İKLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI

İklimlerin Sınıflandırılmasında Kullanılan Yaklaşımlar

-Yağış etkenliği indisleri

a. Yağış Sıcaklık Oranına Dayananlar

Linsser, Lang, Köppen, de Martonne, Emberger (a), Crowther, McKibbin, Angström, Selyaninof, Giacobbe, Gardner, Gorczynski, Bagnouls-Gaussen, Erinç formülleri

b. Yağış-Buharlaşma veya Buharlaşma-Yağış Oranına Dayananlar

Transeau, Penck, Prescott, Thornthwaite, Wilson, Trumble, Stenz, Crove, Broudyko formülleri

c. Yağış-Doygunluk Açığı Oranına Dayananlar

Köppen, Oldekop, Szymkievicz, Meyer formülleri

c. Yağış Rejimine Dayananlar

Walter, Emberger (b)

Trabzon Meteoroloji İstasyonu’na Ait İklim Verileri

Bir Bölgenin İklim Tipini Veren Bazı Formüller Crowe Formülü (1957)

Etr = 7.3 * (T-6) Formülde; Etr = Aylık evapotranspirasyon (mm) T = Aylık ortalama yüksek sıcaklık (oC) p = Aylık yağış miktarı (mm) Nemli ay : Etr < p Kuraklaşan : Etr ≥ p < 3 p Kurak ay : Etr ≥ 3 p < 6 p Çok kurak ay: Etr ≥ 6 p

De Martonne Formülü (1935)

Yıllık kuraklık indisi; P = Yıllık yağış miktarı (mm) T = Yıllık ortalama sıcaklık (oC) Aylık kuraklık indisi; P = En kurak ayın yağış miktarı (mm) t = En kurak ayın ortalama sıcaklığı (oC) I = Kuraklık İndisi I < 5 Kurak 5 < I < 10 Yarı kurak 10 < I < 20 Yarınemli I > 20 Nemli

Thornthwaite Formülü

Im : Nemlilik göstergesi s : Yıllık su fazlası (cm) d : Yıllık su eksikliği (cm) n : Yıllık potansiyel evapotranspirasyon miktarı (cm) Im İklim Sınıfı 100 < Çoknemli 100 – 20 Nemli 20 – 0 Yarınemli (0) – (-20) Yarınemli-kurak (-20)-(-40) Yarıkurak (-40) > Tamkurak

Walter Formülü

y = 2 s y : Yağış (mm) s : Sıcaklık (oC)

Su Noksanı

Su Fazlası

Erinç Formülü

Tom

PIm

Im = Yağış etkenliği indisi P = Yıllık ortalama yağış miktarı (mm) Tom = Yıllık ortalama yüksek sıcaklık (oC)

Yağış Etkenliği Sınıfı Yağış Etkenliği İndisi (Im) Bitki Örtüsü

Kurak Im < 8 Çöl

Yarı Kurak 8 < Im < 23 Step

Yarı Nemli 23 < Im < 40 Park Görünümlü Kurak Orman

Nemli 40 < Im < 55 Nemcil Orman

Çok Nemli Im > 55 Çok Nemcil Orman

Yağış Etkenliği Sınıfları

Erinç Formülü’nün M.D. Kantarcı Tarafından Yeniden Düzenlenmesi

Tom

GET x 12Im

Im = Kuraklık indisi GET = Aylık ortalama gerçek evapotranspirasyon (mm) Tom = Yıllık ortalama yüksek sıcaklık (oC)

Kuraklık Sınıfı Kuraklık İndisi (Im) Bitki Örtüsü

Kurak Im < 8 Çöl

Yarı Kurak 8 < Im < 23 Step

Yarı Nemli 23 < Im < 40 Park Görünümlü Kurak Orman

Nemli 40 < Im < 55 Nemcil Orman

Çok Nemli Im > 55 Çok Nemcil Orman

Kuraklık Sınıfları

Bilanço Elemanları A Y L A R

YILLIK

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Sıcaklık oC 6,4 7,1 8,1 12,6 17,2 21,8 23,8 23,8 20,9 16,4 12,8 8,8 15,0

Sıcaklık indisi i 1,45 1,70 2,08 4,05 6,49 9,29 10,62 10,62 8,72 6,04 4,15 2,4 67,56

Düzeltilmemiş PE mm. 14,9 15,1 21,0 42,0 69,5 99,8 114,0 114,9 93,0 63,0 44,5 23,7

Güneş.sür.göre PE

tashih ems. 0,84 0,83 1,03 1,11 1,24 1,25 1,27 1,18 1,04 0,96 0,83 0,81

Düzeltilmiş PE PET 12,5 12,5 21,6 46,6 86,2 124,7 144,8 135,6 96,7 60,5 36,9 19,2 797,8

Yağış y 93,1 72,5 67,4 47,0 29,9 19,8 18,7 26,7 44,4 61,1 76,4 106,4 663,4

Depo Değişikliği Dd - - - - -56,3 -43,7 - - - 0,6 39,5 59,9

Depolama D 100,0 100,0 100,0 100,0 43,7 - - - - 0,6 40,1 100,0

Gerçek

Evapotransprasyon GET 12,5 12,5 21,6 46,6 86,2 63,5 18,7 26,7 44,4 60,5 36,9 19,2 449,3

Su Noksanı Sn - - - - - 61,2 126,1 108,9 52,3 - - - 348,5

Su Fazlası Sf 80,6 60,0 45,8 0,4 - - - - - - - 27,3 214,1

Yüzeysel Akış Yü 47,1 53,6 49,7 25,1 12,6 6,3 3,2 1,6 0,8 0,4 0,2 13,7 214,1

Nemlilik Oranı Ne 6,4 4,8 2,1 0,0 -0,7 -0,8 -0,9 -0,8 -0,5 0,0 1,1 4,5

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Dü

ze

ltil

miş

PE

(m

m)

Y a

ğ

ı ş

(m

m)

A y l a r

Thornthwaite Su Bilançosu

Yağış PET

Depodan

Harcanan Su

(mm)

Su Noksanı

(mm)

Su Fazlası

(mm)

Su Fazlası

(mm)

Depo

EdilenSu

(mm)

Thornthwaite Yönteminin Uygulanması Sıcaklık İndisi

- Tablo III. Sıcaklık indis değerlerinin bulunmasında kullanılan tablo

Düzeltilmemiş Potansiyel Evapotranspirasyon (mm) - Şekil I ve Şekil II (ortalama sıcaklıkları düşük aylar için) ‘deki

nomogramlar (abaklar) Yıllık sıcaklık indisi değerinden kesişme noktasına doğru çizilir. - Aylara ait ortalama sıcaklık değerleri sağ taraftaki düşey eksende

bulunur, çizilen doğruya yatay olarak çizgi çekilir, kesişme noktasından yatay eksene dikme inilir ve düzeltilmemiş PE bulunur.

Düzeltilmiş Potansiyel Evapotranspirasyon (mm) - Tablo IV. Enlem derecelerine göre düzenlenmiş ve her ayın

güneşlenme katsayılarını gösteren tablo’dan güneşlenme katsayısı bulunur.

Düzeltilmiş PE değeri = Güneşlenme katsayısı x Düzeltilmemiş PE

Aylık ve Yıllık Yağış Miktarları (mm)

- Meteoroloji bültenindeki iklim verilerinden

Toprakta Depo Edilen Suyun Aylık Değişimi - Hesaplamaya kurak aylar sonundaki yağışın PET’dan fazla olduğu

aydan başlanır. Depo edilecek su olmadığı için yağış < PET olduğu aylardan başlanmaz.

- Yağış miktarından, düzeltilmiş PE değeri çıkarılır, aradaki fark hem depo edilen suyun aylık değişim hanesine hem de depo edilen su hanesine kaydedilir.

- Sonraki aydan itibaren işlemler tekrarlanır. Bir sonraki ayda Yağış – PET değeri depo edilen suyun aylık değişim hanesine kaydedilir. Bir önceki ayın depo edilen su miktarına bu ayın depo edilen suyun aylık değişim miktarı eklenerek bu aya ait depo edilen su miktarı hanesine kaydedilir. Dikkat edilecek husus, depo edilen su 100 mm’yi (Kabul edilen) geçemeyeceğinden buna göre hesaplama yapılır.

Toprakta Depo Edilen Suyun Aylık Değişimi (mm) - Sonraki aylarda Yağış > PET olduğu durumlarda, depo edilen su

miktarı 100 ise depo değişikliği 0 olarak alınır. Yağış < PET olduğu durumlarda PET’i karşılayabilmek için depo edilen sudan kullanılır.

Gerçek Evapotranspirasyon (GET) (mm) A. GET = PE olabilmesi için, 1. Yağış > PE, 2. Toprakta 100 mm depo edilen suyun olması, 3. Yağış < PE, buna karşılık Yağış + Depo Edilen Suyun PE’yi karşılaması

B. Bu özellikleri taşımayan aylar için GET = Toprakta depo edilen su +

Yağış miktarıdır. Şayet toprakta depo edilen su kalmamış ise, bu durumda GET = Yağış miktarı

Su Noksanı (mm) - Toprakta depo edilen suyun tükenmesi, - Toprakta depo edilen su + yağış miktarının PE’yi karşılayamaması

durumunda Su Noksanı = Düzeltilmiş PE - GET

Su Fazlası (mm) - Toprakta depo edilen suyun 100 mm olduğu ayların, depo edilen

suyun aylık değişim hanelerinde suyun aylık değişim miktarı 0 (sıfır) ise,

Su Fazlası = Aylık Yağış – Aylık Düzeltilmiş PE - Toprakta depo edilen suyun 100 mm olduğu ayların, depo edilen

suyun aylık değişim hanelerinde bir değer var ise, Su Fazlası = Aylık Yağış – (Depo edilen suyun aylık değişim miktarı +

Aylık Düzeltilmiş PE)

Yüzeysel Akış (mm) - Su Fazlasının olduğu aylar için hesaplanır. - Hesaplamaya su fazlasının ilk olarak görüldüğü aydan başlanır ve bu

aya ait su fazlasının ikiye bölünmesiyle elde edilen değer o ayın akış hanesine yazılır. Diğer yarısı, bir sonraki ayın su fazlası ile toplanarak, ikiye bölünmesiyle o ayın yüzeysel akış kısmına kaydedilir. İşlemler devam eder.

Nemlilik Oranı - Aşağıdaki formülden yararlanılır.

P = Aylık yağış miktarı (mm) e = Aylık düzeltilmiş PE (mm)

e

epOranıNemlilik

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

160

170

180

190

200

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

160

170

180

190

200

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

P E

T

(

mm

)

Y a

ğ

ı ş

(m

m)

A y l a r

Thornthwaite Su Bilançosu

Yağış PET