GT.0000020 hi Vinh (Chü bien) - Lê Van Anh

LICH SÙTHÊ GIÓI HIÊN DAI

Q u y e n 2

wNH À X U Á T BÂN DAI HOC SU' PHAM

T R A N T H I VINH (C h u biên) LÊ VÀN ANH

LÍCH SU' TH€ G IO Ì HI€N D M• • •

(QUYÉN 2)

G I I Í O T R ÌN H D m H O C S U ' P H f lM

NHÀ XU AT BÂN DAI HOC SIT PHAM

Mä sô': 01.01.775/869 DH2008

MUC LUC

Trang

La nôi dâu 7P tânm ôdâu 10

Phàn thür nhâ't.

Q U A N H f Q U Ô C TÊ' ï Q S A U C HIÉN T R A N H T H É G IÔ I T H lï NHA'T DÊN N A Y ( 1918-2005)

Ch/öng I. Quart hê quôc té giûra hai cuôc chiê'n tranh thé gidi (1918 - 1939)

I. Sis hinh thành trât tir thé gicri mdi sau Chién tranh thé gicri th ir nhat (1918 - 1929) 151. Hê thô'ng Hoà udc Vécxai (1919 - '(920) 162. Hê thông Hiêp udc Oasinhtan (1921 - 1922) 233. Trât tu thé gicri trong thâp nièn 20 cùa thé ki XX 244. Quan hê quô'c té cùa nudc Nga Xô viét

sau Câch mang thâng Mi/di (1917 -1929) 28II. Sir sup dd cùa hê thô'ng Vécxai - Oasinhtcm và con dudng dân dén

Chién tranh thé gidi th ir hai ( 1929 - 1939) 321. Su hinh thành ba lô lira chién tranh thé gidi 332. Con dudng dan tcri Chién tranh thé gidi thür hai 393. Quan hê quô'c té cùa Liên Xô trong thâp niên 30 4?

Chi/cfng II. Chién tranh thé gicri thürhai. Quan hê quôc té trong chién tranh (1939-1945)

I. Giai doan thir nhâ't (9 - 1939 dén 6 -1941): Phe phât xit xâm chiém châu Âu,mo rông chién tranh d Oông Nam  và Bac Phi 49

1. Phât xit Dire tân công Ba Lan và xâm chiém câc nude Bac Âu - Tây Âu 49

2. Phe Truc cüng cô' liên minh và md rông xâm luoc ô Oông Nam Âu, Dông Âvà Bac Phi (9-1940 dén 6-1941) 52

3. Quan hê cùa Liên Xô vdi mot sô nude Oông Âu (1939 - 1940) 54II. Giai doan thir hai (6 -1941 dén 11 - 1942): Chién tranh lan rông toàn thé gidi và

su hinh thành dông minh chông phât xit 56

1. Phât xit Dire tan công Liên Xô (6 -1941 dén 11 - 1942) 56

3

2. Chién tranh Thâi Binh Duong bùng né 583. Sir hinh thành Mât trân Dông minh chdng phât xlt 604. Phong trào khâng chién cüa nhân dân câc nuôc

bj phât xit chiém dông 61III. Giai doan thir ba (11 - 1942 dén 12 - 1943): Buérc ngoât cüa chién tranh,

quân Dông minh chuyén sang phàn công 631. Chién thâng Xtalingrât và birdc ngoât cüa chién tranh 632. Quân Dông minh phàn công ô Bac Phi, Italia và Thâi Binh Duong 653. Hôi nghi câp cao Téhéran (11 -1943 ) và vân dé mô Mât trân thir hai àTây Au 66

IV. Giai doan thir tu (12 - 1943 dén 8 - 1945): Quân Dông minh tdng phàn côngtiêu dtèt phât xit Dire, Italia, quân phiét Nhât. Chién tranh thé giôi thir hai két thiic 67

1. Lièn Xô tdng phàn công giài phông hoàn toàn dât nuôc và giai phông Dông Au 672. M î-A n h m o M â ttrâ n th irh a iâ T â y A u 683. Hôi nghi Thuong dînh lanta và Pdtxdam vôi vân dé két thüc chién tranh 704. Phât xit Dire bi tiêu diét. Quân phiét Nhât dâu hàng. Chién tranh két thüc 725. Két eue cüa Chién tranh thé giôi thCr hai 75

Chifcfng III. Quan hê quôc té sau Chien tranh thé gicri thir hai (1945 -1991)

I. Quan hé quôc té tù 1945 dén nüa dâu nhtfng nàm 70 cüa thé kî XX 791. Su hinh thành Trât tu hai eue lanta 792. Cuôc Chién tranh lanh giQa hai eue Xô-MT và hai khdi Dông - Tây 88

II. Quan hé quôc té tu nîra sau nhûrng nàm 70 dén 1991 941. Quâ trinh châm dirt cuôc Chién tranh lanh 942. Su s updd cüa Trât tu hai eue lanta 98

Chtftfng IV. Quan hê quôc té sau Chién tranh lanh (1991-2005)

I. Khâi quât tinh hinh quôc té sau Chién tranh lanh 101II. Mâu thuân trong quan hé quôc té sau Chién tranh lanh 102III. Xu thé phât trién cüa quan hê quôc té sau Chién tranh lanh 107

IV. Cuôc chién chông khüng bô cüa M i ô châu Anhffng nàm dâu thé kî XXI và tâc dông dôi vdi quan hê quôc té 108

1. Su diéu chlnh chién luoc cüa chlnh quyén Bush sau su kiên 11-9-2001 108

2. Cuôc chién tranh ô Âpganistan 1153. Cuôc chién tranh Irâc 121

4. Tâc dông cuôc chién chông khüng bô cüa MTdôi vôi khu vue Dông Nam A... 128

ChUüng V. Cuôc câch mang khoa hoc-kï thuât và vân dé toàn eau hoâ

I. Cuôc câch mang khoa hoc - kT thuât lân thir hai 141

4

1. Nguón gdc cûa cuôc cách mang khoa hoc - kï thuât 1412. Nói dung, däc diém cuôc cách mang khoa hoc - kï thuât lán thír hai 1473. Nhümg thành tuu cüa cách mang khoa hoc - kí thuât 1514. Tác dông cüa cuôc cách mang khoa hoc - kí thuât doi vdi tién trinh

phát trién cüa nhán loai 167II. Xu thé toán cáu hoá vá tác dông cüa nó 176

1. Mot só van dé lí luán 1762. Nhümg bieu hiên cüa toán cáu hoá 1783. Tác dông tích o re vá tiéu ci/c cüa toán cáu hoá 181Táng két phán thír nhát 187

Phán thír haiC Á C N l f Ó C C H Â U Á , C H Â U P H I V À M Í L A T IN H T Ì / S A U

C H IÊ N T R A N H T H È ' G IÓ I T H Ü N H Ä T O Ê N N A Y (1 9 1 8 - 2 0 0 5 )

Chutrng I. Khái quát vé các ni/tìc châu A, châu Phi và Mi Latinh tir 1918 den nay

I. Nhûrng nét Idn vé phong trào giài phông dân tôc ô châu A, châu Phi và Mï Latinh 193

1. Phong trào giài phông dân tôc tir 1918 dê'n 1945 1932. Phong trào däu tranh giài phông dân tôc tir sau Chien tranh thé gicri

thír hai. Su sup dà hê thô'ng thuôc dia cüa chü nghía dé quôc 210

II. Quâ trinh phát trién kinh té - xà hôi à các nude châu A,châu Phi và M i Latinh sau khi giânh dôc lâp 219

1. Môt só ván dé co bân cüa càc nude dang phât trién sau khi giành dôc lâp 2192. Quâ trinh phát trién kinh té - xâ hôi cüa các nuöc dang phát trién 2213. Các niröc dang phát trién trong bói cánh toán cáu hoá 224

Chuüng II. Các nüöc châu Atirsau Chien tranh the giói thiïnhât den nay

I. Trung Quô'c, An Dô tir sau Chién tranh thé gidi thír nhâ’t dén nay 229IT ru n g Q u ó c tir 1919 dén nay 229

2. An Dô tir sau Chién tranh thé giôi thír nhâ't dén nay (1918-2000) 246

II. Dông Nam A tir sau Chién tranh thé giôi thír nhat dén nay 262

1. Dông Nam A giiîa hai cuôc chién tranh thé giôi (1918 - 1939) 262

2. Dông Nam A trong Chién tranh thé gidi thír hai (1939 - 1945) 265

3. Dông Nam A 1945-1975: Cuôc dau tranh giành dôc lâpdân tôc vâ phát trién trong bói cánh Chién tranh lanh 268

4. Các nude Dông Nam A tir 1975 dén nay 321

5. Hiêp hôi các nude Dông Nam A (ASEAN) ^335

5

III. Hôi nhâp Viêt Nam - ASEAN: Lieh sir và trién vong 3481. Viêt Nam vói tó chCrc ASEAN tir 1967 dê'n 1995 3482. Hop tác Viêt Nam - ASEAN ttf 1995 dén nay 3543. Quan hê Viêt Nam vói môt s6 nude thành viên ASEAN (1991 - 2005) 363

IV. Các nén công nghiêp môi à Oông A (NIES) 3731. Khái quát vé các nén công nghiêp môi 373

2. Quá trinh phât trién cùa NIES Oông A 373V. Khu vire Trung Oông 380

1. Khái quát 3802. Cách mang giài phông dân tôc ó Thô’ NhTKÿ (1919-1922) 3823. Irac tir sau Chién tranh thé giói thír nhát dén nay 3844. Iran tir sau Chién tranh thé giói thú nhät dén nay 3855. Phong tráo kháng chién Palextin 387

Chüüng NI. Châu Phi và Mi Latlnh tir sau Chien tranh thé gicri thír nhâ't dén nay

I. Châu Phi tir sau Chién tranh thé giói thú nhát dén nay 3921. Khái quát 3922. Môt só ni/óc châu Phi 402

II. MTLatinh tir sau Chién tranh thé giói thú nhát dén nay 4061. Khái quát 4062. Môt só ni/óc MT Latinh 413Tóng két phán thír hai 420

Tái liéu tham kháo chính 423

Bang tra círu thuât ngú 425

6

LO I N O I D A U

Bo mon Lich sir cua Truong Dai hoc Su pham Ha Noi (DHSPHN) hinh thanh tir luc Truong DHSP Ha Noi duoc quyet dinh thanh lap (11-10-1951) va tro thanh mot khoa tir nam hoc 1963-1964. Ngay tir nhung nam dSu tiSn, tai lieu hoc tap vS Lich su Viet Nam, Lich sir the giai, Phucmg phap day hoc Lich sir va nhieu bo mon bo tro khac ducrc bien soan.

Tir sau nam hoc 1958-1959, giang vien khoa Lich sir Trucmg DHSP Ha Noi bat d^u bien soan cac giao trinh ve Lich sir va Phuong phap day hoc Lich sir, dich nhiSu sach cua nuoc ngoai, chii yeu ciia Lien Xo va Trung Quoc lam tai lieu hoc tap, nghien cuu cho sinh vien, boi duong can bo tre. Cho den nam 2005, khoa Lich sir Truong DHSP Ha Noi da hoan thanh viec bien soan giao trinh, chuyen dS, tai lieu tham khao tat ca cac mon hoc theo chucrng trinh dao tao da ban hanh cho cac trudng DHSP. Day la ket qua lao dong khoa hoc cua nhidu the he can bo giang vien ma ngudi dat nfin mong la GS Pham Huy Thong, GS Chiem Te, GS Le Van Sau.

Tac gia giao trinh cac mon hoc la nhung giang vien sau:- Lich su Viet Nam: GS.TS Truong Huu Quynh, GS NguySn Due Nghinh,

PGS NguySn Van Kiem, PGS.TS Nguy6n Phan Quang, F’GS.TS Nguyln Canh Minh, PGS Ho Song, GVC Ngo Thi Chinh, GVC Bach Ngoc Anh, GVC Tran Thi Thuc Nga, PGS.TS Trin Ba De, GS.TS Nguy6n Ngoc Co, PGS.TS Dao T6' Uyen, PGS.TS Nguyfin Dinh L6...

- Lich su Hie glal: GS Pham Huy I'hong, GS Chiem Te, GS Le Van Sau, PGS Dang Diic An, GVC Pham Hong Viet, PGS Triin Van Trj, GVC NguySn Van Due, PGS Pham Gia Hai, PGS Pham Huu Lu, GS.TS Phan Ngoc Lien, GVC Nguydn Xuan Ky, GS Nguy6n Anh Thai, PGS NguySn Xu8n True, GVC NguySn Lam Kieu, GVC NguySn Thi Ngoc Que, PGS.TS NghiSm Dinh Vy, PGS.TS Dinh Ngoc Bao, GS.TS D6 Thanh Binh, PGS.TS Trdn Thi Vinh, PGS.TS Dang Thanh Toan...

- Phuong phap day hoc Lich su: Hoang Trieu, PGS Tran Van Tri, GS.TS Phan Ngoc Lien, PGS.TS Trinh Dinh Tung, GS.TS NguySn Thj Coi...

NhiSu tac gia trSn cung tham gia biSn soan giao trinh nhung m6n hoc khac: NMp mon su hoc, Phuong phap luSln sir hoc, Lich su su hoc... Mot so

7

cân bô câc Viên nghiên ciiu khoa hoc, giàng viên câc truông dai hoc cûng tham gia bien soan câc giâo trinh này.

Nhüng giâo trinh duoc biên soan dà gôp phân không nhô vào viêc dào tao giâo viên Ljch sù à câc trircmg DHSP trong nuôc.

Trong công cuôc doi môi giâo duc cua nuôc ta và su phât triên cùa khoa hoc Lich su, khoa hoc giâo duc nói chung, giâo duc lich sù nói riêng, viêc bô sung, diéu chinh nói dung câc giâo trinh cho câp nhât là diêu cân thiê't. Trên thuc té, trong hon 40 näm qua, câc giâo trinh cùa Khoa duoc chînh biên nhiêu lân dé dâp ùng kjp thcfi yêu câu dào tao. Viêc biên soan giâo trinh môi lân này tiê'p nhân nhüng thành tuu, kinh nghiêm biên soan câc giâo trinh truóc. Dây là môt su kê' thùa và phât triën. Câc tâc già giâo trinh môi trân trong ghi nhân công lao và tô long biê't on doi vói câc tâc già câc giâo trinh truóc, dâc biêt dô'i vói câc Giâo su, Giàng viên dà tir trân.

Giâo trinh duoc biên soan theo du thào Chucrng trinh ngành Lich sù câc truông DHSP. Vi vây, công trinh không chi dâm bào viêc tiê'p thu nhûng thành tuu khoa hoc môi (vé lich sù và giâo duc lich sù) mà con thé hiên yêu câu su pham cùa môt giâo trinh dai hoc.

Nôi dung câc giâo trinh, vé co bân, gôm câc phân chù yê'u sau:- Phân MÒ dâu: Câ'u tao sâch theo chuong trinh môi, nói dung co ban

duoc trinh bày, dâc diëm, yêu câu biên soan, huông dân sù dung.- Câc Chuong duoc câu tao theo hoc phân, song vân dàm bào tinh lich

sù cùa quâ trinh phât trién xà hôi loài nguôi và dân tôc cûng nhu tinh lôgic cùa câc vâ'n dé duoc trinh bày dé sinh viên nghiên ci'ru, hoc tâp.

- Sau môi Chuong cô tài lieu tliam khào (chù yê'u là tài lieu gô'c, doan trich trong tâc phàm cùa Mac, Ängghen, Lênin, Hô Chi Minh, Van kiên Dâng...), câu hôi - bài tâp, huông dân hoc tâp.

- Két luûn chung: Nhüng vâ'n de ca bàn vé nôi dung cùa giâo trinh hay hoc phân, vé phuong phâp nghiên cùu, hoc tâp cùa sinh viên.

- Tài lieu tham khâo chù yêu trong biên soan.- Bang tra euu thuât ngûr, khâi nièm.Câc tâc già biên soan giâo trinh gôm nhûng giàng viên khoa Lich sù

Truông DHSP Hà Nôi và câc Truong DH Vinh, DHSP Hué, DHSP Thâi Nguyên, DH Quy Nhcm, DHSP Thành phô Hô Chi Minh, DH Khoa hoc Xà hôi và Nhân vân - Dai hoc Quô'c gia Hà Nôi.

Dé dàm bào kê' hoach biên soan và su thô'ng nhâ't à mùc dô nhâ't dinh hinh thùc câc giâo trinh, Ban Chù nhiêm khoa Lich sù Trucmg DHSP Hà Nôi cù Ban Phu trâch gôm:

- GS.TS Phan Ngoc Lien- GS.TS D6 Thanh Binh- GS.TS NguySn Ngoc CoXin Iran trong cam on tac gia cac giao trlnh trade day nay khong con

dieu kien tham gia bien soan giao trinh mcii, cam on cac nha khoa hoc, cac dong nghiep da dong gop vao viec bien soan, cam on Nha xuat ban Dai hoc Sir pham da tao dieu kien cho cac giao trinh diroc ldn lirot ra dcri.

Xin duoc cac nha khoa hoc, cac dong nghiep, sinh vien gop y va thu I6i cho nhung sai sot trong giao trinh.

Ban Chu nhiem khoa L|ch six Triromg DHSP Ha Noi

9