Kapitan

TEOFIL SPYCHAŁA 1895 –1968

,,Przemija postać tego świata”…

Przemijają czasy i ludzie, ale nie ich życie!

MŁODZIEŻOWA ENCYKLOPEDIA INTERNETOWA BOHATERÓW KRAJNY POD REDAKCJĄ MICHAŁA KOKOWSKIEGO

WARSZAWA – KRAKÓW: INSTYTUT HISTORII NAUKI PAN, 2015 • ISBN 978-83-86062-23-2

http://www.bohaterowiekrajny.krakow.pl/encyklopedia-2014.htmlhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/legalcode

Teofil Spychała urodził się 25 kwietnia 1895 roku w Liszkowie gmina

Łobżenica, w rodzinie rolniczej o staropolskich, patriotycznych trady-

cjach jako trzeci syn Wojciecha i Apolonii z domu Fons. Dziecko ochrz-

czono w kościele pod wezwaniem św. Trójcy w Łobżenicy. 2

Do szkoły powszechnej uczęszczał w pobliskim Fanianowie. 3

Po ukończeniu szkoły powszechnej naukę kontynuował w Gimnazjum

Klasycznym w Nakle nad Notecią. W tym czasie aktywnie uczestni-

czył w tajnym ruchu patriotycznym Towarzystwa Tomasza Zana, na-

wiązującym do działalności filomatów wileńskich. 4

Jako uczeń został w dniu 15 maja 1915 roku zmobilizowany do armii pruskiej

i, będąc żołnierzem 49 pułku piechoty stacjonującym w Gnieźnie, wysłany na

front wschodni. 5

W czerwcu 1916 roku trafił na front zachodni, gdzie wraz z 140 pułkiem piechoty

walczy pod Verdun. W toku walk był dwukrotnie ranny i odznaczony krzyżem

żelaznym II, a następnie I klasy, oraz mianowany do stopnia podporucznika.

Awansowany dowodzi kompanią.

6

Z chwilą wybuchu Powstania Wielkopolskiego pospieszył w szeregi jego ucze-

stników. Już 28 grudnia 1918 roku wstąpił do wojsk powstańczych. Z dniem 5

stycznia 1919 roku jako oficerowi powierzono mu komendę nad oddziałami

powstańczymi na terenie powiaty wyrzyskiego. 7

Kierował walkami o Wyrzysk, Osiek oraz dwukrotnie szturmem sił powstańczych

na Wysoką (7/8.I.1919 r.). Na mocy decyzji Naczelnej Rady Ludowej w

Poznaniu, musiał wycofać się ze swymi oddziałami za Noteć. Walczy w bojach o

Szubin, Kcynię, Szczepice i Nakło, aż do zawieszenia broni. Wielu powstańców,

pod-władnych Teofila Spychały, którzy zostali ranni bądź wzięci do niewoli –

zostało deportowanych do Piły. Innym wytaczano procesy i więziono. 8

Jako dowódca kompani piechoty 61 pułku piechoty wielkopolskiej walczy w

wojnie polsko – bolszewickiej. 1 stycznia 1920 roku awansowany do stopnia

porucznika. Zwolniony z czynnej służby wojskowej 20 marca 1923 roku. Awan-

sowany do stopnia kapitana 1 lutego 1924 roku. Odznaczony Złotym Krzyżem

Niepodległości i Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. 9

W okresie od grudnia 1923 roku do czerwca 1924 roku był wykładowcom

języka łacińskiego w Niższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Świętej

Rodziny w Górce Klasztornej, a w następnym roku nauczycielem Szkoły

Powszechnej w Ujściu nand Notecią.

10

W okresie II Rzeczpospolitej był czynnym organizatorem ruchu komba-

tanckiego uczestników powstania w powiecie wyrzyskim. W tym czasie

zamieszkał w Wyrzysku i podjął pracę w Starostwie Powiatowym, wkrótce

został bliskim współpracownikiem ówczesnego starosty Ludwika Muzyczki. 11

Był szczególnie czynny w propagowaniu spraw samorządowych, wiedzy

rolniczej i zagadnień społeczno – kulturalnych na wsi. Między innymi własnym

nakładem wydał Zagadnienia i dążenia kulturalne ... (Wyrzysk, 1933 r.)

12

W 1939 roku ponownie stanął w szeregach obrońców Ojczyzny, a następnie

całą okupację spędził na robotach przymusowych w Niemczech. Oswobo-

dzony w maju 1945 roku, w grudniu tego samego roku wrócił do Wyrzyska. 13

W początkach maja 1946 roku w gromadzie Liszkowo powstaje oddział

zbrojny Leona Mellera pseudonim „Jędruś”. Członkowie oddziału, nawiązując

do tradycji Armii Krajowej, składali przysięgę na wierność rządowi londyń-

skiemu. Wśród bliskich współpracowników oddziału znaleźli się bracia Józef

i Teofil Spychała. 14

Zachodzące w szybkim tempie zmiany społeczno – polityczne nie pozwoliły mu

na kontynuację działalności administracyjno – samorządowej oraz społecznej z

okresu międzywojennego na terenie powiatu wyrzyskiego. Wobec tego wyjechał

do województwa olsztyńskiego (dawny obszar tzw. Prus Wschodnich), gdzie w

Lidzbarku Warmińskim i Olsztynie, a następnie w miejscowości Drulity, pow.

Pasłęk, prowadził sprawy ekonomiczne Państwowych Gospodarstw Rolnych.

15

Wielką namiętnością Teofila Spychały była poezja. Pozostawił po sobie obfitą

spuściznę swej twórczości w formie rękopisów. 16

Teofil Spychała zmarł 16 marca 1968 roku w Pasłęku i zgodnie ze swoją wolą

został pochowany na cmentarzu parafialnym w Fanianowie, gmina Łobżenica. 17

25 kwietnia 2009 roku na zakończenie obchodów 90 rocznicy wybuchu

Powstania Wielkopolskiego z udziałem władz samorządowych i rodziny miało

miejsce odsłonięcia nowego pomnika kpt. Teofila Spychały na cmentarzu

parafialnym w Fanianowie. 18

Dokumenty archiwalne:

• Zbiory prywatne – Aldona i Wiesław Chwaliszewscy. Łobżenica.

• Zbiory prywatne – Paweł Spychała. Bydgoszcz.

• Centralne Archiwum Wojskowe w Rembertowie, Zeszyt Ewidencyjny

Spychała Teofil syg. Tap 616/61/36.

Opracowania:

• Roman Chwaliszewski 1998. Powstańcze boje o Wysoką. Piła – Wysoka:

• Wojewódzki Oddział Państwowej Służby Ochrony Zabytków; Zarząd

Miasta i Gminy w Wysokiej.

• Teofil Spychała 1933. Zagadnienia i dążenia kulturalne .... Wyrzysk.

• Włodzimierz Lewandowski (z udziałem gen. w st. sp. Aleksandra

Załęskiego) 1936. Bój o Szubin: dnia 11 stycznia 1919 roku. Poznań:

Towarzystwo Dla Badań Nad Historją Powstania Wielkopolskiego

1918/19).

• Oddział zbrojny Leona Mellera „Jędrusia”, [w:] Szlaki Pamięci Woj.

Kujawsko-Pomorskiego; http://www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl.

Bibliografia

19

http://www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl/http://www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl/http://www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl/

Autorzy prezentacji – uczniowie:

Monika Płaczek (kl.IIIa)

Bartosz Michałek (kl.IIIa)

Wiktoria Izbaner (kl.IIIc)

Julia Sobiechowska (kl.IId)

Magdalena Korpal (kl.IId)

20

Opieka merytoryczna:

mgr Katarzyna Mudyn nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie

21

Gimnazjum Publiczne

im. Jana Pawła II w Łobżenicy

22

http://lobzenica_gimnazjum.w.interia.pl/http://lobzenica_gimnazjum.w.interia.pl/http://lobzenica_gimnazjum.w.interia.pl/