Ölçüm ve değerlendirmeleri - haliç Çevre laboratuvarı

Ölçüm ve Değerlendirmeleri

Ölçüm Sistemleri

Kalibrasyon

Ölçüm Ekibi

ÖLÇÜM HAZIRLIKLARI

GÜRÜLTÜ ÖLÇÜM PROSEDÜRÜ

DĠKKAT EDĠLMESĠ GEREKEN HUSUSLAR

SEVĠYE AYARLAMALARI

ÖRNEK UYGULAMALAR

Ölçüm Parametreleri

Ölçüm Ġlkeleri

Arkaplan Ölçümleri

Tonal DeğiĢim

Darbesel Ġçerik

DüĢük Frekans Ġçeriği

Sunum İçeriği

BitiĢik Nizam Durumu

Ayrık Yapı Durumu

Birden çok iĢletme varlığı

dB ĠĢlemleri

1) Mikrofon ya da dönüştürücü

2) Amplifikatör

3) A-ağırlıklı şebeke ya da diğer elektronik filtreler

4) Sayaç

Ölçüm Hazırlıkları

(Ölçüm Ekipmanı)

Tipleri

Type 0

Type 1

Type 2

Type 3


(Ölçüm Ekipmanı)

Mikrofon

Kalibratör

Mikrofon Koruma Köpüğü

Mikrofon Uzatma Kablosu

Ayaklık

Veri Transfer Kablosu

Sınıf 1

Sınıf 2


(Ekipman Özellikleri)

LAeq,T ölçebilmeli

TS EN 61672-1:2008 e göre Tip 1 mikrofonu olmalı

Standard frekans ağırlıkları IEC 61672-1’de belirtildiği gibi

A ağırlıklı ve C ağırlıklı

Darbeli, dalgalı ve periyodik sesler için toplama ve ortalama işlemi yapabilmeli (IEC 804 e uygun)

İstatistiksel dağılım vermeli LAN,T


(Ölçümün Planlanması)

Gürültü kaynağı

Gürültüye maruz kalan yapı

Ölçüm noktaları

Ölçüm süresi

Ölçüm amacı

Batarya durumu

AraĢtırma

Bilgi toplama

Ekipmanın

hazırlanmasıYardımcı malzeme kontrolü

Neden Yapılmalıdır?

Görülür bir arızanın tespitine olanak sağlama,

Standartlar ve yönetmeliklerin isteği,

Çalışmaların kaybolmadığına ilişkin bir gösterge,

Çok olağandışı çevre koşulları ölçüm sonuçlarını etkileyebilme olasılığı,

Ne zaman yapılmalıdır?

Her ölçüm serisi öncesi ve sonrası,

Uzun dönem ölçümlerinde ise günde birkaç kez*,

Ne kadar süre ara ile yapılmalıdır?

Kalibratör için her yıl,

Ses seviyesi ölçer iki yılda bir,


(Kalibrasyon)

5N 1K iLKESi

NE

NEDEN

NE ZAMAN

NASIL

NEREDE

KiM

Ölçüm Prosedürü

ĠL ÇEVRE VE ORMAN

MÜDÜRLÜĞÜ

VEYA

ÇEVRE DENETĠM BĠRĠMĠNĠ

KURAN BELEDĠYELER

EN AZ 2 KĠġĠ

4 YILLIK FAKÜLTE MEZUNU

2 YILLIK YÜKSEK OKUL

A1/A2 (A) EĞĠTĠME KATILMIġ OLMA

TS ISO 1996-1/2 STANDARTLARI

UYGUN EKĠPMAN


(Ölçümü Kim yapacak)

Gelen Bir Şikayeti

Değerlendirme

Yasalara Uygunluğu Denetleme

Maruz Kalan Kişi Sayısını Belirleme

AraştırmalarKalibrasyon Doğrulama

Arazi Kullanım Planlaması veya ÇEDGürültü Haritalama

Önlemlerin Etkinliğini Değerlendirme


(Neden Ölçüm Yapıyoruz)

Eşdeğer Gürültü seviyesi Leq, Leq(T), Leq,Th , LAeq,T

Ses Etkilenim Seviyesi (SEL, LE)

En yüksek ses seviyesi (Lmax)

En düşük ses seviyesi (Lmin)

Aşma Seviyeleri (Ln)

Anlık ses seviyesi(SPL)


(Ne Ölçüyoruz)

Oktav Bantlar (1/1, 1/3, 1/12, FFT)


(Ne Ölçüyoruz)

SPL1

t1

SPL2

t2

Anlık ses basınç seviyesi (SPL)


(Ne Ölçüyoruz)

Eşdeğer Gürültü Seviyesi (Leq), Leq(T), Leq,Th , LAeqT


(Ne Ölçüyoruz)

Oktav Bantlar (1/1, 1/3, 1/12, FFT)Nedir?

Bandın üst sınırının alt sınırının iki katı olma durumu,

1/1, 1/3 1/12 ve/veya FFT

Hangileri kullanılır?

Gürültünün frekans bileşenlerini belirlemek,

Kullanım amacı nedir?

Ses Etkilenim Düzeyi (SEL, LE)


(Ne Ölçüyoruz)


(Ne Ölçüyoruz)

Aşma Seviyeleri (Ln)

Eşdeğer Gürültü Düzeyi (Leq), Leq(T), Leq,Th , LAeqT

Ses Etkilenim Düzeyi (SEL, LE)

Gündüz, Akşam , Gece Eşdeğer Gürültü Düzeyi (Lgündüz, Lakşam, Lgece)

En yüksek ses düzeyi (Lmax)

En düşük ses düzeyi (Lmin)

Anlık ses düzeyi (SPL)


(Ne Ölçüyoruz)


(Ne Ölçüyoruz-Ağırlıklamalar)

Frekans Ağırlıklamaları

Zaman Ağırlıklamaları

CA

Slow (Yavaş)(S)Fast (Hızlı) (F)

Impuls (Darbe) (I)


(Ne Ölçüyoruz – Frekans Ağırlıklamaları)

“A” Ağırlıklama

Ġnsan kulağının duyma grafiğine benzer bir

özellik taĢır.

Düşük frekanslı sesleri filtreler.

“C” Ağırlıklama

Çok düşük frekanslı sesleri filtreler.

Sesin düşük frekans içeriğinin yoğunluğu

göstergesi,

-Amaç

Ortamdaki ses basınç seviııyesini ölçüm sistemleri ile insan kulağı gibi değerlendirebilmek,

Ö

z

e

l

l

i

k

l

e

r

i


(Ne Ölçüyoruz – Zaman Ağırlıklamaları)

Hızlı (Fast) (F)

çabuk değişim

gösterebilen

gürültünün

değerlendirilmesinde

kullanılır

1 saniyede

8 ölçüm

sonucunun

kaydeder.

YavaĢ (Slow) (S)

Saniyede

bir ölçüm

sonucu

kaydeder.

zamanla fazla

değişmeyen gürültüler

kararlı gürültünün

değerlendirilmesinde

kullanılır

Darbe (Impulse) (I)

Patlama, darbe gibi çok ani olarak

değişim gösteren gürültülerin

değerlendirilmesinde kullanılır.

35 mikro saniyede

bir ölçüm almaktadır.

ġikayet Değerlendirme (Ani Denetim);

Şikayetin yaşandığı zaman diliminde,

Denetim (Rutin);

Denetlenen Kaynağın oluşturduğu gürültünün

etkilerinin en net görüldüğü zaman dilimi,


(Ne zaman ölçüm yapmalıyız)

Ölçüm Konumu

Ölçüm Noktaları

Ölçüm Süresi

Temel Dayanağımız

TS ISO 1996-1

TS ISO 1996-2


(Nasıl Ölçüm Yapıyoruz)

Şikayet Mahalinde

Kaynağa Bakan Yönde

Kaynağı Görecek Şekilde

Yansımaların etkisini en aza indirgemek için yansıtıcı yüzeylerden uzakta

Kaynağın etkilerini tam olarak yansıtacak birkaç noktada ölçüm yapmak gerekmektedir.


(Ölçüm Konumu)

Kaynak ile Alıcı Ayrı yapıda ise;

Ölçümler;

Birkaç değişik noktada ölçüm yapılmalı,

Noktalar arası fark 5 dB aşmamalı


(Ölçüm Noktaları-ayrık yapılar)

Mikrofon Konumu;

Yansıtıcı yüzeyden en az

3-3,5 m mesafede,

Yerden 1,2-1,5m yüksekte

olmalı,

Açık bir pencerenin 0,5 m

önünde,

4 m yükseklikte,

3-3,5 m

1,2-1,5 m

0,5 m

4 m

3-3,5 m

Ölçümler;

Birkaç değişik noktada ölçüm yapılmalı,

Noktalar arası fark 5dB yi geçmemeli,


(Ölçüm Noktaları-Bitişik nizam)

Mikrofon Konumu

Duvarlardan en az 0,5-1m

uzakta,

Pencereden 0,7-1,5m uzakta,

Yerden 1,2-1,5m yüksekte

olmalı,

1 m

1,5 m

Ölçüm amacına

Ölçüm türüne

Ölçüm moduna

Ölçüm Konumuna

Gürültü türüne

Gürültü Kaynağına


(Ölçüm Süresi)

Bağlı olarak değişim

gösterir

hs hr

r0,1

Kaynak yüksekliği

Alıcı yüksekliği

Kaynak ve alıcı arasındaki uzaklık

Minimum 5 dakika(kaynak işletim zamanına bağlı olarak)

Minimum 10 dakika(denklem sağlanmıyorsa)

Ölçüm Konumu

Esasında bir arka plan ölçümü geniş bir alan üzerindeki dış ortam koşullarının bir

göstergesi sağlamayı amaçlar.

Ölçüm yerinin değiştirmesine rağmen çok büyük değişiklikler göstermemelidir.

Trafik veya ağaç gürültüsü olan yerlerin seçilmemesi gerektiği gibi çok izole edilmiş

alanlarda seçilmemelidir.

Ölçüm noktaları yöreyi temsil edecek şekilde seçilmelidir.

Nedir?

Dış kaynaklı bir gürültünün değerlendirildiği bir referans seviyesi,

Değerlendirilen kaynak susturulduğunda, diğer kaynaklar tarafından oluşan gürültü,

Gün içerisinde ve hafta sonları değişik etmenler nedeniyle değişiklik gösterebilir.


(Arkaplan Gürültüsü)

Ölçümler Ne Zaman Yapılmalıdır?

Eğer faaliyet saatleri biliniyorsa, faaliyete geçilmeden hemen önce veya faaliyet

sonrasında (çevredeki durumun da gözlemlenmesi şartıyla )

Nerede Yapılmalıdır?

-Kaynak çalışırken yapılan ölçümlerle aynı noktalarda olmalı,

Mümkün olmadığı (kaynağın çalışmasının durdurulamadığı zamanlar gibi) durumlarda;

Kaynak gürültüsünün etkisinin önemsenmeyecek derecede olduğu, diğer çevre şartlarının

benzerlik göstermesi şartı ile farklı alanlarda,

Ne Kadar Süre ile Ölçüm Yapılmalıdır?

Minimum 5-10 dakika


(Arkaplan Gürültüsü)

Neden Yapılır?

Yapılan ölçümlerin hem kaynak hem de arkaplan gürültüsü katkılarını kapsaması,

Nasıl Yapılır?

Ölçülen toplam değerden arka plan gürültü değeri logaritmik çıkarılması ile,


(Arkaplan Düzeltmeleri)

)1010log(1010/10/ arkaplanölçülmüş LL

şdüzeltilmiL dB

Ne zaman yapılır?


(Arkaplan Düzeltmeleri)

Desibellerde Toplama

Seviye

Farkı0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Büyük

değere

ilave değeri

3.0 2.5 2.1 1.8 1.5 1.2 1.0 0.8 0.6 0.5 0.4

Desibellerde Çıkarma

Seviye Farkı 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Büyük

değerden

çıkacak

değer

10 6.9 4.3 3 2.2 1.7 1.3 1.0 0.7 0.6 <0.5

Etkilenim Seviyesi(LAr,Tr )

KIKT

Ani Değişim

Tonal Değişim

Düşük Frekans

İçeriği

Seviye Ayarlamaları

LAr,Tr = LAeq,T + K+ +

Aynı değerdeki;

Zil sesi (tonal değişim içerebilir)

Fan sesi (düşük frekans ve tonal değişim içerebilir)

Müzik sesleri (düşük frekans içerebilir)

Niçin yapılmalıdır?

Ne zaman yapılmalıdır?

Şikayet var,

Ölçüm sonucunda aşım tespit edilmemişse;

Yüksek frekanslarda

5 dB (500-10000Hz)


(Tonalite Düzeltmesi)

>15 dB>15 dB

>5 dB>5 dB

>8 dB >8 dB

Alçak frekanslı 1/3 oktav bantlarda (25 - 125 Hz) 15 dB

Orta frekanslarda 8 dB (160-400 Hz)

IMPULSE


(Darbesellik Düzeltmesi)

Ölçüm sonuçları


(Düşük Frekans İçeriği)

C

Ağırlıklama

Ölçüm sonuçları

Örnek Uygulamalar

Örnek

Uygulamalar

Örnek Uygulamalar

(Ölçüm noktalarının seçimi)

En yakın alıcı

Ölçüm

Noktası

Örnek Uygulamalar


Ölçüm

Noktası

Kaynak En yakın alıcı

Karayolu

Eğlence yeri

Ölçüm Noktaları Hassas Yapılar

Örnek Uygulamalar


1,2-1,5 m

3-3,5 m

1 m

1,5 m

Örnek Uygulamalar

(Bitişik Nizam)

Örnek Uygulamalar

(Çok kaynaklı Durum)

Gürültü Kaynakları

(Eğlence yerleri)

Alıcı Noktalar

Desibellerde Toplama ve ÇıkarmaÖrnek Uygulamalar

(dB İşlemleri-Bitişik Nizam)

Lw=80 dB

Lp=41 dBLkaynak+arkaplan)

Larkaplan=35 dB

)1010log(1010/10/ arkaplanölçülmüş LL

şdüzeltilmiL Lkaynak=39.7 dB

Sonuç=> 39.7-35=4.7 dB (A) aşma

Desibellerde Çıkarma

Seviye Farkı 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Çıkacak

değer10 6.9 4.3 3 2.2 1.7 1.3 1.0 0.7 0.6 <0.5


(dB İşlemleri-Bitişik nizam)Kaynak eğlence yeri ise;

Ölçüm ParametreleriLeqA, LeqC

KoĢullar

I. A ağırlıklama ile yapılan ölçümler arkaplanı sağlamalı (aşmamalı)

II. C ağırlıklama ile yapılan ölçümler arkaplanı sağlamalı (aşmamalı)

LK+LA=55 dBA

LA=52 dBA

LK= 10 log (1055/10- 1052/10) = 52 dBA

LK+LA=65 dBC

LA= 60 dBC

LK= 10 log (1055/10- 1052/10) = 63,3 dBC

Koşul II sağlanmıyor

Koşul I sağlanıyor


(dB İşlemleri-Çok Kaynaklı)

Lk1+Lk2+LA=60 dBA

LA=47 dBA (Ölçüm anında bütün kaynaklar kapatılmalı)

Lkt= 10 log (1060/10- 1047/10) = 60 dBA

Sonuç=> Sınır değer (7-10 dB) 3-6 dB (A) aşılmaktadır,

Yapılması gerekenler;

Her bir kaynağın katkı oranının belirlenmesi,

Katkısı olan bütün faaliyetlere idari yaptırım uygulama,

Gerekli önlemlerin aldırılması,

Limit : 65

LK+LA=68 dBA

LA=55 dBA

LK= 10 log (1068/10 - 1055/10) = 68 dBA

Sonuç:

68>65 olduğundan sınırlar sağlanmamaktadır.

Örnek Uygulamalar

(dB İşlemleri-Limit Değerli İşlem)

Rüzgarın estiği yönde ölçümleri yapmaya dikkat edilmeli,

5 m/s üzerindeki rüzgar hızlarında ölçümler yapılmamalı,

Her ölçüm ve sonrası mutlaka kalibrasyon yapılmalı,

Ölçümler sırasında ani olarak yükseliş gösteren gürültüler

elimine edilmeli,

Ölçüm mahalindeki kişiler,

Ölçüm yapılan kaynağın çalışma durumu,

Uygun ağırlıklama seçimi,

Dikkat Edilecek Hususlar

•Uzun süreli ölçümlerde ölçüm sisteminin akustik veya elektrik

açısından düzenli olarak kontrol edilmemesi,

•Ölçüm Yapan Personelden Kaynaklanabilecek Kişisel Hatalar,

•Düşük Bataryalar,

•Vücudun Engel Etkisi Etkisi

•Rüzgar Gürültüsü

•Mikrofon üzerindeki veya ses ölçerin içerisindeki nem,


(Ölçülen değerin geçerliliğini etkileyen faktörler)


(Ölçümler ne zaman tekrarlanmalı)

Bir işletmede bulunan gürültü kaynak sayısının değişmesi,

İşletmenin çalışma koşullarının değişmesi,

İşletmeye herhangi bir yapı elemanının eklenmesi veya

kaldırılması (duvar, cam v.b.)

İşletme gürültüsüne maruz kalan alıcının gürültü kaynağına

bakan cephedeki kalma seviyesindeki artış

Mikrofonun yanlış yerleştirilmesi veya ölçüm anında

düşmesi

Personel tarafından cihaz mikrofonunun kurcalanması,

Gürültü değerlendirmesinde çalışan personelin esasında o

alanda çalışmıyor olması,

Çalışma sırasında maruz kalan bölgenin yanlış tayin

edilmesi.


(Ölçümlerdeki Gizli Tehlikeler)

Ersin GÜRTEPE

Çevre ve Orman Uzmanı

[email protected]

(0 312) 207 65 00

Ölçüm ve değerlendirmeleri - haliç Çevre laboratuvarı

Documents