lich su khu pho co

5
Lịch sử khu Phố cổ Hà Nội Năm 1010, trung tâm Hà Nội cổ được Lý Thái Tổ đánh giá trong “ chiếu dời Đô” là: “ ở giữa khu vực đát trời, có thế rồng cuộn hổ ngồi, ở giữa nam – bắc – đông – tây, địa hình địa thế núi sông sau trước, đất rộng mà bằng phẳng, chỗ cao ráo mà sáng sủa, dân cư không khổ về ngập lụt, muôn vật rất thịnh và phồn vinh, xem khắp nước Việt, chỗ ấy là phồn thịnh hơn cả”. Với sẵn một vùng kinh tế - cư dân ở phía đông Hà Nội cổ - nơi “hội họp của bốn phương” xây dựng hai vòng hoành thành và cấm thành ở phía Bắc, đắp thêm vòng thành thứ ba, khoanh khu vực kinh tế cư dân ấy vào trong, đô thị Thăng Long chính thức được hình thành với phần “đô” ở trong cùng là phần “thị” bao quanh, chủ yếu ở phía Đông-Nam. Quy hoạch “Tam trùng thành quách” và kết cấu” trong thành ngoài thị” là quy hoạch kiến thiết xã hội của đô thị cổ Hà Nội. Về quy hoạch tự nhiên thì đây là một thành phố sông hồ, có giới hạn là sông Hồng ở phía Đông, sông Tô Lịch và Kim Ngưu ở phía Tây và phía Nam. Trong giới hạn: “ Nhĩ Hà quanh Bắc sang Đông” “Kim Ngưu – Tô Lịch là sông bên này” Nhiều công trình xây dựng mọc lên với những kiến trúc cung đình, kiến trúc tôn giáo. Những công trình xây dựng này của đô thị Hà Nội cổ đã làm cho các đời sau phát triển và không thay đổi mấy về quy hoạch. Đầu thế kỷ 19, Hoàng thành nhà Lê bị nhà Nguyễn phá vỡ. Vòng thành ngoài của Hà Nội lúc này bị thu hẹp nhiều về phía Đông. Trong khi khu vực các vòng thành của đô thị Hà Nội cổ có thể diễn biến như trên thì khu vực thị, kể từ ngày vua Lý Thái Tổ định đô đã có những biến chuyển. Phía Tây, có các trang trại nông nghiệp rộng lớn – đó chính là khu vực nông nghiệp của đô thị. Trung tâm thương nghiệp Thăng Long lấy cửa Đông, sông Tô – sông Hồng làm giới hạn, là vùng sầm uất nhất kinh thành. Ở đây tập trung nhiều phố phường, chợ bến mà trung tâm là phường Giang khẩu (cửa sông Tô) (tương ứng với phố Hàng Buồm ngày nay), chợ Đông, bến cảnh sông Tô (phường Giang Khẩu). Các phường thủ công của đô thị nằm rải ở nhiều phố phường, nhưng cũng tập trung ở khu phía Đông-nơi hợp lưu sông Hồng sông Tô. Kết hợp với khu vực buôn bán, các phường thủ công này ngày càng làm cho phần thị - phố phường của đô thị Hà Nội cổ hình thành từ thời Lý thêm mở mang, phát triển vào các thế kỷ 17-18. Trải qua nhiều yếu tố lịch sử, từng thành tố đơn lẻ của Phố cổ có bị thay đổi và có niên đại xây dựng không sớm, nhưng về tổng thể, khu vực này vẫn bảo lưu được cơ cấu không gian đô thị của một khu Phố cổ. Bên cạnh đó, nó vẫn đang được thực hiện chức năng xã hội với vai trò là một trung tâm thương mại và sản xuất các nghề thủ công truyền thống với các chợ lớn. Đồng thời là sự tồn tại của hệ thống di tích kiến trúc tôn giáo, các lễ hội truyền thống, nếp sống thanh lịch của người Hà Nội hàng ngày diễn ra trong không gian khu Phố cổ Hà Nội. Trên cơ sở nghiên cứu hiện trạng, thấy được hệ thống giá trị đó mà các cấp ban nghành Trung ương và Thành phố đã hoạch định ranh giới của khu Phố cổ như hiện nay để bảo tồn và phát huy tác dụng.

Upload: neu-em-la-anh

Post on 30-Sep-2015

214 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

Năm 1010, trung tâm Hà Nội cổ được Lý Thái Tổ đánh giá trong “ chiếu dời Đô” là: “ ở giữa khu vực đát trời, có thế rồng cuộn hổ ngồi, ở giữa nam – bắc – đông – tây, địa hình địa thế núi sông sau trước, đất rộng mà bằng phẳng, chỗ cao ráo mà sáng sủa, dân cư không khổ về ngập lụt, muôn vật rất thịnh và phồn vinh, xem khắp nước Việt, chỗ ấy là phồn thịnh hơn cả”.Với sẵn một vùng kinh tế - cư dân ở phía đông Hà Nội cổ - nơi “hội họp của bốn phương” xây dựng hai vòng hoành thành và cấm thành ở phía Bắc, đắp thêm vòng thành thứ ba, khoanh khu vực kinh tế cư dân ấy vào trong, đô thị Thăng Long chính thức được hình thành với phần “đô” ở trong cùng là phần “thị” bao quanh, chủ yếu ở phía Đông-Nam.Quy hoạch “Tam trùng thành quách” và kết cấu” trong thành ngoài thị” là quy hoạch kiến thiết xã hội của đô thị cổ Hà Nội.

TRANSCRIPT

Lch s khu Ph c H NiNm 1010, trung tm H Ni c c L Thi T nh gi trong chiu di l: gia khu vc t tri, c th rng cun h ngi, gia nam bc ng ty, a hnh a th ni sng sau trc, t rng m bng phng, ch cao ro m sng sa, dn c khng kh v ngp lt, mun vt rt thnh v phn vinh, xem khp nc Vit, ch y l phn thnh hn c.Vi sn mt vng kinh t - c dn pha ng H Ni c - ni hi hp ca bn phng xy dng hai vng honh thnh v cm thnh pha Bc, p thm vng thnh th ba, khoanh khu vc kinh t c dn y vo trong, th Thng Long chnh thc c hnh thnh vi phn trong cng l phn th bao quanh, ch yu pha ng-Nam.Quy hoch Tam trng thnh quch v kt cu trong thnh ngoi th l quy hoch kin thit x hi ca th c H Ni.V quy hoch t nhin th y l mt thnh ph sng h, c gii hn l sng Hng pha ng, sng T Lch v Kim Ngu pha Ty v pha Nam. Trong gii hn: Nh H quanh Bc sang ngKim Ngu T Lch l sng bn nyNhiu cng trnh xy dng mc ln vi nhng kin trc cung nh, kin trc tn gio. Nhng cng trnh xy dng ny ca th H Ni c lm cho cc i sau pht trin v khng thay i my v quy hoch.u th k 19, Hong thnh nh L b nh Nguyn ph v. Vng thnh ngoi ca H Ni lc ny b thu hp nhiu v pha ng.Trong khi khu vc cc vng thnh ca th H Ni c c th din bin nh trn th khu vc th, k t ngy vua L Thi T nh c nhng bin chuyn. Pha Ty, c cc trang tri nng nghip rng ln chnh l khu vc nng nghip ca th. Trung tm thng nghip Thng Long ly ca ng, sng T sng Hng lm gii hn, l vng sm ut nht kinh thnh. y tp trung nhiu ph phng, ch bn m trung tm l phng Giang khu (ca sng T) (tng ng vi ph Hng Bum ngy nay), ch ng, bn cnh sng T (phng Giang Khu).Cc phng th cng ca th nm ri nhiu ph phng, nhng cng tp trung khu pha ng-ni hp lu sng Hng sng T.Kt hp vi khu vc bun bn, cc phng th cng ny ngy cng lm cho phn th - ph phng ca th H Ni c hnh thnh t thi L thm m mang, pht trin vo cc th k 17-18.Tri qua nhiu yu t lch s, tng thnh t n l ca Ph c c b thay i v c nin i xy dng khng sm, nhng v tng th, khu vc ny vn bo lu c c cu khng gian th ca mt khu Ph c. Bn cnh , n vn ang c thc hin chc nng x hi vi vai tr l mt trung tm thng mi v sn xut cc ngh th cng truyn thng vi cc ch ln. ng thi l s tn ti ca h thng di tch kin trc tn gio, cc l hi truyn thng, np sng thanh lch ca ngi H Ni hng ngy din ra trong khng gian khu Ph c H Ni.Trn c s nghin cu hin trng, thy c h thng gi tr m cc cp ban nghnh Trung ng v Thnh ph hoch nh ranh gii ca khu Ph c nh hin nay bo tn v pht huy tc dng.

Khu Ph c t th k XI n XIV (Thi l Trn)Hnh 1.1 Bn Thng Long nm 1940Trong cc thi L Trn, ni thnh ca Thng Long bao gm 61 phng. Cc ph x cng ngy mt lp nn nhiu nhng Thng Long cng nh cc thnh th phng ng u c mi lin h mt thit gia cc b phn cng thng nghip v cc b phn nng nghip ca nhng xm lng nng nghip xung quanh. Nhng ngh th cng tp trung nhiu nht khu ng Ty thnh Thng Long. Ti nay nghnh kho c hc tm thy nhiu di vt c cho thy mt mng li nghnh ngh phong ph ca t Thng Long xua nh ngh dt, nhum, gm, s, giy, ngh lm trang sc, m ngh, ngh c ng, rn st, mc... Trnh k thut vi cc hnh rng, phng, cm th...Thi L mt s xng th cng ca Nh nc cng xut hin nh xng c tin, ng thuyn, lm v kh, xe kiu ca vua quan...

Khu Ph c t th k XV n XIXT th k XV vng kinh k t thnh ph Trung gm hai huyn Qung c v Vnh Xng, ti nm 1469 i thnh ph Phng Thin. Khu dn c 2 huyn Qung c th k XIX gi l Vnh Thun v Vnh Xng, th k XIX gi l Th Xng chia lm 36 phng, mi huyn 18 phng. Quy hoch ca Thng Long 36 phng bt u t .Phng l n v tng ng vi x nng thn, l ni tp hp nhng ngi lm cng ngh. C dn 36 phng bao gm c nng dn, th th cng, thng nhn. Thng Long c nhng ph ch bun bn tp np v nhng phng th cng ni ting. Sch D a ch ca Nguyn Tri vit nm 1435 c nhc ti mt s phng th cng chuyn nghip nh phng Tng Kim (Hng Trng) lm kiu, o gip, i mm vng, gu tru, d lng. Phng Yn Thi (Bi) chuyn lm giy; phng Thy Chng (Thy Kh) v phng Nghi Tm, (Lng Nghi Tm bn H Ty) dt vi v la; phng H Tn ( Ging Tn, b sng Hng) nung vi, Phng Hng o nhum iu; phng T Nht (An Nht) cui ph Hu lm qut; phng ng Nhn (Hng Ngang) bn o dip nh y; phng Thnh Quang (ngoi Ch Da) lm long nhn.Trong lun n ph tin s s hc Thng Long-H Ni th k XVII-XVIII-XIX (1984) ca Nguyn Tha H c lp danh sch 34 phng nm trong 2 huyn Th Xng v Qung c (mi huyn 17 phng). Nh s hc-H Ni Nguyn Vinh Phc lp c danh sch "36 ph phng" phng, phn ln l trng lp vi xut ca Nguyn Tha H tuy c mt s phng l c khc.Hnh nh: Nh truyn thng trong khu "36 ph phng" (th k 19)Con s 36 phng ca Thng Long vo thi L khng ng nht vi "36 ph phng" ca H Ni nh ta thng ni ngy nay, "36 ph phng" ch l cch gi khu vc th ca th c H Ni.Ph trong Hn t c ngha l bn sng. Dn dn v sau ng ngha ca t ph thay i gi cc con ng gia cc phng v cng ch ni bun bn. Phng nh L ngoi ni dung ch t chc ca nhng ngi lm cng mt ngh cn ch dy cc gian, cc nh bn hng. Nh vy phng v ph khng th ng nht vi nhau. Mt thc t l ch ring trong khu vc ph c nu tnh cc ph c tn vi ch Hng cng ln ti 38 ph.S bng n dn s th ca khu dn c bun bn Thng Long k ch c s tc ng mnh m n mt biu hin hng khi th hai: l s gia tng cc mt tip xc giao lu v i thoi kinh t, vn ha ca khu dn c i vi cc mi trng x hi xung quanh n, mt s giao lu v i thoi nhiu tng.S lng cc ngi nh m i b phn l tranh, tre, na,... tng vt. Xut hin ngy cng nhiu cc ph x c ca hng, ca hiu. S hnh thnh cc cng ng ngh nghip c cng chung mt lng qu chuyn ngh v chuyn mt hng c tc dng n kin thit th khu ph c H Ni. Nhng ngi nh hp, di c mt tin trng ra ph, gian ngoi va dng l ni sn xut va lm ca hng by bn cc sn phm. ng thi cng xut hin nhiu nhng ngi nh, cha ca c nhn.Hnh nh: Bn c 1873 khu Ph c H Ni cng dn dn hnh thnh mt li sng th dn v mt khiu thm m th. Di tc ng ca mt nn kinh t hng ha, tin t pht trin v giao lu ng cp: quan liu-th dn, nhng ngi dn ph phng k ch qua vi ba th h, khng nh c mt bn sc th ca mnh. l mt np sng thanh lch, tao nh tuy c phn i cc, dim da. Nm 1802 Nguyn nh chn Hu lm kinh nn hn ch cho xy thnh Thng Long ch vi din tch ; nh hn rt nhiu so vi Hong Thnh di cc triu i trc. Trong khi Hong Thnh b h cp thu hp th Kinh thnh vn tn ti, thm ch cn m rng hn. Khu vc sinh sng pht trin v s lng cng vi nhng ngh truyn thng bi l do nhng th th cng c thot khi nhng cn tr php lut v nhiu mi lin h vi ngh nghip nc ngoi c thit lp. Nh vy, u th k XIX, Hong Thnh nh L b nh Nguyn ph v, vng thnh ngoi b thu hp, gt mt phn rng ln t pha Ty v mt phn t pha ng Hong Thnh ra ngoi. th H Ni lc ny b thu hp nhng phn th (thuc phn ln din tch Khu ph c H Ni hin nay) vn c duy tr v pht trin.Thng Long th k XIX, theo s ghi chp ca cc gio s Chu u k li...K ch khng c thnh ly, khng c pho i. Ngoi cung in nh vua lp ngi v lm bng nhng khi g ln cu k, nh dn u lm bng tre, lp r, khng c ca s... (theo Bandinoti)... (ng ph khng lt gch, c khong 72 li ph thong ng khng km g cc li ph ca cc thnh ph trung bnh . Cc li ph u y th th cng v nh bun. trnh ln xn, nhm ln, mt th gi cho khch tm kim th hng cn mua, ng vo mi ph u c tm bin ghi r loi hng ha bn . Cc th hng tt, qu trong nc v nc ngoi u a v y vi s lng di do. Cc thng im nc ngoi nh H Lan, Anh... t Thng Long mua cc mt hng nh t sng, qu, sa nhn, x hng, ch... bn lu hunh, thuc sng, ch, bc, vi, sng, n, h phch,... (Theo Marini RoManh).Khu Ph c t cui XIX n na u th k XX.Hnh nh: Bn H Ni thng 4 nm 1890 Sau khi thc dn Php nh chim H Ni, quy hoch H Ni bt u c s thay i: Thnh c b ph, khu ph Ty c hnh thnh, khu Ph c c nhiu bin i mnh m. ng ph c nn li, c h thng thot nc, c h ph, ng c lt tri nha v c chiu sng. Nh ca 2 bn ng ph c xy gch lp ngi phng ha hon. Bn cnh nhng nh c mi ngi vi g u, b nc git tam cp xut hin cc ngi nh c mt tin c lm theo kiu cch Chu u; kiu a phng Php vi cc loi thc ct, vm cun, ban cng, lgia v cc hoa vn trang tr v.v... Chiu cao tng nh v s tng u c thay i khc vi kin trc truyn thng, song nhn chung chng vn hi ha... cho ti 1954 cc ph c c ph kn cc l nh; mi l nh l 1 gia nh. Mi l nh ty theo su nng m c mt hay vi ba sn nh bn trong ly nh sng v thng thong. Trong nhng nm 1946-1947, thi gian ton quc khng chin, Khu ph c H Ni tr thnh trn a chin u ca Lin khu I. y l mt trong ba mt trn khu ca qun v dn H Ni chin u chng qun th v cng l mt trong nhng nguyn nhn chnh dn n s xung cp, hy hoi cc ngi nh truyn thng v cc di tch trong khu vc.Hnh nh: Bn H Ni thng 4 nm 1890 Khu ph c di thi Php thuc vn l khu vc bun bn sm ut trong c nc; bng dng ca chic cu Long Bin vi cc nhp cu bng st nh con rng s xung vt ngang qua 2 b sng Hng chu v Thnh c v Khu ph c H Ni. Hng ngy tng on tu ha t Bc ca H Ni dng li pha ga u cu b Nam sng Hng dn bun bn xung ch Bc Qua, ng Xun vi bit bao sn vt cung cp cho H Ni v cho cc a phng khc phi Nam qua H Ni, ng thi cng li ch i cc hng ha t H Ni cung cp cho cc tnh pha Bc. Cnh tp np lc xung ga u cu pha b Nam sng Hng (cng l pha Bc ca khu Ph c) di s thi thc ca ting ci tu, cng vi s nh khi ca u tu, ta c cm gic nh con rng st ang phun chu nh ngc tip nhng dng sinh khi cho H Ni cho khu Ph c. Khu ph c H Ni c tuyn ng tu in i t ga ph Thy Khu qua ph Qun Thnh qua ph Hng Giy, ch ng Xun, Hng ng, Hng Ngang, Hng o qua ph inh Tin Hong, Hng Bi, Ph Hu, Bch Mai, Ting leng keng ca tu in ch 1,2,3 toa tu nh len li trong cc ph hp ngi ng, bun bn tp np, lm cho Ph c sng ng. Phng tin giao thng trn Ph c cn phi k n cc xe xch l, ngi i xe p v i b.

Khu Ph c t 1986 n nayK t 1986 n nay vi s chuyn i t nn kinh t bao cp chuyn sang nn kinh t th trng; m rng s giao lu kinh t v quan h quc t; m rng cc thnh phn kinh t trong nc, khch l mi tng lp nhn dn xy dng m mang pht trin kinh t - vn ha x hi, bun bn khu Ph c dn dn c phc hi, pht trin v li sm ut hn xa. Cc mt tin nh c ci to i mi nhiu nh xung cp, b hng c xy dng li vi nhiu loi kiu cc. Nhiu nh n cha c tu sa, khng kh tm linh tr li vi khu Ph c.Gp phn vo khng kh hot ng ca khu Ph c trong gn thp k nay l s qua li tp np ca dng ngi du lch y l nhn t tch cc thc y hot ng thng mi, dch v, vn ha. Do vy mt s nh trong khu Ph c c ci to thnh khch sn mi ni; thnh cc qun n c sn; cc ca hng tng 1 c trang tr ni tht khang trang hp dn.