FB

lerim

Luto

lliIL E K S B I L I T E T I

TEK OBJEKTET E BANIMIT

FLEKSIBILITETI

Blerim Lutolli

TEK OBJEKTET E BANIMIT

Botohet me rastin e diplomimit të Autorit

Autor: Blerim Lutolli

Lektor: Ma. Abrurrahim Maxhuni

Botoi: Dija, Prishtinë

Tirazhi: 200 copë

Prishtinë, 2013

Katalogimi në botim – (CIP)Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

728.1Lutolli, BlerimFleksibiliteti tek objejektët e banimit / Blerim Lutolli. –Prishtinë : Dija, 2014. – 81 f. : ilustr. me ngjyra; 21 cm.Parathënie / Erneste Jedrashi-Qata : f. 6-7. – Literatura eshfrytëzuar : f. 79. – Referencat : f. 80

ISBN 978-9951-507-53-0

Falënderimi i takon Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëberësit

Pastaj, falënderoj Familjen per mbeshtetje e posaçerisht Nënën time.Gjithashtu, prof. e nderuar dhe shumë të respektuar Erneste Jedrashi -Qata per ndihmen e dhënë pergjate tërë studimeve

Përmbajtja:

Parathënie/ Erneste Jedrashi-Qata1.0 Qëllimi2.0 Çfarë është Fleksibiliteti3.0 Pse Fleksibiliteti I . Aspekti Ekonomik-Financiar: II . Llojllojshmëria III . Aspekti demografik IV. Relacioni Arkitekt - Klient4.0 Llojet e fleksibilitetit5.0 Zhvillimi historik i Fleksibilitetit I. Nevoja për fleksibilitet II. Industrializimi i njësive të banimit III. Fleksibiliteti 'mendor'6.0 Shembuj studimi rreth Fleksibilitetit7.0 Shembull studimi në Prishtinë

89

13

2327

4151

Parathënie

Sigurimi i kulmit mbi kokë, pas sigurimit të ushqimit dhe

veshmbathjes, është një nga nevojat themelore të njeriut.

Sot në botë problemi i banimit nuk mund te zgjidhet me

ndërtimin e shtëpive individuale. Zgjidhjen e problemit duhet

kërkuar në artikulimin e njësive të banimit në objektet

shumëbanesore.

Edhe pse projektimi i objekteve shumëbanesore nuk është

ideal i arkitekteve, duhet të pranojmë se është një detyrë par

excellance. Është detyrë madhështore të ndërtosh banesën

ku njeriu lind, jeton , vdes dhe ku e kalon së paku gjysmën e

jetës .

Gjetja e njesisë së banimit për cdo kend sot është ideal i

shumë arkitekteve dhe shkollave arkitektonike dhe ky është

qëllim shumë human i kohës sonë.

Analiza e banesave të cilat janë ndërtuar në Kosovë,

veçanërisht e atyre pas vitit 1999-të, tregon se ekzistojnë

shumë probleme në projektimin dhe ndërtimin e tyre.

Kështu bie fjala proporcionet brenda pjesëve strukturale të

banesës nuk janë as të përafërta me proporcionet të cilat

rekomandohen në literaturën profesionale.

Analizat poashtu tregojnë se banesat janë të përshtatshme

vetëm për nevojat momentale të banoreve. Studimet tregojnë

se mënyra më korrekte dhe më e saktë e konceptualizimit të

hapesirës për banim rrjedh nga nevojat e banoreve,

shumëllojshmëria e të cilave as që mund të paramendohet.

Nevojat për banim janë kategori dinamike dhe banesat të cilat

i ndertojmë sot nuk janë në gjendje të përcjellin këtë

dinamike. Duhet të gjinden zgjidhje të cilat do të mundesojnë

se paku përshtatshmeri të pjesërishme të banesës nevojave

të paparashikueshme të banoreve. Konsiderohet se

fleksibiliteti është kriterium kryesor për plotesimin e nevojave

të llojllojshme të banorëve.

Punimi i diplomës i Kandidatit Blerim Lutolli është një punim

shumë studioz dhe i thellë i projektimit të banesave

fleksibile. Ky punim paraqet një tendence serioze për

konceptualizimin e banesës bashkëkohore.

Erneste Jedrashi-Qata,ligjeruese e lëndës

Projektimi i objekteve të banimit, FNA, Prishtinë

8

1.0 Qëllimi

Ky libërth mbi fleksibilitetin është bërë me qëllim që sado pak të

ngritët vetëdijesimi mbi nevojën e fleksibilitetit në objektet e

banimit.

Kjo nënkupton që kolegët tanë arkitektë, të fillojnë të mendojnë mbi

projektimin e njësive banuese fleksibile.

9

Përmbajtja:

1.0 Qëllimi2.0 Çfarë është Fleksibiliteti3.0 Pse Fleksibiliteti I . Aspekti Ekonomik-Financiar: II . Llojllojshmëria III . Aspekti demografik IV. Relacioni Arkitekt - Klient4.0 Llojet e fleksibilitetit5.0 Zhvillimi historik i Fleksibilitetit I. Nevoja për fleksibilitet II. Industrializimi i njësive të banimit III. Fleksibiliteti 'mendor'6.0 Shembuj studimi rreth Fleksibilitetit7.0 Shembull studimi në Prishtinë

2.0 ÇFARË ËSHTË FLEKSIBILITETI

10

Në kuptim të përgjithshëm fleksibiliteti njihet si: një nga vetitë eveçanta të materies, aftësia e materies që të përthyhet, pa e thyeratë.Në arkitekturë, përkatësisht tek banimi, fleksibilitetin do tapërkufizoja si: aftësia, mundësia e konfiguracioneve të ndryshmeplanimetrike, përgjatë tërë ciklit jetësore,. për nevoja sociale,demografike( rritja apo zvogëlomi i numrit të anëtarëve tëfamiljes ), ekonomike (ndryshimi i ta ardhurave financiare, apopolitikës së tregut në patundshmëri) teknologjike ( zhvillimiteologjik i asortimentit mobiliar, sanitar) apo mjedisore(ndryshimi i kushteve klimatike).

11

Për fleksibilitetin janë dhënë definicione të ndryshme nga autorë tëndryshëm:Andrew Rabenek, Shepard,Town (1973) mendon se fleksibiliteti

është aftësia që të ofron zgjedhje dhe persnonalizim të hapësirës.

Sipas Hrman Hertzberger (1991) me fleksibilitet kuptojmë se nuk ka

një zgjidhje e cila është më e mirë se sa të tjerat. Po ashtu ai futi

termin 'polivalencë' në terminologjinë arkitektonike.

Ndërsa Steven Gorak (1992) fleksibilitetin e përkufizon si aftësi e

rregullimit të ndryshëm fizik.

Kurse, Ardian Forty (2000) mendon se fleksibiliteti është ai i cili

mundëson që roli dhe ndikimi i arkitekti vazhdojë edhe pas

përfundimit të projektit.

12

Shpeshherë në arkitekturë bëhet ngatërrimi i kuptueshmërisë sëfleksibilitetit dhe adaptueshmerisë në arkitekturën e banimit.Dallimi më i qartë i këtyre dy termeve është bërë nga Steven Gorak. Aifleksibilitetin e definon si 'aftësia e rregullimit të ndryshëm fizik', kurseadaptueshmerinë si 'aftësia e përdorimit të ndryshëm social'.Prandaj, kuptimi i adaptueshmerisë është i përafërt me termin'polivalencë', term i dhënë nga Herman Hertzberger, ku sipas tij formaështë polivalente në kuptim të shfrytëzimit, duke mundësuar përdorimtë ndryshëm pa pasur ndërrime në vetvete.

13

3.0 PSE FLEKSIBILITETI ?!

I. Aspekti Ekonomik-Financiar:

a. Aspekti i brendshëm

Ndryshimet demografike në familje kërkojnë skenarë të tjerë tëorganizimit planimetrik.Një ndërrim i tillë i organizimit të hapësirës, apo tentim për rritjen esipërfaqes shfrytëzuese tek njësitë e zakonshme të banimit kushtonjashtëzakonisht shumë, apo më mirë të themi shpeshherë është i pamundur.Kurse ndërtimi i ri kushton shumë, dhe jo çdoherë familjet e kanëluksin e ndërrimit të tyre. Përpos kësaj, tani jetëgjatësia ematerialeve ndërtimore është shumë e madhe se sa në dekadat ekaluara, e që automatikisht rrit jetëgjatësinë e objekteve dhe ulmundësinë e ndërrimit të shpeshtë të tyre.Prandaj, fleksibiliteti mundëson qëndrimin në të njëjtën njësi banimipavarësisht skenarëve që vijnë, si dhe kursim të madh financiar,kohor etj.

14

15

b. Aspekti i jashtëm

Duke u nisur nga fakti që shpeshherë shitja e njësive banuese bëhetnë bazë të numrit të dhomave e jo në bazë të sipërfaqes, kjo gjë errit edhe më shumë vlerën e njësive banuese fleksibile. Një tjetërgjë e rëndësishme është se në rast të rënies së kërkesave për shtëpidhe rritjes së nevojës për destinime të tjera, banesave fleksibileprapë se prapë nuk iu bie vlera, pasi që funksione të tilla lehtë mundtë akomodohen në këto njësi, pra e shmang jo përdorueshmërinë eobjektit në kuptimin afatgjatë.Të ndërtuarit në mënyrë fleksibile konsiderohet si më i shtrenjtë,duke pasur parasysh faktin që nevojiten mjete shtesë financiarepërgjatë ndërrimit të organizimit të njësive banuese. Por, njëhulumtim i bërë së fundi ka treguar se këto ndërrime marrin vetëm1% të shumës totale.1

16

I. Aspekti Ekonomik-Financiar:

a. Aspekti i brendshëm

Ndryshimet demografike në familje kërkojnë skenarë të tjerë tëorganizimit planimetrik.Një ndërrim i tillë i organizimit të hapësirës, apo tentim për rritjen esipërfaqes shfrytëzuese tek njësitë e zakonshme të banimit kushtonjashtëzakonisht shumë, apo më mirë të themi shpeshherë është i pamundur.Kurse ndërtimi i ri kushton shumë, dhe jo çdoherë familjet e kanëluksin e ndërrimit të tyre. Përpos kësaj, tani jetëgjatësia e materialevendërtimore është shumë e madhe se sa në dekadat e kaluara, e qëautomatikisht rrit jetëgjatësinë e objekteve dhe ul mundësinë endërrimit të shpeshtë të tyre.Prandaj, fleksibiliteti mundëson qëndrimin në të njëjtën njësi banimipavarësisht skenarëve që vijnë, si dhe kursim të madh financiar, kohoretj.

Nëse këto shpenzime analizohet në kontekst afatgjatë memundësinë e shpenzimeve në rast të ndërrimit të strehës,fleksibiliteti padyshim tregohet të jetë rentabil.Rezultati më fitimprurës është ai i Kendall dhe Teicher, të cilëtmbështesin argumentin e tyre në eksperiencën e njëqind shtëpive tëndërtuara, me ç'rast kanë konkluduar se 'benefitet nga planet ehapura tek objektet e banimit, kanë dalë të jenë substanciale’. 2

Në fund të fundit, rëndësia e çmimit financiar zbehet kundrejtruajtjes së strehës sonë të preferuar dhe ndryshimit të saj sipasdëshirave dhe nevojave tona.

17

II. Llojshmëria

Përparësi tjetër me rëndësi konsiderohet mundësia e ndërrimit tëorganizimit të njësisë banuese sipas nevojës dhe dëshirës, dukena mundësuar kështu një llojshmëri dispozitash planimetrike, meç’rast rritet mundësia e qëndrimit në të njëjtën shtëpi, me tëcilën shpeshherë, pavarësisht kualitetit fizik dhe estetik jemi tëlidhur emocionalisht me të. Sa për ilustrim, një hulumtim i bërënë Holandë ka treguar se njerëzit-banorët kanë më shumë tëngjarë të qëndrojnë në të njëjtën shtëpi nëse është i munduradaptimi i tyre, kurse një numër i madh prej tyre dëshirojnë tëndërrojnë banesën-shtëpinë si pasojë e pamundësisë së adaptimittë tyre sipas nevojës. 3

18

III. Aspekti demografik:

Jeta familjare fillon nëpërmjet një çifti, të cilët shpeshherëakomodohen në banesa të vogla. Me lindjen e fëmijëve ata janë tëdetyruar të marrin banesë të re, me qellim të plotësimit të nevojavetë tyre. Nëse pritjet e tyre kanë qenë për numër të caktuar tëfëmijëve, kurse rezultati është ndryshe, formohet një skenar tjetër qëautomatikisht shpie në një ndërrim tjetër të strehës.Kur fëmijët të rriten dhe të martohen, tashme kjo njësi e madhebanimi përsëri iu mbetet prindërve, të cilët ndoshta nuk mund t’ipërballojnë shpenzimet teknike për mirëmbajtjen e kësaj njësie tëmadhe banimi. Ata detyrohen ta ndërrojnë përsëri vendbanimin.Këto ndryshime mund të vijnë po ashtu edhe nga heterogjenitetikulturor i cili shpie në nevojën për lloje të ndryshme të dispozitaveplanimetrike.Shikuar në kontekst të ngushtë, në ciklin jetësor të një familjeje,vazhdimisht kemi ndryshime demografike dhe nevoja e fleksibilititpërballë një ndryshimi të tillë është e domosdoshme.

19

Në kontekst të gjerë, sa i përket vendit tonë, ne jemi dëshmitarë senë këto 15 vjetët e fundit kemi pasur një rritje të jashtëzakonshmetë popullsisë në kryeqytet, pra në Prishtinë, ritëm i cili me siguri dotë vazhdojë edhe në të ardhmen. Si pasojë e rritjes së numrit tëstudentëve e të çifteve të reja është rritur kërkesa për banesa,sidomos për ato njëdhomëshe dhe dydhomëshe. Rritja e kërkesavepër njësi të tilla dhe ndërrimi i shpeshtë i tyre automatikisht e rritçmimin për njësi.Problemi i ballafaqimit me një kërkesë të tillë karshi rritjes sënumrit të banorëve si në kontekstin e ngushtë familjar, ashtu edhenë kontekst më të gjerë në qytet, zgjidhet me aplikimin efleksibilitetit në njësitë banuese.Për shembull: në Angli, në vitin 1971 llogaritet të kenë qenë 3milion njësi njëdhomëshe, kurse në vitin 2003 6.5 milion. Nësebazohemi në një rritjeje të tillë, në vitin 2026 do të jenë10 milion.

20

Tek shumica e këtyre njësive nuk është menduar mundësia ezgjerimit apo bashkimit, pra nuk janë fleksibile, çka do të thotë senë rast të uljes së kërkesave për njësi të tilla do te shpinte në jopërdorueshmërinë e tyre. 4

Një zgjidhje për probleme të tilla do të ishte aplikimi ifleksibilitetit tek njësitë banuese dhe të dëlira nga çdo paragjykimsi në shfrytëzim ashtu edhe në ndryshimet demografike, kuorganizimi do të jetë rrjedhojë e kërkesave dhe nevojave ngavetë shfrytëzuesit.

21

IV. Relacioni Arkitekt - Klient

Ideja e përfshirjes së përdoruesve në procesin e organizimitplanimetrik tek njësitë banuese filloi nga disa arkitektë në vitet e70-ta. Për ta, një përfshirje e tillë, ndikon në demokratizimin dhenë personalizimin e njësive banuese dhe në rritjen e suksesitpërgjatë ciklit të shfrytëzueshmërisë.Kjo mundësi e përfshirjes dhe zgjedhja e organizimit, ashtu siç atadëshirojnë, shkon përtej përparësive financiare dhe e rrit edhe mëshume rëndësinë e fleksibilitetit te njësitë banuese.Ottokar Uhl, thekson rëndësinë e një përfshirjeje të tillë:"Përdoruesit duhet ta kenë të drejtën e përfshirjes në procesin edizajnimit, së bashku me arkitektët dhe planerët, dhe ta braktisinidenë e të qenit vetëm si konsumatorë të thjeshtë."5

Ideja është që të krijohet një hapësirë e lirë, ku mund tëakomodohen funksione të ndryshme, ashtu siç përdoruesitdëshirojnë

22

Në lidhje me këtë Hertzberger përmendi termin 'polivalence'.6 Kyterm i referohet një shfrytëzimi të shumanshëm të hapësirës ngaana e shfrytëzuesve, pa pasur ndërrime në vetvete, dhe pa pasurnjë parashikim ekzakt në karakterin e ardhshëm të njësisë.Hertzberger shkon edhe më tej në ngritjen e rolit të përdoruesveme të ashtuquajturën 'mos kompletim' i objekteve, duke iumundësuar atyre përfshirje jo vetëm në procesin e organizimitplanimetrik. por edhe në procesin e materializimit të strehëve tëtyre.●shembulli 5

Gjatë viteve 60-70 në Holandë, një gjë e tillë ka filluar së pari sinjë eksperiment i iniciuar nga disa arkitektë dhe sociologë. Pasdhjetë vitesh qëndrimi në ato streha, familjet, të cilat kanë qenëpjesë e organizmit planimetrik dëshirojnë qe ende të vazhdojnë tëqëndrojnë në të njëjtat shtëpi, përderisa familjet të cilat nuk kanëqenë pjesë e këtij procesi dëshirojnë tjetër organizim planimetrik,ose madje edhe ta ndërrojnë plotësisht atë. 7

23

4.0 LLOJET E FLEKSIBILITETIT

24

Autorë të ndryshëm kanë bërë ndarje të ndryshme mbi fleksibilitetin.Për ta thjeshtësuar më shumë, kam bërë ndarjen e fleksibilitetit në dy2 kategori:

●Në kategorinë e parë hyjnë : fleksibiliteti 'artificial' dhe 'real'

Fleksibiliteti artificial: me këtë fleksibilitet nënkuptojmë kurshfrytëzimi i hapësirave është i dy anshëm. Pra, kur për të njëjtënnjësi banimi kemi 2 skenarë, njeri skenar është i shfrytëzimit gjatënatës ,kurse tjetri gjatë ditës. P.sh. qëndrimi ditor gjatë ditës mbetet itille, kurse gjatë natës shndërrohet në dhomë gjumi, apo dhoma epunës shndërrohet në dhomë gjumi gjatë natës apo anasjelltas. Kjorealizohet me ndihmën e mureve rrëshqitëse, dhe me mobilet qëpalosen. ●shembulli 3,4

Fleksibiliteti real: është e kundërta e 'fleksibilitetit artificial'. Këtukarakteri i hapësirave në njësi nuk ndryshon gjatë ditës apo gjatënatës, por mbeten i tillë deri në një organizim tjetër planimetrik, prakemi një sipërfaqe reale të hapësirës. ●shembulli 2 dhe 6

25

●Kurse kategoria e dytë ka të bëjë me shkallën e rolit-përfshirjessë përdoruesve ne procesin e dizajnimit.

Në ketë kategori hyjnë : Hetero-fleksibiliteti, dhe Homo-fleksbiliteti

Hetero-fleksibiliteti: nënkuptojmë shkallën e lartë të përfshirjes sëpërdoruesve në procesin e organizmit planimetrik dhematerializimit. ●shembulli 5

Homo-fleksbiliteti: është e kundërta e hetero-fleksibilitetit, prakëtu kemi një shkallë të vogël apo s'kemi farë përfshirje tëpërdoruesve në këtë proces. ●shembulli 2

26

27

5.0 FAZAT E ZHVILLIMIT TË FLEKSIBILITETIT

28

I. Nevoja për Fleksibilitetin

Me përfundimin e Luftës së Parë Botërore, shoqëritë evropiane uballafaquan me kërkesë të madhe për strehimin e popullatës, sidomostë shtresës punëtore. Praktikat e realizimit deri në atë kohe, qoftë tëblloqeve urbane, qoftë të njësive banuese për shtresat borgjeze, thjeshtnuk ishin të përshtatshme si në kuptimin teorik, ashtu edhe në praktik.Me qëllim të arritjes së një numri sa më të madh të këtyre njësive dheatë me çmim të lirë, ishte i nevojshëm rishikimi i normave të ndërrimitderi në limitet e skajshme të mundshme.Në Kongresin e Dytë të CIAM-it, të mbajtur në Frankfurt më 1929, ushtrua nevoja për fleksibilitet tek njësitë e banimit, ku përkundërsipërfaqes së vogël të njësive duhej krijuar mundësia eheterogjenitetit në shfrytëzim.

Përderisa zhvillimi i hovshëm i fleksibilitetit u bë nga arkitektëtgjermanë, shumë shpejtë ky proces shkoi drejt një standardizimi tëkëtyre njësive në kuptim të sipërfaqes, ndarjes dhe mobilimit. Kurse,në Holandë u mendua edhe për mënyrën e përdorimit në kontekst mëtë gjatë kohor, pra pati një zhvillim më kuptimplote të fleksibilitetit.

29

Përveç paraqitjes së nevojave të cekura më lartë, fleksibiliteti bëhetedhe njëra nga pjesët e rëndësishme të arkitekturës moderne. AlanColquhoun argumenton: filozofia e fleksibilitetit qëndron në atë sekërkesat e periudhës moderne janë shumë komplekse dhevazhdimisht të ndryshueshme. 8

Gjatë kësaj periudhe u zhvilluan shumë elementet ndihmëse përarritjen e fleksibilitetit, siç janë: muret dhe mobiliet e palosura,mobilet që mundësonin që e njëjta hapësirë të shfrytëzohet gjatëditës si qëndrim ditore, kurse natën si hapësirë për fjetje.Në vitin 1928 Le Corbusier zhvilloi një sërë skenarësh përshfrytëzimin e së njëjtës hapësirë gjatë ditës dhe natës. ●shembulli 3 . Po ashtu, edhe Carl Fieger, prezantoi skenarë tëngjashëm në ekspozitën e arkitekturës të mbajtur në Berlin më1931. ●shembulli 4 Le Corbusier mbështeti një ide të tillë mearsyetimin e rentabilitetit në sipërfaqe, duke argumentuar sëblerësit paguajnë banesë me sipërfaqe 46m2, kurse me një çmim tëtillë ata marrin 71m2 sipërfaqe efektive.

30

Ideja e propozuar nga Bruno Taut, i cili sugjeron se modele të tillatë prodhohen në seri, e ngriti edhe më shumë rëndësinë efleksibilitetit në njësitë e banimit.Në këtë periudhë kemi edhe shembullin më të famshëm tëfleksibilitetit të njohur si ''Shroder House' në Utrecht, dizajnuar ngaarkitekti holandez i De-stilj-it Gerrit Rietveld, në bashkëpunim meklientin e tij Truus Shroder. Ky objekt qe promotori kryesor ifleksibilitetit dhe ndër shembujt e parë funksional të fleksibilitetitnë atë periudhë. ●shembulli 1Një tjetër shembull me një rendësi të tillë ishte padyshim'WeiBenhofsiedlung' në Shtutgart i realizuar nga Mies Vand derRohe më 1927. ●shembulli 2.Mies thekson rëndësinë e fleksibilitetit duke argumentuar sejetëgjatësia e ndërtesave nuk duhet përfunduar me funksionin etyre, me të cilin edhe janë dizajnuar. Për të fleksibiliteti ishtekoncepti më i rëndësishëm në arkitekturë, kurse struktura skeletoresi formë më e përshtatshme e konstruksionit, pra një balanciminpërballë kërkesave të ndryshme që vijnë nga shfrytëzuesit. 9

31

II. Industrializimi i njesive banuese

Një epoke e madhe po fillon.Problemi i banesës është problem i kohës, nga ky problem varetekuilibri i shoqërisë sot.Duhet filluar prodhimi i elementeve në seri.Duhet krijuar prirja e prodhimit në seri.Prirja e të banuarit në banesa në seri.Prirja e konceptimit të banesave në seri.Në qoftë të se çrrënjosen nga mendja e zemra e secilit, konceptet evjetruara mbi banesën dhe çështja të kapet në mënyrë kritike dheobjektive, do të arrihet në banesën-mjet, banesën në seri, tëshëndetshme dhe të bukur për nga estetika.

Le CorbusierDrejt një Arkitekture ,1923, fq. 188

32

Përderisa zhvillimi i fazës së parë karakterizohej nga shtytësitekonomik e social, në fazën e dytë një zhvillim i tillë ishte i ndikuarnga zhvillimi teknologjik dhe mënyra e adaptimit të teknikaveindustriale për realizimin e njësive të zakonshme të banimit. Zgjerimi imadh i zhvillimit teknologjik i teknikave të ndërtimit së bashku merritjen e kërkesave për strehe, shpiu deri tek interesi për standardizimine njësive banuese.

Sikurse Bruno Taut ashtu edhe Le Corbusier, njëri nga pionierët mëme zë për prodhimin e shtëpive në seri, realizoi disa projekt-propozime: Maison Domino (1914)fig.1, Maison Voisin (1920),Maison Citrohan (1922) dhe Maison Loucher (1928). ●shembulli 3

33

Sipas tij, argumenti më i fortë që del nga këto modele-shtëpi ështëi lidhur ngushtë me faktin se ato mund të jenë përjetësishtfleksibile. 11

Modeli Dom-ino 1914, konsiston në njëstrukturë prej shtyllave dhe pllakavemeskatëshe nga betonarmeja. Muretndarëse dhe organizimi në përgjithësi ihapësirave mund të bëhet sipas nevojës dhedëshirës. E gjithë kjo do të rezultonte menjë kosto më të ulët dhe fleksibilitetpërbrenda njësisë banuese.

Në librin 'Drejt një arkitekture' ai thekson se prodhimi në masë jovetëm që shpie në çmime më të ulëta për njësi, por si të tilla,mund të ofrojnë fleksibilitet në mundësinë e zgjedhjes sëorganizmit planimetrik, ashtu siç përdoruesit kanë nevojë.Gjithashtu edhe për Gropius, standardizimi i njësive banuese ishtenjë mundësi e shkëlqyer për të arritur një numër variacionesh nëplanimetri. Fig.2

Figura 1, 'Maison Domino'Corbusier

34

Figura 2, Weißenhofsiedlung shtepia16 dhe 17Walter Gropius, 927

Këto dy projekte, të cilat ishinshkatërruar gjatë Luftës së DytëBotërore demonstrojnë interesin eGropiusit karshi prodhimit nëmasë. Pjesët e parafabrikuara tëkëtyre shtëpive lehtë janëzhvendosur në pozita tëndryshme, duke arritur variacioneashtu siç përdoruesit dëshirojnë.12Gropius ishte ithtar i shfrytëzimittë metodave industriale përprodhim në masë të këtyrenjësive, por jo edhe servimin etyre si produkte finale, me zgidhjeplanimetrike te fikse.

35

Ndikim të madh në idenë e industrializimit të shtëpive-prodhiminnë masë pati konteksti teknologjik i prodhuesit të veturave'Henry Ford' prej nga edhe ku u ngrit pyetja 'pse nuk mund tëprodhojmë shtëpi sikurse Ford-i prodhon veturat'!? 13

Prej këtu edhe filloi të punohet më shumë në këtë drejtim,përgjatë viteve 1920-1930 kryesisht në Gjermani, për të vazhduarmë tej në Amerike më 1940, me pastaj nga 1960-70 në Holandë,Francë, Angli e Gjermani.

Edhe pse kishte një tendencë për një zhvillim të tillë, fleksibilitetinë kuptimin kohor i propozuar nga Gropius nuk u bë pjesë eparafabrikimit të këtyre njësive banuese, ndonëse klientëve iuofrohej mundësia e zgjedhjes së pafund të llojeve e tipave tëndryshëm planimetrike.

36

Ndryshimi planimetrik i tyre, ashtu siç përdoruesit dëshirojnë apokanë nevojë në të ardhme ishte opsion jo i mundur, apo i kufizuar. Egjithë kjo si rrjedhojë e numrit të madh të komplikimeve në procesine prodhimit të elementeve përbërëse të njësive si dhe nga mungesa ebashkëpunimit mes prodhuesve dhe klientëve, e që automatikishtshpinte në ngritjen e çmimeve për njësi.Pra, në përgjithësi pati një zhvillim të madh në aspektin teorik, porshpresa se me kombinimin e këtyre ideve nga arkitektë modernë, memënyrat industriale të prodhimit, u treguan jo edhe shumë tësuksesshme në praktikë.

37

III. Ngritja e Fleksibilitetit në diskursin teorik

Mundësia e vogël e përfshirjes së përdoruesve në procesin erealizimit të njësive banuese të tyre, ishte faktor i rëndësishëm nëmossuksesin e fleksibilitetit deri në fundin e viteve të 60-ta. Prabesimi i plotë tek industria dhe lenia anash e përdorurve nëprocesin e ndërtimit është argument i fortë për arkitektinHolandez John Hebraken se në vend që të kemi një prodhim nëmasë e të standardizuar dhe të gatshëm për shfrytëzuesit, ataduhet qenë pjesë e procesit të realizmit të shtëpive të tyre, pasizgjidhjet e tyre nuk mund të jenë standarde, dhe sipas tij, vetëmme një bashkëpunim të tillë, ky proces do të jetë i suksesshëm.Hebraken nuk ishte i vetëm në ketë kritikë, nga fundi i 1960-tëfleksibiliteti u bë temë e rëndësishme për shumë arkitektë dhesociologë, të cilët ngritën debatin në shkallë të gjerë dhetheksuan nevojën e përfshirjes së përdoruesve në procesin eprojektimi-ndërtimit, prej lokacionit, orientimit, e deri tesubjektiviteti në zgjedhjen planimetrike.

Në ketë drejtim, në ligjëratën ' Njerëzit e Arkitekturës' të mbajturme 1969 Giancarlo De Carlo bëri një kritikë të qëndrueshmekundrejt stilit modern dhe tendencës së tyre për imponimin e njëzgjidhje universale për klientë, e cila u manifestua me prodhiminnë masë të njësive banuese. 15

Një tjetër shembull e kemi nga arkitektët francez Arsene dheHenry, të cilët i definuan tri principe:1. Secili përdorues duhet t'i mundësohet që vete të bëjëorganizmin planimetrik.2. Funksioni dhe organizimi i tyre duhet të jenë zgjedhjepersonale.3. Secili përdorues duhet të jetë në gjendje të bëjë ketë aktkreativ të organizimit të hapësirës, ashtu siç ai e ndjen veten mëmirë. 14

Këto pika në fakt, ata dhe i realizuan në praktikë në disashembuj, e njeri ndër ta është blloku i banimit në Montereau tëFrancës. ●shembulli 5

38

39

6.0 SHEMBUJ STUDIMI

40

41

Të gjithë shembujt e analizuar më poshtë janë shtëpi individualedhe objekte shumë banesore fleksibile Shembujt janë të përzgjedhurduke u bazuar në kualitetin, historinë dhe ndikimin e tyre mbifleksibilitetin në përgjithësi.

BALKONI

BALKONI

BALKONI

BALKONI

PËRDORIMI GJATË DITËS

PËRDORIMI GJATË NATËS

Q.DITORE

Q.DITORE

42

1. 'SHRODER' House

Q.DITOREDHOMËFJETJE

DHOMËFJETJE

DHOMËFJETJE

DHOMËFJETJE

Arkitekti: Gerrit RietveldViti : 1924, HolandeStatusi: I ndërtuarTipi : Shtëpi individualeKonteksti: Periferi urbaneNumri i etazheve: 2Numri i njësive: 1

43

Përgjatë tërë shekullit XX-të, kemi shembullin më të shkëlqyer tëfleksibilitetit të njohur si ''Shtëpia Shroder '' në Utrecht, dizajnuarnga arkitekti holandez i lëvizjes De-stilj Gerrit Rietveld, nëbashkëpunim me klientin e tij Truus Shroder. Objekti në fakt qepromotori kryesor dhe ndër shembujt e parë funksional tëfleksibilitetit në atë periudhë.Objekti ka dy etazhe. Në përdhese kemi: kuzhinën, tryezarinë, dhomëleximi dhe nje dhomë pune. Kati është i konceptuar si i hapur memundësi konfiguracionesh të ndryshme. Ky organizim i ndryshëm qei mundur me ndihmën e mureve të palosura. Në fakt muret e tilla filluan të aplikohen së pari në këtë shtëpi ( nëEvropë, pasi që në Japoni muret e tilla janë aplikuar shumë më herët,të njohura si 'fussuma') dhe atë në mënyrën më të mirë tëfunksionimit.Me ndihmën e tyre, në të njëjtën hapësirë zhvillohen minimum dyskenarë përgjatë ditës dhe natës. Gjatë ditës muret ndarëse palosendhe qëndrimi ditor lidhet fizikisht me dhomën e fjetjes, duke rriturkështu sipërfaqen e qëndrimit ditore. Kurse, gjatë natës palimi ikëtyre mureve e bënë të mundur ndarjen fizike të këtyre përmbajtjevedhe qasja në to bëhet prej korridorit qendrore .

Q.DITORE Q.DITORE

K.

DHOMEPUNE

DH.PUNE

K.Q.DITORE

Q.DITORE

K.Q.DITORE

Q.DITORE

K.

SHTEPIA 4ETAZHA 2

SHTEPIA 4ETAZHA 1

SHTEPIA 4PERDHESA44

2.0 Wohnzeile, Weissenhofsiedlung

Arkitekti: Mies Van der RoheViti : 1927, GjermaniStatusi: I ndërtuarTipi : Objekte shumëbanesoreKonteksti: Periferi urbaneNumri i etazheve: 4Numri i njësive: 24

DH.FJETJE

DH.FJETJE

DH.FJETJEDH.

FJETJE

DH.FJETJE

DH.F

DH.FJETJE

DH.FJETJE

K.

DH.FJETJE

DH.FJETJE

DH.F

DH.F

45

Ky bllok banesor në Stuttgart me 24 njësi, i projektuar nga MiesVan der Rohe llogaritet po ashtu të jetë ndër objektet e parashumë banesore fleksibilie.Çdo seksion te këto blloqe përbehet prej 2 lloje njësish, 45m2 dhe72 m2. Të gjitha këto njësi janë të hapura përveç një apo dyshtyllave të vendosura në mes, kurse pjesa tjetër është e lirë. Nyejtsanitarë janë të vendosur gjatë murit të bërthamës së shkalleve,kurse kuzhina në murin ndarës mes njësive. Por, pozita e tyre nëkuadër të njësive kufizon numrin e variacioneve planimetrike, kynumër mund të shkojë deri në tri apo katër variacionesh por joedhe në më shumë.Pas përfundimit të strukturës bazë, Mies u bëri thirrje kolegëvearkitektë që të bëjnë organizmin ashtu siç ata dëshirojnë, dukedemonstruar kështu një qasje ideologjike dhe praktike mbifleksibilitetin.Edhe pse, një qasje e tillë që jashtëzakonisht e rëndësishme për tëardhmen e fleksibilitetit te objektet shumë banesore, me sa duketMies hezitonte që organizimi t'u besohej përdoruesve, ashtu siç atakanë nevojë apo dëshirë, në vend të kolegëve arkitektë.

Q.DITOR

KUZHIN.

DHOMË

DH.FJETJE

46

3.0 Maisons Loucheur

DH.FJETJE

Q.DITOR

Arkitekti: Le CorbusierViti : 1928, FranceStatusi: StudimKonteksti: Periferi urbaneNumri i njësive: 2

47

Ky projekt-studim nga Le Corbusier i quajtur 'Maison Loucheur'ishte përgjigje ndaj 'Maison Lou' një program i zhvilluar ngaqeveria e atëhershme për ndërtimin e pothuajse 1 milion strehëvetë nevojshme.Ideja mbi këtë projekt ishte që të bëhej shfrytëzim i dyanshëm injësisë, gjatë ditës dhe natës. Sipas Corbusier një projekt i tillëpërpos që është funksional po ashtu është shumë rentabil nëaspektin financiar pasi që, shfrytëzuesit paguajnë vetëm për 46m2por në fakt ata marrin '71m2'.Sipas tij ky multi-përdorim i hapësirës ishte i arritshëm me mobiledhe mure që palosen.Këto njësi ishin paraparë të ishin plotësishttë parafabrikuara edhe ishte menduar që në to të behej akomodimii një familjeje me katër apo me më pak fëmijë.Njësia përmban nyejt sanitare të vendosura në mes, qëndriminditore, një dhomë gjumi për prindër dhe dhomat e gjumit përfëmijë, të cilat me anë të shtretërve që palosen në dollapë dhe memure palosëse, lehtë mund të transformoheshin në përmbajtje tëtjetra gjatë ditës.

Q.DITOR

KUZHINA

DHOMEPUNE

WC

BANJO

DHOMEFJETJE Q.DITOR

DHOMEFJETJE

KUZHINA

48

PËRDORIMI GJATË NATËS

PËRDORIMI GJATË DITËS

BANJO

4.0 Kleinwohnung

Arkitekti: Carl FiegerViti : 1931, GjermaniStatusi: StudimKonteksti: Periferi urbaneNumri i etazheve : 2Numri i njësive: 2

49

Ky projekt-studim i ngjashëm me atë të Le Corbusier, ështëprojektuar si prototip për ekspozitën në Berlin të mbajtur më1931, nga arkitekti Gjerman Carl Fieger.Njësia përbehet prej 40m2, kurse fleksibiliteti arrihet me ndihmëne mobilieve dhe mureve që palosen. Në parim kjo njësifunksionon njëjtë sikurse shembulli i Corsbusier, por ështëmenduar të jetë si njësi në kuadër të objekteve shumë banesore.Ky prototip përmban dy dhoma gjumi në të cilat akomodohen trepersona. Te dy dhomat gjatë ditës mund të bëhen pjesë eqëndrimit ditor dhe dhomës së punës. Gjithashtu, ka një kuzhinëdhe nyejt sanitare të cilat janë të vendosura në dy muret ndarësetë njësive.

BALKONI

BALKONI

BA

LKO

NI

BA

LKO

NI

HAPESIRE E LIRE E PA ORGANIZUAR

50

5.0 Montereau

Arkitektët: Arsene-HenryViti : 1971, FrancëStatusi: I ndertuarTipi: Objekt shumëbanesorNumri i etazheve : 10Numri i njësive: 40

BERTHAMA EN. SANITARE

BERTHAMA EN. SANITARE

BERTHAMA EN. SANITARE

BERTHAMA EN. SANITARE

51

Ky objekt shumëbanesore me dhjetë etazhe i projektuar ngaarkitektet Arsene-Henry , me qëllim që të arrihet fleksibilitetmaksimal është i konceptuar në formë të zyrave spekulative teobjektet administrative. Secila nga këto njësi me dimensione 13.5mme 6.5m, është e ndarë në module prej 90cm., kurse i tërë perimetrii objektit përshkohet me ballkon në të cilin kanë qasje të gjithanjësite.Vlen të theksohet se ky objekt ka luajtur rol të rëndësishëm nëzhvillimin e mëtejshëm teorik dhe praktik të fleksibilitetit, duke ubërë ndër shembujt e parë që mundësonin përdoruesit të kenë rolin etyre në organizimin planimetrik, ashtu siç ata dëshironin. E vetmjagjë e caktuar nga arkitektët ishte moduli 90 cm të cilin, përdoruesitduhet ta ndiqnin në organizimet e tyre .Edhe pse përdoruesve iu është siguruar në një numër variantesh tëmundshme nga arkitektët, ata në fund organizimin e bënë sipasdëshirës dhe rezultati ishte se asnjë nga zgjidhjet e dhëna prejarkitektëve nuk ishte aplikuar.

52

6.0 Diagoon House

ArkitektI: Herman HertzbergerViti : 1971, HolandëStatusi: I ndërtuarTipi: Shtëpi IndividualeNumri i etazheve : 3

GARAZHA

HAPESIREE LIRË

Q.DITORE

NIVELI 1KUZHINA

TRYEZARIA

NIVELI 0.5

DH.FJETJE

HAPESIREE LIRË

HAPESIREE LIRË

NIVELI 1.5

DH.FJETJE

HAPESIREE LIRË

PËRDHESA

KATI 1

KATI 2

53

Ashtu siç është cekur edhe më lart, Herman Hertzberger ështëfigurë kyçe kur përmendet fleksibiliteti, i cili me ideologjinë e tijpër rolin e shfrytëzueseve karshi arkitekteve, ngriti edhe më shumënivelin teorik te saj. Ai përpos që futi termin 'polivalencë' në teorinëe fleksibilitetit, e ngriti edhe më shume pozitën e shfrytëzuesve dukeiu mundësuar atyre përfshirje më të madhe në procesin e ndërtimittë strehëve të tyre, me idenë e 'mos kompletimit' të shtëpive nga anae arkitektit.

'Diagoon House' është e dizajnuar në ketë ide, duke ofruar kështunjë alternativë për shfrytëzuesit, të cilët vetë duhet të jenë nëgjendje të bëjnë organizimin, ashtu siç dëshirojnë apo kanë nevojë,se ku do të qëndrojnë gjatë ditës, e ku të flenë etj. Gjithashtu, ataduhet përkujdesur edhe për kompletimin dhe materializimin, e disapjesëve të objektit, të cilat janë lënë gjysmë të përfunduara.

54

Shtëpia përmban dy bërthama fikse të shtrira në nivele të ndryshmenë gjysmë-katërshe, njëra bërthamë përmban shkallët me një nyjesanitare, kurse tjetra kuzhinën dhe banjën. Në çdo etazhe, ai ka lënëmundësinë e shfrytëzimit të disa sipërfaqeve të hapura, pra një qasjeaditive duke mundësuar kështu që banoret sipas nevojave apodëshirave t’i shfrytëzojnë ato.

Ky princip i 'mos kompletimit' të objektit si organiziminplanimetrik, ashtu edhe në materializim, përpos që ka ngriturçështjen e fleksibilitetit në diskursin arkitektonik, është treguarshume praktikë, duke ngritur rolin vendimmarrës të shfrytëzuesvepër strehët e tyre.

55

7.0 SHEMBULL STUDIMI, PRISHITNË

56

57

Objektet shumë banesore në Prishtinë mbijnë si kërpudhat passhiut, të cilat ende pa u 'rritur' mirë kanë filluar të prishen. Atojanë jo fleksibile, jo funksionale dhe nuk i përgjigjen kërkesaveqë dalin nga shfrytëzuesit.Tek to, shpesh mund të hasim në dhoma gjumi pa dritare, apodhomë gjumi më të madhe së qëndrimi ditor, apo edhe korridoremë të mëdha se këto të fundit. Edhe po të kenë dritare, ato janëaq afër njëra-tjetrës sa që dielli nuk ka si të depërtojnë në to,edhe pse ai insiston shumë për një gjë të tillë.Ka diçka të mirë edhe nga kjo, është rritur 'socializmi' mesfqinjëve duke komunikuar e shkëmbyer nëpërmjet dritareve!Te jetosh në banesa të tilla, jo fleksbibile, është sikurse të rriteshme vetëm një palë kostume, numri i të cilave mbetet fiks, kursemadhësia e përdoruesve vazhdimisht evoluon....

58

Vendi : PrishitinëViti : 1950Statusi: I ndërtuarTipi: Objekt shumëbanesorë dhe afarizëmEtazhiteti : P+2

Objekti gjendet në qendër tëPrishtinës, përkatësisht tek bulevardi'Nënë Tereza' dhe i ndërtuar në vitet e50-ta, karakteri i të cilit është banimdhe afarizëm.

Ky objekt është i ndërtuar në periudhën moderne, objekte keto tecilat mund t’i hasim kryesisht në qendër. Vlen të theksohet sendërtimi i këtij objekti ishte bërë para ardhjes së planit urbanistiknga Beogradi më 1953 në paketë 'dhuratash' për Prishtinën, me ç'rastu bë shkatërrim i përgjithshëm i arkitekturës popullore shqiptare. Egjithë kjo për ndërtimin e një ' qyteti modern'.

60

Në strukturën e re për çdo etazhe kemi nga gjashtë njësi banuesefleksibile. Duke filluar nga ato një-dhomëshe deri tek ato me katërapo edhe më shumë, varësisht sipas nevojave dhe dëshirës. Tekkëto njësi është arritur një numër jashtëzakonisht i madh ikombinimeve të njësive në planimetri përafro 200 sosh,fq 69-72duke mundësuar kështu ndërrimin e dispozitës planimetrike,rritjen e përmbajtjeve, zvogëlimin apo edhe bashkimin e njësive,pra, kjo e bënë të mundur akomodimin e dëshirave dhe nevojaveqë përdoruesit kanë lidhur me ndryshimin e njësive të tyre.

Me rritjen, zvogëlimin apo bashkimin e njësive si në drejtiminhorizontal, ashtu edhe në atë vertikal, ndryshon edhekompozicioni i njësive në kuadër të objektit, e qe numri itërësishëm i kombinimeve që kam arritur deri më tani t’i prezantojgrafikisht është përafro 2400. Skema 4.

61

Natyrisht për të ditur numrin e saktë të kombinimeve duhetshfrytëzuar formulat e kombinatorikës, kurse me një llogaritje tëpërafërt, një numër i tillë lehtë mund të kalojë shifrën 10,000.Një numër i tillë i kombinimeve ka efekt të drejtpërdrejtë edhe nëkompozicionin e fasadës, e cila mund të jetë vazhdimisht variabile.Skema 4Kualiteti i këtyre njësive rritet edhe më shumë nga fakti se gatigjithmonë është arritur të ruhen grupacionet bazë të njësive banueseqë janë: ai i fjetjes, qëndrimit ditore, dhe ai ekonomik. Ështëjashtëzakonisht e vështirë të ruhet grupacioni i fjetjes kur pozita edhomave të fjetjes ndryshon, e në anën tjetër pozita e nyejve sanitarembetet fikse. Kurse pozicioni i tyre karshi përmbajtjeve tjera ështëshumë i rëndësishëm në arritjen e konfiguracioneve të ndryshmeplanimetrike.Këtë problem e kam zgjidhur duke vendosur nyjet sanitare në qendërtë njesive, organizimi i të cilave lehtë mund të ndryshojë në varshmëriprej ndërrimit të grupacionit të fjetjes. Fig.12

F

WC

BANJO

BANJO

WC

F

62

Lidhur me këtë, me modesti dua të theksoj se pikërisht në këtë pikëarkitektët më të njohur Modernist dhe Post-modernist e kanë pasur tëpamundur rritjen e numrit të konfiguracioneve në planimetri, numri itë cilave shkon mesatarisht deri në gjashtë. Kurse me rritje tëmëtutjeshme njesitë bëhen jo funksionale, duke mos ruajtur kështugrupacionet bazë. Kurse në këtë studim, vetëm tek njësia 3-she numrii përgjithshëm i konfiguracioneve shkon deri në 30-të.

Figura 11, Nyjet sanitare

63

Përpos numrit të madh të konfiguracioneve planimetrike tek këtonjesi, gjithashtu ështe arritur shfrytezimi maksimal i hapesirës.P.sh. Në këtë studim, një njësi 3-she me 89m² mund t’i plotësojënevojat e perdoruesve përgjatë tërë ciklit familjar , duke bërë tëmundur kështu që numri i dhomave të fjetjes nga dy, të bëhen tri apoedhe katër, duke mos cenuar asnjëherë sipërfaqen minimale tëqëndrimit ditor. Perveç rritjes, lehtë mund të bëhet edhe zvogelimi ityre, duke mundesuar kështu ndarjen e njesisë 3-dhomëshe në dy 1.5 -dhomëshe, apo në një 2-she me një 1-she, (Skema 1) ndarje këto tëcilat përsëri mund të bashkohen në mënyre vertikale më njesitë fqinjë.(Skema 3) .Të gjitha këto kombinime duke ruajtur gjithmonë pozitëne nyjeve sanitare dhe kuzhinës.

Një numër i tillë konfiguracionesh është arritur me pozicionimin e mirëtë serviseve dhe duke minimizuar sipërfaqen komunikuese nga 14%deri në 5%.

Referencat:

1 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 442 Kendall and Teicher, Residential Open Building, fq.2213 Habraken, N. J. (2008). Design For Flexibility. Building Research & Information4 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 385 Otokar Uhl 1984 'Democracy in Architecture', fq 416 Hertzberger, Lessons For Students in Architecture, p. 149.7 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 488 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 179 Esseu me titull 'Bau und Wohnung'nga Mies Van der Rohe ,1927, kushtuar fleksibilitetit10 Le Corbusier, 1923 'Drejt një Arkitekture', fq18811 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 6112 Jonathan Hill, 2003 'Actions of Architecture' Flexibility13 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 2314 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 29

64

Vlen të shtohet se shkalla e lartë e fleksibilitetit tëk to njësi mundësonndërrimin e lehtë të karakterit të tyre, prej njësive banuese në objekteadministrative-zyrave të ndryshme etj.

65

3.0 - 82 max, m2

2.0 - 60 max, m2

4.0 - 99 max, m2

1.5 - 51 max, m2

1.0 - 42 max, m2

Skema 1. Fleksibiliteti përbrenda njësive

2.0 3.52.5 4.53.0 4.0

2.51.5 3.01.0 2.0

1.0 1.5 2.0

G

3.53.0 4.54.0 5.0 6.0

Njësitë bazë Evoluimi i njësive

3.0 - 82 max M2

2.0 - 60 max M2

1.5 - 51 max M2

1.0 - 42 max M2

2.0 1.0

4.0

1.5 1.5

3.0

Skema 2. Kombinimi i njësive në mënyrë horizontale, ndarjet apo bashkimet e njësive

3.0 2.0 1.0

2.0 1.03.04.0 2.0

Skema 3. Kombinimi i njësive në mënyrë vertikale

66

Skema 4. Kombinimi i njësive

Më poshtë janë të paraqitura vetëm 18-të skenarë kombinimesh mesnjësive. Deri më tani kam arritur të paraqes grafikisht përafro 2400kombinime, numer ky i cili mund të shkoj deri në 10.000 .

67

Universiteti i Prishtinës

Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës

Departamenti: Arkitekturë

Objekt Shume Banesor Fleksibil

Njesi 1-she Njesi 1.5-she Njesi 2-she Njesi 3-she Njesi 4-she Njesi 4-she( kombinim vertikal) Njesi 2-she( kombinim vertikal)

SKENARËT E NJËSIVE

68

Skema 5, Nje pjese e 2400 skenarve te mundshem te kombinimit te njesive

69Fig. 13 Baza e katit/ Njesitë banuese

Planimetritë

Fig. 12 Baza e përdhesës

Literatura e shfrytëzuar:

Flexible Housing, Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007)Design For Flexibility. Building Research & Information,Hebraken, (2008)'Actions of Architecture' Flexibility, Jonathan Hill, 2003'Drejt një Arkitekture', Le Corbusier, 1923'Democracy in Architecture', Otokar Uhl 1984'Bau und Wohnung', Mies Van der Rohe ,1927'Lessons For Students in Architecture' Hertzberger

79

80

Referencat:

1 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 442 Kendall and Teicher, Residential Open Building, fq.2213 Habraken, N. J. (2008). Design For Flexibility. Building Research & Information4 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 385 Otokar Uhl 1984 'Democracy in Architecture', fq 416 Hertzberger, Lessons For Students in Architecture, p. 149.7 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 488 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 179 Esseu me titull 'Bau und Wohnung'nga Mies Van der Rohe ,1927, kushtuar fleksibilitetit10 Le Corbusier, 1923 'Drejt një Arkitekture', fq18811 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 6112 Jonathan Hill, 2003 'Actions of Architecture' Flexibility13 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 2314 Tatjana Schneider, Jeremy Till, (2007). Flexible Housing, fq. 29

81

80 81