(ks jayaraman) - wfsjbir bilim insanı tarafından yapılan ihtilaflı bir sunum, rakip...

Çevrim İçi Bilim Haberciliği Kursu - Ders 6

WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur. 1

İhtilaflı Durumları Haber Yapmak(KS Jayaraman)

Çevrim İçi Bilim Haberciliği Kursu

WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur.

Ders 6


Dünyanın ilk çevrim içi bilim haberciliği kursuna hoş geldiniz. Bu kurs Dünya Bilim Muhabirleri

Federasyonu (WFSJ) tarafından, Bilim ve Gelişim Ağı (Science and Development Network SciDev.Net)

ile yakın işbirliği içinde geliştirilmiştir.

Bu projeye fon sağlayan kurumlar:

International Development Research Centre (Kanada) [ http://www.idrc.ca/ ]

Department of International Development (İngiltere) [ http://www.dfid.gov.uk/ ]

Swedish International Development Agency (İsveç) [ http://www.sida.se/ ]

6.1 Giriş ....................................................................................................................................................... 3

6.2 İhtilaflı durumları neden haber yapmalısınız? ............................................................................4

6.3 Neler Bilimsel bir ihtilaf oluşturur? ............................................................................................... 5

6.4 Bilimsel ihtilafları nasıl bulursunuz? .............................................................................................. 6

6.5 İhtilaf türleri ve onları ele alma yöntemleri ................................................................................. 8

6.6 İhtilaf hikâyeleri geliştirmek için temel gereksinimler .......................................................... 10

6.7 İhtilaflı konular için kontrol listesi .................................................................................................11

6.8 Dengeleyici eylem ............................................................................................................................12

6.9 İhtilaf hikâyelerini haber yapmanın etiği ...................................................................................13

6.10 İhtilaf hikâyelerini haber yapmanın güçlükleri ..........................................................................15

6.11 İhtilaf hikâyelerini haber yapmanın mesleki riskleri.................................................................16

6.12 İhtilaf hikâyesi örnekleri .................................................................................................................17

6.13 Gözden geçirme soruları (1-4) ......................................................................................................18

6.14 Gözden geçirme sorularının yanıtları (1-4) ................................................................................19

6.15 Ödevler ..............................................................................................................................................20



6.1 Giriş

1988’de, Delhi’deki bir sağlık enstitüsünde, durumdan hoşnut olmayan doktorlar greve gittiler ve

bu da hastane hizmetlerini tamamen durdurdu. Medya greve ve bunun hastaları nasıl etkilediğine

yoğunlaşırken, bu yazar, normalde ağzı sıkı ama mevcut durumda idarenin aleyhinde konuşma

eğiliminde olan doktorlardan “içerisi” ile ilgili bilgi sızdırmak için bunun en iyi zaman olduğunu biliyordu.

Doktorlar, klinik araştırmacıların, bir İsveç şirketinin ürettiği yeni çocuk düşürme ilacının etkinliğini etik

kurallara uymadan test edip “canlı doğan ve ağlayan” alınmış bir fetüsü boğarak öldürdüklerini açığa

vurdular.

Bu yazar, haberin yayımlanmasından önce, içeriden birinin yardımıyla, annenin tıbbi kayıtlarının bir

fotokopisini elde etti. Haberin yayımlanmasının ertesi günü enstitü müdürü muhabirin ofisini basıp dava

açmakla tehdit ettiğinde, bu kayıtlar muhabiri ve onun haber kuruluşunu kurtardı. Müdür çok geçmeden

görevden alındı.

Bu olay, bazı hikâyelerin ne kadar çatışmalı olabileceğinin ve böyle bir hikâyeyi hazırlarken titiz ve

dikkatli davranmanın ne kadar önemli olduğunun iyi bir hatırlatıcısıdır.

Çok farklı ihtilaf türleri vardır ve bunların bazılarını bilim muhabirleri diğerlerinden daha net görürler.

Çoğu kez, ihtilaf apaçık ortada olabilir; Dünya’nın yuvarlak olmadığını iddia eden bir bilim insanı gibi.

Diğer durumlarda, ihtilafın nedenleri gizli olabilir; bir ilacın pazardan aniden geri çekilmesinde olabildiği

gibi.

Buna karşın, pek çok bilim hikâyesi alışılagelmiş bir çeşitliliğe dâhildir; yeni teknolojiler ya da keşifler,

bilim insanlarıyla yapılan röportajlardan çıkarılan hikâyeler, bir bilim konferansında ya da profesyonel

bir dergide sunulan bildiri ya da makaleler, yeni bir ilacın duyurulduğu bir şirketin basın açıklaması vb

gibi. Bu çevrim içi kursun daha önceki dersleri size genel olarak bilim hikâyeleri geliştirme ve sunma

tekniklerini öğretti.

Bu derste, bilimsel ihtilafları güvenli bir şekilde nasıl ele alacağınızı öğreneceksiniz.



6.2 İhtilaflı durumları neden haber yapmalısınız?

Time dergisinin eski editörlerinden Christine Gorman’ın bir seferinde söylediği üzere, tıpkı iyi edebiyatta

olduğu gibi, çatışma ya da ihtilaf bilim hikâyelerini tetikler.

Okuyucular ve dinleyiciler ihtilafları severler ve bu hikâyeler muhabirlere de daha çekici gelebilir. Bir

gazetenin editörleri, eğer gazeteyi daha çok sattıracak ya da bir televizyon yayınını canlandıracak

bir ihtilaf barındırıyorsa, alelade bir bilim hikâyesini bile üçüncü sayfadan birinci sayfaya terfi ettirme

eğilimindedirler.

İhtilaflı konular okuyucuların kendilerini geliştirmelerini ve iklim değişikliği ya da AIDS gibi konularda

toplumsal bilincin artmasını sağlar.

Hakkında iyi bilgi edinilmiş bilimsel bir ihtilafın ele alınması, halka faydalar sağlayabilir. Örneğin,

geleneksel tahta ocaklarda yemek pişirmenin sağlığa verdiği zararlarla ilgili haberler, Hindistan

hükümetinin, “dumansız chulalar” olarak bilinen ve yeni ocakların kullanımını destekleyen bir programı

başlatmasını sağladı: [ http://www.unesco.org.id/apgest/pdf/india/india-bp-re.pdf ]

Etkileyici ya da ihtilaflı bir hikâyenin getirileri, muhabirler için çok önemli olabilir; haber peşinde koşan

yayın organlarında ve bilim çevrelerinde haberdeki imzanızın farkına varılır. Bu da ihtilaflı konularda,

yeni haber kaynaklarınız olarak muhbirler ve “içeridekiler” tarafından alarma geçirilme potansiyelinizi

arttırır.

Her muhabir, kariyeri boyunca, ihtilaflı ya da araştırmacı gazeteciliğe iyi örnek oluşturacak bir hikâye

sunabilmeyi arzular. Suçlar ya da siyasetle ilgili konuları haber yapan muhabirler bu açıdan daha şanslı

görünebilir.

Bu ders, böyle hikâyeleri bilim haberciliğinde yapma şansının da aynı şekilde yüksek olduğu konusunda

sizi ikna etmeye çalışacaktır.



6.3 Neler bilimsel bir ihtilaf oluşturur?

Güncel kavramları sorgulayan ya da kabul edilmiş dogmaları, pratikleri ya da kuramları alaşağı eden

herhangi bir bakış açısı, potansiyel bir ihtilaf hikâyesidir. Yaratılışçılık ve evrenin kökeni hep ihtilaflı

konular olagelmiştir.

Bilim insanları bilgimizi ilerlettikçe, önceki anlayışlara dayanan araçların ve uygulamaların doğruluğunu

şüpheli kılacak düşünceler üretebilirler ve bunlar da ihtilaf doğurabilir. Örneğin, daha iyi ürünler

yetiştirmenin bir aracı olarak coşkuyla karşılanan genetik değiştirme, genetiğiyle oynanmış mısırla

beslenen Kral kelebeğinin ölümü üzerine Nature dergisinde yapılan haberden sonra sıcak bir konu

haline geldi: [ http://www.nature.com/nature/journal/v399/n6733/pdf/399214a0.pdf ]

Kamusal fon sağlanan, kusurlu bilim ya da güvensiz teknolojilere dayanan projeler, ihtilaf hikâyeleri için

konu teşkil eder. Fotosentez yapan bitkisel planktonları gübreleyerek karbondioksitin soğurulmasını

arttırmak amacıyla okyanusa demir tozu serpilmesi [ http://www.scidev.net/en/news/iron-fertilisation-

has-small-impact-on-climate-ch.html] ve Hindistan’ın, daha kısa bir nakliye rotası oluşturmak amacıyla

kendi ana karası ile Sri Lanka adası arasındaki deniz dibinin taraklanmasını içeren “Sethusamudram”

projesi bunlara örnektir:

[ http://www.scidev.net/Opinions/index.cfm?fuseaction=readOpinions&itemid=678&language=1 ]

Saygın bilim insanlarının bildirimleri ve gözlemleri bir ihtilaf doğurabilir. Örneğin, Nobel ödüllü James

Watson’ın zencilerin beyazlardan daha az zeki olduğu yönünde yakın zamandaki yorumları, kendisinin

Cold Spring Harbor Laboratuvarı’ndan istifa etmesine yol açan bir ihtilaf yarattı. (Bu dersin ilerideki

bölümlerinde ihtilafların nasıl haber yapıldığına bakın.)

Bilimsel ihtilaflar, sadece bilimle ilgili olmak zorunda değildir; genellikle politika ve dindeki

yansımalarından dolayı çok boyutludurlar. İklim değişimi konusu temelde atmosfer bilimini ilgilendirir,

ancak bu ihtilafın aktörleri politikacılar, sanayi ve sıradan insanlardır. Hindistan’ın Amerika’yla yapmayı

önerdiği nükleer anlaşmayla ilgili ihtilaf, tek bir disiplini aşan ihtilaflara diğer bir örnektir. [ http://www.

hindu.com/nic/123agreement.pdf ]



6.4 Bilimsel ihtilafları nasıl bulursunuz?

İhtilaflar size gümüş bir tabakta ya da basın açıklamaları yoluyla gelmez.

Dergi makalelerinin ya da konferans sunumlarının dikkatli bir biçimde okunması, bir ihtilafın “tüyosunu” verebilir ya da suyun üstünde kalan ucunu gösterebilir. Bundan sonra, literatür araştırması, röportajlar ve gerekirse bir parça dedektiflik gibi birtakım git gel işleri yapmanız gerekecektir. Ganapati Mudur’un, Hintlilerin etik olmayan klinik deneyleriyle ilgili şiddetli tartışmalar yaratan hikâyesi bunun iyi bir örneğidir: [ http://www.bmj.com/cgi/content/full/314/7078/1065 ]

Basın açıklamalarını sorgulanamaz gerçekler olarak görmeyin. Temelde yatan bilimi ya da bilimsel yöntemi inceleyin ve araştırmanın ardında yatabilecek herhangi gizli bir ihtilafı su yüzüne çıkarmak için o alandaki uzmanlarla konuşun.

Bir bilim insanı tarafından yapılan ihtilaflı bir sunum, rakip araştırmacıların, belki daha çok kahve aralarında duyulabilecek yorumlarına neden olacaktır. Bu yüzden, kulaklarınızı açıp bilim insanlarının arasına karışın. Ancak, ihtilaflı yönü saptayabilmek için yeterli bilimsel arka plan bilgisine sahip olmanız, konuyla ilgili daha ayrıntılı olarak kiminle konuşacağınızı ve ona ne soracağınızı bilmeniz gerekir.

Aynı zamanda, röportajlar sırasında ağızdan kaçan dikkatsiz ve dolaylı referanslardan da tüyo yakalayabilirsiniz. Bir Dünya Sağlık Örgütü (WHO) yetkilisinin, bir muhabir tarafından sorulan bilgiye “Hint basınının duyarlı olduğu” sözleri, bu muhabiri, hükümetin Hindistan’daki bir WHO birimini kapatmasıyla sonuçlanan bir araştırmaya yöneltti:[ http://www.nature.com/nature/journal/v256/n5516/pdf/256355a0.pdf ][ http://www.nature.com/nature/journal/v257/n5523/pdf/257175b0.pdf ]

Başka bir vakada, bir hükümet görevlisinin, “daha bugün tehlikeli iplik kurtları barındıran bazı bitkileri yok ettik” şeklindeki sıradan bir açıklaması, bazı bira fabrikalarının bitki karantina yönetmeliklerini es geçerek, bira yapımında kullanılan bitkileri yetiştirmek için yaptığı dolandırıcılığın su yüzüne çıkmasıyla sonuçlandı. Parlamentoda yapılan bir müzakereden sonra hükümet karantina kanununda değişiklikler yaptı.

Ayrıca gözlerinizi açık tutun ve daima sorgulayıcı olun, çünkü ihtilaf hikâyelerini günlük yaşamınızda çevrenizdeki nesneleri ve olup biten olayları dikkatli gözlemleyerek de yakalayabilirsiniz. Örneğin, dikkatli bir muhabir, Delhi’de geceleyin uzun bir köprüde arabasını sürerken, hızla yanıp sönen ışıkların doğrudan göze çarparak bir halüsinasyon etkisine yol açtığını fark etti. Yetkililer anlaşılan caddeyi lamba direkleriyle aydınlatma maliyetini azaltmak için köprünün her iki tarafındaki parmaklıklar boyunca, her üç metrede bir göz seviyesinde yerleştirdikleri lambalar kullanmışlardı. Muhabir, nörologlarla konuştuktan sonra, kısa aralıklarla yanıp sönen parlak ışıkların, epilepsiye yatkın çocuklarda bir krizi tetikleyebileceğiyle ilgili bir haber yaptı. Bunu bir tartışma izledi, zamanla daha çok doktor makaleyi destekledi ve sonuçta ışıklar kaldırıldı.

Politika muhabirleri içgüdüsel olarak, eğer gelecek ay bir seçim yapılacak olsa, bundan önce bir çeşit ihtilaf olabileceğini bilirler. Bilim muhabirleri de ne zaman yeni bir teknoloji ya da tıbbi bir yenilik ortaya çıksa, bir ihtilafın kokusunu alabilmelidirler. Geçmişe bakıldığında, konu ister biyoteknoloji ister cep telefonları ya da kalp nakli olsun, durum hep böyle olmuştur. Günümüzün moda sözcüğü “nanoteknoloji” de bundan payını alır. [ http://www.goodwinprocter.com/Files/Publications/CA NanoRiskFramework 4 18 07.pdf ] Bu nedenle, birisi bir yeniliği açıkladığında, kendinize bunun etkisinin ne olabileceğini sorun ve araştırmaya başlayın.



6.4 Bilimsel ihtilafları nasıl bulursunuz? (Devamı)

Herhangi bir bilim projesinin, kapalı kapılar ardında gizlilikle yürütülen tıbbi bir deney ya da denemenin

ardında pusuya yatmış bekleyen bir ihtilaf bulma olasılığınız çok yüksektir. O yüzden, kapıyı çalmaya

devam edin.

İhtilafların tek tip olmadığını unutmayın; bir ülkede bilimsel bir tartışmaya yol açan bir şey diğer bir

ülkede sorun olmayabilir. Elektronik atıklar, henüz bilgisayarlar ve bilişim teknolojisi tarafından istila

edilmemiş, gelişmekte olan ülkelerde bir sorun oluşturmazlar. Yeşil devrimin ters etkisi Hindistan’da

ihtilaflı bir konudur ama İngiltere’de değildir.

Bir muhabir olarak, ihtilaflı konuların diğer ülkelerdeki medya tarafından nasıl ele alındığını görmek

için web sitelerini ziyaret ederek gözlemeye devam edin. (Bu ders için verilen ödeve bakın:

[ http://www.wfsj.org/course/en/L6/assignL6.html ]). Her ne kadar okuyucunuzu (bir gün onları

da ilgilendirebilecek) bu konulardan haberdar etmek önemliyse de, güncel ve potansiyel ihtilafları

ülkenizde arayın.

Bazı yerel ihtilafların tüm dünyayı ilgilendiren yönleri olabilir. Bir örnek, Kuzey Hindistan’da biyoyakıt

kullanımı sonucunda oluşan ve küresel iklimi etkileyebilecek kahverengi buluttur.

[ http://www.ens-newswire.com/ens/aug2007/2007-08-01-02.asp ] Bir diğer örnek, Hintli bir

muhabirin, Bhopal’de zehirli gaz depolayan bir böcek ilacı fabrikasının oluşturduğu tehlikeyle ilgili

yaptığı uyarıdır. Bu, yerel bir ihtilaf olarak başladı. Ama Aralık 1994’te oluşan gaz sızıntısıyla binlerce kişi

ölünce, konu şirketlerin yükümlülükleriyle ilgili küresel bir mesele haline geldi.

[ http://www.scidev.net/en/features/scientists-return-to-bhopal-20-years-after-disaste.html ]

Aynı şekilde, gelişmekte olan ülkelerde yapılan geleneksel ilaçlar ya da klinik deneyler hakkında ileri

sürülen iddialar, ihtilaf konuları olabilir. Maliyeti yüksek uzay araştırmaları, Batı’da bir sorun değildir, ama

henüz fakirlik sorununu tam olarak çözememiş gelişmekte olan bir ülkenin gerçekleştirdiği insanlı uzay

yolculuğu ya da Ay görevi, kolaylıkla ihtilafa dönüşebilecek konulardır:

[ http://www.scidev.net/News/index.cfm?fuseaction=readnews&itemid=966&language=1 ]

Hükümet adına çalışan bilim insanlarının katı yürütme kurallarına uymak zorunda olduğu ve özgürce

konuşamadığı ülkelerde, bilim insanlarının üye oldukları sendika ya da derneklerin liderleriyle ya da

kurum içinde bu durumdan hoşnut olmayan bilim insanlarıyla ilişkiler geliştirmek her zaman faydalıdır.

Bu kişiler, açıkça bir taraf oldukları için alıntı yapılamayacak kaynaklar olabilir, ancak bir ihtilafı açığa

çıkarmanıza yardımcı olabilecek tüyoları sağlayan kişiler olarak, değerlerini bilmeniz gerekir. Örneğin,

bir sendika liderinin, Hindistan’da bulunan bir atom tesisindeki dört işçinin radyasyon hasarından dolayı

hastaneye kaldırıldığı bilgisini vermesi, bir muhabirin reaktördeki riskli faaliyeti açığa çıkarmasına

yetmiştir: [ http://www.tribuneindia.com/2003/200330723/edit.htm#2 ]

Bilimsel sorunlar genellikle zaman içinde çözümlenir, ama bazı ihtilaflar sürüp gider. Son gelişmeleri

öğrenmek için web sitelerini izlemeye devam edin. Örneğin, her ne kadar belli başlı bilim insanlarınca

soğuk füzyonun foyası açığa çıkarıldıysa da, konuyla ilgili araştırmalar bazı laboratuvarlarda hâlâ

sürdürülüyor. Ancak, şu ana kadar bilim çevrelerini deneyleriyle ikna etmekte başarılı olan çıkmadı:

[ http://www.newenergytimes.com ]



6.5 İhtilaf türleri ve onları ele alma yöntemleri

Bilimsel ihtilafları ele almayı öğrenmek için işe, Neimann Vakfı raporları, özellikle de 2002 Sonbahar

ve Kış sayıları (çevre haberleri) ile 2003 İlkbahar ve Yaz sayılarına (sağlık ve tıp haberleri) bakarak

başlanabilir.

Yetkin bir diğer kaynak, The Guardian’ın eski bilim editörü Tim Radford’ın, “Bilimde ihtilaflar üzerine

haber yapmak” adlı makalesidir:

[ http://www.scidev.net/en/practical-guides/reporting-on-controversies-in-science.html ]

İhtilaflar (en azından) sekiz kategoriye ayrılabilir:

1. “Pasif” ihtilaf haberleri, muhabirin bilinen ihtilaflı bir konuyla ilgili karşıt görüşleri sunduğu (örneğin,

“Cinsiyet seçimi Hindistan ve Çin’deki kadın oranında bir düşüşe neden oluyor mu?” ya da “Biyoyakıt

gelişmekte olan ülkelerdeki enerji kıtlığına çözüm mü?”) ve bir sonuca varmayı okuyuculara

bıraktığı haberlerdir. Başka bir örnekse Rex Dalton’ın Nature dergisinde, tarihöncesi çağlara ait

kitlesel yok oluşların Hindistan’daki volkanik patlamalardan kaynaklandığı (meteor düşmesinden

kaynaklanmadığı) kuramı üzerine yazdığı son makalesidir:

[ http://www.nature.com/news/2007/071031/full/news.2007.205.html ]

2. “Aktif” ihtilaf haberleri bir ihtilafın, muhabir tarafından, kendi yaptığı araştırmayla dikkatlice toplanan

bilgilere dayanılarak ilk kez gündeme getirildiği haberlerdir. Rachel Carson’ın, böcek ilacı DDT’nin

zararlarını ortaya koyarak çevre hareketi başlatan “Sessiz İlkbahar” adlı yazısı, bu kategoriye girer.

DDT’nin tekrar kullanılmasına izin verilmiş olması başka bir konudur:

[ http://media.www.osusentinel.com/media/storage/paper1151/news/2007/01/12/News/The-Ddt.

Controversy-2629832.shtml ]

Veri sahteciliği, bilgi hırsızlığı ve suistimalin diğer biçimleri, genellikle bilim dergileri, rakip

bilim insanları ya da muhbirlerin rol almasıyla gün ışığına çıkarılan ihtilaflar kategorisidir. Bunları

haber yapmak dışında, sizin rolünüz genellikle hikâyeyi takip etmek ve söz konusu sahteciliğin

yansımalarını irdelemekle sınırlı kalacaktır. Ancak, yakın zamanda kök hücre konusunda Kore’deki

ihtilaf bunların her ikisini de içeriyordu. Sahtecilikten ilk şüphelenen, Nature için yazan bir muhabir

oldu, ardından Güney Koreli bir televizyon ağı bunu açığa vurdu. Daha sonra hikâyenin ayrıntıları

Nature’ın haber ekibi ve diğer pek çok medya kuruluşu tarafından ortaya kondu:

[ http://www.nature.com/nature/journal/v429/n6987/full/429003a.html ]

[ http://www.nature.com/news/2005/051219/full/news051219-3.html ]

[ http://www.nature.com/news/specials/hwang/index.html ]



3. Diğer bir ihtilaf türü ise ulusal güvenlik ve savunmayı da ilgilendiren hassas bilimsel konularla

ilişkili olanlardır. Bunlar araştırmacı gazeteciliğe konu olabilirler, ama hikâye için gereken veriler

yetkililerden elde edilemeyebilir. Bu tür konuların titizlikle ele alınmaları gerekir. Örneğin,

Hindistan’ın 1998’de bir hidrojen bombasını başarıyla denediği iddiasıyla ilgili ciddi şüpheler vardı.

Ama içeriden bilgi alınamamasına karşın, bu muhabirin The Hindu gazetesi için yaptığı gibi yine de

konuyu araştırmak mümkündü:

[ http://www.cndyorks.gn.apc.org/news/articles/asia/need.htm ]

4. Dördüncü tür ihtilaflar, araştırmalarla ya da bilim insanlarının bu araştırmalarda neler yaptıklarıyla

değil, doğrudan bilim insanlarıyla ilgili olanlardır. İhtilafın niteliği, kamusal fon sağlanan projeleri ya

da kurumları zarara uğratmadıkça, bunlardan uzak durmak daha iyidir. Nature dergisinin “Watson’ın

budalalığı”nı ele alış biçimi, kariyeriniz boyunca karşınıza çıkabilecek benzer ihtilaflar karşısında nasıl

davranmanız gerektiğiyle ilgili yol gösterici pratik bir rehberdir:

[ http://www.nature.com/nature/journal/v449/n7165/full/449948a.html ]

5. Başka bir ihtilaf haberciliği türü de bir tsunami ya da deprem, uçak düşmesi ya da seller gibi genel

bir kriz sonrasıyla ilgili olanlardır. Burada, muhabirin rolü artık ihtilafı gündeme getirmek değil, halkı

sakin bir biçimde tartışmaya teşvik etmek ve kriz yönetimini desteklemektir. Burada, muhabirin rolü,

insanların ihtiyaçlarını anlamak, onların güvenini kazanmak, bilimsel arka plan bilgisi ve işe yarar

önerilerde bulunmak ve halkı bilinmeyenler konusunda bilgilendirmektir.

6. Bir de farklı yaklaşımlar, bilgi sistemleri ya da ideolojilerce (örneğin din, alternatif tedavi

yöntemleri, ideolojiler) bilime meydan okunduğu ya da bilimin bunlara meydan okuduğu durumlar

vardır.

7. Son olarak bilim çevrelerinden aktörlerin ya da onların bulgularının rol oynayabileceği büyük politik

ya da ekonomik ihtilaflar vardır. Örnek olarak, ekonomik nedenlerle demir cevheri ihracatının,

Hindistan’ın Karnataka eyaletinde yol açtığı çevresel maliyet büyük bir ihtilaf haline gelmiştir.

İhtilafları ele almak, riski haber yapmak ve araştırmacı gazetecilik yapmak, skandalları ve

yolsuzlukları gözler önüne seren haberciliğin farklı tonlarıdır ve bunların sınırları pek de belirgin

değildir. Ancak hepsi için geçerli nokta, bu habercilik türlerinin gerçeklere dayandırılması

zorunluluğudur.



6.6 İhtilaf hikâyeleri geliştirmek için temel gereksinimler

Bilim insanlarıyla uyumlu ve güvene dayalı ilişkiler kurmak akıllıca bir yatırımdır. Yürütülmekte

olan ihtilaflı bir araştırmayla ilgili size tüyo verebilirler ve ayrıca, hikâyenizi yazmaya başladığınızda,

bulgularınızı doğrulatmak için onlara ihtiyacınız olacaktır.

Bunun yanında, yaptığınız haberin tarafsızlığını tehlikeye atmamak için kaynaklarınızla ilişkilerinizi aşırı

kişisel değil, profesyonel bir düzlemde tutmayı tercih etmelisiniz. Böyle bir ikilem yaşanırsa profesyonel

işi, kişisel ilişkiye tercih etmek gerekir.

Araştırmacı gazetecilikle ele alınacak iyi bir hikâye zaman alır (günler, haftalar, hatta aylar) ve sabır çok

önemlidir. Başarısızlığa hazır olun.

Her şeyden önemlisi, anlayışlı bir editörünüz olmalıdır. Hikâyeyi yazmak için hazırlık ve araştırma

yaparken editörünüzü de bilgilendirin ve kendisiyle irtibatta kalın, böylece hikâyenin yayımlanmasını

engellemek için dışarıdan gelen herhangi bir baskı karşısında hazırlıklı olabilir.

İyi bir araştırmacı gazetecilik haberinin yakınmalara neden olacağını aklınızdan çıkarmayın. Bu nedenle,

hikâyeyi yayımlamadan önce, olası yalanlamalar, sert yanıtlar, ağır eleştiriler, sözlü sataşmalar ve hatta

asılsız haber davaları için yanıtları ve dokümanları hazır bulundurun. (Bu muhabirin 1988’de öğrendiği

gibi – bu bölümün başındaki örneğe bakın [ http://www.wfsj.org/course/en/L6/L6P00.html ])

Bir muhabir asla, mahkemede kanıtlayamayacağı, ihtilaflı hiçbir şeyi yayımlamamalıdır. Editörler

genellikle, asılsız haber davalarına konu olabilecek hikâyeleri yayımlamadan önce o yayın kuruluşunun

hukukçularına danışırlar.



6.7 İhtilaflı konular için kontrol listesi

Bir ihtilafı içerebilecek haber hazırlarken, aşağıdakileri göz önünde bulundurmalısınız:

• Hikâyenizin ihtilaflı bir yönü var mı? Bunu saptayabilirseniz, işin yüzde ellisini hallettiniz demektir.

• Hangi ihtilafların peşinden gitmeye değer? Bu karar, haberinizin toplumda yaratabileceği etkiler

etraflıca değerlendirilerek verilebilir. Bu makale, konuyu daha kapsamlı olarak tartışıyor:

[ http://www.currenteventscience.net/controversies%A0.html ]

• İhtilaftaki farklı görüşler nelerdir ve çatışan görüşler kimlere aittir? Bunları internet yoluyla ya da

kütüphanelerde, dikkatli bir literatür araştırması yaparak öğrenebilirsiniz. Kaynaklarınıza ve diğer

bilim insanlarına, özellikle de çatışan bilim insanlarına danışarak, kimin farklı ya da karşıt görüşleri

olduğuna bakın. Daha inanılır olanlar ile olmayanları ayrıştırın.

• Tartışmanın özgün bağlamını saptırıyor musunuz? Sizin işiniz, gerçeklere dayanan iyi bir hikâye

yazmaktır. Önyargı göstermeyin. Bozulmuş veya çarpıtılmış haberler, özellikle de sağlık alanındaki

ihtilaflarla ilgili olanlar, sahte umutlar ve asılsız korkular yaratabilir.

• Hikâyeyi sansasyonel bir hale mi getiriyorsunuz? İhtilafı haber yaparken sansasyon yaratmamaya

çalışın. Sansasyonel bir biçimde haber yapılan tıbbi bir bulgu, asılsız bir medya çılgınlığı yaratabilir.

Örneğin, Harvard Risk Analiz Merkezi’nden David Ropeik’e göre, deli dana hastalığıyla ilgili yapılan

haberler, muhabirlerin hikâyenin en korkutucu yönlerini vurgulamasıyla, hükümetin bu “son derece

küçük tehdit” için milyon dolarlar harcamasına sebep olarak gülünç bir histeri düzeyine ulaşmıştı:

[ http://www.mad-cow-facts.com/2003/12/31/mad-cow-and-the-media/ ]

• Abartıyor musunuz? Farklı bakış açılarını yansıtırken kullanılan haber başlıkları ve sözcük

seçimi (örneğin “kavga” sözcüğü yerine “ufak anlaşmazlık” ifadesini kullanmak), konunun

önemsenmemesine ya da abartılmasına, dolayısıyla halkın bu tartışmaya vereceği tepkinin

koşullanmasına yol açabileceği için büyük önem taşır. Örnek olarak, bölüm 6.3’te bahsedilen,

Hindistan’ın Sethusamudram projesi, muhabirler sürekli siyasetçilerden alıntı yapıp durdukları için,

genel halk tarafından artık siyasi bir mesele gibi görülüyor. Oysa proje başlangıçta bilim ve çevreyle

ilgili bir konu olarak görülüyordu:

[ http://www.wfsj.org/course/en/L6/L6P02.html ]

• Tıpkı bir fili tarif eden beş kör adam örneğindeki gibi, aynı ihtilaflı konu, akademisyenler, eylemciler

ve özellikle ihtilafa doğrudan taraf olan kişilerce farklı görülebilir. Bu nedenle, bir hikâyeyi ele alırken,

haberciliğin dengeli habercilik ölçüsünü izleyin (bir sonraki bölümde, denge konusunda daha çok

bilgi bulacaksınız).



6.8 Dengeleyici eylem

Hikâyenin “her iki” yönünü de anlatmak, temel bir habercilik kuralıdır. Ancak, bilimsel ihtilafları haber

yaparken dengeyi tutturmak, bütün bakış açılarına eşit ağırlık vermek demek değildir. Muhakeme

yetinizi kullanıp, her bir bilimsel kanıta hak ettiği ağırlığı vermek gerekir. Bu önemli öneri, Science Editor

dergisinde (Sayı 29, 2006) yazan deneyimli muhabirlerin ortak bilgeliğine dayanıyor:

[ http://www.councilscienceeditors.org/members/securedDocuments/v29n3p099-100.pdf ]

Farklı bakış açılarından bahsedilmelidir, ama “dengeyi” sağlamak adına, üzerinde genel olarak fikir

birliğine varılmış bilimsel bulgular bir avuç şüphecinin görüşleriyle birlikte sunulmamalıdır. Columbia

Journalism Review dergisinde Chris Mooney’nin savunduğu gibi, bu, okuyuculara iyi bir hizmet

olmayacaktır: [ http://www.cjrarchives.org/issues/2004/6/mooney-science.asp ] Öncü bilim dergileri,

küresel ısınma ya da kara deliklerin varlığı gibi üzerinde çoktan fikir birliğine varılmış kuramları

sorgulayan makaleleri kabul etmekten kaçınırlar:

[ http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/1489105/Leading-scientific-journals-

&27are-censoring-debate-on-global-warming&27.html ]

Konuyu bütün tarafların görüşleriyle birlikte sunun, ama okuyuculara kimin haklı olduğuyla ilgili

değerlendirme yapabilmeyi mümkün kılacak ipuçları da verin, çünkü okuyucular için kimin güvenilir

olduğunu kimin olmadığını ayırt etmek her zaman kolay olmayabilmektedir.



6.9 İhtilaf hikâyelerini haber yapmanın etiği

Görüşlerde yapay bir farklılık yaratarak, aslında var olmayan bir ihtilaf yaratmak sorumsuz bir davranış

olur. Böyle yaparak, bir muhabirin sermayesi olan güvenilirliği yitirirsiniz ve çıkarı olan tarafların

amaçlarına hizmet ediyor görünürsünüz.

İhtilaf hikâyeleri, bilim çevrelerinde (ya da konunun toplumu ilgilendiren birtakım sonuçları varsa, halk

nezdinde) bir tartışmayı başlatmak için tasarlanmalıdır ve muhabirin verdiği mesaj son sözmüş gibi

yansıtılmamalıdır.

Haber toplama aşamasında size gizli olarak bilgi veren kişiler, her ne pahasına olursa olsun

korunmalıdırlar ve bu kişilerin isimleri rızaları olmadan hiçbir şekilde açığa vurulmamalıdır. (Bob

Woodward’ın Watergate hikâyesindeki gizli kaynak “Derin Gırtlağı” hatırlıyor musunuz?)

[ http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/05/31/AR20050531100655.html ]

İhtilaflardan iyi yazılar çıkar. Ama bir kez çözüldüler mi, bunu takip eden haber hikâyeleri ihtilafı uzun

uzadıya inceleyen türde yazılar olmamalıdır. Eğer ihtilaf hikâyenizdeki “kurban” sonradan sahtecilik ya

da görevi kötüye kullanma suçundan beraat ettirilmişse, bunu okuyucuya bildirmemek etik olmaz.

Bir ihtilaf hikâyesini yazma kararı, diğer muhabirler ve rakipler öyle yapıyor diye değil, o hikâyenin

bilimsel değerine dayanarak verilmelidir. (Bu bölümde daha sonra bahsedilecek olan “dizi” ihtilaflara

bakın.)

Hikâyenin gerçekten ihtilaflı “görünmesi” için kaygı duyarken, tartışmalı konular hakkında daha çok şey

bilen eleştirmenlerin görüşlerini göz ardı etmemelisiniz.

İhtilaflı bir durumda adı geçen bilim insanları aynı alandaki uzmanlarla tartıştırılmalıdır. Bir tarafta bilim

insanları, diğer tarafta ise sporcular, politikacılar ya da film yıldızlarının olduğu dengesiz karşılaşmalar

düzenlemek etik değildir. Bir alandaki uzmanlık, başka bir alandaki otoriteye karşılık gelmez.

Kürtaj ve göğüs kanseri arasında bir bağlantı olmadığı konusunda bilimsel görüş birliğine karşın, bu ikisi

arasındaki ilişkiyle ilgili tartışmayı sunarken, bilim insanları yerine kürtaj karşıtı eylemcilerden yararlanan

bilim muhabirlerinin suçlandığını akıldan çıkarmamalıyız:

[ http://www.cancer.org/docroot/CRI/content/CRI2 6x Can Having an Abortion Cause or Contribute

to Breast Cancer.asp ]

Muhabirler aynı zamanda, aralarında bağlantı olduğunu gösteren hiçbir kanıt olmadığı halde MMR

aşısı (kızamık, kabakulak, kızamıkçık) ve otizm arasındaki bağlantıyla ilgili hikâyeler yazdıkları için de

eleştirilmişlerdir. [ http://www.news.bbc.co.uk/1/hi/health/4311613.stm ]



Bazen bilimsel ihtilafların medyada ele alınması bir salgın görüntüsüne bürünebilir. Tıpkı bir kişiden

diğerine yayılan enfeksiyon gibi, bir ihtilafın bir gazete tarafından su yüzüne çıkarılması, rakip gazeteleri

aynı haberi farklı biçimlerde ama ilk kez duyurur gibi konunun üzerine gitmeye teşvik eder.

Bu tür “aparatiflere” şartlanan ve bunlara takılı kalan okuyucuların varlığında, muhabirler farkında

olmadan, “dizi” ihtilafların konu olduğu bir festival sezonunu başlatabilirler. Ancak bu aşırı etkinlik,

muhabirlerin temel etik kuralları ve normları göz ardı etmeleri riskini taşır. Bunun bir örneği, Dalkon

Shield rahim içi aracı konusunda yaygın olarak bilinen ihtilafın ardından, göğüs implantasyonunun

tehlikeleri üzerine yapılan taraflı haberlerdir: [ http://www.popline.org/docs/0822/049291.html ].

Daha yakın bir tarihte, Hindistan’daki Wadia Himalaya Jeolojisi Enstitüsü’nden R. J. Azmi, Orta

Hindistan’da 1988’de keşfettiği fosiller “uzmanlar” tarafından sahte diye reddedildiğinde ve medyada

bu şekilde haber yapıldığında, “dizi” haberciliğin kurbanı olmuştu. Azmi’nin talihsizliği, Nature dergisi

diğer bir Hintli jeolog V. J. Gupta’nın fosil sahteciliğini ifşa etmesinden kısa bir süre sonra iddiasını

ortaya atmış olmasıydı: [ http://www.nature.com/nature/journal/v343/n6257/pdf/343396a0.pdf ].

Daha sonra İsviçreli jeologlar Azmi’nin bulgularını Ekim 2007’de Colorado’da yapılan Amerikan Jeoloji

Topluluğu toplantısında kanıtladılar, ancak Azmi gördüğü zararın çoktan etkisini göstermiş olduğunu,

çünkü basındaki haberlerin Gupta olayının gölgesinde yazıldığını belirtiyor.

“Bana terfi ve yeni verilerimi sunma şansı verilmedi. Hint jeolojisinde sağlıklı bilimsel tartışma (gelişme)

... yaklaşık on yıl gecikmiş oldu.”

Buradan alınacak ders şudur: Sözde “uzmanlar”ın görüşlerini haber yaparak bir bilim insanının ününe

zarar vermeden önce, “uzmanlar”ın güvenilirliğinin, iddialarını kaldırıp çöpe attıkları bilim insanının

güvenilirliğinden daha iyi olduğundan emin olun. Nanoteknolojinin medyada ele alınışı, bu teknolojinin

faydalarından çok potansiyel zararlarına değinen haberlerle, diğer bir “dizi” ihtilafı hazırlayan bütün

nitelikleri taşımaktadır. Bu tür konuların ele alınması, dengenin sağlanması için mümkün olan her şekilde

risk - fayda analizini içermelidir.



6.10 İhtilaf hikâyelerini haber yapmanın güçlükleri

Karşılaşacağınız ilk güçlük, editörünüz, yayımcınız ya da yapımcınızdır. İhtilaf hikâyesinin, reklam

gelirleri ya da kazanılmış diğer çıkarlara olumsuz bir etkisi olmayacağı konusunda ikna edilmelidirler.

Bilim okuryazarı olarak durumları belki eğitimli genel halktan daha iyi olmayan editörler ve

meslektaşlarla mücadele etmek zorunda kalabilirsiniz.

Güney Afrika gazetesi Business Day’in bilim ve sağlık editörü Tamar Kahn [ http://www.scidev.net/en/

features/controversy-and-science-reporting-in-south-africa.html ] ve SciDev.Net’in eski editörü Mike

Shanahan’ın son derece isabetli bir şekilde analiz ettiği gibi, gelişmekte olan ülkelerdeki muhabirler,

bilgiye ulaşma gibi konularda özel sorunlarla karşılaşırlar: [ http://www.scidev.net/en/features/trials-

anditribulations-of-science-writers-in-the.html ]

Bir hikâyenin yayımlanmasından etkilenme olasılığı olanlar, muhabirleri tehdit edebilir ya da haberi

gömmeleri için onlara rüşvet teklif edebilirler. Günümüzün oldukça ticarileştirilmiş ortamında habercilik,

özellikle de sağlık ve tıp haberciliği, iş hayatından gelen ve ekonomik baskılara daha önce olduğundan

çok daha açık ve hassastır. Bunun bir örneği kurşunlu benzinle ilişkili olarak halk sağlığı konusundaki

ihtilaftır: [ http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1646253 ]

Haber yönetimi ihtilafın doğasına bağlı olarak, politikacılardan ve sanayiden haberin basılmaması

yönünde baskıya maruz kalabilir. Hükümetler, özellikle de gelişmekte olan ülkelerdeki hükümetler, ulusal

güvenliğe ya da ekonomik çıkarlarına dokunacağını düşündükleri haberlerde, gazete baskısını ya da

televizyon yayınını durdurabilir.



6.11 İhtilaf hikâyelerini haber yapmanın mesleki riskleri

Araştırmaya dayalı haber ya da ihtilaflı bir konu üzerine yazmak, bir hisse senedine yatırım yapmak

gibidir. Eğer hikâyenizin doğru olduğu ortaya çıkarsa, bir kahraman olursunuz. Aksi takdirde haber

merkezlerinde ve bilim çevrelerinde saygınlığınızı yitirirsiniz. Bundan çıkarılacak sonuç: Gerçekleri iki

kez kontrol etmeden, ihtilaflı konuları yazmayın.

Başarılı olsun ya da olmasın, hikâyenizin dolaylı ya da dolaysız olarak hedef alacağı bilim insanlarını

büyük olasılıkla kendinizden uzaklaştırırsınız. Bu, ödemeniz gereken bir bedeldir. Ama umutsuzluğa

kapılmanıza gerek yok; çünkü bir hayran kitlesi, yeni kaynaklar ve muhtemelen başka hikâyeler yazmak

için belki yeni tüyolar edineceksiniz.

Haberinizin yayımlandığı gün, bazılarından gerçekleri cesurca yazdığınız için tebrik telefonları ve

bazılarından da kaba tehditler alabilirsiniz ve hatta etkilenen taraflardan hakaret davası bildirimleri bile

gelebilir. Editörünüz sizin tarafınızda olduğu ve verdiğiniz bilgiler doğru olduğu sürece endişelenmenize

gerek yoktur.

Eğer hikâyeniz amaçlanan etkiyi yaratmakta başarısız olduysa, Vermont Üniversitesi’nden George

W. Albee’nin şu sözleriyle kendinizi teselli edin: “Bilimsel bulgular, şiddetli bir muhalefete, sansüre ve

(dini ve dini olmayan) resmi bir kınamaya yol açıyor olabilir, ama geçerli ve güvenilir bilimsel bulgular

varlıklarını sürdürürken, bunlar üzerine yapılan eleştiriler sürdüremez. Katolik Kilisesi’nin, Galileo’nun

bulgularına muhalefet ederek hata yaptığını açıkça itiraf etmesi 500 yıl aldı. Güçlü siyasi otorite

tarafından desteklenen Lysenko’nun genetik kuramı ise ilk andan başarısızlığa mahkumdu.”

Muhabirlerin, bilimsel ihtilafların potansiyel risklerini düşünmek zorunda olan tek meslek grubu

olmadığını öğrenmek ilginizi çekebilir:

[ http://www.livescience.com/strangenews/ap forbid 050210.html ].



6.12 İhtilaf haberciliğine örnekler

İhtilaf konularının yaygın basın ve profesyonel dergilerde nasıl ele alındığıyla ilgili yapılacak bir okuma,

ihtilaf haberciliği için rehber olabilir:

• Hindistan ve Sri Lanka adası arasındaki denizi derinleştirme amaçlı 600 milyon dolarlık proje, dinle

ilgili boyutları da olan, yarı bilimsel yarı siyasi bir ihtilaftan dolayı duraklatıldı. Ramachandran’ın

Frontline dergisinde ele aldığı ihtilaf hikâyesi tam bir başyapıt:

[ http://www.frontlineonnet.com/fl2419/stories/20071005500500400.htm ].

• Koreli bilim insanı WooSuk Hwang’ın kök hücre araştırması pek çok kişinin “bütün ihtilafların anası”

dediği ihtilafı başlatarak ortalığı birbirine kattı. Bu konunun yaygın basında nasıl ele alındığıyla ilgili

bir analizi Harvard University Gazette’den okuyun:

[ http://www.news.harvard.edu/gazette/2007/10.25/05-stemcells.html ].

• Bazıları, bunun dış kaynak kullanımında patlamanın yeni bir boyutu olduğunu iddia ediyor, diğerleri

ise bunu Hindistan’ın bir kobay ülkesi haline gelmesinin bir işareti olarak görüyor. Wired dergisinde,

Hindistan’ın ilaç deneyleri konusunda küresel bir çekim merkezine dönüşmesiyle ilgili Jennifer Kahn

tarafından yazılan bu makale, gelişmekte olan diğer ülkeler için de geçerli olabilecek bir tıp ihtilafını

haber olarak sunmanın güzel bir örneğidir:

[ http://www.wired.com/wired/archive/14.03/indiadrug.html ]

• Bu, SARS ihtilafının ele alınmasından çıkarılan bir ders midir? 1999 Yılı Niemann Akademisi Üyesi Sun

Yu’nun ifadesiyle, “SARS gündemi, hastalık tehditlerinin neden bilimsel olarak ele alınması gerektiği

ve muhabirlerin bu konulara yaklaşımının, halkı bu tehdide karşı aşırı tepki vermeye itmemesi

gerektiğiyle ilgili bir örnek olarak kullanılabilir ve kullanılmalıdır”:

[ http://www.niemann.harvard.edu/reports/03-4NRwinter/91-93V57N4.pdf ]

• Seattle Post gazetesi için çalışan ve “bilimle ilgili sıcak konulardan” keyif alan çevre muhabiri Lisa

Stiffler’ın, mesleğinde ilerleyen gözü kara gazeteciler için bir çift lafı var:

[ http://www.washington.edu/alumni/partnerships/biology/200610/reporting.html ].

• Farklı ülkelerdeki iklim değişikliği tartışmalarıyla ilgili medya haberleri üzerine eleştirel yazılar yazan

Mike Shanahan, haberlerde ele alınış biçimlerinden dolayı sorunların devam ettiği sonucuna varmıştır.

Medyanın bütünüyle suçlanmaması gerekmekle birlikte, iklim değişikliği haberlerini aktarma biçimini

geliştirmek için medyanın yapabileceği pek çok şeyin olduğu da unutulmamalı:

[ http://www.iied.org/pubs/pdfs/170290IIED.pdf ].

• Küresel açlığa karşı sigorta olarak bir tohum bankası kurmak, normalde rutin bir bilim hikâyesi

muamelesi görebilirdi. Ama Bill Gates, Gates Fonu aracılığıyla, zor kazanılan paralarının 30 milyon

dolarını yatırarak, Kuzey Kutbu’na 1100 kilometre uzaklıkta bir “Kıyamet Günü Kasası” yapmaya

karar verince, Global Research’ten araştırmacı muhabir William Engdahl meraklanır. Sonuç, büyük bir

ihtilaf hikâyesidir. (Bölüm 6.5’teki 2. kategori):

[ http://www.globalresearch.ca/index.php?context=va&aid=7529 ]



6.13 Gözden geçirme soruları (1-4)

SORU 1:

Bir hastane, basın açıklamasında kalp cerrahlarının genetik olarak düzenlenen bir enzimi enjekte ederek,

hasar görmüş bir kalpte başarılı bir şekilde yeni kaslar büyüttüklerini duyuruyor. Eğer bir ihtilaf peşinde

olsaydınız, hastane konuşmacısına soracağınız ilk soru ne olurdu?

SORU 2:

Paçavra toplayıcılarını bir tüberküloz hastanesinin dışındaki çöp kutularından, satmak üzere kullanılmış

şırıngalar, pamuk bandajlar ve başka şeyler toplarken gördünüz. Araştırmacı bir muhabir olsanız, bir

sonraki hamleniz ne olurdu?

SORU 3:

Kök hücre bankasının artık sıradan Hintlilerce kullanılabileceğini söyleyen şu raporu okuyun: [ http://

www.newspostindia.com/report-20440 ]. Aynı konuda The Guardian’da çıkan şu makaleyi de okuyun:

[ http://www.guardian.co.uk/science/2007/oct/16/stemcells ]. İki rapor arasındaki temel farklılık nedir?

SORU 4:

Nükleer bir tesis yetkililerinin, yerel yönetimi, tesisin yakınında yaşayan insanların bölgeyi boşaltması

gerekebileceğiyle ilgili bilgilendirdiği, ama paniği önlemek için bu bilginin halka açıklanmasını

istemedikleri tüyosunu alıyorsunuz. Tepkiniz ne olur?



6.14 Gözden geçirme sorularının yanıtları (1-4)

Pek çok farklı yanıt vermek mümkündür. Çok iyi olanların bir kısmı aşağıda sıralanmıştır. Sizin verdiğiniz

yanıtlar, farklı ifade edilmiş olabilir.

SORU 1:

Bir hastane, basın açıklamasında kalp cerrahlarının genetik olarak düzenlenen bir enzimi enjekte ederek,

hasar görmüş bir kalpte başarılı bir şekilde yeni kaslar büyüttüklerini duyuruyor. Eğer bir ihtilaf peşinde

olsaydınız, hastane konuşmacısına soracağınız ilk soru ne olurdu?

Yanıt: Denetleyici kurumdan onay aldınız mı?

SORU 2:

Paçavra toplayıcılarını bir tüberküloz hastanesinin dışındaki çöp kutularından satmak üzere kullanılmış

şırıngalar, pamuk bandajlar ve başka şeyler toplarken gördünüz. Araştırmacı bir muhabir olsanız, bir

sonraki hamleniz ne olurdu?

Yanıt: Gidecekleri bir sonraki çöp noktasını öğrenmek için paçavra toplayıcılarını takip edin ve çöp

yakma kazanları olup olmadığını görmek için hastaneleri ziyaret edin.

SORU 3:

Kök hücre bankasının artık sıradan Hintlilerce kullanılabileceğini söyleyen şu raporu okuyun: [ http://

www.newspostindia.com/report-20440 ]. Aynı konuda The Guardian’da çıkan şu makaleyi de okuyun:

[ http://www.guardian.co.uk/science/2007/oct/16/stemcells ]. İki rapor arasındaki temel farklılık nedir?

Yanıt: İlk haber, % 100 firmanın basın açıklamasına dayanırken, The Guardian’ın haberi buna

dayanmıyor.

SORU 4:

Nükleer bir tesis yetkililerinin, yerel yönetimi, tesisin yakınında yaşayan insanların bölgeyi boşaltması

gerekebileceğiyle ilgili bilgilendirdiği, ama paniği önlemek için bu bilginin halka açıklanmasını

istemedikleri tüyosunu alıyorsunuz. Tepkiniz ne olur?

Yanıt: Tüyonun doğru olup olmadığını teyit edin ve hikâyeyi yayımlayın.



6.15 Ödevler

ÖDEV 1:

Ülkenizdeki belli bir (1) bilim, (2) çevre, (3) sağlık ihtilafı seçin. Her bir ihtilaf için arka plan bilgisi verin,

her bir konunun bütün yönleriyle ilgili kanıtları özetleyin ve medyanın bu konuları ele alış biçimini

irdeleyin. Eğer siz bu hikâyeyi haber yapıyor olsaydınız, hangi ana kaynakları kullanırdınız, bunların bir

listesini çıkarın ve her bir konu için yapmanız gereken okumaları listeleyin.

ÖDEV 2:

Kendi muhitinizde, ülkenizde ilk kez kullanılan ithal bir kolera aşısıyla aşılandıktan sonra, 2000 küsur

okul çocuğundan ikisinin öldüğünü belirten bir radyo haberi duyuyorsunuz. Burada bir ihtilaf kokusu

alıyor musunuz? Bu konuyu araştırmak ve haber yapmak için atacağınız ana adımların bir listesini

çıkarın.

ÖDEV 3:

Kırsal kesimlere kaliteli sağlık hizmeti götürmenin bir aracı olarak tele-tıp ısrarla destekleniyor. Bu

teknolojiyi sağlayabilecek merciler, uydu operatörleri, tıbbi alet yapımcıları, yazılım üreticileri ve

kurumsallaşmış hastanelerdir. Bu durumda araştırmacı gazeteciliğe konu olacak bir hikâye için bir

potansiyel görüyor musunuz? Kendilerine hizmet verilmesi hedeflenen insanlar, gerçekten de bundan

fayda sağlıyorlar mı? Eğer fayda sağlıyorlarsa, bir sonraki adımda ne yapacaksınız? Okuyacağınız

kaynakların, röportaj yapacağınız insanların, başvuracağınız dokümanların ve ziyaret edeceğiniz yerlerin

bir listesini yapın.

ÖDEV 4:

Potansiyel ihtilaflar hakkında tüyolar almak için aşağıdaki web sitelerini ve blogları inceleyin.

[ http://www.blogs.guardian.co.uk/news/archives/science ]

[ http://www.nanopolitan.blogspot.com ]

[ http://www.sciencecommunication.org ]

[ http://www.world-science-blog.blogspot.com ]

[ http://www.news.aol.com/newsbloggers/bloggers/dinesh-dsouza ]

[ http://www.ksjtracker.mit.edu ]

[ http://www.nytimes.com/pages/science ]

[ http://www.fair.org/index.php?page=1978 ]

[ http://www.noplacetohide.net ]
