Leefbaarheid en Vitaliteit van dorpen: Mythes en Uitdagingen

Dr Frans Thissen

Universiteit van Amsterdam

Mythes en uitdagingen “Machtige beelden”: het autonome dorp Veranderingen: van autonoom dorp naar woondorp

Mythes over leefbaarheid en sociale vitaliteit: De betekenis van voorzieningen voor de leefbaarheid De betekenis van sociale samenhang voor de sociale vitaliteit van

dorpen

Uitdaging: Hoe kunnen leefbaarheid en sociale vitaliteit ontstaan op basis van nieuwe voorwaarden?

Mythes duiken op bij grote veranderingen (individualisering, krimp, verdwijnen voorzieningen)

Krimp in het Groene Hart

Krimp aantal inwoners is (groeiende) realiteit: Maar er lijkt zelden

sprake van stagnatie (vraaguitval)

Belangrijker is verandering bevolkingssamenstelling Vergrijzing / Ontgroening Toename alleenstaanden Toename ‘anderen’

Opzet presentatie Begrippen: Leefbaarheid en sociale vitaliteit

De sociale veranderingen in dorpen

Van autonoom dorp naar woondorp Leefbaarheid in autonome dorpen en woondorpen De voorwaarden voor gemeenschapsinitiatieven Sociale samenhang en sociale vitaliteit van dorpen

Omgaan met verandering (zoals krimp)

Leefbaarheid en sociale vitaliteit Leefbaarheid: (leefbaar dorp is waar)

“bewoners naar tevredenheid leven en waar terugkerende problemen, zorgen en ergernissen beperkt zijn” Veronderstelde leefbaarheid Ervaren leefbaarheid

Sociale vitaliteit: “de bijdragen van bewoners aan hun omgeving … waar waardevolle zaken tot stand komen dankzij vrijwillig handelen van bewoners” Verbindende sociale vitaliteit Vernieuwende sociale vitaliteit

Sociale veranderingen in dorpen

Sociale veranderingen in dorpen Het ‘Autochtone’ dorp :

Bloei van het autochtone dorp tijdens de Wederopbouw: 1950-1970

Nieuwe welvaart bleef in het dorp Het autonome dorp als ‘machtig beeld’

De opkomst van het Woondorp : Verplaatste consumptie (mobiliteit) Algemene schaalvergroting van het

leven (sociale en economische domein)

Schaalverkleining (culturele en politieke domein)

Verschillen tussen bewoners Autonome dorp

Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’

Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’

Woondorp

Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving

Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp

Van het autonome dorp naar het woondorp

Autonome dorp

In dorp geboren en getogen bewoners (leefpaden)

Activiteiten in het eigen dorp (dagpaden)

Traditioneel referentiekader:

Uitgedragen door bepaalde bewoners en bestuurders

Woondorp

Bewoners die zich ooit in dorp hebben gevestigd (leefpaden)

Activiteiten buiten het dorp waar men woont (dagpaden)

Opkomend referentiekader: Uitgedragen door bepaalde

bewoners

Verschillende beoordeling van de leefbaarheid

Autonome dorp

Oordeel over de voorzieningen in het dorp is belangrijk

“We hebben nog een kleine supermarkt en we hebben nog een bakker … Want als je dat niet meer hebt op een dorp … en dat zouden we misschien meer moeten gaan beseffen met z’n allen”

Woondorp

Oordeel over de eigen woning en de woonomgeving is belangrijk

“Eigenlijk hebben we heel doelbewust voor dit dorpje gekozen want het is … de Parel van de Zak. En die Zak sprak ons vreselijk aan … Het landschap trok ons ontzettend”

Leefbaarheid in het autonome dorp

Ontwikkeling aantal inwoners

Ontwikkeling aantal

voorzieningen

Ontwikkeling Leefbaarheid

Leefbaarheid in het woondorp

Ontwikkeling Leefbaarheid

Ontwikkeling gemeenschaps-

initiatieven(voorzieningen)

Ontwikkeling woonfunctie binnen de

streek

Regiovorming

Ontwikkeling aantal

inwoners

Ontwikkeling aantal

voorzieningen

Ontwikkeling Leefbaarheid

Autonome dorp:

Gemeenschapsinitiatieven: Loil

Gemeenschapsinitiatieven: zijn voorzieningen als resultaat van de leefbaarheid

Voorziening gecreëerd door de dorpssamenleving: initiatieven van bewoners

Voorwaarden voor gemeenschapsinitiatieven:

Woonsituatie: ruimtelijke kwaliteit

Ruimten om elkaar te ontmoeten (binnen en buiten)

Sociale samenhang in dorpen

Hoofdactiviteit hebben binnen het dorp

Gebruik van dorpsvoorzieningen

Familie in het dorp hebben

Zich vooral dorpsbewoner voelen

Organiseren en bezoeken dorpsactiviteiten

Dorpsraad bezoeken

Trots zijn op het dorp

Actief zijn in dorpsverenigingenBereid actie te voeren voor het dorp

Sociale samenhang in dorpen

Hoofdactiviteit hebben binnen het dorp

Gebruik van dorpsvoorzieningen

Familie in het dorp hebben

Zich vooral dorpsbewoner voelen

Organiseren en bezoeken dorpsactiviteiten

Dorpsraad bezoeken

Trots zijn op het dorp

Actief zijn in dorpsverenigingenBereid actie te voeren voor het dorp

Autonoom gericht Lokaal betrokken

Sociale vitaliteit van dorpen

Omgaan met krimp (Zeeland)

Onverkende paden Krimp is realiteit, maar er is

sprake van grote regionale en lokale verschillen

Verandering van bevolkingssamenstelling is belangrijker dan ontwikkeling aantal inwoners (vergrijzing / alleenstaanden / anderen)

Ontwikkelingen zijn uitdagingen voor diverse beleidssectoren

Op pad!

Mythes Bevolkingsgroei is doel op zich

Concurrentie tussen steden en dorpen nodig

Woningen bouwen is nodig om te groeien

Leefbaarheid stimuleren door voorzieningen op korte afstand

Uitdagingen Kwaliteit is het doel

Samenwerking en afstemming

Behouden van vastgoedwaarde Leefbaarheid stimuleren door

bevorderen sociale samenhang: Verbeteren woonkwaliteit Ontmoetingsfunctie creëren Voorzieningen bereikbaar

houden

Leefbaarheid en Vitaliteit van dorpen: Mythes en Uitdagingen

Dr Frans Thissen

Universiteit van Amsterdam

http://thissen.net/rural/GroeneHart/