lỜi mỞ ĐẦu -...

Vận dụng liên hệ thực tiễn trong hóa vô cơ nhằm tạo sự hứng thú cho học sinh

GV: Thái Hoàng Minh Trang 1

LỜI MỞ ĐẦU

Nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, để nêu

lên tầm quan trọng của giáo dục cho thế hệ trẻ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Non

sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài

vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là

nhờ một phần vào công học tập của các cháu”.

Trước khi Người ra đi, trong bản di chúc Bác có dặn: “Phải giáo dục thế hệ trẻ

để cho họ trở thành người vừa hồng vừa chuyên”. Hiện nay, khi khoa học kỹ thuật

đang phát triển như vũ bão, nền kinh tế tri thức có tính toàn cầu thì nhiệm vụ của

ngành giáo dục vô cùng to lớn: Giáo dục không chỉ truyền đạt kiến thức cho học sinh

mà còn phải giúp học sinh vận dụng kiến thức khoa học vào cuộc sống.

Môn hoá học trong trường trung học phổ thông giữ một vai trò quan trọng trong

việc hình thành và phát triển trí dục của học sinh. Mục đích của môn học là giúp cho

học sinh hiểu đúng đắn và hoàn chỉnh, nâng cao cho học sinh những tri thức,

hiểu biết về thế giới, con người. Do vậy, người giáo viên dạy hóa học cần phải có

phương pháp truyền đạt thật sự thu hút, gây hứng thú cho học sinh khi lĩnh hội kiến

thức. Chính vì vậy, chúng tôi xin trình bày đề tài: “Vận dụng liên hệ thực tiễn trong

hóa vô cơ nhằm tạo sự hứng thú cho học sinh”.

Trong đề tài này chúng tôi xin trình bày 3 phần: Đặt vấn đề, giải quyết vấn đề

và kết luận.

Đề tài được áp dụng để học tập và giảng dạy cho học sinh cả 3 khối: 10, 11, 12

và đang được thực nghiệm.

Hy vọng rằng đề tài sẽ giúp học sinh và giáo viên có được một số kiến thức bổ

ích, hiểu biết thêm về một số sự vật hiện tượng trong cuộc sống.



A - ĐẶT VẤN ĐỀ

Định hướng chương trình giáo dục phổ thông với mục tiêu là giúp học sinh:

phát triển toàn diện về đạo đức, trí lực, thể chất, thẫm mĩ và các kĩ năng cơ bản, phát

triển năng lực cá nhân, tính năng động, sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt

Nam Xã Hội Chủ Nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân ….(theo Luật giáo

dục 2005). Quyết định số 16/2006/QĐ. BGD & ĐT ngày 05/05/2006 của Bộ trưởng bộ

Giáo dục và Đào tạo cũng nêu: Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo

của học sinh; phù hợp với từng môn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của

từng lớp học; bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện

kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui,

hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh.

Để đạt các mục tiêu đó thì khâu đột phá là đổi mới phương pháp giáo dục từ lối

dạy học truyền thụ một chiều sang dạy học theo “phương pháp dạy học tích cực”. Làm

cho “học” là quá trình kiến tạo: tìm tòi, khám phá, phát hiện, khai thác và xử lí thông

tin,…Học sinh tự mình hình thành hiểu biết, năng lực và phẩm chất. “Dạy” là quá trình

tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh: cách tự học, sáng tạo, hợp tác,…dạy

phương pháp và kĩ thuật lao động khoa học, dạy cách học. Học để đáp ứng những nhu

cầu của cuộc sống hiện tại và tương lai…Giúp học sinh nhận thức được những điều đã

học cần thiết, bổ ích cho bản thân và cho sự phát triển xã hội.

Với bộ môn hóa học, định hướng đổi mới phương pháp dạy học cũng được coi

trọng đó là: quan tâm và tạo mọi điều kiện để học sinh trở thành chủ thể hoạt động

sáng tạo trong giờ học; để học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng về hóa học bằng

nhiều biện pháp như:

+ Khai thác đặc thù bộ môn tạo ra các hình thức hoạt động đa dạng, phong phú.

+ Đổi mới hoạt động học tập của học sinh và tăng thời gian dành cho học sinh

hoạt động trong giờ học.

+ Tăng mức độ hoạt động trí lực, chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh như:

thường xuyên sử dụng tổng hợp các phương pháp dạy học phức hợp, sử dụng phương

pháp đặt vấn đề, dùng trực quan sinh động để giảng giải tư duy trừu tượng….



B- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Xuất phát từ những thực tế đó và một số kinh nghiệm trong giảng dạy bộ môn

hóa học, chúng tôi nhận thấy đề tài: “Vận dụng liên hệ thực tiễn trong hóa vô cơ

nhằm tạo sự hứng thú cho học sinh” sẽ giúp học sinh hiểu được vai trò ý nghĩa thực

tiễn trong học hoá học, sẽ tạo hứng thú, khơi dậy niềm đam mê trong học tập. Để thực

hiện được, người giáo viên cần nghiên cứu kỹ bài giảng, xác định được kiến thức trọng

tâm, tìm hiểu, tham khảo các vấn đề thực tế liên quan phù hợp với từng đối tượng học

sinh ở từng khu vực thích hợp như ở thành thị hay nông thôn, ở miền núi hay đồng

bằng …; đôi lúc cần quan tâm đến tính cách sở thích của đối tượng tiếp thu, hình thành

giáo án theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, phải mang tính hợp

lý và hài hoà; đôi lúc có khôi hài nhưng sâu sắc, vẫn đảm nhiệm được mục đích học

môn hoá học. Tuy nhiên, thời gian dành cho vấn đề này là không nhiều, “nó như thứ

gia vị trong đời sống không thể thay cho thức ăn nhưng thiếu nó thì kém đi hiệu quả

ăn uống ”.

I- CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN

“Vận dụng liên hệ thực tiễn trong hóa vô cơ nhằm tạo sự hứng thú cho học

sinh” bằng rất nhiều cách, chúng tôi có thể nêu ra một số như sau:

1. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống hằng ngày sau khi đã kết thúc

bài học. Cách nêu vấn đề này có thể tạo cho học sinh căn cứ vào những kiến thức đã

học tìm cách giải thích hiện tượng ở nhà hay những lúc bắt gặp hiện tượng đó, học

sinh sẽ suy nghĩ, ấp ủ câu hỏi vì sao lại có hiện tượng đó? Tạo tiền đề thuận lợi khi học

bài học mới tiếp theo.

2. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường qua các phương

trình phản ứng hoá học cụ thể trong bài học. Cách nêu vấn đề này có thể sẽ mang tính

cập nhật, làm cho học sinh hiểu và thấy được ý nghĩa thực tiễn bài học. Giáo viên có

thể giải thích để thỏa mãn tính tò mò của học sinh. Mặc dù vấn đề được giải thích có

tính chất rất phổ thông.

3. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường thay cho lời giới

thiệu bài giảng mới. Cách nêu vấn đề này có thể tạo cho học sinh bất ngờ, có thể là



một câu hỏi rất khôi hài hay một vấn đề rất bình thường mà hàng ngày học sinh vẫn

gặp nhưng lại tạo sự chú ý quan tâm của học sinh trong quá trình học tập.

4. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường thông qua các

bài tập tính toán. Cách nêu vấn đề này có thể giúp cho học sinh trong khi làm bài tập

lại lĩnh hội được vấn đề cần truyền đạt, giải thích. Vì muốn giải được bài toán hoá đó

học sinh phải hiểu được nội dung kiến thức cần huy động, hiểu được bài toán yêu cầu

gì? Và giải quyết như thế nào?

5. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường thông qua những

câu chuyện ngắn có tính chất khôi hài, gây cười có thể xen vào bất cứ thời gian nào

trong suốt tiết học. Hướng này có thể góp phần tạo không khí học tập thoải mái. Đó

cũng là cách kích thích niềm đam mê học hoá.

6. Tiến hành tự làm thí nghiệm qua các hiện tượng thực tiễn xung quanh đời

sống ngày thường ở địa phương, gia đình …sau khi đã học bài giảng. Cách nêu vấn đề

này có thể làm cho học sinh căn cứ vào những kiến thức đã học tìm cách giải thích hay

tự tái tạo lại kiến thức qua các thí nghiệm hay những lúc bắt gặp hiện tượng, tình

huống đó trong cuộc sống. Giúp học sinh phát huy khả năng ứng dụng hoá học vào đời

sống thực tiễn.

7. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường từ đó liên hệ với

nội dung bài giảng để rút ra những kết luận mang tính quy luật. Làm cho học sinh

không có cảm giác khó hiểu vì có nhiều vấn đề lý thuyết nếu đề cập theo tính đặc thù

của bộ môn thì khó tiếp thu được nhanh so với gắn nó với thực tiễn hàng ngày.

8. Ngoài việc giải thích những hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống trong

các tiết học hằng ngày, giáo viên có thể đưa vào thành một chuyên đề để bồi dưỡng

học sinh giỏi và đưa các câu hỏi giải thích những hiện tượng thực tiễn liên quan đến

hóa học vào các buổi ngoại khóa, các cuộc thi kiến thức ở trường nhằm tạo sự hứng

thú, niềm say mê, thích tìm tòi khám phá của các em đối với bộ môn hóa học vốn được

cho là khô khan.

II/ CÁC BIỆN PHÁP ĐỂ TỔ CHỨC THỰC HIỆN

1/ Để tổ chức thực hiện được giáo viên có thể dùng nhiều phương tiện,

nhiều cách như: bằng lời giải thích, hình ảnh, đoạn phim, …có thể tiến hành dạy



trong hoàn cảnh dùng máy chiếu hay không dùng máy chiếu…Điều này cần phụ thuộc

vào điều kiện ở mỗi trường, căn cứ vào hoàn cảnh cụ thể và phong cách dạy khác nhau

để huy động tối đa. Hiệu quả giáo dục với nội dung đề tài này, có những kinh nghiệm

có thể áp dụng cho người này nhưng có những phong cách không thể áp dụng cho giáo

viên khác. Bởi vì phong cách dạy “nó như tính cách của mỗi con người không thể ai

cũng giống ai” nhưng đảm bảo được nội dung dạy học theo yêu cầu của chương trình.

Mỗi giáo viên khi giải thích các hiện tượng trong thực tiễn liên quan đến bài học cần

lựa chọn cách giải thích ngắn gọn, dễ hiểu theo từng đối tượng học sinh để gây được

hứng thú đối với học sinh.

2/ Một số ví dụ minh họa thông qua một số hiện tượng trong thực tiễn

trong số hàng nghìn, hàng vạn hiện tượng, tình huống thực tiễn có thể áp dụng

Ví dụ 1: Đèn đá muối là gì? Có công dụng như thế nào?

Himalaya đã tồn tại trên trái đất trên 40 triệu năm như một kỳ quan của thế giới,

nơi chứa đựng nhiều câu chuyện linh thiêng bí ẩn, nơi cội nguồn của thánh địa Phật

giáo và giáo phái Thiền. Ngăn cách giữa hai trung tâm văn hóa lớn nhất Châu Á là Ấn

Độ và Trung Quốc vẫn còn tồn tại vùng đất thiêng – cũng có tên gọi khác là Tây Tạng.

Tinh thể muối Himalaya được tìm thấy ở vùng đất Tây Tạng là tinh thể rất tinh

khiết, không ô nhiễm và không chịu tác động của môi trường, chúng không chứa bất kì

một thành phần ô nhiễm nào từ môi trường. Những chất tự nhiên trong các tinh thể đèn

đá muối giúp giảm mệt mỏi, lo lắng, phiền muộn, suy nhược, tình trạng mất ngủ

thường xuyên, dị ứng, đau nửa đầu, cảm lạnh, …….

Các nhà khoa học khẳng định rằng khi đèn đá muối được thắp lên sẽ cung cấp

nhiều ion âm trong không khí giúp cân bằng trong cuộc sống, ổn định tinh thần, xua đi

mệt mỏi và căng thẳng, khơi gợi những tinh hoa phát tiết trong cơ thể, thăng hoa

những cảm xúc và tăng sự lĩnh hội về cảm nhận.



p dụng: vấn đề được giới thiệu là một vấn đề mới, giáo viên nên thận trọng

giảng dạy, giáo viên cần phải kết luận thật khoa học, tránh hiện tượng tuyệt đối hóa

trong công dụng, của một sản phẩm nào, tuy nhiên nên nhấn mạnh khả năng cung cấp

ion âm trong không khí, của đèn đá muối. Vần đề được áp dụng trong bài “Liên kết

ion”(lớp 10) hay bài “Kim loại kiềm và các hợp chất quan trọng của chúng” (lớp 12)

Ví dụ 2: iện tượng mưa a it là gì? ác hại như thế nào?

Mưa axit gây tổn hại cho các công trình bằng sắt thép, đá, cây cối.

Mưa axit được phát hiện ra đầu tiên năm 1948 tại Thụy Điển. Mưa a ít là hiện

tượng mưa mà nước mưa có độ pH dưới 5 hay 6. Khí thải công nghiệp và khí thải của

các động cơ đốt trong (ô tô, xe máy) có chứa các khí 2, NO, NO2,…Các khí này tác

dụng với oxi và hơi nước trong không khí nhờ xúc tác oxit kim loại (có trong khói, bụi

nhà máy) hoặc o on tạo ra axit sun uric và axit nitric.

2SO2 + O2 + 2H2 → 2H2SO4

2NO + O2 → 2N 2

4NO2 + O2 + 2H2 → 4HN 3

Axit H2SO4 và HN 3 tan vào nước mưa tạo ra mưa axit. Vai trò chính của mưa

axit là H2SO4 còn HN 3 đóng vai trò thứ hai.

Hiện nay mưa axit là nguồn ô nhiễm chính ở một số nơi trên thế giới. Mưa axit

ảnh hưởng xấu tới các thuỷ vực (ao, hồ). Các dòng chảy do mưa axit đổ vào hồ, ao sẽ

làm độ pH của hồ, ao giảm đi nhanh chóng, các sinh vật trong hồ, ao suy yếu hoặc chết

hoàn toàn. Hồ, ao trở thành các thuỷ vực chết. Mưa axit ảnh hưởng xấu tới đất do nước

mưa ngấm xuống đất làm tăng độ chua của đất, hoà tan các nguyên tố trong đất cần

thiết cho cây như canxi (Ca), magiê (Mg),... làm suy thoái đất, cây cối kém phát triển.

Lá cây gặp mưa axit sẽ bị "cháy" lấm chấm, mầm sẽ chết khô, làm cho khả năng

quang hợp của cây giảm, cho năng suất thấp. Mưa axit còn phá huỷ các vật liệu làm

bằng kim loại như sắt, đồng, kẽm... làm giảm tuổi thọ các công trình xây dựng, làm lở



loét bề mặt bằng đá của các công trình xây dựng, các tượng đài làm từ đá cẩm thạch,

đá vôi, đá phiến (các loại đá này thành phần chính là CaC 3):

CaCO3 + H2SO4 → Ca 4 + CO2↑ + H2O

CaCO3 + 2HNO3 → Ca(N 3)2 + CO2↑ + H2O

p dụng: Ngày nay hiện tượng mưa axit và những tác hại của nó đã gây nên

những hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là ở những nước công nghiệp phát triển. Vấn đề

ô nhiễm môi trường luôn được cả thế giới quan tâm. Việt Nam chúng ta đang rất chú

trọng đến vấn đề này. Do vậy mà giáo viên phải cung cấp cho học sinh những hiểu biết

về hiện tượng mưa axit cũng như tác hại của nó nhằm nâng cao ý thức bảo vệ môi

trường. Cụ thể giáo viên có thể đặt câu hỏi trên cho học sinh trả lời sau khi dạy xong

phần ản u t a it sun uric - bài “ it sun uric uối sun at” (lớp 10), bài “Hợp ch t

có o i của lưu huỳnh” (lớp 10) hoặc áp dụng trong bài : “ it nitric và muối nitrat”

(lớp 11); bài “Hóa học và vấn đề môi trường” (lớp 12).

Ví dụ 3: Vì sao có khí metan thoát ra từ ruộng lúa hoặc các ao (hồ)?

Trong ruộng lúa, ao (hồ) thường chứa các vật thể hữu cơ. Khi các vật thể này

thối rữa (hay quá trình phân hủy các vật thể hữu cơ) sinh ra khí metan. Người ta ước

chừng 1/7 lượng khí metan thoát vào khí quyển hàng năm là từ các hoạt động cày cấy.

Vận dụng hiện tượng này người ta đã làm các hầm biogas trong chăn nuôi heo, chăn

nuôi bò tạo khí metan để sử dụng đun nấu hay chạy máy phát điện … vì thế giảm đáng

kể chi phi sản xuất, kinh doanh.

p dụng: Đây là hiện tượng thường gặp và là cơ sở giải quyết các vấn đề về

môi trường ở các địa phương chăn nuôi nhỏ lẽ. Giáo viên đưa vấn đề này vào trong

phần liên hệ thực tế bài “Ankan và đồng đẳng ankan” – lớp 11.

Ví dụ 4: Làm thế nào để biết dưới giếng có khí độc CO hoặc khí thiên nhiên

CH4 mà không có o i để tránh khi uống giếng bị chết ngạt?

Trong các giếng sâu ở một số vùng đồng bằng thường có nhiều khí độc C và

CH4 và thiếu oxi. Vì lí do nào đó mà phải ta xuống giếng thì rất nguy hiểm. Đã có rất

nhiều trường hợp tử vong do khi xuống giếng gặp nhiều khí độc và chết ngạt do thiếu

oxi. Điều tốt nhất là tránh phải xuống giếng, nếu có xuống thì nên mang theo bình thở

oxi. Trước khi xuống giếng cần thử xem trong giếng có nhiều khí độc hay không bằng

cách cột một con vật như gà, vịt rồi thả xuống giếng. Nếu gà, vịt chết thì chứng tỏ dưới

giếng có nhiều khí độc.



p dụng: Đây là hiện tượng hay xảy ra vào mùa khô. Mọi người không hề biết

được sự nguy hiểm khi xuống giếng sâu. Thực tế là đã có nhiều cái chết thương tâm

xảy ra mà báo đài đã nêu trong thời gian qua. Giáo viên cần đưa vào bài giảng để nhắc

nhở học sinh và mọi người. Vấn đề này có thể xen vào bài “Hợp chất của cacbon” hay

bài “Ankan” (ở lớp11).

Ví dụ 5: Khí gì sinh ra khi đốt lò than? Nếu lò than để trong phòng kín thì

sẽ như thế nào?

Khi đốt lò than nên để nơi thông thoáng gió, nếu đốt trong phòng kín thì sẽ sinh

ra khí CO và CO2, SO2….. Khí CO2 không duy trì sự sống còn khí C , SO2 là khí rất

độc. Con người nếu hít phải khí C , 2 sẽ rất nguy hiểm có thể sẽ dẫn đến tử vong.

Ví dụ: như trước đây ở thành phố Hải Phòng, 6 thanh niên đóng kín cửa, nổ máy ôtô,

bật đèn để lấy ánh sáng,… kết quả là tử vong cả 6 người. Hay ở thành phố Cần Thơ,

một gia đình gồm 3 người, mới mua một chiếc xe máy, tối đến đóng kín cửa, để xe nổ

máy trong phòng để chạy ro-đai, kết quả là cả nhà 3 người đều tử vong.

p dụng: đây là vấn đề rất thực tế, hiểu biết khoa học rất có ý nghĩa, mang tính

sống còn đối với con người. Giáo viên cần lồng ghép vào trong bài giảng, để giáo dục

học sinh, ngoài ra giáo viên có thể dẫn dắt thêm bằng cụm từ, “đừng chết vì thiếu hiểu

biết” để kích thích học sinh tiếp thu kiến thức trong cuộc sống. Vấn đề này có thể xen

vào bài “Hợp chất của cacbon” (ở lớp11).

Ví dụ 6: Vì sao ném đất đèn uống ao làm cá chết?

Đất đèn có thành phần chính là canxi cacbua (CaC2), khi tác dụng với nước sinh

ra khí axetilen và canxi hidroxit.

2 2 2 2 22 ( ) ( 0)CaC H O C H Ca OH H

Axetilen có thể tác dụng với nước tạo ra andehit axetic (CH3CH ). Các chất

này làm tổn thương đến hoạt động hô hấp của cá vì vậy có thể làm chết cá.



p dụng: Đây là hiểu biết về khoa học có thể gây thiệt hại khi đánh rơi đất đèn

xuống ao cá nuôi. Giáo viên có thể đưa vào bài “Andehit – xeton” (lớp 11).

Ví dụ 7: Vì sao bôi vôi vào chỗ ong, kiến đốt sẽ đỡ đau?

Do trong nọc ong, kiến, nhện có axit hữu cơ tên là axit omic (HC H). Vôi là

chất ba ơ nên trung hòa axit làm ta đỡ đau.

2 222 ( ) 2HCOOH Ca OH HCOO Ca H O

p dụng: Giáo viên có thể lựa chọn vấn đề thực tế này vào bài “Axit

cacboxylic” (lớp 11)

Ví dụ 8: Vì sao nước rau muống đang anh, khi vắt chanh vào thì chuyển

sang màu đỏ?

Có một số chất trong tự nhiên có chất chỉ thị màu, chúng làm cho màu của dung

dịch thay đổi khi độ axit thay đổi.

Trong rau muống (và vài loại rau khác như bắp cải tím,…) có chất chỉ thị này.

Trong chanh có 7% axit citric. Vắt chanh vào nước rau làm thay đổi độ axit, do đó làm

thay đổi màu nước rau. Khi chưa vắt chanh, nước rau muống có màu xanh lét là chứa

chất kiềm canxi.

p dụng: Giáo viên có thể xen vào trong bài giảng về “Axit – ba ơ – muối”

(lớp 11)

Ví dụ 9: Vì sao sau khi ăn trái cây thì không nên đánh răng ngay?

Các nhà khoa học khuyến cáo: Ai ăn trái cây thì phải một giờ sau mới được

đánh răng. Tại sao vậy? Vì chất chua (axit hữu cơ) trong trái cây sẽ kết hợp với những

thành phần trong thuốc đánh răng theo bàn chải sẽ tấn công các kẽ răng và gây tổn

thương lợi (nướu). Bởi vậy phải đợi đến khi lượng nước bọt trung hòa axit trong trái

cây, nhất là táo, cam, nho, chanh, ta mới đánh răng.

Ta đã biết thức ăn vào dạ dày phải lưu giữ lại từ 1−2 giờ. Nếu sau bữa ăn, ta ăn

trái cây liền sau đó, sẽ làm tăng thêm sự lưu trệ trong dạ dày, mặt khác các vitamin

trong trái cây có thể kết hợp với một số thành phần trong thức ăn tạo nên hợp chất

không tốt cho sức khỏe (ví dụ: trong các loại động vật có vỏ: như tôm nước ngọt có



nhiều hợp chất asen hóa trị 5 sau khi ăn nếu uống vitamin C hay ăn những thức ăn có

chứa vitamin C như ớt, cà chua, mướp đắng, cam quýt, chanh... sẽ làm cho asen hóa trị

5 biến thành asen hóa trị 3, túc là chất thạch tín có độc, có thể chết. Vì vậy đã uống

vitamin C và ăn các thứ có vitamin C thì tuyệt đối không được ăn các loại động vật có

vỏ sống trong nước.

p dụng: Giáo viên có thể xen vào trong bài giảng về axit (lớp 11).

Ví dụ 10: Vì sao khi cơm bị khê người ta thường cho vào nồi cơm một mẩu

than củi?

Do than củi xốp có tính hấp phụ nên hấp phụ mùi khét của cơm làm cho cơm ít

mùi khê.

p dụng: Đây là mẹo vặt thường được dùng khi không may cơm bị khê. Người

ta còn dùng than xốp dạng bột mịn để hấp phụ các khí độc ứng dụng trong các khẩu

trang chứa than hoạt tính, trong mặt nạ phòng độc…. Giáo viên có thể nêu hiện tượng

trên khi dạy phần tính chất vật lí hoặc trong phần nêu ứng dụng của cacbon trong bài

“Cacbon” – lớp 11 – hay bài “Tinh bột” – lớp 12 – cho học sinh suy nghĩ rồi sau đó

giáo viên nhận xét và bổ sung.

Ví dụ 11: Vì sao ban đêm không nên để nhiều cây anh trong nhà?

Ban ngày, do có ánh sáng mặt trời nên cây xanh tiến hành quá trình quang hợp,

hấp thụ C 2 và giải phóng khí 2.

2 2 6 10 5 26 5 ( ) 6as

nclorophinnCO nH O C H O nO

Nhưng ban đêm, do không có ánh sáng mặt trời, cây xanh không quang hợp, chỉ

có quá trình hô hấp nên cây hấp thụ khí 2 và thải ra khí CO2 làm cho phòng thiếu khí

O2 và quá nhiều khí C 2 sẽ gây nguy hiểm cho con người.

p dụng: giáo viên có thể xen vào bài “Tinh bột – xenlulo ơ” (lớp 12).

Ví dụ 12: Vì sao axit nitric HNO3 đặc lại phá thủng quần áo?

Khi làm thí nghiệm hóa học, nếu quần áo bạn dính phải axit nitric HN 3 đặc

thường sẽ bị thủng một lỗ; khi dùng axit không đặc, nhìn bên ngoài thì không thấy gì,

nhưng sau khi phơi khô bạn sẽ thấy ngay lỗ thủng.



Quần áo chúng ta mặc thường ngày được dệt bằng sợi bông, thành phần hóa

học của sợi bông là xenlulo ơ. Xenlulo ơ không tan trong nước cũng như không tan

trong đa số các dung môi khác nhưng dễ tan trong axit HN 3 đặc nên làm thủng quần

áo.

Khi bị axit HN 3 loãng dính vào quần áo, tuy quần áo không bị thủng ngay,

nhưng khi quần áo khô, nồng độ axit HN 3 càng ngày càng đặc, cuối cùng sẽ làm

thủng quần áo. Ngoài ra, axit HN 3 loãng có thể có tác dụng hóa học với xenlulo ơ

tạo thành xenlulo ơ trinitrat dễ phân hủy thành đơn chất (dễ nổ).

p dụng: Giáo viên có thể nêu vấn đề trên khi nói về tính chất hóa học của axit

nitric trong bài “Axit nitric” (lớp 11) hoặc đặt câu hỏi sau khi dạy xong bài

“Xenlulo ơ” (lớp 12) để nhắc nhở học sinh thật cẩn thận khi tiếp xúc với axit HN 3

đặc.

Ví dụ 13: ại sao khi đi gần các sông, hồ bẩn vào ngày nắng nóng, người ta

thường ngửi thấy mùi khai?

Khi nước sông, hồ bị ô nhiễm nặng bởi các chất hữu cơ giàu chất đạm, như:

nước tiểu, phân hữu cơ, rác thải hữu cơ… lượng ure trong các chất hữu cơ sinh ra

nhiều. Dưới tác dụng của men urea a của các vi sinh vật, ure bị phân hủy thành CO2

và NH3: 2 2 2 2 3( ) 2 2NH CO H O CO NH

Lượng NH3 sinh ra hoà tan trong nước dưới dạng một cân bằng động:

3 2 4 ( 0)NH H O NH OH H

Như vậy, khi trời nắng (nhiệt độ tăng), cân bằng trên sẽ dịch chuyển theo chiều

nghịch, tức là NH3 sinh ra do phản ứng phân hủy ure không bị hoà tan trong nước mà

bị tách ra, bay vào không khí làm cho không khí xung quanh sông, hồ có mùi khai

khó chịu.

p dụng: Vấn đề này giúp học sinh hiểu hơn tính thiết thực của hóa học trong

đời sống, giáo viên có thể vận dụng vào bài “Amoniac” (lớp 11).

Ví dụ 14: ại sao khi nấu, ào thịt, đậu phụ (đậu hủ) không nên cho muối

ăn (chứa NaCl) vào quá sớm?

Vì trong đậu, thịt chứa protein (protit), vốn có tính keo tụ khi gặp những chất

điện ly mạnh, sẽ bị ngưng tụ thành những “óc đậu” khi nấu, xào nếu như cho muối ăn

vào sớm, gây khó khăn cho thẩm thấu vào đậu, thịt và bị đông tụ cứng lại không có lợi

cho tiêu hoá…



p dụng: Vấn đề này giúp học sinh hiểu hơn tính thiết thực của hóa học, giáo

viên có thể vận dụng vào bài “Axit – ba ơ – muối” (lớp 11).

Ví dụ 15: iệu ứng nhà kính là gì? Có ảnh hưởng gì đến đời sống?

Hiệu ứng nhà kính, xuất phát từ “effet de serre” trong tiếng Pháp, do Jean Baptiste

Joseph Fourier lần đầu tiên đặt tên

Khí cacbonic C 2 trong khí quyển chỉ hấp thụ một phần những tia hồng ngoại

(tức là những bức xạ nhiệt) của Mặt Trời và để cho những tia có bước sóng từ 50.000

đến 100.000 đi qua dễ dàng đến mặt đất. Nhưng những bức xạ nhiệt phát ra ngược

lại từ mặt đất có bước sóng trên 140.000 bị khí C 2 hấp thụ mạnh và phát trở lại

Trái Đất làm cho Trái Đất ấm lên. Theo tính toán của các nhà khoa học thì nếu hàm

lượng C 2 trong khí quyển tăng lên gấp đôi so với hiện tại thì nhiệt độ ở mặt đất tăng

lên 4oC, nếu nhiệt độ tăng cao thêm sẽ làm tan băng ở 2 địa cực, làm nhấn chìm nhiều

vùng trên thế giới. Và nhiệt độ thay đổi làm biến đổi khí hậu gây ra những ảnh hưởng

nghiêm trọng đối với các quốc gia như những cơn siêu bão, sóng thần, lốc xoáy....

Về quan điểm hấp thụ bức xạ nhiệt, lớp C 2 ở trong khí quyển giống như với

lớp thủy tinh của các nhà kính dùng để trồng cây, trồng hoa ở xứ lạnh. Do đó hiện

tượng làm cho Trái Đất ấm lên bởi khí C 2 được gọi là hiệu ứng nhà kính.

p dụng: Ngày nay hiện tượng “hiệu ứng nhà kính” trở thành một vấn đề có

ảnh hưởng mang tính toàn cầu. Mục đích vấn đề giúp học sinh biết được nguyên nhân

và tác hại của hiệu ứng nhà kính nhằm nâng cao ý thức bảo vệ môi trường. Giáo viên

có thể đặt vấn đề này khi dạy phần Cacbon đio it - bài “Hợp ch t của Cacbon” lớp

11) hay bài “Hóa học và vấn đề môi trường” (lớp 12).

http://vi.wikipedia.org/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Ph%C3%A1p

http://vi.wikipedia.org/wiki/Jean_Baptiste_Joseph_Fourier

http://vi.wikipedia.org/wiki/Jean_Baptiste_Joseph_Fourier



Ví dụ 16: Vì sao sau nh ng cơn giông, không khí trở nên trong lành, mát mẻ

hơn ?

au những cơn mưa, nếu dạo bước trên đường phố, đồng ruộng, người ta cảm

thấy không khí trong lành, sạch sẽ. ở dĩ như vậy là có hai nguyên nhân:

Nước mưa đã gột sạch bụi bẩn làm bầu không khí được trong sạch.

Trong cơn giông đã xảy ra phản ứng tạo thành o on từ oxi:

tia

2 33O 2Olöûa ñieän

Ozon sinh ra là chất khí màu xanh nhạt, mùi nồng, có tính oxi hóa mạnh. on

có tác dụng tẩy trắng và diệt khuẩn mạnh. Khi nồng độ o on nhỏ, người ta cảm giác

trong sạch, tươi mát.

Do vậy sau cơn mưa giông trong không khí có lẫn ít o on làm cho không khí

trong sạch, tươi mát.

Bên cạnh đó, ngày nay ứng dụng tính diệt khuẩn của o on, con người sử dụng

o on để diệt trùng nước uống, một số còn sử dụng trong máy giặt, máy rửa rau quả….

p dụng: Đây là một hiện tượng tự nhiên không xa lạ với học sinh. Một số học

sinh cho rằng đây là điều hiển nhiên vì “sau cơn mưa trời lại sáng”. Tuy nhiên nhìn

dưới góc độ hóa học thì ta có thể giải thích được r ràng vấn đề này. Giáo viên có thể

đề cập trong phần ứng dụng của o on hay đặt câu hỏi trên sau khi dạy xong bài “O i -

Ozon” (lớp 10).

Ví dụ 17: Vì sao khi sử dụng máy photocopy phải chú đến việc thông gió?



Chúng ta đều biết khi máy photocopy làm việc thường xảy ra hiện tượng phóng

điện cao áp do đó có thể sinh ra khí o on theo phản ứng:

tia

2 33O 2Olöûa ñieän

Với một lượng ít o on trong không khí thì có tác dụng diệt khuẩn, diệt vi trùng.

Nhưng nếu lượng o on lại vượt qua giới hạn cho phép sẽ gây tổn hại cho đại não, phá

hoại khả năng miễn dịch bệnh, gây mất trí nhớ, biến đổi nhiễm sắc thể, gây quái thai ở

phụ nữ mang thai, v.v..Thậm chí o on còn là chất gây ung thư nên tác hại của o on

không thể kể hết được.

Hiển nhiên là lượng o on do máy photocopy sinh ra rất bé nên nếu ngẫu nhiên

mà tiếp xúc với nó cũng chưa có thể gây nguy hại cho cơ thể. Nhưng nếu tiếp xúc với

o on trong thời gian dài và nếu không chú ý làm thông gió căn phòng thì do o on tập

hợp nhiều trong phòng đến mức vượt tiêu chuẩn an toàn thì sẽ có ảnh hưởng đến sức

khỏe con người.

Cho nên khi sử dụng máy photocopy cần chú ý đến việc thông gió cho phòng

máy.

p dụng: Giáo viên có thể đề cập vấn đề trên khi nói về tác hại của o on trong

bài “O i - Ozon” (lớp 10).

Ví dụ 18: Vì sao chất CFC bị cấm sử dụng?

Như đã biết, bầu khí quyển gồm 5 tầng theo trật tự từ mặt đất: tầng đối lưu, tầng

bình lưu, tầng giữa, tầng nhiệt quyển và tầng ngoại quyển.

Tầng bình lưu nằm trên tầng đối lưu với ranh giới trên dao động trong khoảng

độ cao 50 km. Ở độ cao khoảng 25 km trong tầng bình lưu tồn tại một lớp không khí

giàu khí ozon (O3) thường được gọi là tầng o on. Hàm lượng khí ozon trong không khí

rất thấp, chiếm một phần triệu, chỉ ở độ cao 25 - 30 km, khí o on mới đậm đặc hơn

(chiếm tỉ lệ 1/100.000 trong khí quyển). Người ta gọi tầng khí quyển ở độ cao này là

tầng ozon.



Tháng 10 năm 1985, các nhà khoa học Anh phát hiện thấy tầng khí o on trên

không trung Nam cực xuất hiện một "lỗ thủng" rất lớn, bằng diện tích nước Mỹ. Năm

1987, các nhà khoa học Đức lại phát hiện tầng khí o on ở vùng trời Bắc cực có hiện

tượng mỏng dần, có nghĩa là chẳng bao lâu nữa tầng o on ở Bắc cực cũng sẽ bị thủng.

Tin này nhanh chóng được truyền khắp thế giới và làm chấn động dư luận.

Các nhà khoa học đều cho rằng, nguyên nhân này có liên quan tới việc sản xuất

và sử dụng clorofluorocacbon (viết tắt là CFC): CFC là những hoá chất do con người

tổng hợp để sử dụng như là chất làm lạnh trong ngành công nghiệp lạnh (tủ lạnh, máy

lạnh…), trong quá trình sử dụng khí này đi vào không khí và từ đó xâm nhập vào khí

quyển. CFC 11 hoặc CFCl3 hoặc CFCl2 hoặc CF2Cl2 (còn gọi là reon 12 hoặc F12) là

những chất thông dụng của CFC. Một lượng nhỏ CFC khác là CHC1F2 (hoặc F22),

CCl4 và CF4 cũng xâm nhập vào khí quyển. CFC có tính ổn định cao và không bị

phân huỷ. Khi CFC đạt tới thượng tầng khí quyển chúng sẽ được các tia cực tím phân

huỷ. Tốc độ phân huỷ CFC sẽ rất nhanh khiến tầng ô ôn bị tổn thương và các bức xạ

cực tím tới được những tầng khí quyển thấp hơn.

Không những tủ lạnh, máy lạnh cần dùng đến reon mà trong dung dịch giặt tẩy,

bình cứu hoả cũng sử dụng reon và các chất thuộc dạng reon. Trong quá trình sản

xuất và sử dụng các hoá chất đó không tránh khỏi thất thoát một lượng lớn hoá chất

dạng reon bốc hơi bay lên phá huỷ tầng o on. Qua đó chúng ta thấy rằng, tầng on bị

thủng chính là do các chất khí thuộc dạng reon gây ra, các hoá chất đó không tự có

trong thiên nhiên mà do con người tạo ra. R ràng, con người là thủ phạm làm thủng

tầng o on, đe dọa sức khoẻ của chính mình.

ớm ngừng sản xuất và sử dụng các hoá chất dạng reon là biện pháp hữu hiệu

nhất để cứu tầng o on. Nhiều hội thảo quốc tế đã bàn tính các biện pháp khắc phục

nguy cơ thủng rộng tầng o on. 112 nước thuộc khối Cộng đồng Châu Âu (EEC) đã

nhất trí đến cuối thế kỷ 20 sẽ chấm dứt sản xuất và sử dụng các hoá chất thuộc dạng

reon. Vì vậy các nhà khoa học đang nghiên cứu sản xuất loại hoá chất khác thay thế

các hoá chất ở dạng reon, đồng thời sẽ chuyển giao công nghệ sản xuất cho các nước

đang phát triển. Có như vậy, việc ngừng sản xuất reon mới trở thành hiện thực. Muốn

đạt được yêu cầu thiết thực này, không chỉ riêng một vài nước mà cả thế giới đều phải

cố gắng thì mới có thể bảo vệ được tầng o on của Trái đất. Hiện nay chất làm lạnh



được thay thế bằng khí amoniac (NH3) lỏng, trên vỏ thùng chứa những máy làm lạnh,

đều có in dòng chữ “N N CFC” tức là không sử dụng CFC.

p dụng: “Lỗ thủng tầng O on” hiện nay đang là vấn đề được cả thế giới quan

tâm. Giáo viên có thể nêu vấn đề này khi dạy về “ ng dụng của lo” – Bài “ Flo –

Brom – Iot” (lớp 10) ; bài “ n u t halog n của Hiđrocacbon” (lớp 11) hoặc bài

“Hóa học và v n đề môi trường” (lớp 12).

Ví dụ 19: ại sao không dùng bình thủy tinh đựng dung dịch F ?

Tuy dung dịch axit HF là một axit yếu nhưng nó có khả năng đặc biệt là ăn mòn

thủy tinh. Do thành phần chủ yếu của thủy tinh là silic đioxit i 2 nên khi cho dung

dịch HF và thì có phản ứng xảy ra:

SiO2 + 4HF → iF4↑ + 2H2O

p dụng: Đây là phần kiến thức mà bất kì học sinh nào cũng phải biết được sau

khi học bài “Flo và hợp chất của nó”. Học sinh biết giải thích và vận dụng trong thực

tiễn tránh việc dùng bình thủy tinh đựng dung dịch HF. Giáo viên có thể hỏi học sinh

sau khi dạy xong bài “ Flo – Brom – Iot” (lớp 10) hay bài “ ilic và Hợp ch t silic”

(lớp11).

Ví dụ 20: Làm thế nào có thể khắc được thủy tinh ?

Muốn khắc thủy tinh người ta nhúng thủy tinh vào sáp nóng chảy, nhấc ra cho

nguội, dùng vật nhọn khắc hình ảnh cần khắc vào lớp sáp trên bề mặt, rồi nhỏ dung

dịch HF vào thì thủy tinh sẽ bị ăn mòn ở những chỗ lớp sáp bị cào đi

SiO2 + 4HF → iF4↑ + 2H2O

Nếu không có dung dịch HF thì thay bằng dung dịch H2SO4 đặc và bột CaF2.

Làm tương tự như trên nhưng ta cho bột CaF2 vào chỗ cần khắc, sau đó cho thêm

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://osum.com.vn/osum/uploads/lohoa/l3.jpg&imgrefurl=http://osum.com.vn/crystal/pha-le-osum/pha-le-crystal/su-dung-cac-do-dung-pha-le-va-da&usg=__SI9GtDqVuxiqqngNiSEx9VJp4F4=&h=531&w=405&sz=18&hl=vi&start=5&zoom=1&tbnid=UroFZXzuH2A1UM:&tbnh=132&tbnw=101&prev=/images%3Fq%3DH%25C3%258CNH%2B%25E1%25BA%25A2NH%2BC%25C3%2581C%2B%25C4%2590%25E1%25BB%2592%2BD%25C3%2599NG%2BB%25E1%25BA%25B0NG%2BPHAL%25C3%258A%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26tbs%3Disch:1&itbs=1

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://osum.com.vn/osum/uploads/lohoa/l3.jpg&imgrefurl=http://osum.com.vn/crystal/pha-le-osum/pha-le-crystal/su-dung-cac-do-dung-pha-le-va-da&usg=__SI9GtDqVuxiqqngNiSEx9VJp4F4=&h=531&w=405&sz=18&hl=vi&start=5&zoom=1&tbnid=UroFZXzuH2A1UM:&tbnh=132&tbnw=101&prev=/images%3Fq%3DH%25C3%258CNH%2B%25E1%25BA%25A2NH%2BC%25C3%2581C%2B%25C4%2590%25E1%25BB%2592%2BD%25C3%2599NG%2BB%25E1%25BA%25B0NG%2BPHAL%25C3%258A%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26tbs%3Disch:1&itbs=1



H2SO4 đặc vào và lấy tấm kính khác đặt trên chỗ cần khắc. au một thời gian, thủy

tinh cũng sẽ bị ăn mòn ở những nơi cạo sáp.

CaF2 + 2H2SO4 → Ca 4 + 2HF↑ (dùng tấm kính che lại)

au đó i 2 + 4HF → iF4↑ + 2H2O

p dụng: Đây là một vấn đề rất thực tế khi mà nghề khắc thủy tinh đang phát

triển ở nước ta. au bài học, học sinh không những biết được phương pháp khắc thủy

tinh mà còn có thể giải thích được vấn đề này. Thậm chí đây là cơ sở cho việc học

nghề, khơi gợi niềm đam mê học tập, học sinh có thể tự làm thí nghiệm này trong tiết

thực hành. Giáo viên có thể lồng vào bài “ Flo – Brom – Iot” (lớp 10); bài “Flo” (lớp

10) khi dạy phần tính chất hóa học hoặc giáo viên nêu vấn đề trên để dẫn dắt vào bài

giảng “ ilic và Hợp ch t silic”( lớp 11).

Ví dụ 21: ại sao nước máy ở các thành phố lại có mùi khí clo ?

Trong hệ thống nước máy ở thành phố, người ta cho vào một lượng nhỏ khí clo

vào để có tác dụng diệt khuẩn. Một phần khí clo gây mùi và một phần tác dụng với

nước: 2 2Cl + H O HCl + HClO

Axit hipoclorơ HCl sinh ra có tính oxi hóa rất mạnh nên có tác dụng khử

trùng, sát khuẩn nước.

p dụng: Vấn đề này đang được sử dụng làm sạch nước hiện nay ở các nhà

máy nước cung cấp nước cho các thành phố, thị xã, thị trấn. Giải thích được hiện

tượng này giúp học sinh hiểu được vai trò và ứng dụng của clo trong cuộc sống mà học

sinh có thể kiểm nghiệm thật dễ dàng. Giáo viên có thể đặt câu hỏi cho học sinh suy

nghĩ để trả lời trong phần ứng dụng của clo trong bài “Clo” (lớp 10).

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://topnews.vn/2009/Khoe_Dep/Cham_soc_co_the/11/09/2525089/nuocsach_7.11.09.gif&imgrefurl=http://topnews.vn/Khoe-Dep/Cham-soc-co-the/Hoa-muoi-gio,-thuoc-tien-chua-bong_2525089.html&usg=__OZVdXRb5hY73ZEOz9cDsQgDvrtI=&h=414&w=350&sz=88&hl=vi&start=24&zoom=1&tbnid=YsSy4SVcWKGs2M:&tbnh=125&tbnw=106&prev=/images%3Fq%3Dh%25C3%25ACnh%2B%25E1%25BA%25A3nh%2Bc%25C3%25A1c%2Bv%25C3%25B2i%2Bn%25C6%25B0%25E1%25BB%259Bc%2Btrong%2Bgia%2B%25C4%2591%25C3%25ACnh%26start%3D20%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26tbs%3Disch:1&itbs=1

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://topnews.vn/2009/Khoe_Dep/Cham_soc_co_the/11/09/2525089/nuocsach_7.11.09.gif&imgrefurl=http://topnews.vn/Khoe-Dep/Cham-soc-co-the/Hoa-muoi-gio,-thuoc-tien-chua-bong_2525089.html&usg=__OZVdXRb5hY73ZEOz9cDsQgDvrtI=&h=414&w=350&sz=88&hl=vi&start=24&zoom=1&tbnid=YsSy4SVcWKGs2M:&tbnh=125&tbnw=106&prev=/images%3Fq%3Dh%25C3%25ACnh%2B%25E1%25BA%25A3nh%2Bc%25C3%25A1c%2Bv%25C3%25B2i%2Bn%25C6%25B0%25E1%25BB%259Bc%2Btrong%2Bgia%2B%25C4%2591%25C3%25ACnh%26start%3D20%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26tbs%3Disch:1&itbs=1

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://media.tinmoi.vn/2010/07/28/images2006255_nong62707.jpg&imgrefurl=http://www.tinmoi.vn/Nam-2010-se-la-nam-nong-nhat-trong-lich-su-07181745.html&usg=__VcODNaxzZdwmmY0IXkZru_2kk8M=&h=287&w=448&sz=37&hl=vi&start=56&zoom=1&tbnid=aW-6x24vceHNZM:&tbnh=81&tbnw=127&prev=/images%3Fq%3Dh%25C3%25ACnh%2B%25E1%25BA%25A3nh%2Bc%25C3%25A1c%2Bv%25C3%25B2i%2Bn%25C6%25B0%25E1%25BB%259Bc%2Btrong%2Bgia%2B%25C4%2591%25C3%25ACnh%26start%3D40%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26tbs%3Disch:1&itbs=1



Ví dụ 22: Vì sao trước khi luộc rau muống cần cho thêm một ít muối ăn

NaCl ?

Dưới áp suất khí quyển 1 atm thì nước sôi ở 100oC. Nếu cho thêm một ít muối

ăn vào nước thì nhiệt độ sôi cao hơn 100oC, khi đó luộc rau sẽ mau mềm, xanh và chín

nhanh hơn là luộc bằng nước không. Bên cạnh đó khi luộc rau ta thường dùng lửa lớn

để thời gian rau chín nhanh nên ít bị mất vitamin.

p dụng: Đây là một vấn đề rất quen thuộc mà nếu không chú ý thì học sinh sẽ

không biết. Học sinh dễ dàng làm thí nghiệm ngay khi nấu ăn. Từ đó góp phần tạo nên

kinh nghiệm nấu ăn cho học sinh, rất thiết thực trong cuộc sống. Giáo viên có thể nêu

vấn đề trên sau khi kết thúc bài “Clo” (lớp 10) hoặc bài “Các hợp ch t quan trọng của

kim loại kiềm” (lớp 12).

Ví dụ 23: ại sao phải ăn muối iot?

Trong cơ thể con người có tồn tại một lượng iot tập trung ở tuyến giáp. Ở người

trưởng thành lượng iot này khoảng 20-50 mg.

Hàng ngày ta phải bổ sung lượng iot cần thiết cho cơ thể bằng cách ăn muối iot.

ôt có trong muối ăn dạng K và K 3. Nếu lượng iot không cung cấp đủ thì sẽ dẫn đến

tuyến giáp trạng sưng to thành bướu cổ, nặng hơn là đần độn, vô sinh và các chứng

bệnh khác.

p dụng: Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên khi kết thúc bài giảng phần “Iot” -

bài “ Flo – Brom – Iot” (lớp 10) nhằm giúp cho học sinh hiểu được ích lợi của việc ăn

muối iot và tuyên truyền cho cộng đồng.



Ví dụ 24: Vì sao chất Florua lại bảo vệ được răng?

Răng được bảo vệ bởi lớp men cứng, dày khoảng 2 mm. Lớp men này là hợp

chất Ca5(PO4)3 H và được tạo thành bằng phản ứng:

5Ca2+

+ 3PO43-

+ OH- Ca5(PO4)3OH (1)

Quá trình tạo lớp men này là sự bảo vệ tự nhiên của con người chống lại bệnh

sâu răng.

au các bữa ăn, vi khuẩn trong miệng tấn công các thức ăn còn lưu lại trên răng

tạo thành các axit hữu cơ như axit axetic và axit lactic. Thức ăn với hàm lượng đường

cao tạo điều kiện tốt cho việc sản sinh ra các axit đó.

Lượng axit trong miệng tăng làm cho pH giảm, làm cho phản ứng sau xảy ra:

H+ + OH

- → H2O

Khi nồng độ H- giảm, theo nguyên lí Lơ- a-tơ-li-ê, cân bằng (1) chuyển dịch

theo chiều nghịch và men răng bị mòn, tạo điều kiện cho sâu răng phát triển.

Biện pháp tốt nhất phòng sâu răng là ăn thức ăn ít chua, ít đường và đánh răng

sau khi ăn.

Người ta thường trộn vào thuốc đánh răng NaF hay SnF2, vì ion F- tạo điều kiện

cho phản ứng sau xảy ra:

5Ca2+

+ 3PO43-

+ F- → Ca5(PO4)3F

Hợp chất Ca5(PO4)3F là men răng thay thế một phần Ca5(PO4)3OH

Ở nước ta, một số người có thói quen ăn trầu, việc này rất tốt cho việc tạo men

răng theo phản ứng (1), vì trong trầu có vôi tôi Ca( H)2, chứa các ion Ca2+ và H

- làm

cho cân bằng (1) chuyển dịch theo chiều thuận.

p dụng: Vấn đề sâu răng và phòng ngừa sâu răng được mọi người quan tâm.

Nhưng ít ai biết rằng vì sao răng bị sâu và cơ chế phòng ngừa như thế nào. Học sinh sẽ

rất tò mò về vấn đề này. Giáo viên có thể đề cập vấn đề này trong phần giảng hái

niệm về pH – bài “ ự điện ly của nước pH Ch t chỉ thị a it – ba ơ” hay ứng dụng

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://www.tieudung24h.vn/media/catalog/product/cache/1/image/5e06319eda06f020e43594a9c230972d/f/i/file_23_24.jpg&imgrefurl=http://www.tieudung24h.vn/do-dung-gia-dinh/cham-soc-rang-mieng/kem-danh-rang/p-s-kem-danh-rang-bac-ha-the-mat-110g.html&h=355&w=450&sz=26&tbnid=teyXlXcneKcs-M:&tbnh=100&tbnw=127&prev=/images%3Fq%3Dkem%2B%25C4%2591%25C3%25A1nh%2Br%25C4%2583ng%2BP/S&zoom=1&q=kem+%C4%91%C3%A1nh+r%C4%83ng+P/S&hl=vi&usg=__wlq0AyyEeFVkq3i5iqD1AtqJHZc=&sa=X&ei=--O2TOD7L8LMcPX33bEJ&ved=0CBwQ9QEwBQ

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://www.tieudung24h.vn/media/catalog/product/cache/1/image/5e06319eda06f020e43594a9c230972d/f/i/file_23_24.jpg&imgrefurl=http://www.tieudung24h.vn/do-dung-gia-dinh/cham-soc-rang-mieng/kem-danh-rang/p-s-kem-danh-rang-bac-ha-the-mat-110g.html&h=355&w=450&sz=26&tbnid=teyXlXcneKcs-M:&tbnh=100&tbnw=127&prev=/images%3Fq%3Dkem%2B%25C4%2591%25C3%25A1nh%2Br%25C4%2583ng%2BP/S&zoom=1&q=kem+%C4%91%C3%A1nh+r%C4%83ng+P/S&hl=vi&usg=__wlq0AyyEeFVkq3i5iqD1AtqJHZc=&sa=X&ei=--O2TOD7L8LMcPX33bEJ&ved=0CBwQ9QEwBQ



của lo - bài “ Flo – Brom – Iot” (lớp 10) nhằm giúp cho học sinh có thói quen bảo

vệ răng bằng cách đánh răng sau các bữa ăn.

Ví dụ 25: Vì sao ta hay dùng bạc để đánh gió khi bị bệnh cảm?

Khi bị bệnh cảm, trong cơ thể con người sẽ tích tụ một lượng khí H2 tương đối

cao. Chính lượng H2 sẽ làm cho cơ thể mệt mỏi. Khi ta dùng Ag để đánh gió thì Ag

sẽ tác dụng với khí H2 . Do đó, lượng H2 trong cơ thể giảm và dần sẽ hết bệnh.

Miếng Ag sau khi đánh gió sẽ có màu đen xám:

4Ag + 2H2S + O2 → 2Ag2 ↓(đen) + 2H2O

Một số đồng bào dân tộc ít người có thói quen dùng trang sức bằng bạc hay

trước đây các bậc vua chúa thường sử dụng đồ dùng bằng bạc một phần cũng để phòng

bệnh tật.

p dụng: Hiện tượng “đánh gió” đã được ông bà ta sử dụng từ rất xa xưa cho

đến tận bây giờ để chữa bệnh cảm. Cách làm này có cơ sở rất khoa học mà mọi người

cần phải biết. Giáo viên có thể nêu hiện tượng trên khi dạy phần trạng thái tự nhiên

của hiđro sun ua bài “Hiđro sun ua – Lưu huỳnh dio it – Lưu huỳnh trio it” (lớp 10)

cho học sinh biết cách chữa bệnh “dân gian” này.

Ví dụ 26: Vì sao không nên đ nước vào a it sun uric đậm đặc mà

ch có thể đ a it sun uric đậm đặc vào nước?



Trong bất kì quyển sách hóa học nào cũng ghi câu sau để cảnh tỉnh bạn đọc:

“ rong b t kì tình huống nào cũng không được đ nước vào a it sun uric đậm đ c, mà

chỉ được đ từ từ a it sun uric đ c vào nước”. Vì sao vậy?

Axit sun uric đặc tan trong nước, tạo thành những hiđrat H2SO4.nH2 đồng thời

sẽ tỏa ra một nhiệt lượng lớn. Axit sun uric đặc là chất lỏng sánh như dầu và nặng hơn

nước. Nếu ta cho nước vào axit, nước sẽ nổi trên bề mặt axit. Khi xảy ra phản ứng hóa

học, một lượng nhiệt lớn được tỏa ra làm nước sôi mãnh liệt và bắn tung tóe gây nguy

hiểm.

Trái lại khi ta cho axit sun uric vào nước thì tình hình sẽ khác: axit sun uric đặc

nặng hơn nước, nếu cho từ từ axit vào nước, nó sẽ chìm xuống đáy nước, sau đó phân

bố đều trong toàn bộ dung dịch. Như vậy khi có phản ứng xảy ra, nhiệt lượng sinh ra

được phân bố đều trong dung dịch, nhiệt độ sẽ tăng từ từ không làm cho nước sôi lên

một cách quá nhanh.

Một chú ý thêm là khi pha loãng axit sun uric cần luôn luôn nhớ là “ phải đ từ

từ” axit vào nước “và khu y nhẹ” bằng đũa thủy tinh; không nên pha trong các bình

thủy tinh. Bởi vì thủy tinh dễ vỡ do sự gia tăng nhiệt độ lớn đột ngột khi pha.

p dụng: Vấn đề an toàn khi làm thí nghiệm được đặt lên hàng đầu trong

những tiết dạy có sử dụng hóa chất. Đặc biệt khi tiếp xúc với axit H2SO4 đặc thì rất

nguy hiểm. Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên cho học sinh trả lời về cách pha loãng

axit H2SO4 khi dạy phần tính ch t vật lí của axit sun uric đặc - bài “ it sun uric

uối sun at”(lớp 10)

Ví dụ 27: Vì sao bánh bao thường rất ốp và có mùi khai ?

Khi làm bánh bao người ta thường cho ít bột nở NH4HCO3 vào bột mì. Khi

nướng bánh, NH4HCO3 phân hủy thành các chất khí và hơi thoát ra nên làm cho bánh

xốp và nở.

NH4HCO3(r) ot C NH3↑ + C 2↑ + H2 ↑



Bánh mì cũng có trộn bột nở khi làm bánh, sau khi nướng bánh mì cũng xốp và

nở, tương tự như bánh bao.

Tuy nhiên khi ăn bánh mì không thấy mùi khai, còn bánh bao thì thấy có bởi vì

bánh bao có nhân chứa một lượng nước nhỏ, khi đun nóng khí NH3 thoát ra khỏi vỏ

bánh, gặp nước tan vào, và vì khí NH3 tan rất nhiều trong nước (1 lit H2 hòa tan gần

800 lit NH3 cùng điều kiện), nên một lượng nhỏ nước trong nhân bánh cũng hòa tan

một lượng đáng kể khí NH3. Kết quả là khi ăn bánh bao, ta cảm thấy có mùi khai.

p dụng: Hiện nay thông thường bánh bao vẫn còn trộn bột nở NH4HCO3 nên

dẫn đến có mùi khai mà không phải học sinh nào cũng giải thích được. Giáo viên có

thể đề cập vấn đề trên khi trình bày tính tan của amoniac và tính kém bền nhiệt của

muối amoni trong bài “Amoniac và muối amoni” (lớp 11).

Ví dụ 28: Ca dao Việt Nam có câu: Lúa chiêm lấp ló ngoài bờ

ễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên

Câu ca dao mang ngh a hóa học gì?

Câu ca dao có nghĩa là: Khi vụ lúa chiêm đang trổ đồng mà có trận mưa rào

kèm theo sấm chớp thì rất tốt và cho năng suất cao. Vì sao vậy ?

Do trong không khí có khoảng 80% Nitơ và 20 % oxi. Khi có sấm sét (tia lửa

điện) thì:

2 2N + O 2NOtia löûa ñieän

au đó: 2N + 2 → 2N 2

Khí N 2 hòa tan trong nước: 4N 2 + O2 + H2 → 4HN 3

HNO3 → H+ + NO3

-

Các loại thực vật hấp thu được chất đạm dưới dạng NH4+ hay NO3

.

Nhờ có sấm chớp ở các cơn mưa giông, mỗi năm trung bình mỗi mẫu đất được

cung cấp khoảng 6-7 kg nitơ.

p dụng: Đây là một câu ca dao mang ý nghĩa thực tiễn rất thường gặp trong

đời sống. Đây là một kinh nghiệm được ông cha ta rút ra qua những tháng năm canh



tác nông nghiệp. Học sinh cũng dễ dàng quan sát để kiểm nghiệm và giải thích được

một cách khoa học về vấn đề trên. Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên khi trình bày phần

chu trình của nitơ trong tự nhiên ở bài “ it nitric và muối nitrat” (lớp 11) hoặc đề

cập trong phần “ hân đạm” – bài “Phân bón hóa học” (lớp 11).

Ví dụ 29: Ma trơi là gì? Ma trơi thường uất hiện ở đâu?

Trong xương của động vật luôn có chứa một hàm lượng photpho. Khi cơ thể

động vật chết đi, nó sẽ phân hủy một phần thành photphin PH3 và lẫn một ít

điphotphin P2H4.

Photphin không tự bốc cháy ở nhiệt độ thường. Khi đun nóng đến 150oC thì nó

mới cháy được. Còn điphotphin P2H4 thì tự bốc cháy trong không khí và tỏa nhiệt.

Chính lượng nhiệt tỏa ra trong quá trình này làm cho photphin bốc cháy:

2PH3 + 4O2 → P2O5 + 3H2O (*)

Phản ứng (*) tỏa ra năng lượng dưới dạng ánh sáng yếu.

Quá trình trên xảy ra cả ngày lẫn đêm nhưng do ban ngày có các tia sáng mạnh

của mặt trời nên ta không quan sát r như vào ban đêm.

Hiện tượng ma trơi chỉ là một quá trình hóa học xảy ra trong tự nhiên. Thường

gặp ma trơi ở các nghĩa địa vào ban đêm.

p dụng: Vấn đề này có thể được đề cập ở trong bài “Photpho” (lớp 11) để giải

thích hiện tượng “ma trơi”. Đây là một hiện tượng tự nhiên chứ không phải là một

hiện tượng “ thần bí ” nào đó, tránh tình trạng mê tín dị đoan, làm cho cuộc sống thêm

lành mạnh.



Ví dụ 30: “ huốc chuột là chất gì mà có thể làm chuột chết ?

Tại sao những con chuột sau khi ăn thuốc chuột lại đi tìm nước uống. Vậy

thuốc chuột là gì? Cái gì đã làm cho chuột chết? Nếu sau khi ăn thuốc mà không có

nước uống thì chuột chết mau hay lâu hơn?

Thành phần thuốc chuột là k m photphua Zn3P2. au khi ăn, Zn3P2 bị thủy phân

rất mạnh, hàm lượng nước trong cơ thể chuột giảm, nó khát nước và đi tìm nước. Khi

đó:

Zn3P2 + 6H2 → 3Zn(OH)2 + 2PH3↑

Chính PH3 (photphin) đã giết chết chuột.

Càng nhiều nước đưa vào cơ thể chuột → PH3 thoát ra nhiều → chuột càng

nhanh chết. Nếu không có nước chuột sẽ lâu chết hơn.

p dụng: Vấn đề diệt chuột đang được mọi người quan tâm vì chuột là con vật

mang nhiều mầm bệnh truyền nhiễm cho con người và hay phá hoại mùa màng.

“ huốc chu t” đang được dùng với mục đích trên. Nhưng đây là loại thuốc rất độc nên

dễ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, vì vậy giáo viên nên hướng dẫn cho học sinh

biết cơ chế diệt chuột của thuốc chuột nhằm biết cách sử dụng an toàn. Giáo viên có

thể đề cập vấn đề này trong phần nêu ứng dụng của photpho hoặc khi lấy ví dụ để

chứng minh tính o i hóa của photpho thì giáo viên nên viết phương trình photpho tác

dụng của với kẽm, sau đó nêu ứng dụng của sản phẩm (Zn3P2) trong bài “Photpho”

(lớp 11).



Ví dụ 31: Vì sao khi mở bình nước ngọt có gaz lại có nhiều bọt khí thoát ra?

Nước ngọt không khác nước đường mấy chỉ có khác là có thêm khí cacbonic

CO2. Ở các nhà máy sản xuất nước ngọt, người ta dùng áp lực lớn để ép C 2 hòa tan

vào nước. au đó nạp vào bình và đóng kín lại thì thu được nước ngọt có ga .

Khi bạn mở nắp bình, áp suất bên ngoài thấp nên C 2 lập tức bay vào không

khí. Vì vậy các bọt khí thoát ra giống như lúc ta đun nước sôi.

Về mùa hè người ta thường thích uống nước ngọt ướp lạnh. Khi ta uống nước

ngọt vào dạ dày, dạ dày và ruột không hề hấp thụ khí C 2. Ở trong dạ dày, nhiệt độ

cao nên CO2 nhanh chóng theo đường miệng thoát ra ngoài, nhờ vậy nó mang đi bớt

một nhiệt lượng trong cơ thể làm cho người ta có cảm giác mát mẻ, dễ chịu. Ngoài ra

CO2 có tác dụng kích thích nhẹ thành dạ dày, tăng cường việc tiết dịch vị, giúp nhiều

cho tiêu hóa.

p dụng: Hiện tượng có nhiều bọt khí thoát ra từ bình nước ngọt có gaz hay

chai bia thì chắc hẳn học sinh nào cũng biết. Nhưng khi giải thích khí đó là khí gì và

có công dụng ra sao thì chưa hẳn học sinh biết được. Giáo viên có thể nêu câu hỏi trên

khi dạy phần “Cacbon dioxit” - bài “Hợp ch t của Cacbon” (lớp11).

Ví dụ 32: rong cuộc sống, thường dùng nước hay CO2 để dập tắt đám cháy.

Vì sao ta không thể dập tắt đám cháy của các kim loại mạnh: K, Na, Mg, bằng

khí CO2, bằng nước.



Dùng nước để phun vào ngọn lửa thì, quá trình nước từ thể lỏng chuyển sang

thể hơi là thu nhiệt, nên làm nhiệt độ ngọn lửa giảm xuống và như vậy nhiệt độ được

giảm xuống thấp hơn nhiệt độ cháy, vì thế vật không cháy nữa.

Khi có đám cháy, có thể dùng C 2 phun xịt vào đó, vì như vậy sẽ làm ngăn cản

sự tiếp xúc giữa C 2 và đám cháy, từ đó các đám cháy không được tiếp tục.

Do các kim loại trên có tính khử mạnh nên vẫn cháy được trong khí quyển C 2.

Thí dụ: 2Mg + CO2 t 2MgO + C

Cacbon sinh ra lại tiếp tục cháy: C + O2 t CO2

p dụng: Để dập tắt các đám cháy thông thường người ta thường dùng khí

CO2. Tuy nhiên một số đám cháy có các kim loại mạnh thì C 2 không những không

dập tắt mà làm cho lửa cháy thêm, gây thiệt hại nghiêm trọng. Đây là phần nội dung

mà giáo viên cần cung cấp cho học sinh biết khi đề cập đến khả năng không duy trì sự

cháy của khí C 2 ở phần “Cacbon đio it” - bài “Hợp ch t của Cacbon” (lớp 11) để

học sinh có thể vận dụng trong thực tiễn cuộc sống.

Ví dụ 33: Nước đá khô là gì và có công dụng như thế nào ?

Nước đá khô (hay còn gọi là tuyết cacbonic) được điều chế từ khí C 2 hoặc

CO2 hóa lỏng. Đây là các tác nhân lạnh ở thể rắn cung cấp hơi lạnh bằng cách biến đổi

trạng thái: đá khô thăng hoa thành hơi, không qua trạng thái lỏng.

CO2 lỏng, đặc biệt là nước đá khô (không độc hại), được ứng dụng thích hợp để

bảo quản những sản phẩm k ẩm và dùng làm đông lạnh thực phẩm. Dùng đá khô để

làm lạnh và bảo quản gián tiếp các sản phẩm có bao gói nhưng cũng có thể dùng làm

lạnh và bảo quản trực tiếp. Chính các tác nhân làm lạnh này (CO2) đã làm ức chế sự

sống của vi sinh vật, giữ được vị ngọt - màu sắc hoa quả. Đồng thời hạn chế được tổn

hao khối lượng tự nhiên của sản phẩm do sự bay hơi từ bề mặt sản phẩm và các quá

trình lên men, phân hủy.

p dụng: Bảo quản thực phẩm bằng nước đá khô là cách rất tốt hiện nay. Giáo

viên có thể hỏi học sinh về ứng dụng của C 2 khi dạy phần tính ch t vật lí của C 2 -

bài “Hợp ch t của Cacbon” (lớp 11).



Ví dụ 34: ại sao khi nấu nước giếng ở một số vùng lâu ngày thấy uất hiện

lớp cặn ở đáy ấm? Cách tẩy lớp cặn này như thế nào?

Cặn trong đường ống nồi hơi công nghiệp

Trong tự nhiên, nước ở một số vùng là nước cứng tạm thời - là nước có chứa

Ca(HCO3)2 và Mg(HC 3)2. Khi nấu nước lâu ngày thì xảy ra phương trình hóa học:

Ca(HCO3)2 t CaCO3↓ + C 2↑ + H2O

Mg(HCO3)2 t MgCO3↓ + C 2↑ + H2O

Do CaCO3 và MgC 3 là chất kết tủa nên lâu ngày sẽ đóng cặn.

Để tẩy lớp cặn này thì dùng dung dịch CH3COOH 5% (giấm ăn trong cuộc

sống) cho vào ấm đun sôi để nguội khoảng một đêm rồi rửa sạch.

p dụng: Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên rồi dẫn dắt cho học sinh vào bài

giảng “ ước cứng” - bài “ im loại kiềm th và hợp ch t quan trọng của kim loại kiềm

th ” (lớp 12) hoặc đưa vào phần củng cố toàn bài giảng để học sinh vận dụng kiến

thức đã học để giải thích. Mục đích là cung cấp cho học sinh một số vấn đề có trong

đời sống từ đó có thể giải thích được bản chất vấn đề nhằm kích thích sự hưng phấn

trong học tập. Đây là hiện tượng mà học sinh có thể quan sát và thực hiện được dễ

dàng.

Ví dụ 35: iện tượng tạo hang động và thạch nh ở vườn quốc gia Phong

Nha – Kẻ àng, Vịnh ạ Long với nh ng hình dạng phong phú đa dạng được hình

thành như thế nào?

Ở các vùng núi đá vôi, thành phần chủ yếu là CaC 3. Khi trời mưa, trong

không khí có C 2 tạo thành môi trường axit nên làm tan được đá vôi. Những giọt mưa

rơi xuống sẽ bào mòn đá thành những hình dạng phong phú:



3 2 2 3 2CaCO + CO + H O Ca(HCO )

Theo thời gian tạo thành các hang động. Khi nước có chứa Ca(HC 3)2 ở đá

thay đổi về nhiệt độ và áp suất nên khi giọt nước nhỏ từ từ có cân bằng:

3 2 3 2 2Ca(HCO ) CaCO + CO + H O

Như vậy lớp CaC 3 dần dần lưu lại ngày càng nhiều, càng dày tạo thành những

hình thù đa dạng.

p dụng: Đây là một hiện tượng thường gặp trong các hang động núi đá, cụ thể

là Phong Nha Kẻ Bàng (Quảng Bình), vịnh Hạ Long (Quảng Ninh)…là những di sản

thiên nhiên thế giới ở nước ta. Học sinh sẽ biết được quá trình hình thành các hang

động với những hình dạng phong phú là do thiên nhiên kiến tạo dựa trên các quá trình

biến đổi hóa học. Dựa vào tính chất của Canxi cacbonat giáo viên có thể đề cập vấn đề

trên ở bài “Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ” (lớp 12).

Ví dụ 36: Câu tục ng : Nước chảy đá mòn mang ngh a hóa học gì?

Thành phần chủ yếu của đá là CaC 3. Trong không khí có khí C 2 nên nước

hòa tan một phần tạo thành axit H2CO3. Do đó xảy ra phản ứng hóa học :

3 2 2 3 2CaCO + CO + H O Ca(HCO ) (*)

Khi nước chảy cuốn theo Ca(HC 3)2, theo nguyên lí dịch chuyển cân bằng thì

cân bằng (*) sẽ chuyển dịch theo phía phải. Kết quả là sau một thời gian nước đã làm

cho đá bị bào mòn dần.

p dụng: Hiện tượng này thường thấy ở những phiến đá có dòng nước chảy

qua. Do hiện tượng xảy ra chậm nên phải thật sự chú ý chúng ta mới nhận ra điều này.

Hiểu được điều này giúp học sinh biết được dụng ý khoa học của câu tục ngữ có từ xa

xưa và làm cho hóa học trở nên rất gần gũi hơn trong cuộc sống đời thường. Giáo viên

có thể nêu vấn đề này ở phần “ uối cacbonat” bài “Hợp ch t của Cacbon” (lớp 11)

hay bài “ im loại kiềm th và hợp ch t quan trọng của kim loại kiềm th ” (lớp 12).



Ví dụ 37: Vì sao trước khi thi đấu các vận động viên thể thao cần oa bột

trắng vào lòng bàn tay?

Loại bột màu trắng có tên gọi là “magiê cacbonat” (MgCO3) mà người ta vẫn

hay gọi là “bột magiê”. MgC 3 là loại bột rắn mịn, nhẹ có tác dụng hút ẩm rất tốt. Khi

tiến hành thi đấu, bàn tay của các vận động viên thường có nhiều mồ hôi. Điều đó đối

với các vận động viên thi đấu thể thao hết sức bất lợi. Khi có nhiều mồ hôi ở lòng bàn

tay sẽ làm giảm độ ma sát khiến các vận động viên sẽ không nắm chắc được các dụng

cụ khi thi đấu. Điều này không chỉ ảnh hưởng xấu đến thành tích mà còn gây nguy

hiểm khi trình diễn. MgC 3 có tác dụng hấp thụ mồ hôi đồng thời tăng cường độ ma

sát giữa bàn tay và các dụng cụ thể thao giúp vận động viên có thể nắm chắc dụng cụ

và thực hiện các động tác chuẩn xác hơn.

Ngoài ra với các vận động viên giàu kinh nghiệm, họ có thể lợi dụng khoảnh

khắc “ oa b t” làm giảm bớt tâm lí căng thẳng; sắp xếp lại trình tự thực hiện thao tác,

ôn tập lại các yếu lĩnh, chuẩn bị tốt hơn tâm lí thi đấu để thực hiện các thao tác tốt.

p dụng: Đây là một trong những “mẹo nh ” trong thi đấu thể thao cũng như

vấn đề an toàn trong thi đấu. Khi dạy bài “Hợp ch t của Cacbon” (lớp 11) hay bài

“ im loại kiềm th và hợp ch t quan trọng của kim loại kiềm th ” (lớp 12) giáo viên

có thể kể cho học sinh nghe ứng dụng của muối magie cacbonat thông qua câu chuyện

trên.

Ví dụ 38: Vì sao phèn chua lại làm trong nước?

Phèn chua là muối sun at kép của nhôm và kali ở dạng tinh thể ngậm 24 phân

tử nước nên có công thức hóa học là K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.

http://khaitam.wordpress.com/2010/01/22/



Phèn chua không độc, có vị chát chua, ít tan trong nước lạnh nhưng tan rất

nhiều trong nước nóng. Khi cho phèn chua vào nước sẽ phân li ra ion Al3+. Chính ion

Al3+ này bị thủy phân theo phương trình:

Al3+

+ 3H2O Al(OH)3↓ + 3H+

Kết quả tạo ra Al( H)3 là chất kết tủa dạng keo nên khi khuấy phèn chua vào

nước, nó kết dính các hạt đất, hạt bùn nhỏ lơ lửng trong nước đục tạo thành hạt đất to

hơn, nặng và chìm xuống làm trong nước. Nên trong dân gian có câu:

“Anh đừng bắc bậc làm cao

Phèn chua em đánh nước nào cũng trong”

Phèn chua rất có ích cho việc xử lí nước đục ở các vùng sông nước hay vùng lũ

để có nước trong dùng cho tắm, giặt. Vì cục phèn chua trong và sáng cho nên đông y

còn gọi là minh phàn (minh là trong trắng, phàn là phèn).

p dụng: Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên khi dạy phần ứng dụng của “ uối

nhôm” – bài “ hôm và hợp ch t của nhôm” (lớp 1 ). Đây là một ứng dụng thông dụng

của phèn trong cuộc sống. Qua bài học, học sinh biết được nguyên lí làm trong nước

của phèn chua, đặc biệt ứng dụng này được sử dụng rộng rãi ở các vùng nông thôn

Việt Nam ở vùng sông nước hay trong mùa bão lũ.

Ví dụ 39: iải thích hiện tượng: Một nồi nhôm mới mua về sáng lấp lánh

ánh bạc, ch cần dùng nấu nước sôi, bên trong nồi nhôm, chỗ có nước biến thành

màu ám đen?

Mới xem thì có vẻ lạ vì nồi nhôm khi mới, ngoài nước ra thì không tiếp xúc với

gì khác, chẳng lẽ nước lại làm cho nồi đen?

Bình thường trông bên ngoài nước không có vấn đề gì, thực tế trong nước có

hòa tan nhiều chất, thường gặp nhất là các muối canxi, magiê và sắt. Các nguồn nước

có thể chứa lượng muối sắt ít nhiều khác nhau, loại nước chứa nhiều sắt “là thủ phạm”

làm cho nồi nhôm có màu đen.

Vì nhôm có tính khử mạnh hơn sắt nên nhôm sẽ đẩy sắt ra khỏi muối của nó và

thay thế ion sắt, còn ion sắt bị khử sẽ bám vào bề mặt nhôm, nồi nhôm sẽ bị đen:



Để hoàn thành được điều trên phải có 3 điều kiện:

Lượng muối sắt trong nước phải đủ lớn

Thời gian đun sôi phải đủ lâu

Nồi nhôm phải là nồi mới

p dụng: Giáo viên có thể nêu hiện tượng trên để dẫn nhập vào bài “ hôm và

hợp ch t của nhôm” (lớp 12CB). au đó học sinh dựa vào những kiến thức đã học để

giải thích hiện tượng nồi nhôm bị đen.

Ví dụ 40: Vì sao ở các cơ sở đóng tàu thường gắn một miếng kim loại kẽm

n ở phía sau đuôi tàu?

Thân tàu biển được chế tạo bằng gang thép. Gang thép là hợp kim của sắt,

cacbon và một số nguyên tố khác. Đi lại trên biển, thân tàu tiếp xúc thường xuyên với

nước biển là dung dịch chất điện li nên sắt bị ăn mòn, gây hư hỏng, thiệt hại.

Để bảo vệ thân tàu thường áp dụng biện pháp sơn nhằm không cho gang thép

của thân tàu tiếp xúc trực tiếp với nước biển. Nhưng ở phía đuôi tàu, do tác động của

chân vịt, nước bị khuấy động mãnh liệt nên biện pháp sơn là chưa đủ. Do đó mà phải

gắn tấm kẽm vào đuôi tàu.

Khi đó sẽ xảy ra quá trình ăn mòn điện hóa. Kẽm là kim loại hoạt động hơn sắt

nên bị ăn mòn, còn sắt thì không bị mất mát gì.

au một thời gian miếng kẽm bị ăn mòn thì sẽ được thay thế theo định kì. Việc

này vừa đỡ tốn kém hơn nhiều so với việc sửa chữa thân tàu.

p dụng: ự ăn mòn kim loại đặc biệt là ăn mòn điện hóa hàng năm gây tổn

thất nghiêm trọng cho nền kinh tế quốc dân. Con người luôn cố gắng tìm ra những

phương pháp chống ăn mòn kim loại. Phương pháp điện hóa (dùng Zn) để bảo vệ vỏ

tàu biển như trên rất hiệu quả và được ứng dụng rất rộng rãi như dùng để bảo vệ những

cây cột trụ bằng sắt trong các giàn khoan, cây cầu bắc ngang qua sông, qua biển, hay

dùng để bảo vệ tấm tôn lợp nhà….. Giáo viên có thể nêu vấn đề sau khi dạy xong bài

“ ự ăn m n kim loại”(lớp 12) để cho học sinh giải thích nhằm giúp cho học sinh biết

cách vận dụng kiến thức để giải thích hiện tượng trong cuộc sống.

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://c.uploadanh.com/upload/0/351/0.867025001245508407.jpg&imgrefurl=http://www.votauthuy.org/forum-f79/topic-t1165.htm&usg=__T9zZjTwFDiomkSX-YsCwJZm9A_U=&h=413&w=550&sz=67&hl=vi&start=29&zoom=1&tbnid=x1zOQ1OWjETXzM:&tbnh=100&tbnw=133&prev=/images%3Fq%3Dh%25C3%25ACnh%2B%25E1%25BA%25A3nh%2Bc%25C3%25A1c%2Blo%25E1%25BA%25A1i%2Bdu%2Bthuy%25E1%25BB%2581n%26start%3D20%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26tbs%3Disch:1&itbs=1

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://c.uploadanh.com/upload/0/351/0.867025001245508407.jpg&imgrefurl=http://www.votauthuy.org/forum-f79/topic-t1165.htm&usg=__T9zZjTwFDiomkSX-YsCwJZm9A_U=&h=413&w=550&sz=67&hl=vi&start=29&zoom=1&tbnid=x1zOQ1OWjETXzM:&tbnh=100&tbnw=133&prev=/images%3Fq%3Dh%25C3%25ACnh%2B%25E1%25BA%25A3nh%2Bc%25C3%25A1c%2Blo%25E1%25BA%25A1i%2Bdu%2Bthuy%25E1%25BB%2581n%26start%3D20%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26tbs%3Disch:1&itbs=1

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://lh5.ggpht.com/_801rMGfhftw/SyyFrvY61TI/AAAAAAAAAEk/TtiTUPpFaoY/s640/King%2520Yacht%25203%2520.jpg&imgrefurl=http://nhatrangshop.vn/showthread.php%3F948-Vip-tour&usg=__pibsyz-KUw9OYC0KoDt61r4AMLQ=&h=480&w=640&sz=78&hl=vi&start=27&zoom=1&tbnid=vU_XuglbFOx2QM:&tbnh=103&tbnw=137&prev=/images%3Fq%3Dh%25C3%25ACnh%2B%25E1%25BA%25A3nh%2Bc%25C3%25A1c%2Blo%25E1%25BA%25A1i%2Bdu%2Bthuy%25E1%25BB%2581n%26start%3D20%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26tbs%3Disch:1&itbs=1



Ví dụ 41: Hoá chất trong cơ thể của con người như thế nào?

Các nhà khoa học đã tính được rằng:

Lượng nước trong cơ thể của mỗi người chúng ta chỉ đủ giặt một chiếc áo sơ

mi.

Lượng Fe đủ để làm một cái đinh 5 phân.

Lượng đường chỉ đủ cho làm một nữa cái bánh ngọt nhỏ.

Lượng vôi trong toàn bộ xương của cơ thể đủ để xây một cái chuồng gà con.

Lượng mỡ dùng nấu được 7 bánh xà phòng.

Lượng P đủ để sản xuất 2200 đầu que diêm.

Lượng đủ để giết chết 1 con bọ chét.

Cộng cả lại kể các các nguyên tố khác như Mg, Cu, K… Theo các nhà bác học

tính ra thì với một người nặng 65kg, giá trị của chúng chỉ đáng giá chưa tới 3$.

p dụng: Biết được các thành phần trong cơ thể từ đó để có cách bổ sung chất

dinh dưỡng cần thiết. Qua nội dung này giáo viên nhấn mạnh ý nghĩa xã hội của con

người và những đóng góp thực tế nhờ vào khả năng tư duy, sự tìm tòi sáng tạo, hay

nhờ vào sự học tập chăm chỉ siêng năng của con người khi còn nhỏ, tạo tiền đề cho sự

thành đạt của mỗi con người. Thông qua đó, động viên các học sinh học tập tốt hơn.

Vấn đề có thể áp dụng cho nhiều bài như bài “Lưu huỳnh” (lớp 10), bài “ accaro ơ”

(lớp 12), bài “Photpho” (lớp 11); bài “ ắt” (lớp 12)…..



C - KẾT LUẬN

Để có những tiết học đạt hiệu quả cao nhất luôn là niềm trăn trở, suy nghĩ là

mục đích hướng tới của từng người giáo viên có lương tâm và trách nhiệm nghề

nghiệp, nhưng đây không phải là điều đạt được dễ dàng. Người giáo viên phải nhận

thức r vai trò là người “thắp sáng ngọn lửa” chủ động lĩnh hội tri thức trong từng học

sinh. Trong nội dung đề tài mình, chúng tôi đã đề cập đến một số vấn đề xung quanh

cuộc sống và có ý nghĩa thực tiễn, thậm chí có thể gặp, tiếp xúc hàng ngày. Chúng tôi

hi vọng đây là vấn đề gợi mở ra một quan niệm trong dạy − học hoá học, đó là phải

truyền cho học sinh kiến thức thực tiễn, mặc dù trong đề tài này chúng tôi không thể

đề cập mọi hiện tượng có liên quan, xảy ra trong cuộc sống.

Nếu có điều kiện chúng tôi rất mong được phát triển sâu hơn về đề tài này,

xây dựng nhiều hơn nữa các dạng bài tập có liên quan đồng thời mở rộng cho tất cả

các chương bài trong toàn bộ chương trình hóa học phổ thông theo nhiều hướng khác

nhau như:

+ Xây dựng các bài tập thực tiễn theo các chương bài nhưng cụ thể cho từng vấn

đề: giải thích hiện tượng tự nhiên, bài tập về môi trường, bài tập liên quan đến công

nghiệp.....

+ Phát triển các đề tài về sử dụng bài tập thực tiễn trong giảng dạy hóa học nhằm

đưa ra những phương pháp sử dụng hiệu quả nhất, hệ thống bài tập đã được xây dựng;

vừa đảm bảo nội dung sách giáo khoa, vừa tăng cường sự hứng thú học tập cho học

sinh và đạt được mục tiêu kết hợp lý thuyết với thực hành, giáo dục gắn liền với thực

tiễn.

+ Xây dựng các hình thức tổ chức ngoại khóa về các vấn đề liên quan đến hóa

học trong nhà trường.

Trong quá trình thực hiện đề tài, mặc dù đã cố gắng hết sức nhưng vì thời gian đầu

tư có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu chưa nhiều nên không thể tránh khỏi những sai

sót. Chúng tôi kính mong thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp thông cảm, đóng góp

ý kiến để đề tài được hoàn thiện hơn để có thể ứng dụng rộng rãi trong công tác giảng

dạy.

Chúng tôi xin gởi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy (cô) trong tổ bộ môn Hóa, ban

giám hiệu nhà trường đã giúp đỡ nhiệt tình để chúng tôi hoàn thành bài viết.

Xin chân thành cảm ơn và trân trọng kính chào.



T I LIỆU TH M KHẢ

[1 385 CÂ H V ĐÁP V H A H C V Đ NG

guyễn uân rường (Nhà xuất bản Giáo dục, 2006)

[2 B ÁCH TR TH C T H A N N TH K XX H A H C

(Người dịch: ừ Văn c và ừ hu Hằng; NXB Văn Hóa-Thông Tin 2001)

[3] B SÁCH 10 VẠN CÂU H VÌ SAO

(Người dịch: ừ Văn c và rần hị i; NXB KHOA H C VÀ KỸ THUẬT

2000)

[4 CH A KH A V NG H A H C

(Người dịch: ừ Văn c và rần hị i; NXB Đại Học Quốc Gia Hà Nội

2002)

[5 H A H C THẬT D K (Tập 1)

Vũ i uyền (Chủ biên); NXB Thanh Niên 2001

[6 ÁCH G Á KH A H A H C 10, 11, 12

(Nhà xuất bản Giáo Dục)

[7 ÁCH G Á V N H A H C 10, 11, 12

(Nhà xuất bản Giáo dục)

[8 THƯ V N B G ẢNG Đ N TỬ - VIOLET

[9 M T H NH ẢNH TỪ NTERNET

lỜi mỞ ĐẦu -...

Documents