long nan booklet | 1€¦ · 200 ปี...

Long Nan Booklet | 1

2 | จลสารลองนาน

คมเจาเมฆวดถนนมหายศ ชมชนชางค�า ต.ในเวยง อ.เมอง

ลวดลายตงชมชนพระเกด ต.ในเวยง อ.เมอง จ.นาน

ลวดลายสกชมชนมหาโพธ ต.ในเวยง อ.เมอง จ.นาน

วดสถารศชมชนสถารศ ต.ในเวยง อ.เมอง จ.นาน

วดดอนแกวชมชนดอนแกว ต.ในเวยง อ.เมอง จ.นาน

พระไมวดมหาโพธ, วดสถารศ, วดน�าลอม, วดพระเกด, วดพญาวด

C-5 E-3

E-1 E-2

E-4

1 2

3 4

5

วดดอนแกววดดอนแกว สรางขนเมอป พ.ศ. 2357 ในสมย

ของเจาสมนเทวราชครองนครนาน ทานเจาครบาเทพอลงการรวมกบคณะศรทธาวดดอนแกว ไดสรางวหารขนเพอประดษฐานพระพทธรปในซมโขง อายเกอบ 200 ป มลวดลายวจตรงดงามลงรกปดทอง วหารหลงเดมเปนสถาปตยกรรมลานนาโบราณ โครงสรางหลงคาแบบ “มาตางไหม” มปราสาทเลกๆ ท�าดวยกระเบองดนเผาตงอยตรงกลางของหลงคาสองชนทลดหลนลงมา วหารปจบนเปนหลงใหมทสรางขนเมอป พ.ศ. 2514 แทนหลงเกาททรดโทรมลงไป นอกจากนภายในบรเวณวดยงมพระเจดยธาต กออฐถอปน ภายในบรรจพระบรมสารรกธาตขนาดเทาเมด ผกกาดจ�านวน 9 ดวง

เรองจากปกลวดลายการแกะสลกบน

ประตไมขนาดใหญทางดานซายของทางเขาดานหนาวหารวด สถารศ ต.ในเวยง อ.เมอง จ.นาน

A B C D E F

6

5

1

2

3

4

แผนทชมชนนาน

2

5

1

4

3

3

3

3

3วดพญาวด


ทปรกษา | Adviser

บรรณาธการ | Editorกองบรรณาธการ | Editorial Staff

Contributor

สรพล เธยรสตร, รศ.ดร. ศกดดา จงแกววฒนา,เพลนจต พวงเจรญณวทย อองแสวงชยสกนยณภทร กนธะวงค, บรรจง อปแกว,วราวธ ธจนะ, วธญญ ภวงค

พระมหาธนพล ธมมพโลคณดรณ เทยมแสน คณเสาวลกษณ มณรตน

จลสาร “ลองนาน” เปนจลสารรายสองเดอน จดท�าโดยโครงการ “การจดการทรพยากรทางสถาปตยกรรมและวฒนธรรมในชมชน เพอสงเสรมการทองเทยวบนฐานวฒนธรรมในเขตเมองนาน” ภายใตการสนบสนนจาก ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

LongNan is a bimonthly magazine published by Faculty of Architecture, Chiang Mai University. The project is supported by Area-Based Collaborative Research-Upper Northern Region (ABC-UN), The Thailand Research Found (TRF).

คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม239 ถนนหวยแกว ต.สเทพ อ.เมอง จ.เชยงใหมโทร: 0 5394 2806, แฟกซ: 05 322 1448www.arc.cmu.ac.th

ตดตอโฆษณา หรอรวมสนบสนนโครงการ โทร: 08 7496 4142

คราใดทมาเยอนนาน สงหนงทเมอผมสงเกตเหนแลว ใหความรสกวาไดเขาสเมองนานแลวคอ รวปลองไข ซงเหนไดตามแนวเขตคม สถานทราชการ หรอก�าแพงวด อนทจรงแลว รวปลองไขมการจดลวดลายองคประกอบทแสนเรยบงาย ดวยจงหวะของชองเปดรปสเหลยมเรยวรท หวทายทลงตวเปนแนวยาวตอเนอง บนความสงของแนวก�าแพงเตยๆ แตกลบใหลกษณะทเปนเอกลกษณเฉพาะของเมองนานไดอยางนา ประทบใจ จนมการหยบยมไปใชตามโรงแรม รานอาหาร และสถานทอนๆทวไปกนอยางกวางขวาง เชนเดยวกบลวดลาย องคประกอบอนๆ ของ

สญลกษณไดรบแรงบนดาลใจมาจากตวอกษรพนเมองทอานวา “นาน” ภายใตกรอบรปทรงวงรหลายโคงอนไมสมมาตร ซงแสดงถงการหลอมรวมกนของผคนและศลปวฒนธรรม จนเปนเนอเดยวกน ทเปนเอกลกษณเฉพาะเมองนาน กรอบรปนนจงไมใชวงร วงกลม หรอสเหลยมพนฐานทพบเหนไดทวไป

ชอ “ลองนาน” สอความถง ความผกพนกบสายน�านานของคนนาน และยงเปนทมาของฟอนลองนาน ซงเปนศลปะการแสดงดงเดมของเมองนาน “ลองนาน” ยงใหนยยะถง การเขามาคนหาความนาตนตาตนใจในศลปวฒนธรรม ทผานการสบทอดมาอยางยาวนานไดอยางไมรจบจากผมาเยอน ดจดงการลองไปในจนตนาการ ในขณะท “Long Nan” เชอมโยงกบประวตศาสตรอนยาวนานของเมองนาน และศลปวฒนธรรมทมรากฝงลกมาแตอดตชานาน จนผมาเยอนอาจตองใชเวลานานกวาทคดไวในการเขาไปสมผส

อนญาตใหใชไดตามสญญาอนญาตครเอทฟคอมมอนส

แสดงทมา-ไมใชเพอการคา-อนญาตแบบเดยวกน 3.0 ประเทศไทย

จลสารลองนาน ฉบบอเลกทรอนกสตดตามอานลองนานฉบบอเลกทรอนกสไดในระบบของ ebooks.in.th ระบบทเขาถงไดงาย สามารถเปดอานหนงสอ eBooks ไดหลากหลายอปกรณ ทง iPhone iPad Android และ PC โดยท�าตามขนตอนดงน

โหลดแอปชอ “ebooks.in.th” จาก App Store หรอ Google Play เปดแอปแลวคนหา ลองนาน หรอ Long Nan โหลดหนงสอฉบบทชอบเกบไวอานไดตลอดเวลา

http://www.ebooks.in.th/longnanproject เลอกโหลด PDF ไฟล จากหนาเวบ

1. โหลดผานอปกรณพกพา Smart Phone, Tablet

2. โหลดผาน Web Browser

เมองนาน ทพบตามฝาผนงวด ชองลม และชายหลงคาของเรอนพกอาศย ผนตง ล�าเรอ หรอแมกระทงผวหนงของผคน ลวนแลวแตเปนการสรางงานทางวฒนธรรมทละเอยดออน บนความศรทธา ความเชอ ทแฝงไวดวยประโยชนใชสอยทลงตวของชาวนาน แตการน�ามาใชซ�าหรอลอกเลยนโดยขาดความเขาใจในทมาทไป และเหตผลรองรบในการสรางสรรคลวดลายและองคประกอบเหลานน เพยงแตมงหวงวาไมอยากใหสงเหลานสญหาย และสอถงความเปนนานไดอยางรวดเรว อาจกลบกลายเปนการลดทอนคณคา และความหมายใหผดเพยนไปอยางนาเสยดาย

เนอหาเพยงไมกหนาของลองนานฉบบนอาจไมไดน�าความเปลยนแปลงมาสการหนมาใหความส�าคญตอลวดลายองคประกอบ และการน�ามารบใชวถชวตปจจบนไดอยางเหมาะสมแตอยางใด แตกคงเปนจดเรมตนเลกๆ ทใหเราชาวนานไดเรมสงเกตสงละอนพนละนอยทอยรอบตวเรา แตคนเคยจนมองขามไป ทงทๆ มนมลวดลาย องคประกอบทนาสนใจ และไมมทใดเสมอเหมอน

ณวทย อองแสวงชย | บรรณาธการ

ลวดลายจงหวะ


ลวดลายองคประกอบของเรอนพนถนนาน

เรอนพกอาศยพนถนของเมองนานเปนสถานทหนงทเราสามารถเหนลวดลายและองคประกอบ ทสรางสรรคผานภมปญญาทองถนของชางในพนท

ไดอยางสอดคลองกบรปทรงของอาคาร และรปแบบการใชสอยพนทภายใน

โดยพนฐานเรอนในเขตเมองนานจะประกอบดวย องคประกอบพนทใชสอยทคลายคลง กนคอ เปนเรอนยกพนใตถนสงบนเสาไม หรอบนเสาอฐกอ ในเรอนคหบด หรอของผมฐานะ บนไดขนเรอนท�าจากไมเปนหลก หรอจากปนกอ ทงในบรเวณลกตง ลกนอน และราวกนตก ซงมกท�าเปนลวดลายเหมอนรวปลองไข บนไดปนกอนมกพบในเรอนของผมฐานะแตถามบนไดขนเรอนมากกวาหนงต�าแหนง บนไดเรอนอกแหงมกตงอยทางดานหลงและท�าจากไมเปนหลก อาจพบทลางเทาตรงขางบนได กอนขนเรอนไดเชนกน โดยเฉพาะในเรอนขนาดใหญของผมฐานะ ชนลางมกปลอยใตถนโลง เพอไวนงเลน หรอเกบอปกรณในการท�าเกษตรกรรม หรอหตถกรรมในครวเรอน

ขนบนของเรอนจะเปนสวนของระเบยงในบรเวณดานหนา ซงบางเรอนอาจมฮานน�าในบรเวณน ลกเขาไปจากระเบยงจะเชอมตอไปยงเตน ซงเปนพนทเอนกประสงค ยกพนสงขนกวาระเบยงเลกนอย ใชเปนทท�ากจกรรมบนเรอนในระหวางวน ในเรอนทมขนาดใหญและเปนเรอนแฝดวางตวขนาดกนไป มกจะมฮอมรนอยระหวางเตนทงสองขางของเรอนทงสอง ถดจากเตนเขาไปจะเปนสวนของหองนอน ดานหลงของเรอนซงเชอมดวยชาน จะเปนพนทครวและซกลาง ในเรอนคหบด หรอเรอนของผมฐานะ จะแยกเปนหองครวตางหากอยางชดเจน และมยงขาวอยบนเรอนทางดาน

พนทใตถนบาน เปนทเกบเครองมอส�าหรบการท�าเกษตรกรรม

ฟน สงจ�าเปนในการประกอบอาหารและสรางความอบอนในฤดหนาว

ผนงโปรง มกพบเหนเปนปกต ในพนทครวดานหลงเรอน

ราวกนตกทางนอนเรยบงายแตใชสอยไดด

บนไดรวปลองไของคประกอบทพบเสมอในเรอนคหบด

พนไมตเวนรองเพอระบายอากาศและน�าฝนทสาดเขามาในเรอน

ผนงโปรงในหองครวชวยใหพนทไมอบชนและระบายอากาศไดด

ฮานน�าและพนทซกลาง เปดโลงเพอใหแหงเรวทสด

ความทนสมยของการจดองคประกอบในเรอนพนถน

อาคารไมไมมดและอบทบ เพราะเปดใหแสงและลมเขามายงพนทภายในไดอยางเพยงพอ

ราวกนตกระเบยงโปรง ชวยใหอากาศไหลเวยนไดดและไมปดกนการมองเหนสภายนอก


หลงนดวยเชนกน ในเรอนของคนโดยทวไป พนชานบรเวณท�าครวและซกลาง อาจเปนพนไมตเวนรอง เพอใหน�าระบายสใตถนเรอนไดโดยตรง และมกพบบนไดอกชดหนงทางดานหลงของเรอน

แมเรอนพนถนจะมองคประกอบพนฐานทไมมาก แตลกษณะทปรากฏออกมากลบมความหลากหลายในการจดองคประกอบพนฐานเหลานน ใหเปนพนทใชสอยทเรยบงายไปจนถงสลบซบซอน ตามแตขนาดของสมาชกในครวเรอน ฐานะทางเศรษฐกจ และต�าแหนงทางสงคมไดอยางนาสนใจ เชน เรอนของคนธรรมดาบางหลงมฮอมรนทยาวมาก เรอนคหบดบางหลง หากมองจากภายนอกจะไมสามารถรไดเลยวามชานคนกลางอยระหวางเรอนพกอาศยหลกกบเรอนดานหลง หรอเรอนเจานายบางหลงมหองทซอนกนอยภายใน 2-3 ชน

เชนดวยกบองคประกอบของเรอน ลวดลายประกอบเรอนพกอาศยในเมองนาน ซงกอใหเกดความงามอนหลากหลายแตกตางกนไปในแตละเรอนนน ตางมพนฐานมาจากความตองการดานประโยชนใชสอยพนฐานทเหมอนๆ กน เชน ฝาผนงตทบแนวทางนอนและทางตงทแตกตางกนไปตามแตทศทางของผนง ตอปรมาณแสงแดดทตกกระทบ และลกษณะการใชประโยชนของพนทใชสอยภายใน ลวดลายของชองเปดจากการขดกนของแผนไมเปนรปทรงเรขาคณตตางๆ ฝาไหลทมการเวนชองเปดรปสเหลยมผนผา ตามการเวนชองไฟและเสนรอบรปทแตกตางกนไป ชองลมบนผนงใตชายคา หรอผนงกนหองดานบนสดทอณโลมใหความสลว เสยง และลม ถายเทถงกนไดแตกตางกนตามความตองการผานลวดลายทแตกตางกน

เรอนพนถนของเมองนานทรงสรรคขนจากวสดในการกอสรางเพยงไมกชนด บนเงอนไขขององคประกอบและลวดลายพนฐานทเรยบงาย อนสอดคลองตามลกษณะวถชวตการด�ารงชวตของคนนานมาแตดงเดม กลบใหผลลพธทหลากหลาย ทงทางดานการจดวางผง รปราง รปทรง แกเรอนพกอาศยไดอยางนาอศจรรย ซงแสดงใหเหนถงภมปญญาในการสรางงานทางวฒนธรรม ทมาจากจดตงตนเดยวกน แตอาศยความคดสรางสรรค ลองผดลองถกมาหลายชวอายคน จนกลายเปนสถาปตยกรรมชนเยยม ทซอนตวอยทวไปในเมองนานปจจบน

พนไมตเวนรองเพอระบายอากาศและน�าฝนทสาดเขามาในเรอน

ชานเชอมพนทเรอนใหญและครวดานหลง

ฮอมรนน�าสายตา ดานหนาไปสดานหลงของเรอน

ระเบยงรบแขกดานหนาของบานชายคายนยาวใหรมเงาและเปดโลงระบายอากาศไดทวทงบรเวณ

พนทใชสอยในบาน ภายในเรอนขนาดใหญจะมหองซอนหองใหพบเหนอยเสมอ

ชานแดดเชอมเรอนใหญกบเรอนครว

ลวดลายผนงอนเรยบงาย จากประโยชนใชสอยพนฐานของเรอน

พนทใตถนในหลายๆ เรอนยงคงเปนพนดนแบบดงเดมชองเปดในครวอนญาตใหแสงและอากาศเขามาในพนทตามตองการบนไดไมขนชนบน ในเรอนพกอาศยทวไป

ผนงโปรงในหองครวชวยใหพนทไมอบชนและระบายอากาศไดด


คมเจาเมฆวดคมเจาเมฆวด เปนเรอนโบราณทตงอยบนถนนมหายศ ในเขตชมชน

ชางค�า คณชตมา หนนวล หนงในเจาของบานคนปจจบน ไดเลาถงประวตของตระกลตนและความเปนมาของคมหลงนใหลองนานฟงวา บานหลงนมอายกวา 130 ปมาแลว เจาราชวงศ (สทธสาร) สรางใหเปนเรอนหอของเจาหลกบเจาเมฆวด ณ นาน เนองจากเจาเมฆวดเปนธดาของเจาราชวงศ (สทธสาร) หนงในโอรสของเจาสรยพงษผรตเดช สวนมารดาของเจาเมฆวดคอ แมเจาบวเขยว หนงในธดาของเจามหาพรหม ชาวบานจงเรยกบานหลงนกนตดปากกนวา คมเจาเมฆวด


ยงขาว

5.00

3.80

4.20

2.00

2.00

3.00

2.40

2.40

4.80 2.20

หองครว

หองโถง

โถงรบแขก

ระเบยง

โถงรบแขก

ทางขนดานหนา

ทางขนดานหลง

โถง โถง

ชาน

หองน�าชาย

หองน�าหญง

ขน

ขน

ขน

ขน

ลง ลง

ขน

ผงพนชนบน

คมเจาเมฆวด


เจาเมฆวดมทายาทเพยงคนเดยวคอ เจามอญแกว ณ นาน ตอมาเจามอญแกวกแตงงานกบเจาอนทร ณ นาน มบตรธดารวม 4 คน โดยมคณชตมาเปนบตรสาวคนโต คณชตมาเลาเพมเตมอกวา เจามอญแกวและเจาอนทรเสยชวตตงแตนองสาวคนเลกคอ คณวราภรณ ณ นาน ยงอยในวยแบเบาะ ลกๆ ของเจามอญแกวจงอาศยอยกบตาและยายเปนสวนใหญ โดยชวตในวยเดกของตนเกดและเตบโตขนมาในบานหลงนพรอมกบนองๆ อก 3 คน ตอนเกดมหมอต�าแยมาท�าคลอดใหทบาน เมอเกดมากมพเลยงประจ�าตวคอยดแลรบใช สวนหลงบานมชางเลยงไวใชงาน เนองจากเจาหลผเปนตาไดท�าสมปทานปาไมในสมยนน และยงมววควายทเลยงอยในนาอกฝงของน�านาน คณชตมายงจ�าไดถงสมยเดกๆ ทเคยนงเกวยนขามน�านานไปนากบเจาคณตา เพอไปดการท�านาของพอนาแมนา ซงหมายถง ผทเชาท�านาบนพนทของเจาของนาคนอน เมอท�านาไดกจะแบงขาวใหตามแตทไดตกลงกน ซงในสมยกอนคมเจาเมฆวดมยงขาวถง 3 หลง ตงอยบรเวณดานหลงของบาน สวนเจาหล รบราชการเปนมหาดเลก ตอมาไดเปนสมาชกสภาเทศบาลเมองนาน เวลารบประทานอาหาร จะมโตกทองเหลองส�าหรบใสส�ารบอาหาร เพอรบประทานพรอมกนในบานหลงน

คมเจาเมฆวดเปนตวอยางทดของทพกอาศยของชนชนเจานายในสมยกอนของเมองนาน ทเปนอาคารยกพนใตถนสง มชานเชอมระหวางอาคารพกอาศยทอยดานหนาและอาคารบรวาร ซงประกอบดวยสวนหองครว และยงขาวทางดานหลง บนไดทางขนดานหนากออฐถอปน มราวกนตกปนเจาะรเปนระยะๆ เหมอนรวปลองไข ซงเมอขนบนไดมาจะพบกบระเบยงทประดบดวยราวกนตกท�าจากไมเจาะชองเปนระเบยบ ลอเลยนกบรวปลองไขแตมลกษณะเรยวยาวและถกวา ดานบนของระเบยงประดบดวยระแนงไมเปนรปโกงคว รบกบราวกนตก กอนทจะเขาสโถงรบแขกดานในของเรอนตอไป

ภายในตวเรอนสมยกอน หองบรเวณใตบนไดชนลางใชเปนหองนอนของขาราชบรพารของเจาเมฆวด ซงพนใตถนเรอนแตเดมกเปนพนปน ดานหลงบานเปนทต�าขาว มตนล�าไย ตนลนจ ปลกอยหลายตนเพอใหความรมรน รวทลอมรอบอาณาบรเวณบานเปนรวไมซหางๆ แตไดรอออกและสรางใหมเปนรวอฐเมอ 20 ปทแลว ซงกอนหนานนประมาณ 30 ปทแลว คณชตมาและนองๆ ไดชวยกนปรบปรงบานหลงนใหเปนสถานทเลยงเดก และไดเปลยนวสดมงหลงคาจากแปนเกลดไมเปนสงกะส ชานเชอมระหวางเรอนนอนกบเรอนครวและยงขาว เดมเปนไมทปเวนรอง ไดถกปรบเปลยนเปนไมปชด สวนชนลางไดตอเตมผนงขนเพอชวยพยงตวบานไมใหสนไหว และเพมความแขงแรงของฐานบาน ตอมาในป พ.ศ. 2549 ไดเกดน�าทวมใหญขน ระดบน�าทวมเกอบถงบนไดขนสดทายของชนบน จงไดถมทเพอยกบานใหสงขนเพอปองกนน�าทวม ตอมาในป พ.ศ. 2555 ไดเลอนตวเรอนจากดานหนาทตดรมถนนเขาไปดานหลง และปลกตกแถวดานตดถนนใหคนเชา กอนทจะไดท�าการปรบปรงบานทงหลงครงใหญอกครงในป พ.ศ. 2556 โดยท�าการปรบปรงบานทงชนบนและชนลาง เพอใหมพนใชสอยเพมและเปนสดสวนมากขน

เจาหลและเจาเมฆวดไดเสยชวตลงกอนทคณชตมาและนองๆ จะบรรลนตภาวะ ซงในตอนนนคณชตมาเพงจบชนมธยมศกษาตอนตน ท�าใหตองมผจดการมรดก โดยมเจาสมบรณ มนสข เปนผจดการมรดกฝายตา และเจาประดษฐ ณ นาน เปนผจดการมรดกฝายยาย สองทานไดตงเจาดวงเดอน ณ นาน ซงเปนนองเจาประดษฐ มาเปนผดแลจดการมรดกและบานหลงนแทน จนเมอบตรและธดาของเจามอญแกวทกคนบรรลนตภาวะแลว กไดรบบานหลงนคนกลบมา แลวรวมกนดแลกบนองอก 3 คน ซงถงแมวา ปจจบนเจาเมฆวดจะจากไปแลว แตลกหลานของทานกยงคงชวยกนดแลรกษาบานหลงนไวเปนอยางดและไมคดจะรอทง อกทงลกๆ ของคณชตมาเองกรกและหวงแหนบานของคณทวดหลงนมาก จงตงใจทจะรกษาบานหลงนไวใหลกหลานสบตอไป

1. คมเจาเมฆวดในป พ.ศ. 2527 ยงมชนลางเปนใตถนโลง2. คมเจาเมฆวด กอนน�าทวมในป พ.ศ. 2549

มการกนพนทใตถนเปนหองและตอชายคาหนาบานยนออกมา3. หองครวและรบประทานอาหาร

4. หองโถงเอนกประสงค ใชส�าหรบรบแขก นงเลนและท�างานฝมอ

5. เรอนครวดานหลง มองจากเรอนดานหนาผานชานเชอมออกไป

ต�าแหนงในแผนท

1 2 3 4 5

C-51


คนพระไมใหเมองเกาตอน ศรทธาแหงไมมงคล

การ สรางพระพทธรปนนเปนธรรมเนยมทถอปฏบตสบทอดกนมายาวนานของชาวพทธ เพราะพระพทธรปจดเปนปชนยวตถสงสด

เสมอนเปนตวแทนแหงองคพระสมมาสมพทธเจา ซงการสรางพระพทธรปนนนอกจากการปนดวยโลหะตางๆแลว ยงใชการแกะสลกจากวสดอนๆ เชน ศลา งาชาง และไม เปนตน โดยในเมองนานนนมความนยมในการแกะสลกพระพทธรปไมถวายวดมาแตโบราณ โดยมความเชอสบตอกนมาวา อานสงสของการสรางพระพทธรปถวายวดเพอใหผคนไดใชประโยชนรวมกนในการสกการะกราบไหว จะสงอานสงสผลบญกบตวผสรางเอง ท�าใหหลดพนจากโรคภยไขเจบและภยนตรายตางๆ ประสบความส�าเรจในชวต เมอไดสนบญในชาตน ชาตหนากจะไดเกดเปนมนษยทพรงพรอมไปดวยทรพยสมบตและรปสมบต

พระพทธรปไมแกะสลก กมคตความเชอเกยวกบไมทน�ามาสรางจากความเชอเรอง โพธพฤกษ หรอไมทพระพทธเจาทกพระองคประทบใตรมไมนนๆ เพอตรสร โดยไมโพธพฤกษ ของพระพทธเจา 5 พระองคไดแก ไมกระเซาะ ของพระกกสนธพทธเจา ไมเดอของพระโกนาคมพทธเจา ไมนโคร ของพระกสสปพทธเจา ไมโพธ ของพระโคตมพทธเจา และไมนาวกานหรอไมบนนาค ของพระเมตไตยพทธเจา โดยทไมโพธของพระโคตมพทธเจา ทจะน�ามาแกะสลกพระพทธรปนน นยมน�ากงทยนไปทางทศใตเรยกวา ทกษณสาขา และกงทหกโคนเองมาแกะสลก เพราะถอวาเปนไมมงคลอยางยง แตจะไมมการตดไมโพธมาสรางพระพทธรปอยางเดดขาด เพราะถอเปนเรองขด ไมเปนมงคลตอชวตและเปนบาปตดตว อยางไรกตามพระพทธรปไมทแกะสลกจากไมโพธนพบนอยมาก เนองจากเปนไมเนอออน ผพงงาย เสยนไมหยาบ แกะไดไมด ทงยงตองน�าไมทหกโคนเองมาแกะ ซงท�าใหไดเนอไมทแหง ผพงเรว จงไมมความนยมใชไมโพธมาแกะสลก แตพบวามไมชนดอนทถอเปนไมมงคล ทนยมน�ามาแกะสลกพระพทธรปอกมากมาย เชน ไมจนทน ถอเปนไมหอมมงคล จากต�านานพระแกนจนทน ทไดกลาวถงพระพทธรปองคแรกไว ซงไมจนทนถอมศกดและอานสงสเทยบเทากบไมโพธ ไมสะเหลยมหรอไมสะเดา เชอวาเปนไมโพธพฤกษ


ของพระพทธเจาองคกอนองคหนงทลวงลบไปนานแลว และเปนตนไมทพระโคตมพทธเจาไดเคยมาจ�าพรรษาท 12 ณ เมองเวรญชา นอกจากนยงม ไมแกว (พกล) ไมจ�าปา ไมจ�าป ไมเดอปลอง ไมเดอเกลยง ไมประด ไมแดง ไมซอ และไมไผ เปนตน

นอกจากน ยงมพระพทธรปทท�าดวยไมหลายชนดชอวา พระเจาสมฤทธ หรอสมฤทธ ทมความหมายวา สมตามความปรารถนา ซงคอนขางจะท�าไดยาก เนองจากตองใชไมแตละชนดมาตอกนเปนองคพระพทธรปหนงองค เชน องคพระใชไมสก แขนซายใชไมมะตนหรอไมพทรา แขนขวาใชไมมา อกใชไมบนนาค ฐานใชไมขนน พระเกศโมลใชไมพญายอหรอไมยอ ซงทางเหนอเรยกวาตนตาเสอ ปากใชไมแกว ดวยมความเชอวาพระพทธเจาเมอจะตรสสงใดกตาม ภาษาเหนอจะเรยกวา ไขผอปแกว (ผอบแกว) หมายถง ไขพระโอษฐเพอทจะตรสพระธรรม คนโบราณจงน�าไมแกวมาท�าพระโอษฐพระพทธรป สวนของฐาน คาดวานาจะเปนไมขนนตามต�ารา ซงในต�าราการแกะสลกพระไมของวดไผเหลอง และวดพระธาตชางค�าระบวา ใชไมเปนทอนในการแกะมาประกอบกน แตอยางไรกตาม การน�าไมหลายทอนมาประกอบตอกนเปนองคพระพทธรปนนท�าไดยาก เทาทพบจะท�าเปนหมดไมมงคลแทนคอ ท�าเปนชองเพอใสหมดไมมงคลเอาไว โดยทเนอใหญขององคพระอาจเปนไม

สกหรอไมเนอหอมอนๆ จากนนจงน�าไมมงคลตามความเชอมาใสเปนหมดตามสวนตางๆขององคพระ สวนไมทใชทงทอนนนในเมองนานยงไมเคยพบมากอน เนองจากองคพระพทธรปไมสวนใหญ จะมการลงรกปดทองไว ซงการตรวจสอบวาเปนไมตอกนหรอไมนน อาจกอใหเกดความเสยหายและเสยคณคาขององคพทธปฏมากรได แตเมอมต�าราทระบถงการตอไมเปนทอน กนาจะมองคพระพทธรปทประกอบขนมาจากไมหลายชนดนนอยจรง

พระพทธรปไมมหลากหลายพทธลกษณะและหลายขนาด ตงแตขนาดเลกประมาณ 1 นว ถงขนาดใหญหลายศอก แตสวนมากมขนาดหนาตกกวางประมาณ 2-5 นว บางกแกะสลกจากไมทอนเดยว และบางกประกอบขนดวยไมหลายชน นยมสรางใหมฐานสงเพอใหมเนอทจารกขอความทตองการบางองคฐานกบองคพระเปนคนละชนกน สวนเรองเกยวกบพทธลกษณะทด เปนเพยงความเชอทางครชางสวนหนงเทานน เนองจากหากศกษาพทธลกษณะทงในกลมพระไม พระส�ารด หรออนๆ จะเหนไดวาไมคอยถกตองตรงตามต�ารา ซงในสายของพอครทพระมหาธนพล ธมมพโล ศกษามาคอ หากความกวางทหนาตกไปเสมอทปาก มความเชอวา จะมความสมบรณพนสข ไมอดอยาก หากไปเสมอหวางคว จะท�าใหเจรญรงเรอง มสตปญญาเฉลยวฉลาด ซงความเชอเหลานตาง

E-13



พระพทธรปไมสกลชางสายเจาหลวงสมนเทวราช พระพทธรปไมสายสกลชางเชยงราบเชยงแขง (รปทรงนกแขกเตา)

พระพทธรปไมสายสกลชางเจาหลวงอตถวรปญโญ


แตกตางกนไปตามกลมครชาง ซงหากในกลมพระพทธรปพนเมองเชน กลมพระพทธรปไทลอ หรอศลปะลาวกจะพบวามหนาตกไมกวางมาก องคพระจะมขาสนไมสมสวน แตมแขนทยาว ซงคนโบราณไมไดมความรเรองสดสวนสรระแบบวทยาศาสตร แตพยายามทจะสรางองคพระใหเขากบความเชอวา ท�าแบบนจะเกดผลแบบน และเกดการจดจ�าเปนต�าราสบตอกนมาเชน องคพระสโขทยจะเหนไดวา จะมหนาตกทกวางมาก หากน�าหนาตกมายดออก ความสงจะตกทไรพระศก เปนตน

เอกลกษณของพระพทธรปไมเมองนานมอยหลายสกลชางดวยกน เนองจากเมองนานเปนเมองทหลากหลายไปดวยชาตพนธ ซงเปนเหตท�าใหเกดความหลากหลายทางพทธศลปขน ดวยการเชอมโยงทางดานวฒนธรรมจนเกดจากการผสมผสานงานศลปะ ทงแบบสโขทย ลานนา เชยงแสน เชยงราย ไปจนถงพมา และลาวหลวงพระบาง ท�าใหเกดเปนเอกลกษณของพระพทธรปไมเมองนานขน ซงปจจบนยงไมมการจดแบงกลมสกลชางของพระพทธรปไมในเมองนานออกมาอยางชดเจน แตกมการจดแบงกลมกนเองตามความแตกตางของศลปะทแตกตางกน ซงกลมชางแกะสลกพระพทธรปไมของเมองนานมอยหลายกลมดวยกนเชน กลมพระพทธรปไมของสลาทางเวยงเหนอ ซงเปนกลมทอพยพมาจากเชยงราบ-เชยงแขง สลากลมน

จะนยมแกะสลกพระพทธรปทเปนเอกลกษณของตน โดยสงเกตไดจาก ดวงพระเนตรเลก พระโอษฐเปนรปกระจบนนออกมา พระนาสกเลก เรยกพระพทธรปแบบนตามลกษณะของปากทเลกและนนออกมาวา รปทรงนกแขกเตา ซงหากวดใดมพระพทธรปลกษณะเชนนกเปนททราบกนวาเปนชางในตระกลเชยงราบ-เชยงแขง ซงพระไมเกาแกของวดสถารศสวนใหญเปนพระทสรางขนโดยสกลชางเวยงเหนอ นอกจากนยงมสกลชางหลวงสายของเจาหลวงสมนเทวราช ซงพระองคไดมโอกาสลงไปยงรตนโกสนทร และรบอทธพลทางศลปวฒนธรรมกลบมา ท�าใหในสมยนนมการแกะพระพทธรปไมแบบรตนโกสนทรเกดขนมากมาย

นอกจากนยงมพระพทธรปไมจากสกลชางสายเจาหลวงอตถวรปญโญ ซงพบไดมากในแถบเวยงใต อ.นานอย อ.นาหมน ซงแตเดมเจาหลวงอตถวรปญโญเคยอาศยอยทเมองเทง กอนทจะยายและกวาดตอนกลมคนจากเมองเทง เชยงแสน และเชยงของ มาอยทบรเวณน ท�าใหสกลชางสายนมความละมายคลายคลงกบสกลชางของทางเชยงแสน เมองเทง และเชยงของ ซงแมทงสามเมองนจะอยในเขตอทธพลลานนา แตศลปะกมความแตกตางจากสายเชยงใหม-ล�าปางอยพอสมควร เพราะไดรบอทธพลจากลาวหลวงพระบางมาผสมดวย ดงนนศลปะขององคพระพทธรปสมยเจาหลวงอตถวรปญโญ จะมรปแบบผสม

ระหวางศลปะลานนาและลานชาง ซงมลกษณะเดนคอ พระพกตรเรยวสอบ พระเนตรเซาะลก สพระพกตรคอนขางดดน เครงขรม พระพาหาสอบเขาหาล�าตว เมอดองครวมของพระพทธรปจะเหนเปนรปสามเหลยม อนถอเปนลกษณะเดนของสกลชางสายใต ซงมความแตกตางจากพระพทธรปของกลมชางเวยงเหนอทมสพระพกตรออนโยนกวาอยางเหนไดชด ชางสายใตทมชอเสยงและมลกศษยมากมายคอ ครบาไชยทศนแหงวดนาหมน ซงทานเปนครชางหลวง ในสมยของเจาหลวงอตถวรปญโญ โดยในสมยกอนหากเจาหลวงเสดจยายเมองไปทใด ชางหลวงกตองตดตามเจาเมองไปอยดวย ท�าใหสามารถพบเหนรปแบบของพระพทธรปไมของสกลชางสายใตไดในตวเมองนานหลายแหงเชน พระเจาฟา ในวดพญาวด หรอพระพทธรปไมบางองคในวดพระเกด เปนตน นอกจากนกยงมกลมชางอนๆ อกเชน กลมชางไทลอ หรอชางพนบานทมฝมอ ซงไมวาจะเปนฝมอการแกะสลกของชางสายสกลไหน หรอชาวบานกลมใด การแกะสลกพระพทธรปไมขนมาสกองคนน กลวนตงอยบนความศรทธาในพระพทธศาสนาเฉกเชนเดยวกน


ลวดลาย สายตง

ตงชย หรอ ตงชยชนะ เปนตงมงคล มลกษณะเปนผนยาวผกตดกบปลายไม ใชประดบวด ตกแตงกฐน หรอบาน ฯลฯ สามารถท�าไดหลายหลากส โดยจะมลายตกแตงทส�าคญคอ ลายสะบดชยทหางตง ถอเปนสญลกษณของชยมงคล ความโชคดมชย ซงมาจากความเชอทวา ตงชยเปรยบเสมอนดงธงชยทพระพทธเจาปกเอาไวเพอประกาศชยชนะเหนอหมมาร และมรปปราสาทขางบนสดของตงดวยความเชอทวา จะท�าใหไดขนสวรรค เนองจากเชอวามปราสาทอนสวยงามอยบนสรวงสวรรค

ตงอกรปแบบหนงทมลกษณะเหมอนตวคนคอ ตงกาคง หรอตงคาคง (คง = ตวเรา) คอ มคาเทากบตวเรา ส�าหรบบชาแทนตนเอง ตงกาคงมลกษณะเปนผนสเหลยมยาวแคบ สขาว มลวดลายเฉพาะทแฝงหลกพระธรรมเอาไว โดยแบงเปนสวนหวกบสวนทรวงอก

สวนหวมมงคล 38 ไดแก ธรรมมอปการะมาก 2, ธรรมอนท�าใหงาม 2, ราศ 12, ปฏจจสมปบาท 12, เบญจศล 5 และเบญจธรรม 5 สวนทรวงอกมมงคล 70 ไดแก มรรค 8, สปปรสธรรม 7, อทธบาท 4, ฆราวาสธรรม 4, คารวธรรม6, พรหมวหาร 4, อรยสจ 4, สงคหวตถ 4, พลธรรม 5, ทศ 6, ขนธ 5, โลกธรรม 8 และเวสารชชกรณธรรม 5

เมอรวมสวนหวและทรวงอก (38+70) = 108 อธบายไดความหมายถง พระพทธคณ 56, พระธรรมคณ 38 และ พระสงฆคณ 14 รวมเปน 108 อตปโสรตนมาลา หมายถงพระคาถาอตปโสรตนมาลา 108 ซงเปนคาถาภาษาบาล บรรยายคณความดของพระพทธเจา ความยงใหญของพระธรรมวนย และความดงามของพระสงฆ โดยน�าอกขระแรกบทสรรเสรญพระพทธคณ พระธรรมคณ และ

ตง ในความเชอของคนไทยภาคเหนอถอเปนสญลกษณของความดงาม และความเปนสรมงคล เปรยบเสมอนตวกลางเชอมโยงการตดตอระหวางสงศกดสทธกบมนษย ลองนานไดเคยเสนอ

เรองราวความเชอของตงในภาพรวมไปแลวในจลสารลองนานฉบบท 2 สงหาคม-กนยายน 2556 ฉบบนลองนานจะพาไปรจกกบตงใหมากขน โดยมคณดรณ เทยมแสน กบคณเสาวลกษณ มณรตน จากชมชนพระเกด เปนผบอกเลาถงความหมายของตงชย กบตงกาคง ใหเราฟง

พระสงฆคณ หรอบทสวดอตปโสฯ มาแจกแจงเปนคาถาเอกเทศนบรวมไดทงหมด 108 บท แบงเปนบทสรรเสรญพทธคณจ�านวน 56 บท บทสรรเสรญพระธรรมคณจ�านวน 38 บท และบทสรรเสรญพระสงฆคณจ�านวน 14 บท ซงหลกธรรมเหลานกจะแฝงอยในลวดลายของตงกาคง โดยสวนหวท�าเปนคลายรปหนาคน สวนทรวงอกและตวจะมลวดลายมงคลทง 70 อย ตรงกลางตงท�าลวดลายคลายหวใจ ปลายตงมลวดลายตกแตงเปนรปสามเหลยมเรยกวา ชายสะบด เชอวาเพอสะบดความไมเปนมงคล สงทไมดออกไปจากตวเรา ลายตรงรอยตอของตงเรยกวา ปนเหนง นอกจากนกมการตดดอกตกแตงลวดลายของตงใหสวยงามทวทงผน

ตงกาคงน มกใชส�าหรบผทตองการแกปชง หรอตองการน�าตงแทนตนเองไปแขวนถวายทวด เพอสรางความสบายใจใหกบผถวาย โดยการน�าตงไปถวายใหแกวดพระเกดนจะมการใหพร พรมน�าพระพทธมนต และมราวส�าหรบแขวนตงไวภายในวหารโดยเฉพาะ ซงทกวนทพระสงฆสวดมนตท�าวตรเชา-เยน ตงแทนตวเราทอยภายในวหารกจะรบเอากศลเขามาสผถวายดวย โดยทางวดจะเกบตงไวจนกวาตงจะเกาหรอขาดไปเอง

คณปา.2..บอกวากอนท�าการตดตงทกครง ผตดตงจะตองตงจตอธษฐานขอพรพระรตนตรยใหคนทบชาตงไปนนมโชคมชย พนเคราะห อยดมสข ซงการผกโยงความเชอของตงเขากบหลกธรรมนอาจมความแตกตางกนไปในแตละชมชน เนองจากเปนความเชอทสบทอดตอกนมาอยางยาวนาน สงเหลานเองทท�าใหเมองนาน เปนเมองเกาทยงคงมชวตตามครรลองของวถพทธสบเนองมาไดจนถงปจจบน


E-32



คณดรณ เทยมแสน กบคณเสาวลกษณ มณรตน จากชมชนพระเกด ก�าลงบอกเลาถงความหมายของตงชย กบตงกาคง พรอมยกตวอยาง และสาธตขนตอนในการประดษฐตง ทตองใชความประณตและศรทธาในการท�า แตกไมไดยากจนเกนไป ผทสนใจสามารถมาลองศกษาไดทวดพระเกด


เบญจศล ๕

มรรค ๘

อรยสจ ๔

ทศ ๖

ราศ ๑๒

ธรรมทมอปการะ ๒

โลกธรรม ๘

พรหมวหาร ๔

คารวธรรม ๖

เวสารชชกรณธรรม ๕

อทธบาท ๔

ฆราวาสธรรม ๔

เบญธรรม ๕

ธรรมอนท�ใหงาม ๒

ปฏจจสมปบาท ๑๒

สปปรสธรรม ๗

สงคหวตถ ๔

พลธรรม ๕

ขนธ ๕

แผนภาพคตธรรม (อตปโสรตนมาลา 108) ของตงกาคง


ลายสกยนต

การสกยนตในเมองนานมความนยมกนมากในสมยโบราณ ซงอาจเหนไดจากภาพจตรกรรมฝาผนงในโบสถหรอวหารทมภาพจตรกรรมเกยวกบวถชวตของผคนในเมองนาน โดยภาพทแสดงใหเหนวฒนธรรมการสกของคนนานไดอยางชดเจนคอภาพจตรกรรมฝาผนงในวดภมนทร ซงจะสามารถสงเกตเหนวา ผชายเมองนานในสมยกอนจะสกน�าหมกขาด�าพรดไปจนถงเขา คลายกบใสกางเกงขาสน แตจรงแลวคอรอยสก อนสอดคลองกบค�ากลาวโบราณของเมองนานทวา “เกดเปนปอจาย ขาบลายกอายเปน” (เกดมาเปนผชาย ขาไมลายกอายเขา) ซงแสดงใหเหนถงความนยมของการสกยนตของผชายเมองนานในสมยนน

การสกยนตสามารถท�าไดทกสวนของรางกาย โดยบรเวณทนยมสกคอ แขน ขา แผนหลง หนงศรษะ เปนตน ผชายนานในสมยกอนนยมสก “น�าหมกขาตน”

ในสมยโบราณผคนไมไดมคานยมในการแขวนพระเหมอนเชนในปจจบน เพราะมความเชอวา พระเปนสงทอยกบวด ฉะนน เมอมการสรางพระ

ใหญนอยหรอเหรยญตางๆ กมกจะน�าไปถวายวด แตจะมคานยมในการสกยนตบนรางกายแทนการหอยพระ เพอใชเปนทพงทางจตใจ และใชปองกนตวในยามออกทพจบศก โดยมความเชอวา จะท�าใหแคลวคลาด อยยงคงกระพน ฟนแทงไมเขา ฯลฯ หรอในบางทจะสกยนตคาถาทมาจากคมภรทางพระพทธศาสนา โดยการถอคตความเชอทวา คนเราเกดมาไมมอะไรตดตว ตายไปทรพยสมบตไมสามารถเอาไปได แตมความเชอวา ลายสกอนเปนพระธรรมค�าสอนของพระพทธเจายงตดตวไปได นอกจากนยงมความเชอเกยวกบการสกยนตของเพศหญงในสมยกอนเชน ชนเผาคะชนของพมา ทตองท�าการสกใบหนาเพอปกปองโฉมหนาแทจรงทสวยงามเอาไว เพอปองกนไมใหขนนางหรอชนชนเจานาย มาแยงชงตวไปเปนนางสนมในวง


คอ สกเปนลวดลายและอกขระเตมขาทงสองขางตงแตเขาขนไปจนถงพง ท�าใหโบราณมค�าเรยกคนเหนอจากคนทางใตวา “ลาวพงด�า” ซงมาจากวฒนธรรมการสกยนตของผคนในแถบภาคเหนอทนยมท�าการสกตงแตทอง (พง) จนถงเขา ท�าใหมองแลวดเหมอนใสกางเกงขาสน เปนการแยกความแตกตางระหวางชายหญง เพราะในสมยกอนหากชายคนไหนไมสกน�าหมกขาตน กจะถกมองวาเปนคนออนแอมขาขาวเหมอนผหญง นอกจากนยงมการสกยนตยาเปนจดๆ ตงแตเขาลงไปถงเทา เพอปองกนง ตะขาบ แมงปอง ตลอดจนปองกนสตวมพษตางๆ หรอสกสาลกาลนทอง เพอใหเปนเมตตามหานยม โดยลวดลายการสกอาจจะสกเปนในรปของคาถาอกษรลานนา ฤๅษ บคคล หรอสตวตางๆ เชน รปเสอ ทแสดงถงความมอ�านาจ บารม ปจจบนบางลวดลายกไดรบอทธพลมาจากทางภาคกลางเชน ลายหนมาน แตทาง

เหนอเรยกวา หรมาน ซงในสวนของลวดลายทคลายหรอแตกตางกนนน ขนอยกบอาจารยผสกวาเปนผเชยวชาญการสกในรปแบบใด

การสกยนตม 2 ลกษณะคอ ลกษณะแรกสกดวยน�าหมกสด�าหรอหมกจน ซงจะเหนเปนรปรอยสกอยางชดเจน สามารถพบเหนไดโดยทวไป และเปนวธทนยมสกกนในปจจบน ลกษณะทสองสกดวยน�ามน การสกวธนจะไมเหนเปนรปรอยสกเดนชด แตเมอดมสงของทมแอลกอฮอลเขาไป จะสามารถเหนเปนรอยนนของลวดลายสกชดเจนขน ซงสารทน�ามาใชในการสก ทงน�าหมกหรอน�ามนนน อาจมสวนผสมของวานยาบางอยาง หรอตองผานพธกรรมตางๆ ตามแตคณสมบตของยนต ซงมตงแตการสกเรองพนฐาน เชน กนสตวมพษกด กนผ จนไปถงเรอง ของมคมฟนแทงไมเขา เมตตามหานยม อยยงคงกระพน เปนตน ซงการสกยนตนน ยงสงผลไปถง

E-13


ยนตเกายอด นยมสกบรเวณทายทอยเปนยนตเรมแรกกอนท�าการสกยนตลายอน

ยนตลงลม (บรเวณไหลดานหลง)สกเพอใหจตใจฮกเหม ปองกนภย อนตรายตางๆ

อกขระกลางหลง เปนยนตลานนา ปองกนภตผปศาจและคณไสย

ยนตรปเสอ (บรเวณเอวดานลาง)สกเพอใหจตใจหนกแนน และมความนาเกรงขาม

Long Nan Booklet | 13Long Nan Booklet | 13

จตใจ ความเชอ และการเคารพนบถอสงศกดสทธตางๆ ในสมยโบราณการสกยนตจะพบมากภายในวด

เนองจากวดเปนศนยกลางการเรยนร อานเขยนต�าราตางๆ การบวชเรยนจงถอเปนความนยมของชาวบานมาแตสมยโบราณ สวนภายนอกวดนนอาจจะมการสกยนตอยบาง แตความรนนกเปนความรทไดมาจากครงทเคยบวชเปนพระมากอนแทบทงสน ซงสมยกอนไมมขอหามเชนในปจจบนวา ผทสกยนตจะไมสามารถรบราชการ เชน ทหาร ต�ารวจ คร ฯลฯ ได ท�าใหการสกยนตไดรบความนยมกนอยางแพรหลาย โดยเฉพาะในกลมชายฉกรรจ ซงวธการสกยนตนนมความแตกตางกน ขนอยกบครผสกยนตทไดรบการสบทอดวชามา ม

การสกตงแตตวหนงสออกขระ ตวเลข เครองหมายสญลกษณ ไปจนถงรปภาพลวดลายตางๆ ในเมองนานนน อาจารยสกยนตลวดลายอกขระพนเมองสวนใหญกยงเปนกลมพระสงฆเชน พระอาจารยอดร วดพญาวด ซงทานยงคงจะท�าการสกยนตใหแกบคคลทมความเชอศรทธา เพราะโดยเนอแทของจดมงหมายของการสกยนตในสมยโบราณไมไดสงเสรมหรอท�าใหคนเปนนกเลง หรอคนเลวแตอยางใด

ในขนตอนของการสกยนตจะม “การขนขนตง” หรอการบชาคร ซงตองมเครองบชาครอนไดแก ดอกไมและเทยน และคาบชาคร ตามแตอาจารยผสกจะก�าหนด ในสมยกอนมกจะนยมสกในวนพญาวนในชวงสงกรานต หรอ

สกในวนทมฤกษงามยามด ซงเมอสกแลวจะตองประพฤตตนปฏบตตนอยางเครงครด รกษาศลหาไมใหขาด มฉะนนความศกดสทธ ความขลงจะเสอมลง นอกจากนยงมขอหามอนๆ อกตามแตละต�ารา หรอตามแตละลวดลายการสกเชน หามทานเนอสนข เนอง หามทานอาหารทน�ามาจากงานศพ หามลอดราวตากผา หามกนอาหารทเหลอจากการเซนสงเวยตางๆ ฯลฯ บางต�าราอาจมการสกยนตธงไวปองกนการเสอมของยนต เผอบางครงทผสกเผลอตวท�าผดตามขอหามตางๆ ซงสามารถแกไขโดยการอาบน�าสมปอย เพอช�าระลางความขด เปนตน การสกแบบโบราณ บรเวณพธทจะท�าการสกจะมราชวตร ฉตร ธง ดายสายสญจน ตาแหลว คาเขยว ตนกลวย ตนออย

และชอตง กอนจะสกตองอาบน�ามนตทใสฝกสมปอย เมอสกเสรจแลวกประพรมดวยน�ามนตอกครง ซงการสกยนตหลายประเภทอาจสงผลกระทบใหด�าเนนชวตยากขน เพราะตองคอยงดกระท�าตามขอหามตางๆ ดงทกลาวมาขางตน

จากการสมภาษณผซงศกษาการสกยนตแบบดงเดมของเมองนานมาตงแตครงทบวชเปนพระในสมยกอน จงไดรบการถายทอดวชามาจากพระเกจอาจารยของวด ไดอธบายเพมเตมถงการสกยนตไววา การสกยนตสามารถสกไดทกสวนของรางกายกจรง แตอาจารยผสกจะตองรวายนตแตละชนดนนสามารถสกไดตรงไหนบาง เนองจากยนตบางอยางกมขอหามเชน ไมสามารถท�าการสกในบรเวณทต�ากวาสะดอลงไปได สวนการจดวางต�าแหนงการสกยนต ขนอยกบตวผสกเอง วาจะท�าการจดวางรอยสกต�าแหนงใด แบบไหน เพอใหรอยสกออกมาดสวยงาม

ตามความตองการของผสก ปจจบนการสกยนตลวดลายและอกขระพนเมองนาน

พบเหนไดนอยมาก ดวยยคสมยทเปลยนไป คณคาความนยมของการสกยนตหรอการสกลวดลายถกเบนความหมายไปในทางทไมสดมากขน ผทสกยนตมกถกมองวาเปนคนทไมด เปนโจร เปนเสอ เปนพวกขคกขตาราง เพราะในยคกอนหนานทบานเมองมโจรผรายชกชม ตงตนเปนเสอใหญออกปลนชาวบานเชน เสอมเหศวร กมความเกยวของกบการสกยนต ถอวาตนมความสามารถดานคาถาอาคม แคลวคลาด ฟนแทงไมเขา ท�าใหการสกยนตกลายเปนสญลกษณ ทสอถงคนไมด ความนยมในการสกยนตจงเสอมลงไปอยางรวดเรว และมความเชอถอกนเฉพาะในคนกลมเลกๆ โดยการสกยนตพนเมองนานนน เสอมความนยมลงมากทสดเมอนบยอนหลงไปประมาณ 20 ป ปจจบนในเขตเทศบาลเมองนาน ไมคอย

พบเหนผสกยนตมากนก สวนอาจารยผรเรองการในการสกยนตในเขตเทศบาลเมองนานกเหลออยเพยงไมกทาน ประกอบกบปจจบนวฒนธรรมการสกจากตะวนตก ซงนยมการสกเพอความสวยงาม สงผลใหวฒนธรรมการสกของคนเมองนานในปจจบนไดเปลยนแปลงจดประสงคเดมไป จากการสกเพราะความเลอมใสศรทธากลายเปนสกตามแฟชน แตอยางไรกตามในเมองนานกยงมบคคลบางกลม ทท�าการสกลวดลายบนผวหนงของตนดวยความศรทธาอยางแทจรง และมงหวงใหการสกลวดลายอกขระแบบพนเมองนานยงคงอยคเมองนานสบตอไป

ยนตบรเวณเขา ปองกนของมคมใหฟนแทงไมเขายนตบรเวณหนาแขงคอ ยนตปองกนสตวมพษตางๆ

ยนตรปสเหลยมคอ ยนตอยยงคงกระพน

ยนตรปฤๅษบรเวณทอนแขนสกเพอใหผสกมปฏภาณไหวพรบทด

มความเยอกเยนสขมเหมอนฤๅษ

ยนตมหานยมบรเวณขาสกเพอใหมผนยมชมชอบและปองกนภตผปศาจ


ลองนานไดจดกจกรรมและประชาสมพนธ โครงการประกวดคลปวดโอ “สองนาน” ขนในชวงเดอน

เมษายน ถง มถนายน 2557 ทผานมา ดวยความรวมมอระหวาง คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา นาน, องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (อพท.) นาน, เทศบาลเมองนาน และส�านกงานวฒนธรรมจงหวดนาน เพอสงเสรมใหเกดการประชาสมพนธเมองนานในมมมองใหมๆ ใหเปนทรจกของคนภายนอก ผานมมมองของเยาวชนคนนานเอง ผานคลปวดโอขนาดสน ซงกจกรรมสองนาน ไดปดการรบผลงานไป เมอวนท 6 มถนายน 2557 และไดตดสนผลการประกวดคลปวดโอ เมอวนท 30 มถนายน 2557 ในแฟนเพจลองนาน (https://www.facebook.com/LongNanProject) และในเวบไซตลองนาน (http://longnanproject.wordpress.com) ซงไดมพธมอบเงนรางวลและเกยรตบตรใหแกผเขารวมโครงการเมอวนท 3 สงหาคม พ.ศ. 2557 ทผานมา ซงผลการตดสนการประกวดคลปวดโอสองนานมดงน

คลปวดโอสองนาน / รางวลชนะเลศอนดบ 1 /

โฮงเจาฟองค�

รางวลชนะเลศ ไดรบเกยรตบตรและทนการศกษาจ�านวน 8,000 บาท ชอผลงาน “โฮงเจาฟองค�า” โดยกลม Umbellra production คอ นายศรวฒน ธนะวต จากมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา นาน

โฮงเจาฟองค�า เปนการน�าเสนอผานการบรรยายภาพ โดยใชโฮงเจาฟองค�าเปนตวแทนหลกในการด�าเนนเรอง ภายใตแนวความคดของนองศรวฒนทเหนวา โฮงเจาฟองค�านน เปนมรดกทางวฒนธรรมของเมองนานทสมบรณทสด ไมวาจะเปนทางดานสถาปตยกรรม วฒนธรรมตางๆ ในเรองของวถชวต ภมปญญา และความเชอ ทส�าคญ โฮงเจาฟองค�าเปนบานของหลานเจาเมองนาน ดงนนภายในบานจงมสงของตางๆ ของเจาเมองนานใหเรยนรวถชวตเกากอนมากมาย

สามารถรบชมไดทางเวบไซต: http://youtu.be/OP7JF1HeLBk



รางวลรองชนะเลศอนดบ 2 ไดรบเกยรตบตรและทนการศกษาจ�านวน 3,000 บาท ชอผลงาน “สขวญ” โดยกลม ศรเสรมฟลม ประกอบไปดวยสมาชกจ�านวน 5 คน คอ ด.ญ.พรกนก แสนขน ด.ญ.อภสรา อมภรพนธสกล ด.ญ.ณสารตน คนอน ด.ญ.มนสดา สทธด�ารง และด.ญ.ณชากร บญโยรส จากโรงเรยนบานดอน (ศรเสรมกสกร)

สขวญ เปนการน�าเสนอประเพณเกาแกในพนถนของเมองนาน โดยการน�าเสนอเรองราวของพธการสขวญ ผานการสมภาษณครภมปญญา และมภาพเคลอนไหวประกอบการท�าพธสขวญ ภายใตแนวความคดทตองการบอกเลาถงพธสขวญในแบบพนถนนานใหคนรนใหมไดรจก ดวยเหนวาพธสขวญเปนหนงในพธกรรมเกาแกทมความเปนเอกลกษณเฉพาะของคนนาน ทสมควรไดรบการสบทอดตอไปในอนาคต

สามารถรบชมไดทางเวบไซต: http://youtu.be/7d5EO1MifZ0

รางวลรองชนะเลศอนดบ 1 ไดรบเกยรตบตรและทนการศกษาจ�านวน 5,000 บาท และรางวล Popular vote 3,000 บาท ชอผลงาน “นงสามลอ ผอวถนาน” โดยกลม Small Forward ประกอบไปดวยสมาชกจ�านวน 4 คน คอ นายศภกตต สลน นางสาวสปวณ มบญ นายปฏพล คนกลาง และนางสาวศศรชญ สถตวรรณรตน จากโรงเรยนสตรศรนาน

นงสามลอ ผอวถนาน เปนการน�าเสนอเมองนานผานมมมองจากการนงจกรสามลอ โดยมพธกรหญงแตงกายดวยชดโบราณเปนผบรรยาย ภายใตแนวความคดของนองๆ กลม Small Forward ทตองการแนะน�าเมองนานในหลาย มมทคนทวไปอาจยงไมรจก รปแบบของสารคดรายการทองเทยววถพนบาน มการด�าเนนเรองโดยใหนอง ศศรญช ทเปรยบเสมอนคนตางทองถนทมาเปดหเปดตาสองเมองนานดวยการโดยสารจกรยานสามลอไปสอดสองซอกมมตางๆ ภายในทองถน (สองเมองนาน) พรอมกบการบอกเลาเรองราวของเมองนานทนาสนใจ ทงเรองของสถาปตยกรรมทองถน วฒนธรรม ภมปญญา วถชวตของคนเมองนาน พพธภณฑพนบาน รวมไปถงความเชอของคนนาน โดยมบทบรรยายภาษาไทยเพอผพการทางการไดยน และบทบรรยายภาษาองกฤษเพอชาวตางชาตทสนใจ

สามารถรบชมไดทางเวบไซต: http://youtu.be/AV08bRsk2cI

/ รางวลรองชนะเลศอนดบ 1 /นงสามลอ ผอวถนาน

/ รางวลรองชนะเลศอนดบ 2 /สขวญ


ผลงาน “โฮงเจาฟองค�า” โดยกลม Umbellra production ผลงาน “นงสามลอ ผอวถนาน” โดยกลม Small Forward ผลงาน “สขวญ” โดยกลม ศรเสรมฟลม


ภาพเกาเลาใหมวากนวาภาพ 1 ภาพนน

บอกเลาแทนค�พดไดมากมายนบไมถวน

มารวมแบงปนและสงตอรปเกาในเมองนานกนไดทแฟนเพจwww.facebook.com/longnanproject

ลองเรอชมวถชวตล�น�านาน ทงการหาปลาโดยวธตกคง

การงมออนลอน และด�น�าขดทราย

รนรมยไปกบธรรมชาตสองฝงล�น�านาน และพกรบประทานอาหารในบรรยากาศ

แบบเปนกนเอง

อตราคาบรการเรมตน 333 บาท/ทาน

ตดตอสอบถามคณเพลนจต โทร 081-023 4452คณสมฤทธ โทร 080-678 9968

ลองเรอคงถ

วดพระธาตแชแหงคณอนนต สวนค�กอง กบมอเตอรไซคฮอนดา

รน 0653 ถายราวป พ.ศ. 2524 ภาพโดยคณ ฉตรสดา สวนค�กอง

long nan booklet | 1€¦ · 200 ปี...

Documents