ligjërata 6 - oferta dhe përcaktimi i Çmimeve në konkurrencë të plotë, monopoli

PRCAKTIMI I MIMEVE

N KONKURRENC T PLOT

Luan Gara

1

Prcaktimi i mimeve n konkurrenc t

plot 2

N nj ekonomi tregu mimet dhe sasia e prodhuar

pr do produkt prcaktohen nga mekanizmi i tregut,

nga bashkveprimi i krkess dhe oferts n treg.

Ne disa tregje ekziston nj konkurrenc pothuajse e

plote, kurse n disa t tjera konkurrenca sht e

kufizuar.

Ekstremi i kundrt i konkurrencs s plot sht

monopoli.

Tiparet e tregut konkurrencial 3

Konkurrenca ka nj kuptim te gjere, p.sh.,:

studentt konkurrojn pr t fituar vendin e par n nj

konkurs,

puntoret konkurrojn pr vende pune,

firmat konkurrojn pr konsumator.

Pra shprehja konkurrenc e plot ka nj kuptim tepr

t veant.


Konkurrenca e plot karakterizohet nga nj sr veorish:

1. Ekzistenca e nj numri t madh firmash ne treg, ku secila prej

tyre ofron vetm nj pjese t vogl t pakonsiderueshme t

sasis s prgjithshme q krkohet.

2. T gjitha firmat e nj dege shesin produkte me karakteristika

t njjta, produkte homogjene, pr shembull grur, duhan, etj.

3. Blersit dhe shitsit jan t mirinformuar, kan njohuri t plot

pr mimet dhe produktet n treg.

4. Ekzistenca e lehtsis s hyrjes dhe daljes s firmave nga

dega. Firmat i lvizin burimet nga nj deg n tjetrn pa

pengesa ligjore, si patentat, licencat, etj.


Tipari m i rndsishm i konkurrencs s plot, q

buron nga veorit e msiprme, sht se firmat jan

mimpranuese, pra ato nuk kane asnj ndikim mbi

mimin e produkteve q ofrojn n treg.

Pra, , konkurrenca e plote mund t prkufizohet si nj

lloj tregu, n t cilin firmat e veanta nuk kan

kontroll mbi mimin e produkteve q shesin.

Tiparet e tregut konkurrencial dhe

kurba e krkess e firms 6

Tipari i konkurrencs s plot prcakton edhe

karakteristikat e kurbs s krkess q prballojn

firmat individuale pr produktin q ato ofrojn n

treg.

Tiparet e tregut konkurrencial dhe

kurba e krkess e firms 7

Sipas ligjit t krkess, kurbat individuale t krkess dhe kurba e krkess e tregut jan me pjerrsi zbritse.

Por, si shihet n figur, ka edhe nj lloj tjetr krkese, krkesa q ndesh firma n treg e q kurba e saj sht plotsisht elastike, pra horizontale n nivelin e mimit q prcaktohet n treg nga pikpresja e krkess me ofertn.

Firma mund t marr vendime vetm lidhur me sasin pasi mimin e prcakton tregu, dhe firma mund t shes fardo sasie q dshiron.

Konkurrenca e plot? 8

N botn reale sht e vshtir q, pr nj treg t dhn, t

plotsohen t gjitha karakteristikat e konkurrencs s plot.

Megjithat, analiza e tregut konkurrencial sht e rndsishme,

sepse:

Eksitojn tregje q i afrohen konkurrencs s plot, sikurse jan disa

tregje t produkteve bujqsore, si ai i grurit, etj.

Si pohojn shum ekonomist, shum parashikime q bhen mbi bazn

e ktij modeli (konkurrenca e plot) konfirmohen edhe nga tregjet jo

konkurrenciale.

Modeli i konkurrencs s plote shrben si baze pr t krahasuar

modelet e tjera t konkurrencs jo t plot.

Vendimet dhe oferta e firms n nj

periudh afatshkurtr 9

N kushtet kur mimi prcaktohet nga tregu dhe firma mund t

shes do lloj sasie me ket mim, lind pyetja: Cili sht niveli i

prodhimit q zgjedh firma?

Pr t kuptuar m mir prgjigjen e ksaj pyetjeje rikujtojm

q:

Synimi themelor i do firme sht maksimizimi i fitimit.

Fitimi prfaqson diferencn midis t ardhurave totale (TR)

me koston totale (TC).

Pr ekonomistt kostoja totale sht kosto ekonomike

(oportune), pra prfshin koston e shprehur dhe at t

nnkuptuar.



Prcaktimin e nivelit t prodhimit ku maksimizohet fitimi mund

ta bjm me ndihmn e tabels

Sasia e

Prodhimit

Q

Kosto

Totale

TC

Kosto

marxhin.

MC

Kosto totale

mesatare

ATC=TC/Q

Te ardhurat

totale

TR=QxP

E ardhura

marxhin.

MR

mimi

P

Fitim ose

Humbje

=TR-TC

1 2 3 4 5 6 7 8

0 4 - - 0 - 5 -4

1 6 2 6 5 5 5 -1

2 7 1 3.5 10 5 5 3

3 9 2 3 15 5 5 6

4 12 3 3 20 5 5 8

5 16 4 3.2 25 5 5 9

6 21 5 3.5 30 5 5 9

7 27 6 3.87 35 5 5 8

8 34 7 4.25 40 5 5 6

9 42 8 4.55 45 5 5 3

10 51 1 5.1 50 5 5 -1

Maksimizimi i fitimit n nj firm t prodhimit t kpucve (t dhna t supozuara)

Mnyra e maksimizimit t diferencs

(TR-TC) 11

Me te dhnat e tabels mund t

ndrtojm kurben e t ardhurave

totale TR dhe at t kostos totale

TC.

TR sht nj kurbe vijdrejt me

pjerrtsi pozitive, q kalon nga

origjina dhe koeficienti kndor i saj

sht 5, sepse TR = PQ.

N rastin ton P=5, ather TR =

5Q, q prfaqson nj funksion t

forms Y=bx, ku Y=TR (=5Q). Pra,

n rastin tone b=5 dhe x=Q.

0

10

20

30

40

50

60

0 2 4 6 8 10 12

Kost

o

Q

TC

TR

Mnyra e maksimizimit t diferencs

(TR-TC) 12

Fillimisht n tabel krahasojm t

ardhurat totale me kostot totale,

ku diferenca midis tyre jep fitimin,

q e shnojm me = TR-TC.

Kjo diference sht m e madhe

n nivelin 6 njsi t prodhimit,

prandaj ky sht niveli i prodhimit

q zgjedh firma, = 30-21=9.

0

10

20

30

40

50

60

0 2 4 6 8 10 12

Kost

o

Q

TC

TR

21

A

B



Kurba e krkess prfaqson edhe kurben e t ardhurs mesatare AR, sepse e ardhura mesatare del nga raporti

N shembullin ton, mimi sht konstant, i barabarte me 5 njsi, andaj

Mund t shkruajm d = p = MR = AR, pasi nga tabela shihet se n rastin ton MR gjithmon sht 5

Mnyra MR = MC 14

Nga krahasimi i t dhnave t kostos margjinale MC dhe te ardhurave marxhinale MR n tabel dhe diagram shohim se fitimi maksimal arrihet n nivelin 6 njsi t prodhimit, ku MR = MC

sht e qart q firma do t zgjeroj prodhimin sa koh q MR>MC, sepse pr do njsi shtes t prodhuar ajo merr nj fitim shtes t barabarte me (MR-MC)>0.

Ndrsa kur MR

Mnyra MR = MC 15

Analizn e maksimizimit t fitimit

nprmjet krahasimit t t

ardhurave marxhinale me koston

marxhinale e kemi paraqitur

grafikisht n figur.

Maksimizimi i fitimit arrihet n

nivelin 6 njsi t prodhimit, ku

kurba MC pret kurben MR, e cila

sht njkohsisht edhe kurba e

krkess.

Pikprerjen e tyre e kemi shnuar

me E.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1.5 3 4.5 6 7.5

P (A

TC

)

Q

MC

ATC

d = P = MR = AR E

Mnyra MR = MC 16

N nivelin 6 njsi t prodhimit, ATC

sht 3.5 dhe fitimi pr njsi sht i

barabarte me P-ATC=5-3.5=1.5

Fitimi total jepet nga siprfaqja e

drejtkndshit t hijzuar.

Fitimi total sht i barabarte me

fitimin pr njsi shumzuar me

numrin e njsive t prodhuara pra

1.5 x 6 = 9.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1.5 3 4.5 6 7.5 P (A

TC

)

Q

MC

ATC

d = P = MR = AR E

A 3.5

Mnyra MR = MC 17

Nse i referohemi nj mimi t

tregut, P, t barabart me 3, kurba

e krkess s firms do t jet

d=MR=P=3.

Sipas rregullit t maksimizimit t

fitimit MR=MC, fitimi maksimal

arrihet n nivelin 4 njsi t

prodhimit.

N ket rast, ATC=3, pra fitimi pr

njsi sht P-ATC=3-3=0, si

rrjedhim, fitimi total sht 0x4=0,

pra firma merr vetm fitim normal.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1 2.5 4 5.5 7

P (A

TC

)

Q

MC

ATC

d = P = MR = AR

E

Mnyra MR= MC

Pika e barazimit t ATC me P 18

Pikn ku fitimi total behet zero e

quajm pik t barazimit t kostos

totale mesatare me mimin.

Pika e barazimit t kostos totale

mesatare me mimin sht pika m

e ult e kurbs ATC.

Kur niveli i mimit sht i njjt me

ket nivel t ATC, ather fitimi

bhet zero. 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1 2.5 4 5.5 7

P (A

TC

)

Q

MC

ATC

d = P = MR = AR

E

Mnyra MR= MC

Koha pr pauz 19

Sjellja e firms dhe e degs n

periudha afatgjata 20

Pr t analizuar dhe kuptuar m mir sjelljen e

firms dhe t degs, sht e nevojshme t dallojm,

tre periudha kohore t mundshme t ekuilibrit t

tregut:

Ekuilibri momental, ku oferta sht fikse.

Ekuilibri afatshkurtr, ku firmat mund t rrisin

prodhimin, megjithse kapitali mbetet i pandryshuar.

Ekuilibri afatgjat, ku t gjith faktort e prodhimit

mund t ndryshojn.

Ekuilibrin momental 21

Supozojm nj rritje t krkess pr

nj t mir q prishet shpejt, si

qumshti, n periudha fare t

shkurtra, pr shembull ditore.

Oferta sht e dhne, e pandryshuar,

sepse prodhimi krkon nj koh pr t'u

rritur, prandaj nj rritje e krkess do

t rrit shum mimin momental t

qumshtit.

Kjo rritje e madhe e mimit sht e

nevojshme pr t racionuar ofertn

midis konsumatorve.

Ekuilibrin afatshkurtr 22

mimi i ekuilibrit pr periudha

afatshkurtra sht m i ult se mimi i

ekuilibrit momental.

Kjo e ka bazn te oferta shtes q

vjen nga prdorimi intensiv i t njjtit

kapital.

N kt rast oferta sht m elastike,

sepse me rritjen e mimit rritet edhe

sasia e prodhuar.

Ekuilibrin afatgjat 23

N periudha afatgjata sht e

mundshme t rritet numri i lopve dhe

mund t prmirsohet edhe

teknologjia, q do t onte n nj

ofert m t madhe t qumshtit, pra

n nj kube oferte m elastike.

Si rrjedhim, ne ekuilibr mimi do t

jet edhe m i ulet. Por ky mim mund

t jet m i lart se ai fillestari.

Dallimi n mes periudhave afatgjata

dhe afatshkurtra 24

Pra, midis periudhave afatgjata (LR) dhe periudhave afatshkurtra (SR) ekzistojn ndryshime, t cilat shfaqen n kto aspekte thelbsore:

N periudhat afatgjata nuk ka kosto fikse, t gjitha kostot jan t ndryshueshme.

Duke qen se n periudha afatgjata firma mund t ndryshoje madhsin e impianteve t saj, kurba e kostos totale mesatare n kto periudha sht m e shesht se kurba e kostos totale mesatare n periudha afatshkurtra.

N periudha afatgjata kemi hyrje t firmave t reja n deg (lmi) kur firmat ekzistuese marrin fitim ekonomik. Nga ana tjetr, kemi dalje t firmave nga dega n qoft se ato nuk marrin t paktn fitim normal, pra psojn humbje ekonomike.

Ekuilibri afatgjate pr nj firm

konkurruese 25

N figur shohim q n nivelin P1 t

mimit firma prodhon sasin q i

prgjigjet piks E, ku MR=MC.

Duke qen se n periudha afatgjata fitimi

ekonomik sht zero, n pikn E do t

kemi q P=LRAC, (mimi sht i barabart

me koston mesatare afatgjate).

Nga ana tjetr, n kt pik, ku MR=MC,

do t kemi P=LRMC, sepse MR=P dhe

MC=LRMC.

Duke kombinuar dy barazimet e

msiprme, P=LRAC dhe P=LRMC, n

pikn E kemi LRAC=LRMC.

LRMC - kostoja marxhinale n periudha afatgjata,

LRAC - kostoja mesatare n periudha afatgjata,

SRMC - kostoja marxhinale n periudha afatshkurtra,

SRAC - kostoja mesatare n periudha afatshkurtra.

Ekuilibri afatgjate pr nj firm

konkurruese 26

N pikn e maksimizimit t fitimit n

periudha afatgjata ka vend barazimi:

P = LRMC = LRAC = SRMC = SRAC

Kuptimi i ktij barazimi sht se

konkurrenca e plot e detyron firmn t

prodhoje n nivelin m t ult t

mundshm t kostos mesatare afatgjate.

Firmat q nuk prshtatin madhsin e tyre

n kufij optimal, ku sigurohet kostoja m e

ult e mundshme, nuk jan efiiente dhe

nuk mund t konkurrojn me firmat q

jan efiiente, prandaj, ne fund t fundit,

jan t detyruara t dalin nga dega.

LRMC - kostoja marxhinale n periudha afatgjata,

LRAC - kostoja mesatare n periudha afatgjata,

SRMC - kostoja marxhinale n periudha afatshkurtra,

SRAC - kostoja mesatare n periudha afatshkurtra.

Konkurrenca e plot dhe efiienca

ekonomike 27

Efiienca ekonomike, sipas prcaktimit t ekonomistit

to italian Vilfredo Pareto, prfaqson at situate ku

prodhimi i nj malli t dhne nuk mund t rritet pa

ulur prodhimin e nj malli tjetr dhe kur konsumi i

nj konsumatori nuk mund t rritet pa paksuar

konsumin e nj tjetri.

Sipas ktij prcaktimi rritja e efiiencs ekonomike

realizohet kur plotsohen tri kondita, q quhen

konditat e Paretos.

Tri konditat e Paretos 28

Kondita e par - Minimizimi i kostos

Firma q maksimizon fitimin zgjedh

pikn ku vija e izokostos sht

tangjente me nj izokuant, kjo sht

pika ku prodhimi sigurohet me kosto

minimale

N kt pik, pjerrsia e izokostos

sht PK/PL (raporti i mimit t dy

faktorve), kurse pjerrsia e izokuantit

sht e barabarte - me MRTS (norma

teknike e zvendsimit) L puna K - kapitali


Kondita e par - Minimizimi i kostos

N kushtet kur, p.sh., prodhuesit e

ushqimit (u) dhe t veshjeve (v) synojn

maksimizimin e fitimit, mund t

shkruajm pr secilin prej tyre:

MRTSu=PK/PL, dhe MTRSv=PK/PL.

Duke qen se n konkurrencn e plot

mimi i puns dhe i kapitalit sht i

njjte pr t gjitha firmat, ather del

q MRTSu= MRTSv.

Pra, kondita e pare plotesohet. L puna K - kapitali


Kondita e dyt - Ekuilibri i konsumatorit

Konsumatori q dshiron t maksimizoj dobishmerin zgjedh at kombinim t mallrave, q prcaktohet nga pika ku vija e buxhetit sht tangjente me nj kurb indiferenc q sht kurba e indiferencs m e lart q mund t arrihet.

N ket pik, pjerrsia e vijs s buxhetit jepet nga raporti i mimit t dy t mirave, kurse pjerrsia e kurbs s indiferencs sht e barabarte me normn marxhinale t zvendsimit MRS.


Kondita e dyt - Ekuilibri i konsumatorit

Prandaj mund t shkruajm q n pikn e ekuilibrit t konsumatorit A

dhe pr konsumatorin B sht e njjta

gj:

Duke ditur q n konkurrencn e plot,

mimi i ushqimit dhe i veshjeve sht i njjte pr scilin konsumator, ather MRSA = MRSB, dhe n ket mnyr plotsohet edhe kondita e dyt.


Kondita e tret - Ekuilibri i komunitetit

Si theksuam m hert

Dim gjithashtu q MRT prfaqson

pjerrsin e kurbs s mundsive t

prodhimit.

MRT sht gjithashtu e barabart me

raportin e kostove marxhinale, pra



Duke lvizur nga pika A n pikn B,

pr t prodhuar u njsi shtes ushqimi

duhet t sakrifikohet v njsi veshje.

Duke ditur q kostoja ngelet e

pandryshuar n do pik t kurbs s

mundsive t prodhimit, mund t

shkruajm q V MCv = U MCu.

Nxjerrim q pjerrtsia sht e

barabarte me



Pra, q t kemi MRT = MRS duhet q

Duke ditur q n konkurrencn e plot

firmat vendosin mime t barabarta me koston marxhinale, themi q edhe kondita e tret plotsohet.

Si prfundim, theksojm q n kushtet e konkurrencs s plot arrihet efiienca ekonomike sepse plotsohen t tri konditat e Paretos.

Faleminderit pr vmendjen

ligjërata 6 - oferta dhe përcaktimi i Çmimeve në konkurrencë të plotë, monopoli

Documents