kỲ kinh bÁt mẠch

44
KKINH BÁT MCH CƯU VĨ Tên Huyt: Đỉnh xương c ging như đuôi con chim ban cưu, huyt ti v t!" n#y, v$ v%y g&i '# (ưu )* +T!ung (ương -.c/0 Tên Khác: Ht (1n, )* 20 Xut X: Thiên 3(4u (h5m Th%6 7h 7guyên8 +9hu0;/ Đặc Tính: < Huyt th;= c>a mch 7h5m0 < Huyt 'c ni v?i mch Đốc0 VTí: @ A1t đBu mCi c, chD đBu t!ên c>a đưEng t!Fng, Gư?i mCi c , = thn0 !"#" $h%u: Huyt A1t đBu mCi c, chD đBu t!ên c>a đưEng t!Fng0 Iau th#nh b.ng '# thJy gan t!1i0 Ka vJng huyt chi 6hi bi tiLt đon thBn Minh KN0  

Upload: tungtien300479

Post on 17-Oct-2015

30 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

K KINH BT MCH

K KINH BT MCH

CU V

Tn Huyt:

nh xng c ging nh ui con chim ban cu, huyt ti v tr ny, v vy gi l Cu V

(Trung Y Cng Mc).

Tn Khc:

Ht Cn, V .

Xut X:

Thin Cu Chm Thp Nh Nguyn (LKhu.1)

c Tnh:

+ Huyt th 15 ca mch Nhm.

+ Huyt lc ni vi mch c.

V Tr:

st u mi c, ch u trn ca ng trng, di mi c 0, 5 thn.

Gii Phu:

Huyt st u mi c, ch u trn ca ng trng. Sau thnh bng l thy gan tri.

Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D6.

Tc Dng:

nh thn, lm dn lng ngc.

Ch Tr:

Tr bng trn au, ngc au tc, nc, kh th, ng kinh, cung, tm thn, suyn.

Phi Huyt:

1. Phi Hu Kh (Ttr.3) + Thn Mn (Tm7) tr ng kinh [ng gin ] (Thng Ngc Ca)

2. Phi Trung Qun (Nh.12) + Thiu Thng (P.11) tr n ung khng vo, ng kinh (Chm Cu i Thnh)

3. Phi C Khuyt (Nh.14) + Thng Qun (Nh.13) + Trung Qun (Nh.12) tr cung (Chm Cu Hc Thng Hi).

4. Phi i Chy (c.14) + Yu K + Gian S (Tb.5) + Phong Long (Vi.40) tr b chng (T Bn Gio Ti Chm Cu Hc)

n Trung

Tn Huyt:

n = cht trng c, y v nh mng bo v tim. Trung = gia.

Huyt gia 2 v, gn vng tim, v vy, gi l n Trung (Trung Y Cng Mc).

Tn Khc:

Chin Trung, n Trung, Hung ng, Nguyn Kin, Nguyn Nhi, Thng Kh Hi.

Xut X:

Thin Cn Kt (LKhu.5)

c Tnh:

+ Huyt th 17 ca mch Nhm.

+ Huyt Hi ca mch Nhm vi cc kinh Tiu Trng, Tam Tiu, T v Thn.

+ Huyt Hi ca Kh.

+ Huyt M ca Tm Bo.

V Tr:

im gp nhau ca ng dc gia xng c vi ng ngang qua 2 u nm v (n ng) hoc ngang qua b trn 2 khp xng c th 5 (n b).

Gii Phu:

Di da l xng c.

Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D4.

Tc Dng:

iu kh, ging nghch, thanh Ph, ha m, thng ngc, li cch (m).

Ch Tr:

Tr ngc au, hen suyn, th km, nc, sa t, mng ngc vim, thn kinh lin sn au.

Phi Huyt:

1. Phi Hoa Ci (Nh.20) tr hi th ngn, th kh, khng mun ni (Thin Kim Phng).

2. Phi Thin Tnh (Ttu.10) tr ngc au, tim t (T Sinh Kinh).

3. Phi Hoa Ci (Nh.20) + Thin t (Nh.22) tr ho suyn (T Sinh Kinh).

4. Phi i Lng (Tb.5) + Trung Qun (Nh.12) tr ho, hi (Chm Cu i Thnh).

5. Phi Chi Cu (Ttu.7) + i Lng (Tb.5) + Ph Du (Bq.23) tr ph ung (Chm Cu i Thnh).

6. Phi Du Ph + Ph Du + Thin t + Tc Tam L tr ho, hen suyn (Chm Cu i Thnh).

7. Phi Chi Cu (Ttu.7) + Kh Hi (Nh.6) + Nh Cn (Vi.18) + Trung Qun (Nh.12) + Tc Tam L (Vi.36) tr th huyt (Chm Cu i Thnh).

8. Phi i Lng (Tb.7) + K Mn (C.14) + Lao Cung (Tb.8) tr thng hn m hng sn au (Chm Cu i Thnh).

9. Cu Chin Trung (Nh.17) + Hp Cc (tr.4) + b Thiu Trch (Ttr.1) tr sa thiu (Chm Cu i Thnh).

10. Phi Nh Cn (Vi.18) + Thiu Trch (Tr.1) tr sa t (Chm Cu i Thnh).

11. Phi Du Ph (Th.27) + i Lng (Tb.7) + Thiu Trch (Ttr.1) + y Trung (Bq.40) tr nh ung (Chm Cu i Thnh).

12. Phi Kh Hi (Nh.6) + H Tam L (Vi.36) tr mai hch kh (Chm Cu i Thnh).

13. Phi Cng Tn (Ty.3) + Phong Long (Vi.40) + Trung Khi tr nn ra m di (Chm Cu i Ton).

14. Phi Du Ph (Th.27) + Lit Khuyt (P.7) + Hp Cc (tr.4) + Khuyt Bn (Vi.12) + Ph t (tr.18) + Thp Tuyn + Thin t (Nh.22) + Thin Song ((Ttr.16) tr bu c [ng anh] (Loi Kinh Dc).

15. Phi Bch Hi (c.20) + Kh Hi (Nh.6) + Nhn Trung (c.26) tr quyt nghch (Loi Kinh Dc).

16. Phi K Mn (C.14) + Trung Qun (Nh.12) tr kh nghch xng ln hng [kh nghch] (Y Hc Cng Mc).

17. Phi Lit Khuyt (P.7) + Ph Du (Bq.13) + Xch Trch (P.5) tr suyn (T Bn Gio Ti Chm Cu Hc).

18. Phi Nh Cn (Vi.18) + Thiu Trch (Ttr.1) tr tuyn v vim cp (Chm Cu Hc Thng Hi).

19. Phi nh Suyn + Ni Quan (Tb.6) + Thin t (Nh.22) tr suyn (Chm Cu Hc Thng Hi).

20. Phi Nh Cn (Vi.18) + Thiu Trch (Ttr.1) + Tc Tam L (Vi.36) tr sa thiu (Chm Cu Hc Thng Hi).

21. Phi Hp Cc (tr.4) + Khc Tr (tr.11) tr tuyn v vim (Chm Cu Hc Thng Hi).

Chm Cu:

Chm lun kim di da, hng ln huyt Hoa Ci tr suyn, xin ngang tr bnh v v, su 0, 3 - 1, 5 thn. Cu 5 - 20 pht.

Ghi Ch:

(Xng c rt mm, nht l tr nh v vy khi chm khng c thng gc kim vi mt da v c th xuyn qua xng vo bn trong ni tng. Chm vo xng s gy c m gic au but.

(Chm huyt ny nu xy ra tai bin: lnh chn tay, bt tnh, chm gii bng cch chm huyt Thin t (Nh.22), va v kim va dng Th php Thp (nng ln, n xung) 3 ln, mi ln v kim chng 9 ln. Chng 10 giy th rt kim.

THIN T

Tn Huyt:

Thin = vng bn trn; t = ng khi. Huyt c tc dng lm thng ph kh(qua ng khi), v vy gi l Thin t (Trung Y Cng Mc).

Tn Khc:

Ngc H, Thin C.

Xut X:

Thin Bn Du (LKhu.2).

c Tnh:

+ Huyt th 22 ca mch Nhm.

+ Hi ca mch Nhm v m Duy.

+ 1 trong 4 huyt Hi ca Kh m v Dng (Quan Nguyn (Nh.4), Trung Qun (Nh.12), Thin t (Nh.22) v Ch Dng (c.9).

V Tr:

Gia ch lm trn b trn xng c.

Gii Phu:

Huyt trc kh qun v thc qun, trong gc to nn bi b trong ca c c-n-chm, b trong ca 2 c c-n-mng v b trong ca c c-gip trng.

Thn kinh vn ng c do cc nhnh ca dy thn kinh XI v XII.

Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3.

Tc Dng:

Tuyn Ph, ha m, li yt (hu), khai m (thanh), iu kh.

Ch Tr:

Tr hng au, mt ting t ngt, , nc, ho suyn.

Phi Huyt:

1. Phi Chin Trung (Nh.17) + Gii Kh (Vi.41) + Kin Trung Du (Ttr.15) + Thin Tr (Tb.1) tr ho suyn (T Sinh Kinh).

2. Phi Ph t (tr.18) tr suyn, kh kh (T Sinh Kinh).

3. Phi Hoa Ci (Nh.20) tr ho suyn (T Sinh Kinh).

4. Phi Thin Dung (Ttr.17) tr c gy l (T Sinh Kinh).

5. Phi Quan Xung (Ttu.1) tr kh b ngn nghn (T Sinh Kinh).

6. Phi Dng Tuyn (Th.1) + Hp Cc (tr.4) + Phong Long (Vi.40) tr hng au (Chm Cu T Anh).

7. Phi m Cc (Th.10) + Linh o (Tm.4) + Nhin Cc (Th.2) + Phong Long(Vi.40) + Phc Lu (Th.7) tr cm (Loi Kinh Dc).

8. Phi Du Ph (Th.27) + n Trung (Nh.17) + Hp Cc (tr.4) + Khuyt Bn (Vi.12) + Lit Khuyt (P.7) + Ph t (tr.18) + Thp Tuyn (ra mu) + Thin Song (Ttr.16) tr ng anh (Chm Cu i Thnh).

9. Phi Chin Trung (Nh.17) tr ho suyn (Ngc Long Kinh).

10. Phi Ph Du (Bq.13) tr ho lin tc (Bch Chng Ph).

11. Phi C Khuyt (Nh.14) + n Trung (Nh.17) + H Qun (Nh.10) + Tm Du (Bq.15) + Thng Qun (Nh.13) + Trung Khi + Trung Qun (Nh.12) + Tc Tam L (Vi.36) + T Du (Bq.20) + V Du (Bq.19) tr ng , ng cch (Y Hc Cng Mc).

12. Phi Ph Du (Bq.13) tr ho, t Ph kh (an Kh Tm Php).

13. Phi Gian S (Tb.5) + K Mn (C.14) tr khan ting (Thn Cu Kinh Lun).

14. Phi n Trung (Nh.17) + Hoa Ci (Nh.20) + Kh Hi (Nh.6) + K Mn(C.14) + Nh Cn (Vi.18) + Ton C (Nh.21) tr suyn (Thn Cu Kinh Lun).

15. Phi Lit Khuyt (P.7) + Nh Cn (Vi.18) + Trung Qun (Nh.12) +Tc Tam L (Vi.36) tr lnh ho (Trung Hoa Chm Cu Hc).

16. Phi Chin Trung (Nh.17) + Xch Trch (P.5) tr ho, suyn (Chm Cu Hc Gin Bin).

17. Phi Cch Du (Bq.17) + Ni Quan (Tb.6) tr c honh co tht (nc) (Chm Cu Hc Thng Hi).

18. Phi Ni Quan (Tb.6) + Trung Qun (Nh.12) tr c honh co tht (nc) (Chm Cu Hc Thng Hi).

19. Phi Chiu Hi (Th.6) + Lit Khuyt (P.7) tr trong hng c vt vng (Chm Cu Hc Thng Hi).

20. Phi Chin Trung (Nh.17) + Thin Tr (Tb.1) tr kh Qun vim (Chm Cu Hc Thng Hi).

21. Phi Dch Mn (Ttu.2) + Dng Tuyn (Th.1) + Nhin Cc (Th.2) tr u hng sng c m (Chm Cu Hc Thng Hi).

22. Phi Ch Dng (c.9) tr suyn (Chm Cu Hc Thng Hi).

23. Phi Chin Trung (Nh.17) + nh Suyn + Phong Long (Vi.40) tr suyn (Chm Cu Hc Thng Hi).

24. Phi Chin Trung (Nh.17) + Du Ph (Th.27) + Trung Ph (P.1) tr hen tim (Chm Cu Hc Thng Hi).

25. Phi nh Suyn + Hp Cc (tr.4) + Khc Tr (tr.11) tr kh Qun vim mn (Chm Cu Hc Thng Hi).

Chm Cu:

Chm kim qua da 0, 2 - 0, 5 thn ri hng mi kim theo mt sau xng c - Cu 5 - 15 pht.

Ghi Ch:

(Chm thng gc d vo kh Qun gy ho.

(Chm c kh ti ch c c m gic cng tc c nh nght.

N Hon Cung

Tn Huyt: Huyt l ni cc (nhiu = bch) cc ng kinh Dng hp li (hi) v vy gi l Bch Hi.

Tn Khc: Bch Hi, Duy Hi, in Thng, N Hon Cung, Qy Mn, Tam Dng,Tam Dng Ng Hi, Thin Mn, Thin Sn.

Xut X:

Gip t Kinh.

c Tnh:

+ Huyt th 20 ca mch c.+ Huyt Hi ca mch c vi 6 kinh Dng.V Tr:

Gp 2 vnh tai v pha trc, huyt im gp nhau ca ng thng dc gia u v ng ngang qua nh vnh tai, s vo thy 1 khe xng lm xung.

Gii Phu:

Di da l cn s, di cn s l xng s.

Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2.Tc Dng: Khai khiu, nh thn, bnh Can, tc phong, thng dng, hi dng c thot, c dng kh b h hm, tim Can dng, thanh thn ch, tit nhit nung nu cc kinh dng.Ch Tr:Tr nh u nhc, trc trng sa, mi nght, u nng, hay qun, in cung,hn m, lnh ngi, tai , mt hoa, hi hp, mt ng.

Phi Huyt:1. Phi Dch Mn (Ttu.2) + Thn o (c.11) + Thin Tnh (Ttu.10) tr hi hp, lo s (T Sinh Kinh).2. Phi No Khng (.19) + Thin Tr (Bq.10) tr chng u phong (T Sinh Kinh).3. Phi i Trng Du (Bq.25) + Trng Cng (c.1) tr tr nh b thot giang (Chm Cu i Thnh).4. Phi Cu V (Nh.15) + Trng Cng (c.1) tr trc trng sa (Chm Cu i Thnh).5. Phi Thu Cu (c.26) tr hay ci (Chm Cu i Thnh).6. Phi Hu nh (c.19) + Hp Cc (tr.4) tr u gy au (Chm Cu i Thnh).7. Phi Kinh C (P.8) + Tin Cc (Ttr.2) tr st rt (Chm Cu i Thnh).8. Phi Gii Kh (Vi.41) tr ng kinh (Chm Cu i Thnh).9. Phi Cn Ln (Bq.60) + Ty Trc Khng (Ttu.23) tr tr nh b ng kinh (Chm Cu i Thnh).10. Phi Trng Cng (c.1) tr trc trng sa (Chm Cu i Thnh).11. Phi Hp Cc (tr.4) + Thng Tinh (c.23) tr gia u au (Chm Cu i Thnh).12. Phi Ni Quan (Tb.6) + Thn Mn (Tm.7) tr Tm h, kinh s, tm thn khng yn (Chm Cu Tp Thnh). 13. Phi m Cc (Th.10) + Gian S (Tb.5) + Phc Lu (Th.7) tr cung (Loi Kinh Dc).14. Phi cu n Trung (Nh.17) + Kh Hi (Nh.6) + Nhn Trung tr chng quyt nghch (Loi Kinh Dc).15. Phi Cu V (Nh.15) tr l (Linh Quang Ph).16. Phi Tn Hi (c.22) tr trng phong t ngt (Ngc Long Kinh).17. Phi m Giao (Nh.7) + Chiu Hi (Th.6) + Thi Xung (C.3) tr bnh hng (Tch Hong Ph).18. Phi cu Cu V (Nh.15) tr tr nh b thot giang nng (Tch Hong Ph).19. Phi n ng + i n (C.1) + Hp Cc (tr.4) + Trung Qun (Nh.12) + Trung Xung (Tb.9) tr tr nh b cp kinh phong (Chm Cu i Ton).20. Phi cu Kin Ngung (tr.15) + Pht T + Tc Tam L (Vi.36) + Tuyt Ct (.39). Bnh bn tri cu bn phi v ngc li tr di chng trng phong (V Sinh Bo Gim).21. Phi i Chy (c.14) + Gian S (Tb.5) + Khc Tr (tr.11) + Kin Tnh (.21) + Phong Tr (.20) + Tc Tam L (Vi.36) tr phong trng tng ph (V Sinh Bo Gim). 22. Phi Hon Khiu (.30) + Hp Cc (tr.4) + Khc Tr (tr.11) + Kin Ngung (tr.15) + Tuyt Ct (.39) nga trng phong (Thn Cu Kinh Lun). 23. Phi Thn Du (Bq.23) + T Du (Bq.20) tr tiu chy lu ngy gy ra hot thot,h hm (Thn Cu Kinh Lun).24. Phi i Chy (c.14) + Hp Cc (tr.4) + Khc Tr (tr.11) + Phong Tr (.20)tr ngoi cm phong hn (Thi t Thn Chm Cu).25. Phi Kh Hi (Nh.6) + Thn Khuyt (Nh.8) + Thin Xu (Vi.25) tr cu l,dng h, tiu chy khng cm (Cnh Nhc Ton Th).

26. Phi i Chy (c.14) tr nng trong xng, rng kh (Bnh C Kh Nghi Bo Mnh Tp). 27. Phi Dng Tuyn (Th.1) + Quan Nguyn (Nh.4) + Thn Du (Bq.23) tr Thn h,u phong (Trung Hoa Chm Cu Hc).28. Phi Mnh Mn (c.4) + Quan Nguyn (Nh.4)+ Trung Liu (Bq.33)tr tiu khng t Ch (Trung Quc Chm Cu Hc.)29. Phi Chiu Hi (Th.6) + Duy o (.28) + i Hch(Th.12) + Kh Hi (Nh.6) + Thi Xung (C.3) tr t cung sa (T Bn Gio Ti Chm Cu Hc).

30. Phi Thn Mn (T.7) + T Thn Thng + Dng Tuyn (Th.1) tr chng mt do h chng (Chm Cu Hc Thng Hi).31. Phi Cu V (Nh.15) + Dng Tuyn (Th.1) + Tam L [Tc](Vi.36) tr trng phong (Chm Cu Hc Thng Hi).32. Phi Thng Tinh (c.23) [cu] tr chng mt, s lnh (Chm Cu Hc Thng Hi).33. Phi Thn Du (Bq.23) + T Du (Bq.21) [cu] + Yu Nhn tr trc trng sa(Chm Cu Hc Thng Hi).34. Phi Thn Du (Bq.23) [cu] tr tai (Chm Cu Hc Thng Hi).35. Phi Phong Mn (12) [cu] + Thng Thin (Bq.7) + Thng Tinh (c.23)tr mi chy nc khng cm (Chm Cu Hc Thng Hi).

36. Phi Trung Qun (Nh.12) [cu] tr t cung sa (Chm Cu Hc Thng Hi).37. Phi T Du (Bq.20) [cu] tr tr nh khc m (Chm Cu Hc Thng Hi).38. Phi i Chy (c.14) + Khc Tr (tr.11) + Phong Ph (c.16) tr no vim,ngi cng nh g (Chm Cu Hc Thng Hi).

39. Phi Nhn Trung (c.26) + Ni Quan (Tb.6) tr hn m (ngt) (Chm Cu Hc Thng Hi).40. Phi n ng + Hp Cc (tr.4) + Thi Dng tr u nhc (Chm Cu Hc Thng Hi).41. Phi Tha Sn (Bq.57) + Trng Cng (c.1) tr trc trng sa (Chm Cu Hc Thng Hi).42. Phi Duy Bo + Kh Hi (Nh.6) + Tc Tam L (Vi.36) tr t cung sa (Chm Cu Hc Thng Hi).43. Phi Nhn Trung (c.26) tr try mch (Chm Cu Hc Thng Hi).44. Phi i Chy (c.14) + Tm Du (Bq.15) + Thn Mn (T.7) + Tc Tam L (Vi.36) tr hay qun (Chm Cu Hc Th Sch).Chm Cu: Chm lun kim di da su 0, 2 - 1 thn. Cu 10 - 20 pht.

Ghi Ch:

( Da u mng, cn cn thn khi cu v d gy bng. (Khng nn cu nhiu v c th lm cho ho kh i ln gy ra u nhc, chng mt, tai .(Trnh chm vo xng s.

K KINH BT MCH

1- Ngun Gc

Ngun gc ca K Kinh Bt Mch bt ngun t sch Ni Kinh (Linh Khu, T Vn, Nan Kinh), r nht l trong Nan Kinh. Nan 27 ghi: Mch c k kinh bt mch khng b rng buc vi 12 Kinh, ni nh vy l lm sao ? ... Phm bt mch ny u khng rng buc vi cc Kinh Chnh, cho nn gi l K Kinh Bt Mch.

2- Tn Gi

Nan th 27 ghi: ...Thc vy, c mch Dng Duy, c mch m Duy, c mch Dng Kiu, c mch m Kiu, c mch Xung, c mch c, c mch Nhm, c mch i.

3- Tc Dng

+ Nan 27 ghi: Thc vy, bc thnh nhn xy dng n, thit lp cc ng lch nc, thng li thy o nhm chun b cho cc trng hp bt thng: tri ma xung lm cho cc lch nc b trn ngp, ma ro vng hnh, thnh nhn khng th lp kp n. y l lc m lc mch b trn ngp v cc kinh cng khng th kp lin h nhau (NKinh 27, 4)

+ Sch Trung Quc Chm Cu Hc Khi Yu ghi: K Kinh Bt Mch l 1 s thng l c th nhm iu tit s vn hnh ca kh huyt. N khng c nhng quan h trc tip vi ng tng v lc ph, li cng khng c nhng quan h tng phi c tnh cch biu l vi nhau. Nhng v mt cng nng, n c th b sung khi no 12 Kinh Mch b bt tc, c bit l i vi 4 mch c, Nhm, Xung v i.

4- c Tnh

+ Mch c v Nhm c ng vn hnh ring bit: 1 sau lng, 1 ngc bng v cng u theo 1 hng l t di ln trn v giao nhau ming. Cc mch khc a s phi da vo ng vn hnh sn c ca cc ng kinh khc.

+ Ch c 2 mch c v Nhm l c huyt ring, cc mch cn li, u mn ca cc ng kinh m n vn hnh ngang qua.

+ Mi mch u c tc dng ring (xem tng mch).

+ 2 mch Nhm v c thng c x dng nhiu nht.

S QUAN H CA K KINH BT MCH VI H THNG KINH LC MCH

Cc ti liu Kinh in u cng nhn K Kinh Bt Mch c nhng s lin h rt c o i vi h Kinh Mch. Tuy nhin, t thy c s lin h ny 1 cch trc tip v cc sch Kinh in u cho rng K Kinh Bt Mch l 1 h thng ring khc hn vi 12 Kinh Mch nh Nan 27 (Nan Kinh) ghi: ...Phm bt mch ny u khng rng buc vi cc Kinh Chnh, cho nn gi l K Kinh Bt Mch.

Tuy nhin, ri rc trong Ni Kinh Linh Khu, Ni Kinh T Vn v Nan Kinh c nhng on nu ln kh r cc mi quan h ny.

Thin Nghch Thun Ph Su ghi: ... i! Xung Mch l bin ca ng tng, lc ph, ng tng lc ph u bm th kh ni mch ny... (LKhu 38, 25).

Nan th 28 ghi : Dng Duy Mch v m Duy Mch rng buc v lin lc ton thn, n trn ngp, khng th chy quanh v ti thm cc kinh (NKinh 28, 8).

Nan th 29 ghi : ...Thc vy, mch Dng Duy rng buc vi cc kinh Dng, mch m Duy rng buc vi cc kinh m.. (NKinh 29, 2).

Nan th 28 gii thch v tc dng ca K Kinh Bt Mch: y v vi bc thnh nhn xy dng n, thit lp cc ng lch nc trn y, n s chy vo cc ao h su hn, n s khin cho thnh nhn khng th lm cho thng c, v nh mch ca con ngi b ln thnh, n s nhp vo Bt Mch, khng cn chy quanh c na v 12 Kinh cng khng th lm cho thng kh c (NKinh 28, 9).

Nu xt v gc quan h ta thy rng K Kinh Bt Mch lin h vi ng tng, lc ph (qua Xung Mch), vi 12 Kinh [6 kinh Dng v 6 kinh m] (qua Dng Duy v m Duy Mch).

Cn nu xt v tc dng th K Kinh Bt Mch l ch cu nguy cho 12 Kinh Chnh khi kh cc kinh ny qu ln thnh, kinh mch khng thng kh c th cc kh ny s chy vo K Kinh Bt Mch, nh 1 ci bin cha nc t cc ni b dng ln v.

Thc t trn lm sng cng cho thy: c nhiu bnh tuy bnh l thuc v Kinh Lc nhng khi iu chnh Kinh Lc, bnh ch bt, khng ht hn, nhng khi iu chnh K Kinh Bt Mch, bnh khi hon ton.

Th d: c trng hp st ko di khng r nguyn nhn, chm huyt i Chy (c.14) li khi hn, v i Chy tuy thuc Mch c nhng li l ni hi t ca 6 ng kinh Dng.

Hoc trong trng hp cm nhit, a s chm cu gia thng dng huyt Phong Tr (.20) v gii thch rng v Phong Tr l huyt giao hi ca tc Thiu Dng vi Dng Duy Mch, Dng Duy Mch ch phn Dng, phn Biu, do dng Phong Tr gii biu c hiu qu tt...

T cc dn trn, c th tm thy s lin h gia K Kinh Bt Mch v 12 Kinh Lc v cng t , c th hnh thnh c s quan h nh sau:

Nh vy, c th thy r vai tr quan trng ca K Kinh Bt Mch, c bit 2 mch Nhm c nh 2 trc chnh, c cc huyt ni kt c vi ton th Kinh Mch v K Kinh, t , chng ta mi hiu c ti sao trong cc mn luyn tp cng phu, kh cng ... ngi ta rt ch trng n 2 mch Nhm v c.

Nu xt theo ca Nan th 28: y v vi bc thnh nhn xy dng n, thit lp cc ng lch nc trn y, n s chy vo cc ao h su hn, n s khin cho thnh nhn khng th lm cho thng c, v nh mch ca con ngi b ln thnh, n s nhp vo Bt Mch, khng cn chy quanh c na v 12 Kinh cng khng th lm cho thng kh c (NKinh 28, 9), th Mch Nhm v mch c c th c coi l ngun iu khin, qun bnh kh cho cc Kinh Lc v c h thng K Kinh Bt Mch.

NG DNG CA K KINH BT MCH

Trn lm sng khi ng dng K Kinh Bt Mch iu tr, Mch Nhm v Mch c thng c x dng nhiu hn, cn 6 Mch m Duy, Dng Duy, m Kiu, Dng Kiu, Xung, i ch thy c dng phi hp vi Giao Hi Huyt (gi l Bt Mch Giao Hi Huyt) v c bit c x dng trong Linh Quy Bt Php.

Gia cc mch cng c s lin h vi nhau qua 1 s huyt c gi l huyt Giao Hi, l ni kh t mch ny c th chuyn qua mch khc. Nu nm bt c cc huyt ny, c th dng iu chnh s ri lon ca cc Mch lin h.

V vy, chng ti gii thiu sau y phng php ni kt K Kinh Bt Mch vi Giao Hi Huyt v Linh Quy Bt Php.

A- S Lin H Gia K Kinh Bt Mch

Da theo ng vn hnh ca K Kinh Bt Mch nu trn, c th nhn thy s lin h gia cc cp mch nh sau:

1-Cp Xung Mch v m Duy

c Tnh:

* Xung Mch mn huyt ca kinh tc Thiu m Thn.

* m Duy mn huyt ca kinh tc Thi m T v tc Quyt m Can.

C 2 mch ny c cng c tnh l phn m v vn hnh theo cc kinh m.

+Huyt Chm: Xung Mch v m Duy hi huyt Lim Tuyn (Nh.23).

2-Cp c Mch v Dng Kiu Mch

c Tnh:. Nhnh ln ca c Mch theo ng kinh Cn Bng quang ln c v mt, nhp vo huyt Tinh Minh (Bq.1).

. Dng Kiu Mch theo vng Dng ln mt v cng nhp vo huyt Tinh Minh.

c Mch v Dng Kiu Mch c cng chung c tnh: vn hnh theo phn dng v nhp vo kinh Bng quang.

+Huyt Chm: c Mch v Dng Kiu Mch hi huyt Tinh Minh (Bq.1).

3-Cp i Mch v Dng Duy Mch

c Tnh:.Mch i khi t kinh tc Thiu dng m, vng quanh bng.

.Mch Dng Duy khi t kinh tc Thi dng Bng quang, pha ngoi. V mch Dng Duy ni vi phn dng ca kinh Bng quang, c ngha l n ni vi c mt ngoi v mt trong , do n phi theo con ng vng quanh bng.

Mch i v Mch Dng Duy cng chung 1 im l da vo kinh m.

+Huyt Chm: Mch i v Mch Dng Duy khng c huyt giao hi. iu tr kinh m.

4- Cp Nhm Mch v m Kiu Mch

c Tnh:. Nhm Mch ng vai tr kt ni 3 kinh m, chi phi mt ngoi pha trc c th.

. Mch m Kiu chi phi mt trong pha trc c th.

Mch Nhm v mch m Kiu c cng c im l iu ha kh m ca mt trc c th.

+Huyt Chm: Nhm Mch v m Kiu Mch, pha trn: hi mt, huyt Tinh Minh (Bq.1), pha di: hi huyt Trung Cc (Nh.3).

B- K Kinh Bt Mch v Giao Hi Huyt

Bi Ca Bt Php Giao Hi Bt Huyt sch Chm Cu i Thnh ghi:

Cng Tn, Xung Mch v tm hung,

Ni Quan, m Duy h tng ng.

Lm Khp, m kinh lin i Mch,

Dng Duy mc nhu Ngoi Quan phng.

Hu Kh, c Mch ni t cnh,

Thn Mch, Dng Kiu lc dic thng.

Lit Khuyt, Nhm Mch hnh Ph h,

m Kiu Chiu Hi cch hu lung.

( Ngha: Huyt Cng Tn (Ty.4) thng vi Xung Mch, c quan h vi vng v, vng Tm, vng ngc; Huyt Ni Quan (Tb.6) thng vi m Duy Mch, quan h ging Cng Tn + Xung Mch; huyt Tc Lm Khp (.41) ca kinh m thng vi i Mch; Dng Duy Mch gp huyt Ngoi Quan (Ttu.5) khe mt ngoi; Huyt Hu Kh thng vi c Mch, chi phi vng mt trong cnh tay v c; Huyt Thn Mch (Bq.62) thng vi Dng Kiu mch, mi lin h ny rt thng; Huyt Lit Khuyt (P.7) thng vi Nhm Mch v vn hnh theo Ph h; Huyt Chiu hi (Th.6) thng vi m Kiu mch, quan h vi honh cch m v c hng.

Huyt KinhMch Giao Hi

Chiu Hi (Th.6)Mch m Kiu

Cng Tn (Ty.4)Mch Xung

Hu Kh (Ttr.3)Mch c

Lit Khuyt (P.7)Mch Nhm

Ngoi Quan (Ttu.5)Mch Dng Duy

Ni Quan (Tb.6)Mch m Duy

Thn Mch (Bq.62)Mch Dng Kiu

Tc Lm Khp (.41)Mch i

Nh vy, khi mch m Kiu c ri lon, c th chm huyt Chiu Hi... Mch dng Kiu ri lon, chm huyt Thn Mch...

Th d trong trng hp ri lon gic ng.

. Nu ban m khng ng c, mt khng nhm li c, do mch m Kiu h, b huyt Chiu Hi.

. Nu ban ngy khng ng c do mch Dng Kiu Thc, t huyt Thn Mch.

. Ngoi cm gy st, do mch Dng Duy b ri lon, chm t huyt Ngoi Quan.

. C gy au, cng do c Mch b ri lon, chm t huyt Hu Kh..

MCH DNG DUY

1- C TNH

+ Khi ln ch hi nhau ca cc kinh Dng (Nan Kinh 28).

+ Duy tr v lin lc cc kinh Dng (T Vn Tp Ch).

+ Giao hi vi:

. Kinh tc Thi Dng Bng quang huyt Kim Mn (Bq.630.

. Kinh tc Thiu Dng m cc huyt u Lm Khp (.11), Bn Thn (.13), Dng Bch (.14), Mc Song (.16), Chnh Doanh (.17), Tha Linh (.18), No Khng (.19), Phong Tr (.20), Kin Tnh (.21), Dng Giao (.35).

. Th Thiu Dng Tam Tiu huyt Thin Liu (Ttu.15).

.Th Thi Dng Tiu Trng huyt Nhu Du (Ttr.10).

.Tc Dng Minh V huyt u Duy (Vi.8).

. Mch c huyt Mn (c.15), Phong Ph (c.16).

2- NG VN HNH

-Khi u ti b ngoi gt chn (huyt Kim Mn - Bq.63), chy ln mt c ngoi, theo kinh m, xuyn qua hng, theo vng di sn v sn ln pha sau v n vai, hp vi kinh tc Thi Dng Bng Quang, th Thi Dng TIu Trng v mc Dng Kiu huyt Nhu Du (Ttr.10). hp vi kinh th v tc Thiu Dng (Tam Tiu, m) huyt Thin Liu (Ttu.15). hp vi kinh Dng Minh V huyt Kin Tnh (.21).

- trn u th hp vi kinh tc Thiu Dng m huyt Dng Bch (.14), ln n huyt Bn Thn (.13) v u Lm Khp (.11), n huyt Chnh Doanh (.17), theo huyt No Khng (.19) xung huyt Phong Tr (.20) ri giao hi vi mch c huyt Phong Ph (c.16) v Mn (c.15).

3- BIU HIN BNH L

+ Lng au, trn ch au t nhin sng thng l nh cn gin d (Thch Yu Thng - TVn 41).

+ Hn nhit (Nan Kinh 29).

+ Tay chn v c th khng c sc, hn nhit (Chm Cu Hc Ging Ngha).

+ Lnh run v st (Trung Quc Chm Cu Hc Khi Yu).

+ Thng hn pht st, m hi, cc khp xng sng au, tay chn nng, t bi, lng v ct sng lng au, tay chn cng, un vn, u gi lnh, gt chn sng au, mt sng , mt au (Chm Cu Hc Thng Hi).

+ St phn Biu (Chm Cu Hc Vit Nam).

Sch Pathogni Et Pathologie En Ergetiqus En Mdecine Chinoise din gii nh sau:

T kh xm nhp vo mch Dng Duy thng qua:

1- Mt

Qua kinh Dng Minh, t t kh qua kinh Thi

Dng huyt Tinh Minh (Bq.1) v gp mch Dng Duy trn.

2- Gy

huyt Phong Ph (c.16). t Phong Ph t kh vo kinh Bng quang qua huyt Thin tr (Bq.10) ri nhp vo mch Dng Duy.

3- Vai

T kh xm nhp trc tip voc huyt ca mch Dng Duy.

4- Mt Trc Pha Sau - Ngoi Cnh Tay

Thng l cc kinh Cn ca Bng Quang b trc, sau t kh vo kinh chnh Bng Quang (qua huyt Tnh v Du), n huyt Kim Mn (Bq.63) ri i tip vo mch Dng Duy.

Nh vy, t kh trc khi xm nhp vo mch Dng Duy trc ht phi vo kinh Bng Quang ri mi vo mch Dng Duy v cc ng kinh Thiu Dng v Dng Minh m khng qua ng Tng Ph.

Do , mch Dng Duy ng vai tr bo v khng cho t kh xm nhp vo tng ph bn trong. Khi mch Dng Duy bnh, Tng ph khng b tn thng, bnh l ch xy ra bn ngoi b phu m thi.

4- IU TR

+ Chm vo mch Dng Duy (huyt Dng Giao - .35] (TVn 41, 8).

Cch chung, chm huyt Ngoi Quan (Ttu.5) v y l huyt giao hi ca mch Dng Duy.

Sch Pathogni Et Pathologie En Ergetiqus En Mdecine Chinoise din gii nh sau:

Hn Nhit: l du hiu chnh khi mch Dng Duy bnh.

Thin Hn Nhit Bnh (LKhu 21) chia lm 4 loi:

a- Da b Hn Nhit:

T kh cc tn lc ca kinh Cn, biu hin: lng tc kh, mi kh, khng ra m hi.

Chm huyt Lc ca kinh Tam Dng (tc Thi Dng - huyt Phi Dng - Bq.58), b th Thi m (Thi Uyn - P.9] (LKhu 21, 2).

b-Hn Nhit Nhc

T kh kinh Cn: vng tht b au, tc v mi kh, m hi khng ra.

Chm A Th Huyt kinh Cn Tam Dng (huyt Phi Dng - Bq.58) v b tc Thi m T (i - Ty.2)

c-Hn Nhit Xng

Du hiu t kh phn m (t kh kinh chnh), m hi ra khng cm.

iu tr:

.Nu rng khng kh: chm kinh Cn mt trong i v b kinh Thn huyt Phc Lu (Th.7).

.Nu rng kh th cht.

.Nu khp xng au nhc, m hi ra nhiu, ngc kh chu, chm huyt Kinh v Du ca 3 ng kinh Dng.

. Nu b trng phong hn t ngt, c cm gic chn tay mt mi. Chm huyt Quan Nguyn (Nh.4) v Quan Nguyn l ni giao hi ca kinh Chnh v kinh Cn ca kinh Thi m, Dng Minh v mch Nhm.

1 - T Kh on Kinh Ni

T kh s theo ng i ca kh ca c th ln phn trn. Thin Cn Kt (Linh Khu 5) gi l ch Kt. Trng hp ny, phi phn bit r kinh b bnh.

iu tr: chm b cho kinh m v m sinh Dng, ri t kinh Dng ko kh mi ln phn trn.

Xc quyt ny ca sch Linh Khu rt quan trng v thng thng khi dng php t ng kinh, ngi ta thng dng huyt t ca ng kinh nhng y li dng nhm huyt Thin Song (Ca S Tri) (Xem thm v nhm huyt Thin Song, trang ).

2-T Kh Ton B Mch Dng Duy

Thng th t kh chuyn qua ng kinh khc huyt cui cng ca ng kinh nhp su vo xng, c. Cc huyt ny, theo sch Ni Kinh gi l huyt giao hi (cc tc gi gi l huyt Kinh - vi ngha l i qua).

Mt s dn chng trong Linh Khu:

a- Khi t kh nhp vo nhnh kinh Dng Minh (V + i Trng) ca mch Dng Duy:t kh c th theo huyt giao hi l huyt i Nghnh (Vi.8) vo hm di v rng.iu Tr: Nu hm di au v s lnh: chm huyt i Nghnh (Vi.8).b- nhnh Thiu Dng (Tam Tiu + m) ca mch Dng Duy,t kh c th chuyn qua huyt giao hi l huyt Gic Tn (Ttu.20) vo hm trn.iu Tr: Hm trn au, chm A Th Huyt (ca kinh Cn ) gia mi v tai v chm huyt giao hi l Gic Tn (Ttu.20).c- T kh nhnh Thiu Dng u ca mch Dng Duy,t kh c th theo huyt Giao hi l Huyn L (.5) xm nhp vo mt.

iu Tr: chm huyt giao hi Huyn L (.5), b hoc t ty tnh trng h thc ca bnh...

V trong c th c 2 mt m v Dng, v vy, khi 1 trong 2 mt ny thin thng th s gy ra bnh l.

Thin Quyt Bnh ghi: Dng kh phn di c th h (suy) th s b chng hn quyt (tay chn lnh). m kh phn di c th h (suy) th thnh chng nhit quyt (tay chn nng).

Ni cch khc, khi t kh xm nhp vo phn Dng, biu hin bng chng nhit quyt: chm huyt ca kinh tc Thi m (T) v tc Thiu Dng (m). Lu kim cho n khi thy mt.

Khi t kh xm nhp vo phn m, biu hin bng chng quyt nghch, chm huyt ca kinh tc Dng Minh (V) v tc Thiu Dng (m), lu kim lu cho n khi thy nng.

Trong tt c mi trng hp, nu c triu chngqpt nghch v nhit quyt km theo hn nhit, tm phin, bng trng, phi ngh n bnh phn m v Dng. Thng phi dng php pht hn (lm cho ra m hi).

Cch chm: ty theo vng m chn huyt.

+ Nu ton b mch Dng Duy b ri lon (m Dng giao tranh nhau), chn huyt ca ng kinh Ph v V.

+ T kh vng u: chn huyt ca kinh Bng quang vng u.

+ T kh tay - vai: chn huyt ca kinh i trng hoc Ph.

+ T kh tay chn: chn huyt ca kinh V.

3- T Kh Mch Dng Duy:

Thin Thch Yu Thng ghi: Bnh mch Dng Duy, lng au, trn ch au t nhin sng ln (TVn 41, 8). l t kh on thn - chi ca mch Dng Duy.

iu tr: chm huyt ca mch Dng Duy chn v i l huyt Kim Mn (Bq.63) v huyt Dng Giao (.35).

MCH DNG KIU

1- C TNH

- Thng qun lc ph, ch tr phn Biu ( Ch Nan Kinh Mch Quyt).

- L mch nhn kh ca Thn.

- em kh ca Thn t di ln trn

- Giao hi vi:

+ Kinh Th Thi Dng Bng Quang cc huyt Tnh Minh (Bq.1), Ph Dng (Bq.59), Bc Tham (Bq.61), Thn Mch (Bq.62).

+ Kinh Tc Thiu Dng m huyt C Liu (. 29), Hon Khiu (.30), Phong Tr (.20).

+ Kinh Th Thi Dng Tiu Trng Nhu Du (Ttr.10).

+ Kinh Th Dng Minh i Trng Kin Ngung (tr.15), C Ct (tr.16).

+ Kinh Tc Dng Minh V Tha Khp (Vi. 1), C Liu (Vi.3), a Thng (Vi.4).

+ Mch c huyt Phong Ph (c.16).

2- NG VN HNH

- Bt u mt ngoi gt chn (h. Thn Mch - Bq.62, Bc Tham Bq.61), chy di theo mt ngoi chn, hp vi kinh chnh m h. Dng Ph (.35), ln mt ngoi mng huyt C Liu (.29), chy di theo sn ti vai, hp vi Tc v Th Thi Dng (Bng Quang + Tiu Trng) v mch Dng Duy huyt. Nhu Du - Ttr 10), qua kinh chnh i Trng huyt Kin Ngung (tr 15) v C Ct (tr.16), ln mt, hp vi Tc v Th Dng Minh (V + i Trng) huyt. a Thng (Vi.4) v C Liu (V. 3). Qua Kinh V v mch Nhm huyt Tha Khp (Vi.4), n gc trong mt huyt Tnh Minh (Bq.1) hp vi mch m Kiu, ln trn v kt thc sau xng chm tai (huyt. Phong Tr - .20).

3- BIU HIN BNH L

- Lng au nh c ci ba nh nm bn trong. Ch sng ln nhanh nh cn gin bc ln (Thch Yu Thng - TVn.41, 7).- Mt au, bt u t khe mt trong (Mu Thch - TVn.63, 14).- Mt c chn trong tr ln b mm yu (lit), mt c chn ngoi tr ln b co rt (Nan Kinh.29).- Lng v tht lng cng thng, s gi, u au, ra m hi u, xng chn my au nhc, mt , u au nh ba b, i sng, m hi t ra, cc khp xng au, tay chn t lnh,tai ic, in gin, co git, chy mu cam, ph ton thn (Chm Cu i Ton).

- Mt ng, in gin, lng au (Chm Cu Hc Ging- Ngha).- Mt ng, vn ng yu, chi di teo hoc t cng (Trung Quc Chm Cu Hc Khi Yu).- Tht lng cng, i sng, s gi, m hi t ra, u au, li u phong, u ra m hi, mt , au, xng chn my au, khpxng au, tay chn t, co rt, quyt nghch, sa thiu,tai , chy mu cam, ng kinh, na ngi sng ph (Chm Cu Hc Thng Hi). - Bnh mt (mt m, , au), mt ng, ng kinh, lng au,bn chn lch ra ngoi (Chm Cu Hc Vit Nam).

4- IU TR

- Chm huyt Ph Dng [Bq.59] (TVn.41),theo T Vn Tp Ch hoc Dng Ph (.38) theo B Ch Ni Kinh Hong T Vn.- Theo TVn 63: Chm huyt nm di mt c ngoi khong na thn. Bnh mt bn pHi, chm bn tri v ngc li. (Huyt ny c th l Bc Tham(Bq. 61) theo Cao-S-Tng hoc Thn Mch (BQ.62) theo n- Ba-Nguyn-Gin ).- Chm Thn Mch (Bq.62) v Bc Tham (Bq.61) (T Vn Tp Ch).- Chm Phong Tr [.20] (Trng-Khit-C).- Cch chung, chm Thn Mch (Bq 62) v y l huyt giao hi vi mch Dng Kiu.Sch Pathogni Et Pathologie En Ergetiqus En Mdecine Chinoise din gii nh sau:Bnh l ca mch Dng Kiu c th do Tng kh gy ra :

+ Mt.

+ Vai

+ Theo ng vn hnh ca mch Dng Kiu.

a- Mch Dng Kiu Thc

T kh xm nhp phn Dng th kh b ngng tr v kh Dng b thc. Thin Mch ghi: Nu Dng kh qu thnh th m kh khng th ti, gi l chng Cch (LKhu 17, 23) V Nu c m ln Dng u thnh, khng nui dng c cho nhau th gy ra chng Quan Cch, l chng cht (LKhu 17, 24).

trnh tnh trng phn cch ca m Dng, c 1 phng php c bit l: khi Dng kh qu thnh th n s chuyn kh vo mch Dng Kiu trc khi phn m b thc theo.

Mch Dng Kiu b ri lon c th do:

+ Tun hon ca Tng kh b tr ngi.

+ Do ng kinh Dng b Thc.

b-Bnh L Do Ri Lon Tun Hon Ca Tng Kh.

Theo thin Khu Vn (LKhu 28) th: T kh ch nhp vo kinh m hoc Dng Kiu khi chnh kh b suy.

+ Khi Phong t xm nhp vo mt, thng th kinh Dng Minh b tn thng, ri t kh nhp vo huyt Tinh Minh (Bq.1).

-Triu chng: mt khng t hoc ngc li b chy nc mt nhiu do t kh xm nhp vo huyt Tinh Minh. Cc vng khc cng b l: vng huyt Tha Khp (Vi.1), C Liu (Vi.3), a Thng (Vi.4), sau gy l huyt Phong Tr (.20).

-iu tr:

Chm huyt Ton Trc (Bq.2), Phong Tr (.20) v cc A Th Huyt trn nh u. Cn phi hp chm thm huyt ca mch Dng Kiu l huyt Bc Tham (Bq.61) v Thn Mch (Bq.62) pha i bn bnh.

+ Nu t kh t vng huyt Tha Khp, C Liu, a Thng ca mch Dng Kiu th chm t, ri b huyt Gii Kh (Vi.41) ca kinh Dng Minh (ang b suy).

+ Khi th t xm nhp gy nn mt sng , au, sng khe mt trong. Trng hp ny t kh khng t kinh Dng minh. Phi b huyt Vinh ca kinh V l huyt Ni nh (Vi.44).

+ Nu th t xm nhp vng huyt Tha Khp, C Liu hoc a Thng thuc kinh Dng minh, c th gy ra lit mt. Trng hp ny b huyt Gii Kh (Vi.41) v Xung Dng (Vi.42) ca kinh Dng minh. ng thi t cc huyt ca mch Dng Kiu mt l huyt Tha Khp (Vi.1), C Liu (Vi.3), a Thng (Vi.4).

C 2 trng hp trn, phi chm thm huyt Bc Tham (Bq.61) v Thn Mch (Bq.62) ca mch Dng Kiu.

+ Khi t kh tn cng vo vng vai, t kh xm nhp vo huyt ca mch Dng Kiu l huyt Kin Ngung (tr.15), C Ct (tr.16) v Nhu Du (Ttr.10) lm cho vai au, khng th gi tay ln c.

-iu tr: b th Dng Minh (i trng) v th hi dng (Tiu trng) l: huyt Khc Tr (tr.11), Tiu Hi (Ttr.8), phi hp vi huyt Nguyn (Hp Cc - tr.4) v Uyn Ct (Ttr.4). ng thi chm thm cc A Th Huyt ca mch Dng Kiu l C Ct (tr.16) v Kin Ngung (tr.15).

+ Khi t kh xm nhp on kinh Thiu Dng (Tam Tiu + m) ca mch Dng Kiu, n c th nhp vo qua huyt Gic Tn (Ttu.20) vo hm trn.

iu tr: chm A Th Huyt (huyt ca kinh Cn) gia mi v tai, l huyt giao hi Gic Tn (Ttu.20)...

+ Khi Ton B Mch Dng Kiu Bnh: au nh ba b vng Thn v sng ln (TVn 41, 7): chm huyt ca mch Dng Kiu: Ph Dng (Bq.59), Bc Tham (Bq.61) v Thn Mch (Bq.62).

c-Do Mch Dng Kiu B Thc

Thin i Hoc Lun (TVn 80, 20) ghi: V kh khng nhp vo c m phn m lu li ni Dng phn. Khi lu Dng phn th m phn s b y, m phn b y s lm cho mch Dng Kiu thnh. Nu V kh khng nhp vo c m phn th m kh s h, m kh h s lm cho mt khng nhm c m b mt ng.

-iu tr: iu ha kh tng qut: chm huyt Thn Mch (Bq.62). nu cha bt, b huyt Chiu Hi (Th.6).

MCH XUNG

1- C TNH

+ Bin ca 12 kinh (Hi Lun - LKhu.33).

+ Bin ca Ng Tng, Lc Ph (Nghch Thun Ph Su - LKhu.38).

+ Bin ca Kinh Mch (Nuy Lun - TVn.44).

+ Ch v phn kh - l con ng xut kh ca kh (Y Kinh Tinh Ngha).

+ Kim sot kh Huyt ton thn (Trung Quc Chm Cu Hc KhiYu).

+ Lin lc vi mch Nhm + c rt kh vo cc kinh Thiu m, hi vi kinh Dng Minh v Thi Dng (Ni Kinh Ging Ngha).

+ Quan h vi kinh tc Thiu m v tc Dng Minh. Cng vi Mch Nhm + c u Khi ln bo trung v c gi chung l Nht Nguyn Tam K (Chm Cu Hc Thng Hi).

+ Qun l kh huyt ca tng Ph v lin quan trc tip n vic sinh (Chm Cu Hc Vit Nam).

L 1 kinh pha su bn trong xut pht t kinh Thn.

. C 3 nhnh ngc, bng v chi di.

. C tc dng chuyn tng kh ca Thn. Kh ny khng vn hnh n c m lun lun i vi Doanh Kh v V Kh.

. Tng kh c tc dng iu ha nhit v chuyn vn tn dch n cc c khp (Pathogni Et Pathologie En Ergetiqus En Mdecine Chinoise).

2- NG VN HNH

- Khi t bo trung ( bng di), nhp vo hi m, t tch thnh 2 nhnh:

+ 1 nhnh pha sau i n mt trong ca ct sng.

+ Nhnh kia pha trc, theo mch Nhm n huyt Quan Nguyn, qua ng kinh Chnh Thn huyt Honh Ct (Th.11), qua bng n tn huyt U Mn (Th.21). ng mch bng ny c nhiu nhnh nhp vo kinh cn ca trng v.

- Ln ngc huyt Du Ph (Th 27) nhnh ngc ny c nhiu nhnh to ra lin sn (TVn 62).

- Ln hng, hp vi mch Nhm huyt Lim Tuyn (Nh 21).

Ln mt v vng quanh mi.

- T huyt Honh Ct (Th.11), c 1 nhnh th hai chy xung mt trong i v dnh vo kinh Chnh Thn (TVn 62).

- Xung bp chn, mt c chn trong v b trong bn chn. Mch ny c nhiu nhnh lan ra nhiu vng khc nhau ca chi di.

- T huyt Honh Ct (Th 11) c mt nhnh khc i qua Kh Xung (Vi 30), xung bp chn, mt c chn trong, n ngn chn ci (TVn.62), tr li n mt c chn trong.

- Lin h vi cc huyt: Honh Ct (Th.11), i Hch (Th.12), Kh huyt (Th.13), T Mn (Th.14), Trung Ch (Th.15), Hoang Du (Th.16), Thng Khc (Th.17), Thch Quan (Th.18), m (Th.19), Thng Cc (Th.20) v U Mn (Th. 21).

3- BIU HIN BNH L

+ Ho, suyn, ng ng tay (C Thng Lun - TVn.39).

+ Lng au, st. Nhit nhiu th bun phin, di tht lng nh c thm cy nm ngang bn trong. Bnh nng th sinh ra tiu dm (Thch Yu Thng - TVn 41).

+ Kh nghch m cp (Nan 29).

+ i dm, sn kh, tm thng, tiu khng thng, hng kh (Chm Cu Hc Ging Ngha).

+ Ngc v thng v au, ngc y, phin, ngc c kt khi, n vo th i ra, tch thc n v ru, rut si, i tin lng, ngn nghn, hng sn y trng, vng bng v rn au, trng phong h huyt, st rt, nhau thai khng ra, sinh xong b hn m (Chm Cu Hc Thng Hi).

4- IU TR

- Khi mch Xung b ri lon, chm huyt Quan Nguyn (Nh 3) (Nghch iu Lun - TV 34).

- Thch tn mch ti khe tht trc xng gi, tc l thc mch, thch 3 nt (huyt a c - T 8) (Thch Yu Thng - TVn.40).

- Cch chung c th dng huyt Cng Tn (T 4) v y l mt trong Bt Hi huyt giao vi mch Xung.

Sch Pathogni Et Pathologie En Ergetiqus En Mdecine Chinoise din gii nh sau:

1-T Kh Nhp Vo Nhnh Ngc v Mt Qua ng Kinh Cn Ca Vng Ny.

+ Triu chng: ming v mi kh, i khi au vng chn thy v kh th, c cm gic kh nghch, mt ting v nghn.

+ iu tr: dng th php chm Lc mch: chm huyt U Mn (Th.21), Thin t (Th.22), v cc A Th Huyt ngc. C th thm huyt ca mch Xung ngc l huyt i Bao (Ty.21) v Uyn Dch (.22).

2-T Kh Xm Nhp Trc Tip Vo Nhnh Ln Ca Xung Mch Mt Trong Chn.

+ Triu chng: bn chn lnh ln n gi, i khi au v b vp b mt trc i v bp chn, hng au.

+ iu tr: dng th php chm Lc mch theo Linh Khu: chm huyt Kh Xung (Vi.30) nu au hng. Chn lnh, chn au, chut rt: chm huyt Nhin Cc (Th.2), Thi Kh (Th.3), i (Ty.2), Hnh Gian (C.2), Tam m Giao (Ty.6). Cc huyt ny l ni hi ca mch Xung.

3-T Kh Xm Nhp Vo Mch Xung Qua Ng Kinh Thi Dng

Ni cch khc: t kh xm nhp vo mch Xung qua huyt Thn Du (Bq.23).

Theo thin Phong Lun T Vn 42 th:

*T kh nhp vo mt, thng l vo kinh Dng Minh trc ri tkh chuyn n huyt Tinh Minh (Bq.1), sau i xung n huyt Thn Du (Bq.23).

* Nu t kh nhp vo c, thng l qua huyt Phong Ph (c.16),chuyn xung kinh tc Thi Dng huyt Phong Mn (Bq.12) v i xung huyt Thn Du.

* T kh nhp vo trng v (do n ung), n theo kinh Dng Minhn khe trong mt huyt Tinh Minh (Bq.1) v ri i xung huyt Thn Du.

* T kh tn cng kinh Cn Thi Dng ri nhp vo kinh chnh cng tn qua huyt Tnh v Du ri s i n huyt Thn Du.

Nh vy, d vo bng ng no, t kh u nhp vo Thnv mch Xung qua huyt Thn Du vi cm gic lng au, ct sng au, c th nng...

-iu Tr:

+ T kh Tng (Thn): theo Ni Kinh, phi chm huyt Vinh v huyt Du + Huyt M v Bi Du huyt tc l: Nhin Cc (Th.2 - Vinh), Thi Kh (Th.3 - Du), Kinh Mn (.25- M ca Thn), Thn Du (Bq.23 - Bi Du).

+ T kh Ph: theo Ni Kinh: chm huyt Hp + Du v M: Tc Tam L (Vi.36 - Hp ca V), Thng C H (Vi.37 - Hp ca i trng), i Trng Du (Bi Du), Thin Xu Vi.25 - M ca V).

+ T kh mch Xung: chm huyt Lc (theo thin Bch Bnh Th Sinh - Linh Khu 66): Ni Quan (Tb.6), Ngoi Quan (Ttu.5), Thng L (Tm.5), Lit Khuyt (P.7), Chi Chnh (Ttr.7), Thin Lch (tr.6).

4- T Kh Xm Nhp Vo Mch Xung Qua Ng Mch c.

T kh xm nhp trc tip vo huyt Phong Ph (c.16) v n ngy 21 n chuyn n xng cng. Vo ngy th 22 n chuyn vo mch Xung i su vo 5 Tng.

S lin h gia mch c v mch Xung qua nhnh sau ca mch Xung, mt trc ct sng, c gi l Bin ca Kinh Mch.

+ iu Tr: theo nguyn tc iu tr Tng: chm huyt Vinhv Du v t kh thng i qua 2 huyt ny. ng thi chm thm huyt M.

Khng chm Bi Du huyt v trong trng hp ny t kh t mch c ch khng phi kinh Thi dng n.

Th d: bnh T chuyn vo Xung Mch.

Chm huyt Vinh v Du ca T kinh + M huyt ca T, kt hp vi huyt ca mch Xung: i (Ty.2), Thi Bch (Ty.3), Chng Mn (C.13), i Hch (Th.12), v Kh Xung (Vi.30).

MCH M DUY

1- C TNH

- Khi ln ch giao nhau ca cc kinh m (Nan 29).

- Duy tr v lin lc cc kinh m (T Vn Tp Ch).

- Giao hi vi:

+ Tc Thi m T huyt Ph X (T 13), i Honh (T 15), Phc Ai (T 16).

+ Tc Quyt m Can huyt K Mn (C 14).

+ Mch Nhm h.uyt Thin t (Nh 22), Lim Tuyn (Nh 23).

2- NG VN HNH

- Khi ln t ch giao nhau ca cc kinh m, mt trong cng chn (h. Trc Tn - Th 9), chy di ln theo vng i ln n bng, hi vi kinh Tc Thi m t h. i Honh (Ty 15), Phc Ai (Ty 16), Ph X (Ty 13) v kinh Can h. K Mn (C 14), chy ln ngc n c, hi vi mch Nhm h. Thin t (Nh 22), Lim Tuyn (Nh 23).

3- BIU HIN BNH L

- Lng au, trn ch au ni ln nh cn gin d. Nu au nng s gy ra bun ru, lo s (Thch Yu Thng - TVn.41).

- Tm thng (Nan Kinh 29).

- au nhc vng thng v v tim (Trung Quc Chm Cu Hc Khi Yu).

- Ngc bng y, phin mun, y trng, rut si, tiu chy, thot giang, n vo l i, ngn nghn, trong bng c hn cc nm ngang, hng sn au nh b kim m, tm thng, thng hn, st rt (Chm Cu Hc Thng Hi).

- au vng tim, trong ngc, cnh sn, tht lng v vng sinh dc (Chm Cu Hc Vit Nam).

Nh vy, t kh xm nhp vo mch m Fduuy thng lm cho kh b ngng tr gy ra Tm Thng, v m = Vinh = Huyt = Tm.

Mch m Duy lin h vi 3 kinh m tc l phn L, v vy bnh l thng do ni thng ( tr...) t khi do t kh gy ra.

4- IU TR

- Chm vo mch Phi Dng, huyt trn mt c trong 5 thn, tc l h. Phi Dng - Bq. 58 (Thch Yu Thng TVn.41).

-Khi iu tr mch m Duy, ch yu l iu tr chng Tm thng. Tuy nhin khi tr chng Tm thng, cn lu n cc on lin h vi ng vn hnh ca mch m Duy hoc c ng vn hnh ca mch m Duy.

V Tm y thuc m, theo thin Th Yu Cng Nhu(LKhu 6, 6), phi dng huyt Vinh v huyt Du.

+ on Giao Hi Vi T

-Chng Quyt Tm thng lm cho bng b trng, ngc y, Tm au nhiu hn: gi l chng V Tm Thng, th huyt i (Ty.2) v Thi Bch (Ty.3) (LKhu 24, 12).

+ on Giao Hi Vi Can

Chng Quyt Tm Thng lm cho sc mt b xanh, xanh nh mu ca ngi cht, sut ngy khng th c khi hi di, gi l chng Can Tm Thng, th huyt Hnh Gian (C.2) v Thi Xung (C.3).

+ on Giao Hi Vi Mch Nhm

Ch giao hi ny huyt Thin t v Lim Tuyn vng c hng, lin h vi tng Ph, theo nh thin Quyt Bnh m t: Chng Quyt Tm thng, nu nm hoc nhn ri th Tm thng c gin bt, khi hot ng th au nhiu hn, khng bin sc mt, gi l chng Ph Tm Thng, th huyt Ng T (P.10) v Thi Uyn (P.9).

+ Lin H vi Kinh Thn

Mch m Duy lin h vi 3 kinh m, ngoi kinh T v Can nu trn, mch m Duy cng lin h vi kinh Thn (Tc Thiu m). Thin Quyt Bnh ghi: Chng Quyt Tm thng, au lan ra n vng lng, hoc b co rt, nh c ci g t pha sau n chm vo Tm, lm cho ngi bnh b g lng, gi l chng Thn Tm Thng, th huyt Kinh Ct (Bq.64) v Cn Ln (Bq.60). nu khng khi, th huyt Nhin Cc (Th.2) (LKhu 24, 11).

MCH M KIU

1- C TNH

- L1 Bit mch ca kinh tc Thiu m, c nhim v em tng kh ca Thn ( di) ln trn (nhp vo di mt) (LKhu 17, 26).

- Khi Doanh Kh hoc V kh ca c th m Thc th n s chuyn vo Kiu mch (Linh Khu 17).

- Thng qun ng tng, ch tr phn L ( Ch Nan Kinh Mch Quyt).

- Giao hi vi:

+ Tc Thiu m Thn Chiu Hi (Th 6), Giao Tn (Th 8).

+ Tc Thi Dng Bng Quang Tinh Minh (Bq 1).

2- NG VN HNH

- Bt u t vng sau xng thuyn (h. Chiu Hi - Th 6) pha trc mt c chn trong, qua h. Chiu Hi (Th 6) ln phn cao nht mt c chn trong (h. Giao Tn - Th 8), chy di theo mt trong i v hng, nhp vo b sinh dc ngoi, vo bng, chy di theo mt trong ngc vo bn trong h xng n h. Khuyt Bn (V 12), n sn gip (h. Nhn Nghinh - V9) ln mt, vo xng g m, n khe trong mt (h. Tnh Minh - Bq 1) v giao tip vi kinh Th Thi Dng (Tiu Trng), Tc Dng Minh (V) v mch Dng Kiu.

3- BIU HIN BNH L

- Trong mt , au nhc, bt u t kho mt trong (Nhit Bnh - TVn.23).

- Lng au, au dn n ngc, mt m. Nu nng th lng nh mun gy ra sau, li b cun li (Thch Yu Thng - TVn.41).

- Mt c chn ngoi tr ln b yu mm (lit), mt c chn trong tr ln b co rt (Nan 29 - Nan Kinh).

- Kh hng b b tc, kh Bng quang au, trng phong h huyt, n vo th i, kh sinh , trong bng b tch, rut si, th t, i dm, to bn, hn m, hi ngc (Chm Cu i Ton).

- Ng nhiu, vn ng yu, chi di t cng hoc c b teo (Trung Quc Chm Cu Hc Khi Yu).

- ng kinh, chn tay co rt, au bng di, au t tht lng n m b, sn kh, lu h (Chm Cu Hc Thng Hi).

- Ng nhiu, ng kinh, bng di au, thoi v bn, bng lu, bnh mt, bn chn lch vo trong (Chm Cu Hc Vit Nam).

4- IU TR

- Chm huyt Chiu Hi [Th.6] (TVn 23).

- Chm huyt Khch ca m Kiu l Giao Tn (Th 8) (Theo T Vn Tp Ch) hoc Phc Lu (Th.7) theo T Vn Ch Pht Huy.

- Cch chung chm huyt Chiu Hi (Th.6) v y l giao hi huyt ca mch m Kiu.

Sch Pathogni Et Pathologie En Ergetiqus En Mdecine Chinoise din gii nh sau:

Ri lon bnh l ca mch m Kiu c th do 3 loi:

+ Do tun hon ca Tng kh b tr ngi.

+ Do kinh chnh m b thc.

+ Do Ni thng.

1- Do Tun Hon Ca Tng kh B Tr Ngi

Gy ra do ri lon cc b. Trng hp ny, t kh ch trong mch m Kiu khi kh ca kinh chnh b h (LKhu 28).

+Khi t kh xm nhp vo kinh Dng Minh m, n vo pha di mt, ri thuc vo khe mt trong huyt Tinh Minh lm cho mt trn t. Nu kh ca mch m Kiu khng thng th mt s khng nhm li c (LKhu 17, 26).

+iu Tr: chm huyt Tinh Minh (Bq.1) bn bnh v huyt Nhin Cc (Th.2), Chiu Hi (Th.6) bn khng bnh. Cch chm ny cn phi chm thm huyt Gii Kh (Vi.41) b cho kh ca kinh V, nu V kh h.

-Nu do Th t gy ra, km theo triu chng trong c th, phi chm huyt Tc Tam L (Vi.36). nu km tiu gt, chm huyt ca mch m Kiu v huyt i n (C.1) (LKhu 23, 60).

-Nu ton mch m Kiu b bnh s gy ra au vng Thn ln n c, mt m. Nu bnh nng th lng au nh gy, li cong li khng th ni c. Trng hp ny, t kh mch m Kiu s t chuyn sang mch Dng Kiu v mch Dng Kiu vn hnh vng lng v c.

iu Tr: chm huyt Giao Tn (Th.8).

2- Bnh L Do m Thc

Trong trng hp hay m, m b thc v m khng vn hnh. Phn Dng cng thc v n khng c phn m nui dng. nui phn Dng, phn m phi mn con ng ca mch m Kiu.

iu Tr: chm huyt Chiu Hi (Th.6) . nu khng hiu qu, chm huyt Kim Mn (Bq.62).

3- Bnh L Do Ni Thng

Thin Khu Vn ghi: Tm l ch ca 5 Tng, 6 Ph. Mt l ni t ca tng mch (m v Dng Kiu), l con ng vng hnh ca thng dch... Khi ta bun su, au n, u t th s lm ng n Tm, Tm ng th 5 Tng, 6 Ph s b dao ng, dao ng s lm cho tng mch b cm, tng mch b cm th con ng ca cht dch m ra, nc mt nc mi s chy ra (LKhu 28, 21). Chm huyt Thin Tr (LKhu 28, 22).

Phng php chm ny gii thch c s lin h gia m Kiu Mch, Dng Kiu Mch v kinh Tc Thi Dng. Chm huyt Thin Tr (Bq.10) ko tng kh v kinh tc Thi Dng, h tr cho tun hon kinh kh.

MCH I (I )

1- C TNH

- Vng quanh tht lng nh si dy ai (Nan 28).

- Giao hi vi Tc Thiu Dng m huyt i Mch (.26), Ng Xu (.27), Duy o (.28).

- Ni vng vi cc kinh Thn, V, T v cc mch c, Nhm, Xung, ch tr kinh Bng Quang v Can khng lin h g vi mch i.

2- NG VN HNH

- Khi u t di sn ct (h. i Mch - . 26), qua vng Thn v vng quanh bng hp vi kinh chnh m h. Duy o (. 28).

3- BIU HIN BNH L

- Lng au, au n ni khng th ci nga c. Khi nga ln c cm gic nh s b t xung (do xch nng vt nng lm tn thng n tht lng, c huyt t li ) (Thch Yu Thng - TVn.41, 9).

- Chn b mm yu (lit) khng i ng c (Nuy Lun TV 44, 26).

- Bng y, lng nh chi vi nh bung lng, nh ang ngi trn mt nc (Nan 29 - Nan Kinh).

- Bng y, vng tht lng yu, hot ng kh (Trung Quc Chm Cu Hc Khi Yu).

- Bng y trng, lng c cm gic nh ngi trong nc, bng di au, kinh nguyt khng u, Xch bch i h. (Trung Y Hc Khi Lun).

- Trng phong tay chn t lit, au nhc, co rt, pht st, u au, hm v mang tai sng, mt au, rng au, hng sng, chng mt, tai , pht ban nga, gn mch co rt kh co dui, i au, hng sn au (Chm Cu Hc Thng Hi).

- Bng y trng, lng lnh nh ngi trong nc, kinh nguyt khng u, kh h, chn yu khng i c (Chm Cu Hc Vit Nam).

4- IU TR

- Thch (chm) khong gn Khch dng (huyt Ph Khch - Bq 38) 2 nt cho ra mu.

- Cch chung c th chm huyt Tc Lm Khp (. 41) v huyt ny l mt trong Bt Hi Huyt giao vi mch i.

Sch Pathogni Et Pathologie En Ergetiqus En Mdecine Chinoise din gii nh sau:

Cng nng chnh ca mch i l thuc vo:

+ Kh ca kinh Dng Minh V.

+ Tnh trng kinh chnh ca m (Thiu Dng) ni pht sinh ra mch i.

Bnh l xy ra c th do:

. Kh ca kinh Dng Minh V suy.

. T kh kinh Thiu Dng m.

. T kh t li trc ht kinh Bit Qng Quang v Thn.

1- Kh Ca Kinh Dng Minh V Suy

+ Kinh Dng Minh V v mch Xung giao hi b phn sinh dc. Vng ny cng l ni hi ca kinh Thiu m (Thn) v Thi m (T), Mch Nhm v mch i. Nhng trong s cc ng kinh ny th kinh Dng Minh quan trng nht v V kh to nn Doanh Kh v V Kh, thm nhun ra khp tay chn, cc c quan Tng Ph. Dng minh l Bin ca Ng Tng, Lc Ph. Tuy nhin, theo thin Nuy Lun th m Dng bao trm tt c ch hi ca tng cn hi Kh nhai, Dng minh s l trng, u thuc v i Mch... Cho nn, h Dng minh suy th tng cn b lng ra, i mch khng dn n na...(TVn 44, 26). Theo thin T Kh Tng Ph Bnh Hnh th chm huyt Vinh v Du ca cc ng kinh lin h + iu ha kh ca Ng Tng (LKhu 4, 98).

a- Huyt Vinh v Du ca cc kinh lin h: i (Ty.2), Thi Bch (Ty.3), Nhin Cc (Th.2), Thi Kh (Th.3).

b- iu ha kh ca Ng Tng: theo thin Ly Hp Chn T Lun th phi iu ha trung ph (V) (TVn 27, 24), cc chng khc s khi. Chm theo cch chm Lc mch: chm huyt Du ca kinh V v huyt Lc ca kinh T: Xung Dng (Vi.43) + Cng Tn (Ty.4).

2- T Kh Xm Nhp Kinh Thiu Dng m

Thin T Kh tng Ph Bnh Hnh ghi: ... Khi t kh trng vo m th n theo xung di bng ng kinh Thiu Dng... (LKhu 4, 12).

Trong trng hp ny, t kh khng xm nhp vo kinh chnh qua huyt Tnh hoc huyt Du m li i t trn xung di nh trong trng hp kinh Thiu dng y. Khi t kh n huyt i H (.26) th n nhp vo mch i.

T kh cng c th xm nhp vo kinh Cn m chn ri vo kinh chnh m qua huyt Tnh v Du, sau qua huyt i H (.26) vo mch i. Trong trng hp ny, t kh li i t di ln trn.

iu tr: theo thin m Dng ng Tng i Lun (TVn 5) th:

.Thi Dng lin h vi phn Biu.

.Dng Minh lin h vi phn L.

.Thiu Dng bn biu bn l.

V vy, khi mch i b ri lon do kinh Thiu Dng gy ra, trc ht phi chm kinh Thiu Dng ri chm mch i. Trng hp ny, theo cch hng dn ca thin T Kh Tng Ph Bnh Hnh (LKhu 4, 118) th chm huyt Hp ca kinh tc Thi Dng v huyt ca mch i, iu ha kh ca Dng Minh. Chm Dng Lng Tuyn (.34), i Mch (.26), Duy o (.28), Xung Dng (Vi.42), Cng Tn (Ty.4).

3- T Kh T Li Kinh Bit

Theo cch ny th Tng Thn b bnh. Bnh l xy ra khi t kh bt u t Tng Thn i qua mch i.

iu tr: Trc ht chm huyt Hi ca kinh Bit vi mch i tc l chm huyt Tnh ca kinh Thn l Dng Tuyn (Th.1).

HUYT V CA MCH CS Huyt: 28 huyt n.XIII.1- TRNG CNG Tn Huyt: Huyt l Lc ca mch c, gip ct sng, i ln u, tn ra vng u, ng phn b va di (trng) va cng, v vy gi l Trng Cng (Trung Y Cng Mc).

Tn Khc: Cng ct, H Xa L, Kh Chi m Khch, Mao Ct H Khng, Mao L, Mao Thy Ct, Quy Mao, Quyt Ct, Tam Phn L, To Kh L, Thng Thin Th, Triu Thin Sm, V L.

Xut X: Thin Kinh Mch (LKhu.10).

c Tnh:+ Huyt th 1 ca mch c.+ Huyt Lc ni vi mch Nhm (qua huyt Hi m).+ Hi ca mch c vi kinh Thn v m .+ L 1 trong nhm huyt Tu Khng (Phong Ph - c.16), Ngn Giao (c. 28), Mn (c.15), No H (c. 17) v Trng Cng (c. 1) l nhng huyt ca tu xng (thin Ct Khng Lun, (TVn.60).V Tr: ch lm sau hu mn v trc u xng ct 0, 3 thn.

Gii Phu: Huyt trn ng th hu mn - xng ct, c c tht ngoi hu mn v c nng hu mn (phn tht) bm vo ng th ny. Vo su l khoang di phc mc.

Thn kinh vn ng c do nhnh y chu ca dy thn kinh thn trong.Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S5.Tc Dng: Thng mch Nhm, c, iu trng ph.

Ch Tr:Tr trc trng sa, tr, tiu ra mu, ct sng au, tiu c, tiu kh, in cung.Phi Huyt:1. Phi Tiu Trng Du (Bq.27) tr to bn, tiu kh, tiu but, tiu b (Thin Kim Phng).2. Phi Bng Quang Du (Bq.28) + C Liu (.29) + H Liu (Bq, 34) + Kh Xung (Vi.30) + Thng Liu (Bq.31) + Yu Du (c.2) tr lng au (Thin Kim Phng).3. Phi Thn Tr (c.13) tr ng kinh (T Sinh Kinh).4. Phi Tha Sn (Bq.57) tr tr, tiu ra mu (Bch Chng Ph).5. Phi Tha Sn (Bq.57) + Tinh Cung (Ch Tht Bq.52) + T Du (Vi.20) tr tng c h huyt [tiu ra mu do tng b c] (Chm Cu i Thnh).6. Phi B Hi (c.20) + Nh Bch + Tinh Cung (Ch Tht Bq.52) tr thot giang, tr lu ngy (Chm Cu i Thnh).7. Phi Tha Sn (Bq.57) tr trng phong h huyt (Bch Chng Ph ).8. Phi B Hi (c.20) tr thot giang (Bch Chng Ph).9. Phi Cch Du (Bq.17) + Can Du (Bq.18) + Ni Quan (Tb.6) + Tha Sn (Bq.57) tr tiu ra mu, tng c sng au, tiu ra mu khng ccm (Chm Cu i Ton).10. Phi n Bch (Ty.1) + H Liu (Bq.34) + Hi Dng (Bq.35) + Lao Cung (Tb.8) + Phc Lu (Th.7) + Thi Bch (Ty.3) + Thi Xung (C.3) + Tha Sn (Bq.57) tr i tin ra mu (Thn Cu Kinh Lun).11. Cu Trng Cng (c.1) 3 trng + cu Thy Phn (Nh.9) 100 trng tr thot giang do kh huyt h m h hm (Thn Cu Kinh Lun).12. Phi Nh Bch + Tha Sn (Bq.57) tr tr lu ngy (Tp Bnh Huyt Php Ca).13. Phi B Hi (c.20) tr thot giang (Trung Hoa Chm Cu Hc).14. Phi m Lng Tuyn (Ty.9) + Hp Cc (tr.4) + Tam m Giao (Ty.6) c tc dng thc [thi sinh] (Chm Cu Hc Thng Hi).15. Phi B Hi (c.20) + i Trng Du (Bq.26) + Tha Sn (Bq.57) tr trc trng sa (Chm Cu Hc Thng Hi).16. Phi Hi Dng (Bq.35) tr i tin ra mu (Chm Cu Hc Thng Hi).17. Phi B Hi (c.20) + Kh Hi (Nh.6) + Tha Sn (Bq.57) tr trc trng sa (Chm Cu Hc Thng Hi).18. Phi Bch Hon Du (Bq.28) + Hi Dng (Bq.35) tr trc trng l lot (Chm Cu Hc Thng Hi).19. Dng kim tam lng chch 4 chung quanh huyt Trng Cng (c.1), su 0, 5 - 1 thn, nn ra mu, phi hp vi huyt Yu K + in Khn tr ng kinh (Chm Cu Hc Thng Hi).Chm Cu: Chm thng vo b gia xng ct v trc trng, su 0, 3 - 1 thn. Cu 10 - 30 pht.

Ghi Ch: Trnh chm thu qua thnh sau trc trng.*Tham Kho: (Tr nh b kinh gin, co git, xng sng cng: Trng Cng ch tr (Gip t Kinh).(Ttr tr nh thot giang cp: cu huyt V Thy 3 trng khi ngay (Ngoi i B Yu).(Phng php cu tr: Bnh tr nu cn cha nng, cu 1 huyt di xng ct gn hu mn 7 trng, xng ng l huyt kinh nghim (Chm Cu T Sinh Kinh).(Chn loi r tn thng ngi, t chm Tha Sn (Bq.57) hiu nh thn. Cn c 1 huyt l Trng Cng, cha rn r cng n au (Ngc Long Ca).(Chm cu tr tr ... Th n lun v c mch m khng thy php chn ca n. Sch Ni Kinh vit: c Mch sinh bnh, lung tr, bi th ngi i sau chn huyt Trng Cng (an Kh Tm Php).(Trng Cng ch tr cc chng c tr (Thp T Kinh Yu Huyt Ch Tr Ca).(Tr bnh, trng phong, Trng Cng ch khinh thng (Thng Ngc Ca).

Gip TchTn Huyt: T t sng ngc n t sng tht lng c 21 t sng, huyt gia, v vy gi l Tch Trung (Trung Y Cng Mc).

Tn Khc: Thn Tng, Tch Du, Tch Tr.

Xut X: Gip t Kinh.

c Tnh:Huyt th 6 ca mch c.

V Tr: Ti ch lm ngay di u mm gai t sng lng 11.

Gii Phu: Di da l ch bm ca gn c thang, cn ngc-tht lng ca c lng to, c rng b sau-di, c gai di ca lng, c ngang gai, dy chng trn gai, dy chng gian gai, dy chng vng, ng sng.

Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su v cc nhnh ca dy thn kinh sng.Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D8.

Ngc ChmTn Huyt: Ca ca no l l hng xng chm, m huyt v tr xng chm, v vy gi l No H (Trung Y Cng Mc).

Tn Khc: Hi Ngch, Hp L, Tp Phong.

Xut X : Thin Thch Cm Lun (TVn.52).

c Tnh:+ Huyt th 17 ca mch c+ Hi ca mch c v kinh Bng Quang.+ 1 trong nhm huyt Tu Khng (Phong Ph (c.16) + Ngn Giao (c.28) + Mn (c.15) + No H (c.17) v Trng Cng (c.1), l nhng huyt lin h vi Tu xng (thin Ct Khng Lun (TVn.60).V Tr: Ch lm ngay trn chm ngoi, trn huyt Phong Ph 1, 5 thn.

Gii Phu:

Di da l cn hp s, ch bm ca gn c thang v gn c ri to hoc c bn gai, mo chm ngoi ca xng chm.

Thn kinh vn ng c do nhnh ca dy thn kinh s no s XI v nhnh ca dy c 2.Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3.Ch Tr:

Tr c gy au cng, chng mt, in cung, cn th.

MCH CHUYT V CA MCH C HUYT V MCH C

MCH CTRIU CHNG BNH CA MCH CXII.16 - PHONG PH XIII - MCH C (c.)XIII. 14 - I CHY XIII. 21 - TIN NH XIII. 22 - TN HI XIII. 23 - THNG TINH XIII.10 - LINH I XIII.11 - THN O XIII.12- THN TR XIII.13 - O O XIII.15 - MN XIII.17 - NO H XIII.18 - CNG GIAN XIII.19 - HU NH XIII.2 - YU DU XIII.20 - B HIXIII.24 - THN NH XIII.25 - T LIU XIII.26 - NHN TRUNG XIII.27 - OI OAN XIII.28 - NGN GIAO XIII.3 - YU DNG QUAN XIII.4 - MNHMN XIII.5 - HUYN KHU XIII.6 - TCH TRUNG XIII.7 - TRUNG KHU XIII.8 - CN SC XIII.9 - CH DNG IU TR MCH CNG VN HNH

MCH NHMBIU HIN BNH LHUYT V MCH NHMXIV - MCH NHM (Nh.)XIV.01 - HI MXIV.02 - KHC CTXIV.03- TRUNG CCXIV.04 - QUAN NGUYNXIV.05- THCH MNXIV.06 - KH HIXIV.07 - M GIAOXIV.08 - THN KHUYTXIV.09 - THU PHNXIV.10 - H QUNXIV.11 - KIN LXIV.12 - TRUNG QUNXIV.13 - THNG QUNXIV.14- C KHUYTXIV.15 - CU VXIV.16 - TRUNG NHXIV.17 - N TRUNGXIV.18 - NGC NGXIV.19 - T CUNGXIV.20 - HOA CIXIV.21 - TON CXIV.22 - THIN TXIV.23 - LIM TUYNXIV.24- THA TNGIU TRNG VN HNH