Erol KAYA

YEREL YÖNETİMLERİN TARİHÇESİ Osmanlı İmparatorluğu’nda 1826’lara kadar belediye

hizmetleri kadılar tarafından yürütülmekte idi. Bu hizmetler;

Şehrin temizliği,

Ticaretin sağlıklı yürütülmesi,

Esnaf, çarşı ve pazarın denetim ve kontrolü,

İmar düzeninin gözetilmesi.

Kadı’nın bu işlerde Subaşı ve Mimarbaşı gibi yardımcıları vardı.

2

YEREL YÖNETİMLERİN TARİHÇESİ

İHTİSAP NAZIRLIĞI DÖNEMİ

1826 yılında, Yeniçeriliğin kaldırılmasından sonra belediye hizmetlerini üstlenmek üzere kurulmuş

Kadı’nın yürüttüğü belediye hizmetlerini üstlenmiştir.

3

YEREL YÖNETİMLERİN TARİHÇESİ ŞEHREMANETİ DÖNEMİ

İhtisap nazırlığının yetersiz kalmasından sonra 1854 yılında yayımlanan nizamname ile Şehremaneti kuruldu.

Şehremaneti Görevleri :

Zorunlu ihtiyaç maddelerinin karşılanması,

Fiyatların belirlenmesi ve kontrolü,

Şehrin Temizliğinin sağlanması,

Çarşı ve pazarın denetimi

4

YEREL YÖNETİMLERİN TARİHÇESİ Şehremaneti Meclisi :

2 Şehremini muavini,

Teba ve esnaf temsilcilerinden oluşan 12 kişi, olmak üzere toplam 15 kişiden oluşmaktadır.

BÖLGELER KURULMASI

1857 yılında İstanbul 14 belediye bölgesine ayrılmış,

Galata ve Beyoğlu bölgesinde Altıncı Daire-i Belediye teşkilatı kurulmuş,

Diğer bölgeler faaliyete geçirilememiştir.

5

YEREL YÖNETİMLERİN TARİHÇESİ Kırım Savaşından sonra 1856 yılında toplanan Paris

Konferansında, Avrupalı devletler (Fransa ve İngiltere) Osmanlı Devletinden Tanzimat Fermanının geliştirilmesini istemişlerdir.

28 Şubat 1856’da Islahat Fermanı kabul edilmiştir. Tebaanın can, mal, ırz güvenliği,

Kanun önünde eşitlik,

Vergi eşitliği,

Gayr-i müslim tebanın, gerek merkezi yönetimde gerekse vilayet ve taşra idaresinde yer alması gibi ilkeler benimsendi.

6

ÖZEL İDARELERİN DOĞUŞU Lübnan’da çıkan karışıklardan sonra, Avrupalı devletlerin

katkılarıyla hazırlanan 1861 tarihli Lübnan Nizamnamesi ile, Lübnan’da otonom bir yönetim kurulması öngörülmüştür.

Hazırlanan nizamname; Yıllık vergi dışında adeta bağımsız bir devleti öngörüyordu.

Avrupalı devletler, Lübnan nizamnamesinin İmparatorluğun diğer bölgelerinde (Rumeli) örnek alınmasını istiyorlardı.

Osmanlı devlet adamları bu uygulamayı tehlikeli bulup yeni bir nizamname hazırladılar.

07 Kasım 1864 tarihli Tuna Vilayeti Nizamnamesi İl Özel İdare sisteminin temelini oluşturan hukuki düzenlemedir.

7

ÖZEL İDARELERİN DOĞUŞU Tuna Vilayet Nizamnamesi ile,

Eyalet sistemi kaldırılmış ve yerine vilayet sistemi getirilmiştir.

1871 İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi, merkeziyetçi bir anlayışla hazırlanmıştır.

Yönetim Kademeleri ; vilayet (vali), liva-sancak (mutasarrıf), kaza (kaymakam), nahiye(nahiye müdürü) ve köy (muhtar) şeklinde belirlenmiştir.

İki meclisli bir sistem getirilmiştir.

İstanbul dışındaki şehirlerde de belediye kurulması öngörülmüştür.

8

ÖZEL İDARELERİN DOĞUŞU İdare-i Umumiye-i Vilayet Muvakkati 1913

İl yönetimi, genel ve özel yönetim olarak ikiye ayrılmış ve bugünkü yönetim temeli atılmıştır.

Vilayetler, hem merkezi idarenin bir parçası hem de hükmi şahsiyeti haiz bir adem-i merkeziyet idaresi olarak kabul edilmiştir.

İki meclisli bir sistem öngörülmüştür.

İdare-i Umumiye-i Vilayet

İdare-i Hususiye-i Vilayet

9

ÖZEL İDARELERİN DOĞUŞU 1929 tarih ve 1426 sayılı Vilayet İdaresi Kanunu ile

1913’de yürürlüğe giren İdare-i Umumiye-i Vilayet Kanun-i Muvakkati’nin idareye ait kısımları, ayrı bir kanun olarak düzenlenmiştir.

1987 yılında, 3360 sayılı kanun ile yapılan değişiklikten sonra İdare-i Umumiye-i Vilayet Kanun-i Muvakkatin adı, İl Özel İdaresi olarak değiştirilmiştir.

5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu (22/02/2007 )

10

İL ÖZEL İDARESİ Kuruluş : ilin kurulmasına dair kanunla kurulur ve ilin

kaldırılmasıyla tüzel kişiliği sona erer. Md/4

İl Özel İdaresi : İl halkının mahalli müşterek nitelikli hizmetleri karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişiliği, md.3/a

Organları :

Karar organı : - İl genel meclisi, seçilmişlerden oluşur

İcra organı : -İl daimi encümeni, seçilmiş ve atanmışlar

-Vali , hem icra organı hem de vesayet makamıdır.

11

İL ÖZEL İDARESİ Görevleri : İl sınırlarında yetkili olduğu görevlerde üçlü bir yetki

yapısı vardır.

Gençlik ve spor,

Kültür-sanat-turizm,

Sosyal hizmet ve yardım, Belediye sınırında

Sanayi ve ticaret, belediyeler de yetkili

Sağlık,

Tarım, Merkezi idare de

Çevre düzeni planı, yetkili

Çoçuk yuvaları ve yetiştirme yurtları,

Bayındırlık ve iskan,

Toprak koruma ve erezyonun önlenmesi,

İ.Ö.Okul binalarının yapımı ve arsa temini

12

İL ÖZEL İDARESİ Belediye sınırları dışındaki görevleri :

Yol, su, kanalizasyon,

Katı atık, çevre,

İmar, Merkezi

Acil yardım ve kurtarma, İdare de

Orman köylerinin desteklenmesi, yetkili

Ağaçlandırma ve park bahçe tesisi,

13

İL ÖZEL İDARESİ Merkezi İdare Adına Görev İfası : 5302/6

Bakanlıklar ve diğer merkezi idare kuruluşlarının yatırımlarının yapılması;

Yapım, bakım ve onarım işleri, devlet ve il yolları, içme suyu, sulama suyu, kanalizasyon, enerji nakil hattı, sağlık, eğitim, kültür, turizm, çevre, imar, bayındırlık, iskan, gençlik ve spor gibi.

Kendi bütçelerinde bu hizmetler için ayrılan ödenekleri, il özel idarelerine aktarmak suretiyle gerçekleştirebilirler.

İl özel idareleri, bütçe imkanları ölçüsünde bu yatırımlara kendi bütçesinden ödenek aktarabilir.

14

İL ÖZEL İDARESİ ORGANLARI

İL GENEL MECLİSİ

VALİ

İL ENCÜMENİ

15

İL GENEL MECLİSİ İl özel idaresinin karar organıdır.

Görev ve yetkileri kanunda sayılmıştır.

İcra-i nitelikte görevi yoktur.

Meclis başkanı, başkanlık divanı ve ihtisas komisyonları meclis tarafından seçilmektedir.

Meclis başkanının icrai nitelikte görev ve yetkisi bulunmamaktadır.

Meclis kararları 5 gün içinde valiye gönderilir, valiye gönderilmeyen kararlar yürürlüğe girmez.

Vali, hukuka aykırı gördüğü meclis kararlarını gerekçesini de belirterek yeniden görüşülmek üzere meclise iade edebilir. (AYM.18/01/2007 tarih ve E:2005/32, K:2007/3 Meclisin ısrar kararı kaldırıldı.)

16

İL GENEL MECLİSİ Görevleri : Stratejik plan ve yatırım ve çalışma programlarını, il

özel idaresi faaliyetlerini ve personelinin perfonmans ölçütlerini görüşmek ve karar bağlamak,

Bütçe ve kesin hesabı kabul etmek, bütçede birimler arası aktarma yapmak,

Belediye sınırları il sınırı olan Bşb. Hariç il çevre düzeni planı ile belediye sınırları dışındaki alanların imar planlarını görüşmek ve karara bağlamak,

Borçlanmaya, diğer kuruluşlarla ilişkiye karar vermek, Bütçe içi işletme ve şirket kurmaya, ayrılmaya, sermaye artırmaya

ve gayrimenkul yatırım ortaklığı kurulmasına karar vermek, Taşınmaz alım/satım/tahsis/trampa/üç yıldan fazla

kiralama/süresi 25 yılı geçmeyecek sınırlı ayni hak tesisine karar vermek. Şartlı bağışları kabul etmek,

İmtiyaz/yap-işlet-devret/özelleştirmelere karar vermek, İl özel idaresi yönetmeliklerini kabul etmek, Encümen ve ihtisas komisyonları üyelerini seçmek, gibi

17

İl Encümeni İcra organıdır.

Başkanı validir, valinin katılmadığı toplantıya genel sekreter başkanlık eder.

5 Seçilmiş, 5 atanmış üyeden oluşur

Kanunda sayılan alanlar dışında yetkisi yoktur. Stratejik plan ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı

inceleyip il genel meclisine görüş bildirmek,

Yıllık çalışma programını uygulamak,

Bütçede aktarma yapmak,

Kanunda öngörülen cezaları vermek,

Taşınmaz mal satımı, trampa, gibi meclis kararlarını uygulamak, 3 yıla kadar kiralama yapmak,

Umuma açık yerlerin açılış ve kapanış saatlerini belirlemek, gibi…

18

VALİ İl özel idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir.

Görevleri : İl özel idareyi stratejik plana uygun yönetmek, kurumsal stratejilere

uygun olarak bütçeyi , il özel idaresi ve personelinin perfonmans ölçütlerini hazırlamak/izlemek/değerlendirmek/bunlarla ilgili raporları meclise sunmak.

Kurumu devlet daireleri ve mahkemelerde temsil etmek veya ettirmek,

İl encümenine başkanlık etmek,

İl genel meclisi ve encümen kararlarını uygulamak,

Gelir ve alacakları takip ve tahsil etmek,

Bütçeyi uygulamak,

Şartsız bağışları kabul etmek,

İl halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemleri almak,

Kanunlarda meclis ve encümen kararı gerektirmeyen görevleri yapmak.

19

DENETİM Amacı : İl özel idarelerinin denetimi; faaliyet ve

işlemlerinde hataların önlenmesine yardımcı olmak esasına dayanır.,

İl Özel idarelerinde; 5302 sayılı Kanun ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarınca iç ve dış denetim yapılmaktadır.

Denetim kural olarak; idari iş ve işlemlerin hukuka uygunluğunu, malî ve performans denetimini kapsamaktadır.

İl özel idaresinin malî iş ve işlemleri münhasıran Sayıştay tarafından dış denetim kapsamında yapılmaktadır.

20

DENETİM İl özel idarelerinin mali işlemler dışında kalan diğer idarî iş ve

işlemleri; idarenin bütünlüğüne ve kalkınma plânı ve stratejilerine uygunluğu açısından İçişleri Bakanlığı, vali veya görevlendireceği elemanlar tarafından da denetlenebilmektedir.

İl özel idarelerine bağlı kuruluş ve işletmelerin de denetimi bu

esaslara göre yapılacaktır.

İl genel meclisi; soru, genel görüşme , faaliyet raporunu değerlendirme ve meclis denetim komisyonu marifetiyle il özel idaresinin iş ve işlemlerini denetlemektedir.

Denetime ilişkin sonuçların kamuoyuna açıklanması ve il genel

meclisinin bilgisine sunulması zorunluluktur.

21

İL ÖZEL İDARELERİ MALİ YAPI

22

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ PAYI

7.332.527.463.

BELEDİYELER PAYI 4.749.468.704.

BÜYÜKŞEHİR İLÇE BLD. PAYI

2.464.274.222.

İL ÖZEL İDARELERİ PAYI 1.908.628.000

MAHALLİ İDARELER PAYI TOPLAM

16.462.584.444.

GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİ TOPLAMI

172.416.575.000.

GBVGT/MİP ORANI

% 9.55

TÜRKİYE MAHALLİ İDARE GELİR PAYLARI (2009)

23

İL ÖZEL İDARELERİ (81 il)

2006 2007 2008 2009

GELİR 5.636.093 6.099.606 7.121.961 7.299.672

Merkezi paylar

1.125.490 1.244.716 1.581.543 1.828.174

20% 20% 22% 25%

Yerel Gelirler

4.510.602 4.854.899 5.540.418 5.471.498

80% 80% 78% 75%

24

GİDER 5.663.226 6.215.942 6.845.330 7.554.550

Yatırım Harcamaları

2.642.757 2.942.752 2.756.055 3.435.961

47% 47% 40% 45%

Mal ve Hizmet Alımları

1.061.392 1.211.502 1.345.695 1.630.337

19% 19% 20% 21%

Personel 1.693.251 1.740.556 2.264.458 2.068.159

30% 28% 33% 27%

Yükümlülük 509.045 549.408 696.728 863.589

0.09 katı 0.09 katı 0.1 katı 0.1 katı

2006 2007 2008 2009

İL ÖZEL İDARELERİ (81 İL)

25

KOCAELİ İL ÖZEL İDARESİ 2009 YILI GELİR DAĞILIMI %

Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 2.216.019 % 3.04

Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler (Bakanlık ödenek/Bağış)

36.370.750 % 49.85

Diğer Gelirler 34.054.147 % 46.67

Alacaklardan Tahsilatlar 322.534 % 0.44

TOPLAM 72.963.451 % 100

26

ÖZ GELİR TOPLAMI 36.592.700.90 BAKANLIKLARDAN GELEN ÖDENEK VE BAĞIŞLAR

36.370.750.88

TOPLAM 72.963.451.78

KOCAELİ İL ÖZEL İDARESİ 2009 YILI GİDER DAĞILIMI %

Personel Giderleri 4.467.832.70 % 5

SGK Prim Giderleri 294.338.21 % 0.05

Mal ve Hizmet Alım Giderleri 27.875.078.92 % 34

Cari Transferler 2.307.044.95 % 2

Sermaye Giderleri 45.064.726.60 % 55

Sermaye Transferleri 1.547.925.67 % 1

BETÇE GİDERLERİ TOPLAMI 81.556.947.05 % 100

27

TEŞEKKÜRLER

28