korniza korrikulare final - masht.rks-gov.net · pdf file7 ulare e arsimit vës fjala e...

1
KORNIZA KURRIKULARE E ARSIMIT PARAUNIVERSITAR T REPUBLIKS S KOSOVS
Republika e KosovsRepublika Kosova - Republic of Kosovo
Qeveria Vlada Government
Ministria e Arsimit, Shkencs dhe TeknologjisMinistarstvo Obrazovanja Nauke i Tehnologije
Ministry of Education Science &Technology
Korniza Kurrikularee Arsimit Parauniversitar
t Republiks s Kosovs(e rishikuar)
Prishtin, gusht 2016

KORNIZA KURRIKULARE E
ARSIMIT
PARAUNIVERSITAR T RE
PUBLIKS S KOSOVS
2

3
MINISTRIA E ARSIMIT, SHKENCS DHE TEKNOLOGJIS
Kshilli redaktues:
Kabineti i Ministrit, MASHT
Departamenti pr zhvillimin e arsimit parauniversitar, MASHT
Divizionit pr planprograme dhe tekste shkollore, MASHT
Redaktor gjuhsor:Sabit Jaha
Radhitja:Gzim Duzha
Ballina:Gzim Duzha
Shtypshkronja:BLENDI

ARSIMIT
PUBLIKS S KOSOVS
4

5

ARSIMIT
PUBLIKS S KOSOVS
6

7
Fjala e Ministrit
Nxns, msimdhns, udhheqs t arsimit, prindr dhe qytetar t Republiks s Kosovs,
Kam knaqsin q, n emr t Ministris s Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis t Republiks s Kosovs, t paraqes Kornizn Kurrikulare pr arsimin parauniversitar. Ky dokument sht rezultat i puns s prkushtuar t ekspertve t arsimit, vendor e ndrkombtar. Njherit, ky dokument ka rol qensor n promovimin e vizionit te Qeveris s Republiks s Kosovs pr msimin gjat gjith jets, avancimin e cilsis n arsim dhe krijimin e nj sistemi arsimor t qndrueshm dhe n trend me zhvillimet e krkesat e kohs.
Ky verzion i rishikuar i Kornizs Kurrikulare reflekton prvojat nga shkollat pilotuese, shqetsimet dhe sfidat e ngritura gjat zbatimit praktik, vlersimet e jashtme dhe rekomandimet e ekspertve t ndryshm vendor e ndrkombtar. Gjithashtu, n kt Korniz jan shfrytzuar t dhnat e hulumtimeve dhe t praktikave t mira ndrkombtare n fushn e arsimit dhe t nxnit. Korniza Kurrikulare e rishikuar e mbshtet synimin fillestar q zhvillimi i kompetencave t udhheq procesin e zhvillimit t sistemit t kurrikuls dhe t prvojave t msimdhnies dhe nxnies. Udhzimet e ofruara n kt dokument ofrojn mundsi q nxnsit kosovar t prfitojn njohuri dhe kompetenca pr t qen konkurrent me bashkmoshtart e tyre n Evrop e m gjer.
Prdorimi dhe zbatimi me sukses i Kornizs Kurrikulare do t mundson kalimin nga Kurrikula e bazuar n prmbajtje lndore n nj Kurrikul q promovon dhe mbshtet zhvillimin e kompetencave. Kjo Kurrikul ndihmon nxnsit, t rinjt dhe t rejat, t eksplorojn dhe kuptojn botn rreth tyre, t ndrlidhin prvojat e tyre t t nxnit me jetn e vrtet dhe zhvillojn kompetenca n nivel t lart dhe n prputhje me nevojat dhe interesat e tyre.
Rishikimi i Kornizs Kurrikulare u bazua n prvojat nga pilotimi i saj n 95 shkolla t vendit. Me kt rast dshiroj t falnderoj drejtort dhe msimdhnsit e ktyre shkollave, Drejtorit Komunale t Arsimit, zyrtart e MAShT dhe t gjith ekspertt e prfshir n rishikim dhe finalizim t ktij dokumenti baz pr zhvillimin dhe avancimin e arsimit n Kosov.
MAShT vlerson lart prkushtimin e msimdhnsve n zbatim t Kornizs kurrikulare. Kurrikula paraqet sfida t ndryshme t cilat mund t tejkalohen duke bashkpunuar me kolegt tjer t shkolls dhe komunitetin. Msimdhnsit inkurajohen t vn n zbatim prvojat dhe ekspertizn e tyre n zbatim t ktij dokumenti. Njherit, ju sigurojm se do t keni mbshtetjen ton n vazhdimsi pr t zbatuar me sukses Kornizn dhe dokument tjera kurrikulare.
Sinqerisht,
Prof. dr. Arsim Bajrami

ARSIMIT
PUBLIKS S KOSOVS
8
PRMBAJTJA
Vendimi 4
Fjala e Ministrit 7
Shkurtesat 9
Hyrje 10
PJESA I. KORNIZA KURRIKULARE E KOSOVS-Organizimi,roli dhe funksioni 13
Organizimi, roli dhe funksioni i Kornizs s Kurrikuls 14
Synimi 15
1. Qllimet n arsimin parauniversitar 15
2. Kompetencat kryesore t t nxnit 16
3. Parimet e Kornizs s Kurrikuls dhe t sistemit t arsimit parauniversitar 25
4. Struktura e arsimit parauniversitar-nivelet formale dhe shkallt kryesore t kurrikuls 29
4.1.Veorit e niveleve formale t arsimit parauniversitar dhe relacionet me kurrikuln 30
4.2. Shkallt e kryesore t kurrikuls - roli i tyre n organizimin dhe vlersimin e puns edukativo-arsimore n shkoll 33
5. Fushat e kurrikuls, lndt dhe modulet msimore. 38
6. Kurrikula me baz shkolle-msimi me zgjedhje dhe aktivitetet tjera. 45
7. Plani msimor 47
8. Sistemi i vlersimit t nxnsve 47
9. Dokumentet q dalin nga Korniza e Kurrikuls 51
PJESA II. ZBATIMI I KORNIZS KURRIKULARE 55
Sigurimi i nj mjedisi t favorshm n shkoll pr zbatimin e kurrikuls 56
Fjalorthi 59
Bibliografia 69
Hartuesit dhe kontribuesit n rishikim 74
Lista e kontaktit 75

9
ShKURTESAT
DVSM
SWAP
IBE
IT
KK
KSNA
KSHKK
MASHT
OECD
RN
SBASHK
Shk
SHMN
SHPSH
TIK
UNESCO
UNICEF
UP
Divizioni pr vlersim, standarde dhe monitorim
Projekti i qasjes trsektoriale i BE-s
Zyra ndrkombtare pr Arsim e UNESCO-s
Teknologji informative
Korniza Kurrikulare
Klasifikimi Standard Ndrkombtar i Arsimit (UNESKO)
Kshilli Shtetror i Kurrikulave i Kosovs
Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis
Organizata pr Zhvillim dhe Bashkpunim Ekonomik
Rezultatet e t nxnit
Sindikata e Bashkuar e Arsimit, Shkencs dhe Kulturs
Shkallt e kurrikuls
Shkencat Matematiko Natyrore
Shkollat pr promovimin e shndetit
Teknologjia e informimit dhe komunikimit
Organizata e Kombeve t Bashkuara pr Arsim, Shkenc dhe Kultur
Fondi pr Fmij i Kombeve t Bashkuara
Universiteti i Prishtins

ARSIMIT
PUBLIKS S KOSOVS
10
hyRJE
Nevojat pr ndryshim t kurrikuls
Sektori i arsimit n Kosov karakterizohet pr prpjekje t vazhdueshme pr t`u reformuar n t gjith nnsektort, q trajtojn sfidat kryesore t rritjes s pjesmarrjes n arsim dhe prmirsimin e cilsis.
Gjat dekads s fundit jan miratuar akte t shumta ligjore e nnligjore, jan ndrtuar shum shkolla dhe jan themeluar institucione t reja arsimore. N vazhdimsi ka pasur prpjekje pr zhvillimin e kurrikulave dhe hartimin e sigurimin e teksteve t reja shkollore.
Me gjith arritjet n reformat arsimore mbeten edhe shum sfida me t cilat duhet prballur. Pr t zbatuar politikat e reja n arsimin parauniversitar duhet punuar n drejtim t rritjes s numrit t msuesve t aftsuar, duhet siguruar mjetet msimore cilsore si dhe hapsir t mjaftueshme me qllim t prfshirjes s gjith fmijve/t rinjve n shkollim. Pr shkak t lvizjeve demografike fshat qytet, sidomos n dekadat e fundit, statistikat tregojn se shkollat fillore dhe t mesme t ulta, n zonat rurale dhe urbane, nuk jan t populluara njtrajtsisht (shkollat urbane jan t mbingarkuara, ndrsa shkollat rurale jan gjysm t zbrazta). N kt kontekst shum shkolla n zonat urbane punojn ende n dy ndrresa (turne), q nnkupton klasa t ngarkuara dhe mosqndrim trditor n shkoll. Pr prkujdesjen dhe zhvillimin pr fmijrin e hershme vazhdon t ket munges t msuesve/edukatorve t kualifikuar e t aftsuar pr arsimin parashkollor. Kjo ndikon n cilsin e edukimit t ktyre grupmoshave.
Rritja e prfshirjes s nxnsve n shkollim, prmirsimi i shkalls s mbarimit t shkollimit dhe t drejtat e barabarta gjinore do t varen nga prmirsimi i cilsis n arsim, nga sigurimi i shprndarjes s barabart t burimeve dhe nga eliminimi i shkaqeve pr ndrprerjen e shkollimit nga ana e fmijve q vijn nga familjet e varfra dhe grupet e margjinalizuara t shoqris.
Sfidat me t cilat ballafaqohet shoqria kosovare:
Nevoja pr ndrtimin e nj shoqrie t dijes:
Pr shkak t zhvillimeve t shpejta shkencore, teknologjike dhe shoqrore, mundsia pr t zgjeruar dijen sht e madhe. Sot, dija konsiderohet kapitali m i rndsishm pr gjenerim t ideve t reja dhe t mirqenies. Pr shkak t mundsis s pakufizuar t marrjes s informatave dhe nevojs pr tu ballafaquar me kontekste dhe sfida t reja t nj shoqrie t dijes, n shkoll nxnsit duhet ndihmuar q krahas kompetencave t prgjithshme pr jet dhe pun, t zhvillojn edhe kompetencat adekuate pr qasje dhe prpunim t informatave n mnyr t pavarur.
Integrimi n epokn digjitale:
Shoqria e dijes gjeneron dije e zhvillim, por zhvillohet edhe vet n kontekstin e epoks s teknologjis digjitale. Pr tu integruar me sukses n ekonomin digjitale, nxnsve iu nevojiten komptetenca digjitale. Prandaj, krahas njohurive themelore q fitohen nga shkrim-leximi dhe

11
numrimi, sistemi aktual i arsimit nnkupton vetdijesimin mbi zhvillimin dhe funksionalizimin e kompetencave digjitale. Megjithat, vetm njohurit dhe shkathtsit digjitale nuk mjaftojn pr t krijuar personalitete komplekse, sepse forcn kryesore t bots edhe n epokn digjitale, e prbjn njerzit dhe vlerat themelore q ata promovojn.
Rritja e ndrvarsis dhe e lvizshmris:
N saje t ndikimit t aspekteve t ndryshme t globalizimit (pr shembull, n sfern e komunikimit, t kapitalit, t udhtimit, t arsimit, t kulturs, t migrimit, t stilit t jetess), t gjitha vendet e bots sot jan gjithnj e m t ndrvarura. Ndrvarsia e bots s sotme, si dhe zhvillimet e reja n tre

korniza korrikulare final - masht.rks-gov.net · pdf file7 ulare e arsimit vës fjala e...

Documents