saluton!2 numero 214 (2006:4)

<ENHAVO>Saluton!

Eble, vi spektis aª aªdis pri larelative nova filmo "Kion #$*!-eni scias!?" (“What the [bleep dowe know?”).) En tiu filmo multajelstaraj nuntempaj sciencistojkonfirmas la malnovan mistikaninstruon: ¤iuj homoj en la mondoestas ligitaj unu al la aliaj pernevideblaj ligoj, kaj la tuta

homaro estas unu. Kiam mi, denove kaj denove, demandas min – kial enla mondo estas tiom da malamo, tiom da militoj, tiom da egoismo – la¤efa respondo estas, ke oni forgesis tiun ¤i malnovan principon. Se onimemorus ßin, oni ne subpremus homojn, kiuj estas "aliaj" ¤u pro raso,nacieco, religio aª seksa inklino; oni ne mistraktus virinojn, oni ne havin-tus sklavecon kaj ne farintus la krimegojn kontraª la homaro.

La temo de egaleco, homaj rajtoj kaj feminismo estas tre vasta, kaj entiu ¤i numero ni povis kovri nur etetan parton de ßi, kiu plejparte rilatasal la feminismo. Tio ne estas hazardo – ja ßuste la stato de virinoj estasla plej bona indikilo, kiu montras ßeneralan evoluon de la socio: ju pli davirinoj aktivas en ¤iuj sferoj de la homa vivo – socia, politika, religia, kul-tura, scienca kaj komerca – des pli evoluinta estas tiu socio. Sed,bedaªrinde, e¤ en la plej supozeble evoluintaj landoj la gvidaj postenojestas rezervataj por viroj, kaj la diferenco inter viraj kaj inaj salajroj restasgranda... Kaj kio pri malpli evoluintaj socioj, kie virinoj ne havas aliron alla bazaj medicinaj servoj kaj estas traktataj kiel duarangaj esta¢oj, kiuj nebezonas klerigon, kaj kiuj e¤ ne rajtas aperi ekster la domo sen viraakompananto? Kian edukon tiaj virinoj povas doni al siaj infanoj? Kien fin-fine iros tiu socio – reen al la mezepoko?!

Por fini la enkondukon, mi volus citi la vortojn de fama virino-mistikulo– Helena Roerich. £i skribis tiujn vortojn la unuan de marto, 1929, sedÙiaj vortoj estas same aktualaj ankaª nun: "La terura dekadenco de lamoraleco, malsanoj kaj degenero de iuj nacioj estas ankaª la sekvo de lasklaveca dependo de virino. Virino estas senigata je la plej granda homaprivilegio – partopreni en la kreema pensado kaj konstrua laboro. £iestas senigata ne nur je la egalaj rajtoj, sed, en multaj landoj, je la egalaklerigo kun viroj. Oni malpermesas al Ùi esprimi siajn kapablojn en la kon-struado de la socia kaj politika vivo, de kiu, laª la Kosmaj Leßoj kaj Rajtoj,Ùi estas plenrajta membro. Ja la virino-sklavo povas doni al la mondo nursklavojn. ...Per la humiligo de virinoj, la viroj humiligas sin mem!"

Agrablan legadon!

¥enja

KONTAKTO: Dumonata socikultura revuo de Tutmonda Esperantista Junulara Organizo (TEJO), eldonata de Universala Esperanto-Asocio (UEA). Fondita en1963. N-ro 214 (2006:4), 43-a jarkolekto. ISSN 0023-3692. Legata en ¤. 90 landoj. TTT-paßo: <http://www.tejo.org/eldonoj.jsp>. Eldonanto (administrado,abonoj, anoncoj): UEA: Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam, Nederlando; tel.: +31 10 436 10 44, fakso: +31 10 436 17 51; ret-adreso:<uea@inter.nl.net>. Redakcio: KONTAKTO, 16800 Phillips Rd. Alpharetta, GA 30004 Usono; ret-adreso: <kontakto@tejo.org>. Redaktoro, grafikisto: EugeniaAMIS (Ukrainio/Usono). Vic-redaktoroj: Joel AMIS (Usono) kaj Paªlo MO¢AJEV (Ukrainio). Ãef-korektisto: Paªlo MO¢AJEV (Ukrainio). Presado: SKONPRES, Bydgoszcz(Pollando), ret-adreso: <skonpres@poczta.onet.pl>. Konstantaj kunlaborantoj: Joel AMIS (Usono), Tatjana AUDERSKAJA (Ukrainio), Giancarlo BARALDI (Italio),Morteza MIRBAGHIAN (Irano), Paªlo MO¢AJEV (Ukrainio), SALIKO, (Finnlando), Behrouz SOROUSHIAN (Irano/Francio). Facillingvaj artikoloj estas verkitaj en la nivelojtre facila kaj facila, laª la vortolisto de KONTAKTO. Tiu listo aperas kun la unua numero ¤iujare. Anonctarifo: Tutpaßa 350 EUR, 1/2-paßa 190 EUR, 1/4-paßa100 EUR, 1/8-paßa 55 EUR, 1/16-paßa 30 EUR. Anoncoj sur kovrilpaßoj kostas duoble. Por E-organiza¢oj 50% da rabato. Varbantoj de ekstermovadaj anon-coj ricevas maklera¢on de 30 %. Por anoncoj bv. kontakti UEA. Anoncetoj: por Anonctabulo kostas tri internaciajn respondkuponojn por dek vortoj. Bv. sendirekte al la redakcio aª al UEA. Abontarifo: varias laªlande. Petu informojn de UEA. Malfortvidantoj: povas ricevi vo¤legitan eldonon senpage. Sendu du 60-minutajn kasedojn al Elise LAUWEN, Fort Alexanderstraat 16, NL-5241 XG Rosmalen, Nederlando. KONTAKTO en radioj: Regiono / tempo (UTC) / metroj / frekven-coj (kHz)): Radio Havano (Kubo) Okcidenta kaj Norda Ameriko kaj Pacifika Azio/ 7:00/31/9 820; Tuta Ameriko kaj Karibio / 15:00, 23:30/25/11 760; EªropoMediteranea/ 19:30, 22.00/21/13 715; <http://216.138.240.229/rc4> (je la 15a horo UTC), <http://roi.orf.at/esperanto/es_demand.html> (laª mendotra la servilo de Austria Radio Internacia). Pola Radio: elsendoj:13:30/41,23/7 275; ripetoj: 18:00/42.07/7 130; 20:00 kaj 9:30 sekvan tagon (nur persatelito). La satelita ricevo eblas per: Eutelsat II F – 6 – Hot Bird – 13 gradoj de la orienta latitudo; frekvenco 11,474 GHz, polarizado horizontala (H); sub-portanto 7,38 MHz. <http://www.wrn.org/ondemand/poland.html>, <http://www.radio.com.pl/polonia/esperanto_eo.asp>, <http://start.at/retradio> La redakcio kaj la eldonanto ne respondecas pri la opinioj de unuopaj aªtoroj.

Kiel sendi kontribuojn al KONTAKTO?sendu prefere tekston originale verkitan en Esperanto aª

foton/bildon memfaritanse vi sendas tradukon, bv. indiki la originajn fontojn, lingvon

kaj aªtoron. Ãe fabelo indiku, ¤u ßi estas popola (kaj de kiupopolo) aª verkita de vi

KONTAKTO ne estas movada revuo, do ne sendu al ßi pri-movadajn rapor tojn!

indiku, ¤u via ar tikolo jam aperis, aª estas proponata alalia revuo

fotoj devas esti bonkvalitaj, ne gravas ¤u nigrablankaj,¤u koloraj. Ne forgesu aldoni la nomon de la ar tisto aª dela fotinto!

dikajn kover tojn prefere sendu registritaj.rete bv. sendi vian ar tikolon kiel kutiman retmesaßon aª

RTF (bv. uzi x-kodon por supersignaj literoj); bildojn – kielJPEG (150-300 dpi)

ilustra¢oj kaj adresoj en la interreto, kiuj rilatas al viatemo, estas tre bonvenaj! Koran antaªdankon!

Temoj de KONTAKTO en 2006-2007

2006:5-6. TUTMONDIÏO/AMO.

2007:1. MITOJ. Limdato: 10-an de januaro.

2007:2. LIBERO. Limdato: 10-an de februaro.

La temoj de la sekvaj numeroj ankoraª ne estas deciditaj.

Proponu vian temon! Ãiuj viaj artikoloj, ideoj, konsiloj,

rimarkoj estas pli ol bonvenegaj kaj tre bezonataj! Kontaktu

la redakcion laª la adreso: KONTAKTO, 16800 Phillips Rd.

Alpharetta, GA 30004 Usono; ret-adreso:

<kontakto@tejo.org>.

Abonkotizo deKONTAKTO por 2006

Lando/valuto KtoAªstralio/dolaro 34Aªstrio/eªro 22Belgio/eªro 22Brazilo/eªro 10Britio/pundo 14Bulgario/eªro 10Ãe§io/krono 460Danio/krono 160Estonio/eªro 11Finnlando/eªro 22Francio/eªro 22Germanio/eªro 22Greklando/eªro 22Hispanio/eªro 22

Hungario/forinto3500Irlando/eªro 22Islando/eªro 20Israelo/eªro 16Italio/eªro 22Japanio/eno 2700Kanado/dolaro 31Malto/eªro 14Nederlando/eªro 22Norvegio/krono 165Nov-Zelando/dolaro39Pollando/zloto 45Portugalio/eªro 22Rusio/eªro 10Slovakio/krono 550Svedio/krono 200Svislando/franko 31Usono/dolaro 23

TARIFO A/eªro 14TARIFO B/eªro 10ALIAJ LANDOJ:Luksemburgio laªBelgio; San-Marino laªItalio; Kipro laª Malto;Li§tenÙtejno laªSvislando; Latvio,Litovio kaj Slovenio laªEstonio.TARIFO A: Honkongo,Korea Respubliko,Singapuro, Sud-Afriko,Tajvano.TARIFO B: Ãiuj ceterajlandoj ne jam menci-itaj.

Ãiuj malsamaj – ¤iuj egalaj (¥enja Amis, Ukrainio/Usono) ...........3La kampanjo de homaj rajtoj (Maxime Cerutti) ...........................3Universitatoj kaj feminismo (Adamo Raizen, Usono/Israelo) .....4-5Mesaßo de FEM okaze de la Oka de Marto ...............................5Unu el la -ismoj de pasinteco? (Gregor Hinker, Aªstrio) ..............6Rozkruca Deklaracio pri Homaj Devoj ........................................7HatÙepsut: la virino, kiu volis esti faraono (Olivier Gaudefroy, Francio; ¥enja Amis, Ukrainio/Usono)..........8-9Teknika eraro (Maksim Petrov, Kaza§io)..............................10-11Intelekta Maratono en Odeso (Tatjana Auderskaja, Ukrainio)............................................12-13Projekto RoMEo: itala komikso tradukita en Esperanton (Daniele Binaghi, Italio)..........................................................14Bumerange: Denove pri stereotipoj (Guillermo Bes Salazar, Kubo) ................................................14Opinie: Egalaj rajtoj?.. Nur surpapere (Simajro Nneer, Hispanio) ......................................................15“Vidu £ton-Urbon” (¥enja Amis, Ukrainio/Usono)......................16

numero 214 (2006:4) 3egalaj rajtoj

¥enja Amis

Por ni esperantistoj tio ne estas nur vortoj:tio estas nia vivo. Sed kiel ofte la politikajgravuloj ripetas la vortojn, kiel “egal-rajteco”, “demokratio”, “libereco” kaj tielplu sen vere kompreni ilin? Kiom ofte la“gravuloj” mis-uzas ilin por mis-gvidihomojn kaj antaªen-igi siajn ideojn pri lamondo, sociaj rilatoj, Dio – kaj foje e¤ porpravigi siajn kontraª-homajn agojn? “Ãiujmalsamaj – ¤iuj egalaj” estas nomo deeªropa (kaj tut-monda) eduka kampanjo,kies celo estas popularigi la ideojn dediverseco kaj egaleco, unua-vice intergejunuloj, por ke pli da homoj komprenu,ke diverseco estas “Ùanco, ne minaco”!

La kampanjo, kiun organizis laKonsilio de Eªropo (KdE) kunlabore kunla Eªropa Junulara Forumo, komencißisen junio 2006 kaj ßi daªros ßis septembro2007. La kampanjo havis belan malfer-mon, kiam nigraj kaj blankaj balonojflugis en la bluan someran ¤ielon deStrasburgo, Francio, tuj ¤e la 49 flagoj dela membraj Ùtatoj de la Konsilio deEªropo.

La kampanjo “Ãiuj malsamaj – ¤iujegalaj” estas daªrigo de hom-rajta kam-panjo de KdE, kiu okazis antaª dek jaroj.Tamen, la kampanjo de 2006-2007 havasiom alian aliron al la temo de homaj raj-toj. “Antaª dek jaroj ni okazigis la kam-panjon kontraª rasismo kaj diskrimina-cio sur-baze de haªt-koloro. Nun ni havasion alian. Ni havas kampanjon porPartopreno, Homaj Rajtoj kaj Diverseco”,diras Terry Davis, Ïenerala Sekretario dela Konsilio de Eªropo.

En ¤iu membro-Ùtato de Konsilio deEªropo estas speciala nacia komitato, kiukun-ordigas la kampanjon en sia lando; lanaciaj komitatoj konsistas el anoj de reg-

istaro kaj de junularaj organizoj de tiulando. La agadoj de la kampanjo estas trediversaj: stud-programoj, kunvenoj, kon-certoj, diversaj inform-kampanjoj enlokaj, tutlandaj kaj ankaª internaciajamas-komunikiloj. Ankaª la temoj de laaktiva¢oj estas tre diversaj: interkulturakaj interreligia dialogo, rajtoj de virinoj,infanoj, seksaj malplimultoj, handikap-uloj; defendo de minoritataj kulturoj kajlingvoj – por diri nur kelkajn. AnkaªTEJO partoprenas en la kampanjo:ekzemple, per tiu ¤i numero de KONTAKTO,kiu temas pri Egalaj Rajtoj kajFeminismo.

balonoj – vd. la suban bildondialogo – inter-parolo, inter-Ùanßo de opiniojdiskriminacio – ne-egaleca traktado de iu hom-grupo fare de aliaforumo – diskutejo; Eªropa Junulara Forumo –organizo, kiu konsistas el diversaj junularaj orga-nizojhandikapo – malhelpo (korpa aª alia), kiu mal-facil-igas normalajn aktiva¢ojn de homokampanjo – sistema agado por atingi iun celonKonsilio – gvida elektita organizo, kiu plenumasdiversajn (ankaª konsilajn) funkciojn; Konsilio deEªropo – organizo, kiu kunligas multajn eªropajnÙtatojn (nun 49)minaci – montri intencon fari ion malbonanraso – aro de homoj kun similaj korpaj ecoj;rasismo – pens- kaj agmaniero, bazita sur la ideopri supereco de iu(j) rasoj super la alia(j)

La kampanjo porhomaj rajtoj

Maxime Cerutti, Oficisto pri politiko delaboro, socia inkluzivo, egaleco kaj homajrajtoj, Eªropa Junulara Forumo

La kampanjo “Ãiuj malsamaj – ¤iujegalaj” estas kampanjo por homaj rajtoj.Kiel bazon ßi havas la respekton porhoma digno, kaj ßi alvokas la registaron,amas-komunikilojn kaj loßantaron defenditiun ¤i respekton. Ïi estas eta rememorigoal la popolo, ke ¤iuj homaj esta¢oj certemalsamas en siaj ecoj, kapabloj kaj ebloj,sed tamen ke ili estas egalaj antaª la leßokiel anoj de la socio, kaj ankaª ke ¤iujhomoj estas egalaj rilate homajn rajtojn.Bedaªrinde, en la nuna mondo, oni anko-raª ne atingis tiun idealon.

La realo estas, ke en nia socio oni anko-raª ne plene respektas homajn rajtojn – kajtemas ne nur pri la landoj kun nedemokra-tia registaro, sed ankaª pri la okcidentajdemokratioj. Kaj ¤ar eªropa junularo nepovas akcepti tiun ¤i danßeran realecon, lakampanjo “Ãiuj malsamaj – ¤iuj egalaj” deKonsilio de Eªropo ebligas al junaj homojpartopreni en la konstruado de pacajsocioj, bazitaj sur diverseco kaj inkluzivo,en la spirito de respekto, toleremo kajkomprenemo. Pro tio, nun estas decidamomento por eªropaj organizoj partoprenien la agado pri homaj rajtoj, diverseco kajpartopreno, por antaªenigi la aperon deinkluzivaj eªropaj socioj. Junularaj organi-zoj devas kontraªi malrespekton al homajrajtoj, aparte kiam temas pri en-danßer-igode ilia propra ekzisto. La kampanjo “Ãiujmalsamaj – ¤iuj egalaj” antaªenigas laneceson de libero ßenerale, kaj liberon deasocioj aparte.

La kampanjo bezonas ankaª plene uzikaj plie disvolvi ekspertizon de KdE surla kampo de edukado pri homaj rajtoj.Edukado pri homaj rajtoj antaªenigaskomprenon kaj agojn pri individuaj kajkolektivaj rajtoj kaj respondecoj. Ïialvokas al disvolvißo de edukaj programojkaj aktiva¢oj kun la celoj antaªenigi egal-econ, kunlabore kun aliaj programoj, kielinterkultura lernado kaj partopreno. Perkelkaj vortoj, la kampanjo “Ãiuj malsamaj– ¤iuj egalaj” de KdE estas unika Ùancopor gejunuloj sendi al Eªropo kaj al la tutamondo mesaßon de paco kaj respekto perla antaªenigo de diverseco.

ekspertizo – komisia, faka esplorodigno – mem-respektoinkluziva – enhavanta en si, kiel parton de tuta¢orespekto – estimotoleremo – tiu, kiu ne kontraª-staras al io, e¤ seßi malpla¤as, akceptema

Trad. el la angla kaj faciligis ¥enja AmisPli da informoj trovißas ¤e <http://alldifferent-allequal.info>KONSILIO DE EUROPO

KONSILIO DE EUROPO

Facila

egalaj rajtoj4 numero 214 (2006:4)

Lastatempe la virinoj sukcesis atingi laantaªe neimageblan egalecon kun laviroj en ¤iuj kampoj de la homa aktiva-do. Tamen, laª iuj, en kelkaj kampojdaªre regas subpremado de virinoj farede la viroj. Laª kelkaj, e¤ la penso mempri tio, ke viroj kaj virinoj povas estiiom neegalaj, estas terura krimo. Niaaªtoro penas prezenti la opiniojn deambaª flankoj kaj trovi la kialojn, kialen la akademia mondo la viroj daªresuperas la virinojn.

Adamo Raizen, Usono/Israelo

La krima supozoDum la pasinta duon-jarcento, virinoj

atingis ¤iam pli kaj pli da egaleco en laakademia mondo. Dum tiu tempo, la relati-va kvanto de virinoj iris de nulo en iuj kazojal plimulto en certaj fakoj. Nun en Usonoplimulto da universitataj diplomitoj estasvirinoj. Tamen restas granda diferenco ensciencaj, matematikaj kaj inßenieraj fakojinter la kvanto de virinoj kaj kvanto deviroj. En Usono nur 20 elcentoj de la inße-nieraj diplomitoj estas virinoj. Virinoj kon-sistigas 35 elcentojn de la fakultatanoj, sednur 20 elcentojn de la membroj de sciencajfakultatoj. En konferenco pri tiu malegal-eco en januaro 2005, Larry Summers [lerisamers], tiama prezidanto de la usona uni-versitato Harvard, supozis, ke unu el lakaªzoj de tio, ke estas pli da viroj ol virinojen sciencaj kaj inßenieraj fakultatoj enusonaj universitatoj, povas esti, ke virojhavas pli esencan kapablon pri scienco, olvirinoj. Tio kreis bruegon. Iuj kondamnislin pro la seksismaj kaj diskriminaciajrimarkoj dum la aliaj defendis la ideon kajla neceson de ßia pristudo. Nancy [nensi]Hopkins, biologia profesorino ¤eMasa¤useca Instituto de Te§nologio (MIT)eliris el la konferenco kiam Ùi aªdis la

rimarkon de Summers. £i diris: “Mi sentisnaªzon. Mia koro bategis kaj mia spiro estismalprofunda.” Tio estas tre forta reago prola nura mencio de hipoteza ebleco. Kio doestas la kaªzoj de la malegaleco vidata ensciencaj fakoj, kaj kio devas esti la regulojde ßia priesploro?

Kion diras la diskriminaciatinoj?La diskutadon superombras la nenegebla

historio de diskriminacio kontraª virinoj.Ïis antaª kelkaj jardekoj virinoj estis jurebaritaj kontraª multaj profesioj kaj karieroj.Nur relative lastatempe la baroj estis forig-itaj. Tiutempe esprimado de duboj pri lamensa kapablo aª taªgeco de ¤iuj virinojßenerale por multaj tradicie viraj profesiojestis ofta kaj de neniu rimarkata. Tial nunpor multaj virinoj la supozoj, kiel tiu deSummers, memorigas pri tia jura diskrimi-nacio kaj estas kompreneble ofendaj.

Tiuj kiel Hopkins, kiuj kontraªas larimarkon de Summers, opinias evidenta lafakton, ke diskriminacio ankoraª ekzistasen la akademia mondo. Ili asertas, ke ladiskriminacio malofte estas tuj videbla, sedekzistas ekde la junaßo. Ofte observeblasnekonsciaj emoj de lernejaj instruistoj kon-traª knabinoj. Instruistoj, e¤ virinoj, oftehavas nekonscian emon voki knabojn pliofte ol knabinojn aª deturnas knabinojn forde scienco per konstanta subtila kaj nekon-scia premo. Post jaroj, pasigitaj en tia¤irkaªa¢o, ne devas esti surprize, ke malplida knabinoj elektas sciencan studokurson.Tia nekonscia diskriminacio povus esti plejmalfacile elradikigebla, ¤ar la respondecu-loj pri ßi ne agnoskas kaj ne konscias, ke ilisubkonscie ne subtenas la ideon pri virinojen la sciencoj. La kaªzo de la malegalecokuÙas do en la fruaj jaroj, kaj ßia elradiki-go necesigus plenan revizion de la soci-strukturo.

Unu rimarkinda aspekto de la debato

tamen estas, ke kelkaj kontraªantoj de lateorio pri la esencaj kapabloj insistas, kee¤ la nura mencio pri la ebleco de ima-nentaj aª genetikaj diferencoj estas kon-damnenda. Tamen, la rifuzo konsideri cer-tan teorion finfine malhelpas pli ol hel-pas. Scienca esplorado ne povas flori enmedio, kie certaj vidpunktoj estas malper-mesitaj. La ununura maniero refuti teori-on estas agi per argumentado kajdonita¢oj. Tio, ke ia ideo estas malperme-sita, kaªzas suspekton, ke io estas kaÙin-da. Libera esploro estas baza antaªpostu-lo por trovi la veron kaj forpeli malveron.

Kion diras la statistiko?Kio ajn estas la kaªzo de la malegala

proporcio, la proporcio de virinoj en scien-caj fakoj varias inter landoj, kaj do Ùajne neestas tute rigide fiksita de genetiko.Mongolio estas interesa kazo. EnMongolio oni konsideras universitaton pligrava por virinoj, ¤ar ili havas malpli daebloj pri laboro kaj kariero. Sesdek elcen-toj de la universitataj studentoj enMongolio estas virinoj. En la NaciaUniversitato de Mongolio en sciencaj fakojduono el la superaj studentoj estas virinoj.Tamen, dum la kvanto de virinoj kaj virojen la scienca fako estas egala, estas e¤ plida virinoj en aliaj fakoj, kiel la mongolalingvo kaj ekonomiko. Do, restas ja certajsimila¢oj inter diversaj landoj: dum la efek-tiva proporcio varias laªlande, la rangordorestas relative fiksa, kaj la relativa kvantode virinoj en sciencaj fakoj estas preskaª¤iam malpli granda ol en aliaj fakoj.

Se oni estas preta koncedi, ke povas estimalgranda diferenco en la averaßaj esen-caj sciencaj kapabloj de viroj kaj virinoj,diferenco multe pli malgranda ol la vidatadiferenco en la studentaro kaj fakultat-konsisto de la sciencaj fakoj, tio povas kla-rigi surprize grandan parton de la vidata

Universitatoj kaj feminismoUniversitatoj kaj feminismo

numero 214 (2006:4) 5egalaj rajtoj

diferenco. Ekzemple, en la universitataenira ekzameno en Usono (SAT) la aver-aßo por viroj en la matematika parto de laekzameno en 2003 estis 537, dum por viri-noj ßi estis 503. Tiu diferenco ne estas tregranda, sed en la tipa kazo de normala dis-tribuo (la t.n. “sonorila kurbo”) malgrandadiferenco pri la averaßo povas havi nepro-porcian efikon ¤e la ekstremoj. Se posten-rajto en scienca fako postulas altaninteligentecon pri matematiko, oni povasatendi multe pli da viroj ol virinoj en tiujpostenoj pro la pliigita efiko ¤e laekstremo. La alian diferencon inter la virakaj virina intelektoj karakterizas la varian-co (t.e. la variemo) de la inteligenteco.Studoj montras, ke la varianco de viroj priinteligenteco estas pli granda ol la varian-co de virinoj. Tio signifas, ke estas pli daviroj ¤e ambaª ekstremoj, pli da geniulojkaj pli da stultuloj. Oni ne miras, ke enmalliberejoj estas pli da viroj, ol virinoj,do eble ne devas esti tiel surprize, ke estaspli da viroj en superaj akademiaj postenoj.

La kulturaj kaj psikaj kialojLa diferenco, kiun oni vidas en la scien-

caj fakoj, tamen ne nepre sekvas nur deintelektaj diferencoj aª de diskriminacio.Estas diferencoj en la tipaj interesoj deviroj kaj virinoj, fakto ofte agnoskata en la

populara kulturo. Evolua psikologio pro-ponas klarigojn por multaj observataj men-saj diferencoj inter viroj kaj virinoj surbazede evolua selekto. Tiuj teorioj estas dispu-tataj kaj malfacile pruveblaj, sed estas mal-facile kredi, ke en certa socia medio la sek-saj roloj kaj tipaj kondutoj povus esti tuterenversitaj. Tiuj tipaj interesoj povas kaªzi,ke viroj pli ol virinoj interesißas pri scien-co, e¤ se ilia inteligenteco estas sama. Iujstudoj montras, ke ekzistas diferenco priinteresoj jam ekde la tre frua junaßo. Virajbeboj rigardas mekanikajn ilojn pli longe,kaj inaj beboj rigardas vizaßojn pli longe.Konsiderante, ke la diferenco montrißasjam en la frua junaßo, ne devas esti sur-prize, ke viroj pli ofte elektas fakojn kielsciencon kaj matematikon ol virinoj.

Oni devas noti ankaª, ke genetiko kajkulturo povas interplektißi. Bona, konkretaekzemplo de tio estas alia seksdiferenco: laalteco de la vo¤tono. Viroj averaße havaspli grandan laringon ol virinoj, kaj tiorezultigas pli malaltan vo¤on. Tamen, sci-encaj studoj pri la vo¤alteco montras, ke laaveraßa diferenco inter la alteco de la vo¤ojde viroj kaj virinoj estas pli granda ol onipovus atendi surbaze de nur fizikaj difer-encoj. Aliaj studoj montras, ke en la ¤eestode membro de la mala sekso viroj kaj viri-noj emas nekonscie emfazi la Ùajnajn seks-

diferencojn. £ajnaj seksdiferencoj povasdo esti pli grandaj ol la genetiko postulas,sed tamen stabilaj kaj nefacile forigeblaj,kaj tute ne esti rezulto de diskriminacio.

Oni ne estu ekstremismaj!Kio ajn montrißas kiel la kaªzo de la

malegala proporcio en sciencaj fakoj, onidevas atenti, ke ßi ne konduku al diskrimi-nacio kontraª unuopuloj. E¤ se estos pruvi-ta la genetika malinklino de virinoj al sci-encaj fakoj, tio informas nin nur pri la aver-aßo, ne pri unuopaj virinoj. Ekzistas virinoj,kiuj estas pli scienckapablaj ol iuj viroj, kajvirinoj, kiuj estas multe pli scienckapablajol la averaßa viro. Estas maljuste jußihomon laª la averaßo de lia grupo, kio ajnßi estas. Oni devas jußi ¤iun aparte.

La kaªzoj de la malegala proporcio interviroj kaj virinoj en sciencaj fakoj certeestas multaj kaj diversaj, same kiel lakaªzoj de ¤iu socia fenomeno. Oni tamenne devas malakcepti la eblecon mem deesploroj pri ia ajn teorio. Oni ne povas sciila veron sen libera esploro, kaj sen la verooni emus proponi nur vanajn, senefikajnkorektojn. Ja ekzistas certaj diferencojinter la seksoj, do oni ne suprizißu se mon-trißos diferencoj ankaª pri scienco, kajevidentißos, ke la malegaleco en sciencajfakoj estos neniam plene forigebla.

Feminismo situas ene de la progresemaideologio, same kiel la lukto kontraª rasis-mo, kontraª ksenofobio kaj kontraª homo-fobio, nome la ideologio, laª kiu ¤iuj homajestuloj estas egalrajtaj, sen distingo prisekso, etno, religio aª kredo.

Esti feministino ne signifas malami lavirojn. Tio e¤ ne kuntrenas la devigon rezig-ni pri mamzono, liprußo, pintaj kalkanumojkaj orelringoj. La kerno de la afero estaspostuli la povon por la virinoj, kaj ilian raj-ton plenumi tiun povon aªtonome.

Absurda estas la arkaika koncepto kiuidentigas la feminismajn idealojn kun laplej radikala ta¤mento de la historia femi-nismo, same kiel absurda estas la koin-cidigo de naciismo kaj terorismo, ¤ar onikonfuzas la parton kun la tuto.

En nia socio, tra la amaskomunikiloj –estrataj plejofte de viroj – ni heredis la bil-don pri feminismo kiel subprema ideologio,laª kiu feministino estas, esence, mal-facila virino. Regas unukolora kaj unudi-mensia koncepto pri feminismo, kiu iden-tißas kun la separa feminismo, la plejradikala skolo de la feminisma movado dela jaroj 1970-aj. Ãi tiu radikala skolo aser-tis ke, ¤ar la viro estas rekta ekspluatantode la virino, Ùi devus distancißi de la viro,“sen ajna pakto kun la malamiko”.

En la popola imago, feministino estas viri-no kiu volas esti pli forta ol la viroj, aª kiuvolas vivi sen viroj, aª kiu volas esti viro.

Tamen feministino difinas sin ne funkcieal siaj rilatoj kun la viroj, sed funkcie al larilatoj kun si mem kaj kun la aliaj.Feministino estas la virino, kiu volas estikonsiderata kaj traktata kiel homa estulo,kaj tial pretendas sociajn rimedojn kiujgarantiu la koncernajn rajtojn: la kontrolonpri sia korpo, inkluzive la rajton je konsciapatrinißo, la finon de socia kaj salajradiskriminacioj, la postakuÙan libertempon,la subvenciatajn infanßardenojn...

Feministino estas la virino, kiu strebas alla rajto ßui sian bonstaton kaj deziras estijußata kiel individuo, antaª ol membro degrupo kun unusola personeco, unusolasocia funkcio kaj unusola alirvojo por feli¤o.

Feministino estas la virino, kiu kredasvalori per si mem, ne kiel perilo por la reali-go de la celoj de la aliaj: tiuj de siaj infanoj,de siaj ¤efoj aª de siaj partneroj.

Feminismo celas ne deklari la intersek-san militon, sed malfermi rediskuton prikelkaj arkaikaj roloj, komencante de tio,kion nia socio konsideras vira kaj virina. Nerezultante el natura tendenco, tiuj rolojestas sociaj konstruoj por fortigi la artefar-itan disigon inter viroj kaj virinoj, por pro-fundigi distancon kreitan por konservimalekvilibran kaj maljustan povostruktur-on, kiu verdire punas ambaª seksojn. Dumla lasta jarcento, tiaj konstruoj, kiuj daªrisjarmilojn, frakasißis. La virinoj, en sia stre-bo redifini sin, devigis la viron fari same.

Feminisma Esperanta Movado alißas al lasupraj konceptoj, inspiritaj de gravaj aktivuli-noj kiel Lucía Etxebarría, kaj proponas ilinkiel diskutbazon kaj ideologian platformon.

Konsekvence FEM: a) dekomence akcep-tas la kunlaboron de viroj; b) taksas priori-tataj la subtenon al la esperantlingvajsenedzaj patrinoj, la lukton kontraª genera-cia diskriminacio inter virinoj, la apogon alneperfortaj vivostiloj; c) akceptas kiel par-ton de tiuj prioritatoj la konscion, kerespondeca regado de la naturmedio neeblas sen spaco por demokratio, kajdemokratio ne eblas sen plena partoprenode virinoj; d) kondamnis kaj kondamnas ladiskriminacion kontraª virinoj, rimarkeblanen la misproporcia reprezento de virinoj enla gvidaj organoj de Esperantio, kun poziti-va escepto en la Esperanta Civito; e) kon-sideras la batalon kontraª gramatika gen-rismo aª la “ri”-manion kiel fenomenojnmarßenajn kaj marßenigajn, kiuj certagrademalhelpas la atenton pri la realaj problemojde la stato de virinoj en Esperantio; f)emfazas la bezonon engaßi sin favore al laagnosko pri milito kiel socia krimo, samekiel okazis pri sklaveco, por ke ¤iuj virinojdonu al pacifismo la klaran signifon de tota-la militrifuzo.

Vivu la Oka de Marto!

Feminisma Esperanta Movado, 2006

Mesaßo de FEM okaze de la Oka de Marto

egalaj rajtoj6 numero 214 (2006:4)

Gregor Hinker, Aªstrio

Hodiaª la esprimo“feminist(in)o” ofte uzataskiel blasfemo – jen eseeto prila fifamigo de la plej long-daªre sukcesa ideologio de la20-a jarcento.

“Kompreneble mi estas poregalaj Ùancoj de virinoj kaj virojkaj tiel plu, sed mi certe ne estasfeministino” – por Martina, stu-dentino pri ekonomiko kaj juro, laafero klaras: feministinoj estastiuj, kiuj bezonas la ideologion“feminismo” por sukcesi, ¤ar senßi ili ne supervivus en la liberamerkato. Tiuj, kiuj sufi¤e fortas,kiuj pretas diligente labori kajadapti sin al la cirkonstancoj,sukcesos ¤iukaze, sen la “helpo”de ideologio el la pasinta jarcento.

En tia sinteno la junulino nesolas en la mondo, kiu nomas sin“okcidenta” kaj taksas sin mem“egaleca”: feminismo nun neestas laªmoda. Revenasstereotipoj, kiujn oni opiniispace forpasintaj en la 80-aj jaroj:feministinoj malÙatas virojn, ilimalakceptas la naturon, iliopinias sin malbelaj, ili volasdetrui la lingvojn per “korektajesprimoj”, ili kompensas sianmalkompetentecon kriante“diskriminacio!” – koncize: iliestas malßojaj malvenkintoj surla merkatoj ekonomia, profesiakaj homrilata.

Samtempe resurfacißas jar-centojn aßaj opinioj pri eco kajrolo de virinoj. La direktoro de launiversitato Harvard, LarrySummers [leri samers], publikecerbumas pri eblaj genetikajkialoj por la supereco de viraj sci-encistoj; la germana televidastelulino Eva Hermann post jarojda sukcesa kariero malkovras, kefakte estintus Ùia laªnatura virinatasko farißi bona hejma patrinokaj paÙi malantaª sia edzo en laprofesio kaj la vivo anstataª memkarierumi. Ili trovas publikondankema pro tio, ke finfine “iuesprimis tion, kion ni pensas”. Ãula homaro post epoko de egalecaeksperimentado returnißas alpramoderno?

La silenta konservativarevolucio

Ni spertas la epokon de

ekstremoj. La tutmonda novliber-ala ekonomia sistemo pli kaj plielradikigas la homojn, forprenasla sentojn de individua ekonomiastabileco kaj konfrontas ilin al laplej diversaj kulturoj, sintenoj kajvivmodeloj. Ne malmultaj reagasper alißo al la “silenta konservati-va revolucio”, per returnißo almalnovaj valoroj kaj modeloj. Labildo pri la “bona malnovatempo” ofte reduktißas al tio,kion oni sopiras en la nuntempo:klara rolo en la socio kaj en lafamilio, klaraj strukturoj, al kiujoni povas fidi – male al la sperti-ta nuntempa stre¤o senfine deviredifini kaj novinventi sianpropan identecon.

Unu el la plej gravaj instruojde feminismo estas ke la indi-viduo – virinoj same kiel viroj –obeas al sistemo de roloj kajreguloj, kiujn trudas al ili lasocio. La seksaj identecoj kajroloj ne estas naturaj, sed iliestas trudataj fare de la majori-tata socio. Emancipißo signifas,ke oni ekvidas sin mem kiel pro-pran individuon, kritike pride-mandas siajn proprajn identeconkaj valorojn, kaj tiujn de lasocio. Se hodiaª multaj homojperceptas sin mem kiel mem-starajn decidkapablajn individ-uojn, kiel anojn kaj ne kiel ilojnde la socio, tio estas interaliemerito de feminismo. En epokokun malpli kaj malpli da vivkon-di¤aj konstantoj, la manko desociaj roloj provokas la sentonde troÙarßo per respondeco.

La privatigo de la misoUnu el la plej konataj postuloj

de feminismo estas ke “la priva-

ta estas politika”. Perforto sper-tita en la domo estas problemone nur de la koncernitaj person-oj, sed de la tuta socio. Same,diskriminacio de virinoj en lalaborejo koncernas ne nur laviktimon. Se montrißas, ke viri-noj apenaª povas atingi pintajnpostenojn havante infanojn, tioestas tutsocia problemo; se evi-dentißas, ke virinoj perlaborasmalpli da mono por la samalaboro, la socia komunumo kon-traªagu.

Male, unu el la principoj denovliberalismo estas ke ßiniveligas sukceson kaj mal-sukceson al la individuo: viestas unuopa marko, nun ek al lamerkato kaj vendu vin mem!Flankaspekto de tiu principoestas ke prostruktura malsukce-so en la percepto de la malvenk-into restas persona malsukceso.£i aª li ofte e¤ ne demandas sin,¤u, ekzemple, estas hazardo, kedenove oni dungis la viran kan-

didaton. Estas ironio de historio,ke la “privatigo de diskrimina-cio” funkcias interalie pro laintaj meritoj de (feminisma)emancipißo.

Feminismo – ¤u en la his-torian muzeon?

Malgraª multaj jam atingitajceloj, feminismo hodiaªbezonatas same kiel antaª 40jaroj. Mondnivele, perforto (kajne nur vira) daªre estas la plejgrava mortkaªzo. Sed ankaª en“modernaj okcidentaj” landojmontrißas, ke la fenomena¤o deperforto kontraª virinoj estaskaÙata anstataª esti kontraªbata-lata. De ekonomia-materialismavidpunkto, virinoj daªre estaspraktike diskriminaciataj – sta-tistikoj montras, ke en multajokcidentaj landoj, kiuj jamdelonge laªpapere nomas sin“egalecaj”, virinoj por la samalaboro ricevas multe malpli olviroj. Kaj por havi imagon pri laegaleco en politiko sufi¤asspekti fotojn de Ùtatestrajrenkontißoj. Ekzemplojn onipovus pludoni senfine.

La dogmo de “propra respon-deco por la propra bonfarto”postulata de ekonomia liberalis-mo juste taªgas nur en egalecasistemo. Do, ßis la forigo destruktura diskriminacio la devi-zo “la privata estas politika”restas baza kaj grava.

Unu el la -ismoj de pasinteco?

“Tradicia profesio” de viroj...

...kaj virinoj

numero 214 (2006:4) 7egalaj rajtoj

ROZKRUCA DEKLARACIO PRI HOMAJ DEVOJANTAºPAROLO

Kiam homoj konsciißis pri la bezono vivi en organizitaj socioj, ili kreis diversajn specojn de regado por certigi la administradon

de tiuj ¤i socioj. Ïis nun, Ùajnas ke la interesoj kaj aspiroj de individuoj – kaj pli ßenerale nacioj – plej bone efektivißas per demokra-

tio. Efektive, kvankam demokratio ne estas perfekta kaj enhavas multajn malforta¢ojn, demokratiaj socioj nuntempe estas tiuj, kiuj

plej bone protektas Homajn Rajtojn kiel ili estas difinitaj en la Universala Deklaracio.

Respekto por la rajtoj de ¤iu certe estas la bazo de iu ajn demokratio. Tamen, iu ajn demokratio, kiu ne antaªenigas respekton por

la respondaj devoj, portas en si la semojn de dekadenco kaj nutras la aperon de diktatoreco. Kiel historio montris, la bona regado de

socio dependas de ßusta ekvilibro inter la rajtoj kaj devoj de ¤iu individuo. Kiam tiu ekvilibro perdißas, ¤u en la nivelo de la civi-

tanoj aª de tiuj, kiuj ilin regas, la plej ekstrema totalismo profitas la situacion kaj plonßigas tiujn landojn en §aoson kaj barbarecon.

Ãe la aªroro de la 21-a jarcento, ni rimarkas ke en multaj landoj ßuantaj demokration jam dum longa tempo, oni pli emfazas la

rajtojn de la civitanoj super iliaj naturaj homaj devoj, kaj tiel la ekvilibro inter rajtoj kaj devoj estas, se ne perdita, almenaª minaca-

ta. Zorgante, ke tiu ¤i malekvilibro povus pliißi kaj gvidi al degenerado de la homa kondi¤o en tiuj landoj, ni submetas tiun ¤i

Deklaracion pri Homaj Devoj al ¤iuj, kiuj dividas niajn zorgojn:

DEKLARACIOArtikolo 1: Estas la devo de ¤iu individuo senrezerve respekti Homajn Rajtojn kiel ili estas difinitaj en la Universala Deklaracio.

Artikolo 2: Estas la devo de ¤iu individuo respekti sin kaj ne malnobligi sian korpon aª konsciencon per kondutoj aª praktikoj, kiuj

endanßerigas lian/Ùian dignon aª honestecon.

Artikolo 3: Estas la devo de ¤iu individuo respekti aliajn homojn, senkonsidere rason, sekson, religion, socian statuson, komunumon,

aª iun ajn alian Ùajne distingan elementon.

Artikolo 4: Estas la devo de ¤iu individuo respekti la leßojn de la landoj, en kiuj li/Ùi loßas, kondi¤e ke tiuj leßoj estu bazitaj sur la

respekto por la plej pravaj rajtoj de individuoj.

Artikolo 5: Estas la devo de ¤iu individuo respekti la religiajn kaj politikajn kredojn de aliaj homoj, kondi¤e ke ili ne damaßas hom-

ojn aª la socion.

Artikolo 6: Estas la devo de ¤iu individuo esti bonkora en pensoj, vortoj kaj faroj, por esti agento de paco en la socio kaj ekzemplo

por la aliaj.

Artikolo 7: Estas la devo de ¤iu individuo kiu estas en laªleßa aßo, kaj en taªga kondi¤o por tio, labori, ¤u por subteni siajn bezon-

ojn aª la bezonojn de sia familio, por utili al la socio, por kreski persone, kaj por simple ne fali en nenifaradon.

Artikolo 8: Estas la devo de ¤iu individuo, kiu respondecas pri edukado de infano inspiri en la infano, kuraßon, toleremon, neper-

fortemon, malavarecon, kaj pli ßenerale, la virtojn, kiuj faros la infanon respektinda kaj respondeca plenkreskulo.

Artikolo 9: Estas la devo de ¤iu individuo helpi endanßerigiton, ¤u per rekta agado, ¤u per farado de ¤io ebla por ke kvalifikitaj aª

rajtigitaj homoj povu agi.

Artikolo 10: Estas la devo de ¤iu individuo konsideri la tutan homaron sia familio kaj konduti en ¤iuj cirkonstancoj kaj ¤ie kiel

mondcivitano. Tio signifas ke oni faru humanismon la bazo de sia konduto kaj filozofio.

Artikolo 11: Estas la devo de ¤iu individuo respekti la hava¢on de la aliaj, ¤u privatan aª publikan, individuan aª kolektivan.

Artikolo 12: Estas la devo de ¤iu individuo respekti homan vivon kaj konsideri ßin la plej valora bono ekzistanta en tiu ¤i mondo.

Artikolo 13: Estas la devo de ¤iu individuo respekti kaj konservi la Naturon, por ke la nunaj kaj estontaj generacioj povu ßui ßin en

¤iuj niveloj kaj konsideru la Naturon universala hereda¢o.

Artikolo 14: Estas la devo de ¤iu individuo respekti bestojn kaj vere vidi ilin kiel esta¢ojn ne nur vivajn; ili estas ankaª konsciaj kaj

sentantaj.

POSTPAROLOSe ¤iuj homoj plenumus ¤i tiujn fundamentajn devojn, restus malmultaj rajtoj postulendaj, ¤ar ¤iu profitus de la respekto Ùuldata

al li/Ùi kaj povus vivi feli¤e en la socio. Tial iu ajn demokratio devus ne limigi sin al antaªenigado de “£tato de Rajtoj”, alie la ekvili-

bro menciita en la Antaªparolo ne povas esti konservata. Necesas antaªenigi ankaª “£taton de Devoj”, tiel ke ¤iu civitano esprimas

tion, kio plej bonas en homoj per lia/Ùia konduto. Nur apogante sin sur tiuj ¤i du kolonoj la civilizacio povas plene preni sur sin la

statuson de homaro.

La 21-an de septembro, 2005 Rozkruca Jaro 3358

www.amorc.org

Trad. Joel Amis

egalaj rajtoj8 numero 214 (2006:4)

Olivier Gaudefroy, Francio;¥enja Amis, Ukrainio/Usono

La reßino HatÙepsut estis launua grava ina reganto en lahistorio de la mondo, kiuneblas kompari al tiaj elstarajregantoj kiel Elizabeto laUnua de Anglio kaj Katerinola Granda de Rusio. £i vivismil jarojn post la konstruode la piramidoj kaj deksepjarcentojn post kiam enEgiptio oni komencis skribiper hieroglifoj.

La reßino HatÙepsut estis lasola virino en la historio deantikva Egiptio, pri kiu niestas certaj, ke Ùi estis faraono– Ùi estis la kvina faraono en la18-a dinastio, kiu regisEgiption inter 1580 a.K. kaj1320 a.K. Malgraª tio ke vir-inoj en Egiptio ßuis multe pligrandan respekton kaj pli darajtoj ol en aliaj landoj de laantikva mondo, antaª Ùi nurviroj estis faraonoj*: tiutempeen Egiptio e¤ ne estis vorto porvirina faraono. Por la tiamajregantoj la nura fakto de virinafaraono estis malkomforta, do,

la posteuloj de la faraona viri-no provis malaperigi ¤iujnspurojn de Ùia ekzisto. Feli¤e,ili ne sukcesis tion fari, kajantikvaj historiistoj kaj lanunaj arkeologoj permesas alni remalkovri Ùian eksterordi-naran historion.

La unua inter la nobelinoj HatÙepsut, “la unua inter la

nobelinoj”, estis filino defaraono Tutmosis la Unua.Ankoraª kiel infano Ùi lernisuzi la potencon apud sia patro,kaj post lia morto, en 1492a.K., Ùi edzinißis al sia duon-frato Tutmosis la Dua, filo deÙia patro. Tutmosis la Duaregis dum 13 jaroj, kaj dum tiutempo lia edzino havis grand-an influon sur lin. La paro nehavis filon, kaj ilia filino mor-tis ankoraª junaße. Pro tio,post la morto de Tutmosis laDua, la faraonecon herediskvinjaraßa filo de lia dua edzi-no, kaj HatÙepsut farißis laregentino de la juna faraonoTutmosis la Tria.

Dum sep jaroj HatÙepsutestis regentino, sed antaª la

maturißo de la juna faraono, ÙiforpuÙis Tutmosis la Trian al laduaranga rolo. Kial Ùi subitedecidis izoli lin? Eble, Ùi nevolis regi kvazaª en la ombrode la infana reßo. £i sentis laneceson ricevi oficialan kon-firmon de sia povo, ¤ar Ùiopiniis, ke Ùia patro mem legit-imis Ùian regadon. Li deklaris:“Tiun mian filinon, °etamunHatÙepsut – vivu Ùi! – minomumas kiel mian posteulonal la trono... estas Ùi kiu gvidula popolon. Obeu Ùiajn vortojnkaj unuißu sub Ùia gvidado”(cita¢o skribita sur la muroj dela templo Deir el-Bahari)**.

Sed tiu reßa heredrajto nesufi¤is, ja farißi faraono porvirino estis kontraª la tradicio.Pro tio Ùi antaªenigis miton prisia dia deveno per mitologiakaj politika rakonto, prezentitasur la muroj de Deir el-Bahari:Amono (la plej alta Dio enEgiptio), kiu alprenis la for-mon de Tutmosis la Unua,naskigis Ùin per fekundigo deAhmes, la patrino deHatÙepsut. Do, al la heredalegitimeco de Ùia faraonecoaldonißis ankaª dia legitime-co. La potenca klerikaro deAmono aprobis tiun miton.Kiuj estis la kompensa¢oj porla aprobo? Oni ne scias.

Tiam HatÙepsut alprenis lareßajn insignojn kaj la farao-nan nomon, Maatkare, “lavero estas la animo de laSundio [Reo]”, kaj ¤irkaª1473 a.K. Ùi kronis sin kielfaraonon. La reßino ekde tiamprezentis sin en la formo deviro: la zontuko anstataªas larobon, kaj Ùi portas la tradicianfalsan barbon de faraonoj kajfaraonan kapveston. Multajekzistantaj statuoj deHatÙepsut kombinas tradiciajnelementojn de viroj kaj inoj,sed kiam la transira periodofinißis, ¤iuj Ùiaj prezenta¢ojmontras Ùin nur en vira formo,kun ¤iuj ecoj de faraonoj – kajsen mamoj. La nuntempajegiptologoj konsentas, ke perla alprenado de la viraj sim-boloj de faraoneco, HatÙepsutdeklaris sin reßo, aª reßino,sed ne simple “faraonedzino”

(tamen, alpreninte preskaª¤iujn titolojn de sia patro, Ùirifuzis preni la titolon “LaForta Bovo”). Sed e¤ postalprenado de “vira vizaßo”,HatÙepsut daªre priskribas sinkiel belan virinon.

Unu el la plej elstarajfaraonoj

Kvankam HatÙepsut estasmalpli konata al la ßeneralapubliko ol Ùia fama posteulino,Kleopatro, Ùiaj atingoj estismulte pli signifaj. £ia regadokomence de la Nova Regnoestis brila kaj relative paca, kajßi certigis prosperon deEgiptio. Dum sia regado,HatÙepsut rekonstruigis mult-ajn detruitajn monumentojnkaj ankaª konstruigis multega-jn novajn monumentojn.

HatÙepsut ¤irkaªigis sin persaßaj konsilantoj: unu al laplej gravaj personoj por Ùi estisSenenmut, guvernisto de Ùiafilino, princino Neferure. Lifarißis konfidato de HatÙepsutkaj ludis gravan rolon engrandaj eventoj de Ùia regado.Krome, li plej verÙajne estis laamato de tiu ¤i faraona virino:du erotikaj bildetoj en Deir el-Bahari asertas tion (de tiu amarilato naskißis filoMaiherpera). Malgraª tio ke laregado de HatÙepsut ßeneralehavis pacan karakteron, Ùid e v i skont raªs ta r ii n t e r n a j nribelojn kaja n k a ªe k s t e r a j nagresojn –sed tiujkampanjojestis plipolicajopera-c i o jkaj nev e r a jm i l i -toj.

NAC

IA M

UZE

O D

E A

LEK

SAN

DR

IO,

EG

IPTI

O (

INTE

RR

ETO

)

METR

OPO

LA M

UZE

O D

E A

RTO

, N

OVJO

RK

O,

US

ON

O (

INTE

RR

ETO

)

HatÙepsut:HatÙepsut:

la virino, kiuvolis esti faraono

la virino, kiuvolis esti faraono

numero 214 (2006:4) 9egalaj rajtoj

HatÙepsut renovigis komerconkun okcidenta Azio en la orien-to, kun Punto en la sudo, kajkun Egeaj insuloj en la nordo:la rezulta ekonomia prosperoklare spegulißas en rimarkindaevoluo de arto en Ùia tempo.Sed la plej granda ekonomiaatingo de la HatÙepsut-regadoestis la paca ekspedicio alPunto, “la tero de dio” en ori-enta Afriko. Kvin grandajÙipoj, en ¤iu el kiuj estis 210homoj, portis en Punton multa-jn varojn, interalie mirhon – laplej Ùatatan incenson deHatÙepsut. De tiu regiono, kiesprecizan lokon la historiistojne scias ßis nun (eble temas prila nuna Sudano), la senditoj dela reßino alportis multajnekzotika¢ojn: oron, incenson,eburon, rarajn lignojn, mult-valorajn Ùtonojn kaj ledojn.Krome, oni alportis enEgiption 35 oliban-arbojn (tio¤i estis la unua registrita provotransplanti arbojn de alialoko!), kun radikojn zorgo-plene metitaj en specialajnujojn dum la longa vojaßo.Supozeble, oni plantis la arb-

ojn en la korto de Deir el-Bahari.

HatÙepsut estis faraono-kon-struiganto. £i iniciatis kon-struprojektojn, kiuj estis multepli grandaj kaj multenombrajol ajnaj konstrua¢oj de Ùiajantaªuloj. £i dungis du plejbonajn arkitektojn de Egiptio,kiuj laboris ankaª por Ùia patrokaj edzo. Du ßemelajobeliskoj, kiujn Ùi konstruigis,estis tiutempe la plej altaj en lamondo (unu el ili ßis nun estasla plej alta obelisko en lamondo, kiu konservißis ßis niatempo). Kiel la plejmulto de lafaraonoj, Ùi konstruigis monu-mentojn ankaª en Karnako.

Alia rimarkinda faro dumÙia regado estis la konstruadode unu el la plej majestaj kon-strua¢oj de la antikva mondo –la templo Deir el-Bahari, “lamirinda¢o de mirinda¢oj”, surla okcidenta bordo de Tebo,por honoro al Amono kaj porla eterna memoro priHatÙepsut. Ïi estas dezajnitade Senenmut kaj trovißas apudla enirejo de la Valo de laReßoj. £i volis grupigi ¤irkaª

sia eterna loßejo ¤iujnfaraonojn, kiuj postvivos Ùin.Nun Deir el-Bahari estas unuel la plej vizitataj lokoj enEgiptio.

“Malkomforta” reßinoOni ne konas la kaªzojn de

la finißo de Ùia regado en la21-a jaro de Ùia faraoneco.Neniu teksto klarigas nek Ùianforpason, nek revenon al lapovo de Tutmosis la Tria. Ãu lareßino diskrete retirißis de lapovo? Aª ¤u Ùi mortis – aªestis mortigita? Klare estas, keoni provis malaperigi ¤iujnspurojn pri la virina faraono –supozeble ¤. 20 jarojn post Ùiamorto. £iaj nomoj kaj bildojestis sisteme formartelitaj de¤iuj monumentoj, kaj Ùiajstatuoj estis rompitaj. Ãu tio ¤iestis venßo de Tutmosis laTria? Aª ¤u la volo kaÙi la“herezan” fakton pri la virinafaraono? HatÙepsut, same kielAkenatono (vd. KONTAKTOnnumero 196, 2003:4), estosforigita el la listoj de egiptajfaraonoj. Efektive, laª la tiamaegipta kredo, estis pli grave kaj

efike lukti kontraª HatÙesputjam kiam Ùi estis morta olkiam Ùi estas viva, ¤ar detruiÙiajn bildojn signifas rifuzi alÙi la aliron al la eterneco. Sedmalgraª ¤io, la memoro pri lavirino-faraono persistis pli olmil jarojn, kaj en la tria jar-cento a.K. egipta historiistoManetho inkludigis en la egip-tan historion ankaª la gloran21-jaran regadon de la virinafaraono, kiu gvidis la landonen la frua tempo de la 18-aDinastio.

* Antaª HatÙepsut nur tri virinoj(°ent-Kaues, Sobeknefru kajeble Nitokris) regis Egiption ensia nomo. Aliaj grandaj reßinojde Egiptio estas Nefertiti kajKleopatra, sed la regadoNefertiti kiel faraono (ne kielfaraon-edzino) lasas dubojn (vd.KONTAKTOn numero 196,2003:4), kaj dum la tempoj deKleopatra Egiptio ne plu estissendependa lando – Red.** Iuj historiistoj tamenopinias, ke tiuj vortoj estis fab-rikitaj de HatÙepsut mem –Red.

EIG

EN

E A

UFN

AH

ME (

INTE

RR

ETO

)

Templo Deir el-Bahari

beletre10 numero 214 (2006:4)

Maksim Petrov, Kaza§io

En Produktadan sekcion por prijußoalvenis vica projekto de sistem-konstru-ado. Tio estus ordinara okazo, se la pro-jekto ne estus plenumita tiel neordinare.Pro tio la komisiono, pritraktinte ßin,venis al la konkludo: la sistemo ne estoslaborkapabla. Antaªe al tiel unuanimaopinio la komisionanoj venadis ege mal-ofte. Nun ili rigardis la konfuzitanaªtoron, kiu penis iel kontraªi:

– Vorton de honoro, ßi devas funkcii!Nur donu tempon kaj finfine aperos bonajrezultoj!

Unua Komisionano rigore rigardis al li.– Permesu al mi diri, ke jam dum la

komenca stadio de kreado vi faris gravaneraron. Kial vi provizis vian sistemon pertia granda kvanto de masoj? Por kio vifaris tian mirindan diferencon inter iliajkompona¢oj? Ja por kio la unuaj masoj dela sistemo estas etaj kaj firmaj, la aliaj –grandegaj kaj duonlikvaj, kaj krome iliestas ¤irkaªigitaj de multego da satelitoj?Tio estas sensenca kaj malÙpara. Ne

forgesu, ke harmonion devas akompanisimpleco. Krome, tia sennombra kvantode grandaj masoj kaj iliaj satelitoj povasißi nestabila kaj diserigi la tutan sistemon!Kaj por kio vi aldonis tute senutilan porproduktadaj celoj nebulozon ¤irkaª la sis-temo? Ja ßi estas fiornamado, taªga pornenio! Plie – vi kvazaª atendas, ke en viasistemo aperos reproduktißanta materiokaj finfine – e¤ racio. Kio estas tiu fan-tazio, kial vi akceptas tiun ideon? Kiel vielpensis tian strangan procedon?

– Krom tio, la procezo mem de ellabor-ado de la fina produkto postulos multe datempo. Vi proponis varianton de produk-tado, en kiu la produkto povas aperi per simem, sen ekstera influo! Tamen el vid-punkto de filozofio tio ne estas ebla.Racio ne povas aperi sen partopreno deracio. E¤ se vivo tamen aperos, ni pri ßi neinteresißos, ¤ar ßi estos senracia. Sed e¤viv-apero mem estas nesufi¤e kredebla, –diris Dua Komisionano.

– Kiel oni diris antaª mi, – sektoneatentigis Tria Komisionano, – vi tre nera-cie uzis la materialojn, donitajn al vi por

efektivigo de via projekto. Eblas, certe, keiu traktis vian ideon pri “sinproduktado deracio”, pri siaspeca “disvolvißejo”, en kiulaªgrade formißas fina produkto, kajdecidis doni al vi la bezonatajn substanc-ojn. Tamen ni ne povas permesi al nielspezi altvalorajn materialojn, kiuj tielmalfacile kolekteblas en tiu ¤i parto de launiverso, ilia abundeco estas jam tremalalta. Mi opinias, ke via krea¢o povasalporti nenian praktikan utilon.

– Vi tamen ne kulpas, – mole parolis laUnua. – Konstruado de mondoj ne estastiel simpla afero, kiel povis Ùajni al vi. E¤speciale kunvokitaj kolektivoj de kreistojelspezas amason da tempo kaj fortoj.Kiom mi konas, vi ja ne havas tiafakankleron? – kunsente demandis li. – Kial videcidis okupi vin pri tiu ¤i afero?

– Mi volis... iel mirigi miajn amikojn, –konfuzite tramurmuris la aªtoro.

– Nu, verÙajne, vi pri tio sukcesos, –viglige diris la Unua. – Ni tamen estimaskread-rajton de ¤iu racia vivulo, se tiesstrebo krei ne estas danßera por¤irkaªuloj. Eble ni povos loki ßin ien, – limontris al la malgracia sistemo kunnaªopo da diversgrandaj masoj ¤irkaªhela lumilo en la centro, – kie ßi neniunmalhelpos?

– Jes mi opinias, ke ni povos ßin ekspe-di al unu el ekstremaj distriktoj, – lacediris la Tria. Li pensis: “Estus pli bonefordoni ¤iujn sensukcesajn projektojn porutiligado – tiuokaze eblus ricevi tiom damaterialo por indaj aferoj! Sed nunbezonatas ankoraª zorgi pri ili – jen lalumilo eksplodos kun bruego, jen la masojdiskuros, kaj poste necesos ja devigerevenigi ilin sur la antaªan lokon... Tiamaltrankvilo, sed rifuzi ne eblas, ja laª laordono ¤iu sincera provo de utila kreadoestas defendenda...” – malkontenterememoris li.

La tempo pasadis. Neniu atentis pri tiusteleto ¤e la rando de la galaksio. Nur lamisfortuna kreinto kelkfoje aliris tiuneron de la stela insulo kaj rigardis sianmondeton malßoje kaj elrevißinte. Limemoris, kiel li esperis kaj ardis, komen-cante la konstruadon... sed poste aªdis lahumiligajn vortojn de la komisionanoj!

Sed iufoje...– Ïi funkcias!.. Funkcias!!!La Unua malkontente ekrigardis la

aªtoron.– Denove venis vi, tiu sama... Nu, do

kion vi diros?– Vivo! Ïi aperis kaj reproduktißas, kaj

posedas racion! – elspiris la aªtoro.– Hm! – malkonfide ree§is la Unua. –

Teknika eraroTeknika eraro

numero 214 (2006:4) 11beletre

Ãu vi certas? Kaj kia estas la kvalito de laprodukto?

– Ïi estas sufi¤e alta!.. Ãu vi kompre-nas, mia metodo de “disvolvißejo” donisrezultojn!

– Nu bone, ni supozu tiel, – bonkoremokis la Unua, – do kion nun vi faros privia krea¢o?

– Mi certas, ke bezonatas montri ßin al¤iu! Oni vidu, je kio kapablas ¤ies kreapenso!

– Atendu iomete, ne hastu... Do kianvivon vi trovis? Kiaj vivoformoj loßastie? – la komisionanoj atente rigardis laaªtoron.

– Ili estas vivuloj kun individuaj kon-scioj, – rapide respondis li.

– Sed kiel vi eksciis tion? – subitedemandis la Tria.

La aªtoro trafis kaptilon kaj embaraseeksilentis.

– Vi devus scii, ke sen speciala perme-so ¤iaj kontaktoj kun reprezentantoj devivo de la kreita mondo ne estas rekomen-dataj, ¤ar vi ne estas fakulo. Vi e¤ nehavas necesan kleron, do ne rajtis kontak-ti viajn krea¢ojn, – finis li.

– Mi opiniis ke tiel estus pli bone, –senespere respondis la aªtoro. – Mi volishelpi ilin, alkutimigi iliajn pensojn al alt-spiriteco... Ja ili estis tiel solecaj tiam,dum komenco de vekißo de racio!

– Sciencisto devas superi kompatemon,– rigore diris la Unua, kaj aldonis: –…senpripensan. Mi ripetas: vi ne estasfakulo kaj nun vi mem devas likvidi fruk-tojn de via nesperteco... Do, ili dank’ al viformis propran mond-koncepton?

– Jes.– Kaj je kio ili nun kredas?– Nu, – la aªtoro prononcis vortojn

malrapide kaj singarde, – ili honorasmin... kiel dion, kiu ilin kreis. Mi nomismin ilia patro, por plisimpligi nianinterkomunikadon. Ili ekamis min kajdeziras esti eterne kun mi. Sed pro tio, keilia vivodaªro estas mallonga, mi prome-sis al ili “alian mondon”. Nun multaj el ilikredas je tio kaj volas trafi tien por estadikun mi. Ili nomas tiun lokon “paradizo”...– la aªtoro maltrankvilißante eksilentis.

Post paªzo li ekaªdis la vo¤on de laDua:

– Kion tio signifas?– Ili kredas, ke ili iam transmigros en

alian sistemon.La komisionanoj senhelpe interrigardis.

Kian surprizon ankoraª preparos por ilitiu diletanto?

– Sed kial ßuste “en alian sistemon”? –sarkasme demandis la Dua.

– Vidu… Mi ja faris multajn masojn en

la sistemo supozante, ke sur ¤iu el ili

aperos siaspeca vivoformo. Sed nun mi

vidas, ke mi eraris. Ili tute ne taªgas por

ekzistado de ia vivo, – la aªtoro sopire

rigardis al la komisionanoj. – Temas

ankaª pri tio ke mi iufoje diris al ili:

“Fruktu kaj multißu, kaj plenigu la

teron...”. Tamen ili evidentißis memvolaj

kaj sukcesis plenigi kaj e¤ superplenigi la

tutan propran globeton! Tia estas mia

konstato, aliokaze mi ne maltrankviligus

vin... Mi ja ne povas permesi al ili morti-

gi unu la alian! Mi komprenas, ke mi ne

rajtas peti vin pri tia komplezo, sed mi ne

havas aliajn variantojn... Estas necesa la

nova sistemo.

– Nu tiuokaze konstruu mem, – ironie

respondis la Dua. – Vi ja dum lasta tempo

povus ricevi la necesajn konojn,

scipovon...

– Sed oni ne donas al mi materialojn

pro mia antaªa malsukceso, – oponis la

aªtoro.

La komisionanoj foriris por interkonsil-

ißi. Fine ili verdiktis:

“La komisiono de la Produktada sekcio

opinias:

1. Tiu okazo de sukcesa produktado,

farita de nefakulo, estas unika.

2. Necesas observadi tiun vivoformon.

Por plibonigo de la observad-kondi¤oj

necesas:

1. Loki la plej bonan parton de la vivu-

laro en neokupitan sistemon kun la sama

natura medio;

2. Eltrovadi kaj registri ¤iujn sciojn pri

la vivularo;

3. Uzi la ricevitajn sciojn kaj spertojn

por kreado de raciaj mondoj en estonteco.

Noto: al la aªtoro estas garantiata la

rajto persone fari elekton inter la vivuloj

por ties posta transmigro en la destin-

lokon.”

La aªtoro foriris, varmege dankante.

“Kiom multe da utila materialo nun

eblos utiligi!” – aprobe pensis la Tria.

Venis la tago, kiam miloj da homoj –

kiu laªtvo¤e, kiu senvo¤e – rememoris

samtempe la antikvajn vortojn: “Kaj mi

vidis novan ¤ielon kaj novan teron...”

intelektaj ludoj12 numero 214 (2006:4)

Tatjana Auderskaja, Ukrainio

“‘Ni dis-batu niajn malamik-ojn inter (…) kaj (…)!’ –alvokis Aleksandr Ipsilanti,gvidanto de patruj-liberigasekreta asocio de grekoj en lajaro 1814”. La preter-lasitajvortoj estas du nomoj de lalokoj de nacia famo de grekapopolo. Kun ¤iu el tiuj nomojestas kun-ligita iu nombro.Bonvolu diri tiujn nombrojn.

Ãu vi komprenis, pri kiotemas? Estas intelekta ludo,okupo de multaj gejunuloj deeksa Sovetunio. Pri tiuj ludojokupißas miloj kaj dekmilojen nia lando kaj en aliaj lan-doj, kien foriris nia intelekt-ul-aro post la dis-falo de niapatrujo. La internacia lingvode tiuj ludoj estas la rusa.

Ãu vi jam komprenis, pri kiujnombroj temas? Jes, la nomojestas urbo Maratono kajTermopilo, kaj la nombroj –42.195 kaj 300, tio estas lamaratona longo 42.195 metrojkaj 300 spartanoj, kiuj defendisla Termopilan paÙejon. Ne tremalfacila kaj bela demando,

por solvi kiun oni bezonas nursciojn de historio... kaj iom daintelekta lerteco. Certe, ¤iujscias pri maratona kuro kajfama batalo de reßo Leonido.Sed intelektaj ludoj (IL)bezonas kaj ekzercas ne instru-it-econ (kvankam ankaª ßiestas ofte bezonata), sedliberon de pensado, mensanflekseblecon, kapablon kom-preni ligojn inter plej diversajaferoj kaj agoj; ili plivastigasniajn mensajn limojn kajinstruas ne halti antaª imagitajlimoj kaj baroj. “Vi scias, vipovas tion!”, – jen mesaßo detiuj ludoj, kiujn ni nomus“ludoj de plen-pova intelekto”,ßuanta sin mem kaj sian forton.En nia mikroskope analizematempo ili estas penego al tut-pova sintezo, kiun tiel bezonasla mondo.

Do, maratono. Ãu nur42.195 metroj? Ne, en Odeso,kiun oni foje nomas ankaªintelekta ¤ef-urbo de Ukrainio,okazas ankaª IntelektaMaratono. La demandojn,similajn al la supra, onirespondadas dum sufi¤e longa

tempo sen-inter-rompe. Laideo venis al juna odesano,tiam sukcesa D¥ AleksandrAndrosov, antaª kelkaj jaroj.La unua maratono konsistis elnur 100 demandoj; la dua – el200. La tria Odesa IntelektaMaratono en 2002 daªris tag-nokton, kaj konsistis el ¤. 600demandoj; partoprenis ßin ¤.60 teamoj el 19 urboj de 5 Ùta-toj. En la kvara Maratono onidum 28 horoj kaj 15 minutojrespondis 1001 demandojn; ßiestis dume la plej longa el ¤iuj.La kvina Maratono estis plenaje eksperimentoj: kaj antaªaelekto per la interreto, kiamteamoj devis dum du monatojsolvadi po unu demandon tagekaj respondi interrete; kaj spe-ciale aranßitaj deman-dosekvoj. Jen estis cento de tresimplaj demandoj, sed respon-do estis bezonata post 30sekundoj (ni forgesis diri, kepor ¤iuj demandoj de laMaratono, kaj entute deintelektaj ludoj, la respon-dotempo estas unu minuto, porkomuna pripensado de ses-kapa teamo), jen cento deaparte malfacilaj demandoj(“por ripozo de la juß-ant-aro”), jen cento de demandoj,verkitaj de virinoj...

Interalie, interesa afero: porla ludo, kiu konsistas elrespondoj al demandoj, onidevas ja havi tiujn demandojn!Por ludi 1001 demandojn, onidevas havi 1001 demandojn –sed de kie? Vi vidis jam, ke lademandoj de niaj intelektajludoj ne estas simplaj deman-doj “Kio? Kie? Kiam?”.Kvankam la plej fama intelek-ta ludo en nia regiono nomißasßuste tiel, la demandoj estassame produktoj de alte kreemakaj fleksebla menso; ilibezonas saman aª e¤ pli akrankaj fortan racion, instruitecon,kapablon sintezi, vidi komuna-jn ecojn en Ùajne nenielproksimaj objektoj. Kreado dedemandoj estas tre komplikakaj malfacila laboro; fakte, ¤iu

ludanto povas verki deman-don, ¤ar li/Ùi laª sia proprasperto scias, kia devas estibona demando. Sed ne ¤iujkapablas. Ankaª por tiobezonatas speciala kapablo,kaj ekzistas elstaraj “demand-istoj”, kiujn la tuta ludantamondo akceptas kiel tiajn.Kaj, kompreneble, ili memestas spertaj ludantoj, ¤ar neeblas verki bonan demandon,se oni ne trasentas ßis-ostetiun samtempe pasian kajracian ludon.

En la interreto ekzistas mul-taj interretejoj por ludantoj:http://znatoki.kulichki.net,w w w . c h g k . i n f o ,w w w . c h g k . m s k . r u ,w w w. l i b r a r y. n a r o d . r u ,www.krylenko.com/chgk (¤iujen la rusa) kaj multaj aliaj.Multaj ludoj okazas interrete;en la t. n. “Demandejo deStepanov” trovißas pli ol dekmil demandoj, kiujn oni iamajn ludis en iuj ajn multajintelektaj ludoj. Kaj la okazojpor intelektaj ludoj same mul-tas, kiel eventoj enEsperantujo: ¤iumonate en nialandaro kaj apude okazas 10-15 intelektaj ludoj. Ekzemple,la kvara Mond-¤ampionadopri IL okazis ¤i-julie enKaliningrado...

Sed ni parolas pri laMaratono, kiu estas pureodesa ideo. Interalie, oni pro-ponis, ke nia Odesa IntelektaMaratono eniru la libron deGuinness, ¤ar la evento estasvere unika. Oni jam sendis lavid-bendon kaj al-iß-ilojn, kajnun oni atendas la respondonde la komitato de la Libro.

La sesa Intelekta Maratonookazis en Odeso la 27-28-ande majo, 2006, en multekostamanßejo de la Mar-haveno. Laaparta¢o de multaj intelektajludoj estas, ke homoj devaspensi kune, kaj poste noti sianrespondon; do, bezonatas io,sur kio oni povas meti la pap-eron por skribi... Ludantojsolvis tiun problemon:

Intelekta Maratono en OdesoFacila

KO

MPLE

ZE D

E

A.

AN

DR

OS

OV

numero 214 (2006:4) 13intelektaj ludoj

B. Purushotham,Hindio

En la jaro 2005aperis la unua ler-nolibro de la inter-nacia lingvo en latelugua lingvo –“Mond-lingvo –Esperanto”, adap-tita de TheEsperanto Teacher

(de M. Stuttard, 1954) fare de G. K.Vijayakumar kaj eldonita de FederacioEsperanto de Barato. Ïi havas 120 paßo-jn kaj kostas ses eªrojn.

La lokanoj, kiuj konas nur teluguan,trovas lernadon de Esperanto per sia ling-

vo tre facila. En la antaªa tempo oni povislerni Esperanton nur per la angla, kaj tioestis ege malfacila – fakte, lernado de laangla estas devigo por la telugu-lingvanoj.Nun ili havas lernolibron en sia lingvo, do,ili povas lerni Esperanton rekte.

La libro konsistas el 20 lecionoj, kiujklarigas Esperanto-gramatikon en la tel-ugua. Ãiun lecionon kompletigas vor-tolisto, tre utila por la ekzercoj. Ankaª latraduk-ekzercoj estas donitaj en la tel-ugua. En la fino de la libro estas vortaro,tre utila por la studentoj. Ankaª kelkajmodeloj de leteroj la telugu-lingvaj ler-nantoj trovos tre utilaj. Ïenerale la libroestas tre bona, kaj ßi tre faciligas la ler-nadon de Esperanto por telugu-linvanoj.

La libro haveblas de FEB (Federacio

Esperanto de Barato) laª la adreso 5,

Archana Corner, Salunke Vihar Road,

Khondwa, Pune, Maharashtra, Hindio.

RetpoÙto: <helpo@vsnl.com>.

* La telugua lingvo estas unu el la lingvoj

de Hindio. Ïi estas parolata en la Ùtato

AndrapradeÙo, kie ßi estas la oficiala

lingvo. Oni ankaª parolas ßin en Yanaon

(Pondichéry), en Tamulio, en Karnataka,

en Maharastra kaj en Orissa. Oni trovas

parolantojn en Birmo, en Malajzio,

Maªricio, Saud-Arabio, Unuißintaj

Arabaj Emirlandoj, Sudafriko, Fißioj,

Norda Ameriko kaj Eªropo. Ïi estas la

gepatra lingvo por 69 milionoj da

parolantoj.

La unua Esperanto-lernolibro en la telugua*!Anonce

bezonatas tablo kun ses seßoj!Tial la ludoj ¤iam okazas en laejoj kun tiuj a¢oj. Ne pensu, keni manßegas! La kvin-minutajinter-rompoj okazas post ¤iujcent demandoj (¤. kvar horoj);do, manßado de alportitajbuter-panoj kaj trinkadookazas samtempe kun stre¤acerba laboro, kaj unu tute nemalhelpas la alian! Ja “hominisumus, et nihil humani a nosalienum est”**.

Ãi-jare ludis nur teamoj,elektitaj dum antaªa interretakonkurso; el la 40 elektitajteamoj venis 36, el Ukrainio,Rusio kaj Moldavio. Sonis 555demandoj, kaj la jußistaro pri-laboris 555x36=19980 respon-dojn! Ãio daªris de la 11-amatene ßis la 8-a matenesekva-tage. Gajnis la miksitateamo “£redinbag” (Moskvo –

Sankt-Peterburgo – Odessa);la duan lokon dividis teamoj elOdeso kaj Simferopolo(Krimeo, Ukrainio). La teamo“Feniks”, kiu duone konsistasel anoj de la Odesa junularaEsperanto-klubo “Verda¢o”,okupis ne-mal-estim-indan 24-an lokon. (Kvankam reale estis22-a loko, ¤ar antaª ni onidividis du lokoj inter duteamoj. Sed fakte, tio tute negravas. La venkintoj havas 395poentojn, ni – 230. Sed la ßuopro la ludo estas ne-mezur-ebla!)

Nia klubo jam de antaª-longeokupißas pri IL, ankaª enEsperanto. Inter-alie, en la ttt-ejo de Odesa Klubo deIntelektaj Ludoj <www.erudit.odessa.net> (rus-lingve) vipovas trovi paßon pri nia klubo“Verda¢o”. Fine de 2004 kaj

komence de 2005 IntelektajLudoj okazis en la interreto, poresperantistoj de kelkaj landoj.Unu el tiuj ludoj vi povas vidien la ttt-ejo <www.ludoj.narod.ru>, kaj, se vi kom-prenas la rusan – e¤ provi solvißin. Eble ¤i tiel pli multaj per-sonoj alißos al tiu belegamondo de kulturita ßuo, kiunomißas Intelektaj Ludoj.

analizi – detale esplori per “dis-iga metodo” (malo de sintezo)bendo – mallarßa kaj longapeco de maldika materialo eksperimento (¤i tie) – io nova,kion oni ne faris antaªe¤ampionado – la ¤efa, plejgrava ludofleksi – mal-rekt-igi; (¤i tie): flek-sebleco – [mensa] lertecointelekto – kapablo pensi interreto – aro de inter-ligitajkomputilojkonkurso – antaª-aranßita

“batalo”maratono – konkursa kuradomikroskopo – ilo, kiu pligrand-igas la bildon de malgrandajobjektoj por pli facile vidi ilinpasia – sentoplenaracio – tiu parto de la menso,kiu ebligas al homoj komprenila naturajn leßojn kaj uzi ilin porsia bonosekreta – kaÙitasintezo – metodo trovi unueconper “kun-iga metodo” (malo deanalizo) teamo – aro da homoj, kiujludas kune

Tatjana Auderskaja estas gvi-dantino de la junularaEsperanto-klubo “Verda¢o”,Odeso, Ukrainio

* homoj ni estas kaj neniohoma fremdas por ni (de la lati-na)

Pli da informoj pri la evento trovißas ¤e<www.marafon.com.ua>

KO

MPLE

ZE D

E

A.

AN

DR

OS

OV

KO

MPLE

ZE D

E

A.

AN

DR

OS

OV

komikse/bumerange14 numero 214 (2006:4)

Daniele Binaghi, Italio

La literatura mondo de Esperantujo ne ßuastro da bildstrioj: la Flambirdo, Asterikso kajTin¤jo estas inter la malmultaj altkvalitajkiuj facile troveblas. Sed nun, ni atingisepok-faran momenton... Rat-Man, la plejgranda “vivanta” heroo de Marvel, povusbaldaª paroli Esperanton: oni fakte estas

pripensantaj la eldonon de unika numero de la fama itala komikso.La eldona¢o enhavus unu aª pli da historioj de Rat-Man traduki-

taj en Esperanton, unu malgrandan historieton omaße al rat-homo,kaj iujn informojn pri la Lingvo Internacia (eble multlingve) – jenbonega okazo por ri¤igi nian propran komiks-kolekton, por diskoni-gi Esperanton, por uzi la libron kiel lernilon aª kiel donacon porkomiksema amiko! Sur tiu ¤i paßo vi trovos jam kelkajn bildstriojnde Rat-Man, kaj baldaª en KONTAKTO aperos kelkaj aliaj.

Ni opinias, ke la proksimuma kosto de la ¤efverko povus estikvin eªroj; depende de la mendita kvanto, oni certe povus donirabaton al la a¤etantoj. Asocioj aª kluboj povus a¤eti kaj posterevendi kaj/aª disdoni laªpla¤e; tiuj, kiuj decidus subteni la pro-jekton, e¤ povus uzi unu el la enaj paßoj por varbado (Esperante aªnacilingve). Por daªrigi la projekton, tamen, ni bezonus scii kiomda kopioj proksimume ni povus vendi, kaj pro tio ni starigis enke-ton ¤e la retejo de la projekto RoMEo. Por malkovri pli pri la pro-jekto RoMEo, por legi aktualigitajn nova¢ojn aª simple por ßui alia-jn bildstriojn, bonvolu viziti la ttt-paßonhttp://www.pecorElettriche/esperanto/RoMEo/default.asp

Kaj nun, muskolojn mi fleksas kaj ekestas en la vakuo!

Kiu estas Rat-Man

Rat-Man estas la plej sukcesa nuntempabildstria rolulo, kiu foriris de la manoj de italaartisto, Leo Ortolani. Malgranda super-antiheroo,Rat-Man amuzas kaj e¤ ridigas siajn legantojnper multe da misokazinta¢oj, kune kun siajkunroluloj kaj kun famegaj homoj (fantaziajkaj realaj).

La flava ratulo nuntempe aperas en dumagazinoj, estis jam tradukita en la his-panan, havas sian retejon (http://www.rat-man.it), klubojn de Ùatantoj, gajnis multeda premioj kaj baldaª ßi aperos en televidaformo (http://www.ratman.tv/index.php) dank’ alintereso de la itala publika televido.

Denove pri stereotipoj

Guillermo Bes Salazar, Kubo

Mi legis la artikolon pristereotipoj kaj konsentas pri tioke la stereotipoj iagrade difer-encas depende de lando, popo-lo, kulturo, homo, politiko,pensmaniero, vivmaniero, ktp.Mi opinias ke ¤iu lando havassiajn proprajn stereotipojn kajke ¤iu homo havas siajn propr-ajn stereotipojn ankaª sende-pende de la lando.

Unue mi volus diri pri lakubanoj kaj poste pri miaj duspertoj kun eksterlandajgeesperantistoj.

Kubo estas malgranda insu-laro, kiu trovißas en la Karibamaro, ßi havas 14 provincojnkaj 169 municipojn, en ßi loßas

11 milionoj da loßantoj. Pro tio,ke Kubo estas malgrandalando, ni ¤iuj konas kaj helpasnin reciproke, la kubanoj vivaskiel granda familio. £ajnas almi, ke la kubanoj stereotipeestas opiniataj kiel helpemaj,solidaremaj, agemaj, amikemajnacie kaj internacie, inter niregas la frateco, solidareco,amikeco, ni ¤iuj ¤iam pretashelpi aliajn homojn enlande kajeksterlande. Kompreneble,ankaª en Kubo kiel en ¤iuj aliajlandoj estas homoj, kiuj pensaskaj interesißas nur pri sia vivo,kaj ne pensas, ke ¤iuj estashomoj kaj samrajtas.

Pasintmarte mi povis gastigiparon de geedzoj francaj, kiujvizitis Kubon kiel turistoj dumsiaj ferioj. Ili vizitis preskaª¤iujn provincojn de Kubo, ¤iegastis ¤e kubanoj. I.a., ili vizitis

ankaª mian urbon Santiago kajrestis ¤i tie tri tagojn. Mikonatißis kun ili per Esperantokaj mi havas la plej bonan opin-ion pri ili, ¤ar ili estis tre amik-emaj, afablaj kaj agrablaj kunmi kaj miaj familianoj, kvankamili konis min nur per foto kajinterretaj mesaßoj. Ankaª ilihavas la plej bonan opinion prila kubanoj kaj diris al mi ke ilirevizitos Kubon, kiam ili povos.Nun nia amikeco daªras per ret-poÙto kaj kreskas kaj plifortißas¤iutage.

Mia dua esperantista spertoestis kun rusa amikino, kiudum sia vizito en Kubonkomence venis en Havanon porposte veturi en Santiagon, sedlastmomente Ùi ne sukcesisa¤eti bileton por aviadilo ßus-tatempe kaj tial ne povis venien mian urbon en la interkon-

sentita tempo. £i ne telefonis

al mi por informi pri la Ùanßoj,

tial mi ne trovis Ùin en la

flughaveno, do mi pensis, ke Ùi

ne venis en Kubon. Tamen,

kiam mi revenis hejmen kaj

preskaª ekdormis, Ùi telenofis

al mi por informi pri sia ¢usa

alveno; kompreneble, Ùi estis

iom nervoza. Aliflanke, Ùi same

kiel la gefrancoj estis tre amik-

ema, agrabla, afabla kaj helpe-

ma. £i restis en Santiago dum

16 tagoj, la urbo tre pla¤is al Ùi,

kaj ankaª Ùi deziras reviziti

Kubon.

Mi certas do, ke kiam la

homoj povas ekhavi interrilatojn

dank’ al komuna lingvo, la mal-

bonaj stereotipoj kaj nefruk-

todonaj opinioj malaperas.

Projekto RoMEo: itala komikso tradukita en Esperanton

numero 214 (2006:4) 15opinie/informe

Simajro Nneer, Hispanio

Mi jam diskutis sur la paßoj deKONTAKTO pri la egaleco de rajtoj. Ladiskuto estis iom akra ¤ar kelkajinsistis, ke estas pli grave defendißeneralajn rajtojn ol la unuopajn.

La diskuto Ùprucis kaj estisopinioj favore kaj (pli multaj) kon-traª mia propono; mi jam klarigis,ke esprimlibero malbone kompre-nata interalie ebligis al Hitler atin-gi la registaron de Germanio en1933, kaj same al Mussolini enItalio… La rezulton ¤iuj ni jamkonas (ankaª esperantistoj estisdum la naziisma registaro malper-mesitaj, sed oni baldaª forgesasmalbonajn memora¢ojn). JamesJoyce tre bone priskribis tiajnsituaciojn okaze de la DuaMondmilito: “Unue ili venis arestijudojn. Pro tio, ke mi ne estasjudo, mi ne zorgis. Poste ili veniskapti ciganojn. Mi ne estascigano, do mi ne maltrankvilißis.Trie ili venis fortpreni samseks-emulojn; pro tio ke mi ne estassamseksemulo, mi ne zorgis.Fine ili venis kapti min, sed tiamestis jam tro malfrue por zorgi”.

Neniu el ni estas eksterdanßero, ¤ar tiu, kiu hodiaª mala-mas judojn, ciganojn, samsek-semulojn ktp., morgaª ebleekdeziros akuzi vin pri io ajn, ¤artio estas konvena por liaj celoj aªsimple ¤ar tiu envias vin (samekiel okazis multfoje dum la inter-civitana milito en Hispanio). Tielekestus la ßangal-leßo: mi pro-ponas kaj mi decidas kiel, kiam,kiu, kiom kaj kio. Se ni hodiaª nezorgas kaj konservas nian princip-sistemon (demokration, egalrajt-econ, liberon, ktp.), tiu belega“arbo” morgaª sekißos. Tiam nine povos rigardi aliloken, ¤ar estisni, kiuj permesis, ke ßi mortu.

Tiu supra antaªparoleto taªgasal mi por priskribi, kial mi opinias,ke egalrajteco nun ekzistas nursurpapere. Dum mia antaªa“diskuto” sur la paßoj de KONTAKTO

mi parolis pri alia diskriminacio,sed la temo utilas por paroli pri¤ia diskriminacio en la mondo. Oniofte pensas, ke se iu parolas pri

iu afero, tiu celas nur konkretankaj ununuran temon. Tio ne estasvera. Uloj de mia artikolo estasdiskriminaciataj tra la mondo, sedja ankaª virinoj, infanoj, nigruloj,kaj definitive ¤iu ajn malsama laªla reguloj pri “normaleco” ¤e iu ajnsocio. Dise tra la mondo homojankoraª ne kutimas rekoni diver-secon kiel bonegan fakton por dis-volvißo kaj socia paco. Oniopinias, ke se ¤e mia lando niestas blankuloj, do nigruloj estasnedezirindaj; ke se mi havas cer-tan ideon aª koncepton pri tio, kioestas familio, la aliaj familiformojne estas eblaj, kaj tiel plu. Kiansocion ni konstruadas? Ãu ni verevolas vivi en subpremanta etoso?Ãar, kiel mi jam diris, ne gravas ¤ula nuna etoso subpremas nin aªne, la afero estas, ke se nisubtenas tian etoson, tre ebleestontece tiu sama etososubpremos nin mem. Eblas do, keiam alvenos regant(ar)o, kiu deci-dos, ke blonduloj aª helokululojne havas rajtojn nek estas bonajpor tiu socio. Kio okazos tiam, ¤uoni vere pensas, ke estos tempopor reagi? Ne, ne, kaj milfoje ne.Arbo kreskadas ekde kiam ßiestas planteto; se oni ne zorgaspri ßia kreskado, kiam ßi estosarbego, tiam ßi estos jam torda.

La plej bonaj ekzemploj pri latemo estas jam cititaj de mi,nome la eªropaj faÙismoj de latria jardeko dum la pasinta jar-cento. Germanoj estis konvinkitaj,ke se Hitler forpelos judojn el iliasocio do aperos laborpostenoj por¤iu. Italoj opiniis, ke se Mussolinipligrandigos Italion (dank’ al kolo-nioj en Libio kaj Abisinio) do ilialando ißos potenca lando ¤e lapolitikmondo. Hispanoj kredis, kese Franco [franko] altrudos dikta-toran reßimon (komence forme derespubliko) ¤iuj kvereloj en lalando malaperos. Sed, kio okazisenvere? Ili ¤iuj forte suferis kon-traªdemokratiajn reßimojn, kiu,kaze de Hispanio, e¤ daªris sufi¤elonge. Liberoj ne plu ekzistis,aªtoritatemaj decidoj regis la lan-dojn kaj ilia disvolvißo estis vereendanßerigita.

Same okazas laª la socia vid-punkto. La faÙisma reßimo enHispanio trudis tre tradicajn ideojn,kiuj estis tute for de la realo kaj lanuntempo. Ili diris al la tiamajinfanoj, ke virinoj estu ¤e siaj hej-moj kaj ke ili taªgas nur por mastridomojn kaj naski. Hodiaª tiu ideoankoraª havas spacon ¤e multajkapoj kaj el tio devenas situaciojkiel genra perforto kaj grandegajdiferencoj inter viraj kaj virinajsalajroj (¤. 30% favore al viroj).

Ankaª eklezioj kaj religioj ofteefektivigas tre gravan agadonfavore al posteniro. Ne estasstrange aªdi la papon diri, ke onine uzu kondomojn, ke virinoj nepovas esti pastroj, ke samseks-emuloj estas plago kaj socia mal-sano ktp. Ili ankaª konsilas alpolitikistoj agi kontraªleße, kiamla aprobitaj leßoj kontraªas la reli-giajn principojn. Politikistoj estaspolitikistoj, kaj ¤iu estas civitano(kun aª sen religiaj kredoj)… Ãuvi imagas, ke vi dum via labortem-po ne vendus varon al kliento ¤arvi opinias, ke ßia kosto estas trealta kaj tio estas uzuro? Tiom plipolitikistoj faru sian laboron, ¤arili laboras por ßenerala bono kajne devas agi laª siaj religiajmotivoj, ¤ar jam delonge (alme-naª en okcidenta Eªropo) la Ùtatokaj religio estas apartigitaj.

Estas facile enradikigi (trude)ideon ¤e socio, sed necesas mul-taj generacioj por ßin forigi. Nidevas atenti pri tio kaj klopodi porhavi plej justan kaj homan socion.En ri¤aj landoj (tiuj demokratiaj),tio estas multe pli facila. En

malri¤aj landoj oni bezonas pli datempo. Ni ne cedu, ni ne permesual reakciuloj peli nin ßis la 13-a aªla 14-a jarcento. La nuna socioantaªeniras ¤ar plejmulto de ßiajanoj decidas, ke ßi povas esti pli-bonigata. Kian legitimecon reakci-uloj havas por trudi la kontraªon?Ni almenaª estas tre vasta plej-multo, kaj tio donas iom da legit-imeco.

Apar te, oni devas pripensiantaª ol agi ¤ar tiaj enradikigitajideoj estas tre danßeraj por sociadisvolvißo, kaj nuntempe kajestontece, multaj homoj suferaspro ili. Kiom da tempo bezonistradicia virino en Hispanio post lamorto de Franco por refari sianvivon kaj senti sin homa esta¢osed ne naskanta kuniklino? Kiomel ili suferas kaj eltenas siajn mis-traktantajn edzojn ¤ar ili neniampovis labori ekster la hejmo kajnun jam estas tro malfrue? Kiommortis pro tiu kaªzo? Kiom anko-raª devas esti mortigitaj? Kiammasklismo malaperos? Kiam iaajn diskriminacio?

Pro ¤iuj ¤i kaªzoj kaj multaj pliajcitindaj (sed mankas spaco por¤iuj ili) mi diras kaj asertas, keegalrajteco ekzistas nur surpa-pere. Dum estas diskriminaciatoj,egalrajteco estas nur teorio. Miakceptas, ke estas malfacile atin-gi tutan egalrajtecon, sed oni nepovas fieri pri tio, ke 20% el lasur tera loßantaro profitas laceterajn 80% kaj senkompateekspluatas kaj el¤erpas iliajnrimedojn… sekve, ili mortas promalsato.

Egalaj rajtoj?.. Nur surpapere

FARIÏU KONSCIA SUBTENANTO DE TEJO!farißu patrono de TEJO

Pagante trioblon de vialanda MJ(-T)-kotizo vine nur subtenas la esperantistan junularon;

de TEJO vi ankaª ricevas:– revuon KONTAKTO

– bultenon TEJO Tutmonde (oficiala organo deTEJO)– akcepton dum la ¤iujara Universala Kongreso– aliajn laªokazajn servojn kaj publikiga¢ojn

JUNA AMIKO – internacia e-revuo de ILEI por lernejanoj kajkomencantoj

– aßas 30 jarojn kaj aperas 3-foje jare (aprilo, septembro, decembro)sur po 52 plurkoloraj paßoj kun plenkoloraj kovriloj;– havas kunlaborantojn el ¤iuj kvin kontinentoj;– rabato ßis 50%!Karakterizas ßin:modela stilo kaj facila lingva¢o (1500 vortradikoj sen glosoj), enhavotre varia: rakontoj, fabeloj, raportoj, informoj, interesa¢oj, enigmoj,kvizoj, versa¢oj, ludoj, kantoj, humuro, lingvaj konsiloj, interkulturo,kurioza¢oj, vo¤o de legantoj k.a. kun multaj ilustra¢oj.JUNA AMIKO estas fonto de taªgaj legaßoj por komencantoj, fidindahelpilo por E-kursgvidantoj.Vizitu nian TTT-ejon: <www.junaamiko.inf.hu> aª en <www.lernu.net>!

Ãu vi ser¤as korespondamikon?Sendu al Koresponda Servo Mondskala jenajn detalo-jn: nomo, adreso, sekso, aßo, profesio, geedza stato,kiom da korespondantoj vi deziras, en kiuj landoj kaj prikiuj temoj. Kunsendu 2 internaciajn respondkuponojn,aª, se ili ne estas a¤eteblaj en via lando, neuzitan poßt-markon. KSM pludonos viajn informojn al alia(j) kore-spondemulo(j), kiu(j) konformas al viaj deziroj. Viricevos rektan respondon. KSM estas servo de UEA. Skribu: Koresponda Servo Mondskala, B.P. 6, FR-55000Longeville-en-Barrois, Francio

¥enja Amis, Ukrainio/Usono

Tiuj tri simplaj vortoj farißisvizit-karto de unu el la plejinteresaj lokoj en la mondo.Tio tute ne estus strangaafero, se tiuj vortoj nestarus... sur ordinarajbestejoj! Dum jardekoj onipovis vidi tiujn vortojn surcentoj da bestejoj tra mul-tegaj Ùtatoj en Usono, ekdeMi¤igano ßis Teksaso. Kialoni faris tiujn skriba¢ojn surbestejoj? Kio estas la £ton-Urbo? Kion oni povas viditie? Mi tuj rakontos!

La £ton-Urbo trovißas surla supro de la MontoLookout. Tiu monto estassam-tempe en tri Ùtatoj:Georgio, Tenesio kajAlabamo, sed de sur ßia

supro oni povas vidi sep Ùta-tojn, se estas klara tago.Ïuste pro tio oni donis al tiumonto la nomon Lookout –la Elrigarda Monto. Antaªlonga tempo tie loßis indi-anoj, kaj la unuaj ne-lokanoj,kiuj ek-sciis pri la £ton-Urbo,estis du misiistoj – tiookazis la 28-an de aªgusto1823. La beleco de tiu lokovere mir-igis ilin, same kielßi mir-igas ßis nun ¤iujn, kiujvidas ßin. Kredu aª ne – sed¤iu Ùtono en la £ton-Urbohavas sian “personecon”. Iliestas kvazaª fabelaj gigan-toj el la popol-rakontoj, kiujvivis sur nia Tero en laprahistoria tempo, kaj pro iumagio ial Ùton-iß-is.

La 1930-aj jaroj estis tremalfacila tempo por Usono,

sed ßuste en tiu tempo latuta lando eksciis pri la £ton-Urbo. Pro tio oni devas dankila geedzojn Garnet kaj Frieda[frida] Carter [karter]. La edzo– Garnet – ankoraª en la1920-aj jaroj konstruigis surla Elrigarda Monto domojnpor la komun-umo kun intere-sa nomo: Fein-lando. Tiunnomon li donis al ßi ¤ar liaedzino Frieda tre interesißispri eªropaj popol-rakontoj.(Estas interese, ke ankaªnun sur la Elrigarda Montoestas “strato Cindrulino”,“strato Peter Pan”, “stratoAladeno” kaj tiel plu...) Kajestis ßuste Frieda, kiu “kul-turis” la £ton-Urbo kaj faris elßi belegan ßardenon: Ùi kolek-tis por la £ton-Urbo florojn kajarbojn el diversaj lokoj. Ankaªla “fabela kaverno”, kun gno-moj kaj aliaj fabelaj esta¢oj,estis Ùia ideo.

Kaj jen, kiam la ßardenoestis preta kaj atendis viz-itantojn, restis nur unu“problemeto”: la £ton-Urbotrovißas malproksime degrandaj urboj kaj grandajvojoj. Kion fari? Kiel sci-igi alla homoj pri tiu belega lokosen uzi tro da mono? Larespondon el-pensis GarnetCarter: li proponis al kampar-anoj, kiuj loßas proksime alla vojoj, senpage farbi iliajnbestejojn. La sola afero – oni

devas skribi sur ili kelkajnreklamajn vortojn. La kam-paranoj, kompreneble, kon-sentis – kaj ßuste tiel nask-ißis tiu ¤i fama vizit-karto dela £ton-Urbo.

Nun, pro la malapero detiaj bestejoj, pro malkreskode kamparaj vojetoj kaj sim-ple pro la nun-temp-ißo, lareklamoj de la £ton-Urboaperas pli ofte sur la vojaßajpaßoj de gazetoj, kaj lafamaj vor toj “Vidu £ton-Urbon” staras sur la grandajvoj-reklamoj, apud la kutimajreklamoj de rapid-manßejoj.Sed e¤ nun, tie kaj jene laªla vojo al la £ton-Urbo, fojeaperas tiuj malnovaj best-ejoj, kun kelkaj simplaj vor-toj, kiel nostalgia rigardo alla tempo de niaj gepatroj,geavoj kaj pra-geavoj.

fabelo – literatura verko, plejÙatata de infanojfarbi – kolorigi feino – bela kaj bona fabelaesta¢ogiganto – grandegulognomo – fabela esta¢o (vd.suban maldekstran foton)kaverno – sub-ter-ejomagio – super-naturaj agadojpor Ùanßi aª regihomojn/bestojn/a¢ojnmisiisto – homo sendita enalian lokon por dis-vast-igi siankredon kaj/aª helpi al lokanojnostalgio – malgajeco pri io (¤itie: pri pasinta tempo)reklami – dis-kon-igiÙtono – vd. supran maldekstranfoton

“Vidu £ton-UUrbon”

Tre facila¥ENJA AMIS

¥ENJA AMIS

¥ENJA AMIS

VIKIPEDIO