krimp: opgave en uitdaging

JBR Management Consultants bv

© Dit rapport is auteursrechtelijk beschermd door JBR Management Consultants bv en gepubliceerd onder de restrictie

dat het alleen intern door de cliënt en de organisatie die hij/zij vertegenwoordigt, wordt gebruikt en verspreid

strikt persoonlijk / vertrouwelijk

14-10-2010

Ronde tafel bijeenkomst

Krimp; opgave en uitdaging

2

Het nieuwe perspectief is krimp

• Van oudsher vatten wij ontwikkeling op als groei

• Vanaf 1980 wordt Europa echter geconfronteerd met bevolkingskrimp

Ook Nederland ontkomt niet aan deze trend

14-10-2010Bevolkingskrimp

Gevolgen regionale bevolkingskrimp ingrijpend

NVM Krimpgebied = Kansgebied

Spookdorpen in Nederland

Veranderend tij

Krimpen met

kwaliteit

De angst voor bevolkingskrimp,

vergrijzing en bevolkingspolitiek

Bevolkingsgroei 2007-2050

• Europa en Rusland gaan krimpen

• Andere werelddelen kennen nog een sterke groei

14-10-2010Bevolkingskrimp 3

1000

2000

3000

4000

5000

6000

0

2050

2007

Europa Rusland USA &

Canada

Latijns

Amerika

Azië Afrika

Groei Wereldbevolking

4

Voor een stabiele bevolking is een vruchtbaarheidsratio van 2.1 kind per gezin nodig


In Europa is bevolkingskrimp al een gewoon verschijnsel …sinds

1980 in

• Bulgarije

• Estland

• Hongarije

• Letland

1990 in

• Armenië

• Georgië

• Litouwen

• Moldavië

• Montenegro

• Polen

• Roemenië

• Tsjechië

2000 in

• Bosnië

• Duitsland

• Kroatië


2000-2030

• Macedonië

• Servië

• Slowakije

2030-2050

• Albanië

• Finland

• Griekenland

• Italië

• Malta

• Nederland

• Oostenrijk

• Portugal

• Spanje


Ontgroening

Vergrijzing

Beroepsbevolking

Babyboomers

Post-Pilgeneraties

Kinderen babyboomers

Veranderingen bevolkingssamenstelling

• Vergrijzing

• Afname beroepsbevolking

• Ontgroening

• Groei van het aantal huishoudens door verdunning

• Trek naar de stad/de arbeid

Demografische veranderingenKrimp heeft vele gezichten…..

Grote verschillen: groei én krimp tegelijkertijd, maar niet op dezelfde plaats


8

Krimp is een meerduidige trend

Elk type demografische verandering heeft voor elke sector

• een andere tijdslijn

• andere effecten


Boodschap: 1. niets doen of tegengaan van krimp is geen optie

2. een panacee voor krimp bestaat niet

Sectoren:

• Zorg

• Onderwijs

• Huisvesting

• Verkeer

Vragen:

• Wat zijn de drivers voor krimp

• Hoe ziet het nulscenario eruit

• Welke kansen zien wij

Bevolkingskrimp en Zorg: Drivers en nul-scenario

• Drivers van verandering

– sterke vergrijzing

– beroepsbevolking neemt af

• Effecten bij ongewijzigd beleid 2030

– benodigde extra arbeidsplaatsen 300.000

– groei beroepsbevolking beperkt

– zorgkosten van 13% van BBP in 2011 naar 18% in 2040


10

12

13

14

16

18,5

2001

Zorgkosten Cure en Care

in % van het BBP

2005 2011 2020 2030 2040

8%

10%

12%

14%

16%

18%

6%

1982

Aandeel werkgelegenheid in zorg (%)

1987 1992 1997 2002 2007 2012 2017 2022 2027 2032 2037

20%

projectie CPBactuele ontwikkeling

10

Zorg: Strategieën voor krimp en groei


Smart Thrinking

• Uitbreiding technologie: domotica, e-health

• Meer zelfzorg (met zelfzorgmanagementsystemen)

• Beperken van plaatselijk aanbod en clustering electieve zorg

• Specialiseren ziekenhuizen

• Particulier initiatief

• Sparen/verzekeren voor niet-verzekerde zorg

• Preventie

• Uitsluiting risicogedrag

• Beperking kosten door zorgtoerisme

Krimp accepteren met behoud van

kwaliteit

• Teleconsult en operatierobots

• Kostenverlaging en verhoging eigen bijdrage

• Buitenlandse medewerkers in de zorg (kwalitatieve immigratie)

• Mantelzorg, particuliere zorg

• Verantwoordelijkheid bij lagere functies neerleggen (nurse practitioners)

• Minder vergoeden (pakket basisverzekering beperken)

Bevolkingskrimp en onderwijs: drivers en nulscenario

• Drivers

– ontgroening

– vertrek 18-24-jarigen naar studentensteden

– trek naar de (Rand)stad door de ouders

• Effecten bij ongewijzigd beleid

– fuseren

– sluiten (vooral plattelandsscholen)

– groei scholen in de (Rand)stad?


Krimp 2010-2020

Achterhoek Krimp 11- jarigen 14%

Friesland Dorpen zonder basisschool 170

Krimp basisschoolleerlingen 10%

Krimp basisschool leerlingen op het platteland 20%

12

Scholen: Strategieën voor krimp en groei


Smart Thrinking

• Uitbreiden aanbod (bijv. buitenschoolse opvang of andere (aanpalende) organisaties)

• Innovatief onderwijsaanbod

• Specialiseren/profileren

• Samenwerken met andere (culturele) instellingen: winkel, bibliotheek, bank, gezondheidscentrum, kinder-/ buitenschoolse opvang

• Privatiseren

Krimp accepteren met behoud van kwaliteit

• Kostenbesparing

• Samenwerken met andere scholen (bijv. over wervingsbeleid)

• Fuseren

• Sluiten met beleid

Bevolkingskrimp en utiliteit: drivers en nulscenario

• Drivers

– daling beroepsbevolking

– trek naar de (Rand)stad


• Effecten bij ongewijzigd beleid

– groei utiliteit in de (Rand)stad

– leegstand in de periferie

– vergroting verschillen in m2-prijzen tussen Randstad en periferie

– functies volgen m2-prijs

• Keuzes bouwsector in de utiliteit

– nieuwbouw? waar?

– herstructurering!

– sloop!

14

Utiliteit: Strategieën voor krimp en groei


Gemeentelijke/regionale strategie moet uitgaan van Smart Thrinking

• Specialiseren – speerpunten benoemen

(bijvoorbeeld

Limburg: chemie, biotech, zonne-energie, tuinbouw

Groningen: energy valley)

Afstappen van een landelijke strategie

Krimpgebieden

• Herstructurering en slopen

• Nieuwbouw: chirurgische aanpak

Groeigebieden

• Vertragende nieuwbouw

• Herstructurering oude terreinen

• Installatie wordt groter onderdeel van de bouw in alle sectoren

Bevolkingskrimp en woningbouw: drivers en nulscenario van voorlopige groei

• Drivers

– tot 2030 groei aantal huishoudens

– deze groei neemt na 2030 geleidelijk af

– meer alleenstaande huishoudens

– meer oudere huishoudens


• Keuzes woningbouwsector– nieuwbouw

– waar?– welke bevolkingsopbouw, dus

welke doelgroep?– op welke schaal, chirurgische

aanpak? – renovatie!– herstructurering!– sloop!

16

Gemeentelijke strategieën op de woningmarkt


Geen beleid

• Leegstand, verloedering woningaanbod

• Afnemend serviceniveau

• Later hoge sloopkosten

Smart Thrinking

Beleid gericht op innovatie met kwaliteit

• Selectief investeren 1 erbij=2 eraf

• Kleinschalige nieuwbouw, chirurgische aanpak, bouw on demand

• Vernieuwen: experimenteren en innoveren (multifunctioneel, meer-generaties)

• Specialiseren en profileren

• Commerciële infrastructuur

Krimp accepteren

Beleid gericht op krimp met kwaliteit

• Binden van bestaande inwoners, bedrijven, investeerders

• Nieuwbouw: matigen vanuit regionale visie

• Sloop en herstructurering bestaande voorraad

• Aansluiten op woon- en gebruikerswensen

• Tweede woningen toestaan

Tegengaan krimp

Beleid gericht op kwantiteit en groei

• Actief aantrekken nieuwe inwoners, bedrijven, investeerders (Blauwe Stad)

• Concurrentie aangrenzende gemeenten/regio’s

Bevolkingskrimp en mobiliteit: drivers en nul-scenario: sterke groei!

• Drivers

– bevolkingsgroei/-krimp

– arbeidsparticipatie

– afstand woon-werk

– vrije tijd


• Effecten bij ongewijzigd beleid: groei!

• Personenvervoer

– in krimpregio’s (gematigde) groei

– in groeiregio’s doorgaande groei

• Regionaal openbaar vervoer

– in krimpregio’s krimp

• Goederenvervoer

– in krimpregio’s

- locaal verkeer vermindert

- transito-verkeer blijft gelijk of neemt toe

100%

+10%

+12%

+16%

+8%

+8%

1985

Verklaring groei autogebruik

1985-2008

2008

Bron: Mobiliteitsbalans 2009, KiM

154%

bevolkings-

groei

toename

aantallen

werkenden

arbeidsparticipatie

van vrouwen toename

woon-werk

afstand

vaker

in vrije tijd

verder

in vrije tijd

inkomen +

autobezit +

kosten autogebruik

schaalvergroting

woningmarkt

schaalvergroting

arbeidsmarkt

meer vraag

naar vrijetijds-

belevenissen

groter en diverser

aanbod van

vrijetijdsattracties

+46%+37%+9%Breda

+22%+30%-8%N-O.Groningen

EffectiefOverige driversKrimp/groei

Personenvervoer 2010-2030

18

Discussiestellingen

• Krimp lost zichzelf op: niets doen!

• De overheid zal een grotere regiefunctie moeten gaan vervullen om krimp aan te pakken

• Steden zijn en blijven de motoren van de economische groei: krimp in perifere regio’s is een natuurlijk fenomeen

• Investeringen in hoogwaardig onderwijs en onderzoek is de beste remedie voor de toekomstige krimp en het zekerstellen van de kenniseconomie

• Solidariteit tussen generaties en regio’s moet ten koste van alles behouden blijven

• De collectieve functies (cultuur, welzijn, sport en gezondheid) worden overgenomen door de private sector

• Oplossing voor Oost-Groningen ligt in Hamburg en Zeeuws Vlaanderen kan beter zijn heil zoeken in Gent

• Mainportfunctie van Nederland komt onder druk te staan

• Actieve gezinspolitiek is noodzakelijk om krimp te pareren


krimp: opgave en uitdaging

News & Politics