kuramsal dayanaklar2

Öğretim TasarımıÖğretim Tasarımı((Instructional DesignInstructional Design))

Kuramsal DayanaklarKuramsal Dayanaklar

• Öğretim Tasarımı Kuramlarının Öğeleri

• Öğretim Tasarım Kuramları

Öğretim Tasarım Kuramları

Davranışçı kuram

Bilişsel kuram

Yapıcı öğrenme kuramı

Yol gösterici kuram

Durumlu öğrenme kuramı

Öğe yerleştirme kuramı

Ayrıntılandırma kuramı

Güdüleyici tasarım kuramı

Bilişsel yük kuramı

Davranışçı Kuram - Öğretim Tasarımı

İstenen davranış

Dış çevrenin ayarlanması

Öğrenme: uyarıcı – tepki

İstenen tepki yoksa; uyarıcı seçimi ya da sunumu sorunlu

İstenen tepki varsa; öğrenme oluşur.


Bu uyarıcılar belirlendikten ve bireye sunulduktan

sonra; eğer birey istenen tepkiyi göstermişse,

olumlu geribildirim anlamında pekiştireçler

sunularak davranışın tekrarlanma olasılığı

arttırılmalıdır.

Bu kuram eğitimci merkezlidir, öğrencilerin fazla

söz hakkı yoktur, onlardan yaratıcı olmaları

beklenmez ve istenmez. Bir çeşit ezbere eğitim söz

konusudur.

Davranışçılık

Klasik

koşullanma

Edimsel

koşullanma

Pavlov Skinner

Uyarıc

ı –Tepki

Uyarıc

ı –Tepki


Davranışsal amaçlar

Basit adımlar ilkesi

Uygulama ve pekiştirme

Anında geribildirim

Mutlak değerlendirme

Programlı öğretimProgramlı öğretim / öğretim makineleri


Davranışçı kuramda tasarlamış bir öğretim programında;

1. Öğretimden önce öğrencilerin önbilgilerinin

ölçülmesi;

2. Önbilgilerden yola çıkarak ve gereksinimler göz

önünde bulundurularak beklenen öğrenme çıktıları

davranışsal terimlerle yazılması,

3. Öngörülen davranışın kazanılıp kazanılmadığının

saptanması amacıyla ölçme araçlarının geliştirilmesi

söz konusudur.

Bilişsel Kuram

Öğrenme, dışsal uyarıcıların zihinsel süreçlere dayalı

olarak işlenmesiyle oluşur.

Öğrencinin geçmiş deneyimleri

Bireysel farklılıklar

Zihinsel modeller (şemalar)

Öğrenme stratejileri

Beklenti ve tutumlar

Piaget

Bilişsel Kuram

Eğitimcinin kendi görüşleriyle ya da öğretmeye çalıştıklarıyla

öğrencinin görüşleri arasında farklılıklar ortaya çıktığında eğitimci

bunu doğal karşılayabilmelidir.

Bu kurama göre; dışarıdan gelen uyarıcılar, duyu organları ile

algılanmakta, kısa süreli bellekte işlenmekte ve uzun süreli belleğe

aktarıldığında ise kalıcılaşmaktadır.

Öğrencilerin, yeni bilgiyi anlayabilmek için, önceden bildiklerinin

bazılarını bellekten çağırmaları, yeni ve eski bilgileri ilişkilendirerek

yapısal olarak yeniden düzenlemeleri ve uzun süreli belleğe

aktarmaları temel bilişsel süreçlerdir.

Bilişsel Kuram

• Bilişsel Kuram’ ın öncüleri Piaget, Ausubel ve Bruner’ dir.

• Piaget’ ye göre; dışardan gelen bilgi, zihindeki önceki bilgilerle uyumlu

ise bilgi özümsenir; eğer yeni ve eski bilgi arasında çelişki varsa zihin

yeni bilgiye göre uyarlanır.

• Her iki durumda da bilginin özümsenmesi söz konusudur ve bu

kurama göre öğrenme; bilginin zihin tarafından özümsenmesiyle

oluşur.

• Bilişsel Kuram «Bilgi İşleme Kuramı»’ dan büyük ölçüde

etkilenmiştir.

KISAKISA

SÜRELİSÜRELİ

BELLEKBELLEK

Dikkat ve SeçiciDikkat ve Seçici

AlgıAlgı

UnutmaUnutma

Zihinsel tekrarZihinsel tekrar

UZUNUZUN

SÜRELİSÜRELİ

BELLEKBELLEK

Zihinsel tekrarZihinsel tekrar

KodlamaKodlama

HatırlamaHatırlama

TEPKİTEPKİ

ÜRETEÜRETE

CİCİ

VV

EE

RR

İİ

CC

İİ

LL

EE

RR

ÇÇ

EE

VV

RR

EE

YÜRÜTÜCÜ KONTROL (ÜSTBİLİŞ)YÜRÜTÜCÜ KONTROL (ÜSTBİLİŞ)

DD

UU

YY

UU

SS

AA

LL

BELLEKBELLEK

UyarıcılarUyarıcılar

AA

LL

II

CC

II

LL

AA

RR

UyarıcılarUyarıcılar

UnutmaUnutma

DavranışDavranış

TepkiTepki

BİLGİ İŞLEME MODELİ

Bilişsel Kuram

Ayrıca bu kuram, geribildirimin önemi ve

önbilginin öğrenme üzerindeki rolünü de ön

plana çıkarmaktadır.

Geribildirim

Tepkinin doğruluğuna ilişkin bilgi verme

Yanlış ya da eksik bilgiyi düzeltmeye yönelik ipuçları

Önbilgi

Yeni bilginin öğrenilmesi için önbilgi yeterli olmalı ve

uyarılmalı, bunu sağlamak için de geribildirim oldukça

önemlidir.

Bilişsel Kuram

Bilişsel Kuram’ ın stratejik öğeleri:

1. Dikkat odaklama,

2. Öğrenmeyi kolaylaştırma,

3. Bağlamlı destekler,

4. Öğrenme stratejiler,

5. Bilişsel bağlantılar kurma,

6. Ön bilgiyi uyarma,

7. Görsellerden yararlanma,

8. Örnekler ya da sorun durumları.

Yapıcı (Yapılandırmacı) Öğrenme Kuramı

• Yapıcı Öğrenme Kuramı’ na göre öğrenme, bireyin kendi

yaratıcı becerilerini ve farklı olma hakkını kullanarak

özgün bir anlam oluşturmasıdır.

• Buna göre, mutlak veya nesnel gerçeklik yoktur; bireylerin

kişisel algılamalarına göre çoklu gerçeklik vardır.

(idealizm)

• Birey, sunulan gerçekliği kendi yaşantılarına dayalı olarak

yorumlamaktadır.

Yapıcı (Yapılandırmacı) Öğrenme Kuramı

Yapıcı anlayışı benimseyen öğretim süreçlerinde öğrenciler;

a) Gerçeklik düzeyi yüksek görevler üzerinde çalışmalı,

b) Öğrenilecek konu hakkında çoklu bakış açıları veişbirliği olanakları sağlanmalı,

c) Öğrencilerin kendi öğretim hedeflerini belirlemeleri veöğrenme sürecinde söz sahibi olmaları desteklenmeli,

d)Ne öğrendikleri ve nasıl öğrendikleri üzerindeöğrenciler arasında tartışmalar özendirilmelidir.

Eleştirel düşünme

Yaratıcı düşünme

Problem çözme

Projeler

Yaşantı Konisi

Öğrenme sürecine katılan duyu organlarının

sayısı ne kadar fazlaysa o kadar etkili öğrenme

gerçekleşir ve geç unutulur.

Edward

Dale

Yaşantı Konisi

Çoklu ortam teorisi

Sözel bilgi ve görsellerin birlikte sunulması, yalnızca

birinin sunulmasından daha anlamlıdır, hatırlama

daha kolay olur.

Çoklu ortam teorisi

Multimedia tasarım ilkeleri

Çoklu ortam prensibi

Resim+Sözcük>Sözcük

Uzamsal yakınlık

Resim ve yazı birbirine yakın olmalı

Zamansal yakınlık

Resim ve yazı birlikte verilmesi

Tutarlılık

Sonradan eklenen gereksiz sözcükler öğrenmeye zarar verir.

Duyu biçimi

Animasyon+Ses>Animasyon+Yazı

Gereksizlik

Animasyon+Ses>Animasyon+Ses+Yazı

Bireysel farklılıklar

Konu hakkında az bilgisi olan bireylerde öğrenme daha kolay olur.

Yol Gösterici Kuram – Öğretim Tasarımı

Öğrenme nasıl gerçekleşir?Öğrenme nasıl gerçekleşir?

Öğretim nasıl tasarlanmalıdır?Öğretim nasıl tasarlanmalıdır?

Gagne

Briggs


Genel olarak öğretim sürecindeki akış,

öğrencilerin dikkatinin çekilmesi, içeriğin

kazandırılması, sonra da öğrenilenleri

kalıcılaştırılması ve genişletilmesi şeklinde

ilerler.


Sözel bilgiler, çoğunlukla ezberleme yoluyla belleğe saklanan ve

gereksinim duyulduğunda çağırılabilen içerik birimleridir.

Zihinsel beceriler, öğrenilecek içeriği bilgi işleme yoluyla

kalıcılaştırıp uzun dönemli belleğe yerleştirme ve uygun

durumlarda kullanmaya dayanır.

Tutumlar, açık tepkilerin arka planında bulunan ve davranışlara

yön veren eğilimlerdir.

Bilişsel stratejiler, bireyin kendi öğrenmeleri hakkında

geliştirdikleri ve duruma göre bilinçli bir şekilde seçip kullandıkları

stratejilerdir.

Devinsel beceriler, beden gücüyle ya da fiziksel eylemlere dayalı

olarak gerçekleştirilen durumları anlatmaktadır.

Sözel bilgiler:Sözel bilgiler:

Önbilgilerin harekete geçirmek.

İlgi ve dikkat çekmek.

Somut bir dil kullanmak.

Önemli sözel bilgileri ilk önce ya da en sonda sunmak.

Önemli sözel bilgileri vurgulamak.

İlginç, açıklayıcı ve ilişkili örnekler kullanmak.

Öğretim materyallerinde ve uygulamalarda sorulara yer vermek.

Geribildirim sağlamak.

Görsel öğeler kullanmak.

Okuma yeteneklerini geliştirmeyi destekleyen ortamlar hazırlamak.

İçerik ve öğrenme görevine uygun öğrenme stratejilerinin kullanımını

desteklemek.

Kavramlar:Kavramlar:

Kavramı tanımlayın.

Kavramın özelliklerini açıklayın.

Örnek olan ve örnek olmayan durumlar için havuz oluşturun.

Tanılayıcı test hazırlayın.

Sunum biçimlerini belirleyin.

Sınıflama hatalarını belirleyin.

Ayrıntılı geribildirim sağlayın.

Dikkat odaklama araçlarını kullanın.

Kurallar:Kurallar:

Kuralın içindeki temel kavramlarla ilgili önbilgiyi sorgulayın.

Kuralın uygulanmasıyla, kuralı sözel olarak ifade etme becerisini

birbirine karıştırmayın.

Gerekli açıklamalardan sonra yeterli düzeyde uygulama olanağı

sağlayın.

Öğrencilerin süreci izleme, sorgulama, neden-sonuç ilişkileri

kurmalarını özendirin.

Kuralın uygulanması sırasında yapılan hataları not edin ve bu

hatalara yönelik geribildirim sağlayın.

Günlük yaşamdan seçilmiş örnekler vermeye çalışın.

Tutumlar:Tutumlar:

Yüksek güvenirliğe sahip eğiticiler daha ikna edici bir etki yaratır.

Öğrenciler tarafından çekici olarak algılanan eğitimciler daha

etkilidir.

Modeller oluşturun.

Tartışma yönteminden ve grup çalışmalarından faydalanın.

Sunumdaki farklılıklar dikkati ve merakı uyandırmalıdır.

Zihinsel uyuşmazlık yaratın.

Birbirleriyle çelişen bilgi ve davranışları ardışık olarak sunun.

Beklenen sonucu açıkça belirtin.

Yüz yüze iletişim tutumun benimsetilmesinde oldukça etkilidir.

Rol oynama yöntemini kullanın.

Gagne’nin 9 Aşamalı Öğretim Durumları

1. Öğrencinin dikkatini çekme

2. Öğrenciye hedefleri bildirme

3. Ön öğrenmeleri hatırlatma

4. Uyarıcı materyal kullanarak yeni bilgileri (içeriği) sunma

5. Öğrenmeye kılavuzluk yapma

6. Davranışı (performansı) ortaya çıkarma

7. Davranışın doğruluğuyla ilgili dönüt/geribildirim verme

8. Davranışı (performansı) değerlendirme

9. Kalıcılığı ve transferi sağlama

Öğe Yerleştirme (Gösterim) Kuramı

ÖGT, bir kavramı, ilkeyi veya işlemi öğretmek için özel

öğretim stratejileri ve taktikleri geliştirmiştir.

ÖGT, sadece öğretimin bilişsel alanı ve mikro düzey

stratejileriyle (kavram, ilke vs. öğretimi) ilgilenmektedir.

İki boyutlu performans-

içerik

matrisi

David Merrill

Öğe Yerleştirme (Gösterim) Kuramı

İçerik Türü

İlkeİşlemKavramOlgu

Örneği

Hatırlama

Genellemeyi

Hatırlama

Kullanma

Bulma

Perfor

mans

Düzey

i

Performans/İçerik MatrisiPerformans/İçerik Matrisi

Açımlama (Ayrıntılandırma) Kuramı

Öğretim sürecinin sıralanması ve organize edilmesine

yönelik bir kuramdır. Gagne’nin teorisinden esinlenilmiştir.

Belli bir konu alanına yönelik içeriğin, basitten karmaşığa

sıralanması, sentezlenmesi ve özetlenmesine yönelik

çerçeve çizer.

7 bileşeni vardır.

Reigeluth

Açımlama (Ayrıntılandırma) Kuramı

Yapısal organizasyon/Düzenlenmiş ders yapısı

Ders içeriğinin organize edilmesi

Basitten karmaşığa sıralama

Ders içindeki sıralamalar (Örn: Temel ilke; prensip yada

kavramdan önce verilir.)

Özetleme

Sentezleme (İçeriğin bütün olarak sunumu)

Analojiler

Bellek destekleyiciler

Reigeluth

SatisfactionConfidenceRelevanceAttention

Güdüleyici Tasarım Kuramı

DikkatDikkat İlişkiİlişki GüvenGüven DoyumDoyum


§ DikkatDikkat (dikkati çekmek ve sürdürmek)

§ Düzenleme ve içeriğin sunumundaki farklılıklarla

öğrencinin dikkatini çekin ve merakını uyandırın.

§ Zihinsel uyuşmazlık yaratarak bilgisel merakı

besleyin.

§ Öğretim sürecinde yer alan öğelerin sıralanmasında

çeşitlilik yaratarak dikkatin sürdürülmesine

yardımcı olun.


§ İlişkiİlişki (öğrenilecek konu ile kendi yaşamlarındaki yeri

ve değeri)

§ Öğrencilerin geleceğe yönelik hedef belirlemelerini

sağlayın.

§ Öğrencilerin bireysel ilgilerini arttırın.

§ Benzetme ve mecazlar kullanın.

§ Var olan bilgi ve becerilerine uygun örnekler verin.


§ GüvenGüven (Başarabileceğine olan inanç)

§ Başarı beklentilerinin gerçekçi olabilmesi için hedef

ve performans gerekliliklerini tanımlayın.

§ Öğrencilerin güçlerini sınamalarına olanak sağlayın.

§ Başarılarının, çaba ve yeteneklerinin sonucu

olduğunu gösterin.

§ Öğretimin tasarımında tutarlı olun.

§ Doğrulayıcı ve düzeltici geribildirim sağlayın.

§ Kendi hızlarında ilerlemelerine olanak sağlayın.


§ DoyumDoyum (Beklenti ve başarı arasındaki tutarlılık)

§ Yeni bilgi ve becerilerin gerçekteki uygulamalarını

gösterin, alıştırmalar yaptırın.

§ Olumlu geribildirim kullanarak başarıyı

ödüllendirin.

§ Beklentiler ve değerlendirme sistemi arasında

tutarlı ilişkiler kurun.

§ Ödüller kullanın.

Bilişsel Yük Kuramı

Bilişsel Yük Kuramı, özünde Bilişsel Kuram’ dan kaynaklanmış

ve Piaget’ in Şema Kuramı’ yla yakından ilgilidir.

Piaget’ in kuramına göre, bilgi uzun süreli bellekte «şema»

denilen bilgi paketleri veya tahmin edilebilir ilişkiler

içinde olan bilgiler, kategoriler halinde düzenlenir.

Olayları yorumlama ve sorunları çözmede işe koşulan bu yapılar

da öğrenme deneyimle gelişmekte ya da karmaşıklaşmaktadır.

İşte asıl önemli olan bu zihinsel ana yapıların oluşturulması ve

ustaca kullanılabilmesinde otomatikleşmedir.

Bu noktadan hareketle, bu kurama göre bir öğretim tasarımı

yapılırken öğretim materyallerindeki bilişsel yük azaltılmalı

veya uygun düzeyde tutulmaya dönük stratejiler yapılmalıdır.

Durumlu Öğrenme Kuramı

Bu kurama göre öğrenme; toplumsal bir uygulamaya

katılım yoluyla gerçekleşmektedir.

Daha basit bir şekilde ifade edilecek olursa kuram;

bireylerin hayatın içinde ve uygulama yoluyla

uzmanlaşmasını savunmaktadır.

Durumlu Öğrenme Kuramı

§ Bir durum bağlamında problem çözme

§ Gerçekçi bir durum

§ Problemi belirleme

§ Denenceler oluşturma

§ Çoklu çözüm önerileri sunma

§ Sınama

§ Karar alma

§ Çıkarımlarda bulunma

kuramsal dayanaklar2

Science