac 60 mln zł);

● budowa Międzynarodowego Cen-trum Kongresowego (wartość189 mln zł);

● podpisano umowę na budowęnowej sali koncertowej NarodowejOrkiestry Polskiego Radia (wartość

160 mln zł – miasto ma zapewnić40 mln zł i ubiega się o resztę środ-ków);

● przebudowa dworca PKP i ulicw rejonie Mariacka – Dworcowa;

● budowa biblioteki Centrum Infor-macyjnego (wartość 70 mln zł);

● budowa i modernizacja sieci ka-nalizacyjnych (600 mln zł);

● przebudowa linii tramwajowych(700 mln zł);

● modernizacja Stadionu GKS i wie-le małych inwestycji.

Znany architekt Henryk Buszko– Honorowy Prezes Śląskiej Organiza-cji Technicznej podkreślił w swoim wys-tąpieniu, że na Śląsku pracują wybit-ni projektanci i architekci. Ich dziełemjest m.in. Stadion Śląski oddany doużytkowania w 1956 r., zaprojektowa-ny przez arch. Juliana Brzuchow-skiego i arch. Danutę Bredy-Brzu-chowską. W 1994 r. inwestor, którymbył wówczas Wojewoda Katowicki,podpisał umowę o prace projektowemodernizacji Stadionu Śląskiegoz Zakładem Projektowania i WdrożeńTB Sp. z o.o. w Katowicach. General-

VIII Zjazd Sprawozdawczy ŚląskiejOkręgowej Izby Inżynierów Budownictwa

Prezydium VIII Zjazdu Sprawozdawczego ŚlOIIB. Od lewej: Grzegorz Gowarzewski;Roman Karwowski; Franciszek Buszka; Stefan Czarniecki

77

PRAKTYKA BUDOWLANA

6 ’2009 (nr 442)

nym projektantem inwestycji zostałarch. Zdzisław Pelczarski, a kon-strukcję opracowali Teodor Badorai Janusz Mach. W ramach tejdokumentacji w 2005 r. opracowanyzostał projekt zadaszenia widowniStadionu pod nazwą Saturn 2005.Jest to nowoczesna, lekka konstrukcjacięgnowa z poszyciem z membranyPTFE. Eksperci uważają, że jest to jed-no z dwóch dominujących na świecierozwiązań w konstruowaniu zadaszeństadionów. Projekt ten uzyskał pozwo-lenie na budowę i był przedmiotemprzetargów na roboty budowlano-mon-tażowe. Niestety nowe władze regio-nalne (Urząd Marszałkowski) z niewia-domych przyczyn przerwały kontaktyz zespołem projektowym oraz zleciływykonanie dwóch ekspertyz projektuzadaszenia Saturn 2005.

Ekspertyzy te zdyskwalifikowały pra-cę śląskiego zespołu projektowego,podważając założenia obliczeniowei sugerując zagrożenie konstrukcji awa-rią. Obecny inwestor, którym jest UrządMarszałkowski Województwa Śląskie-go, uznał te ekspertyzy za podstawędo dalszych działań, z których wyelimi-nował twórców projektu i zlecił wykona-nie koncepcji zadaszenia firmie nie-mieckiej. Jest to ogromna krzywda mo-ralna wyrządzona polskim projektan-tom – uważa pan Henryk Buszko. Opi-nia techniczna ITB dotycząca obciąże-nia śniegiem i wiatrem oraz opinie spe-cjalistów od konstrukcji i architekturywykazały bowiem bezzasadność za-rzutów zawartych w ekspertyzach.

Śląskie środowisko budowlane wys-tąpiło w obronie dobrego imienia pol-skich inżynierów oraz polskiej myślitechnicznej. W jego imieniu działa Ślą-ska Organizacja Techniczna, którapo wyjaśnieniu tej nieprawidłowo pro-wadzonej sprawy, krzywdzącej pol-skich, wysokiej klasy, projektantów wy-stąpiła do Marszałka WojewództwaŚląskiego i Wojewody z wnioskiemo rewizję decyzji dotyczących wyko-nania zadaszenia Stadionu Śląskie-go – powiedział pan Henryk Buszkopodczas Zjazdu. Dodał też, że w tejsprawie sąd zdezawuował moc praw-ną ekspertyz wykonanych na zlece-nie inwestora, natomiast samorządzawodowy inżynierów budownictwapowinien rozstrzygnąć sprawę od-powiedzialności zawodowej autorówekspertyz.

Dotychczasowych dokonań gratulo-wali Przewodniczącemu Śląskiej Okrę-gowej Izby Inżynierów BudownictwaStefanowi Czarnieckiemu, Radzie Izbyoraz wszystkim członkom i delegatomna VIII Zjazd zaproszeni goście, m.in.Małgorzata Mazur – Wojewódzki In-spektor Nadzoru Budowlanego, MarekTomaszewski – Przewodniczący Po-łudniowej Okręgowej Izby Urbanistów,Aleksander Skupin – Wiceprzewodni-czący Śląskiej Okręgowej Izby Architek-tów. Pozdrowienia od Prezesa PolskiejIzby Inżynierów Budownictwa, prof. Zbi-gniewa Grabowskiego, przekazałAndrzej Jaworski – Skarbnik PIIB.

Wyniki obradPodczas obrad Zjazdu zostały

przyjęte sprawozdania z działalnościRady Izby oraz organów statutowychw 2008 r. W kolejnych punktach obradudzielono absolutorium władzom Izbyi zatwierdzono budżet na 2009 r. Dele-gaci przedstawili też listę wnioskówdo realizacji w najbliższym roku.

Większość wniosków zostałaskierowana do przedstawienia naVIII Krajowym Zjeździe Sprawoz-dawczym Polskiej Izby InżynierówBudownictwa, który odbędzie się19 – 20 czerwca br. w Warszawie.Dotyczą one m.in.:

● przywrócenia szkolnictwa zawodo-wego i uprawnień budowlanych w nie-pełnym zakresie dla techników;

● praktyk zawodowych dla kandyda-tów na uprawnienia budowlane, któremogłyby być potwierdzane równieżprzez osoby posiadające uprawnienia,ale niepełniące funkcji kierownika budo-wy, gdyż w małych firmach często niema takiej funkcji;

● ugruntowania pozycji inżyniera bu-downictwa, jako osoby zaufania publicz-nego, określonej w ustawie o samorzą-dzie zawodowym. Jedną z dróg jestprzyspieszenie procedur przywracają-cych uprawnienia budowlane dla techni-ków i inżynierów wg wcześniejszychuregulowań prawnych.

Przewodniczący Rady ŚlOIIB StefanCzarniecki w swojej wypowiedzi naZjeździe podkreślił, że śląskie środowi-sko budowlane się integruje. Powołanew lutym 2008 r. Forum BudownictwaŚląskiego zrzesza 40 tys. osób i 300podmiotów gospodarczych. Efektem in-tegracji było powierzenie Śląskiej Okrę-gowej Izbie Inżynierów Budownictwa or-ganizacji wspólnego „Śląskiego DniaBudowlanych 2008”, który odbył się3 października ub.r. w Katowicach.

Przewodniczący Czarniecki podzięko-wał Tadeuszowi Wnukowi – Prezyden-towi Śląskiej Izby Budownictwa w Katowi-cach za podjęcie się kierowania ForumBudownictwa Śląskiego i życzył, aby efek-ty działania Forum były tak dobre, jakŚląskiej Okręgowej Izby Inżynierów Bu-downictwa (wywiad z Prezesem Stefa-nem Czarnieckim na str. 78 – 79).

Krystyna Wiśniewska

Obrady Zjazdu

78

PRAKTYKA BUDOWLANA

6 ’2009 (nr 442)

Krystyna Wiśniewska: Izba za-kończyła kolejny rok działalności.W kwietniu br. odbył się VIII ZjazdSprawozdawczy. Przed Państwemostatni rok pracy w drugiej czterolet-niej kadencji. Jest Pan Przewodniczą-cym Rady od momentu powstaniaŚląskiej Okręgowej Izby InżynierówBudownictwa. Proszę o podsumowa-nie dotychczasowych osiągnięć.

Stefan Czarniecki: Samorząd zawo-dowy inżynierów budownictwa ma dbaćo doskonalenie zawodowe swoichczłonków i my ten imperatyw wynikają-cy z ustawy i zapisany w statucie Pol-skiej Izby Inżynierów Budownictwa re-alizujemy dosłownie. ŚlOIIB umożliwiaczłonkom udział w różnych formachszkolenia oraz zapewnia prenumera-tę jednego wybranego czasopismatechnicznego. Od początku działalno-ści postanowiliśmy nie przejmowaćna swoje barki organizowania szkoleń,lecz współpracować w tej dziedzinie zestowarzyszeniami naukowo-techniczny-mi i wykorzystać istniejący już potencjałintelektualny oraz ich bazę materialną.Organizacją imprez szkoleniowych dlanaszych członków zajmują się więcstowarzyszenia naukowo-techniczne,z którymi ŚlOIIB zawarła stosowne po-rozumienia. Izba sprawuje opiekę i nad-zór merytoryczny oraz pomaga w dotar-ciu z odpowiednią informacją do człon-ków. Wykorzystujemy do tego celu na-szą stronę internetową i wydawany „In-formator ŚlOIIB”. Stowarzyszenia skła-dają nam propozycje tematów szkoleń,które weryfikuje Komisja DoskonaleniaZawodowego działająca przy Izbie. Za-

sady finansowania są tak ustalone,że koszty bilansują się przy 30 uczest-nikach. Zgodnie z zasadami współpra-cy, organizator przygotowuje materiałyszkoleniowe dla uczestników oraz wy-daje im odpowiednie zaświadczenia po-twierdzające udział w szkoleniu. Nasiczłonkowie bardzo sobie cenią te za-świadczenia, szczególnie inżynierowie,którzy starają się o tytuł rzeczoznawcybudowlanego, gdyż w ten sposób mająudokumentowane podnoszenie kwalifi-kacji zawodowych. Wymagamy też, abykażdy uczestnik wypełnił ankietę, w któ-rej ocenia materiały szkoleniowe, wy-kładowców, organizację szkolenia i wy-stawia ocenę ogólną, a także proponu-je tematykę kolejnych szkoleń, która gointeresuje.

Każdy czynny członek ŚlOIIB możeotrzymać dofinansowanie w wysokości400 zł/osobę do konferencji wielodnio-wej, 160 zł/osobę do konferencji jedno-dniowej i warsztatów, 80 zł/osobę do se-minarium, a 40 zł/osobę do wykładu.Dofinansowanie do konferencji jest li-mitowane i przysługuje raz w rokuw przypadku konferencji wielodniowychoraz 2 razy w roku – jednodniowychi szkoleń warsztatowych.

Przyjęta forma organizacji imprezszkoleniowych spotkała się z apro-batą naszych członków, o czymświadczy duża liczba uczestników,która od 3 lat przekracza 7000 osóbrocznie. Ja również jestem bardzo za-dowolony ze współpracy ze stowarzy-szeniami naukowo-technicznymi, gdyżdobierają świetnych wykładowcówi organizują szkolenia na wysokimpoziomie. Dodatkowym atutem jest to,

że mają kilka ośrodków szkolenio-wych w województwie śląskim, co zna-komicie ułatwia naszym członkomudział w szkoleniach blisko miejscazamieszkania.

Powierzenie organizacji imprezszkoleniowych stowarzyszeniom na-ukowo-technicznym przyczyniło siędo ożywienia ich działalności i podnie-sienia prestiżu w środowisku zawodo-wym oraz do integracji z Izbą. Jest tobardzo ważna rola naszej organizacji,która współuczestniczy w integracji ca-łej branży budowlanej na Śląsku, cze-go zazdroszczą nam koledzy z innychregionów. Jesteśmy m.in. współorga-nizatorami Forum Budownictwa Ślą-skiego skupiającego samorząd za-wodowy, gospodarczy i inne organi-zacje pozarządowe. Obecnie działaw nim 300 jednostek gospodarczychi kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Jest tomłoda, bo zaledwie roczna inicjatywa,ale mamy już wiele rozpoczętychi zrealizowanych wspólnych przedsię-wzięć, m.in. Śląski Dzień Budowla-nych, starania o przywrócenie szkol-nictwa zawodowego w budownictwieoraz uprawnień budowlanych w ogra-niczonym zakresie dla techników,a także by inżynierowie budownictwamieli większe niż obecnie uprawnieniaw wykonawstwie budowlanym.

Osiągnięciem Śląskiej OkręgowejIzby Inżynierów Budownictwa, na tle po-zostałych izb okręgowych, jest duże za-interesowanie naszych członkówprenumeratą czasopism technicz-nych. Obecnie na 12 384 czynnychczłonków ok. 55% korzysta z prenume-raty. Nakłady na doskonalenie zawo-

Naszym priorytetemjest doskonalenie

zawodowe członków

Z Przewodniczącym Rady Śląskiej Okręgowej IzbyInżynierów Budownictwa Stefanem Czarnieckimrozmawia Krystyna Wiśniewska

79

PRAKTYKA BUDOWLANA

6 ’2009 (nr 442)

dowe, a więc szkolenia i prenumera-tę czasopism, wyniosły w 2008 r.ok. 130 zł na każdego czynnegoczłonka ŚlOIIB.

KW: Czy dzięki działalnościPolskiej Izby Inżynierów Budownic-twa zmieniła się ranga zawodu?

S.Cz.: Powstanie samorządu zawo-dowego przyczyniło się do podniesieniarangi zawodu inżyniera budownictwa,a także ułatwiło dostęp do uzyskaniauprawnień budowlanych. W ŚląskiejOkręgowej Izbie Inżynierów Budownic-twa od 2003 r. uprawnienia uzyskało2215 osób, a w 2008 r. – 399 osób. Toświadczy, że nie stawiamy barier w do-stępie do zawodu, a wręcz przeciwniepomagamy, aby jak najwięcej inżynie-rów budownictwa mogło zdać egzamini uzyskać uprawnienia budowlane.W ramach przyjętego przez Polską IzbęInżynierów Budownictwa programu ma-ją oni dostęp w internecie do kilku tysię-cy pytań ułatwiających przygotowaniedo egzaminu. Izba zajęła się też spra-wą praktyk zawodowych, z którymiwcześniej były problemy, gdyż absol-wenci kierunków budowlanych nie mieligdzie ich odbywać. Dzięki naszym sta-raniom pojawiły się praktyki zawodowena zasadzie wolontariatu, o czym dziśniewiele osób pamięta. Takie rozwiąza-nie sprawiło, że wielu młodych inżynie-rów mogło zaliczyć praktykę i przystąpićdo egzaminu na uprawnienia budowla-ne. Żeby podnieść ich rangę, w 2008 r.Rada Krajowa PIIB przyjęła rotę ślubo-wania i obecnie w momencie uroczyste-go wręczania postanowień o uzyskaniuuprawnień wszyscy, którzy je otrzymali,składają ślubowanie. Otrzymują takżekodeks postępowania etycznego. Izbarozważa rozwiązanie, aby wszyscyczłonkowie podpisali ślubowanie.

KW: Czy młodzi inżynierowie bu-downictwa są dobrze przygotowanido zawodu?

S.Cz.: Obecnie wiedza, którą wyno-szą absolwenci kierunków budowla-nych, różnie się kształtuje, ale bardzonas niepokoi, sygnalizowane przez pra-cowników wyższych uczelni, fatalneprzygotowanie studentów I roku z ma-tematyki. Jako samorząd zawodowyuważamy, że błędem było wyelimino-wanie matematyki z egzaminu matural-nego, a tym samym obniżenie poziomunauczania tego przedmiotu w liceum.

W związku m.in. z tą sytuacją, tegorocz-na Konferencja Krynicka będzie po-święcona kształceniu inżynierów bu-downictwa i mam nadzieję na zmianyw dobrym kierunku. Kolejnym proble-mem w przygotowaniu do zawodu sąpraktyki. Zdarza się, że zawartośćksiążki praktyk nie pokrywa się zupeł-nie z wiedzą przystępującego do egza-minu na uprawnienia budowlane, któryrzekomo odbył tę praktykę.

KW: Jak ocenia Pan poziom wyko-nywania samodzielnych funkcji tech-nicznych w budownictwie przezczłonków ŚlOIIB?

S.Cz.: Uważam, że jest on wysoki,chociaż zdarzają się uchybienia w ichdziałalności, nawet tak poważne jakw przypadku katastrofy hali targowejw Katowicach, w przypadku której pro-wadzone było postępowanie prokura-torskie i akt oskarżenia trafił do sądu.Z punktu widzenia odpowiedzialnościzawodowej sprawa została umorzo-na ze względu na przedawnienie. Pro-siłem jednak Rzecznika Odpowiedzial-ności Zawodowej, aby poinformowałosoby, których dotyczyła ta sprawa, żeich postępowanie było naganne i unik-nęli utraty uprawnień budowlanych tyl-ko ze względów formalnych. ŚląskaOkręgowa Izba Inżynierów Budownic-twa postulowała również, aby w przepi-sach nie było przedawnienia w przypad-ku katastrofy budowlanej, w wyniku któ-rej były ofiary śmiertelne.

KW: Co uważa Pan za największedokonania ŚlOIIB w 2008 r.?

S.Cz.: Oprócz omówionych już formdoskonalenia zawodowego, w postaciprenumeraty czasopism technicznychi licznego udziału członków Izby w róż-nego typu szkoleniach, na uwagę za-sługuje wydanie w 2008 r., przez pra-cowników Okręgowej Komisji Kwalifi-kacyjnej, kilkuset interpretacji upraw-nień budowlanych. W końcu ub.r. uru-chomiliśmy internetowy Serwis Bu-dowlany, który umożliwia śledzeniezmian w ustawach dotyczących bu-downictwa. Nasi członkowie mogąw nim również znaleźć wzory doku-mentów i normy budowlane, a takżeprześledzić cały proces inwestycyjnykrok po kroku.

KW: Nawiązując do VIII ZjazduŚlOIIB, zaskoczył mnie wyjątkowo

sprawny przebieg obrad i niemal jed-nomyślne podejmowanie uchwał.

S.Cz.: Jest to efekt wcześniejszychspotkań władz naszej Izby z delegata-mi, które odbyły się przed Zjazdem wewszystkich obwodach wyborczych.Delegaci zapoznali się z problematykąpodnoszoną na Zjeździe, a także zesprawami nurtującymi środowisko.Na Zjazd przyjechali więc dobrze przy-gotowani.

KW: Jakie główne zadania do re-alizacji ma ŚlOIIB na najbliższy rok,tzn. do Zjazdu Sprawozdawczo-Wy-borczego?

S.Cz.: Chcemy przeprowadzić re-mont zajmowanych pomieszczeńi przekazać nowej Radzie Izby siedzi-bę na miarę XXI wieku. Podniesie torównież standard pracy biura. Planuje-my też zacieśnić współpracę z wyższy-mi uczelniami, a przede wszystkimz dziekanami wydziałów budownictwa,aby nawiązać lepszy kontakt ze stu-dentami. Przedstawiciel naszej Izbyuczestniczy w immatrykulacji studen-tów I roku i wówczas dowiadują się onio istnieniu samorządu zawodowegow budownictwie, a także o tym, żepo III roku studiów mogą rozpocząćpraktykę zawodową.

KW: Jakie ma Pan przesłanie dlatych, którzy wejdą do władz ŚlOIIBw 2010 r.?

S.Cz.: Życzę im, aby nie zmarnowalitego, co zrobił działający dotychczas ze-spół ludzi, a więc Rada oraz przewod-niczący i członkowie wszystkich statuto-wych organów Izby. Miałem szczęście,że w I i II kadencji we władzach ŚlOIIBpracowali znakomici fachowcy. Szkoda,że zgodnie z przyjętymi wcześniej zasa-dami osoby te nie mogą kandydowaćdo władz w III kadencji. Są tym samymkarani za swoje doświadczenie i kom-petencje. Uważam, że decyzja doty-cząca ograniczenia kadencyjności po-winna być pozostawiona zjazdom okrę-gowym.

KW: Obecnie działalność Śląs-kiej Okręgowej Izby InżynierówBudownictwa wyróżnia się natle pozostałych izb okręgowychi jest wzorem do naśladowania.Życzę, aby ten poziom zostałutrzymany. Bardzo dziękuję zarozmowę.

80

PRAKTYKA BUDOWLANA

6 ’2009 (nr 442)

17 – 20 marca br. odbyły się w Wiśle, w kompleksie ho-telowym „Stok” XXIV Warsztaty Pracy Projektanta Kon-strukcji. Organizatorem Warsztatów był Małopolski Od-dział PZITB w Krakowie przy współpracy Oddziałów w Biel-sku-Białej, Gliwicach i Katowicach. Tematyka tegorocznychWarsztatów była kontynuacją rozpoczętego w 2006 r. cyklu„Naprawy i wzmocnienia konstrukcji budowlanych” i dotyczyła:podłoża budowlanego, fundamentów i budowli podziemnych,głębokich wykopów, składowisk odpadów oraz wpływów śro-dowiskowych w podłożu. Uwzględniając oczekiwania środowi-ska inżynierskiego, tematykę Warsztatów poszerzono o wyma-gania Eurokodu 7 wraz z jego praktycznym zastosowaniem.

Nad doborem tematyki wykładów oraz ich merytorycznąoceną pracował prof. dr hab. inż. Janusz Kawecki. Trud-no nie wspomnieć o współpracy w tym zakresie z SekcjąGeotechniki i Infrastruktury Podziemnej Komitetu InżynieriiLądowej i Wodnej Polskiej Akademii Nauk. Patronat bran-żowy nad WPPK objęły: Krajowa Rada Polskiej Izby Inży-nierów Budownictwa oraz Małopolska i Śląska OkręgowaIzba Inżynierów Budownictwa, natomiast patronat medialny:„Inżynieria i Budownictwo”, „Materiały Budowlane” oraz„Inżynier Budownictwa”. Sponsorami zostały firmy: KELLERPOLSKA, PERI POLSKA, TERRATECH i TITAN POLSKA.

W uroczystym otwarciu Warsztatów uczestniczyli m.in. Pre-zes Krajowej Rady PIIB prof. dr hab. inż. Zbigniew Grabow-ski, Wiceprezesi PIIB: mgr inż. Zbysław Kałkowski orazmgr inż. Stefan Wójcik, Przewodniczący Małopolskiej OIIBdr inż. Zygmunt Rawicki, Przewodniczący Śląskiej OIIBmgr inż. Stefan Czarniecki, J.M. Rektor Politechniki Kra-kowskiej prof. dr hab. inż. Kazimierz Furtak oraz Dziekan

Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Krakowskiejdr hab. inż. Tadeusz Tatara, prof. PK. Pod nieobecnośćprzewodniczącego, Zarząd Główny PZITB reprezentowaliWiceprezesi: dr inż. Ireneusz Jóźwiak, dr inż. ZygmuntRawicki oraz Sekretarz Generalny mgr inż. Elżbieta Jani-szewska-Kuropatwa.

Wystąpienia wykładowców Warsztatów zostały pogrupo-wane w dziewięciu sesjach, którym przewodniczyli przewod-niczący oddziałów PZITB oraz członkowie komitetu organi-zacyjnego. Wszystkie wykłady były wygłaszane w skróconejformie. Na zakończenie poszczególnych sesji organizatorzyprzewidzieli czas na dyskusję, ale było go, jak zwykle, za ma-ło i rozmowy kontynuowano w kuluarach.

W trakcie Warsztatów zajęto się szeroko rozumianą pro-blematyką geotechniki, europejskimi normami geotechnicz-nymi, projektowaniem oraz metodyką obliczeń. Niezależnieod tematów naukowo-technicznych przedstawiono możli-wości uczestniczących firm oraz relacje bezpośrednio z re-alizacji i placów budów. W pierwszych trzech sesjach wykła-dowych omówiony został Eurokod 7, a pieczę nad tą tema-tyką prof. dr hab. inż. Janusz Kawecki powierzył prof. dr.hab. inż. Lechowi Wysokińskiemu. W dalszych wykła-dach poruszano tematy związane z problematyką głębokichwykopów, technologiami wzmacniania gruntu oraz zabezpie-czaniem skarp, wykopów i nasypów. Sesja szósta dotyczy-ła diagnostyki dynamicznej konstrukcji zagłębionych w grun-cie, wpływu drgań na budowle i ludzi oraz geotechnicznychproblemów na terenach górniczych. W dalszych sesjach niezabrakło również interesującego tematu fundamentowania

XXIV WARSZTATY PRACY PROJEKTANTA KONSTRUKCJI„Naprawy i wzmocnienia konstrukcji budowlanych”

B E S K I D Y KRAKÓW

Przy stole prezydialnym: Przewodniczący Małopolskiego OddziałuPZITB dr inż. Marian Płachecki, Przewodniczący Gliwickiego Od-działu PZITB dr inż. Radosław Jasiński, Przewodniczący KomitetuOrganizacyjnego XXIV WPPK mgr inż. Mirosław Boryczko i Prze-wodniczący Komitetu Naukowego XXIV WPPK prof. dr hab. inż.Janusz Kawecki

Przedstawiciele Patrona Branżowego. Od lewej: PrzewodniczącyŚląskiej OIIB mgr inż. Stefan Czarniecki, Prezes Polskiej IzbyInżynierów Budownictwa prof. dr hab. inż. Zbigniew Grabowskii Przewodniczący Małopolskiej OIIB dr inż. Zygmunt Rawicki

81

PRAKTYKA BUDOWLANA

6 ’2009 (nr 442)

w aspekcie zarówno konstrukcji nowoczesnych, jak i wzmac-niania zabytkowych. Końcowe wykłady sesji ósmej i dziewią-tej związane były z zabezpieczeniem antykorozyjnym, bez-pieczeństwem tuneli i garaży podziemnych, badaniami geo-technicznymi w drogownictwie, posadowieniem obiektów in-frastruktury transportu lądowego oraz statecznością zboczywysypisk odpadów komunalnych.

Tradycją Warsztatów są wieczory inżynierskie, których te-matyka nie zawsze jest bezpośrednio związana z zagadnie-niami przedstawianymi w wykładach. W tym roku przedsta-wiciele Instytutu Techniki Budowlanej zaprezentowali nowąkoncepcję przepisów techniczno-budowlanych (warunkówtechnicznych) dla budynków, opracowywaną na zlecenieMinisterstwa Infrastruktury. Ideą jest wydzielenie w przepi-sach techniczno-budowlanych dwóch części: pierwszej za-wierającej tzw. wymagania podstawowe oraz drugiej zawie-rającej warunki techniczne, których zastosowanie stwarza„domniemanie spełnienia” wymagań sformułowanychw pierwszej części przepisów.

Teksty wszystkich wykładów zostały wydane w obszer-nym, trzytomowym wydawnictwie zawierającym również pre-zentacje technologii i wyrobów firm. W Centrum Wystawien-niczym zorganizowanych zostało 46 stoisk, a wyróżniającesię firmy uhonorowano pucharami za najlepsze przedstawie-nie swoich ofert i osiągnięć. W kolejności otrzymały je firmy:

TITAN POLSKA, GEO-BRUGG i SPECBUD.Trudno nie wspomniećo bardzo wysokim pozio-mie wygłaszanych pod-czas sesji referatów firmo-wych (TITAN POLSKA,HILTI, KELLER, GEOTIM,DATACOMP, SOLETAN-CHE POLSKA, PERI). Or-ganizatorzy zadbali rów-nież o wymiar estetycznyposesyjnych wieczorów.Uczestnicy mieli okazjęwysłuchać recitalu Andrzeja Sikorowskiego i Mai Sikorow-skiej oraz obcować z beskidzkim folklorem, degustując swoj-skie jadło w stylowej karczmie.

W XXIV Warsztatach Pracy Projektanta Konstrukcji udziałwzięło 535 uczestników reprezentujących środowisko pro-jektantów, wykonawców, firmy oraz przedstawicieli światanauki. Na zakończenie przedstawiona została informacjao XXV jubileuszowych Warsztatach, których organizacjaprzypada Oddziałowi Gliwickiemu PZITB we współpracyz Oddziałami w Bielsku-Białej, Katowicach i Krakowie.

mgr inż. Mirosław Boryczko

Rozmowy kuluarowe: WiceprezesPolskiej Izby Inżynierów Budownictwamgr inż. Zbysław Kałkowski i SekretarzGeneralny PZITB mgr inż. ElżbietaJaniszewska-Kuropatwa

22 kwietnia br. odbyło się w Warszawie seminarium„Fundamenty palowe 2009”, zorganizowane przez In-stytut Badawczy Dróg i Mostów we współpracy z Pol-skim Zrzeszeniem Wykonawców Fundamentów Specjal-nych (PZWFS). Spotkanie cieszyło się bardzo dużym zain-teresowaniem. Wzięło w nim udział ponad 300 osób, w tym:przedstawiciele biur projektowych, firm wykonawczych,uczelni i instytutów naukowo-badawczych. Wśród zaproszo-nych gości były również osoby odpowiedzialne za realiza-cję I etapu budowy Stadionu Narodowego w Warszawie,m.in. Janusz Kubicki – Dyrektor ds. Realizacji Narodowe-go Centrum Sportu, Miłosław Matejko i Marcin Wesoły– projektanci konstrukcji Stadionu Narodowego oraz PawełTustanowski – kierownik budowy (Pol Aqua).

Seminarium podzielono na dwie części. Pierwszą prowadziłRyszard Brzosko – Prezes PZWFS, a drugą Piotr Ry-chlewski – Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego se-minarium. Przygotowano 12 referatów, których tematykaobejmowała:

● wzmacnianie podłoża Stadionu Narodowego w Warsza-wie (Marcin Wesoły i Miłosław Matejko – Biuro Matejkoi Partnerzy Biuro Konstrukcyjne; Matejko & Wesoły Biuro Pro-jektowe S.C.);

● badanie pali testowych (Piotr Rychlewski – InstytutBadawczy Dróg i Mostów);

● prefabrykowane żelbetowe pale wbijane (Dariusz Sobala –Aarsleff Sp. z o.o.);

● współczesne metody wykonywania pali wierconych (Bo-lesław Kłosiński – Instytut Badawczy Dróg i Mostów, EdwardMarcinków – MOSTMARPAL);

● iniekcję podstaw pali wierconych (Czesław Szyman-kiewicz – Instytut Badawczy Dróg i Mostów);

● wykorzystanie sondowań statycznych do obliczania no-śności i osiadań pali (Kazimierz Gwizdała – PolitechnikaGdańska, Maciej Stęczniewski – Politechnika Łódzka, Ire-neusz Dyka – Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie);

● posadowienie wieżowca Sky Tower we Wrocławiu(Bolesław Kłosiński – Instytut Badawczy Dróg i Mostów,Jacek Andrzejewski – BWL Projekt);

● zastosowanie pali FDP w budownictwie mostowym(Roman Rogowski i Piotr Fronczak – P. I. IMB);

● ściany oporowe na przykładzie obwodnicy miejscowoś-ci Lubień (Andrzej Kulawik – Arcadis Sp. z o.o., RobertSołtysik – Soley Sp. z o.o);

● kotwienie ścianek szczelnych na budowie Stadionu Naro-dowego w Warszawie (Rafał Czarnecki, Tomasz Żorek – Pry-watne Przedsiębiorstwo Inżynieryjne Gerhard Chrobok Sp.J.);

● zastosowanie mikropali pod posadowienie i wzmocnie-nie fundamentów (Marcin Derlacz, Jerzy Czaplicki – Stump--Hydrobudowa Sp. z o.o.).Więcej o Stadionie Narodowym na str. 52 w tym numerze.

Wszystkie referatybyłyniezwykle interesujące ipozwoliły kom-pleksowo omówić tematykę posadowienia obiektów. Organiza-torom należy się więc uznanie nie tylko za profesjonalne przygo-towanieseminarium,aleprzedewszystkim trafnedobranie tema-tów i autorów referatów. Umiejętnie połączyli teorię z praktyką,co pozwoliło na wymianę zawodowych doświadczeń.

Na zakończenie seminarium wszyscy uczestnicy potwier-dzili potrzebę kontynuowania tej tematyki i wyrazili chęćuczestniczenia w kolejnym spotkaniu. Zaplanowano więc jena 6 października br., a na marzec 2010 r. seminariumdotyczące ścian szczelinowych i obudów wykopów.

(ek)

Fundamenty palowe 2009

82 6 ’2009 (nr 442)


W związku z pojawiającymi się wątpliwościami w sprawiemożliwości umarzania opłat legalizacyjnych, o których mowaw art. 49 oraz art. 49b ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budow-lane (Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 z późn. zm.), przedsta-wiamy wyjaśnienia zgodne ze stanowiskiem Głównego UrzęduProkuratorii Generalnej Skarbu Państwa wyrażonym w piś-mie z 12.01.2009 r., znak: KR-50-89/08/KLI/miz W/320/09.

Zgodnie z treścią art. 49 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane, regu-lującego procedurę legalizacji samowoli budowlanej, organ nadzo-ru budowlanego, który otrzymał w wyznaczonym terminie dokumen-ty, o których mowa w art. 48 ust. 3 ww. ustawy, traktowane jako wnio-sek o zatwierdzenie projektu budowlanego i wydanie pozwoleniana wznowienie robót budowlanych albo wniosek o zatwierdzenie pro-jektu budowlanego, jeżeli budowa została zakończona, jest zobo-wiązany zbadać, czy projekt budowlany spełnia trzy określone w tymprzepisie przesłanki. Organ bada zgodność projektu zagospodaro-wania działki lub terenu z przepisami o planowaniu i zagospodaro-waniu przestrzennym, a w szczególności z ustaleniami obowiązu-jącego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,kompletność projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opi-nii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń, a także wykonanie projektubudowlanego przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia bu-dowlane. W przypadku, gdy nie stwierdza nieprawidłowości w wy-żej wymienionym zakresie, organ nadzoru budowlanego ustala wy-sokość opłaty legalizacyjnej w drodze postanowienia.

Od czasu wprowadzenia instytucji opłaty legalizacyjnej do art. 49ustawy – Prawo budowlane (to jest od 11 lipca 2003 r.), ust. 2 tegoprzepisu stanowi, że do opłaty legalizacyjnej stosuje się odpowied-nio przepisy dotyczące kar, o których mowa w art. 59f ust. 1, z tymże stawka opłaty legalizacyjnej podlega pięćdziesięciokrotnemupodwyższeniu. W art. 59f ust. 1 brak jest odesłania do Ordynacjipodatkowej, a nawiązanie do tych regulacji następuje „za pośred-nictwem” art. 59g ust. 5 ustawy – Prawo budowlane. Podkreślićprzy tym trzeba, że odesłanie do działu III Ordynacji podatkowejwprowadzone zostało dopiero 31 maja 2004 r., czyli ponad rok póź-niej, niż wprowadzono instytucję opłaty legalizacyjnej. Wynika ztego, że w tamtym czasie w ogóle nie było możliwe rozłożeniena raty, odroczenie płatności ani tym bardziej umorzenie opłaty le-galizacyjnej. Z kolei przepis art. 49b ust. 5 ustawy – Prawo budow-lane stanowi, że do opłaty legalizacyjnej stosuje się odpowiednioprzepisy art. 59g, dotyczące kar, z modyfikacjami dotyczącymi sta-wek opłat, wynikającymi wprost z treści ust. 5 art. 49b. Zaznaczyćjednak trzeba, że do 30 maja 2004 r. w treści art. 49b ust. 5 widnia-ło odesłanie do art. 59f ust. 1 (tak jak w obecnym art. 49 ust. 2). Na-tomiast przepis art. 59g ust. 5 ustawy – Prawo budowlane odsyłado odpowiedniego stosowania działu III ustawy – Ordynacja podat-kowa. Oznacza to, że w stosunku do opłat legalizacyjnych rozwią-zania przyjęte przez ustawodawcę w Ordynacji podatkowej (w tymrównież instytucja umorzenia zaległości podatkowych) mają zasto-sowanie przez podwójne oraz potrójne odesłanie do odpowiednie-go stosowania wymienionych przepisów.

W literaturze i orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że od-powiednie stosowanie przepisu może polegać na jego zastoso-

waniu wprost, z odpowiednimi modyfikacjami lub na odmowiejego zastosowania ze względu na określone różnice. Zastoso-wanie odpowiednio przepisu z określonymi modyfikacjami jestuzasadnione odmiennością stanu „podciąganego” pod dyspozy-cję stosowanego przepisu. Natomiast odmowa stosowania prze-pisu może wynikać albo bezpośrednio z treści wchodzącychw grę regulacji prawnych, albo z tego, że zastosowania danejnormy nie dałoby się pogodzić ze specyfiką i odmiennością roz-poznawanego stanu (por.wyrokSNz29kwietnia2008r.,IIICZP17/08;wyrok SN z 6 grudnia 2000 r., III CZP 41/00 OSNC 2001/4/57; po-stan. TK z 25 lutego 2004 r., K 23/03 OTK 14/2A/2004; postan.TK z 4 października 2006 r., K 31/06 OTK 135/9A/2006). Z takąsytuacją mamy do czynienia w przypadku systemu odesłańw ustawie – Prawo budowlane, dotyczącego odpowiedniego sto-sowania do opłaty legalizacyjnej przepisów dotyczących kar,do których z kolei mają „odpowiednie” zastosowanie przepisyo zobowiązaniach podatkowych z Ordynacji podatkowej. Taki spo-sób regulacji wynika ze zbliżonej konstrukcji prawnej kar i opłatlegalizacyjnych występujących w ustawie – Prawo budowlaneoraz zobowiązań podatkowych. Ze względu na specyfikę opłatylegalizacyjnej, która jest warunkiem legalizacji samowoli budow-lanej, trudno jest jednak przyjąć, że odesłanie takie pozwala na za-stosowanie w pełnym zakresie przepisów działu III Ordynacji po-datkowej, w tym tych, które dotyczą umorzenia zaległości podat-kowej. W sytuacji bowiem nieuiszczenia opłaty legalizacyjnejw oznaczonym terminie nie można przyjąć odpowiedniego zasto-sowania przepisów działu III ustawy – Ordynacja podatkowa, do-tyczących umorzenia zaległości podatkowych, skoro ustawodaw-ca przewidział wprost w ustawie – Prawo budowlane rozwiązanieprawne takiego przypadku. Innymi słowy sankcje nieuiszczeniaopłaty legalizacyjnej w terminie określa nie prawo podatkowe– rozdziały 5 i 6 działu III Ordynacji podatkowej noszące tytuły „Za-ległość podatkowa” oraz „Odsetki za zwłokę i opłata prolongacyj-na” – ale przepisy ustawy – Prawo budowlane, tj. art. 48 nakazu-jący wydanie nakazu rozbiórki samowoli budowlanej.

Dopuszczalność odroczenia terminu płatności czy rozłożeniana raty opłaty legalizacyjnej może znaleźć uzasadnieniew aspekcie „odpowiedniego” stosowania przepisów działu III Or-dynacji podatkowej. Z kolei umorzeniu, zgodnie z art. 67a § 1pkt 3 Ordynacji podatkowej, podlegać mogą jedynie zaległościpodatkowe, a nie kwoty podatku. Podatnicy, którzy wnosząo umorzenie podatku (przed upływem jego terminu płatności),nie mogą skutecznie tego uzyskać. Organ podatkowy w takiejsytuacji, w zależności od okoliczności, albo nie wszczyna postę-powania podatkowego, albo też wszczęte postępowanie uma-rza. Nieuiszczenie opłaty legalizacyjnej w terminie powodu-je, że właściwy organ wydaje decyzję, w której nakazujerozbiórkę obiektu budowlanego będącego w budowie albowybudowanego bez wymaganego zezwolenia albo zgłosze-nia (zob. art. 49 ust. 3 oraz 49b ust. 7 ustawy – Prawo budow-lane). Jedynie uiszczenie przedmiotowej opłaty w terminie po-woduje, że zostaje spełniony warunek legalizacji samowoli bu-dowlanej, co nie skutkuje wydaniem takiego nakazu. Opłaty le-

Departament Prawno-Organizacyjny GUNBinformuje:

Opłata legalizacyjna

836 ’2009 (nr 442)


galizacyjnej nie uiszcza się zatem po terminie płatności. Niemożna też mówić o powstaniu zaległości podatkowej, a więcw rezultacie nie można rozważać jej umorzenia na podstawieprzepisów podatkowych. Dodatkowo podkreślić trzeba, że zewzględu na specyficzny charakter opłaty legalizacyjnej trudnoprzypisać jej wszystkie cechy wynikające z ustawowej definicjipodatku. Podatkiem jest bowiem publicznoprawne, nieodpłatne,przymusowe, nieekwiwalentne oraz bezzwrotne świadczeniepieniężne na rzecz Państwa, województwa, powiatu lub gminy,wynikające z ustawy podatkowej. W tym przypadku trudno twier-dzić, że opłata legalizacyjna stanowi przymusowe świadczeniepieniężne. Ponadto z jej nieuiszczeniem ustawa wiąże jedno-znaczne skutki prawne. Należy zwrócić uwagę na argumentyprzedstawione przez Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniuwyroków: z 26 marca 2002 r., SK 2/01 oraz z 18 październi-ka 2006 r. P 27/05, w których przedmiotem rozstrzygnięcia by-ły przepisy ustawy – Prawo budowlane, regulujące instytucję le-galizacji samowoli budowlanej i rozwiązania intertemporalne.Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że ustawodawca poszukującoptymalnych form przeciwdziałania naruszeniom prawa, w po-staci samowoli budowlanej, wprowadził możliwość legalizacji

takiej samowoli po spełnieniu określonych warunków ustawo-wych przez podmiot naruszający prawo. Jednym z takich instru-mentów jest konieczność uiszczenia opłaty legalizacyjnej.

Wymienione argumenty przemawiają także za niemożliwościąpogodzenia celów i funkcji rozwiązań prawnych wprowadzonychprzez ustawodawcę w art. 48 i 49 ustawy – Prawo budowlanez przyjęciem dopuszczalności stosowania instytucji umorzenia za-ległości podatkowych w stosunku do opłaty legalizacyjnej.

Podmiot naruszający prawo w postaci samowoli budowlaneji korzystający z uprawnienia jej legalizacji, a jednocześnie nieuisz-czający opłaty legalizacyjnej w stosownym terminie, nie może li-czyć na dalsze ulgi w postaci umorzenia opłaty legalizacyjnej,gdyż stałoby to w sprzeczności z konstytucyjną zasadą równościw stosunku do tych podmiotów, które dopełniły wszystkich wymo-gów ustawowych związanych z realizacją inwestycji budowlanej.Tym bardziej że nakaz rozbiórki przewidziany w treści art. 48ustawy – Prawo budowlane ma charakter restytucyjny, a nie re-presyjny, służący jedynie zapewnieniu tzw. ładu architektoniczne-go i przestrzennego w ogólnie pojętym porządku publicznym.

Zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowa-niu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954z późn. zm.), egzekucję administracyjną stosuje się do obowiązkówokreślonych w art. 2, gdy wynikają one z decyzji lub postanowieńwłaściwych organów, albo – w zakresie administracji rządowej i jed-nostek samorządu terytorialnego – bezpośrednio z przepisu pra-wa, chyba że przepis szczególny zastrzega do tych obowiązkówtryb egzekucji sądowej. Egzekucji administracyjnej podlegająm.in. obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające wewłaściwości organów administracji rządowej i samorządu te-rytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnejnapodstawieprzepisuszczególnego (art. 2§1pkt10ustawyopo-stępowaniu egzekucyjnym w administracji). Należy zaznaczyć, żew przypadku,gdy inwestorwybudowałna podstawiezgłoszenia tym-czasowy obiekt budowlany, niepołączony trwale z gruntem i przewi-dziany do rozbiórki lub przeniesienia w inne miejsce w terminie okre-ślonym w zgłoszeniu, ale nie później niż w okresie 120 dni od dniarozpoczęcia budowy określonego w zgłoszeniu (art. 29 ust. 1 pkt 12w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budow-lane, Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 z późn. zm.), obowiązek roz-biórki przedmiotowego obiektu wynika bezpośrednio z przepisówustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 12 ustawy – Prawo budowlane, in-westor jest zobowiązany rozebrać tymczasowy obiekt budowla-ny po określonym w zgłoszeniu terminie albo po upływie 120 dniod rozpoczęcia jego budowy, jeżeli zgłoszenie przewidywało póź-niejszy termin rozbiórki lub tego terminu nie zawierało. Nie ma zna-czenia fakt, czy zgłoszenie stało się skuteczne przez tzw. milczą-cą zgodę organu, czy też organ pisemnie poinformował inwesto-ra, że nie wnosi sprzeciwu. Inwestor zobowiązany jest do dobro-wolnego wykonania obowiązku, bez konieczności podejmowaniadziałań przez organy administracji. Natomiast jeśli osoba zobo-wiązana uchyla się od wykonania ciążącego na niej obowiązku,wówczas organem właściwym do żądania wykonania obowiązkurozbiórki jest organ administracji architektoniczno-budowlanejI instancji, który przyjął zgłoszenie bez sprzeciwu (zob. wyrok NSAz 28 grudnia 2007 r., sygn. akt: II OSK 1746/06). Organ ten jest w te-go rodzaju sprawach zarówno wierzycielem, jak i organem egzeku-cyjnym i przepisy zobowiązują go do przeprowadzenia stosownegopostępowania w trybie przepisów ustawy o postępowaniu egzeku-cyjnym w administracji. Stosownie do art. 3 § 1 wymienionej usta-wy, wskazany organ powinien sporządzić tytuł wykonawczy, o któ-rym mowa w art. 27 § 1 wymienionej ustawy i wszcząć egzekucjębezpośrednio na podstawie przepisu prawnego.

Wzory wniosku o pozwolenie na budowę, oświadczenia o po-siadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele bu-dowlane oraz decyzji o pozwoleniu na budowę określone zo-stały w załącznikach nr 1-3 rozporządzenia Ministra Infrastruk-tury z 23 czerwca 2003 r. w sprawie wzorów: wniosku o pozwo-lenie na budowę, oświadczenia o posiadanym prawie do dys-ponowania nieruchomością na cele budowlane i decyzji o po-zwoleniu na budowę (Dz.U. nr 120, poz. 1127 z późn. zm.).Treść wniosków, oświadczeń oraz decyzji musi być zgodna

z wzorami, określonymi w wymienionym rozporządzeniu.Wszystkie wnioski o pozwolenie na budowę, decyzje o pozwo-leniu na budowę oraz oświadczenia o posiadanym prawiedo dysponowania nieruchomością na cele budowlane powinnyw pełni odzwierciedlać treść wskazaną we wzorach. Nieprawi-dłowe jest więc modyfikowanie wzorów przez organy administra-cji architektoniczno-budowlanej, jak i strony postępowania,w szczególności pomijanie niektórych punktów, zmiana kolejno-ści punktów czy modyfikacja ich treści.

Rozbiórki obiektów tymczasowych

Stosowanie wzorów wniosku o pozwolenie na budowęi decyzji o pozwoleniu na budowę

84 6 ’2009 (nr 442)


Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanegow Katowicach wchodzi w skład administracji ze-spolonej województwa działającej pod przewod-nictwem Wojewody Śląskiego i wykonuje zadania

przewidziane ustawą – Prawo budowlane w zakresie nadzo-ru budowlanego. W Inspektoracie jest zatrudnionych 45 osób,przy czym większość ma wyższe wykształcenie inżynierskiei uprawnienia budowlane oraz wieloletnie doświadczeniew pracy w administracji. Obecnie trwa reorganizacja Inspek-toratu polegająca na likwidacji delegatur, które miały siedzibyw Częstochowie i Bielsku-Białej. Stworzenie jednolitej strukturyorganizacyjnej ma zapewnić prawidłowe funkcjonowanie Urzę-du, polepszyć jakość i terminowość załatwiania spraw. Od 7 li-stopada 2007 r. Śląskim Wojewódzkim Inspektorem NadzoruBudowlanego jest mgr inż. Małgorzata Mazur, a obowiązkizastępcy pełni mgr inż. Witold Sas-Nowosielski.

W Wojewódzkim Inspektoracie Nadzoru Budowlane-go w Katowicach działają następujące wydziały meryto-ryczne:

● Wydział Orzecznictwa Administracyjnego – jako or-gan II instancji prowadzi postępowania odwoławcze od roz-strzygnięć powiatowych inspektorów nadzoru budowlanegow zakresie ich właściwości, rozpatruje skargi i wnioski w tymsamym zakresie rzeczowym oraz prowadzi postępowaniaadministracyjne w trybie nadzwyczajnym jako organ I in-stancji. W 2008 r. wydział wydał 1626 decyzji i postano-wień, w tym 251 zaskarżono do WSA;

● Wydział Inspekcji i Kontroli – prowadzi kontrole kom-pleksowe i doraźne starostów, jako organów administracji ar-chitektoniczno-budowlanej, oraz powiatowych inspektorównadzoru budowlanego. Wydział działa od lutego br.Wykonuje w ciągu miesiąca średnio dwie kontrole powiato-wych inspektorów nadzoru budowlanego i organów admini-stracji architektoniczno-budowlanej I stopnia;

● Wydział Wyrobów Budowlanych – realizuje działa-nia kontrolne planowe i doraźne u producentów i sprze-dawców wyrobów budowlanych oraz prowadzi postępowa-nia administracyjne w sprawach wprowadzania do obrotuwyrobów budowlanych – jako I instancja. Bierze równieżudział w kontrolach prowadzonych przez Głównego Inspek-tora Nadzoru Budowlanego. W 2008 r. przeprowadził143 kontrole, w czasie których skontrolował 361 wyro-bów budowlanych;

● Wydział Infrastruktury Technicznej – realizuje zadaniazwiązane z drogami kolejowymi i obiektami inżynierskimi,budowlami i urządzeniamina obszarach kolejowych, bu-downictwa transportu i lotniskcywilnych oraz obiektówhydrotechnicznych. Prowadzirównież działalność inspekcyj-ną dotyczącą prawidłowości

przebiegu procesu budowlanego oraz utrzymania obiektówbudowlanych. W 2008 r. wydał 330 decyzji i postanowień iprzeprowadził 262 kontrole oraz oględziny w terenie. Co-rocznie opracowywany jest raport dotyczący bezpieczeń-stwa budowli hydrotechnicznych na terenie województwaśląskiego;

● Zespół do spraw Budownictwa Obronności i Bezpie-czeństwa – prowadzi postępowania administracyjne i dzia-łalność inspekcyjną przebiegu procesu budowlanego orazutrzymania obiektów budowlanych w zakresie budownictwaobronności i bezpieczeństwa na terenach zamkniętych.

Śląski Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanegowspółpracuje z Państwową Strażą Pożarną, Państwową In-spekcją Sanitarną oraz innymi jednostkami administracji ze-spolonej województwa w ramach corocznie organizowanychprzez Wojewodę Śląskiego akcji, koordynowanych przezCentrum Zarządzania Kryzysowego np. „Bezpieczne Ferie”,„Bezpieczne Wakacje”, „Bezpieczna Szkoła” itp. Ponadtow 2009 r., wspólnie z Państwową Inspekcją Pracy, WINB re-alizuje akcję „Bezpieczna Budowa”. Inspektorat uczestniczyrównież w wielu targach budowlanych organizowanych na te-renie województwa, wyróżniając najlepsze wyroby budowla-ne nagrodą Śląskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru

Budowlanego.Śląski WINB nadzoruje me-

rytoryczne rozstrzygnięcia36 powiatowych inspektorównadzoru budowlanego, w tym19 grodzkich, w których za-trudnionych jest 263 pracow-

Wojewódzki Inspektorat NadzoruBudowlanego w Katowicach

Kierownictwo WINB w Katowicach. Od lewej: Adam Krześniak– kierownik Zespołu do spraw Budownictwa Obronności i Bezpie-czeństwa; Sławomir Łabędź – naczelnik Wydziału Inspekcji i Kon-troli; Zdzisława Miniewska – naczelnik Wydziału OrzecznictwaAdministracyjnego; Małgorzata Mazur – Śląski WojewódzkiInspektor Nadzoru Budowlanego; Grzegorz Skórka – naczelnikWydziału Wyrobów Budowlanych; Jolanta Bogacz – główna księ-gowa; Krzysztof Jaroczyński i Tadeusz Madera – Wydział Infra-struktury Technicznej

Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Katowicach40-024 Katowice, ul. Powstańców 41a

tel. (032) 207-79-39, fax (032) 256-46-79e-mail: [email protected],

[email protected]

856 ’2009 (nr 442)


ników razem z obsługą administracyjno-kadrowo-księgo-wą. Średnie zatrudnienie pracowników merytorycznychrealizujących zadania nadzoru budowlanego to 5 inspek-torów na powiat. Jest to liczba stanowczo zbyt mała dowłaściwej realizacji zadań ze względu na specyfikę zabu-dowy terenu i wysoką gęstość zaludnienia naszego woje-wództwa. To, że Śląskie jest regionem przemysłowym i wy-soko zurbanizowanym, powoduje konieczność dobregozorganizowania i dużego zaangażowania powiatowych or-ganów nadzoru budowlanego województwa. Specyfikę re-gionu stanowią obszary przemysłowe i poprzemysłowe

z licznymi obiektami fabryk, kopalń i hut. Bardzo dużymproblemem są tereny z czynną eksploatacją górniczą, któ-ra zmusza inwestorów do stosowania kosztownych zabez-pieczeń. Szkody górnicze stanowią również duży kłopot dlawłaścicieli istniejących obiektów, zwłaszcza tych, które niezostały zabezpieczone na etapie budowy. W rozwiązywa-niu tych problemów pomaga środowisko naukowe skupio-ne wokół Politechniki Śląskiej oraz Głównego Instytutu Gór-nictwa w Katowicach.

Małgorzata MazurŚląski Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego

Województwo śląskie, którego stolicą są Katowice, obej-muje historyczne ziemie Górnego Śląska i Małopolski,w tym Zagłębie Dąbrowskie. Jest jedynym województwemw Polsce, w którym jest więcej powiatów grodzkich (19) niżziemskich (17). Znajduje się tu 68 miast. 23 powiaty licząpowyżej 100 tys. mieszkańców. Z tego powodu gęstość za-ludnienia na Śląsku jest bardzo duża, zwłaszcza w skupi-skach miejskich. Większość powiatów ziemskich jest silniezurbanizowana, zwłaszcza zabudową mieszkaniowąi obiektami rekreacyjnymi dla mieszkańców dużych miast.Powoduje to również duże miejscowe zagęszczenie zabu-dowy i to nie tylko mieszkaniowej. Śląskie jest najgęściej za-ludnionym województwem w Polsce. Średnie zaludnieniewynosi 122 osoby/km2, a na Śląsku 379 osób/km2.

Region śląski zajmuje pierwsze miejsce pod względeminfrastruktury łączności, dostępności komunikacyjnej oraz

zaplecza przemysłowego – jest to najbardziej uprzemysło-wiony region w Polsce i jeden z najbardziej uprzemysłowio-nych w Europie. 35% ludności pracuje w przemyśle i bu-downictwie, podczas gdy w kraju ta średnia wynosi 27%.

W województwie śląskim użytki rolne stanowią 39,4% ob-szaru, a średnia krajowa to 51,7%, co w przeliczeniu na jednegomieszkańca wynosi 0,11 ha (średnia krajowa 0,42 ha).

Podane informacje jednoznacznie wskazują na przemy-słowy i mocno zurbanizowany charakter województwa, codecyduje także o specyfice działania tutejszego WINB.

Podstawowe dane:powierzchnia – 12 333,51 km²; ludność – 4 654 115mieszkańców (2008 r.); gęstość zaludnienia – 377mieszkańców/km²; urbanizacja – 78,4%; powiaty – grodz-kie 19; ziemskie 17; gminy – miejskie 49 (miasta: 71); miej-sko-wiejskie 22; wiejskie 96.

Charakterystyka województa śląskiego

Ustawodawca w art. 35 ust. 1 pkt 4 ustawy z 7 lipca 1994 r.– Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 z późn. zm.)expressis verbis stwierdza, że przed wydaniem decyzjio pozwoleniu na budowę lub odrębnej decyzji o zatwier-dzeniu projektu budowlanego, właściwy organ admini-stracji architektoniczno-budowlanej sprawdza m.in. wy-konanie projektu przez osobę posiadającą wymaganeuprawnienia budowlane i legitymującą się zaświadcze-niem potwierdzającym wpis na listę członków właściwejizby samorządu zawodowego. W związku z tym, właściwyorgan administracji architektoniczno-budowlanej powiniendokładnie sprawdzić, czy projekt budowlany został sporzą-dzony przez osobę posiadającą uprawnienia budowlanedo projektowania w odpowiedniej specjalności. Ponadtoszczegółowej ocenie podlega również zakres uprawnieńbudowlanych.

W przypadku wątpliwości dotyczących uprawnień budow-lanych, a szczególnie ich zakresu, organ administracjiarchitektoniczno-budowlanej prowadzący postępowanie

w sprawie wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, powi-nien zwrócić się do właściwej izby samorządu zawodowegoo wyjaśnienie wszelkich nieścisłości. Ponadto organ admi-nistracji architektoniczno-budowlanej sprawdza, czy do wnio-sku o pozwolenie na budowę zostało dołączone zaświadcze-nie o przynależności projektanta do właściwej izby samorzą-du zawodowego. Stosownie bowiem do art. 12 ust. 7 usta-wy – Prawo budowlane, jedną z podstaw do wykonywaniasamodzielnych funkcji technicznych stanowi wpis na listęczłonków właściwej izby samorządu zawodowego, potwier-dzony zaświadczeniem wydanym przez tę izbę, z określonymw nim terminem ważności.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że obowiązek podjęciadziałań w wymienionym zakresie znajduje potwierdzeniew art. 81 ust. 3 ustawy – Prawo budowlane, w myśl któregojednym z podstawowych zadań organów administracji archi-tektoniczno-budowlanej jest kontrola posiadania przez osobywykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwieuprawnień do pełnienia tych funkcji.

Sprawdzanie uprawnień budowlanych osóbpełniących funkcję projektanta

Departament Prawno-Organizacyjny GUNBinformuje:

86 6 ’2009 (nr 442)

W maju 2009 r., w porównaniuz poprzednim miesiącem, ruch cenbył wynikiem m.in. obniżek, jakie do-stawcy oferowali kupcom na kwietnio-wych Targach PSB w Kielcach. Spadłyceny w 7 grupach towarowych, w 2wzrosły, a w 2 nie zmieniły się. Naj-większy spadek cen odnotowanow przypadku suchej zabudowy wnętrz(o 8,7%), izolacji termicznych (o 3,4%),betonu komórkowego (o 2,1%) i silika-tów (o 2%). Staniały też pokrycia i foliedachowe, rynny – o 1,5%, izolacje wo-dochronne – o 0,6% oraz drewno i ma-teriały drewnopochodne – o 0,1%. Niezmieniły się natomiast ceny ceramicz-nych materiałów ściennych oraz sto-larki otworowej, a wzrosły narzędzii sprzętu budowlanego (o 2,3%) orazchemii budowlanej (o 0,2%).

W kategorii „inne” spadły o 3,6%ceny płytek ceramicznych, wyposaże-nia łazienek i kuchni oraz o 1,7% ce-mentu i wapna. W innych grupachasortymentowych w tej kategorii ruchcen był mniej spektakularny.

W maju 2009 r. przychody PSB S.A.ze sprzedaży materiałów budowlanychbyły wyższe o 31% niż przed rokiem

oraz o 37% niż w kwietniu 2009 r. Takdobre efekty wynikają w dużym stop-niu z realizowanych zamówień zawar-

tych przez składy podczas TargówGrupy PSB.

Dane Grupy PSB S.A.

Ceny materiałów budowlanych w maju 2009 rokuTrendy zmiany cen materiałów budowlanych w maju 2009 r. Analiza Grupy PSB

Grupa Trendy (V 2008 = 100)asortymentowa 2008 2009

V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV VMateriały ścienne– silikaty 100 99,0 98,0 96,7 95,9 94,6 93,4 92,8 79,9 78,6 76,4 75,9 74,4Materiały ścienne– beton komórkowy 100 94,3 91,0 87,5 90,8 89,1 87,8 87,5 87,3 86,8 91,5 89,7 87,8Materiały ścienne– ceramiczne 100 87,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8Pokrycia i foliedachowe, rynny 100 99,6 97,9 96,0 97,1 97,1 97,1 97,1 98,4 99,5 99,0 99,5 98,0Materiały izolacjitermicznej 100 102,9 98,3 96,3 93,8 91,6 91,2 88,2 84,9 87,6 90,7 89,6 86,5Chemia budowlana 100 102,8 103,4 102,1 102,7 102,4 103,2 102,7 101,0 103,6 103,3 104,4 104,5Drewno i materiałydrewnopochodne 100 99,9 99,1 94,7 94,6 94,2 94,1 94,1 94,1 96,4 96,9 96,3 96,2Sucha zabudowawnętrz 100 100,0 98,0 98,0 98,1 98,6 96,6 96,6 96,6 95,6 95,1 94,6 86,4Stolarka otworowa,parapety 100 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 101,3 102,2 102,9 102,9 102,9Materiały izolacjiwodochronnej 100 101,8 111,7 111,7 111,7 115,7 109,8 106,5 106,5 103,6 101,7 102,4 101,8Narzędzia i sprzętbudowlany 100 100,0 100,0 100,0 100,0 102,4 100,0 102,4 115,2 115,2 123,6 123,6 126,5Inne 100 100,2 103,4 102,8 97,0 95,4 94,5 94,1 94,6 95,1 94,5 93,9 93,3

28 kwietnia 2009 r. uroczyścieotwarto w Radomiu Akademię Umie-jętności Praktycznych Caparol (AUP)przy Centrum Kształcenia Praktycz-nego (CKP), z inicjatywy firm: Capa-rol Polska, LACUFA GmbH, Saksoń-

skiego Centrum Kształcenia Zawo-dowego w Dreźnie oraz CentrumKształcenia Praktycznego w Rado-miu. Uroczystego przecięcia wstęgidokonali: Tomasz Kruppik – PrezesZarządu Caparol Polska; Gert Wal-ther – Prezes Zarządu LACUFAGmbH; Ryszard Fałek – Wiceprezy-dent Radomia; Wolfgang Hübel– Prezes Saksońskiego CentrumKształcenia Zawodowego OchronyŚrodowiska i Przemysłu Chemicz-nego w Dreźnie oraz Zdzisław Ja-niewski – Dyrektor Centrum Kształ-cenia Praktycznego w Radomiu.

Zadaniem Akademii jest kształcenieprofesjonalnych malarzy i wykonaw-ców systemów ociepleń posiadającychwiedzę teoretyczną i umiejętnościpraktyczne, poszerzone o umiejętnośćprowadzenia firmy. O wyborze radom-skiego CKP zadecydowało bogatedoświadczenie dydaktyczne tegoośrodka oraz w zakresie współpracyze znanymi firmami europejskimi,

a także osobiste zaangażowanie dy-rektora tej placówki – Zdzisława Ja-niewskiego – dodał Tomasz Kruppik,Prezes Zarządu Caparol Polska.

Rozmowy wstępne nad utworze-niem AUP rozpoczęto na począt-ku 2008 r. W sierpniu przeszkolonow Saksońskim Centrum KształceniaZawodowego w Dreźnie dwóch na-uczycieli radomskiego Centrum, ma-jących szkolić w przyszłości praktykan-tów Akademii i już zaplanowano kolej-ne. Firma Caparol wyposażyła akade-mię w specjalistyczne stanowiskado mycia narzędzi z odstojnikiem i fil-trem wody, narzędzia malarskie i tyn-karskie oraz wyroby ze swojej oferty,niezbędne do realizacji programu na-uczania – grunty, farby, żywice, szpa-chle, kleje BSO, tynki. W Akademiizbudowano modelowy dom do naukiwykonywania systemów dociepleń. Sątam także sale teoretyczne, w którychbędą się odbywały wykłady.

(ek)

Akademia Umiejętności Praktycznych Caparol

Uroczyste przecięcie wstęgi (od lewej): TomaszKruppik – Prezes Zarządu Caparol Polska;Gert Walther – Prezes Zarządu LACUFAGmbH; Ryszard Fałek – Wiceprezydent Ra-domia i Wolfgang Hübel – Prezes Saksońskie-go Centrum Kształcenia Zawodowego Ochro-ny Środowiska i Przemysłu Chemicznego

Fot.E.K

owałko

87

RYNEK BUDOWLANY

6 ’2009 (nr 442)

W kwietniu 2009 r. efektyprodukcyjne przedsię-biorstw wytwarzają-cych wyroby stosowa-

ne w budownictwie uległy dalszemupogorszeniu (tabela). Duże przedsię-biorstwa przemysłowe, o liczbie pra-cujących 50 i więcej osób, wykaza-ły w 40 grupach wyrobów (spośród43 obserwowanych) niższą produk-cję niż przed rokiem (tj. w kwiet-niu 2008 r.), a w 24 grupach niższąniż przed miesiącem (tj. w marcu).W ciągu czterech miesięcy 2009 r.dodatnią dynamiką produkcji legity-mowali się tylko producenci wodo-mierzy – wzrost produkcji o 11,2%i gazomierzy – wzrost o 5,1%. Pozo-stali wykazali spadek produkcji wy-tworzonej (w porównaniu z okresemczterech miesięcy 2008 r.), chociażw 25 grupach był on mniejszy niż no-towany w I kwartale 2009 r.

W kwietniu 2009 r. największyspadek produkcji, o ponad 40%,w stosunku do kwietnia 2008 r. wyka-zali producenci ceramicznych pusta-ków stropowych – o 63,6%, blachywalcowanej na zimno – o 55,9% orazfilców i płyt z włókna szklanego– o 42,7%. Znaczny spadek produk-cji, o 30 – 40%, raportowali równieżproducenci bloków ściennych z beto-nu lekkiego – o 36,9%, w tym autokla-wizowanego betonu komórkowego– o 36,6%, rur stalowych – o 35,6%w tym rur bez szwu o 25,3%, a zeszwem o 44,6% mniej, elementówściennych silikatowych – o 35,2%,farb i pokostów na bazie poliestrów,o masie rozpuszczalnika organiczne-go powyżej 50% – o 34,4% oraz beto-niarek – o 32,0%. O 20 – 30% mniejniż przed rokiem wyprodukowanowapna – o 27,9%, tarcicy – o 26,5%,wyrobów sanitarnych z porcelany– o 22,9%, wyrobów izolacji termicznejz wełny mineralnej – o 22,2%, dachów-ki ceramicznej – o 20,8%. Liczną grupęstanowiły wyroby, których produkcja,w porównaniu z kwietniem ub. roku,była niższa o 10 – 20%. Mniej wypro-dukowano farb i pokostów chlorokau-

Produkcja materiałów budowlanychw kwietniu 2009 roku

Produkcja ważniejszych wyrobów przemysłowych stosowanych w budownic-twie w kwietniu 2009 r. (cd. na str 89)

Tarcica [dam3] 179 654 73,5 100,9w tym: tarcica iglasta [dam3] 156 568 72,7 101,1Sklejka składająca się wyłączniez arkuszy drewna [m3] 9 318 40 305 87,9 80,5Płyty wiórowe i podobne płytydrewnopodobne [dam3] 397 1 476 93,0 107,3Płyty pilśniowe z drewna lub innychmateriałów drewnopodobnych [tys. m2] 33 017 127 723 92,0 88,3Okna i drzwi, ościeżnice i progidrewniane [tys. m2] 987 3 714 98,4 109,5

[tys. szt.] 819 3 399 99,9 110,4Płyty parkietowe z drewna, dopodłóg mozaikowych [tys. m2] 129 498 84,5 111,7Płyty parkietowe z drewna,pozostałe [tys. m2] 2 486 9 695 97,6 88,9Farby i lakiery (łącznie z emaliamii lakierami) na bazie polimerówakrylowych lub winylowych,w środowisku wodnym [hl] 246 247 762 351 99,2 110,3Farby i pokosty (łącznie z emaliamii lakierami) na bazie poliestrów o ma-sie rozpuszczalnika organicznegowiększej niż 50% masy roztworu [hl] 2 547 9 315 65,6 110,0Farby i pokosty (łącznie z emaliamii lakierami) na bazie poliestrów,pozostałe [hl] 23 689 82 040 66,2 102,9Farby i pokosty (łącznie z emaliamii lakierami) na bazie polimerówakrylowych lub winylowych,w których masa rozpuszczalnikaorganicznego przekracza 50%masy roztworu [hl] 3 181 9 640 114,4 124,9Farby i pokosty (łącznie z emaliamii lakierami) chlorokauczukowe,chemoutwardzalne, epoksydoweoraz poliuretanowe, w których masarozpuszczalnika organicznegoprzekracza 50% masy roztworu [hl] 8 306 29 449 80,8 108,2Rury, przewody i węże sztywnez polimerów chlorku winylu [t] 8 883 29 002 87,1 107,3Wykładziny podłogowe, ścienne lubsufitowe z tworzyw sztucznych [tys. m2] 1 343 4 706 87,4 103,0Wykładziny podłogowe z polimerówchlorku winylu [tys. m2] 819 3 153 93,6 88,1Drzwi, okna i ich ościeżnice orazprogi, z tworzyw sztucznych [tys. szt.] 443 1 400 88,8 106,1Szyby zespolone jednokomorowe[tys. m2] 945 3 210 81,3 100,5Szyby zespolone wielokomorowe[tys. m2] 38 120 97,4 105,6Filce, materace i płyty z włóknaszklanego [t] 1 299 6 801 57,3 75,0Cegły i elementy budowlane,ceramiczne, wypalane z gliny [dam3] 311 1 176 91,3 98,3w tym: cegła wypalana z gliny [dam3] 35 124 61,3 97,7pustaki ścienne, ceramiczne [dam3] 271 1 034 99,3 97,9

Wyroby

IV I – IV IV

liczby bezwzględne IV III2008 = 100 2009 = 100

88

RYNEK BUDOWLANY

6 ’2009 (nr 442)

Dynamika produkcji ważniejszych wyrobów przemysłowych używanych w budownictwie w kwietniu 2009 r.

89

RYNEK BUDOWLANY

6 ’2009 (nr 442)

czukowych, chemoutwardzalnych,epoksydowych oraz poliuretano-wych, o masie rozpuszczalnika orga-nicznego powyżej 50% – o 19,2%,szyb zespolonych jednokomorowych– o 18,7%, ale wielokomorowych– tylko o 2,6%, ceramicznych gąsio-rów dachowych – o 16,6%, płyt parkie-towych do podłóg mozaikowych– o 15,5%, ale do podłóg niemozaiko-wych – tylko o 2,4%. Rur, przewodówi węży sztywnych z PVC wyproduko-wano – o 12,9% mniej, wykładzinpodłogowych, ściennych lub sufito-wych z PVC – o 12,6% w tym wykła-dzin podłogowych o 6,4% mniej,sklejki z arkuszy drewna – o 12,1%,drzwi, okien, ościeżnic i progówz tworzyw sztucznych – o 11,2%,a drewnianych – o 1,6%, bloków i płytściennych gipsowych – o 10,3% orazgazomierzy – o 10,3%. Spadek pro-dukcji nieprzekraczający 10% po-ziomu ubiegłorocznego wykazaliproducenci cegły i ceramicznych ele-mentów budowlanych, wypalanychz gliny – o 8,7%, w tym cegły wypala-nej z gliny – o 38,7%, ceramicznychpustaków ściennych – o 0,7%, płyt

pilśniowych – o 8,0%, a wiórowych– o 7,0%, cementu – o 7,9%, masybetonowej – o 6,2%, farb i lakierówna bazie polimerów akrylowych lubwinylowych, wodorozpuszczalnych– o 0,8%. Więcej niż w kwietniu ub.roku wyprodukowano jedynie papy– o 5,5%, wodomierzy – o 6,4% orazfarb i pokostów na bazie polimerówakrylowych lub winylowych, o masierozpuszczalnika organicznego powy-żej 50% – o 14,4%.

W ciągu czterech miesięcy 2009 r.producenci wszystkich obserwowa-nych grup wyprodukowali mniej ma-teriałów budowlanych niż w analo-gicznym okresie ub. roku (z wyjąt-kiem wodomierzy i gazomierzy). Naj-większy spadek, o ponad 30%, od-notowano w produkcji betoniarek– o 43,3%, farb i pokostów na ba-zie poliestrów, o masie rozpuszczal-nika organicznego powyżej 50%– o 39,6%, tarcicy – o 34,1%, papy– o 33,0%, elementów ściennych sili-katowych – o 31,0%, bloków ścien-nych z betonu lekkiego – o 30,9%,w tym autoklawizowanego beto-nu komórkowego – o 29,8%, wap-

na – o 30,2%. O 20 – 30% mniej niżprzed rokiem wyprodukowano wyro-bów izolacji termicznej z wełny mine-ralnej – o 25,5%, filców i płyt z włók-na szklanego – o 25,3%, cementu– o 25,1%, rur stalowych – o 24,0%w tym rur bez szwu o 26,0%, a zeszwem o 22,2%, blachy walcowanejna zimno – o 22,7%, niektórych ro-dzajów farb i pokostów na bazie po-liestrów – o 22,0% oraz wyrobów sa-nitarnych z porcelany – o 21,6%.Znaczne obniżenie produkcji,o 10 – 20%, wykazali również produ-cenci ceramicznych pustaków stro-powych – o 19,9%, wykładzin podło-gowych, ściennych lub sufitowychz PVC – o 19,2%, w tym wykładzinpodłogowych o 4,6%, płyt pilśnio-wych – o 19,1%, a wiórowych– o 14,0%, farb i pokostów na baziepolimerów akrylowych lub winylo-wych, o masie rozpuszczalnika orga-nicznego powyżej 50% – o 18,9%,a farb i pokostów chlorokauczuko-wych, chemoutwardzalnych, epoksy-dowych oraz poliuretanowych, o ma-sie rozpuszczalnika organicznegopowyżej 50% – o 18,8%. Masy beto-nowej wyprodukowano – o 17,1%mniej, szyb zespolonych jednokomo-rowych – o 16,9%, a wielokomoro-wych – o 14,9%, cegły i ceramicz-nych elementów budowlanych, wy-palanych z gliny – o 16,5%, w tym ce-gły wypalanej z gliny – o 40,1%, ce-ramicznych pustaków ściennych– o 11,3%, rur, przewodów i wężysztywnych z PVC wyprodukowano– o 15,3%, drzwi, okien, ościeżnici progów z tworzyw sztucznych– o 15,3% mniej, a drewnianych– o 13,0% więcej, ceramicznych gą-siorów dachowych oraz boków i płytściennych gipsowych – o 10,4%mniej. Spadek produkcji nieprze-kraczający 10% poziomu ubiegło-rocznego wystąpił u producentówsklejki z arkuszy drewna – o 9,6%,płyt parkietowych do podłóg mozai-kowych – o 4,7%, a do podłóg niemo-zaikowych – o 3,1% oraz farb i lakie-rów na bazie polimerów akrylowychlub winylowych, wodorozpuszczal-nych – o 0,4%.

mgr Małgorzata KowalskaGłówny Urząd Statystyczny

Pustaki stropowe ceramiczne [tys. szt.] 280 1 358 36,4 83,6Dachówki ceramiczne [tys. szt.] 12 318 50 500 79,2 91,9Gąsiory dachowe, ceramiczne[tys. szt.] 630 2 337 83,4 95,6Wyroby sanitarne z porcelany [t] 3 323 14 000 77,1 97,9Cement [tys. t] 1 403 3 534 92,1 143,3Wapno [tys. t] 124 475 72,1 92,8Bloki ścienne z betonu lekkiego[tys. t] 237 1 028 63,1 75,2w tym: autoklawizowany betonkomórkowy[tys. t] 228 1 003 63,4 74,8[dam3] 328 1 443 65,0 75,0Elementy ścienne silikatowe [dam3] 67 256 64,8 91,5Bloki i płyty ścienne gipsowe [tys. t] 94 371 89,1 89,9Masa betonowa [tys. t] 2 314 6 443 93,8 130,7Papa [tys. m2] 7 310 14 556 105,5 145,6Wyroby izolacji termicznej z wełnymineralnej [tys. t] 21,4 90,3 77,8 85,0Rury stalowe [tys. t] 26 108 64,4 81,5

rury bez szwu [tys. t] 14 49 74,7 94,2rury ze szwem [tys. t] 12 59 55,4 70,46

Blachy walcowane na zimno [tys. t] 28 179 44,1 49,2Gazomierze [tys. szt.] 49 193 89,7 85,4Wodomierze [tys. szt.] 245 962 106,4 90,64Betoniarki z wyłączeniemdrogowych [szt.] 4 673 10 708 68,0 162,4

Wyroby

IV I – IV IV

liczby bezwzględne IV III2008 = 100 2009 = 100

Produkcja ważniejszych wyrobów przemysłowych stosowanych w budownic-twie w kwietniu 2009 r. (cd. ze str. 87)

90

RYNEK BUDOWLANY

6 ’2009 (nr 442)

Sprzedaż produkcji budowla-no-montażowej zrealizowa-na w kwietniu br. na tereniekraju przez przedsiębiorstwa bu-

dowlane o liczbie pracujących powyżej9 osób była o 0,5% wyższa niż przed ro-kiem (wobec wzrostu o 1,2% w marcubr. i o 20,9% w kwietniu ub. roku). Po wy-eliminowaniu wpływu czynników o cha-rakterze sezonowym produkcja zwięk-szyła się w ujęciu rocznym o 0,3%,a w porównaniu z marcem br. o 1,1%.W porównaniu z kwietniem 2009 r.wzrost odnotowano w działach, w któ-rych głównym rodzajem działalności sąroboty związane z budową obiektów in-żynierii lądowej i wodnej oraz realizacjarobót specjalistycznych, a spadekw dziale związanym ze wznoszeniembudynków. W odniesieniu do marca br.wzrost odnotowano we wszystkich dzia-łach budownictwa, przy czym w podmio-tach zaklasyfikowanych do działu, które-go podstawowym rodzajem działalnościsą roboty związane z budową obiektówinżynierii lądowej i wodnej – o 39,4%,w zajmujących się głównie wznosze-niem budynków – o 2,9%, a realizacjąrobót specjalistycznych – o 2,3%.

W okresie styczeń – kwiecień br.sprzedaż produkcji budowlano-montażo-wej zmniejszyła się w stosunku do analo-gicznego okresu ub. roku o 0,2%. Spadeksprzedaży odnotowano w podmiotachzajmujących się budową budynków, na-tomiast wzrost – w jednostkach zajmu-jących się głównie budową obiektów in-żynierii lądowej i wodnej oraz robotamibudowlanymi specjalistycznymi. Niższabyła sprzedaż robót o charakterze re-montowym (o 1,0%). Na poziomie ubie-głorocznym ukształtowała się natomiastsprzedaż robót o charakterze inwesty-cyjnym, a jej udział w ogólnej sprzeda-ży produkcji budowlano-montażowejwzrósł w niewielkim stopniu wobec po-ziomu sprzed roku i wyniósł 72,1%.

W okresie czterech miesięcy br. prze-ciętne zatrudnienie w budownictwie byłoo 5,2% wyższe niż przed rokiem, przywzroście przeciętnych miesięcznych wy-

nagrodzeń brutto o 5,8%. Dynamikę(w cenach stałych) sprzedaży produkcjibudowlano-montażowej w jednostkachbudowlanych o liczbie pracujących powy-żej 9 przedstawiono w tabeli 1.

W I kwartale br. sytuacja finansowaprzedsiębiorstw w budownictwie (danedotyczą podmiotów gospodarczych pro-wadzących księgi rachunkowe, w któ-rych liczba pracujących wynosi 50 i wię-cej osób) kształtowała się mniej korzyst-nie niż w analogicznym okresie ub. ro-ku. Gorsze były wyniki finansowe brutto(spadek o 79,6% do 126,4 mln zł) i net-to (wyniósł minus 128,0 mln zł). Pomimoże przychody rosły szybciej niż koszty(5,6% wobec 4,0%), pogorszeniu uległywskaźniki rentowności obrotu brutto(z 3,6% przed rokiem do 0,7%) i netto

(z 2,4% do minus 0,7%) oraz wskaźnikpoziomu kosztów (z 96,4% do 99,3%).Wyższy niż przed rokiem był wskaźnikrentowności ze sprzedaży (4,1% wobec2,7% przed rokiem). Nieznaczniezmniejszyła się liczba przedsiębiorstwwykazujących zysk netto w ogólnej licz-bie przedsiębiorstw (do 54,3%).

Produkcja sprzedana budownictwa(tabela 2) obejmująca przychody z dzia-łalności budowlanej i niebudowlanej, tj.ze sprzedaży wyrobów własnej produk-cji, robót i usług, zrealizowana w okre-sie czterech miesięcy 2009 r. przezprzedsiębiorstwa budowlane o liczbiepracujących powyżej 9 osób była (w ce-nach bieżących) o 8,5% wyższa niżprzed rokiem (w analogicznym okre-sie 2008 r. wyższa o 27,2%). Wzrost zre-

Sprzedaż produkcji budowlano-montażoweji produkcja sprzedana budownictwa

w okresie styczeń – kwiecień 2009 roku

Tabela 1. Dynamika (w cenach stałych) sprzedaży produkcji budowlano-monta-żowej w jednostkach budowlanych o liczbie pracujących powyżej 9 osób

2008 r. 2009 r.Wyszczególnienie IV I – IV IV I – IV

analogiczny okres roku poprzedniego = 100Ogółem 120,9 117,8 100,5 99,8

budowa budynków 121,4 119,8 91,8 93,0budowa obiektów inżynierii lądoweji wodnej 119,8 113,4 111,8 107,8roboty budowlane specjalistyczne 121,3 117,8 105,4 106,5

WojewództwaProdukcja sprzedana Przeciętne zatrudnienie

[mln zł] I – IV 2008 [tys.] I – IV 2008= 100 = 100

Polska 37 564,2 108,5 426 105,2dolnośląskie 2 304,4 108,3 33 118,7kujawsko-pomorskie 1 123,6 91,3 20 102,6lubelskie 927,6 113,7 16 103,9lubuskie 455,8 97,0 8 116,7łódzkie 1 545,4 106,4 21 107,1małopolskie 2 921,1 104,1 38 107,8mazowieckie 12 465,1 109,5 87 102,4opolskie 656,6 126,0 7 106,3podkarpackie 951,6 101,3 17 100,1podlaskie 807,0 95,2 8 111,1pomorskie 2 224,6 103,5 25 103,7śląskie 4 068,8 103,5 62 103,6świętokrzyskie 735,7 107,1 12 111,9warmińsko-mazurskie 925,7 124,2 14 100,7wielkopolskie 3 906,8 109,8 45 104,4zachodniopomorskie 1 544,4 163,2 13 100,3

Tabela 2. Produkcja sprzedana i przeciętne zatrudnienie w budownictwiew okresie styczeń – kwiecień 2009 r.

91

RYNEK BUDOWLANY

6 ’2009 (nr 442)

alizowanej sprzedaży odnotowano wewszystkich województwach, poza trze-ma, w których odnotowano spadek: ku-jawsko-pomorskim – o 8,7% (przed ro-kiem wzrost o 32,7%), podlaskim o 4,8%(przed rokiem wzrost o 36,2%) i lubu-skim – o 3,0% (wzrost o 34,6%). Naj-wyższy wzrost odnotowano w przedsię-biorstwach z siedzibą na tereniewojewództwa: zachodniopomorskiego– o 63,2% (przed rokiem wzrosto 25,7%), opolskiego – o 26,0%(przed rokiem wzrost o 9,7%), warmiń-sko-mazurskiego – o 24,2% (wzrosto 30,7%) i lubelskiego o 13,7% (wzrosto 37,5%). Najmniejszy wzrost – o 1,3%(przy wzroście przed rokiem o 20,3%)odnotowano w województwie podkar-packim. Wzrostowi przychodów zesprzedaży wyrobów i usług towarzyszyłtakże wzrost przeciętnego zatrudnieniaw przedsiębiorstwach budowlanych

(o 5,2%), odnotowany we wszystkichwojewództwach. Największy wzrost prze-ciętnego zatrudnienia wystąpił w firmachz siedzibą na terenie województwa: dol-nośląskiego – o 18,7%, lubuskiego– o 16,7%, świętokrzyskiego – o 11,9%i podlaskiego – o 11,1%. Najmniejszywzrost – o 0,1% odnotowano w woje-wództwie podkarpackim.

W maju br. wskaźnik ogólnego kli-matu koniunktury w budownictwie jestnadal ujemny, gorszy niż w analogicznymmiesiącu ostatnich dziewięciu lat, alemniej pesymistyczny niż w poprzednichmiesiącach. Jest to spowodowane po-prawą nadal pesymistycznych ocen bie-żącego i przyszłego portfela zamówień,produkcji budowlano-montażowej orazsytuacji finansowej badanych przedsię-biorstw. Przedsiębiorcy przewidują nie-wielkie ograniczenie portfela zamówieńna rynku krajowym. Prognozowany jest

ponadto wolniejszy spadek cen realizacjirobót budowlano-montażowych.

Najbardziej uciążliwymi barieramiw prowadzeniu działalności budowlanejsą konkurencja ze strony innych firm, nie-dostateczny popyt i koszty zatrudnienia,przy czym uciążliwość dwóch pierwszychbarier zwiększyła się znacznie w skali ro-ku. Nadal dużo częściej niż przed rokiemprzedsiębiorcy wskazują na trudnościz uzyskaniem kredytów. Zmniejszyła sięnatomiast dotkliwość barier związanychz niedoborem wykwalifikowanych pra-cowników i kosztami materiałów.

W porównaniu z majem ub. rokuzmniejsza się wykorzystanie mocy pro-dukcyjnych zgłaszane przez przedsiębior-ców. W maju br. kształtuje się ono na po-ziomie 75%, wobec 84% przed rokiem.

mgr Janusz KobylarzGłówny Urząd Statystyczny

Inwestycje do realizacjiw 2009 r.

W 2009 r. zostaną zrealizowanew Gamracie te inwestycje, które są nie-zbędne do efektywnego wykorzystaniaistniejących linii produkcyjnych. Plano-wany jest zakup mieszalnika ciśnienio-wego (knetera) w Zakładzie Wykła-dzin, który zapewnia wstępne żelowaniemieszanki. Obecnie eksploatowanychjest 5 kneterów i wszystkie muszą byćsprawne, aby produkcja na dwóch liniachtechnologicznych przebiegała bezproble-mowo. Awaria któregoś z nich powodujeprzerwanie produkcji. Ponadto są pro-blemy z eksploatacją tych urządzeń, po-wodujące powstawanie odpadów przeznieszczelne dławice, dlatego też koniecz-na jest sukcesywna wymiana kneterów.Zakupione zostały również niezbędneurządzenia do Zakładu Profili i Rur.

Kolejną inwestycją do realizacji w 2009 r.jest modernizacja elektrociepłowni ma-jąca na celu zwiększenie współczynni-ka kogeneracji energii elektrycznejprzy wytwarzaniu energii cieplnej. Na-kłady na inwestycje w 2009 r. wyniosąw Gamracie 17 078 300 zł. Jak podkre-ślił podczas konferencji prasowej Pre-zes Andrzej Czajka, zadania inwesty-cyjne, objęte planem na 2009 r., finan-sowane są z zysku wypracowanego

w latach poprzednich oraz z bieżącychśrodków pochodzących z odpisówamortyzacyjnych. Poza zasięgiem firmysą fundusze europejskie, ponieważ jestto spółka Skarbu Państwa.

Dzięki inwestycjom zakończonymw 2008 r. i realizowanym w 2009 r. zwięk-szyła się wartość przedsiębiorstwa, a tak-że jego pozycja na rynku, nie tylko krajo-wym, ale również europejskim. Obecnie,mając w ofercie nowoczesne wyrobyo najwyższej światowej jakości, Gamratmoże konkurować z najlepszymi zagra-nicznymi firmami.

Cele strategiczneMaksymalizacja wartości firmy, to je-

den z głównych celów strategicznychzarządu spółki Gamrat. Kolejne, plano-wane do realizacji, cele to:

● prywatyzacja spółki;● osiągnięcie silnej pozycji na global-

nym rynku wykładzin obiektowych;● umacnianie dotychczasowej pozycji

oraz ciągłe zwiększanie udziału w rynkusystemów rurowych;

● poszukiwanie nowych rynków zby-tu poza granicami kraju;

● poszerzanie asortymentu przezulepszanie dotychczas produkowanychwyrobów z wykorzystaniem nowocze-snych technologii produkcji oraz wpro-wadzenie bardziej komplementarnychsystemów.

Prywatyzacja

W 2003 r. ze struktury Gamrat S.A.wydzielono spółkę o nazwie Zakład Pro-dukcji Specjalnej Gamrat Sp. z o.o.,która w 2008 r. została włączona do Gru-py „Bumar”. Ponadto w ostatnich latachfirma sprzedała zbędny majątek. PrezesCzajka z dumą pokazywał wyremonto-wane i zmodernizowane obiekty orazi ogromne tereny leśne należące jesz-cze do firmy Gamrat, które chcą zaofe-rować inwestorom.

Ministerstwo Skarbu Państwa planu-je prywatyzację Zakładów TworzywSztucznych Gamrat S.A. i szuka inwes-tora, który na dobrych warunkach przej-mie spółkę – powiedział podczas kon-ferencji prasowej w Gamracie MinisterGrad. Podkreślił, że sprawa inwestorazostanie rozstrzygnięta do końca2009 r. i w związku z tym jest jeszczeczas na podwyższenie majątku firmy.

* * *Po zwiedzeniu zakładów produkcyj-

nych i konferencji prasowej dziennikarzeudali się na „Majówkę z Gamratem”, któ-ra odbyła się w pięknej leśnej scenerii.Głównym punktem programu były za-wody strzeleckie o Puchar Prezesana strzelnicy Zakładu Produkcji Spec-jalnej.

Krystyna Wiśniewska

Gamrat wchodzi na rynek globalny(dokończenie ze str. 46)

92

RYNEK BUDOWLANY

6 ’2009 (nr 442)

29 kwietnia br. uroczyście świętowano w Wiśniówcezakończenie prac nad modernizacją Kieleckich KopalniKwarcytu, których właścicielem od 2004 r. jest firma Tar-mac Kruszywa Polska. W spotkaniu udział wzięło ponad50 osób, wśród których byli m.in. Aleksander Kabziński– Prezes Stowarzyszenia Producentów Kruszyw, ZdzisławWrzałka – Wicemarszałek województwa świętokrzyskiego,Jerzy Kuźniar – Dyrektor Delegatury Ministra Skarbu Pań-stwa w Kielcach, Jerzy Janowicz – Dyrektor OkręgowegoUrzędu Górniczego w Kielcach. Dyrektor kopalni Marek Mo-tyka przywitał gości ciepłym słowem i lampką szampana.Omówił historię kopalni oraz proces jej modernizacji. Następ-nie Prezes zarządu Grupy Tarmac Central Eastern EuropeThomas Lehmann podziękował wszystkim zaangażowa-nym w pracę za trud, wysiłek i wspaniały efekt. Powiedział:zastaliśmy kopalnię w bardzo zaniedbanym stanie górni-czym – roboty wydobywcze prowadzono na poziomie III i IV,obecnie zostały one rozszerzone na poziomy I, II, III, IVi prowadzone są prace nad udostępnieniem poziomu V.Dzięki temu zwiększą się moce wydobywcze kopalni, a tymsamym jej rentowność.

Wojciech Wójtowicz z Instytutu Mechanizacji Budownic-twa i Górnictwa Skalnego wręczył Prezesowi ThomasowiLehmannowi Certyfikat Zakładowej Kontroli Produkcji(1454-CPD-022-2). Potwierdza on, że wszystkie kruszywa(do betonu, zaprawy i zaczynu; mieszanek bitumicznychi nawierzchni; do hydraulicznie związanych i niezwiązanychmieszanek; na podsypki kolejowe oraz kamień do robót hy-drotechnicznych) wytwarzane przez Kieleckie KopalnieKwarcytu w Wiśniówce spełniają postanowienia ocenyzgodności zakładowej kontroli produkcji opisane w Załącz-niku ZA norm PN-EN 12620:2008, PN-EN 13043:2004,PN-EN 13242:2008; PN-EN 13383-1; PN-EN 13450:2004.

Surowiec do produkcji kruszyw kwarcytowych jest pozy-skiwany z pobliskich złóż metodą odstrzału i transportowa-ny przenośnikami taśmowymi do kruszarek, skąd po prze-róbce trafia do przesiewaczy, a następnie silosów. Kruszy-wa kwarcytowe z Wiśniówki wykorzystywane są do utwar-dzaniu placów, jako podbudowy drogowe, do produkcji masi betonów asfaltowych, jako podsypki i nadtorza w budow-nictwie kolejowym oraz do robót hydrotechnicznych.

Firma Tarmac Kruszywa Polska, która rozpoczęła działal-ność na rynku polskim w 1997 r., należy do Grupy TarmacCentral Eastern Europe, w której skład wchodzą firmy Libet;Tarmac Niemcy; Tarmac Czechy, a także Wrocławskie Ko-palnie Surowców Mineralnych S.A. i Kopalnie Surowców Mi-neralnych KOSMIN Sp. z o.o. Firma Tarmac Kruszywa ofe-ruje doskonałej jakości żwiry, piaski oraz grysy granitowei kwarcytowe.

Ewelina Kowałko

Zakończono modernizacjęKieleckich Kopalni Kwarcytu

Gości uroczyście witają: (od lewej) Marek Motyka – DyrektorKopalni Kieleckich i (od prawej) Thomas Lehmann – Prezeszarządu Grupy Tarmac Central Eastern Europe

Kieleckie Kopalnie Kwarcytu w Wiśniówce

Inwestycja w Wiśniówce pochłonęła ponad 20 mln zł.Obejmowała budowę nowoczesnej linii technologicznej,w której skład wchodzą kruszarki, przesiewacze, prze-nośniki taśmowe oraz instalacji odpylających i zraszają-cych. Na terenie kopalni powstał też budynek biurowyi budynek sprzedaży wyposażony w nowoczesne wagisamochodowe i monitoring. Dzięki modernizacji kopalnizwiększyły się jej moce wydobywcze, a ona sama stałasię największą tego typu „odkrywką” w Polsce. Do czasuprzejęcia zakładu, czyli do 2004 r., roczne moce wydo-bywcze wynosiły zaledwie 406 853,5 t, a w 2008 r. byłoto już 936 402,66 t i wielkość ta stopniowo będzie sięzwiększała. Zgodnie z opracowanym w 2008 r. planem roz-woju kopalni do 2012 r., niebawem zostanie otwarty kolejny,szósty poziom wydobycia. Jednocześnie wyposażenie ko-palni będzie stopniowo rozbudowywane. Do 2012 r. mają zo-stać również wyremontowane drogi dojazdowe do kopalni.

Fot.E.K

owałko

Fot.

E.K

ował

ko

93

Kolejne dziewiąte już Forum Termomodernizacjaorganizowane przez Zrzeszenie Audytorów Ener-getycznych (ZAE) odbyło się 29 kwietnia 2009 r.w Centrum EXPO XXI w Warszawie przy udziale

ok. 300 osób – audytorów energetycznych, projektantów,zarządców budynków i pracowników naukowych, a tak-że przedstawicieli banków.

W ramach Forum zorganizowana była także prezentacjafirm: produkujących wyroby termomodernizacyjne; oferują-cych programy komputerowe dla audytorów, a także stoiskakilku redakcji czasopism technicznych, w tym miesięcznika„Materiały Budowlane”. Obrady Forum otworzył podsekre-tarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury Piotr Styczeń,a prezes ZAE Aleksander Panek przedstawił założenia me-rytorycznej treści i program tegorocznej imprezy, który ukie-runkowany został głównie na dwa bardzo ważne, aktualnetematy, tj. wprowadzenie nowych przepisów dotyczącychwspierania termomodernizacji i remontów oraz pierwsze do-świadczenia dotyczące systemu świadectw energetycznychbudynków.

Zmiany w przepisach dotyczących wspierania termomo-dernizacji oraz w przepisach dotyczących sporządzania au-dytów energetycznych i remontowych, zawarte w nowymrozporządzeniu, omówiła Anna Sas-Micuń z Departamen-tu Rynku Budowlanego i Techniki Ministerstwa Infrastruktu-ry, a Maciej Robakiewicz (FPE, ZAE) przedstawił zasadywykonywania audytów energetycznych oraz audytów remon-towych wg nowej ustawy i nowego rozporządzenia. Wprowa-dzone nowe warunki przyznawania premii termomoderniza-cyjnej i kredytowania powodują, że w audycie energetycznymzmienia się metoda wyboru optymalnego wariantu moderni-zacji, a nowe normy i nowa baza danych klimatycznych wy-magają stosowania zmienionego toku obliczeń. Audyt re-montowy jest nowym dokumentem o innej zawartości niż au-dyt energetyczny, ale podobnie jak w audycie energetycznymwymagane jest udowodnienie uzyskania oszczędności ener-getycznych, a więc konieczne jest wykonanie obliczeń w po-dobnym zakresie jak w audycie na potrzeby termomoderni-zacji.

Porównanie finansowania modernizacji budynków w Pol-sce i innych krajach Unii Europejskiej było tematem refera-tu Andrzeja Rajkiewicza (NAPE, ZAE). Stosowane są sys-temy wsparcia w formie dotacji bezpośrednich i w formie kre-dytów o złagodzonych kosztach finansowych (dopłatado oprocentowania lub do kapitału kredytu). Te systemywsparcia są we wszystkich krajach UE niezbędnym elemen-tem programów termomodernizacji budownictwa. W ostat-nich latach powstały nowe możliwości finansowania moder-

nizacji budownictwa społecznego w formie wspierania ześrodków Unii (programy JEREMIE, JESSICA, JASPERS).

Dariusz Koc (KAPE, ZAE) omówił problemy związanez weryfikacją audytów energetycznych i błędy, które były wnich najczęściej popełniane. Obszerne omówienie perspek-tyw rozwoju energetyki w Polsce było przedmiotem wystą-pienia Bolesława Jankowskiego (Badania SystemoweEnergySys). Na przyszłość energetyki wpływa polityka ener-getyczna i klimatyczna UE, w której głównymi kierunkami są:redukcja emisji gazów cieplarnianych w tym głównie dwu-tlenku węgla; rozwój produkcji energii ze źródeł odnawial-nych i poprawa efektywności energetycznej. Spodziewanymskutkiem unijnej polityki energetycznej, klimatycznej i eko-logicznej będzie bardzo duży (np. dwukrotny) wzrost cenenergii. W takiej perspektywie szczególnego znaczenianabierają wszystkie działania na rzecz zmniejszenia zapo-trzebowania na energię i poprawy efektywności jej użytko-wania.

Budownictwo niskoenergetyczne i pasywne było tematemreferatu Szymona Firląga (Instytut Budynków Pasywnych NA-PE, ZAE, PW), który przedstawił przykłady zrealizowanychbudynków pasywnych, a także przykład modernizacji obiektu,w ramach której zastosowano zasady budownictwa pasywne-go. Ewa Kosmala (Knauf Insulation) omówiła innowacyjneizolacje nowej generacji, które znajdą zastosowanie w budow-nictwie.

W drugiej części Forum dotyczącej świadectw energe-tycznych Aleksander Panek analizował przygotowywanąnowelizację Dyrektywy o charakterystyce energetycznej bu-dynków. Dyrektywa ta jest głównym narzędziem prawnymUE, dotyczącym efektywnego wykorzystania energii w bu-dynkach i promuje, opłacalną ekonomicznie, poprawę ichcharakterystyki energetycznej. Nowelizacja Dyrektywy zmie-rza do podwyższenia wymagań dotyczących cech energe-tycznych budynków oraz świadectw energetycznych, a takżedotyczy przeglądów systemów ogrzewania i klimatyzacjioraz niezależnych ekspertów. Dyrektywa przewiduje bar-dziej aktywne zaangażowanie sektora publicznego na rzeczosiągania wysokiej efektywności energetycznej w budyn-kach tego sektora jako wzoru do naśladowania.

W referacie „Certyfikacja po polsku” Jerzy Żurawski (Dol-nośląska Agencja Energii i Środowiska, ZAE) przedstawiłkrytyczną opinię dotyczącą przepisów o sporządzaniu świa-dectw charakterystyki energetycznej budynków, a także licz-ne przykłady niejasności, niespójności przepisów i skutki, ja-kie te wady wywołują w opracowywanych świadectwach.Poprawienie przepisów jest konieczne i bardzo pilne, gdyżaktualna sytuacja stwarza ogromne trudności sporządzają-cym świadectwa, a inwestorów naraża na wiele kłopotów,a nawet na ponoszenie niepotrzebnych kosztów.


6 ’2009 (nr 442)

* Fundacja Poszanowania Energii – Warszawa

ForumTermomodernizacja 2009

dr inż. Maciej Robakiewicz*


94


6 ’2009 (nr 442)

16 kwietnia 2009 r. odbyło się piąte w obecnej kaden-cji (2007 – 2010) zebranie plenarne Wydziału IV NaukTechnicznych PAN pod przewodnictwem prof. Władysła-wa Włosińskiego – Przewodniczącego Wydziału IV.W obradach uczestniczył Prezes Polskiej Akademii Nauk– prof. Michał Kleiber, który przekazał obszerną informa-cję o przewidywanych zmianach legislacyjnych w obszarzenauki i zamierzeniach PAN. Zebrani podjęli uchwałę o po-wołaniu przy Wydziale IV Komitetu Problemowego Inżynie-rii Produkcji. Inicjatywa ta zostanie przedłożona do akcep-tacji Prezydium PAN. Na zebraniu plenarnym zostały przed-stawione trzy referaty naukowe przez członków korespon-dentów PAN:

● prof. Tadeusza Burczyńskiego – Modelowanie wielko-skalowe: metodologia i zastosowania;

● prof. Henryka Krawczyka – Przestrzeń inteligentna ja-ko przykład implementacji algorytmów interaktywnych;

● prof. Józefa Modelskiego – Mikrofalowe anteny re-konfigurowane.

W 65-letniej działalności Instytutu Techniki Budowlanejzebranie Wydziału Nauk Technicznych PAN w siedzibie In-stytutu było wydarzeniem bez precedensu. Stanowiło tookazję do zaprezentowania wielu aspektów związanychz dyscypliną naukową – budownictwo, reprezentowanąprzez Komitet Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN, w tym rów-nież bezpośrednio zaadresowanych do działalności ITB.Dorobek Instytutu w obszarze eksperckim, a także w dzie-dzinie aprobacji i certyfikacji wyrobów i technologii budow-lanych oraz rozpowszechniania wiedzy przedstawił Dyrek-tor Marek Kaproń, który szczególnie podkreślił rolę Insty-tutu jako legislatora stanu wiedzy i techniki (Jednostka No-tyfikowana w Komisji Europejskiej) oraz szerokę współpra-cę międzynarodową w Europie i na świecie.

Prof. Wojciech Radomski – Przewodniczący KILiWPAN – przedstawił działalność tego Komitetu, jednegoz najstarszych (istnieje od 1952 r.) Komitetów Naukowych

PAN. Podał wiele przykładów, w jaki sposób KILiW reali-zuje swoją statutową rolę eksperta władz rządowych lubsamorządowych, a także obowiązek zajmowania stano-wiska w sprawach społecznie doniosłych, np. raporty o za-wodności infrastruktury wodociągowej czy też o zabytko-wym budownictwie drewnianym w Polsce, stanowiskow sprawie budownictwa na terenach ekologicznie cennych,naukowe wsparcie działań związanych z Euro 2012. Swo-je wystąpienie prof. W. Radomski zakończył refleksją, żeobszar działalności KILiW to częste przeplatanie nauki(„odkrywania nowego”) i techniki („stosowanie i udoskona-lanie znanego lub zwiększenie zakresu zastosowań jużznanego”).

Sekretarz Naukowy Instytutu – prof. Lech Czarneckiprzedstawił kierunki badań stanowiące odczytanie statu-towego zadania Instytutu, czyli inspirowania rozwoju bu-downictwa. W wystąpieniu podkreślano, że nie ma drugiejtakiej dziedziny, która przetwarzałaby tak wielkie ilościmasy i energii, a jednocześnie stawiała wymagania, abytrwałość obiektów inżynierskich była mierzona krotnoś-cią życia twórcy. Prof. Lech Czarnecki wskazał, w jaki spo-sób ITB ukierunkowuje badania, kreując podstawy nauko-we wymagań podstawowych obiektu budowlanego i reali-zując zadania zawarte w postulacie zrównoważonego bu-downictwa. Ilustracją prowadzonych w ITB tematów ba-dawczych było wystąpienie mgr. inż. Grzegorza Sztarba-ły, który przedstawił elementy swojej pracy doktorskiej pt.Ocena środowiska budynku w warunkach pożaru metodąnumerycznej mechaniki płynów.

Na zakończenie obrad Dyrektor Instytutu Marek Kaprońpodziękował za zaszczyt goszczenia członków Wydzia-łu IV PAN i umożliwienie zaprezentowania działalności ITB.Przewodniczący Wydziału IV PAN – prof. W. Włosiński wy-raził zadowolenie z organizacji i przebiegu obrad.

V Sesja Wydziału Nauk Technicznych PANodbyła się w ITB

Przewodniczący Wydz. IV PAN – profesor Władysław Włosińskiotwiera obrady. Siedzą od lewej: prof. Andrzej Borkowski – wice-przewodniczący Wydz. IV, Marek Kaproń – Dyrektor ITB, prof.Andrzej Styczek – wiceprzewodniczący Wydz. IV

Po zakończeniu obrad. Od lewej: prof. W. Radomski – Przewodni-czący KILiW PAN, Marek Kaproń – Dyrektor ITB, prof. W. Kleiber– Prezes Polskiej Akademii Nauk, prof. W. Włosiński – Przewodni-czący Wydz. IV PAN, prof. L. Czarnecki – Sekretarz Naukowy ITB

Fot.

Ani

taB

lach

ani-P

awlik

owsk

a

Fot.Anita

Blachani-P

awlikow

ska

97

Krytyczne opinie i wnioski prelegenta były poparte i rozsze-rzone w wypowiedziach uczestników w ramach dyskusji.

Ocenę działania systemu świadectw energetycznychna podstawie dotychczasowych doświadczeń przedstawiłMaciej Robakiewicz. Wprowadzenie systemu świadectwjest ważnym i pozytywnym faktem, gdyż może stanowić po-czątek działań na rzecz podnoszenia efektywności energe-tycznej w użytkowaniu budynków. Sporządzanie świadectwzostało jednak w ustawie sformułowane jako obowiązek, alebez sankcji za jego nierealizowanie, a kontrola spełnienia te-go obowiązku dotyczy tylko budynków oddawanych do użyt-kowania. W konsekwencji jedynie właściciele nowych budyn-ków i deweloperzy przestrzegają wprowadzonego obowiąz-ku, natomiast podczas sprzedaży i wynajmu istniejącychbudynków i mieszkań sporządzanie świadectw nie jest naogół wymagane. Wprowadzenie obowiązku sporządzaniaświadectw energetycznych spotkało się z licznymi negatyw-nymi opiniami. Świadectwa ocenia się często jako zbędnydokument biurokratyczny i dodatkowe obciążenie finanso-we. Te krytyczne opinie są rezultatem braku kampaniiinformacyjnej poprzedzającej wprowadzenie świadectw, wy-jaśniającej cele i zadania świadectw oraz przedstawiającejkorzyści dla nabywców i najemców. Brak tych informacji jestw dalszym ciągu odczuwalny. Krytyczne opinie wiążą się tak-że z błędami popełnionymi w metodyce opracowania świa-dectw, co sprawia, że nie są one dokumentami o pełnej wia-rygodności. Ponadto obecna forma świadectwa, bez klasenergetycznych, obniża ich praktyczną przydatność.

Tadeusz Skoczkowski (KAPE) omówił rolę budynkówużyteczności publicznej w działaniach na rzecz redukcji emi-sji CO2 zgodnie z Dyrektywą Unii Europejskiej. Prelegent do-konał też przeglądu wielu dokumentów UE, obejmującychcały kompleks działań na rzecz efektywności energetycznej.

Joanna Rucińska (NAPE, ZAE, PW) przedstawiła przy-kłady kilku wykonanych świadectw charakterystyki energe-tycznej budynków niemieszkalnych, w których wykonanoobliczenia zapotrzebowania energii także na potrzeby chło-dzenia i oświetlenia. Na przykładzie tych świadectw przed-stawione zostały problemy związane z nieścisłościami za-wartymi w przepisach, co zmusza do posługiwania się wie-dzą dotyczącą tych zagadnień oraz innymi aktami prawny-mi i dokumentami technicznymi, gdyż bez tej dodatkowejwiedzy określenie charakterystyki energetycznej budynkubyłoby niemożliwe. Pojawiają się jednak wątpliwości, czyprzyjęte postępowanie jest zgodne z prawem. Przedstawio-ne przykłady i wnioski uzasadniają potrzebę uściślenia i po-prawienia przepisów zawartych w rozporządzeniu.

Zamykając obrady Forum, Prezes ZAE Aleksander Panekwyraził nadzieje, że przedstawione poglądy i opinie pomo-gą w rozwiązywaniu bieżących problemów oraz przyczyniąsię do wprowadzenia niezbędnych zmian w przepisach.

dr inż. Maciej Robakiewicz

ForumTermomodernizacja 2009(dokończenie ze str. 93)

the diversity

ceramitec.deceramitec.de

Targi CERAMITEC oferuja coraz wiecej! Wiodace s’wiatowe targi maszyn, sprzetu, surowców i materiałów do produkcji ceramiki i metalurgii proszkowej obejmujace wszystkie segmenty branzysa obowiazkowym punktem w kalendarzu decydentów. Skorzystajcie Pan’stwo z obecnos’ci liderów rynku i z bogactwa miedzynarodowej oferty.

CERAMITEC 2009Nowe Tereny Targowe w Monachium 20-23. paz’dziernik 2009

11. Miedzynarodowe targi maszyn, urzadzen’, narzedzi, procesów i surow-ców do produkcji wyrobów CERAMICZNYCH i METALURGII PROSZKOWEJ

Informacje i bilety: Biuro Targów Monachijskich w Polsce | 00-895 Warszawa

tel. (22) 620 44 15 | faks (22) 624 94 78 | [email protected]

98

PRAWO W BUDOWNICTWIE

6 ’2009 (nr 442)

P rzepisy kodeksu cywilnego w art. 471 i następnychregulują odpowiedzialność kontraktową za niewyko-nanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Ko-rzystając z tego przepisu, inwestor powinien wyka-

zać, iż poniósł szkodę, która pozostaje w związku przyczy-nowym z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem pracprzez wykonawcę. Szkoda oznacza zarówno rzeczywistyuszczerbek majątkowy, jak i ewentualne utracone korzyści.Domniemywa się przy tym, że wykonawca ponosi winęza nienależyte wykonanie zobowiązania i wystarczy ustale-nie choćby najniższego stopnia winy nieumyślnej w postaciniedbalstwa. Oznacza to przeniesienie na wykonawcę cię-żaru dowodu braku własnej winy. Szczególnym przypad-kiem jest zniszczenie lub uszkodzenie wykonanego obiek-tu wskutek wadliwych materiałów, maszyn czy urządzeń do-starczonych przez inwestora lub wykonania robót wg wska-zówek inwestora. Wykonawca może wówczas żądać wyna-grodzenia lub jego odpowiedniej części, jeżeli uprzedził in-westora o niebezpieczeństwie zniszczenia czy uszkodzeniaobiektu albo jeżeli mimo zachowania należytej starannościnie mógł stwierdzić wadliwości dostarczonych przez inwe-stora materiałów, maszyn i urządzeń. Termin przedawnieniaroszczeń wynikających z prowadzenia działalności gospo-darczej wynosi 3 lata. Jeżeli inwestor dochodzi wobec wy-konawcy roszczeń niezwiązanych z prowadzoną przez sie-bie działalnością gospodarczą, termin przedawnienia wg za-sad ogólnych wynosi 10 lat.

W celu dochodzenia roszczeń wygodniejsze dla inwesto-ra są przepisy kodeksu cywilnego regulujące instytucję rę-kojmi (art. 656 § 1 kc). Jeżeli wykonawca wykonuje przed-miot umowy w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową,inwestor może wezwać go do zmiany sposobu wykonaniai wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Długość te-go terminu nie jest określona w przepisach i zależy od uzna-nia inwestora, który jednak powinien uwzględnić charakter,stopień skomplikowania przedmiotu umowy, warunki atmos-feryczne itp. W praktyce najczęściej jest to termin od 7 do 14dni. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu in-westor może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawie-nie lub dalsze wykonanie przedmiotu umowy innej osobiena koszt wykonawcy. W takim wypadku wykonawca nie tyl-ko poniesie związane z tym koszty, ale i odpowiedzialnośćza ewentualne negatywne skutki. Odpowiada on za tę innąosobę, jak za własne działanie lub zaniechanie, choć nie ondokonywał jej wyboru. Jeżeli inwestor sam dostarczył ma-teriał, może, w razie odstąpienia od umowy lub powierzeniawykonywania przedmiotu umowy innej osobie, żądać zwro-tu materiału i wydania rozpoczętego przedmiotu umowy. Za-sady te mają jednak zastosowanie tylko do momentu ode-

brania obiektu. Po zakończeniu prac stosuje się odmiennereguły. Jeżeli odebrany obiekt ma wady, inwestor może żą-dać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu wykonawcy od-powiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upły-wie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Uwarun-kowania co do długości tego terminu są podobne jak w wy-padku stwierdzenia wad podczas wykonywania przedmiotuumowy przed jego ukończeniem. Wykonawca może odmó-wić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów.W przypadku gdy wady nie dadzą się usunąć albo gdy z oko-liczności wynika, że wykonawca nie zdoła ich usunąć w od-powiednim czasie, inwestor może od umowy odstąpić, jeże-li wady są istotne. Jeżeli wady nie są istotne, inwestor możeżądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku.To samo dotyczy wypadku, gdy wykonawca nie usunął wadw terminie wyznaczonym przez inwestora. Wadami istotny-mi są te, które czynią przedmiot umowy niezdatnym do zwy-kłego użytkowania, albo które sprzeciwiają się wyraźnej umo-wie. Wszystkie inne – uważa się za wady nieistotne.

Odpowiedzialność wykonawcy nie zależy od jego winyani wiedzy o wadzie, ani także od zaistnienia po stronie in-westora szkody czy od jej ewentualnej wysokości. Odpowie-dzialność z tytułu rękojmi wymaga jedynie stwierdzeniaistnienia wady i zachowania aktów staranności, tzn. zba-dania jakości przedmiotu umowy i zawiadomienia wykonaw-cy przez inwestora o występowaniu wady w odpowiednimterminie. W stosunkach obustronnie profesjonalnych, tj. mię-dzy podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą,utrata uprawnień z tytułu rękojmi następuje, jeżeli inwestornie zbadał przedmiotu umowy w czasie i w sposób przyjętyprzy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie wy-konawcy o dostrzeżonej wadzie, a w wypadku, gdy wada wy-szła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił wykonaw-cy niezwłocznie po jej wykryciu. Przyjmuje się w praktyce,że zawiadomienie ma charakter niezwłoczny, jeśli zostaniedokonane w terminie do 3 dni. Do zachowania terminów za-wiadomienia o wadach wystarczy wysłanie przed upływemtych terminów listu poleconego. Niezachowanie przez in-westora aktów staranności nie powoduje utraty uprawnieńz tytułu rękojmi za wady fizyczne, jeżeli wykonawca podstęp-nie wadę zataił albo zapewnił inwestora, że wady nie istnie-ją. Za podstępne zatajenie wady jest uważane takie umyśl-ne działanie wykonawcy, które ma na celu utrudnienie wy-krycia wady przez inwestora. Będzie to zatem ukrycie lub za-maskowanie wadliwości i inne podobne działania o znamio-nach oszustwa. Udzielenie inwestorowi zapewnienia, że wa-dy nie istnieją, może być dokonane zarówno przez wyko-nawcę pozostającego w złej wierze (tzn. zapewniającegokłamliwie mimo świadomości wadliwości), jak i w dobrej wie-rze. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne budyn-ku wygasają po upływie 3 lat, licząc od dnia, kiedy został onwydany inwestorowi. Upływ tego terminu nie wyłącza wyko-

* Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczye-mail: [email protected]

Rękojmia i gwarancjaw umowie o roboty budowlane

dr inż. Maciej Dutkiewicz*

996 ’2009 (nr 442)

nania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli wykonawca pod-stępnie zataił wadę. Zarzut z tytułu rękojmi może być pod-niesiony także po upływie powyższego terminu, jeżeliprzed jego upływem inwestor zawiadomił wykonawcę o wa-dzie. Inwestor może podnosić zarzut z tytułu rękojmi np.w odpowiedzi na żądanie przez wykonawcę zapłaty ceny(zarzut częściowej bezzasadności w związku z jej obniże-niem stosownie do obniżenia wartości przedmiotu umowyw związku z jego wadliwością).

W sytuacji gdy wykonawca udzielił inwestorowi gwarancjina wykonane przez siebie roboty, inwestor może realizowaćswoje roszczenia w ramach uprawnień, które wynikają z treścigwarancji i w terminie określonym w gwarancji. Często ter-miny gwarancyjne są dłuższe niż ustawowy termin trzech latprzewidziany z tytułu rękojmi za wady fizyczne, np. 10-let-

nia gwarancja na wszystkie elementy konstrukcyjne oraz naszczelność dachu. Okres gwarancji liczony jest zazwyczajod daty odbioru końcowego. W przypadku wystąpienia wadw okresie gwarancji, okres gwarancji na wadliwą część ro-bót jest zwykle przedłużony o czas usunięcia wady.

Gwarancji nie należy traktować jako umownej zmiany od-powiedzialności z tytułu rękojmi. Mijałoby się to z celemgwarancji, jakim jest dalsze umocnienie inwestora i podnie-sienie jakości wykonawstwa. Inwestor może wykonywaćuprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne, niezależnieod uprawnień wynikających z gwarancji. Inwestor ma więcwiele możliwości realizacji roszczeń wobec wykonawcy. Wy-bór konkretnego reżimu odpowiedzialności jest uzależnionyod sytuacji dowodowej inwestora, a także od ewentualnegoterminu dochodzenia roszczeń.

Prenumerata roczna miesięcznika „Materiały Budowlane”jest możliwa w dwóch wariantach:•• pre nu me ra ta we rsji pa pie ro wej;•• pre nu me ra ta w pa kie cie (pa kiet za wie ra ca ło rocz ną

pre nu me ra tę we rsji pa pie ro wej + rocz nik cza so pi sma napły cie CD, wy sy ła ny po za koń cze niu ro ku wy daw ni cze go). Dlatych pre nu me ra to rów Wy daw nic two ofe ru je do dat ko worocz ni ki ar chi wal ne mie sięcz ni ka „Ma te ria ły Bu dow la ne” z lat2004 – 2008 na pły tach CD w ce nie 20 PLN net to (+ 22% VAT)za każ dy rocz nik.

Pre nu me ra tę moż na za mówić:za po śre dnic twem re dak cji „Ma te ria ły Bu dow la ne”:• fa ksem: (22) 827 52 55, 826 20 27;• e-ma i lem: ma ter bud@sig ma-not.pl;• przez In ter net: www.ma te ria ly bu dow la ne.in fo.pl;• li stow nie: Re dak cja „Ma te ria ły Bu dow la ne”,

00-950 War sza wa, ul. Świę to krzy ska 14A, skr. po czt. 104.Uwa ga! Druk za mówie nia na www.ma te ria ly bu dow la ne.in fo.plza po śre dnic twem Za kła du Kol por ta żu Wy daw nic twaSIG MA-NOT Sp. z o.o.:• fa ksem: (22) 891 13 74, 840 35 89, 840 59 49;• e-ma i lem: kol por taz@sig ma-not.pl;• przez In ter net: www.sig ma-not.pl;• li stow nie: Za kład Kol por ta żu Wy daw nic twa SIG MA-NOT Sp. z o.o.,

ul. Ku Wi śle 7, 00-707 War sza wa.Po otrzy ma niu za mówie nia wy sta wiamy fak tu rę VAT.

Człon ko wie sto wa rzy szeń na u ko wo-tech nicz nych zrze szo nychw FSNT-NOT oraz ucznio wie szkół i stu den ci wy dzia łów o kie run kubu dow la nym ma ją pra wo do prenumeraty ulgo wej – pod wa run kiemprze sła nia za mówie nia ostem plo wa ne go pie czę cią ko ła SNT lubszko ły.

Więcej informacji na stronie www.materialybudowlane.info.pl

Należność za prenumeratę miesięcznika „Materiały Budowlane”należy wpłacać na konto:

BANK PEKAO S.A. 81 1240 6074 1111 0000 4995 0197

Ce na (brutto) pre nu me ra tymie sięcz ni ka „Ma te ria ły Bu dow la ne”

na 2009 r.*

Ce na 1 eg zem pla rza 18,50 PLN

Ce na pre nu me ra ty rocz nej w we rsji pa pie ro wej 222 PLN

Ce na pre nu me ra ty rocz nej w pa kie cie 246,40 PLN

Pre nu me ra ta ulgo wa – ra bat 50% od ce ny we rsji pa pie ro wej(ra bat do ty czy tyl ko tej we rsji)

Odbiorcy zagraniczni: cena rocznej prenumeraty 156 EUR dlaprenumeratorów z Europy oraz 180 USD spoza Europy.

Warunki prenumeraty na 2009 r. WYDAWNICTWO SIGMA-NOT

UWAGA! Wszy scy pre nu me ra to rzy mie sięcz ni ka „Ma te ria łyBu dow la ne” na 2009 r. otrzymają bez płat ny kod do stę pudo ar chi wum elek tro nicz ne go z lat 2004 – 2008 na Po rta luIn for ma cji Tech nicz nej www.sigma-not.pl.

* W przy pad ku zmia ny ceny w okre sie ob ję tym pre nu me ra tą lub zmiany staw kiVAT, Wy daw nic two za strze ga so bie pra wo do wy stą pie nia o do pła tę róż ni cy cenoraz pra wo do re a li zo wa nia pre nu me ra ty tyl ko w peł ni opła co nej.

In for ma cje dla Au to rówRe dak cja przyj mu je do pu bli ka cji tyl ko pra ce ory gi nal ne, nie pu bli ko wa ne wcze śniej w in nych cza so pi smach ani

ma te ria łach z kon fe ren cji (kon gre sów, sym po zjów), chy ba że pu bli ka cja jest za ma wia na przez re dak cję. Ar ty kuł prze ka za ny do re dak cji nie mo że być wcze śniej opu bli ko wa ny w ca ło ści lub czę ści w in nym cza so pi śmie anijed no cze śnie prze ka za ny do opu bli ko wa nia w nim. Fakt nade sła nia pra cy do re dak cji uwa ża się za jed no znacz nyz oświad cze niem Au to ra, że wa ru nek ten jest speł nio ny.

Przed pu bli ka cją Au to rzy otrzy mu ją do pod pi sa nia umo wę z Wy daw nic twem SIG MA-NOT Sp. z o.o. o prze -nie sie niu praw au tor skich na wy łącz ność wy daw cy, umo wę li cen cyj ną lub umo wę o dzie ło – do wy bo ru Au to ra. Ewen tu al ną re zy gna cję z ho no ra rium Au tor po wi nien prze słać w for mie oświad cze nia (z nu me rem NIP,PE SEL i ad re sem).

Au to rzy ma te ria łów nad sy ła nych do pu bli ka cji w cza so pi śmie są od po wie dzial ni za prze strze ga nie pra wa au tor skie -go – za rów no treść pra cy, jak i wy ko rzy sty wa ne w niej ilu stra cje czy ze sta wie nia po win ny sta no wić wła sny do ro bek Au -to ra lub mu szą być opi sa ne zgo dnie z za sa da mi cy to wa nia, z po wo ła niem się na źródło cy ta tu.

Z chwi lą otrzy ma nia ar ty ku łu przez re dak cję na stę pu je prze nie sie nie praw au tor skich na Wy daw cę, któryma od tąd pra wo do ko rzy sta nia z utwo ru, roz po rzą dza nia nim i zwie lo krot nia nia do wol ną tech ni ką, w tym elek -tro nicz ną, oraz roz po wszech nia nia do wol ny mi ka na ła mi dys try bu cyj ny mi.

100 6 ’2009 (nr 442)

Prenumerata dla szkół średnich

Prenumerata dla uczelni wyższych

W 2009 r. miesięcznik „Materiały Budowlane” dociera do średnich szkół budowlanych w całej Polsce dzię-ki firmom Sopro Polska i Solbet.

W br. studenci wybranych wydziałów o profilu budowlanym otrzymują miesięcznik „Materiały Budowlane”dzięki firmom: Athenasoft, Hufgard i ViaCon oraz Stowarzyszeniu Producentów Betonów.

Sopro Polska Sp. z o.o. to firma chemii budowla-nej działająca na polskim rynku od 1994 r. Oferta han-dlowa obejmuje: kleje i zaprawy do spoinowania okła-dzin z płytek ceramicznych i kamienia naturalnego;systemy uszczelnień tarasów, basenów i innych po-mieszczeń wilgotnych; systemy renowacji betonu;szpachle do naprawy ścian i podłóg; szpachle samo-poziomujące; zaprawy do murowania; spoiwa i zap-rawy do wykonywania jastrychów; szybkowiążącezaprawy montażowe; preparaty gruntujące; dodatkido zapraw; środki do czyszczenia i pielęgnacji okła-dzin. W bogatym asortymencie produktów jest wielenowości, wykorzystujących najnowsze osiągnięcianaukowe.

Wszystkie wyroby Sopro oferowane na rynku cha-rakteryzują się bardzo dobrymi parametrami, co jestpotwierdzone certyfikatami niezależnych i uznanych in-stytutów naukowych.

Sopro to silna marka dobrze znana i cenionana polskim rynku budowlanym.

Grupa Kapitałowa SOLBET jest polską firmą sku-piającą w swoich strukturach zakłady produkujące:• beton komórkowy;• chemię budowlaną;• urządzenia do produkcji betonu komórkowego.Jest to największy producent betonu komórkowego

w Polsce. Z pięciu zakładów firmy na europejskie ryn-ki trafia co roku prawie 2 mln m3 najwyższej jakościproduktów z betonu komórkowego. Oprócz rynku pol-skiego produkty SOLBET można kupić m.in. w Niem-czech, Danii, Szwecji, Norwegii, Belgii, Słowacji, Cze-chach, Rosji, na Litwie, Łotwie i Ukrainie. Wyroby teniczym nie ustępują jakością wyrobom renomowa-nych zakładów europejskich.

Obecnie firma poleca system SOLBET Perfekt, naktóry składają się elementy murowe z betonu komór-kowego oraz chemia budowlana w postaci zapraw,klejów, tynków itp. Wszystko do siebie perfekcyjniedopasowane.

System SOLBET Perfekt – by budowało się lepiej.

Athenasoft Sp. z o.o., znany producentnajpopularniejszych i najnowocześniejszychprogramów do kosztorysowania, takich jak:Norma PRO i Norma STANDARD, wspierai realizuje projekty edukacyjne skierowanedo szkół średnich i uczelni wyższych o profi-

lu budowlanym oraz organizuje szkolenia w ramachAkademii Athenasoft. Z myślą o instytucjach edukacyjnychi ich słuchaczach firma wprowadziła program Norma PROEdukacyjna.

Firma Hufgard Polska Sp. z o.o.,przedstawiciel na polskim rynku niemiec-kiej firmy P&T Technische Mörtel, oferujebogaty asortyment suchych zapraw tech-nicznych do naprawy i wzmacniania kon-

strukcji betonowych i żelbetowych, m.in. EuroCret®; Topolit®;Topolan® oraz profesjonalne doradztwo techniczne, popartewieloletnim doświadczeniem. Wszystkie produkty charakte-ryzują się doskonałymi właściwościami.

Posiadamy dobre argumenty i jeszcze lepsze rozwiązania.

Stowarzyszenie Producentów Betonów toogólnokrajowa organizacja zrzeszająca produ-centów bogatego asortymentu wyrobów z betonukomórkowego oraz prefabrykatów betonowych,

projektantów, a także producentów surowców, materiałów orazmaszyn i urządzeń do prefabrykacji. Stowarzyszenie zostało za-łożone w 1994 r. Prowadzi szeroką działalność w branży beto-nów i m.in. jest członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Auto-klawizowanego Betonu Komórkowego EAACA i Międzynarodo-wego Stowarzyszenia Prefabrykatów Betonowych BIBM.

ViaCon Polska Sp. z o.o. należydo europejskiej Grupy ViaCon, która mafirmy w takich krajach, jak np. Czechy,

Dania, Estonia, Finlandia, Norwegia, Szwecja, Litwa i Łotwa.Oferta firmy obejmuje produkcję i sprzedaż: rur oraz konstruk-cji podatnych z blach falistych i rur z tworzywa sztucznegodo budowy oraz naprawy przepustów, mostów, wiaduktów, tu-neli, przejazdów gospodarczych, przejść dla zwierząt; syste-mu kanalizacji deszczowej; zbiorników retencyjnych, a takżesprzedaż geosyntetyków: geowłóknin, geosiatek i geotkanin.

materiaÅ‚y budowlane 6-2009

Documents