ELEKTROMAINSKE INSTALACIJE II DIO

TERMOTEHNIKI I INSTALACIONI radovi na mreama grijanja, provjetravanja, kondicioniranja vazduha, hlaenja i razvoda plina

1

U ovu grupu radova se ubrajaju: - pearski radovi, uz postavljanje pokretnih pei, - zidanje i montaa dimnjaka i dimnjakih cijevi,

Pod termotehnikim instalacijama se podrazumijeva: - izvoenje mrea - ugradnja tijela i postrojenja kojima se postie izmjena prirodnih svojstava vazduha unutar zgrade zagrijevanjem, izmjenom i mijeanjem sa spoljnjim vazduhom, hlaenjem ili dovlaivanjem.

- mree i grijna tijela zagrijevana toplom i vrelom vodom, odnosno parom, - plinski razvodi i grejna tijela, - elektro razvodi i grejna tijela, - proizvodna i razvodna postrojenja u oblasti grijanja - zidanje i montaa cijevi i kanala za provjetravanje, - tijela za provjetravanje, -..........

- proizvodna i razvodna postrojenja u oblasti provjetravanja, - cijevne mree i razvodi za kondicioniranje vazduha, - proizvodna postrojenja u zgradama za kondicioniranje vazduha - cijevne mree i razvodi za hlaenje vazduha, - proizvodna postrojenja za hlaenje vazduha u zgradama

Na osnovu ovakve podjele izvreno je grupisanje radova u : - radove grijanja (pearski, zidarski i instalacioni), - radove na razvodu plinskih mrea, - radove provjetravanja (zidarske i instalacione) i - radove na kondicioniranju vazduha (klimatizaciju) i hlaenje

2

TOPLOTNI KOMFOR "Klima prostorije" odnosno klimatske karakteristike sredine u kojoj boravi ovjek, mora da bude prilagodjena potrebama njegovog organizma. Samo u takvim prostorijama ljudi mogu da se osjeaju ugodno i da u njima due borave bez tete po svoje zdravlje. Zbog toga sredina mora da ispunjava odreene uslove. To se prije svega odnosi na termike uslove koji obezbjeuju pravilnu termoregulaciju organizma. Osjeaj toplotne ugodnosti pri boravku u odreenom prostoru je posljedica, prije svega, stanja vazduha u njemu. Toplotne senzacije koje jedna osoba ima u zatvorenim prostorijama zavise od mikroklimatskih parametara (temperature, vlanosti vazduha, brzine vazduha, srednje temperature zraenja), od temperature poda i zidova, zatim od higijensko-fizikih uslova (ist vazduh, nivo buke, osvjetljenje, izgled prostrorije), pored fizikih aktivnosti i garderobe te osobe. Najbolja slika o znaenju koje ima stvaranje odgovarajue klime u prostorima u kojima boravi ovjek, moe se stei kroz podatak da se u razvijenim zemljama, u svrhe obezbjeenja toplotnog komfora u ivotnim i radnim prostorijama, potroi oko 1/3 od ukupno utroene energije.

Fizioloko je svojstvo ovjejeg tijela da odrava svoju temperaturu na 37oC, to znai da postoji stalno strujanje toplote izmeu ljudskog tijela i okolnog prostora. Razmjena toplote izmeu ovjejeg tijela i okoline vri se na 5 naina: 1. Zraenjem povrine koe (ili odjee na povrine nie temperature (zidovi, namjetaj, i dr). 2. Provoenjem sa povrine koe kroz odjeu ili na predmete sa kojima je ovjek u dodiru. 3. Konvekcijom na okolni vazduh. 4. Isparavanjem vlage (znoja) sa povrine koe ili odjee. 5. Zagrijavanjem i vlaenjem vazduha u pluima prilikom disanja.

Razmjena toplote se odrava konstantnom, a glavni regulator je koa. Predaja toplote ljudskog tijela okolini zavisi oigledno od okoline, i to od temperature vazduha prostorije, temperature zidova, vlanosti vazduha prostorije i brzine vazduha u prostoriji. Tijelo odaje zraenjem oko 50% ukupno odate toplote i ovi gubici zavise od temperature zraeih povrina tj. zidova. Pri relativnoj vlanosti vazduha 35% - 65%, uticaj vlanosti je konstantan. Vidimo dakle, da toplotni komfor ne zavisi samo od temperature vazduha prostorije, ve, najveim dijelom, od srednje temperature zidova. Istraivanja su pokazala da maksimalni komfor obezbjeuje temperaturu unutranjosti prostorije un = 19 oC to odgovara temperaturi zidova od 17 oC, pa se u proraunima za odreivanje potrebne energije, treba raunati sa ovim temperaturama.

Klimatizacija Kompleks postupaka kojima se izlae vazduh, pomou tehnikih ureaja radi postizanja eljenog stanja u strogo odreenim granicama naziva se klimatizacija. Parametri koji karakteriu stanje vazduha koje bi trebalo da klimatizovani ureaji prilagode uslovima ugodnosti ovjeka su: - temperatura - vlanost vazduha - brzina (promaja) - atmosferski pritisak - ujednaenost u skupu prostorija sa istom namjenom - osjeaj zraenja od strane zidova i obratno - vlana povrina - koliina mikroba - razni mirisi - jonizacija i dr.

U cilju postizanja potrebnih uslova danas se u sistemima za klimatizaciju masovno primjenjuju sljedei postupci: -odravanje odreene ujednaene temperature vazduha zagrijavanjem ili hlaenjem prema spoljnim uslovima, -preiavanje vazduha koje odstranjivanje mirisa, praine, mikroba i sl., -vlaenje ili suenje vazduha. podrazumjeva

Odreeno stanje vazduha, ureaji za klimatizaciju moraju automatski ostvariti pomenutim postupcima nezavisno od spoljanjih meteorolokih uslova. Prema zahtjevima rada, sistemi za klimatizaciju se dijele na tri vrste: 1. Za klimatizaciju u zimskim periodima. U njima se vri preiavanje, zagrijavanje i izmjena vazduha. 2. Za klimatizaciju u ljetnjem periodu. U njima se vri preiavanje, hlaenje, vlaenje, odnosno suenje, i izmjena vazduha. 3. Sistemi za potpunu klimatizaciju. U njima se vre sve funkcije navedene pod takom 1. i 2..

3

Potpuna klimatizacija se primjenjuje u pozoritima, naroitim javnim ustanovama, velikim robnim kuama i drugim objektima gdje se ona smatra potrebnom. Za stambene prostorije klimatizacija se jo uvjek smatra kao luksuz, ali se grade manji ureaji koji ne vre punu klimatizaciju ali ipak omoguavaju: - hlaenje ili zagrijavanje vazduha - provjetravanje prostorija djeliminom ili potpunom promjenom vazduha u prostoriji.

Koliina vazduha kojeg treba mijenjati u klimatizovanim prostorijama odreuje se normama, koje se u pojedinim zemljama donekle razlikuju, i kao tipine, za proraune najmanjih koliina vazduha potrebnih po osobi na as u zavisnosti od spoljanje temperature data je u tabeli

Spoljna temperatura

Koliina vazduha u prostoriji po osobi, najmanje Sa zabranjenim Sa puaima puenjem

m3 / h-15 -10 +5 0-26 Preko 26 10 13 16 20 15 15 20 24 30 23

POTREBNA ENERGIJA ZA OBEZBJEENJE TOPLOTNOG KOMFORA Projektovana (normirana) unutranja temperatura vazduha (tu) odreuje se na osnovu sanitarno-higijenskih potreba koje treba da zadovolji mikroklima u prostoriji i zavisi od namjene prostorije. Na osnovu iskustva i injenice da organizam lake podnosi nie temperature u svojoj okolini dolo se do saznanja da, u najveem broju sluajeva, za projektovanje postrojenja grijanja, kao unutranju temperaturu, treba odabrati neku vrijednot iz intervala 16 C do 22 C. Koja e se temperatura odabrati zavisi od vrste aktivnosti koja se u prostoriji obavlja. Za stambene prostorije i kancelarije uobiajena je temperatura od 20-22 C mada se iz razloga tednje energije, u novije vrijeme preporuuju za stepen ili dva stepena nie temperature. Za prostorije u kojima se ljudi ne zadravaju dugo (stepenita, WC-i i garae), projektne temperature unutranjeg vazduha su nie i iznose od 10-18 C.

POTREBNA ENERGIJA ZA OBEZBJEENJE TOPLOTNOG KOMFORA Pri odreivanju potrebne snage za obezbjeenje optimalnog toplotnog komfora moramo imati na umu opte zakonitosti koje vae za prostiranje toplote, poto se toplotna energija sa ureaja na okolni prostor prenosi zraenjem i konvekcijom, a prenos toplote kroz zidove prostorija vri se provoenjem. Podsjetimo se da se intenzitet prostiranja toplote ili toplotni fluks provoenjem kroz homogeni zid povrine -S, debljine -l, na ijim stranama vladaju uniformne temperature 1 i 2 i iji je koeficijent toplotne provodnosti , moe izraziti kao: ili gustina toga fluksa:

W =

Sl

( 1 2 ) [W ]

w=

l

W ( 1 2 ) 2 m

Gustina toplotnog fluksa koji konvekcijom prelazi sa jedne sredine na zid moe se izraziti: = un (un - 'pov)

K - koeficijent prolaza toplote kroz vieslojni zid.

w

1 1

ili sa spoljanje povrine na okolinu:

w

= sp (''pov - sp)

un

+i =1

n

li

i

+

1

=K

sp

pa je gustina ukupnog toplotnog fluksa prolaza toplote kroz zid:

w=

un sp+ l

1

un

+

1

sp1

odnosno, za sluaj vieslojnog zida: w =

un sp un+i =1 n

li

i

+

1

Za odreivanje toplotnih gubitaka prostorije (koje ureaj za zagrijavanje mora nadoknaditi) Q = w S t, potrebno je poznavati spoljnu temperaturu sp, odrediti najpogodniju unutranju temperaturu prostorije un, zatim dimenzije prostorije (S), kao i svojstva materijala od kojih su zidovi izraeni, da bismo mogli odrediti koeficijent prolaza toplote K.

sp

4

Pri proraunu toplotnih gubitaka, na osnovu iskustva, kao najpogodnije mogu se smatrati sljedee vrijednosti: un = 20 W/m2 oC un = 7W/m2 oC - za vertikalne zidove (ili horizontalni zid, za prolaz toplote odozdo ka gore) sp = 5W/m2 oC - horizontalni zid i prenos toplote odozgo ka dolje (pod), K = 5 W/m2 oC - spoljna vrata sa 1 staklom, K = 4,5 W/m2 oC - prozor sa 1 staklom, K = 3 W/m2 oC - spoljanja vrata sa 2 stakla K = 2.5 W/m2 oC - prozor sa dva stakla.

Pri odreivanju potrebne snage za obezbjeenje optimalnog toplotnog komfora, sem odreivanja gubitaka koji nastaju: kroz spoljanje zidove, pregradne zidove, plafon, pod, prozore i vrata i koji se izraavaju kao: Wo = K S (un - sp) moraju se uzeti u obzir i dodatni gubici koji se izraavaju u % od Wo. Ovi dodatni gubici uzimaju u obzir: ZU - dodatak koji uzima u obzir mogui prekid zagrijavanja zidova, ZA - dodatak za izjednaenje temperature hladnih spoljnih

ZH - dodatak koji uzima u obzir geografski poloaj prostorije, ZW - dodatak koji uzima u obzir uticaj vjetra.

5

Povrine i toplotni gubici kroz pojedine elemente neizolovane kue

33,849 kW

Povrine i toplotni gubici kroz pojedine elemente izolovane kue

10,930 kW

Cijevne i kanalske mree Navikli smo se da razliitost izmeu cijevi (krunog presjeka) i kanala (etvorougaonog presjeka) pored oblika utvrujemo i kroz razliku u dimenzijama (za velike presjeke skloni smo da kaemo da su kanali). Po namjeni meu njma ne bi trebalo da bude razlike, ali vai prihvaeno pravilo da se kroz cijevi proputaju teni, a kroz kanale gasoviti fluidi (kada je grijanje u pitanju) i pored toga to je poznato da je kruni presjek optimalan za protok svih vrsta fluida. Po poloaju i cijevi i kanali mogu zauzimati vertikalan (usponski vodovi) ili horizontalan poloaj (bilo da su razvodni vodovi etane grane ili prikljuci na usponske vodove

6

Sistem centralnog radijatorskog grijanja pripada sistemu cijevnih mrea

Sistem kombinovanog radijatorskog i solarnog grijanja sa dva kotla (na vrsto gorivo i elektrinog)

Kada se cijevna mrea sastoji iz dvije uporedne cijevi: dovodne i odvodne, razvod se naziva dvocijevni a dvije uporedne cijevi se vode i po vertikali i po horizontali. Kada se cijevna mrea obrazuje razvodom jedne cijevi iz koje se dovodi zagrijani fluid koji protie kroz grejno tijelo da bi se odmah zatim, neto ohlaen, vratio u istu cijev i neposredno zatim sakupljen u zajedniku cijev vratio na dogrijavanje u kotlovsko postrojenje, razvod se naziva jednocijevnim. Hlaenje fluida u protoku kroz grejna tijela utie na njihovo dimenzionisanje, tako da poslednje tijelo u nizu, i pored toga to su mu potrebe odavanja toplote iste, zahtijevati vee dimenzije od prvog u nizu. Cirkulacija vode u cijevnoj mrei, a vazduha u kanalima ostvaruje se razlikom u temperaturi, tako da topliji fluid potiskuje hladniji, pa se stoga i na radijatorima napojni vod prikljuuje sa gornje, a povratni sa donje strane radijatora. U sluaju vee duine u mreu se ugrauju potisne pumpe koje se po pravilu postavljaju u okviru kotlovskog postrojenja.

7

Podno grijanjeSistem podnog grijanja se instalira ispod poda. Vrua voda cirkulie kroz cijevi specijalno izraene za ovu namjenu, pretvarajui pod u efikasan, nisko temperaturni radijator. Prednosti ovakvog sistema su viestruke. Osim izuzetne ugodnosti hodanja po toplom podu, najvea prednost je ta to se kod podnog grijanja toplota ravnomjernije rasprostire kroz prostoriju (vidi crte) to rezultira manjim utorokom toplotne energije potrebne da bi se postigla eljena temperatura. Ovim se naravno postiu znaajne utede u svim trokovima vezanim za nabavku energenata. Odravanje sistema podnog grejanja je svedeno na minimum - nema vie curenja ventila i radijatora, niti potrebe njihovog farbanja, ime se takoe ostvaruju odreene utede. Osim toga, podno grejanje ne zauzima nikakav prostor, volumen apsolutno cijele prostorije vam je na raspolaganju.

1. 2. 3. 4. 5.

Dovod vode iz vodovodne mree Razvod hladne i tople vode Podna instalacija za grijanje stambenih prostorija Segment instalacije za topljenje snega i leda ispred garae Solarni kolektor koji po sunanom vremenu moe da zagrijeva dodatne segmente sistema

Grejna tijela Po namjeni grejna tijela slue da zagriju prostoriju u koju se postavjaju odavanjem pristigle toplote kroz cijevnu mreu. Ovaj zadatak grejna tijela mogu da obave: zraenjem (radijacijom), strujanjem (konvekcijom), provoenjem (konducijom)-sprovoenjem. Po poloaju, nezavisno od naina na koji zagrijavaju prostorije, grejna tijela mogu biti: -slobodno postavljena u odnosu na ostale djelove zgrade, -djelimino ugraena u djelove zgrade, -potpuno ugraena u zidove, tavanice ili podove

8

-slobodno postavljena(na primer, radijatori na noicama, povezani jedino sa cijevnom rnreom usponskim vodovima), to posleduje najboljim termotehnikim rezultatima najveim odavanjem toplote, ali istovremeno i loim higijenskim posledicama - taloenjem praine koja, pogotovo kod visokih temperatura grejnih tijela, sagorijeva i vazduh ini neprijatnim za udisanje.

-djelimino ugraena u djelove zgrade(u uloine ispod prozora na primer) sa zaklonlma - "maskama" najee postavljenim sa estetskim pretenzijama koje manje ili vie utiu na ukupno odavanje toplote (najece oduzimajui im jedan dio), uz nedovoljno dokazanu povoljnost sa higijenskog stanovita; esto ak i suprotnu oekivanoj ali uvijek sa oteanim nainom ugradjivanja, tj. sloenijim postupkom izvoenja radova, i

-potpuno ugraena u zidove, tavanice ili podovekoji sa stanovita unutranje organizacije prostora pruaju najvee mogunosti, oblikovno sasvim iskljuuju svoje uee u rjeavanju prostora, a higijenski posmatrano, mane iskazuju samo ako su ugraena u pod u kojem se razvijaju temperature iznad 300C, tako da uzrokuju sagorijevanje praine i fizioloki neprijatan osjeaj kod korisnika.

Po poloaju, grejna tijela koja prostor zagrijevaju zraenjem, mogu se nalaziti bilo gdje u prostoriji, na primer, na suprotnom zidu od fasadnog, uz naglasak na injenicu da poev od mjesta na kojem se nalaze opada temperatura vazduha u prostoriji, sve do najudaljenije take, gdje je i najmanja. Grejna tijela koja prostor zagrijevaju strujanjem uslovljena su poloajem kada strujanje ne izazivaju sopstvenim agregatom (na primer, ventilatorom kod vazdunog grijanja) koji strujanje usmerava i dimenzionie sopstvenom snagom. Kod vazdunog grijanja ventilator pored toga jo i usmerava topli vazduh poloajem peraja na reetkama ili svojim poloajem. Ukoliko se strujanje, medjutim, postie prirodnim putem, poloaj grejnih tijela vezan je za mjesta prodora hladnog vazduha u prostoriju -nain na koji se zagrijevanjem tek prodrlog hladnog vazduha obezbjedjuje njegovo prirodno kruenje po prostoriji. Polozaj grejnih tijela najpovoljniji je u takvim uslovima zagrijevanja uz otvore na fasadnom zidu (uz prozore, vrata, izloge i slino.

Po dimenzijama grejna tijela zavise od poloaja prostorije koja se zagrijeva prema stranama sveta (zbog spoljnjeg zagrijevanja ili hladjenja), izolacione vrijednosti pregrada prema spoljnjem ili unutranjem negrijanom prostoru i duine spojnica ili razdjelnica otvora u pregradama kroz koje se javlja prodor spoljnjeg potisnutog hladnog vazduha (vjetra). Sve ovako sraunate vrijednosti hladjenja (postupak kojim se ovo dokazuje naziva se proraunom toplotnih gubitaka) iskazuju potrebnu povrinu grejnog tijela za poznato odavanje toplote, njegove jedinice (m1 ili m2) zagrijevne povrine, to predstavlja osnov za dimenzionisanje grejnih tijela. Prethodno pomenuti zakloni utiu na poveanje dimenzija grejnih tijela od 10 do 40%, to predstavlja ne samo investicioni ve i eksploatacioni troak. Medjutim treba naglasiti da se postavljanjem zaklona samo sa eone povrine grejnog tijela njegovo dejstvo moe poveati i za 10%. U praksi je ovo saznanje korieno postavljanjem metalnih (najee aluminijumskih) tabli ispred radijatora, uz napomenu da tako obrazovani zakloni ne utiu na pogoranje uslova odravanja i ienja.

Po obliku grejna tijela mogu biti lankasta ili ploasta, pri emu u lankasta tijela uvrtavamo i cijevne zmije i registre. Oigledno je dasu lankasta tela nastala ne samo po tradiciji korienja cijevnog razvoda za zagrijevanje, ve i iz razloga ostvarenja relativno velike zagrjevne povrine na ukupno malom prostoru koje tijelo zaprema, iako: Grejne povrine orijentisane prema prostoriji vie odaju toplotu zraenjem nego one koje su okrenute jedna drugoj jer se zraenja medjusobno ponitava. Zbog toga zidni radijatori s ravnim povrinama i paneli vie zrae toplotu nego viestubni iroki radijatori, kao i visoka grejna tijela vie nego niska.

Po materijalizaciji, u ovom delu analize grejnih tijela, razlikuju se dva osnovna tipa: grejna tela sa prirodnim i prinudnim opticajem vazduha.O prvim treba samo toliko rei da, ve vie puta objanjavano potiskivanje toplog vazduha hladnim, iz donjih u gornje slojeve u prostoriji, obezbedjuje kruenje i odgovarajuu izmjenu zagadjenog vazduha (o emu ce biti rije kod provjetravanja); dok kod drugog tipa ovo kruenje, istog ili suprotnog poloaja podsticaja, biva prinudno pobudjivano ventilatorima. Uzroci za uvodjenje prinudnog pobudjivaa mogu biti razliiti: poev od udaljenosti poloaja grejnog tijela do mjesta koje treba zagrijavati, preko visoko postavljenog zidnog ili plafonskog greijaa ili ulazne reetke koja ovo iziskuje, sve do potrebe za dvonamjenskim koricenjem (za grijanje zimi i provjetravanje ili hlaenje ljeti).

U odnosu na mjesto korienja primjenjuju se sledea grejna tijela: a) sa zraenjem i prirodnim strujanjem vazduha: - u stambenim zgradama: radijatori i konvektori svih vrsta (osim onih ugradjenih u pod) a u WC-ima i kupatilima jo i vertikalno postavljene cijevi (po cijeloj visini prostorije) pogreno nazvane cevnim registrima i sve vrste ugradjenih tijela u gradjevinske elemente zgrade; - u poslovnim zgradama: kao u stambenim a pored toga jo i cijevne zmije i registri (u manje znaajnim prostorijama) i konvektori ugradjeni u pod; a u - industrijskim zgradama: cijevne zmije i registri (pre svega zbog jednostavnog ienja i odravanja). b) sa prinudnim strujanjem vazduha: - u stambenim zgradama: sobni zagrijevai i ohlaivai vazduha i manji zidni zagrijevai vazduha; - u poslovnim zgradama: kao u stambenim a jo pored njih i plafonski i univerzalni podni zagrijevai vazduha, a u - industrijskim zgradama sve vrste zagrijevaa vazduha.

Grijalice Grijalice su najstariji tipovi elektrinih konvektora, sastoje se od jednog ili vie otpornika smjetenih u kutiju od perforiranog lima. Princip rada je jednostavan i prost; vazduh u prostoriji zagrijava se u dodiru sa grijaim tijelim - grijaim elementom i zidovima grijalice zbog razlike u gustini vazduha zagrijanog u grijalici i hladnog u prostoriji dolazi do strujanja vazduha i na taj nain se prostorija vrlo brzo zagrijava do eljene temperature u onolikoj mjeri koliko je regulatorom dozvoljeno. Ovi aparati vrlo brzo zagrijavaju prostoriju ali isto tako pri njihovom iskljuivanju prostorija se vrlo brzo i ohladi, jer je akumulator u prostoriji vazduh, dok zidovi ostaju relativno hladni. Usavravanje ovih aparata ide u smjeru poboljanja cirkulacije vazduha, i zamjenom perforiranog lima limenim ploama svijetlih i glatkih povrina sa ciljem da se pobolja emitovanje toplote zraenjem. Danas su uglavnom koriste dvije verzije ovih aparata: -Pokretni aparati- uglavnom je predvien za dopunsko zagrijavanje i zbog svoje pokretljivosti mogu se upotrebiti u razliitim prostorijama, -Zidni stabilni aparati- predvieni bilo za stalno ili dopunsko zagrijavanje prostorija, npr. grijalice za kupatila itd..

9

Panelno grijanje Panelno grijanje, izvodi se tako to se posebna vrsta panela postavlja na zidove i/ili tavanicu prostorije. Uobiajena izrada ovih panela je sljedea: -sloj poliuretana, debljine oko 8 mm; -sloj za grijanje prikljuen na napon od 24 V; -dekorativni dio, tkanina ili plastika koja ujedno predstavlja i povrinu unutranjih zidova prostorije. Optimalno zraenje kod ovih panela je na rastojanju 3-4 m, i tada je konvekcija vazduha skoro neprimjetna. Temperatura povrine panela iznosi 35-37 C to je priblino temperaturi ljudskog tijela pa se praktino izvor toplote ne osjea. Gubici pri ovakvom grijanju, pri pretvaranju elektrine energije u toplotu su praktino zanemarivi jer predstavljaju gubitak u transformatoru koji transformie napon sa 220 V na 24 V. Ovaj gubitak iznosi 1-3%. Regulacija temperature u prostoriji vri se termostatski, a eljena temperatura u prostoriji postie se 10-ak minuta poslije ukljuenja, a moe da varira sa 2 C, to znai da temperatura ostaje skoro konstantna odnosno moe da varira u prostoriji od 18-22 C.

Radijatori sa tenou Postoje konstrukcije radijatora sa uljem i sa vodom, a poznati su pod optim nazivom uljni ili vodeni radijatori. Tijelo ovih radijatora sastoji se od elinog lima, u donjoj zoni radijatora postavlja se elektrini grija. Danas su to uglavnom cijevni grijai. Ulje ili voda, pri ukljuenju elektrinog grijaa, zbog razlike u temperaturi, cirkulie u radijatoru i tako se zagrijava cio plat radijatora. Ovi radijatori koriste dva fenomena konvekcije. Fluid se zagrijava u kontaktu sa cijevnim grijaem i predaje svoju toplotu tijelu radijatora, vazduh cirkulie sa spoljne strane tijela radijatora i prihvata toplotu sa zidova radijatora. Ovi fenomeni konvekcije daju dvije znaajne prednosti ovim radijatorima. I to, poto vazduh ne dolazi u dodir sa elektrinim grijaem nego samo sa tijelom radijatora, ne sui ga, a izbjegnut je i rizik sagorjevanja praine. Inertnost metalne mase radijatora i tenosti u njemu, onemoguavaju nagle promjene temperature u prostoriji.

Termoakumulaciono zagrijavanje Termoakumulaciono zagrijavanje (TA) prostorija je najrasprostranjeniji nain zagrijavanja, jer pokazuje odreene prednosti kako sa stanovita korisnika tako i sa stanovita distributera elektrine energije. Poznato je da elektrina energija ima neka specifina svojstva kao: -ne da se akumulisati - posebno ne u veim koliinama, -potronja joj je promjenjiva zavisno od doba dana kao i godienjeg doba, -cijena energije zavisi i od ukupnog tzv. vrnog optereenja mree. Proizvodjau elektrine energije je u interesu da se dijagram optereenja to vie izravna, te u periodama manjeg optereenja, da bi stimulisao potronju, daje niu tarifu, to se povoljno koristi kod termoakumulacionog zagrijavanja.

Izduvne grijalice -kaloriferi Izduvne grijalice su jedna od varijanti suvih konvektora s tom razlikom to one imaju grijae smjetene u jednoj kutiji a u njihovoj pozadini u istoj kutiji se nalazi ventilator, koji duva svje vazduh na grijae i prostire ga u visinu poda. Pogodnost ovog rjeenja sastoji se u tome to se topao vazduh izbacuje u nie djelove prostorije, tako da korisnici imaju osjeaj toplote odmah i ne moraju da ekaju da se itava prostorija zagrije.

Statiki termoakumulacioni ureaji Kod ovih ureaja predaja toplote vri se zraenjem sa spoljnih povrina i prirodnom konvekcijom. Zbog toga oni imaju akumulaciono jezgro sa velikom akumulacionom moi (velikim toplotnim kapacitetom), npr. magnezitne opeke. Temperatura jezgra, a time i akumulisana energija u jezgru, mogu se regulisati pomou termostata.3 1 2

Dinamiki termoakumulacioni ureaji Konstruktivno, dinamike pei su izvedene sa znatno boljom toplotnom izolacijom nego statike, tako da mnogo manji dio toplote predaju zraenjem sa spoljnih povrina. Akumulisana toplotna energija u jezgru u toku noi, emituje se posebnim ventilatorom ugraenom u samoj pei. Skica presjeka dinamike termoakumulacione pei (TA pe) data je na slici

Q(kW) 3 1.52

1 2- dnevna potreba t l t

1-dnevna predaja l t

1 2 3 4

1-akumulaciono jezgro 2- grija 3- omota

t

12

(h) 24 t

1- akumulaciono 2- grija 3- termoizolacija 4-omota 5 -ventilator

jezgro

5

10

Solarno grijanje

1. solarni kolektor 2. termostat za ukljuivanje/iskljuivanje pumpe 3. duplostepeni sabirnik 4. toplotna cijevna spirala 5. pumpa za vezu sabirnika sa kolektorom 6. bojler za toplu vodu 7. jednosmerni ventil 8. cjevovod 9. cjevovod 10. pumpa 11. nepovratni ventil 12. kotao 13. pumpa 14. vod za radijatore 15. grejna tela (radijatori) 16. povratni ,cjevovod (riklauf) 17. sigurnosni lonac 18.cjevovod 19. ventil 20. topla voda 21. i 22. potroai tople vode

Kolektori postavljeni na povrini kosih krovnih ravni, koji u sebi sadre cijevne zmije sposobne da toplotnu energiju sunca koriste za zagrijevanje vode (1), funkcioniu tako to termostat (2) automatski ukljuuje ili iskljuuje napojnu pumpu (5) koja obezbedjuje dodatnu toplotu osnovnom izvoru toplote - kotlu (12). Kotao naime obezbjedjuje potrebnu toplotu nezavisno od akumulacije sunane toplote. Spiralne cijevi (4) u izolovanom grejnom sudu (3) zagrijevaju toplu vodu kako za potrebe bojlera (6), tako i za potrebe grejnih tijela (15) cjevovodima (20) za potronu toplu vodu, odnosno (9) za grijanje. Kao to je iz prikazane eme vidljivo iz ovog zagrijevnog suda izvodi se jo jedan cevovod (8) usmeren na kotao (12) u kojem se dogrijeva na temperaturu potrebnu za zagrijevanje prostorija. Konano cevovod (18) izvodi se iz grijaa za sluaj da iz njega treba ispustiti vodu.

Jasno je vidljivo da cjevovod (9) ne moze, zbog nedovoljne temperature, da zagreva grejna tijela, ve se odmah iznad nepovratnog ventila (11) ukljuuje u osnovni usponski vod iz kotla (14) u kome voda treba da je toliko vrela da, razblaena vodom iz solarnog grijaa, dostie zadovoljavajuu temperaturu za zagrijevanje. Na osnovu svega prethodno reenog vidi se da se, koricenjem solarne energije, organizuje pomoni sistem, eventualno zadovoljavajui za potrebe zagrijevanja potrone vode, dok je za zagrijevanje prostorija koristan iskljuivo kao dodatni izvor toplote. Nesporno je da, u podrujima sa znaajnim brojem sunanih dana i u zgradama sa velikom potronjom tople vode (hotelima, bolnicama i sI.), ovaj sistem ima vrijednost, i opravdava investiciona ulaganja.

MATERIJAL Cjelokupna cijevna mrea i grejna tijela identini su onima kod toplovodnog grijejanja. lzuzetak ini sunevi kolektor, jednostrano zastakljen panel a koji se ugradjuje cijevni registar kroz koji protie voda, sa pet ostalih strana zatvoren i zaptiven tako da nema toplotnih gubitaka. IZVOENJE RADOVA Postavljanje kolektora na krov, pod uglom koji se proraunava u zavisnosti od polozaja krovne ravni prema suncu, jedini je posebni rad na ovoj instalaciji.

Instalacioni radovi provjetravanjaKao kod instalacionih radova grejanja, tako se i kod provetravanja radovi dele na one koji obuhvataju iskljuivo gradjevinske elemente zgrade a odnose se na prirodno provetravanje i to: - pokretne pregrade (vrata, prozori) putem kojih se spoljnji vazduh uvodi u zgradu i na taj nain obezbjedjuje potrebna izmjena zagadjenog vazduha sveim. - nepokretne pregrade (prije svega fasadne, proputaju spoljanji vazduh pod pritiskom obezbjeujui minimalno provjetravanje) - dimnjaci ili kanali, odnosno okna (provjetravanje se vri po osnovu razlike pritisaka vazduha u stubu od mjesta izvlaenja do mjesta isputanja)- prostorije u unutranjosti zgrade blokirane Prinudno provjetravanje sa kanalskim razvodom i ventilatorima koji prinudno pokreu vazduh. - lokalno - centralno aspiraciono (isisno) , potisno i kombinovano provjetavanje Materijal za kanalsku mreu sastoji se od istih elemenata od kojih se sastoji i materijal za izradu limenih kanala za vazduno grijanje, sa tom razlikom to se u ovom sluaju ne javljaju termika naprezanja. Iz ovog razloga se daleko vie koriste graevinski kanali nego to je sluaj kod vazdunog grijanja.

11

- zagaivanje kanala pri provjetravanju kuhinja filtri - isputanje upotrebljavanog (esto i zagaenog) vazduha vri se po pravilu u atmosferu i to na najviem dijelu zgrade najdalje mogue od mjesta na kome se uzima vazduh

Osnovni tipovi ventilatora

aksijalni (propelerni) 80%

radijalni (centrifugalni) 60-70%

Filtri : uljni i suvi izuzetno filtri sa vodenom zavjesom. Nivo buke bezumnost.

12

KLIMATIZACIJA

Split sistemi (zidni,podplafonski,multi split sistemi)koriste se najee u stambenim prostorima;ekonomini, pouzdani i prije svega korisni za zdrav i ugodan zivot

Prozorski klima uredjaji najee se koriste u manjim poslovnim prostorima(kancelarije, kiosci i drugi prostori u kojima boravi manji broj ljudi)

Kanalski klima ureaji su najpraktiniji za vee stambene i poslovne prostore (klimatizacija vie prostorija istovremeno jednim ureajem).Postavljaju se iznad sputenih plafona, ili se "sakrivaju" na drugi nain.

1Btu/hr = 0,293 W (watts)

1Wh=3,413 BtuPRIBLIZNO ODREDJIVANJE SNAGE KLIMA UREDJAJA U ZAVISNOSTI OD OSOBINA PROSTORA

0.252 calories = 1 Btu (British Thermal Unit)=1055,05585 J

13

Kompresor slui da postupkom sabijanja (kompresije) rashladnog gasa, istom promijeni agregatno stanje iz gasovitog u teno. Kako je hlaenje proces oduzimanja toplote, gasu se da bi se kondezovao mora oduzeti toplota. Sabijeni gas od strane kompresora dovodi se u kondenzator u kojem se hlaenjem vazduhom ili vodom kondenzuje u teno stanje, a zatim protie kroz regulacioni ventil iji je zadatak da mu pritisak smanji na propisani. Nakon toga rashladni fluid protie kroz glatku ili orebrenu cijevnu zmiju preko koje odaje hladnou, odnosno prima toplotu zagrijanog vazduha, prostoriji koja se hladi da bi se zatim vratio u vidu gasa i cijeli proces ponovio.

3

1. kompresor 2. kondenzator 3. regulacini ventil 4. ispariva 5. komora hladnjae 6. motor 7. elektrina sklopka 8. automatska sklopka 9. radilica kompresora v. cijev pod pritiskom f. kondenzovani fluid t.. cijev sa tenou za hladjenje karter sa uljem za kompresor podmazivanje

ematski prikaz rashladnog postrojenja sa kompresorom

14

15