makina mühendisleri odasırüzgar türbinleri rüzgarı sektirip saptırdı ğından dolayı...
TRANSCRIPT
Makina Mühendisleri Odası
RÜZGAR ENERJĐSĐ,
TEŞVĐKLER Đ
VE
KURULUM MAL ĐYETLER Đ
SEMĐNER NOTLARI
Yrd. Doç. Dr. Alper Özpınar
1
2
İçindekiler
Đçindekiler................................................................................................................................... 2
Şekil Listesi ................................................................................................................................ 4
Tablo Listesi ............................................................................................................................... 6
1 Yenilenebilir Enerjiler........................................................................................................ 7
2 Rüzgar Enerjisi ................................................................................................................... 9
2.1.1 Yerel Rüzgarlar .................................................................................................. 9
2.1.2 Rüzgar Enerjisi’nin Teorisi .............................................................................. 10
2.1.3 Rüzgar Türbinleri ............................................................................................. 12
2.1.4 Rüzgar Enerjisi Santrallerindeki Temel Sorunlar ............................................ 14
2.1.5 Rüzgar Enerjisi Potansiyeli ve Tahmini........................................................... 14
2.1.6 Enerji Sistemlerinin Kalitesi ve Đstikrarı .......................................................... 15
2.1.7 Rüzgar Türbinleri Kontrol Mekanizmaları ...................................................... 16
2.1.8 Rüzgar Türbinlerinin Birbirleriyle Etkileşimleri, Enerji Üretimi ve Rüzgar Hızı
Değişkenliği ..................................................................................................................... 18
3 Enerjinin Saklanması ve Kullanılması ............................................................................. 20
3.1 Isıl Depolama: .......................................................................................................... 20
3.2 Su Pompalama:......................................................................................................... 20
3.3 Atalet Depolama:...................................................................................................... 21
3.4 Sıkıştırılmış Hava Depolama CAES: ....................................................................... 21
3.5 Hidrojen Depolama: ................................................................................................. 22
3.6 Akümülatörler: ......................................................................................................... 22
3.7 Diğer sistemler: ........................................................................................................ 23
4 Enerjinin Şebekeye Verilmesi .......................................................................................... 26
5 Türkiye’de Rüzgar Enerjisi .............................................................................................. 27
5.1 Türkiyedeki Rüzgar Modelleri ................................................................................. 27
5.1.1 Günlük Rüzgarlar: ............................................................................................ 27
5.1.2 Yerel Rüzgarlar: ............................................................................................... 27
5.2 Rüzgar Enerji Atlası ................................................................................................. 30
6 Kısaca Maliyetler ............................................................................................................. 32
7 Teşvikler ve Yatırım Esasları ........................................................................................... 33
7.1 Duran Varlıklar Finansmanı – Asset Finance .......................................................... 35
7.2 Birleşme ve Satınalma-devralma – Mergers and Aquisitions.................................. 35
3
7.3 Risk Sermayesi-Girişim Sermayesi Venture Capital & Private Equity VC/PE....... 35
7.4 Karbon Piyasası ve Finansı ...................................................................................... 36
8 Satış Fiyatları Yönetmeliği............................................................................................... 38
9 Kültür ve Tabii Varlıkların Korunması ile ilgili Maddeler .............................................. 39
9.1 Đlke Kararları ............................................................................................................ 39
9.2 Arkeolojij Sitler ile ilgili karar ................................................................................. 39
10 YEK Başvurusunda Đstenen Belgeler ........................................................................... 43
10.1 Kanunun 6ncı Maddesi Kapsamındaki Uygulamalardan Yararlanma Amaçlı YEK
Belgesi43
10.2 Kaynak Türünün Belirlenmesi Amaçlı YEK Belgesi.............................................. 43
11 Elektrik Piyasasında 2010 Yılı Lisans Bedelleri......................................................... 44
12 Kaynak Türüne Göre Yatırım Maliyetleri.................................................................... 48
13 Kaynakça...................................................................................................................... 49
4
Şekil Listesi
Şekil 1-1 Kişi Başına Düşen Kilogram Eşdeğer Petrol Tüketimi[9] ......................................... 7
Şekil 1-2 Kişi Başına Düşen CO2 Emisyonu [9]........................................................................ 8
Şekil 2-1 Dünyadaki Sıcaklık Değişimleri ve Global Rüzgarlar, [2]......................................... 9
Şekil 2-2 Yerel Rüzgarlar, [2] .................................................................................................. 10
Şekil 2-3 Rüzgar Türbinleri Rotor Alanı ve Rotor Çaplarına Göre Kapasiteleri,[2] ............... 11
Şekil 2-4 Bet’z Kanunu[2] ....................................................................................................... 11
Şekil 2-5 Rüzgar Enerjisi Dönüşüm Aşamaları [8].................................................................. 12
Şekil 2-6 Eksenlerine Göre Rüzgar Türbinleri [8] ................................................................... 12
Şekil 2-7 Güncel Türbinler ve Güçleri ..................................................................................... 13
Şekil 2-8 Rüzgar Enerjisi Türbinler ve verimlilik [2] .............................................................. 13
Şekil 2-9 Weibull Dağılımı,[2]................................................................................................. 14
Şekil 2-10 Rüzgar Enerjisi Üretimindeki Dengesizlikler........................................................ 15
Şekil 2-11 Đdeal AC Đçin Sinüs Eğrisi[2] ................................................................................. 15
Şekil 2-12 Rüzgar Türbinin Bileşenleri ................................................................................... 16
Şekil 2-13 Rüzgarın Kaldırma Etkisi,[2].................................................................................. 17
Şekil 2-14 Kanat Açısı Kontrolü,[2] ........................................................................................ 17
Şekil 2-15 Stall Etkisi,[2] ......................................................................................................... 17
Şekil 2-16 Rotor Çaplarına Göre Đdeal Rüzgar Tarlası Yerleşimi ,[5]..................................... 18
Şekil 2-17 Rüzgar Hızlarına Göre Rüzgar Türbinin Enerji Üretimi ........................................18
Şekil 2-18 Aynı Rüzgar Tarlasındaki Değişik Türbinlerin Eneri Üretimleri........................... 19
Şekil 3-1 Kurulu Kapasiteye Göre Enerji Saklama Yöntemleri [11]....................................... 20
Şekil 3-2 Atalet Depolama Sistemi .......................................................................................... 21
Şekil 3-3 Hava Depolama [11]................................................................................................. 22
Şekil 3-4 Enerji ve Güç Saklama Üniteleri Karşılaştırması [11] ............................................. 23
Şekil 3-5 Enerji Saklanmasında Boyut ve Ağırlık Performansı [11] ....................................... 24
Şekil 3-6 Enerji Saklanmasında Đlk Yatırım ve Maliyet Performansı[11] ............................... 24
Şekil 3-7 Enerji Saklanmasında Model Ömrü [11] .................................................................. 25
Şekil 3-8 Enerji Saklanmasında Çevrim Maliyeti [11] ............................................................ 25
Şekil 5-1 Türkiye Rüzgar Haritası ,[4]..................................................................................... 28
Şekil 5-2 REPA Atlası.............................................................................................................. 30
Şekil 6-1 Genel Yatırım Kaynakları [14] ................................................................................. 33
Şekil 6-2 Yenilenebilir Enerji Yatırım Modelleri .................................................................... 33
5
Şekil 6-3 Kaynaklarına Göre Yenilenebilir Enerji Yatırımları ................................................ 34
Şekil 6-4 Yatırım Modellerine Göre Yatırımların Dağılımı .................................................... 34
Şekil 6-5 Yatırım Modellerine göre Yenilenebilir Enerji Yatırımları...................................... 35
Şekil 6-6 Ülkelerin Karbon Emisyon Đhtiyaçları...................................................................... 37
6
Tablo Listesi
Tablo 2-1 Kurulu Rüzgar Santralleri........................................................................................ 29
7
1 Yenilenebilir Enerjiler
Enerji, çağımız süreçleri ve yaşam tarzının en önemli girdisi olarak insan yaşamında çok
önemli bir yer tutmaktadır. Dünyada enerji ihtiyacı uzun yıllar fosil yakıtlardan karşılanmıştır
ve karşılanmaya devam etmektedir. Ayrıca enerji üretimi ve tüketimi toplumların gelişmişlik
düzeyinin ve yaşam kalitesinin en önemli göstergesi olarak kabul edilmekte ve enerji arzı bir
ülkenin milli güvenliği ve geleceği açısından önemli faktör olarak değerlendirilmektedir.
Aşağıdaki şekilde görüleceği üzere enerji tüketimi açısından dünya üzerinde büyük bir
dengesizlik mevcuttur.
Şekil 1-1 Kişi Başına Düşen Kilogram Eşdeğer Petrol Tüketimi[9]
Fosil yakıtların çevre ve insan sağlığı açısından yarattığı olumsuzluklar her geçen gün
katlanarak artmaktadır. Fosil yakıtlar tüketildiğinde açığa çıkan sera gazlarının olumsuz
etkileri artık herkes tarafından bilinmektedir. Gösterge olarak kabul edilen CO2 emisyonuna
ülkelerin katkıları sonraki sayfadaki şekilden açıkça görülebilmektedir. Her ne kadar Türkiye
en çok kirleten ülkeler arasında yer almasa da emisyon düzeyleri oldukça yüksektir.
Yenilenebilir enerji kaynakları; çevre dostu olması, dünyanın her ülkesinde ve enerji tipine
göre her bölgesinde var olabilme özelliği ve sürdürülebilir olması nedeni ile son yıllarda
ülkelerin enerji ihtiyacının karşılanmasında ön plana çıkmasında etken olmuştur.
Yenilenebilir enerji kaynaklarına bağlı enerji üretiminin önemi enerjiye olan talebin
artmasıyla birlikte, gün geçtikçe artmaktadır. Rüzgar, güneş ve hidroelektrik enerji santralleri
yenilebilir enerji kaynakları içinde uygulanabilirliği ve verimi açısından en önemli olanlarıdır.
Enerji santrallerinde enerji üretiminde planlamadan üretime geçiş aşamasına kadar yaşanan
başlıca sorun ve aynı zamanda, yenilenebilir enerjilere karşı olan yaklaşım, bölgedeki
8
yenilenebilir enerji potansiyelinin büyüklüğü ve zamana bağlı değişimi ve bu değişimin
modellenmesinde yaşanan zorluklardır. Örneğin rüzgar karmaşık meteorolojik modeller ve
zaman serileri ile modellenebilmesine rağmen bu yaklaşımlardan istenen doğruluk ve
esneklikte veri elde edilememiştir.
Şekil 1-2 Kişi Başına Düşen CO2 Emisyonu [9]
Bir bölgenin rüzgar, hidrolik ve güneş enerjisi ölçümleri doğru olarak yapılabilir. Ancak,
doğru olarak yapılan ölçüm o yörede kurulacak olan bir yenilenebilir enerji santralinin üretim
kapasitesinin ne olacağını doğrudan hesaplamaya olanak vermez. Özellikle rüzgar şiddeti,
yağış ve bulutlanma gibi parametrelerde gözlemlenen anlık, saatlik, günlük, aylık ve hatta
yıllık değişmeler ve olası oynamalar o bölgedeki kurulabilecek yenilenebilir bir santralin
güvenilir üretim düzeyini doğrudan etkileyecektir. Bugüne kadar, bu amaçla kullanılan
karmaşık meteorolojik modeller ve/veya zaman serileri ile yapılan modeller istenen doğruluk
ve esnekliği sağlayamamıştır.[5]. Bir yenilenebilir santralin üretim düzeyi meteorolojik
verilere bağlı olarak doğru saptanamazsa, o santralin güvenilir kapasitesi, kullanılacak
donanım kapasiteleri ve türleri yanlış seçilebilmekte ve yatırım ve üretim maliyetleri hatalı
hesaplanmaktadır. Ulusal bazda, elektrik enerjisi üretimi açısından bakıldığında, şebekeye
verilecek olan elektrik enerjisindeki kesikli bağlantılar dalgalanmalara neden olmakta; ulusal
şebeke genelinde teknik sorunlar yaratmakta, şebeke verimliliği ve etkinliği alanlarında
önemli düşüşlere yol açmaktadır ki, bu istenmeyen bir durumdur.
Bugün için enerji ihtiyacının yaklaşık % 70’ini ithal eden Türkiye, en kısa sürede ithal
doğalgaz gibi dışa bağımlı yakıtlarla elektrik üretimini en az indirmek, çevre ve insan
sağlığını gözeterek, başta hidrolik, rüzgâr olmak üzere yenilenebilir kaynaklara dayalı ucuz
9
verimli ve güvenli elektrik üretimini gerçekleştirmek, sahip olduğu zengin yeraltı ve yerüstü
kaynaklarının en iyi şekilde değerlendirmek zorundadır.
Ülkemizde 10 Mayıs 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5346 no’lu “Yenilenebilir Enerji
Kanunu” ülkemizin başlıca yenilenebilir enerji kaynaklarını; hidrolik, rüzgâr, güneş,
jeotermal, biokütle, biyogaz, dalga, akıntı enerjisi ve gel-git olarak tanımlamaktadır.
Bu kanun kapsamındaki elektrik enerjisi üretmeye yönelik yenilenebilir enerji kaynakları da :
rüzgâr, güneş, jeotermal, biokütle, biyogaz, dalga, akıntı enerjisi ve gel-git ile kanal veya
nehir tipi veya rezervuar alanı on beş kilometrekarenin altında olan hidroelektrik üretim tesisi
kurulmasına uygun elektrik enerjisi üretim kaynakları olarak belirlenmiştir.
2 Rüzgar Enerjisi
Rüzgar enerjisi sistemlerinin temel yakıtı yada girdisi rüzgarlardır. Rüzgarın kinetik enerjisini
mekanik veya elektrik enerjisine çevirip kullanıma sunan sistemlerde rüzgar enerjisi
sistemleridir. Rüzgarın oluşmasındaki temel ilke, sıcak havanın yoğunluğunun soğuk havadan
az olması nedeniyle yükselmesi ve bu şekilde havanın yer değiştirmesinden kaynaklanan
akımlardır. Rüzgar akımlarının kaynakları yerel ve dünya çapında olarak
gruplandırılmaktadır.[2]
Global rüzgarlar, dünya coğrafyası üzerindeki sıcaklık farklılıklarından ve özellikle ekvatorda
sıcaklığı artan havanın atmosferde 10 km kadar yükselerek buradan kuzey ve güneye doğru
hareket etmesinden kaynaklanmaktadır. Sonraki sayfadaki şekilde dünyadaki sıcaklık
değişimleri ve global rüzgarların oluşumunu vermektedir. bu tezin konusu icabı yerel
rüzgarlar daha ayrıntılı olarak işlenmektedir.
Şekil 2-1 Dünyadaki Sıcaklık Değişimleri ve Global Rüzgarlar, [2]
2.1.1 Yerel Rüzgarlar
Bölgesel ve yerel iklim şartları ile coğrafi koşullar, yerel rüzgarların oluşmasındaki en önemli
etkenlerdendir. Yerel rüzgarlar ise kendi içinde deniz veya su kaynağı esintileri ile tepe-dağ-
10
vadi rüzgarları şeklinde gruplanabilir. Kara her zaman sudan daha hızlı ısındığından dolayı,
kara üzerindeki hava yükselerek alçak basınç oluşturmaktadır. Bunun sonucu olarak su
üzerindeki soğuk hava alçak basınca doğru hareketlenmektedir. Bu durumun tam tersi yani
karanın denizden daha hızlı soğumasında da tersine bir akım olmaktadır. Vadi ve dağ
rüzgarlarında ise yamaçların baktığı kuzey ve güney yönlerinin hava yoğunlukları
bulundukları yarı küreye göre değişmekte ve hava akımları oluşmasına neden olmaktadır.
Şekil 2-2 Yerel Rüzgarlar, [2]
2.1.2 Rüzgar Enerjisi’nin Teorisi
Rüzgar türbinleri gücünü rüzgar gücünü rotor bıçaklarına veya kanatlara etki eden dönme
kuvvetinden yani torktan almaktadır. Rotora transfer edilen enerji havanın yoğunluğuna, rotor
alanına ve rüzgarın hızına bağlıdır. Normal basınç altında 15° C de hava 1.225 kg/m3
olmasına rağmen nemin artması ile birlikte nispeten azalmaktadır. Tipik bir 600 kW rüzgar
türbine ise 43-44 m çapında rotor veya kanatlara sahiptir ki bu da yaklaşık 1500m2 rotor alanı
demektir. Rotor alanı bir türbinin ne kadar rüzgar enerjisi toplayabileceğini gösterir. Rotor
alanı çapın karesi ile orantılı olduğundan rotor çapı iki katına çıkarken kapasite dört katına
çıkmaktadır.
11
Şekil 2-3 Rüzgar Türbinleri Rotor Alanı ve Rotor Çaplarına Göre Kapasiteleri,[2]
Rüzgar türbinleri rüzgarı sektirip saptırdığından dolayı rüzgarın tüm enerjisi almak mümkün
değildir. Đdeal bir rüzgar türbini rüzgarın hızını 2/3 oranında düşürmektedir. Bu durum
rüzgarın kinetik enerjisinin ancak 16/27 yani %59’unun rüzgar türbini ile mekanik enerjiye
dönüştürülebileceğini anlatan Bet’z kanunu ile de açıklanmaktadır (Şekil 1.6) [2].
Şekil 2-4 Bet’z Kanunu[2]
Rüzgar enerjisi formülü ise;
23
2
1rP πρν=
Olarak yazılabilir. Bu denklemde
P = Rüzgarın gücü W, ρ(rho) = Havanın yoğunluğu = 1.225kg/m3, v = rüzgar hızı m/s
r = rotor yarıçapı m dir.
12
2.1.3 Rüzgar Türbinleri
Rüzgar türbinleri eksenlerine göre yatay ve dikey olmak üzere ikiye ayrılırlar. Günümüzde en
yaygın kullanılan sistemler yatay eksenli türbinlerdir. Şekil 1.7 de yer alan grafikler, 600
kW’lık bir türbinin rüzgar hızına göre olan güç eğrisi, rüzgarın enerjisi ve rüzgar enerjisinin
elektrik enerjisine çevirmekteki güç katsayısını yani verimliliğini göstermektedir. Verimlilik
elde edilen elektik enerjisinin, rüzgarın enerjisine bölünmesinden elde edilmiştir.
Şekil 2-5 Rüzgar Enerjisi Dönüşüm Aşamaları [8]
Rüzgar enerjisi sistemlerin verimlilik çok önemli bir kıstas değildir, sonuçta kullanılan girdi
yani rüzgarın bir fiyatı yoktur; burada önemli olan sistemlerin dayanıklı ve uzun süre
çalışabilecek ve maliyetleri düşük sistemler olmasıdır. Tasarımda ihtiyacın belirlenmesi, rotor
çapı ve kule yüksekliği çok önemlidir. Türbinler başlıca dişli kutusu, akım jeneratörü, kontrol
ünitesi, anemometre, soğutma fanı ve kule parçalarından oluşmaktadır. Genelde 500kW ve
üzerindeki elektrik üretimi olan sistemler “Rüzgar Enerjisi Santralleri” ve birden fazla türbin
olan rüzgar enerjisi santrallerine de “Rüzgar Tarlaları“ denmektedir.
Şekil 2-6 Eksenlerine Göre Rüzgar Türbinleri [8]
13
Şekil 2-7 Güncel Türbinler ve Güçleri
Türbinden elde edilen enerji Rüzgar Enerjisi Verimlilik
Şekil 2-8 Rüzgar Enerjisi Türbinler ve verimlilik [2 ]
Rüzgar enerjisi sistemlerinin matematiksel modelleri ve simülasyonu ile ilgili literatürde
birçok çalışma bulunmaktadır [2].
14
2.1.4 Rüzgar Enerjisi Santrallerindeki Temel Sorunl ar
Rüzgar enerjisi santrallerindeki sorunları iki ana konu altında toplamak mümkündür.
Bunlardan birincisi rüzgar enerjisi potansiyeli ve zamana bağlı geleceğe dönük tahminlerin
gerçekçi olarak belirlenebilmeleri, diğeri ise enerji sistemlerinin kalitesi ve sürekliliğidir.
2.1.5 Rüzgar Enerjisi Potansiyeli ve Tahmini
Rüzgar santrallerinde enerji üretiminde planlamadan üretime geçiş aşamasına kadar yaşanan
başlıca sorun, rüzgar potansiyelinin büyüklüğünün ve zamana bağlı değişiminin etkin bir
şekilde modellenmesidir. Rüzgarı karmaşık meteoroloji modelleri ile modellemek hala yeterli
bir çözüm olamamıştır [2]. Rüzgar hızı doğrusal olmayan bir şekilde dalgalanmaktadır.
Kullanılan modeller istatistiki dağılım ve tahmin modelleri üzerinde yoğunlaşmaktadır.
Literatürde en sık kullanılan istatistiki model ise aşağıda grafiği görülen Weibull
Dağılımı’dır[2].
Şekil 2-9 Weibull Dağılımı,[2]
Geleceğe yönelik tahmin konusunda karşılaştırılan modeller içinden (Box-Jenkins yaklaşımı,
ileri beslemeli sinir ağları, radyal tabanlı fonksiyonlar, Elman Recurrent Ağ metodu ve en az
hata veren metot yapay sinir ağı olarak bulunmuştur.
15
Şekil 2-10 Rüzgar Enerjisi Üretimindeki Dengesizlikler
2.1.6 Enerji Sistemlerinin Kalitesi ve İstikrarı
Enerji kalitesi, voltajın ve frekansın dengesi ve kararlılığını ve şebekede yaşanan çeşitli
elektriksel gürültünün yani akım titreşimi ve harmonik sapmaların olmaması demektir. Genel
olarak söylemek gerekirse enerji üreten firmalar ve müşterileri ürettikleri ve aldıkları
alternatif akımın Şekil 1.10 de gösterildiği gibi düzgün bir sinüs eğrisine sahip olmasını
istemektedirler.
Yine benzer bir şekilde türbinin ve akım jeneratörünün çalışması ve durması anında şebekede
ve kendi üzerinde yaratacağı olumsuz etkilerden istikrar çok önemli bir konudur.
Şebekeye direkt bağlanmamış olan türbinler diğer türbinlere göre daha pahalı olsalar da
değişken hızlarda çalışabilirler.
Şekil 2-11 Đdeal AC Đçin Sinüs Eğrisi[2]
16
2.1.7 Rüzgar Türbinleri Kontrol Mekanizmaları
Rüzgar türbinlerinin kontrol mekanizmaları eskiden sadece türbini çalıştırma, durdurma ve
aniden çok hızlı çalışmasını engellemek, titreşimi azaltmak gibi temel problemleri çözmek
için kullanılıyordu. Günümüzde ise kontrol mekanizmaları elektronik devreler ve
mikrobilgisayarlardan oluşmakta ve gerek türbinin kendi başına çalışmasını gerekse bir rüzgar
tarlası içinde birlikte çalışmasını kontrol etmek için kullanılmaktadır. Bu konuda Amerikan
Enerji Bakanlığı DOE’nin çalışmaları bulunmaktadır[5]. Bu tip gelişmiş kontrol
mekanizmaları türbine aşırı yük binmesini engellediği gibi sistemin performansını ve
dayanıklılığını artırmaktadır.
Şekil 2-12 Rüzgar Türbinin Bileşenleri
Kontrol mekanizmaları ise genellikle kanat açısı kontrolü, stall etkisi kontrolü üzerinde
yoğunlaşmaktadır. Küçük ölçekli sistemlerde kullanılan yön kontrolleri yani türbinlerin
rüzgarın akış yönüne dönmesi ve kanat hızlarının kontrolünde flap kullanımı büyük kapasiteli
sistemlerde kullanılmamaktadır.
2.1.7.1 Kanat Açısı Kontrolü, Pitch Kontrol,Stall Kontrol
Aerodinamik olarak kanatlar incelendiğinde hava akımının kaldırma etkisi yani kanatların
altından ve üstünden akan hava akımları farklı zamanlarda kanadı terk ettiklerinden dolayı
oluşan basınç farkı neticesinde kanat yükselmekte yada türbinlerdeki gibi dönmektedir, kanat
açılarına göre basınçlar ve rüzgarın kaldırma etkisi değişmektedir.
17
Şekil 2-13 Rüzgarın Kaldırma Etkisi,[2]
Kanat açılarının kontrolü bu ilke üzerine çalışmaktadır. Rüzgarın hızına göre istenen dönüş
hızlarını elde etmek için kanatların açıları değiştirilmektedir. Bu sayede rüzgar hızının az
olduğu anlarda kanatlar maksimum açıda açık olurken, rüzgar hızının çok arttığı ve sisteme
zarar verebileceği durumlarda tamamen rüzgar yönüne paralel bir hale gelip kulenin ve
türbinin zarar görmesini engellemektedir.
Şekil 2-14 Kanat Açısı Kontrolü,[2]
2.1.7.2 Stall Kontrol
Stall etkisi ise kanatların hava akımı ile yaptıkları açı yüzünden kanat üzerinde oluşan
türbülans etkisinin kullanılarak rüzgar enerjisinin fazlasının kullanılmaması prensibi üzerine
kurulmuştur .
Stall kontrollü sistemler, sabit açılı yani pasif sistemlerden oluşabileceği gibi açı kontrollü
sistemler gibi aktif sistemlerden oluşabilir. Sabit sistemlerde ise açı maksimum durumlar
düşünerek üretim aşamasında sabitlenmiştir. Sabit sistemlerin hareketli parçalarının olmaması
ve karmaşık kontrol sistemlerine ihtiyaç duymamalarıdır. Aktif sistemlerin pitch kontrollü
sistemlerden tek farkı rüzgar hızı artığında açı kontrollü sistemlerde kanatların açısı yada etki
açısı kaldırma etkisini azatlamak için kapanırken stall kontrollü sistemlerde stall etkisi
artırmak için kanat açılar artmaktadır, aktif stall kontrollü sistemler düşük rüzgar hızlarında
ise açı kontrollü sistemler gibi çalışmaktadırlar.
Şekil 2-15 Stall Etkisi,[2]
18
2.1.8 Rüzgar Türbinlerinin Birbirleriyle Etkile şimleri, Enerji Üretimi ve Rüzgar Hızı
Değişkenli ği
Rüzgar akımı, türbinin kanatlarına temas ettikten sonra hızı azalmakta ve kısmen türbülanslı
bir şekilde türbini terk etmektedir. Rüzgar tarlalarının yerleşimi yapılırken türbinlerin rüzgarı
karşılayacak şekilde ve ama birbirlerinden olabildiğince uzak olması istenmektedir. Diğer
yandan arazinin etkili kullanımı ve türbinleri birbirine ve enerji şebekesine bağlamanın
masrafları yüzünden de türbinlerin mümkün olduğunca yakın olması gerekmektedir.
Temel bir kural olarak rüzgar tarlaları yada parkları kurulurken aralarında rüzgar yönüne
paralel olarak 5 ile 9 rotor çapı, rüzgara dik yönde ise 3 ila 5 rotor çapı mesafede olmaları
öngörülmektedir. [5].
Şekil 2-16 Rotor Çaplarına Göre Đdeal Rüzgar Tarlası Yerleşimi ,[5]
Bölgesel ve zamana bağlı olarak değişkenlik gösteren rüzgar hızları aynı zamanda rüzgar
santrali içindeki değişik yerlerde farklılık gösterebilir, hatta rüzgar türbinleri de aynı rüzgar
hızları altında değişik performanslar gösterebilir.
Şekil 2-17 Rüzgar Hızlarına Göre Rüzgar Türbinin Enerji Üretimi
19
Şekil 2-18 Aynı Rüzgar Tarlasındaki Değişik Türbinlerin Eneri Üretimleri
20
3 Enerjinin Saklanması ve Kullanılması
Rüzgar enerjisi sistemlerinde en önemli konu rüzgarın kontrol edilemez bir kaynak olmasıdır,
dolayısı ile elde edilen gücü saklamak ve sonrasında kullanabilmek önemli bir kriterdir. Bu
anlamda farklı teknolojiler mevcuttur, ancak bunlar karşılaştırdığımızda farklı zamanlar için
değişik tercihler ve seçimler yapmak gerekebilir. En uygun kararı vermek için teknolojileri
yakından takip etmek ve güncel tutmakta fayda vardır.
Şekil 3-1 Kurulu Kapasiteye Göre Enerji Saklama Yöntemleri [11]
Belli başlı teknolojiler ve özelliklerine gelirsek, [12]
3.1 Isıl Depolama:
Isıl depolama birçok şekillerde olabilir. Bunlar su ısıtma, çakıl taşı ve taşların izole bir tank
içinde ısıtılması veya daha önceki durumlarına dönerken aldıkları ısıyı geri verebilen
maddelerin eritilmesi şeklinde olabilir. Depolanan ısı daha sonra ortam ısıtılmasında
kullanılır.
3.2 Su Pompalama:
Bazı hidrolik güç tasarımları için kullanılan bu sistem rüzgar enerji dönüşüm sistemleri için
şimdiye kadar hiç kullanılmamıştır. Su yüksekteki bir tanka veya reservuara pompalanır ve
21
daha sonra enerji ihtiyacı olduğunda bir türbini döndürmek için kullanılabilir. Verimlili ği
%60 ile %80 arasındadır.
3.3 Atalet Depolama:
Hızla dönen volanlar ( fly-wheel ) ile enerji depolama yeni bir fikir değildir. Son zamanlarda
karma malzemelerden ( metal + polyester + reçine ) volanlar yapılmıştır. Bununla birlikte
enerji depolama olanakları sınırlı kalmıştır. Çünkü belli bir dönme hızının ötesinde volan
parçalanabilmektedir. Magnetik yataklar üzerine yerleşmiş 15.000 d/d hızla dönen bir volana
24 saat süreyle 400 WH / kg ‘lık depolama yapmak kurumsal olarak mümkündür. Sistemin
verimi ( yeniden depolanan enerji / tüketilen enerji ) mükemmeldir. Yaklaşık % 80 dir.
Şekil 3-2 Atalet Depolama Sistemi
3.4 Sıkıştırılmı ş Hava Depolama CAES:
Bu depolama türünde sıkıştırılmış hava bir depoya veya kemerli bir yeraltı odasına basılır. Bu
hava daha sonra mekanik enerji elde etmek amacıyla ya bir kompresöre yada içten yanmalı
türbine gönderilir. Her birinin verimi sırası ile %60 ve %80 dir.
22
Şekil 3-3 Hava Depolama [11]
CAES sistemlerinde doğalgaz sistemlerinin verimi artırılarak sistem kurulur. Bu sistem
standart doğal gaz türbinleri %40’dan daha az doğal gaz kullanarak çalışmaktadır.
3.5 Hidrojen Depolama:
Hidrojen, rüzgar türbini tarafından üretilen doğru akımla suyun elektroliz edilmesi ile elde
edilir. Hidrojen daha sonra sıkıştırılır ve silindirlere, veya düşük basınçta gaz tutucularda
depolanarak ısıtma, yemek pişirme veya bir motoru çalıştırmakta kullanılabilir. Diğer bir yol,
sıkıştırıldıktan sonra gerektiğinde kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine doğrudan dönüştüren
yakıt hücrelerine hidrojen vermektir. Verimlilik %60 ile %70 dir.
3.6 Akümülatörler:
Enerji depolamak için yaygın olarak kullanılır. En iyi bataryalar kurşun asit akümülatörlerdir.
Bunlar azar azar şarj için çok uygundur. Elektriksel çıkışın miktarı, verimliliği aşağı yukarı
%80 -%90, enerji %70 -%80 arasındadır. Büyük tesisler için kalın plakalı bataryalar
kullanılır. Küçük tesisler için traksiyoner akümülatörler yeterlidir. Akülerin çabuk
bozulmasının ana nedenleri aşırı şarj, aşırı deşarj ve uzun süre boş durumda bırakmaktır.
Nikel kadmiyum bataryalar tavsiye edilmez çünkü küçük güçlerde verimleri çok düşüktür ve
kurşun asit bataryalarınkinden daha azdır. Bunun yanında ne aşırı şarjdan ne de düzensiz aşırı
deşarjdan etkilenmezler, kendi kendine deşarj olmazlar ve kurşun asit tipe göre soğuktan daha
az etkilenirler.
Belli başlı akümülatörler
• Li-Ion, Lityum Iyon Piller
23
• Ni_Cd : Nikel Kadmiyum Piller
• Kurşun-Asit Aküler
• NaS :SodyumSülfür Aküler
3.7 Diğer sistemler:
• Elektrokimyasal Kapasitörler (EC),
• Süperiletken Manyetik Enerji Saklama (Superconducting Magnetic Energy Storage
(SMES))
• Metal-Hava Pilleri,
Şekil 3-4 Enerji ve Güç Saklama Üniteleri Karşılaştırması [11]
24
Şekil 3-5 Enerji Saklanmasında Boyut ve Ağırlık Performansı [11]
Şekil 3-6 Enerji Saklanmasında Đlk Yatırım ve Maliyet Performansı[11]
25
Şekil 3-7 Enerji Saklanmasında Model Ömrü [11]
Şekil 3-8 Enerji Saklanmasında Çevrim Maliyeti [11]
26
4 Enerjinin Şebekeye Verilmesi
Özellikle büyük ölçekli rüzgar çiftliklerinin ulusal elektrik enerji sistemleri işletimi üzerinde
önemli etkileri olabilir. Bu nedenle rüzgar türbinlerinin şebekeye bağlantı ölçütlerinin iyi
derecede etüt edilmesi gereklidir. Bu ölçütleri aşağıdaki konu başlıkları için sıralamak
mümkündür: [8]
1. Frekans ve Aktif Güç Kontrolü
2. Kısa devre gücü ve gerilim değişimleri/dalgalanmaları
3. Reaktif güç kontrolü
4. Gerilim kırpışması
5. Harmonikler
6. Kararlılık
27
5 Türkiye’de Rüzgar Enerjisi
Türkiye coğrafi konumu ve hüküm süren iklim koşullan itibari ile rüzgar enerjisi kaynaklan
bakımından, teorik olarak elektrik enerjisinin tamamını karşılayabilecek seviyededir. Ülkemiz
toplamı 8000 km'yi bulan ve bunun büyük bir kısmının rüzgar enerjisi kullanılabilecek
durumda bulunan sahil şeridine sahiptir. Türkiye, Avrupa'da rüzgar enerjisi potansiyeli en
zengin ülkeler arasında yer almaktadır.
Türkiye rüzgar bakımından zengin yöreleri olan bir ülkedir. Brüt potansiyelinin yılda 400
milyar kWh, teknik potansiyelinin ise, 120 milyar kWh olduğu düşünülmektedir. Söz konusu
teknik potansiyel yıllık elektrik üretiminin 1,2 katıdır. Ancak, Türkiye genelinde 10 metre
yükseklikteki rüzgar yoğunluğunun alansal ve zamansal dağılımı ile teknolojik kısıtlılıklar
göz önünde tutulduğunda, güvenilir rüzgar enerjisi potansiyeli, 12 milyar kWh/yıl olarak
hesaplanmaktadır. Ayrıntılı ölçümler ve yeni verilerle bu değerin artması olasıdır .
5.1 Türkiyedeki Rüzgar Modelleri
5.1.1 Günlük Rüzgarlar:
a) Kıyılarda oluşanlar: Yaz mevsiminde özellikle Ege ve Akdeniz kıyılarında oluşur. Gündüz
deniz, karadan sıcak olduğu için Y.B, karalar A.B durumdadır. Böylece denizden karaya
rüzgar oluşur. Bunlara deniz meltemi, gece ile tersi olur. Karadan denize rüzgar eser. Bunlara
kara meltemi denir. Deniz meltemlerine Ege’de Đmbat denir.
b) Đç kesimlerde oluşanlar: Yaz mevsiminde gündüz, soğuk olan vadilerden sıcak olan dağ
yamaçlarına doğru rüzgarlar oluşur. Bunlara; vadi meltemi denir. Gece ise tersi olur.
Yamaçlardan vadilere doğru rüzgar oluşur, bunlara da dağ meltemi denir. [9]
5.1.2 Yerel Rüzgarlar:
Yerel rüzgarlar ülkemizin çevresindeki hava kütleleri deniz kara basınç farkından dolayı
oluşur.
Kış durumu: Eylül ayından itibaren Anadolu’nun iç kısımları yüksek basıncın kıyı
bölgelerimizde alçak basıncın etkisinde kalır. Kışın soğuk karakterli, yazında serin ve kuru
olan, çoğunlukla kuzeydoğudan esen rüzgarlara poyraz denir. Yine kışın soğuk karakterli,
olup, Karadeniz ve Marmara’da kuzeybatıdan esen rüzgarlara karayel denir. Daha ılık ve
yağışlı dönemlerde Akdeniz Ege ve Marmara’da etkili olan ve güneybatıdan ese ılık rüzgara
lodos denir. [9]
28
Yaz durumu: Nisan ayından itibaren, kuzeybatı Avrupa üzerinden, Basra’ya doğru genel bir
hava akımı oluşur. Marmara ve Ege’yi etkisene alan bu rüzgarlara Etezyen adı verilir.
Torosları aşan etezyen, Föhn rüzgarları oluşturur. Kıyılar iç kesimlere göre yüksek basınç
oluşturduğundan, rüzgarlar oluşur. Güneyden esen sıcak ve kavurucu rüzgarlara samyeli
denir. [9]
Türkiyedeki rüzgâr cinsleri: Rüzgârlar estikleri yönlere göre isim alırlar. Kuzeyden esen
rüzgâra kuzey rüzgârları, güneyden esene kıble, doğudan esene gündoğusu, batıdan esene
günbatısı, kuzeydoğudan esene poyraz, kuzeybatıdan esene karayel, güneydoğudan esene
keşişleme, güneybatıdan esene ise lodos denir.
Türkiyede Marmara, Trakya, Akdeniz, Karadeniz kıyılarında genellikle kuzey ve
kuzeydoğuda “poyraz” rüzgârları hâkimdir. Bu rüzgârlar bahar aylarında bölgelere bol
miktarda yağış getirir. Đç bölgelerde kuzey ve güneyden gelen rüzgârlar hâkimdir. Güney
batıdan esen “lodos” rüzgârları sıcak ve bunaltıcıdır. Đzmirde esen “meltem” rüzgârına
“imbat” rüzgârı denir.
Şekil 5-1 Türkiye Rüzgar Haritası ,[4]
Türkiye'nin teorik olarak hesaplanan potansiyeli 100000 MW üzerindedir. Son yapılan
hesaplamalara göre ekonomik potansiyel 55000 MW dolaylarında hesaplanmıştır [4]. Bu
potansiyelin ortalama kapasite kullanım oranları % 35 civarındadır. Diğer bir deyişle yılda
ortalama 3000 saat enerji üretimim mümkün olabilecektir. Bu rakamlar, rüzgar enerjisi
potansiyelinin Türkiye için çok önemli olduğunu göstermektedir. kullanması gereken önemli
bir olduğunu göstermektedir. Fakat rüzgar enerjisinin mevcut olan enterkonnekte sistemine
bağlanması en büyük darboğaz olarak görülmektedir. Şebekenin rehabilitasyonu ve yönetimi
hayati önem arz etmektedir.
29
Tablo 5-1 Kurulu Rüzgar Santralleri
Đşletmedeki Lisanslı Rüzgar Santralları
Mevkii Şirket Kurulu Güç (MW)
Đzmir-Çeşme Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 1,50
Çanakkale-Đntepe Anemon Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 30,40
Manisa-Akhisar Deniz Elektrik Üretim Ltd. Şti. 10,80
Çanakkale-Gelibolu Doğal Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 14,90
Manisa-Sayalar Doğal Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 34,20
Đstanbul-Çatalca Ertürk Elektrik Üretim A.Ş. 60,00
Đzmir-Aliağa Đnnores Elektrik Üretim A.Ş. 42,50
Đstanbul-Gaziosmanpaşa Lodos Elektrik Üretim A.Ş. 24,00
Đzmir-Çeşme Mare Manastır Rüzgar Enerjisi Santralı San. ve Tic. A.Ş. 39,20
Đstanbul-Hadımköy Sunjüt Sun’i Jüt San. ve Tic. A.Ş 1,20
Đstanbul-Silivri Teperes Elektrik Üretim A.Ş. 0,85
Balıkesir-Bandırma Yapısan Elektrik Üretim A.Ş. 30,00
Balıkesir-Şamlı Baki Elektrik Üretim Ltd. Şti. 90,00
Muğla-Datça Dares Datça Rüzgar Enerji Santralı Sanayi ve Ticaret A.Ş. 28,80
Hatay-Samandağ Deniz Elektrik Üretim Ltd. Şti. 20,00
Aydın-Didim Ayen Enerji A.Ş. 31,50
Çanakkale-Ezine Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 20,80
Balıkesir-Susurluk Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 18,90
Osmaniye-Bahçe Rotor Elektrik Üretim A.Ş. 35,00
Đzmir-Bergama Ütopya Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş. 15,00
Đzmir-Çeşme Mazı-3 Rüzgar Enerjisi Santrali Elektrik Üretim A.Ş. 22,50
Balıkesir-Bandırma Akenerji Elektrik Üretim A.Ş. 15,00
Balıkesir-Bandırma Borasco Enerji ve Kimya Sanayi ve Ticaret A.Ş. 45,00
Manisa-Soma Soma Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 34,20
Hatay-Belen Belen Elektrik Üretim A.Ş. 15,00
Tekirdağ-Şarköy Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 28,80
KAPASĐTE TOPLAMI 710,05
Đşletmedeki Yap-Đşlet-Devret Rüzgar Santralları
Mevkii Şirket Kurulu Güç (MW)
Đzmir-Çeşme Ares Alaçatı Rüzgar Enerjisi Sant. San. ve Tic. A.Ş. 7,20
Çanakkale-Bozcaada Bores Bozcaada Rüzgar Enj. Sant. San. ve Tic. A.Ş. 10,20
KAPASĐTE TOPLAMI 17,40
ĐŞLETMEDEKĐ TOPLAM KAPASĐTE 727,45
30
Türkiye'de 2009 yılı verilerine göre rüzgar enerjisi kurulu gücü 727 MW değerindedir. [3].
Ancak bu değer ülkemizin teknik potansiyeli göz önüne alındığında çok düşük bir değerdir.
Avrupa'da elektrik enerjisi planlamalarında, enerjinin şu an % 8, 2030 yılında ise %10'unun
yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanılması hedeflenmektedir. Benzer yaklaşımla
Türkiye'nin hedefi, toplam kurulu gücünü 25000 MW'a çıkarmak olmalıdır.
5.2 Rüzgar Enerji Atlası
Şekil 5-2 REPA Atlası
REPA, Türkiye coğrafyasının tüm kara ve deniz alanlarını kapsayacak şekilde üç ayrı
nümerik hava analiz modelinin uzun yıllara ait gerçekleşmiş meteorolojik parametrelerle
geriye doğru çalıştırılması sonucu üretilmiş 200mx200m çözünürlüğe sahip ileri tekniklerle
gerçekleştirilmi ş bir rüzgar atlasıdır. REPA, Türkiye coğrafyası üzerinde 200mX200m’lik
alana sahip tüm noktalarda rüzgar kaynak bilgilerine erişim sağlanmasına imkan tanımaktadır.
REPA; rüzgar enerjisi sektörü aktörleri, yatırımcılar, danışmanlar, planlamacılar, üniversiteler
ve rüzgarla doğrudan veya dolaylı olarak ilgisi olan tüm kişi ve kurumlar için faydalı olacağı
düşünülmektedir. Özellikle rüzgar enerjisi yatırımı yapmak isteyen yatırımcıların
gereksinimleri dikkate alınarak; rüzgar kaynak bilgileri değişik tematik haritalarla entegre
edilerek zaman ve maddi tasarruf sağlanması öngörülmüştür.
31
REPA, küresel atmosferik sirkülasyon modeli, orta-ölçekli sayısal hava analiz modeli ve
mikro-ölçekli rüzgar akış modeli kullanılarak üretilen rüzgar kaynak bilgilerinin verildiği
Rüzgar Enerjisi Potansiyel Atlası’dır. Bu atlas yardımıyla Türkiye genelinde 200 m x 200 m
çözünülürlüğünde;
* 30, 50, 70 ve 100 m yüksekliklerdeki yıllık, mevsimlik, aylık ve günlük rüzgar hız
ortalamaları,
* 50 ve 100 m yüksekliklerdeki yıllık, mevsimlik ve aylık rüzgar güç yoğunlukları,
* 50 m yükseklikteki yıllık kapasite faktörü,
* 50 m yükseklikteki yıllık rüzgar sınıfları,
* 2 ve 50 m yüksekliklerdeki aylık sıcaklık değerleri,
* Deniz seviyesinde ve 50 m yüksekliklerdeki aylık basınç değerleri
öğrenilebilmektedir.
32
6 Kısaca Maliyetler
Rüzgar enerjisi sistemlerinde maliyetleri iki ana başlıkta toplayabiliriz
1. Kuruluş Maliyetleri
a. Türbin maliyeti
b. Bölge çalışmaları ve şebeke bağlantısı
c. Yapım esnasındaki faiz
d. Proje geliştirme ve fizibilite çalışmaları
e. Mühendislik
2. Yıllık Maliyetler
a. Parça ve işçilik
b. Sigorta
c. Risk/arıza maliyeti
d. Arazi kiralama
e. Mülkiyet vergisi
f. Đletim hattı bakımı
g. Genel muhtelif giderler
33
7 Teşvikler ve Yatırım Esasları
Yenilenebilir enerjiler konusunda en yol haritasına bakılırsa değişik finansman modelleri
mevcuttur, bu modellerin büyük çoğunluğu ekonomik açıdan güçlü devletler ve kaynaklarca
sağlanmaktadır. Genel finansman modelleri yenilenebilir enerjilerin süresi düşünüldüğünde
her zaman geçerli olmayabilir
Şekil 7-1 Genel Yatırım Kaynakları [14]
Şekil 7-2 Yenilenebilir Enerji Yatırım Modelleri
34
Şekil 7-3 Kaynaklarına Göre Yenilenebilir Enerji Yat ırımları
Şekil 7-4 Yatırım Modellerine Göre Yatırımların Dağılımı
35
Şekil 7-5 Yatırım Modellerine göre Yenilenebilir Enerji Yatırımları
7.1 Duran Varlıklar Finansmanı – Asset Finance
Yatırımlar yapılırken risk ve geri ödeme modelleri önemli bir unsurdur burada Duran
Varlıklar Finansmanı
7.2 Birle şme ve Satınalma-devralma – Mergers and Aquisitions
Birleşme ve satınalma devralma modelinde büyük firmalar küçük ve dinamik firmaları satın
alarak daha büyük hamle yapabilmek için onlara gerekli finansmanı sağlarlar, veya küçük
firmalar bir araya gelerek daha güçlü bir konsorsyum oluştururlar.
2008 yılında Türkiye'de elektrik, doğalgaz ve petrol alanında 19 adet birleşme ve satın alma
gerçekleşirken, bu işlemlerde ortaya çıkan toplam tutar son yıllardaki en yüksek seviye olan
2007 yılındaki 1,22 milyar dolarlık değerin 4 katından fazla artarak 6,6 milyar dolara ulaştı.
2006 yılındaki TÜPRAŞ özelleştirmesi dışarıda tutulduğunda, geçtiğimiz 3 senedeki birleşme
ve satın alma işlemlerinin hacmi ortalama 1 milyar dolar civarında seyrederken 2008 yılındaki
bu rekorla enerji sektörü büyük bir sıçramaya sahne oldu
7.3 Risk Sermayesi-Giri şim Sermayesi Venture Capital & Private Equity VC/PE
Risk sermayesi ve Girişim Sermayesi terimleri bazen birbirlerinin yerine kullanılıyor; ancak
bu iki yatırımcı türü birbirinden farklıdır. Risk sermayesi yatırımcıları genellikle bir şirkete
kuruluş (start-up) aşamasında yatırım yaparken; girişim sermayesi yatırımcıları olgunlaşmış
ve faaliyetine devam eden bir şirkete yatırım yapar. Girişim sermayesi yatırımcıları genellikle
fikirlere veya erken aşamadaki bir işletmeye yatırım yapmazlar. Bir yatırım yapmayı
36
düşünmeden önce, şirketin 3-10 yıllık operasyonu kapsayan iyi ve kanıtlanmış bir geçmişi
olmasını beklerler. Öte yandan risk sermayesi yatırımcıları, bir fikre başlangıç sermayesi
sağlayabilir veya 1-3 yıllık şirketlere büyümesi için yatırım yapabilir. Yine de, bu tanımlar
arasında keskin bir ayrım yoktur.
Girişim sermayesi aynı zamanda satın almalar (buy-out) için de kullanılmaktadır.
Yatırımcılar, bir nedenden dolayı tam potansiyelini gerçekleştiremeyen bir şirketin kontrolünü
ele geçirir, onu yeniden yapılandırır ve birkaç yıllığına yönetirler; daha sonra bu şirketi
stratejik bir alıcıya satarlar veya yüksek getirilerle halka açarlar. Son zamanlarda bu satın
almalar sermaye enjeksiyonundan daha çok yüksek miktarlarda borçla yapılmaktadır.
Yatırımcılar şirketleri mali kuruluşlardan elde ettikleri krediler artı biraz sermaye kullanarak
satın almaya çalışmaktadır. Alınan şirketi genellikle teminat olarak kullanmaktadırlar. Bunlar
borçlanarak satın alma (leveraged buy-out) olarak, finansman türü ise satın alım finansmanı
olarak adlandırılır.
Girişim sermayesi dünyası aşağıdaki gibi işlemektedir: fonların kaynağı genellikle alım gücü
yüksek yatırımcılar, emeklilik fonları, sigorta şirketleri ve belirli bir dereceye kadar
bankalardır. Bu kişiler ve kuruluşlar genellikle fonlarının küçük bir kısmını girişim sermayesi
varlık sınıfına tahsis eder ve bu miktarı yüksek getirili yatırımlar yapmaları için deneyimli
yatırım yönetimi şirketlerine verirler. Bu şirketler, yatırımcılarının istekleri doğrultusunda
yüksek getirili yatırım fırsatları ararlar. Yatırımcılar paralarını belirli bir sektöre veya
sektörlere (örn., telekom, IT, imalat), belirli bir bölgeye (örn., Orta ve Batı Avrupa) veya
arzuladıkları getiriyi sağlayacak herhangi bir fırsata aktarır.
Fonlar yatırımcılardan genellikle belirli bir süreliğine toplanır (fund raised) ve bunların belirli
bir zaman aralığı içinde bir yatırıma aktarılması (fund invested) ve bu yatırım tercihinden
çıkış yapılması gerekir. Yatırım yönetimi şirketleri getirilerini fon yönetiminden sağlar; bu da
fon büyüklüğüne göre yıllık %1,5-2 aralığındadır; ayrıca fonun getirisinden de genellikle %20
komisyon alırlar. Bu paya “taşıma” (carry) denir.
7.4 Karbon Piyasası ve Finansı
Kyoto Protokolü, çeşitli mekanizmaları devreye sokarak 2012 yılına kadar Sera Gazları (SG)
salımında indirimler yaptırmayı öngörüyor (Taraf ülkeler emisyon miktarını 1990 yılına göre
%5.2 düşürmekle yükümlüdürler). Protokolde üç ana mekanizma var. Temiz kalkınma
mekanizması, emisyon ticareti ve ortak uygulama mekanizması ...
37
Emisyon ticareti ya da ’karbon ticareti’ bu mekanizmalardan birisi. Yeni bir kavram ve
ülkemizde de henüz fazla bilinmiyor. Halbuki en kısa sürede iyi öğrenilmesi gereken bir
konu. Đtalya’da yapılan son G-8 zirvesinde ise bu oranın %2 gibi oranlara çekilmesi kabul
edilmişti.
Çözüm, ya emisyon miktarları düşürülecek, ya karbon emisyonu kotası alınacak veya da
gelişmekte olan ülkelerde ’temiz enerji’ yatırımlarına geçilecek.
TÜĐK, ’Sera Gazı Emisyon Envanteri’ne göre Türkiye’de toplam sera gazı emisyonu, 1990
yılındaki 170.1 milyon ton karbondioksit eşdeğerinden, 2005 yılında 312.4 milyon ton
karbondioksit eşdeğerine yükseldi. Türkiye’nin, BM’ye sunduğu ’1. Ulusal Đklim Değişikli ği
Raporu’na göre; Türkiye, 1990’da 140 milyon, 2004’te ise 242 milyon ton karbondioksit
gazını (CO2) atmosfere salmış durumda... Kişi başına düşen karbondioksit gazı (C02)
emisyon miktarı ise yaklaşık rakamlarla AB ülkelerinde 7.5 ton, dünya ortalaması 4 ton iken,
Türkiye’de ise 3.6 ton olarak gerçekleşiyor. Karbon salınımı dünya ortalamasına yakın olan
ülkemizde emisyonun hızla arttığı gözleniyor. Emisyonun düşük olması karbon ticareti
yapmak ve döviz kazanmak imkánı sunuyor.
Şekil 7-6 Ülkelerin Karbon Emisyon Đhtiyaçları
38
8 Satış Fiyatları Yönetmeli ği
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan :
KURUL KARARI
Karar No : 1893/2 Karar Tarihi : 24.12.2008
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 24/12/2008 tarihli toplantısında; 4628 sayılı Elektrik
Piyasası Kanununun 13 üncü maddesine göre; 18 Mayıs 2005 tarihli ve 25819 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5346 sayılı “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının
Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına Đlişkin Kanun” gereğince Kurumumuzca hesap
edilmesi gereken ve Elektrik Piyasası Kanunun 3 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (c)
bendinin (3) numaralı alt bendinin ikinci paragrafı gereği dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilerin
sahibi olduğu veya iştirak ilişkisinde bulunduğu üretim şirketi veya şirketlerinden ülke
ortalama elektrik toptan satış fiyatını geçmeyecek fiyattan elektrik enerjisi satın
alabilmelerine referans olabilecek 2008 yılına ait Türkiye Ortalama Elektrik Toptan Satış
Fiyatının; 2008 yılı TETAŞ alış ve satış fiyatları ve miktarları, EÜAŞ satış fiyatı ve miktarı,
DUY kapsamında verilen “0” ve “1” kodlu yük alma ve yük atma talimat tutar ve miktarları
ile enerji açık ve fazla tutar ve miktarları, özel şirketler arası ikili anlaşmalar ve perakende
satış lisansına sahip dağıtım şirketlerinden elektrik enerjisi alan iletim sistemi kullanıcısı
tüketicilere uygulanan fiyat dikkate alınarak 12,82 Ykr/kWh olarak belirlenmesine, karar
verilmiştir.
39
9 Kültür ve Tabii Varlıkların Korunması ile ilgili Maddeler
9.1 İlke Kararları
Toplantı No. ve Tarihi : 64 20.07.2001
Karar No. ve Tarihi : 688 20.07.2001
Dünyada çevreyi olumsuz etkilemeyecek kaynaklardan yararlanmanın küresel ölçekte
çevrenin korunabilmesi için giderek önem kazandığı bir süreçte, dünyada olduğu gibi
Türkiye'de de rüzgar enerjisi santrallerinin yapımının prensip olarak uygun görüldüğüne,
genelde desteklenmesi ve özendirilmesi politikası kapsamında;
Doğal sit alanlarında, rüzgar enerjisi santralleri yapılacak yerlerin özellikleri ve konumları,
alana ilişkin daha önce alınmış koruma kurulu kararları, ilgili kamu kurum ve kuruluşları
görüşleri, gözönüne alınarak koruma kurullarınca değerlendirilebileceğine, karar verildi.
9.2 Arkeolojij Sitler ile ilgili karar
Toplantı No. ve Tarihi : 60 5.11.1999
Karar No. ve Tarihi : 658 5.11.1999 Toplantı Yeri
ANKARA
ĐLKE KARARI
ARKEOLOJĐK SĐTLER, KORUMA VE KULLANMA KO ŞULLARI
Arkeolojik Sitler, Koruma ve Kullanma Koşullarına ilişkin 14.7.1998 gün ve 594 sayılı ilke
kararı, uygulamada çıkan sorunlar, mevzuatla çelişen hususlar ve Danıştay 6. Dairesinin
11.11.1997 gün ve 1996 / 3313 esas, 1997 / 4875 sayılı kararı gözönüne alınarak aşağıdaki
şekilde düzenlenmiştir.
Arkeolojik Sit: Đnsanlığın varoluşundan günümüze kadar ulaşan eski uygurlıkların yer altında,
yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel
özelliklerini yansıtan her türlü kültür varlığının yer aldığı yerleşmeler ve alanlardır.
Arkeolojik Sitlerde Koruma ve Kullanma Koşulları: Bu bölümde yapılan derecelendirme
arkeolojik sitlerin taşıdıkları önem ve özelliklerinin yanısıra, alanda uygulanacak koruma ve
kullanma koşullarını kapsar.
1) I. Derece Arkeolojik Sit: Korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak
sit alanlarıdır.
Bu alanlada, kesinlikle hiçbir yapılaşmaya izin verilmemesine, imar planlarında aynen
korunacak sit alanı olarak belirlenmesine, bilimsel amaçlı kazıların dışında hiçbir kazı
yapılamayacağına, ancak;
40
a) Resmi ve özel kuruluşlarca zorunlu durumlarda yapılacak alt yapı uygulamaları için müze
müdürlüğünün ve varsa kazı başkanının görüşüyle konunun koruma kurulunda
değerlendirilmesine,
b) Yeni tarımsal alanların açılmamasına, yalnızca sınırlı mevsimlik tarımsal faaliyetlerin
devam edebileceğine, koruma kurullarınca uygun görülmesi halinde seracılığa devam
edilebileceğine,
c) Höyük ve tümülüslerde toprağın sürülmesine dayanan tarımsal faaliyetlerin kesinlikle
yasaklanmasına, ağaçlandırmaya gidilmemesine, yalnızca mevcut ağaçlardan ürün
alınabileceğine,
d) Taş, toprak, kum vb. alınmamasına, kireç, taş, tuğla, mermer, kum, maden vb. ocakların
açılmamasına, toprak, curuf, çöp, sanayi atığı ve benzeri malzeme dökülmemesine,
e) Bu alanlar içerisinde yer alan ören yerlerinde gezi yolu düzenlemesi, meydan tanzimi, açık
otopark, WC, bilet gişesi, bekçi kulübesi gibi ünitelerin koruma kurulundan izin alınarak
yapılabileceğine,
f) Bu alanlar içerisinde bulunan ve günümüzde halen kullanılan umuma açık mezarlıklarda
sadece defin işlemlerinin yapılabileceğine,
g) Taşınmaz kültür varlıklarının mahiyetine tesir etmeyecek şekilde ilgili koruma kurulundan
izin almak koşuluyla birleştirme (tevhit) ve ayırma (ifraz) yapılabileceğine,
2) II. Derece Arkeolojik Sit: Korunması gereken, ancak koruma ve kullanma koşulları koruma
kurulları tarafından belirlenecek, korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen
korunacak sit alanlarıdır. Bu alanlarda, yeni yapılaşmaya izin verilmemesine, ancak;
a) Günümüzde kullanılmakta olan tescilsiz yapıların basit onarımlarının yürürlükteki ilke
kararı doğrultusunda yapılabileceğine,
b) I. derece arkeolojik sit koruma ve kullanma koşullarının a,b,c,ç,d,e,f, maddelerinin geçerli
olduğuna,
3) III. Derece Arkeolojik Sit: Koruma - kullanma kararları doğrultusunda yeni düzenlemelere
izin verilebilecek arkeolojik alanlardır.
Bu alanlarda,
a) Geçiş dönemi yapılanma koşullarının belirlenmesine, Geçiş dönemi yapılanma koşullarının
belirlenmesinde;
- Öneri yapı yoğunluğunun, mevcut imar planı ile belirlenmiş yoğunluğu aşmamasına,
- Alana gelecek işlevlerin uyumuna,
- Gerekli alt yapı uygulamalarına,
- Öneri yapı gabarilerine,
41
- Yapı tekniğine ve malzemesine, Mevcut ve olası arkeolojik varlıkların korunması ve
değerlendirilmesini sağlayacak bir biçimde çözümler getirilmesine,
b) Varsa onaylı çevre düzeni ve nazım plan kararları ile yerleşime açılmış kesimlerinde
arkeolojik değerlerin korunmasını gözeterek, koruma amaçlı imar planlarının yapılmasına,
c) Bu ilke kararının alınmasından önce Koruma Amaçlı Đmar Planı yapılmış yerlerde planın
öngördüğü koşulların geçerli olduğuna.
d) Bu alanlarda, belediyesince veya valilikçe inşaat izni verilmeden önce, ilgili müze
müdürlüğü uzmanları tarafından sondaj kazısı gerçekleştirilerek, sondaj sonuçlarının bu
alanlarla ilgili, varsa kazı başkanının görüşleriyle birlikte müze müdürlüğünce koruma
kuruluna iletilip kurul kararı alındıktan sonra uygulamaya geçilebileceğine,
e) III. Derece arkeolojik sit alanı olarak belirlenen arkeolojik sit alanlarında koruma
kurullarının, sondaj kazısı yapılacak alanlara ilişkin genel sondaj kararı alabileceğine,
f) Taşınmaz kültür varlıklarının mahiyetine tesir etmeyecek şekilde ilgili koruma kurulundan
izin almak koşuluyla birleştirme (tevhit) ve ayırma (ifraz) yapılabileceğine,
g) Bu alanlarda, taş, toprak, kum vb. alınmasına, kireç, taş, tuğla, mermer, kum, maden vb.
ocaklarının açılmamasına, toprak, curuf, çöp, sanayi atığı ve benzeri malzemenin
dökülmemesine,
h) Ülke enerji üretimine getireceği katkı ve kamu yararı doğrultusunda bu alanlarda
koruma kurulunca uygun görülmesi halinde rüzgar enerji santralları yapılabileceğine,
i) Sit alanlarındaki su ürünleri üretim ve yetiştirme tesislerine ilişkin yürürlüktesi ilke
kararının geçerli olduğuna,
4) Kentsel Arkeolojik Sitler: Arkeolojik sitlerle, 2863 sayılı Yasanın 6. Maddesinde
tanımlanan korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarını içeren ve aynı yasa maddesi gereği
korunması gerekli kentsel dokuların birlikte bulunduğunu alanlardır.
a) Bu alanlarda, arkeolojik değerlerin sağlıklı ve kapsamlı envanter çalışmasının yapılmasına,
bu çalışma sonucunda hazırlanacak planlar onanmadan, parsel ölçeğinde uygulamaya
geçilmemesine,
Planlama çalışmaları sırasında;
- Alana gelecek işlevlerin uyumuna,
- Günümüz koşullarının gerektirdiği altyapı hizmetlerinin proje aşamasından itibaren kültür
katmanına zarar vermeyecek ve toprak kullanımını en alt düzeyde tutacak biçimde ele
alınmasına,
- Öneri yapı gabarileri ile yapı tekniği ve malzemesinin geleneksel doku ile uyumuna özen
gösterilmesine,
42
b) Bu alanlarda mevcut yıkıntı temeller üzerine, o temellerin ait olduğu eski yapı, korunması
gerekli kültür varlığı niteliği taşıyorsa, ayrıca içinde bulunduğu sitin tarihsel kimliğinin
yeniden canlandırılmasına önemli bir katkı yaratıyorsa yapıya ait eski bilgi, resim, gravür,
fotoğraf, anı belgeleri vb. dokümanlarla restitüe edilebileceği ilgili koruma kurulunca kabul
edildikten sonra restitüsyon projesi düzenlenerek ve kurulca onaylanarak, eski yapının
yeniden ihya ediledilebileceğine,
c) Tek yapı ölçeğindeki korunması gerekli kültür varlığı niteliği taşıyan yapı ve yapı
kalıntılarının rölöve ve restorasyon projelerinin koruma kurulunca onanması koşulu ile
onarılıp kullanılabileceğine, yasa kapsamı dışında kalan taşınmazların ise yürürlükteki ilke
kararında belirtilen esaslar kapsamında basit onarımlarının yapılabileceğine,
14.7.1998 gün ve 594 sayılı ilke kararının iptaline karar verildi.
43
10 YEK Başvurusunda İstenen Belgeler
10.1 Kanunun 6ncı Maddesi Kapsamındaki Uygulamalard an Yararlanma Amaçlı
YEK Belgesi
A. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına
Đlişkin Kanunun (Kanun) 6 ncı maddesi kapsamındaki uygulamalardan yararlanmak amacıyla
yapılacak YEK Belgesi başvurularında istenecek bilgi ve belgeler listesi:
a) Lisans numarası,
b) Üretimin yapılacağı dönem,
c) Üretim döneminde yapılması öngörülen elektrik enerjisi üretimi,
d) Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezinden alınan kayıt numarası,
e) Daha önce Kanun kapsamındaki uygulamalardan yararlanıp yararlanılmadığı,
f) Hibrid tesisler için yapılan başvurularda; yenilenebilir enerji kaynaklarından yapılması
öngörülen elektrik enerjisi üretim miktarı ile kullanılan diğer yakıtlara ilişkin tüketim miktarı.
10.2 Kaynak Türünün Belirlenmesi Amaçlı YEK Belgesi
A. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına
Đlişkin Kanun (Kanun) kapsamında kaynak türünün belirlenmesi amaçlı YEK Belgesi
başvurularında istenecek bilgi ve belgeler listesi:
a) Lisans numarası,
b) Üretimin yapıldığı dönem,
c) Üretim döneminde yapılan elektrik enerjisi üretimi,
d) Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezinden alınan kayıt numarası,
e) Daha önce Kanun kapsamındaki uygulamalardan yararlanıp yararlanılmadığı,
f) Hibrid tesisler için yapılan başvurularda; yenilenebilir enerji kaynaklarından yapılan
elektrik enerjisi üretim miktarı ile kullanılan diğer yakıtlara ilişkin tüketim miktarı.
44
11 Elektrik Piyasasında 2010 Yılı Lisans Bedelleri
28 AĞUSTOS 2009 TARĐHLĐ VE 27333 SAYILI RESMĐ GAZETDE YAYINLANMI ŞTIR.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan:
KURUL KARARI
KARAR NO:2218 KARAR TARĐHĐ: 21/08/2009
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun 21/08/2009 tarihli toplantısında; Elektrik Piyasasında
2010 yılında uygulanacak olan lisans alma, yıllık lisans, lisans yenileme, lisans tadili ve lisans
sureti çıkartma bedellerine ilişkin olarak aşağıdaki Karar alınmıştır.
Madde 1- 04.08.2002 tarihli ve 24836 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren
Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 12 nci maddesi uyarınca 2010 yılında uygulanacak
olan lisans alma, yıllık lisans, lisans yenileme, lisans tadili ve lisans sureti çıkartma bedelleri
aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
a) Üretim faaliyeti:
(1) Lisans alma bedeli:
Kurulu güç değeri, “P(MW)”
0 < P ≤ 1 MW 1.100 (binyüz)TL
1 < P ≤ 5 MW 2.750 (ikibinyediyüzelli)TL
5 < P ≤ 10 MW 5.500 (beşbinbeşyüz)TL
10 < P ≤ 25 MW 11.000 (onbirbin)TL
25 < P ≤ 50 MW 16.500 (onaltıbinbeşyüz)TL
50 < P ≤ 100 MW 27.500 (yirmiyedibinbeşyüz)TL
100 < P ≤ 250 MW 55.000 (ellibeşbin)TL
250 < P ≤ 500 MW 82.500 (seksenikibinbeşyüz)TL
500 < P ≤ 1000 MW 165.000 (yüzaltmışbeşbin)TL
P > 1000 MW 275.000 (ikiyüzyetmişbeşbin)TL
(2) Yıllık lisans bedeli: Üretimi yapılan kWh başına 0,002 (sıfırtambindeiki) Kr.
(3) Lisans yenileme bedeli: Lisans alma bedelinin %50’si.
(4) Lisans Tadili: Kurulu güç artışlarında oluşan yeni kurulu güç değerinin tadil öncesi değer
aralığını aşması halinde, tadil öncesi değer aralığına karşılık gelen yürürlükteki lisans alma
bedeli ile yeni değer aralığına karşılık gelen lisans alma bedeli arasındaki fark kadar, değer
aralığının aşılmadığı hallerde ve diğer tadillerde 1.100 (binyüz)TL (Bu hükmün yerli ve
yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerine uygulanmasında, hesaplanan lisans
tadil bedelinin % 1’i dikkate alınır. Ancak bu bedel 1.100 (binyüz) TL’den az olamaz.)
45
(5) Lisans Sureti Çıkartma: 110 (yüzon)TL
b) Đletim faaliyeti:
(1) Yıllık lisans bedeli: Đletimi yapılan kWh başına 0,003 (sıfırtambindeüç) Kr.
(2) Lisans tadili: 1.100 (binyüz)TL
(3) Lisans sureti çıkartma: 110 (yüzon)TL
c) Dağıtım faaliyeti:
(1)Lisans alma bedeli:
Bir yılda dağıtımı yapılan enerji miktarı, “D (kWh)”
D ≤ 100 milyon kWh 27.500 (yirmiyedibinbeşyüz)TL
100 milyon kWh < D ≤ 250 milyon kWh 55.000 (ellibeşbin)TL
250 milyon kWh < D ≤ 500 milyon kWh 82.500 (seksenikibinbeşyüz)TL
500 milyon kWh < D ≤ 1 milyar kWh 137.500 (yüzotuzyedibinbeşyüz)TL
1 milyar kWh < D ≤ 5 milyar kWh 275.000 (ikiyüzyetmişbeşbin)TL
5 milyar kWh < D ≤ 10 milyar kWh 550.000 (beşyüzellibin)TL
D>10 milyar kWh 825.000 (sekizyüzyirmibeşbin)TL
(2) Yıllık lisans bedeli: Dağıtımı yapılan kWh başına 0,003 (sıfırtambindeüç) Kr.
(3) Lisans yenileme bedeli: Lisans alma bedelinin %50’si
(4) Lisans tadili: Dağıtım bölgelerinin birleşmesi sonucunda dağıtımı yapılan enerji
miktarının tadil öncesi değer aralığını aşması halinde, tadil öncesi değer aralığına karşılık
gelen yürürlükteki lisans alma bedeli ile yeni değer aralığına karşılık gelen lisans alma bedeli
arasındaki fark kadar, değer aralığının aşılmadığı hallerde ve diğer tadillerde 1.100
(binyüz)TL
(5) Lisans sureti çıkartma: 110 (yüzon)TL
d) Toptan satış faaliyeti:
(1) Lisans alma bedeli: Özel sektör toptan satış şirketleri için 275.000 (ikiyüzyetmişbeşbin)TL
(2) Yıllık lisans bedeli: Toptan satışı yapılan kWh başına 0,003 (sıfırtambindeüç) Kr.
(3) Lisans yenileme bedeli: Lisans alma bedelinin %50’si.
(4) Lisans tadili: 1.100 (binyüz)TL
(5) Lisans sureti çıkartma: 110 (yüzon)TL
e) Perakende satış faaliyeti:
(1) Lisans alma bedeli: Özel sektör perakende satış şirketleri için 220.000
(ikiyüzyirmibin)TL; Perakende satış lisansı başvurusunda bulunan dağıtım lisansı sahibi tüzel
kişiler için, dağıtım faaliyeti lisans alma bedelinin %10’u
(2)Yıllık lisans bedeli: Perakende satışı yapılan kWh başına 0,003 (sıfırtambindeüç) Kr
(3) Lisans yenileme bedeli: Lisans alma bedelinin %50’si
46
(4) Lisans tadili: 1.100 (binyüz)TL
(5) Lisans sureti çıkartma: 110 (yüzon)TL
Madde 2- 29/12/2006 tarihli ve 26391 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe giren Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası Faaliyetlerine Đlişkin
Yönetmeliğin 6 ncı maddesi uyarınca 2010 yılında uygulanacak olan lisans alma, yıllık lisans,
lisans yenileme, lisans tadili ve lisans sureti çıkartma bedelleri aşağıdaki şekilde
belirlenmiştir.
a) OSB üretim faaliyeti:
Lisans alma bedeli:
Kurulu güç değeri, “P(MW)”
0 < P ≤ 1 MW 1.100 (binyüz)TL
1 < P ≤ 5 MW 2.750 (ikibinyediyüzelli)TL
5 < P ≤ 10 MW 5.500 (beşbinbeşyüz)TL
10 < P ≤ 25 MW 11.000 (onbirbin)TL
25 < P ≤ 50 MW 16.500 (onaltıbinbeşyüz)TL
50 < P ≤ 100 MW 27.500 (yirmiyedibinbeşyüz)TL
100 < P ≤ 250 MW 55.000 (ellibeşbin)TL
250 < P ≤ 500 MW 82.500 (seksenikibinbeşyüz)TL
500 < P ≤ 1000 MW 165.000 (yüzaltmışbeşbin)TL
P > 1000 MW 275.000 (ikiyüzyetmişbeşbin)TL
(2) Yıllık lisans bedeli: Üretimi yapılan kWh başına 0,002 (sıfırtambindeiki) Kr.
(3) Lisans yenileme bedeli: Lisans alma bedelinin %50’si.
(4) Lisans Tadili: Kurulu güç artışlarında oluşan yeni kurulu güç değerinin tadil öncesi değer
aralığını aşması halinde, tadil öncesi değer aralığına karşılık gelen yürürlükteki lisans alma
bedeli ile yeni değer aralığına karşılık gelen lisans alma bedeli arasındaki fark kadar, değer
aralığının aşılmadığı hallerde ve diğer tadillerde 1.100 (binyüz)TL
(5) Lisans Sureti Çıkartma: 110 (yüzon)TL
b) OSB dağıtım faaliyeti:
(1)Lisans alma bedeli:
Bir yılda dağıtımı yapılan/yapılması öngörülen enerji
miktarı, “D (kWh)”
D ≤ 100 milyon kWh 27.500 (yirmiyedibinbeşyüz)TL
100 milyon kWh < D ≤ 250 milyon kWh 55.000 (ellibeşbin)TL
250 milyon kWh < D ≤ 500 milyon kWh 82.500 (seksenikibinbeşyüz)TL
500 milyon kWh < D ≤ 1 milyar kWh 137.500 (yüzotuzyedibinbeşyüz)TL
1 milyar kWh < D ≤ 5 milyar kWh 275.000 (ikiyüzyetmişbeşbin)TL
47
5 milyar kWh < D ≤ 10 milyar kWh 550.000 (beşyüzellibin)TL
D>10 milyar kWh 825.000 (sekizyüzyirmibeşbin)TL
(2) Yıllık lisans bedeli: Dağıtımı yapılan kWh başına 0,003 (sıfırtambindeüç) Kr.
(3) Lisans yenileme bedeli: Lisans alma bedelinin %50’si
(4) Lisans tadili: 1.100 (binyüz)TL
(5) Lisans sureti çıkartma: 110 (yüzon)TL
Madde 3- Bu Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Madde 4- Bu Kararı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu Başkanı yürütür.
48
12 Kaynak Türüne Göre Yatırım Maliyetleri
Elektrik piyasasında üretim faaliyeti için yapılan lisans başvurularının inceleme ve
değerlendirme sürecinde kullanılacak, kaynak bazındaki toplam birim yatırım tutarı tablosu
Kaynak Türü Toplam Birim Yatırım
Tutarı (YTL/MWm)
Kömür 1.250.000
Doğalgaz / LPG 1.000.000
Fuel Oil / Nafta 1.000.000
Hidro 1.600.000
Rüzgar 2.000.000
Jeotermal 2.100.000
Biyokütle 1.700.000
Biyogaz 1.900.000
Güneş 4.200.000
Diğerleri (Nükleer hariç) 1.400.000
49
13 Kaynakça
• Alternative Energy: Global Public Policy & Regulatory Challenges Fall 2007 by:
Global Markets Institute at Goldman Sachs and Center for Environmental Markets
• Environmental Impacts of Wind-Energy Projects by: Committee on Environmental
Impacts of Wind Energy Projects, National Research Council | National Academies
Pres
• Optimal Control of Wind Energy Systems: Towards a Global Approach (Advances in
Industrial Control) (Advances in Industrial Control) by: Iulian Munteanu, Antoneta
Iuliana Bratcu, Nicolaos-Antonio Cutululis, Emil Ceanga
• Wind Energy Handbook, by: Tony Burton, David Sharpe, Nick Jenkins, Ervin
Bossanyi
• Wind Energy Siting Handbook by: TetraTech (Feb. 2008)
• Wind Energy: Renewable Energy and the Environment by: Robert Foster, James
Witcher, Vaughn Nelson, Majid Ghassemi, Luz Elena Mimbela, Abbas Ghassemi
• Wind EnergyThe Facts: A Guide to the Technology, Economics and Future of Wind
Power (European Wind Energy Associati) by: European Wind Energy Association
(EWEA)
Internet
[1]www.tubitak.gov.tr , Tübitak Web Sitesi
[2] www.windpower.org, Danimarka Rüzgar Enerjisi Birli ği Web sitesi
[3] www.eie.gov.tr, Elektrik Đşleri Etüd Đdaresi
[4] repa.eie.gov.tr, REPA Atlası
[5] www.doe.gov, ABD Enerji Bakanlığı
[6] www.die.gov.tr, Devlet Đstatistik Enstitüsü
[7] www.ttgv.gov.tr, Türk Ticaretini Geliştirme Vakfı
[8] www.yildiz.edu.tr/~tanriov, Doç. Dr. Muğdeşem Tanrıöven, Ders Notları
[9] www.turbin.org, Rüzgar Enerjisi Organizasyon Web Sitesi
[10] http://www.newenergyfinance.com, Enerji Yatırımları ve Maliyetleri Web Sitesi,
[11] http://www.electricitystorage.org, Electricity Storage Association Web Sitesi
50
[12] http://www.elektronikmagazin.com/page.php?id=55, Güney Güngör Makalesi
[13] www.tamisabet.com
[14] http://notoku.com/05-girisim-finansmani/