kati yakitli kalorİfer kazan ve tesİsati · 2 kalorİfer ateŞÇİlİĞİ isitma tesİslerİ...

1

KATI YAKITLI KALORİFER KAZAN VE TESİSATI

Açık Genleşme Depolu Alttan Dağıtmalı Alttan Toplamalı sıcak sulu Isıtma Sistemleri

2

KALORİFER ATEŞÇİLİĞİ

ISITMA TESİSLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Kursun Amacı:

Isıtma tesislerinin sebep olduğu hava kirliliğini azaltmak ve yakıttan tasarruf sağlamak amacıyla

kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılıp işletilmesidir.

Kalorifer Ateşçisi Tanım

Kalorifer kazanlarını, işletme kurallarına göre, güvenlik önlemlerini alarak çalıştıran, basit bakım

ve onarımını yapan kişidir.

Görevler 1- Kazanları kurallarına göre önlemlerini alarak çalıştırır,

2- Kazanın ve tesisatın gerekli kontrol, bakım ve basit onarımlarını yapar,

3- Kazan dairesinin düzenini ve temizliğini sağlar,

4- Kazanın ve kullanılan araçların günlük temizliğini ve bakımını yapar,

5- Çalışma yerinin düzen ve disiplinine uyar,

6- Mesleki gelişmeleri izler.

Kullanılan Alet ve Malzemeler 1- Motorin, fueloil, doğalgaz, kömür,

2- Kalorifer kazanı,

3- Ateşçi küreği (foyrap küreği),

4- Tornavida ve çeşitli penseler,

5- Çeşitli anahtar takımları,

6- Yağdanlık,

7- El arabası.

Hava Kirliliği ve Nedenleri:

Günümüzde şehirlerde genellikle hava kirliği;

1- Arabaların eksoz gazları,

2- Sanayi ve binaların ısıtma tesislerinin bacalarından çıkan yanmış gazlar (duman) sebep

olmaktadır.

Yakıtın içindeki kükürdün yanması sonucu oluşan kükürt dioksit gazı ile yakıtın iyi yakılmaması

sonucu duman gazları ile havaya karışan karbonlu bileşikler, is, kurum ve kül insan sağlığına zararlı

olmaktadır. Bu zarar kışın rüzgârsız ve rutubetli günlerde daha çok artmaktadır.

Isıtma Şekilleri:

1- Bir binada ısıtılmak istenen her odaya bir soba veya daireler için kat kaloriferi, kombi ve benzeri

bir ısıtma aracı konularak yapılan ısıtma “mahalli ısıtma ya da bireysel ısıtma” adını alır.

2- Isıtma işinin bir merkeze konulan ısı üreteci bir araçta (kazan) elde edilen ısının tüm binaya

borularla dağıtılıp, oralarda bulunan ısıtıcılarla (radyatör, konvektör vb.) odaların ısıtılmasını sağlayan

sistem de “merkezi ısıtma sistemi” olarak adlandırılır.

Isıtma Tesisleri:

Merkezi ısıtma sistemleri ısı ihtiyaçlarına göre şunlardır:

1- Sıcak sulu ısıtma,

2- Kaynar sulu ısıtma,

3- Buharla ısıtma,

4- Sıcak hava ile ısıtma v.s.

Isıtma Tesisinin Parçaları:

Kazan: Kalorifer tesisatlarında, sistem için gerekli olan ısının üretimini sağlayan cihazlara “kazan” denir.

3

Kazan ateş mahallinde katı, sıvı, gaz yakıt yandığında yakıtın bünyesindeki potansiyel enerji ısı enerjisine dönüşür.

Üretilen ısı kazanın bünyesinde bulunan ısıtıcı akışkana (sıcak veya kaynar su, buhar, kızgın yağ) nakledilir.

Bünyesine ısıalan ısıtıcı akışkan tesisatta boruların içerisinden ilerler ve ısıtıcılara gider. Isıtıcılarda ısısını bırakır

(kondüksiyon yoluyla) ve tekrar bünyesine ısı almak üzere kazana geri döner. Dolaşım bu şekilde devam ettikçe

ısınma gerçekleşir

Genellikle binaların bodrum katında bulunan kalorifer (kazan) dairelerine konulur. Büyük ve yaygın

tesisatlarda bina dışında özel kazan daireleri yapılır. Kötü yapılmış ve özel duruma cevap vermekten uzak olan bir

kazan, en iyi tesisatı değersiz hale getirir. Ekonomik yönden de tesisatın çalışması kazana bağlıdır.

Isıtma Tesisinin Başlıca Ana Parçaları:

1- Kazan

2- Sirkülasyon Pompaları

3- By-Pass borusu

4- Brülör (sıvı yakıtlar için)

5- Gidiş-dönüş boruları

6- Radyatörler

7- Genleşme deposu

Kazanların Parçaları ve Bölümleri: Ocak (Yanma Hücresi, Cehennemlik)

a) Küllük

b) Izgara

c) Duman Boruları

d) Ön Duman Kutusu (Kazan Aynası)

e) Arka Duman Kutusu

f) Ocak Kapağı

g) Küllük Kapağı

h) Baca Damperi

ı) Patlama Kapağı

j) Su Bağlantı Ağızları

(merkezi ısıtma -1 sayfa 9)

Küllük

Katı yakıtlı kazanlarda yanma sonucunda meydana gelen küllerin toplandığı bölümdür. Küllükte

küllerin birikmesine meydan verilmemeli sık sık temizlenmelidir. Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda küllüğe

gerek duyulmaz.

Izgara Yanma hücresi ile küllük arasındadır. Kömürleri üstte tutar, küllerin küllüğe dökülmesine imkân verir ve

yanma havasının yanma hücresine girmesini sağlar. Sıvı ve gaz yakıt yakan kazanlarda ızgaraya gerek yoktur.

Duman Boruları

Çelik kazanlarda içinden alev ve dumanların geçerken dışındaki suyu ısıttığı borulardır. Bunlara

alev-duman borusu da denilmektedir. Duman boruları hem sıcak gazların bacaya gitmesine kanal görevi

yaparlar hem de su ile temasta olan sıcak yüzeyi artırarak daha fazla ısının suya geçmesini sağlarlar.

Dökme demir kazanlarda duman borusu bulunmaz, buna karşılık aynı görevi yapan duman kanalcıkları

vardır. Duman kanalcıkları dilimler arasında yer alır.

Ön Duman Kutusu (Kazan Aynası) Sadece çelik kazanlarda bulunur. Kazanın önündedir. Alt duman boruları ile üst duman borularını birleştiren

kutudur. Aynı zamanda duman borularının temizlenebilmesine imkân verir.

4

Arka Duman Kutusu

Üst duman borularının birleştirildiği kutudur. Duman ve gazlar buradan duman kanalı vasıtası ile

bacaya gider. Dökme demir kazanlarda küçük olanlarında arka duman kutusu bulunur. Büyük olanlarında

ise duman kanalı vardır.

Ocak Kapağı Yanma hücresine erişilmesini sağlayan bu kapak vasıtasıyla, ateşin yakılması, kömürün atılması, oluşan

cürufların dışarı alınması, yanmanın kontrolü yapılır. Bu kapak yerine iyi oturtulmalı, etrafından ocağa kontrolsüz

havanın girmesine neden olacak açıklıklar bulunmamalıdır. Kapağın ortasında bulunan kelebek yardımı ile yanma

hücresine girecek havanın miktarı kolayca ayarlanır. Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda ocak kapağı bulunmaz, onun

yerine brülör bağlantı plakası bulunur.

Küllük Kapağı

Katı yakıtlı kazanlarda küllüğün önünde küllük kapağı bulunur. Küllüğün temizlenmesinde ve

yanma için gerekli havanın kontrollü bir şekilde yanma hücresine girmesinde küllük kapağı rol oynar.

Ocak kapağında olduğu gibi yerine iyi oturmalı üzerinde hava ayar klapesi bulunmalıdır. Sıvı ve gaz

yakıtlı kazanlarda küllük bulunmadığından küllük kapağı da yoktur.

Baca Damperi Arka duman kutusunun bacaya çıkış borusunda yer alır. Çelik kazanlarda kazanın önüne kadar uzatılmış bir

kol yardımı ile damper açılıp kapatılır. Damper plakası kapalı durumda iken bile baca borusunu tam olarak

kapatmayacak şekilde yapılmıştır. Kazanın işletme durumuna göre damper açık ve kapalı tutulabilir. Damper ile

baca çekişi ayarlanabilir.

Patlama Kapağı Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda ateşlemede meydana gelebilecek bir gecikme, yakıtın yanma hücresinde

biriktikten sonra patlayarak yanmaya başlamasına yol açar. Patlama bazen tehlikeli boyutlara varabilir. Çelik

kazanlarda arka tarafta, dökme demir kazanlarda yanma hücresinin üst tarafında ve önde kendi ağırlığı ile kapalı

duran kapaklar vardır. Patlama anında kazanda oluşacak basınç bu kapakları açarak dışarı kaçar ve kazan korunmuş

olur.

Su Bağlantı Ağızları Kazan üzerinde biri üstte çıkış, biri de arkada altta olmak üzere iki bağlantı ağzı bulunur. Üstteki sıcak su

veya buharın tesisata gittiği, arkadaki de tesisattan dönen sıcak suyun kazana girdiği ağızlardır. Ayrıca kazanın ön alt

kısmında kazan su doldurma ve boşaltma vanaları vardır. Kazanda veya tesisatta su eksikliği meydana geldiğinde bu

bağlantı yerinden kazana su basılır. Bunların dışında, kazan üzerinde kontrol ve güvenlik (emniyet) cihazlarının

bağlanacağı çeşitli ağızlar bulunur.

Silindirik Kazanın Kısımları 1- Duman boruları

2- Ayna sacları

3- Ön duman sandığı 4- Sökülebilir kömür kapağı:

5- Yanma kontrolü

6- Arka duman sandığı

7- Sekonder hava kanalları

8- Ateş köprüsü

9- Izgaralar Katı yakıtlı, yarım silindirik çelik kazanı

Kazanların Donanım Araçları:

Ateş ayar cihazı(Ateş Regülâtörü) Ateş ayar cihazı, su sıcaklığına göre, küllüğe açılan hava kapağını açıp, kapayarak ateşin yanışını düzenler.

Alttaki şekildeki ateş regülâtörünün (A) ile gösterilen kovan kısmı su ile temas halindedir ve kazana bağlıdır. Zincir

hava kapağına bağlıdır. Cihazın içerisinde, suyun genleşmesine eşit bir sıvı mevcuttur. Su sıcaklığı arttıkça cihazın

içerisindeki sıvının hacmi de büyür. Bu esnada cihazın miline basınç yapar. Zincirin bağlı olduğu mili yukarı doğru

kaldırır ve küllüğe bağlı olan hava kapağını aşağı doğru düşürür. Bu suretle kazana hava girmesini önler.

5

Kazandaki su sıcaklığı düşünce, cihazın içindeki sıvının basıncı da düşeceğinden, hava kapağı yukarı doğru

kalkar ve yanma için gerekli havanın kazana girmesini sağlar.

Ağırlıklı ateş ayar cihazı

Termometre

Termometreler

Termometre, kazan yanarken içindeki ısınmış suyun sıcaklığını gösterir. Bi-metal, civalı ve ispirtolu tipleri

vardır. Kalorifer kazanlarında civalı termometreler tercih edilir.

Hidrometre Tesisattaki su yüksekliğini metre su sütunu (mSS) cinsinden gösteren cihazdır. Tesisat kazandan itibaren su

ile doldurulur. Hidrometrenin siyah ibresi de, su yükseldikçe hareket ederek yükselir. Haberci borusundan su

gelinceye dek yükselme işlemi devam eder. Siyah ibrenin durduğu rakam, tesisatın su yüksekliğini gösterir.

Hidrometrenin camı çıkarılarak, kırmızı ibre siyah ibre ile çakıştırılır. Artık kırmızı ibre su yüksekliğini gösterir ve

işaret durumunda kalır. Bundan sonra hidrometrenin siyah ibresinin hareketleri gözlenerek tesisattaki suyun artışı ve

eksikliği kontrol edilir. Seviyenin düşmesi durumunda siyah ibre sola döner ve kırmızı ibre açığa çıkar. Kalorifer

ateşçisi hidrometreden tesisata su basmasının gerekip gerekmediğini anlar.

Hidrometre

Termostat Kazanlarda kazan suyunun sıcaklığı ayarlanmış olduğu dereceyi geçince durduran, sıcaklık düşünce de

brülörü devreye sokan kontrol elemanıdır. Buharlı tesisatta presostat kullanılır.

Termostatlar

6

Doldurma Boşaltma Musluğu Bu musluk pirinçten yapılmış olup, kazanın alt tarafındaki doldurma boşaltma kısmına bağlanır. Bir ucunda hortum

takmaya elverişli ve özel şekilde hazırlanmış rakor bulunur. Doldurma boşaltma muslukları çamur, kazan taşı gibi

maddelerle tıkandığı takdirde, içerisine bir tel sokmak suretiyle temizlenir. Kazan yanarken asla su verilmemelidir.

Doldurma boşaltma musluğu

Kolektörler Kollektör, toplayıcı-dağıtıcı anlamındadır. Kollektör, birden fazla boruyu tek boruya toplayan veya tek

boruyu birden fazla boruya dağıtan bir tesisat elemanıdır. Tesisat projesinde hesap edilen boru çaplarına uygun

yapılır

Bir ısıtma tesisatında kollektör gidiş ve dönüş olarak iki gruba ayrılır. Gidiş ve dönüş kollektörü, kazan giriş

ve çıkış bağlantılarına göre adlandırılır.

Kollektörler, kazan dairesinin uygun bir yerine monte edilir. Kolay sökülebilir bağlantı yapılmalıdır. Bu

nedenle kollektör bağlantısında, ağırlıklı olarak flanşlı ve az da olsa rakorlu bağlantı kullanılır. Rakorlu bağlantı,

daha çok küçük çaplı kollektörler için geçerlidir. Kollektörler sağlam bir yere tutturulmalıdır. Sistemin

çalışmasından dolayı titreşimlere karşı gerekli tedbir alınmalıdır. Kollektörün yeri aydınlık ve vanalarının kolay

kullanılabilir olması gerekir.

By-pass By-pass, Katı yakıtlı ısıtma tesisatlarında pompanın bulunduğu kollektör grubuna bağlanır. By-pass hattı katı

yakıtlı kazanlarda elektriklerin kesilmesi veya başka bir nedenle pompaların ikisinin de çalışmaması durumunda

ısının yükselerek kazanın tehlike oluşturmasını önlemek için yapılır. Normal çalışma durumunda By-pass vanası

kapalıdır. Pompaların çalışamaması durumunda, By-pass vanası açılarak sirkülâsyon'un tabi şekilde olması sağlanır.

Böylece kazan(sistem) emniyete alınmış olur. By-pass, hemen pompa bağlantısının paraleline montaj edilir.

Montajında mümkün olduğunca dönüşlerden kaçınılır. Sıvı ve gaz yakıtlı sistemlerde By-pass hattı kullanılmasına

gerek yoktur.

Bir ısıtma tesisatında kollektör grubu, by-pass(yan geçit), sirkülâsyon pompası, vana ve flanşlardan meydana

gelir.

Gidiş kolektörleri Kazan gidişine bağlanan kollektöre gidiş kollektörü, diğer bir değişle kazandan ısının binadaki ısıtıcılara

(radyatör, konvektör vb.) gidecek olan suyun gidiş kolonlarına dağıldığı bölümdür.

Gidiş kollektörü Dönüş kollektörü

Dönüş kolektörleri Kazan dönüş borusuna bağlanan kolektöre dönüş kolektörü denir. Isıtıcılarda ısısını vererek soğumuş olan

suyun dönüş kolonları vasıtasıyla kazana dönmek üzere toplandığı bölümdür.

7

Dolaşım Pompaları

Sıcak suyun tesisatta dolaşmasını kolaylaştırır. Birisi yedekte bekler diğeri çalışır. Dönüş veya gidiş

kolektörüne bağlanır. Görevi ısınan suyu normal hızda tesisatta dolaştırmaktır.

Pompa Çeşitleri Devir-daim veya sirkülasyon pompası, kalorifer tesisatı suyunun hareketini hızlandırmak için kullanılır.

Islak ve kuru rotorlu olarak iki tipte imal edilir.

1- Islak Rotorlu Pompa Islak rotorlu pompaların elektrik motorları suyla iç içedir. Rotor su içinde döner. Bu pompalar genellikle

70–90ºC lik kalorifer tesisatlarında kullanılır. En çok kullanılan pompa çeşididir. İkiz(çift) motorlu da yapılır. İkiz

motorla devir yükseltilerek verimleri arttırılır.

Islak rotorlu dolaşım pompası kesiti Islak rotorlu dolaşım pompası

2- Kuru Rotorlu Pompa Kuru rotorlu pompalar, 100 ºC üstünde çalışan ısıtma tesisatlarında kullanılır. Islak rotorluya göre daha sesli

çalışır. Bu pompaların elektrik motoruyla pompa kısmı ayrı ayrıdır. Elektrik motorunun çalıştırdığı bir mil pompa

fanını döndürür. Fan suya cebri hareket verir. Kuru rotorlu pompalar, bağlantılarında köşe oluşturur. Çalışırken

titreşimin fazla olmasından dolayı sağlam bir zemine uygun şekilde montaj edilmeleri gerekir.

Kuru rotorlu dolaşım pompası kesiti Kuru rotorlu dolaşım pompası

Pompanın Çalışma Prensipleri Pompa çalıştırılır. Pompa çalıştırıldıktan sonra üzerindeki ok yönünde milin döndüğü kontrol edilir, ters

dönme söz konusu ise yetkili kişi tarafından sistem elektriği kesilerek, panodan iki faz yer değiştirilip pompa

yeniden çalıştırılır. Pompanın altında ve kazan çıkışındaki olması gereken pislik tutucular en az yılda bir kez

temizlenmelidir.

Sirkülâsyon pompaları genellikle yüzde yüz yedekli çalışmaktadırlar. Yedekli pompalar bir hafta biri, bir

hafta diğeri çalıştırılmak üzere bozulmaları engellenebilir. Kolektörde pompalar üzerinde çek valf var ve çalışıyorsa

pompaların vanalarını hiç kapatmaya gerek yoktur. Ancak çek valf yok ise, hangi pompa çalışıyor ise o pompanın

vanaları açılır diğeri kapatılır. Elektrik kesintisinde ve benzeri durumda pompalar çalıştırılamadı ise by-pass vanası

açılır. Pompalar susuz kesinlikle çalıştırılmamalıdır. Genellikle piyasada kullanılan dolaşım pompaları yağlanmaz ve

yağlanması sakıncalıdır. Ancak bunun ile ilgili yetkili servislerine danışılmalıdır.

Pompa Arızaları Islak rotorlu pompalar çok fazla arızalanmazlar. Bu pompalar yağlanmazlar. Kuru rotorlu pompalarda

salmastradan su akışı fazla olur, o yüzden salmastraları yenilemek gerekir. Pompalar çalıştırılmadıkları zaman

8

millerinde sıkışma olur onun için ayda bir beş dakika çalıştırılmalıdırlar. Kuru rotorlu pompalarda salmastranın

kurumaması için az damlatmalıdır.

Akışkan Kesiciler ve Denetleyiciler

Sürgülü (Şiber) Vanalar Akışkanın içinde yön değiştirmeden aktığı ve bir sürgü vasıtasıyle akışın kesilebildiği vana türüdür.

Akışkanın her iki yönde de akabildiği ve neden olduğu basınç kaybı az olduğundan ısıtma tesisatlarında çok

kullanılır. TS 3147’ye uygun üretilir. Prinç malzemeden üretilenler dişli olarak 4" e kadar dişli olarak üretilir ve

şiber vana ismini alır. Döküm malzemeden üretilenler ise flanşlı olarak üretilir ve sürgülü vana olarak adlandırılır.

Sürgülü vanaların volanlarının döndürülmesi klapenin yükselmesini sağlar. Dönen mil sürgü içinde bulunan

vidaya sararak kalkar. Bazı sürgülü vanalarda ise, salmastra gövdesinde bulunan vida, milin yükselmesini sağlayarak

açma yapar. Kapama görevi yapan klape düşey yönde konik yapılır. Klapeye yanlarında bulunan ve gövdeyle bütün

olan kızaklar kılavuzluk eder.

Sürgülü vana akışkana yön değiştirtmediği ve her iki uç da simetrik olduğu için suyun akışına göre bağlama

yönü yoktur. Her iki ağız da her yönlü bağlanabilir. Flanşlı sürgülü vanalar, ısıtma tesisatlarında kazanların giriş ve

çıkışlarında ve kolektör bağlantılarında kullanılır. Flanş, vanaların kolay sökülüp takılmasını sağlar.

Pistonlu vanalari

Sürgülü (Şiber) vanalar

Gidiş ve Dönüş Boruları

a) Ana gidiş ve dönüş boruları

b) Kolon gidiş ve dönüş boruları

Kolon Vanası Takma

Bağlantı borusu üstüne, bir kolon vanası konması gerekir. Kolon vanası, tesisatın işletilmesinde

faydalı olur. Kolonda yapılması gereken tamirat ve ilavelerde, sadece tek kolon devreden çıkartılır. Kolon

vanası, boşaltmalı (pürjörlü) kosva vana tipindedir. Eğik vana da denir. Pürjör, daima kolon suyunu

boşaltacak biçimde bağlanmalıdır. Vana üzerinde akış yönü bir okla gösterilir. Aşağıdaki şekilde, vananın

içyapısı gösterilmiştir.

9

Kolon vanası(kosva valf) kesi

Branşman (Bağlantı) Hattı

Isıtıcı ve kolon arasında yapılan boru bağlantısına branşman borusu denir. Branşman borusu,

ısıtılacak hacmin ısı kaybına göre belirlenen boru çapında çekilir.

Branşman (bağlantı) borusu

Branşman boruları 250 mm 'den az, 1500 mm'den fazla alınmaz. Köprü ve U bükümü gibi akışkan

geçişini zorlaştırıcı dar bükümlerden kaçınılır. Gereksiz dirsek dönüşleri yapılmaz. En kısa yoldan ısıtıcıya

bağlantı yapılacak şekilde hazırlanır.

Branşman Boru Radyatör Vanaları

Isıtıcı vanalarına radyatör vanası da denir. Pirinç ve bronz malzemeden yapılır. Isıtıcı giriş ve

çıkışında akışkan kesici olarak kullanılır. Ø15 - Ø20 - Ø25 - Ø32 mm anma ölçülerinde bulunur.

Radyatörler:

Kazan ateş mahallinde katı, sıvı, gaz yakıt yandığında yakıtın bünyesindeki potansiyel enerji ısı

enerjisine dönüşür. Üretilen ısı kazanın bünyesinde bulunan ısıtıcı akışkana (sıcak veya kaynar su, buhar,

kızgın yağ) nakledilir. Bünyesine ısıalan ısıtıcı akışkan tesisatta boruların içerisinden ilerler ve ısıtıcılara

gider. Isıtıcılarda ısısını bırakır (kondüksiyon yoluyla) ve tekrar bünyesine ısı almak üzere kazana geri

döner. Dolaşım bu şekilde devam ettikçe ısınma gerçekleşir.

Farklı yükseklikte iki ısıtıcı branşman bağlantısı 30 mm’den fazla olan ısıtıcıların branşman bağlantısı

10

Panel ısıtıcı montajı Çelik- döküm radyatör montajı

Radyatör Vanası Isıtıcıların gidiş ve dönüş ağızlarına bağlanarak ısıtıcıya giren ısıtıcı akışkanı kontrol etmekte kullanılan

tesisat elemanlarıdır.

Düz radyatör vanası Köşe radyatör vanaları

Radyatör Vanası İç Ayarını Yapmak Radyatör vanası volanı vidasını sökünüz. Volanı vana üzerinden çekerek çıkartınız. Salmastra grubu sıkma

somununu anahtarla gevşetiniz. İç ayar kanalını Şekil 1 'deki gibi tam açık konuma getiriniz. Salmastra grubu sıkma

somununu sıkınız. Vananın volanını takarak vidasını sıkınız. Aynı işlemleri tekrarlayarak Şekil 2'deki gibi tam

kapalı iç ayarı yapınız. Aynı işlemlerle Şekil 3'teki gibi yarım açık vana iç ayarını yapınız.

Radyatör vanası iç ayarı

Pürjörler (Hava Tahliye Cihazları) Su ile çalışan tüm ısıtma sistemlerinde tesisat içindeki havayı boşaltmaya yarayan açma-kapama elemanıdır.

Otomatik ve elle kumandalı olur. Belli kullanım yerleri, ısıtma sistemi hattının en yüksek noktaları ve ısıtıcılardır.

Otomatik hava tahliye cihazı (pürjör) Radyatör pürjörü ve anahtarı Emniyet supabı

11

Genleşme Deposunun Görevi Sıcak sulu ısıtma sistemlerinde, su 10 °C’ den 90 °C’ ye ısıtıldığında hacmi ilk hacminin yaklaşık %4’ü

oranında artar. Sudaki sıcaklığa bağlı bu genleşmeyi alabilmek için genleşme depoları kullanılır. Genleşme depoları

aynı zamanda sistemin güvenliğini, yani basıncın yükselmemesini ve sisteme gerekli su desteği görevlerini de yerine

getirir. Genleşme depoları açık ve kapalı olarak ikiye ayrılır.

1- Kapalı Genleşme Deposu

Kapalı genleşme depoları otomatik kontrollü yanma sağlanan sıvı ve gaz yakıtlı sistemlerde

kullanılır. Bu depolar kazan dairesinde uygun bir yere konur, böylece devamlı göz önünde oldukları gibi

yerleşme ve donma problemleri de olmaz.

Kapalı genleşme depoları diyaframlı veya daha büyük kapasitelerde, gaz yastıklı olarak üretilir.

Sistemde mutlaka emniyet ventili ve manometre bulunmalıdır. Bu depolar dönüş hattına bağlanır, kazanla

depo arasında kesinlikle açma kapama aygıtı (vana vb.) bulunmamalıdır.

Kapalı genleşme deposu bağlantı şekilleri

2- Açık Genleşme Depoları

Atmosfere açık kaplardır, sıcak sulu ısıtma sistemlerinde boru tesisatının en üst noktasının veya en

üst noktasındaki radyatör seviyesinin daha üst noktasına yerleştirilir. Böylece tesisatın en üst noktasını

oluşturur ve sistemi atmosfere açar. Sisteme, bir ucu kazan dairesinde bulunan haberci borusundan su

gelinceye kadar su basılır.

Kazanda genleşen su gidiş emniyet borusu vasıtasıyla genleşme deposunda depolanır. Tesisattaki

su soğuduğu zaman tesisatın eksilen suyu, dönüş emniyet borusu vasıtasıyla genleşme deposu tarafından

tamamlanır.

Tesisatta bulunan her kazan için kapasitelerine göre ayrı ayrı genleşme deposu kullanılması daha

uygundur. Yani iki kazanı, tek bir genleşme deposuna bağlamak doğru değildir. Her kazan ve genleşme

deposu için gidiş ve dönüş emniyet boruları vardır. Bu emniyet boruları üzerine hiçbir kapayıcı vana

konulmamalıdır.

a) Dikdörtgen açık genleşme deposu bağlantısı b) Yatay ve dikey konumda genleşme deposu

12

Kazan Çeşitleri En önemli kazan çeşitleri şunlardır:

1- Yapılışlarında kullanılan malzemeye göre

a) Dökme demir dilimli kazanlar

b) Çelik kazanlar

2- Büyüklüklerine(ısı üretim kapasitesine) göre

a) Küçük kazanlar (5 m² ye kadar)

b) Normal kazanlar (5–18 m² ye kadar olanlar)

c) Orta kazanlar (18–30 m² ye kadar olanlar)

d) Büyük kazanlar (30–75 m² ye kadar olanlar)

3- Isı taşıyıcı (ısıtıcı akışkan) cinsine göre

a) Sıcak su kazanları

b) Kaynar su kazanları

c) Alçak basınçlı buhar kazanları

d) Yüksek basınçlı buhar kazanları

e) Kızgın yağ kazanları

4- Yaktığı yakıt cinsine göre

a) Katı yakıt kazanları

b) Sıvı yakıt kazanları

c) Gaz yakıt kazanları

5- Yanma şekline göre

a) Üstten yanmalı kazanlar

b) Alttan yanmalı kazanlar

6- Akışkan-duman geçişine göre

a) Duman borulu kazanlar

b) Su borulu kazanlar

7- Kullanılan brülör çeşidine göre (Gaz yakıtlı kazanlarda)

a) Üflemeli brülörlü kazanlar

b) Atmosferik brülörlü kazanlar

8- Konstrüksiyona göre

a) Silindirik

b) Yarım silindirik

c) Prizmatik

Ölçme ve Değerlendirme -1

1- Şehirlerde hava kirliliğinin sebepleri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eksoz gazları B) Kalorifer baca gazları C) Sanayi ısıtma tesisleri baca gazları D) Hepsi

2- Yakıtın içindeki kükürdün yanması sonucu oluşan kükürtdioksit gazı ile yakıtın iyi yakılmaması sonucu duman

gazları ile havaya karışan karbonlu bileşikler, is, kurum ve kül aşağıdakilerden hangisine zarar vermektedir?

A) İnsan sağlığına B) Hayvanlara C) Bitkilere D) Hepsi

3- Kalorifer ateşçiliği eğitimi kursunun amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yakıtı tenkiye uygun olarak yakmak B) Yakıt ekonomisini sağlamak C) Hava kirliliğini azaltmak. D) Hepsi

4- Merkezi ısıtma sistemlerinde ısı üretimi “kazan dairesi (kalorifer dairesi)” adı verilen bir merkezde gerçekleştirilir.

A) Doğru B) Yanlış

5- Merkezi ısıtma ile bölgesel (bireysel) ısıtma arasında kapsam yönünden hiçbir fark yoktur.


6- Yapılışlarında kullanılan malzemeye göre kazan çeşitleri, dökme dilimli ve çelik kazanlar olmak üzere ikiye ayrılır.


7- Aynı tesisatta bulunan her kazan için kapasitelerine göre ayrı ayrı genleşme deposu kullanılması daha uygundur.


13

8- Aynı tesisatta bulunan birden çok kazan için tek genleşme deposu kullanılması daha uygundur.


9- Genleşme deposu giden gidiş ve dönüş emniyet boruları vardır. Bu emniyet boruları üzerine hiçbir kapayıcı vana

konulmamalıdır


10- Genleşme deposu giden gidiş ve dönüş emniyet boruları üzerine mutlaka kapayıcı vana konulmalıdır.


11- Aşağıdakilerden hangisi yaktığı yakıt cinsine göre kazan çeşidi değildir?

A) Katı yakıtlı kazanlar B) Sıvı yakıtlı kazanlar C) Buhar kazanları D) Gaz yakıtlı kazanlar

12- Aşağıdakilerden hangisi ısı taşıyıcı (ısıtıcı akışkan) cinsine göre kazan çeşidi değildir?

A) Sıcak su kazanları B) Kaynar su kazanları C) Buhar kazanları D) Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlar

13- Izgara hangi kazanda bulunur?

A) Katı yakıtlı kazanda B) Sıvı yakıtlı kazanda C) Gaz yakıtlı kazanda D) Sıvı ve gaz yakıtlı kazanda

14- Aşağıdakilerden hangisi dökme dilimli kazanların üstünlüklerinden değildir?

A) Taşınması kolaydır B) Kazan, kullanma yerinde monte edilir

C) Daha ekonomiktirler D) Tamir hataları dilim değiştirmekle giderilebilir

15- Kazan yanarken içindeki suyun sıcaklığını ölçen alete ne ad verilir?

A) Hidrometre B) Termometre C) Manometre D) Termostat

16- Buharlı tesisatlarda kazan buhar basıncını ölçen eleman hangisidir?

A) Presostat B) Ateş ayar cihazı C) Manometre D) Emniyet sifonu

17- Sıvı yakıtlı, sıcak sulu kazanlarda kazan suyunun sıcaklığı ayarlanmış olduğu dereceyi geçince durduran, sıcaklık

düşünce de brülörü devreye sokan kontrol elemanına…………..,….sıvı yakıtlı buharlı kazanlarda, buhar basıncına bağlı

olarak brülörün çalışmasını düzenleyen elemana da ………………. denir.

Noktalı yerlere sıra ile aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Presostat-Manometre B) Termostat-Manometre

C) Termostat-Hidrometre D) Termostat-Presostat

18- Açık genleşme deposu tesisatın neresinde bulunmalıdır?

A) Tesisatın en üst noktasında bulunmalıdır B) En alt noktada bulunmalıdır.

C) Kazan üzerinde bulunmalıdır. D) Her yere konulabilir.

19- Aşağıdakilerden hangisi açık genleşme deposu için söylenebilir?

A) Su deposudur. B) Yakıt deposudur. C) Tesisatın açık hava ile irtibatını sağlar. D) Hepsi.

20- Kazanda ısınarak genleşen suyu genleşme deposuna aktaran boru hangisidir?

A) Gidiş emniyet B) Dönüş emniyet C) Taşma borusu D) Havalık borusu

21- Tesisattaki suyun açık hava ile irtibatını sağlamanın faydalarından biri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tesisat susuz kalmaz. B) Suyun kontrolü sağlanır.

C) Tesisat sessiz ve gürültüsüz çalışır. D) Hepsi

22- Tesisatın bütün noktalarına açık hava ile temasını sağlayabilmek için ne yapmak gerekir?

A) Bütün kolonları havalık borularıyla genleşme kabına bağlamak gerekir.

B) Kolon boru çaplarını iyi seçmek gerekir.

C) Fazla kolon çekmek gerekir.

D) Yukarıdakilerden hepsini yapmak gerekir.

23- Sıcak sulu ısıtma sistemlerinde, su 10 °C’ den 90 °C’ ye ısıtıldığında hacmi ilk hacminin yaklaşık ........’ü oranında

artar.

Aşağıdaki boşlukları doğru sözcüklerle doldurunuz.

24- Tesisat su ile doldurulurken kazan ısıtıcı ve boru şebekesindeki hava …………... …………... aracılığı ile dışarı atılır.

25- Açık genleşme deposu boru şebekesinin …. ….. …………… (çatıya) konulan bir kalorifer tesisatı emniyet deposudur.

26- Kapalı genleşme deposu ………… …………….. uygun bir yere konur.

14

27- Sisteme, ……………… borusundan su gelinceye kadar su basılır.

28- Kalorifer suyu 4 °C’den itibaren sıcaklığı arttıkça hacmi de artar. Bu artan hacmi ...................... ………... bünyesinde

toplar.

29- Merkezi ısıtma sistemleri ısı ihtiyaçlarına göre çeşitlerini maddeler halinde yazınız.

30- Yakıtın yakıldığı kazan bölümü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Izgara B) Cehennemlik C) Küllük D) Ocak

31- Kömürleri üstte tutan, küllerin küllüğe dökülmesine imkân veren ve yanma havasının yanma hücresine girmesini

sağlayan kazan elemanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Küllük B) Ocak kapağı C) Izgara D) Duman boruları

32- Çelik kazanlarda içinden alev ve dumanların geçerken dışındaki suyu ısıttığı borulardır

A) Ayar kolu B )Duman boruları C) Ocak kapağı D) Küllük kapağı

33- Tesisattaki su yüksekliğini metre su sütunu (mSS) cinsinden gösteren cihaz aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hidrometre B) Manometre C) Termostat D) Termometre

34- Yandaki şekildeki kolektör bağlantısında ( 1 ) numaralı elemanın adı nedir?

A) Şiber vana B) Küresel vana C) Pompa D) By-pass

35- Yandaki şekildeki kollektör bağlantısında ( 3 ) numaralı elemanın adı nedir?

A) Manometre B) Küresel vana C) Pompa D) Kolon vanası

36- Yandaki şekildeki kollektör bağlantısında ( 4 ) numaralı elemanın adı nedir?

A) Manometre B) Pistonlu vana C) Pompa D) Kolon vanası

37- Yukarıdaki şekilde görülen anahtarlar ne anahtarıdır?

A) Pürjör anahtarı B) Açık ağızlı anahtar C) Vida anahtarı D) Kurbağacık

15

GENLEŞME DEPOLARI

Yaklaşık Hesabı

1-Açık Genleşme Depoları

Sıcak sulu ısıtma sistemleri genellikle 90/70 °C su sıcaklığında çalışacak şekilde tasarlanır. Ortalama su

sıcaklığı 80 °C değerindedir. Besi suyu sıcaklığı ise 10 °C olarak kabul edilir. Bu durumda sistemdeki suyun

sıcaklığı 10 °C ile 80 °C arasında değişebilecektir. Suyun sıcaklığına da bağlı olarak özgül hacmi de değişecektir.

Buna göre söz edilen sıcaklılar arasında sistemdeki su hacmi yaklaşık %3 oranında artacaktır. Bu genişleyen su

hacmini toplamak üzere açık veya kapalı genleşme depoları kullanılmaktadır. Açık genleşme depoları dağıtma

sisteminin en yüksek noktasına konulmaktadır [18].

Açık genleşme tankları aynı zamanda sistemi atmosfere açarak, ısıtma tesisatında basıncın atmosfer

basıncının üstüne çıkmasına engel olmaktadırlar. Böylece sistemin emniyetini sağlamakta, öte yandan sistemde

eksilen suyun takviyesi ve sistemde meydana gelen havanın tahliyesi işlevlerini de yerine getirmektedirler. Sistemin

su takviyesi kazan yerine seviye şalteri ile genleşme deposundan yapıldığı zaman, sistemi durdurmadan sürekli su

seviyesi otomatik olarak kontrol edilmektedir. Aynı zamanda kazana verilen su sıcaklığı da problem olmaktan

çıkarmaktadır [18].

Genleşme deposu hacminin hesaplanmasında önce Sistemdeki Toplam Su Hacmi (VS)belirlenir. Isıtma

kazanı, ısıtıcılar ve borular içindeki toplam su hacmi üretici firma kataloglarından belirlenmektedir [18].

Su hacminden sonra su sıcaklığı değişimi belirlenerek, suyun yoğunluk ve özgül hacminin sıcaklıkla

değişimi çizelgesi yardımı ile genleşen su hacmi bulunmaktadır. Genleşen Su Hacmi (Vg) ile gösterilirse, 10 cm

minimum su seviyesi ve üstte %40 emniyet boşluğu kabul edilerek Genleşme Kabı Hacmi (Vn) bulunmaktadır.

Genel olarak (Vn) Eşitlik (2.26) ’te gösterildigi gibi alınmaktadır [18].

Vn= 2Vg (2.26)

Kazan ve genleşme deposu gidiş ve dönüş güvenlik boruları ile birbirine bağlantılıdır. Güvenlik boruları

kazandan genleşme deposuna doğru daima yükselen bir eğimle döşenmeli ve bu borular üzerine su geçişini önleyen

vana veya geri tepme ventili bulunmamalıdır. Gidiş ve dönüş güvenlik boruları çapları Eşitlik (2.27) ve (2.28) ‘deki

gibi hesaplanmaktadır.

(2.27)

(2.28)

Burada;

dg: Gidiş emniyet boru çapını (mm),

dd: Dönüş emniyet boru çapını (mm),

Qk: Toplam ısıl ihtiyacını (kcal/h) ifade etmektedir [18].

Güvenlik borularının mm olarak hesaplanan çaplarına inç cinsinden standart boruların hangisinin karşılık

olduğu yazılmalıdır. Gidiş ve dönüş güvenlik boruları 1″(inç)’ten daha küçük olmamalıdır [18].

Gidiş ve dönüş emniyet borularından başka, açık genleşme tankı üzerinde bulunan sirkülasyon borusu

genleşme tankı deposunun donmasını engellemek için kullanılır. Çapı (1/2)″ veya (3/4)″ alınabilir.

Taşma borusu ise depodan taşan suların kazan dairesine iletir. Çapı en az 2″ olmak üzere Gidiş Emniyet

Borusu (dt) ile aynı seçilir.

Ayrıca genleşme deposunda su bulunup bulunmadığını kontrol amacı ile minimum su seviyesinden kazan

dairesine (1/2)″ çapında bir boru indirilir. Ucunda bir musluk olan bu boruya Haberci Borusu adı verilir [29].

2- Kapalı Genleşme Depoları

Isıtma tesisatlarında açık genleşme depoları; işletme zorlukları, korozyon sorunları ve buharlaşma yoluyla su

kaybına neden olması dolayısıyla uygun olmamaktadırlar. Bu sebeple kapalı genleşme depoları daha avantajlıdır. Bu

depolar kazan dairesinde bulunmaktadırlar. Böylece devamlı gözaltında oldukları gibi, yerleşme ve donma

problemleri olmamaktadır. Günümüz ısıtma tesisatlarında kapalı genleşme deposu kullanımı tavsiye olunur [18].

16

Kapalı genlesme kabı içeren sistemler, ancak otomatik kontrollü yanma sağlanan kazan kullanıldığı zaman

mümkündür [18]. Kapalı genleşme deposu hesabı, Eşitlik (2.29) ‘de verilmiştir.

(Litre) (2.29)

Burada;

Vg: Sistemde genleşen su miktarı (Lt.)

Vv: Başlangıç (ön) su hacmi (Lt.)

P0: Depo ön basıncı (bar)

Pe: Sistem işletme üst basıncı (bar)

Sistem İşletme Üst Basıncı emniyet ventili açma basıncından büyük olamaz. Genellikle Pe= Paçma - 0,5 (bar)

seçilir. Emniyet ventili açma basıncı ise Kapalı Genleşme Deposu dayanım basıncının (0,5 bar) daha altında

ayarlanmalıdır. Limit halde tavsiye edilmemekle birlikte, bazı hesaplarda bu değer deponun dayanım basıncına eşit

alınmaktadır.

Örnek: Dolayısıyla 3 bar dayanım basıncı olan bir kapalı depoda, üst işletme basıncı, dayanım basıncından

0,5 + 0,5= 1 bar daha düşük olmalıdır. Bu basınç limit halde bazı durumlarda 2,5 bar olarak da alınabilmektedir[18].

Paçma açma basıncı binanın kat yüksekliğine göre seçilmektedir.

Yazılımda

Paçma değeri;

Bina yüksekligi 15 m’ye kadar: Paçma = 2,5 (bar)

Bina yüksekligi 15 m’yle 30 m arasında: Paçma = 3,5 (bar)



Bina yüksekligi 48 m üzerinde ise: Paçma = 7 (bar) olarak kabul edilmektedir.

Sonraki bölümde, TS 2164’de bulunan teknik bilgi ve hesaplama yöntemleri kullanılarak, kalorifer tesisatı

projelendirmesini gerçekleştirecek bilgisayar programının içerisinde bulunan modüllerin içerikleri ve bu modüllerin

kullanılmaları konuları detaylı olarak ele alınmıştır.

17

KALORİFER KAZANLARI YAKMA TALİMATI

1- Kalorifer Kazanına kömür ilave etmek gerektiğinde yeni kömürü yanmakta olan korun üzerine

değil yanlarına yerleştirin.

2- Ateş ve küllük kapağını açmayınız, kapaklar üzerindeki klapeler vasıtasıyla hava girişini

ayarlayınız ve istenilen yanmayı sağlayınız.

3- Kazan su sıcaklığını dış ortam sıcaklığına göre ayarlayıp yakışı sağlayınız.

4- Baca damperini yakışa göre ayarlayınız.

5- Geceleri kazan uyutma yöntemini uygulayınız ki ilk tutuşturma masrafınız olmasın.

T.C. ANAYASASI Madde: 56- "Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek,

çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşın ödevidir."

Binanızda kalorifer sistemi dış hava sıcaklığı 12 ºC ve altına düştüğü zaman yakılmalıdır, dış hava sıcaklığı

12–15 ºC arasında olduğu zamanda ise kalorifer sistemi kısıtlı yakılmalıdır. Dış hava sıcaklığı 15 ºC ve üzerinde ise

kalorifer yakılmamalıdır.

Dış Hava Sıcaklığına Göre Kazan Suyu Sıcaklığı Ayarlamada Kullanılan Ortalama Değerler

Dış Hava Sıcaklığı 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 -1 -2 -3

Kazan Suyu Sıcaklığı 45 48 51 54 57 60 63 66 69 72 75 78 81 84 87 90

1- Evlerde: Oturma odaları ve salonlar yaklaşık 22 ºC, Merdiven, Mutfak, Tuvalet 15 ºC, Yatak

odası 20 ºC olacak şekilde ısınma sağlanmalıdır. Fabrika ve iş hanlarındaki kalorifer tesisatları yaklaşık

15ºC–20ºC arasında yakılmalıdır.

2- Ateşçi belgesi olmayan kişilere kalorifer yaktırılması yasaktır.

3- Dökme kömür yakılmaması ve çıkan cürufların torbalanarak uzaklaştırılması gerekmektedir.

4- Her yıl baca temizliğinin ehli kişilere yaptırılması gerekmektedir.

5- Kalorifer ile ısınan her bina kalorifer teftiş defteri bulundurmak zorundadırlar. Teftiş defterinin

Belediyeden temin edilmesi ve onaylatılması gerekmektedir. 6- Yukarıda tablo halinde verilen kazan suyu sıcaklıkları uygulandığı durumlarda, evlerin iç mekânlarında

belirtilen değerler sağlanamadığı takdirde Teknik Yetkili Servislere danışılarak tesisatta olabilecek arızalar

giderilmeye çalışılır. Tesisatla ilgili herhangi bir problem bulunamaz ise mekan içi izolasyon tedbirlerinin alınması

gerekmektedir.

KALORİFER ATEŞÇİSİ TAKIMLARI Katı, sıvı ve gaz yakıtlı kazanların hepsinde kullanılan (sıcak sulu, buhar vb.) yakma ve temizleme aletleri

(ateşçi takımları) kullanılır. Bunlar, özellikle katı yakıtlı kazanlarda aletlerdir.

18

1 2 3 4 5 6

Kürek Kalorifer ateşçisinin kullanacağı kürek, kömürün etrafa saçılmadan kazan içine atılmasını sağlayacak, kazan

derinliğine uygun uzunlukta sapı bulunan bir kürek olmalıdır.

Süngü Yaklaşık 20 mm çapında yuvarlak çelik çubuktan yapılan süngünün bir ucu yassı veya sivri öteki ucu da elin

iyice kavranmasını sağlayacak şekilde tutamaklı olur. Boyu kazanın yanma hücresi derinliğinden 1 m daha uzun

olur. Kısa olursa süngüleme sırasında ateşçinin eli ateşe çok yaklaşır. Ayrıca süngüye kumanda etmek zorlaşır.

Gelberi Ucuna çelik sacdan bir plaka kaynak edilmiş bir çelik çubuktan meydana gelmiştir. Kömürün yanma

hücresine yayılmasında, küllükteki küllerin dışarıya çekilmesinde kullanılır. Süngüde olduğu gibi bir ucunda

tutamak bulunur.

Kanca Yapılışı süngününkine benzer. Ucu kanca şeklinde bükülmüştür. Yanma sırasında oluşan curufları dışarı

çekmekte kullanılır.

Fırça Duman borularında biriken kurumları temizlemekte silindir biçiminde yapılmış tel fırça kullanılır. Tel fırça

muhtelif çaplara göre yapılmıştır. Fırça alırken, duman borusunun iç çapına uygun olanı alınmalıdır. Fırça, fırça

sapına vidalanır, eskiyince yenisi ile değiştirilir.

Dökme demir kazanlarda kullanılan fırçalar duman kanalcıklarının biçimlerine göre özel olarak

yapılmışlardır.

El Arabası Kömür ve küllerin taşınmasında kullanılmak üzere, tercihan lastik tekerlekli el arabasına ihtiyaç vardır.

Çekiç veya Balyoz Çok iri kömürleri yakma büyüklüğünde kırmak için büyük bir çekiç veya balyoz kullanılabilir.

Balta Odunları tutuşturmak ve yakmak için uygun büyüklüğe getirmede ağzı keskin balta kullanılmalıdır.

Bunlardan başka kazanı yakacak kalorifercinin çeşitli onarımlarda kullanabilmesi için boru anahtarı,

kurbağacık, pense, kontrol kalemi vb. aletler bulundurmalıdır.

Kazan Taşlarının Oluşumu ve Yok Edilmesi Suda bulunan kalsiyum ve magnezyum iyonlarının suya verdiği özelliğe “sertlik” denir. Sert su tesisattaki

boruların ve kazanın iç yüzeylerinde zamanla kireç tabakası (taşlanma, kabuk bağlama) oluşturur ve dolayısıyla

kazan sağırlaşması veya körlenmesi denilen olay meydana gelir. Bu da kazanın verimsiz çalışmasına ve ömrünün

kısa olmasına sebebiyet verir. Bunu ortadan kaldırmak veya azaltmak için kazana verilecek su, su yumuşatma

tankından geçirilerek yumuşatılmalı ve sistemdeki su kaçakları kontrol altına alınarak kazana sık sık su takviyesi

yapılmamalıdır.

1. Kürek

2. Süngü

3. Gelberi

4. Kanca

5. Tel fırça

6. El arabası

19

KÖMÜRLÜ KALORİFER KAZANI YAKMA TALİMATI

Önden Görünüş Yandan Görünüş

Kazanın Tutuşturulması

Yerli Linyit Kömürün Yakılmasında Uyulacak Talimat

1- Sabahın erken saatinde kazan dairesine girdiğinizde önce hidrometreden tesisatın suyunu kontrol

ediniz. Eksikse, suyunu tamamlayınız.

2- Kazan duman borularını (dökme kazanlarda dilimleri) haftada iki kez kazanı yakmadan önce

temizleyiniz.

3- Ateş kapağını açıp ızgaranın sağına ve soluna ve de ocağın arkasına kömür atın. Boş kalan

ızgaranın üzerine bol kâğıt koyduktan sonra arkadan öne doğru odunları çatın ve tutuşturun.

4- Odunlar kömürü yakacak duruma gelince mümkün olduğu kadar parça kömürlerden birkaç kürek

serperek yanan odunların üzerine atınız.

5- Serpilen kömür tutuşunca serpe kızarta tüm ızgaranın üzerinde 10–15 cm. kalınlığında bir ateş

tabakası elde edildikten sonra, yeni atılacak kömür dış hava sıcaklığına ve binanızın ısı ihtiyacına göre

ızgaranın tamamına yayılmayıp, yarısına yastık şeklinde atılacaktır. Diğer yarısındaki alevin üzeri

kapatılmayacaktır. Bu, Yastıklama Yöntemi ile yeni atılan kömürden çıkan yanıcı gazlar ızgaranın diğer

yarısındaki alev ve buradan ocağa giren yakma havası ile kolayca yanma olanağını bulacak, issiz ve

verimli bir yanma sağlanacaktır.

6- Kazan suyu sıcaklığı 40 °C–50

°C' ye ulaşınca çalıştıracağın devridaim pompasının giriş ve çıkış

vanalarını açın ve pompaya yol verin. Ana vananın kapalı olup-olmadığını kontrol edin, ana vana açıksa

kapatınız.

7- Devridaim pompası çalışınca kazan suyu sıcaklığı düşecektir. Dış hava sıcaklığına uygun kazan

suyu sıcaklığı sağlanıncaya kadar kazanın başından ayrılmayınız.

8- İleri saatlerde yanmayı kontrol ediniz. Tekrar kömür atılmak istenildiğinde, gerekirse ateşi

düzenleyin ve kömürü bu defa ızgaranın diğer yanına yastık şeklinde atın. Izgaranın bir yarısı mutlaka

alevli bırakılacaktır.

20

Önden Görünüş Yandan Görünüş

9- Ateşin üzeri küllenmiş ve küllüğe ışık sızmıyorsa, ateşi süngüleyip düzenleyin. Ateşi

düzenledikten sonra, kazanı besleyin. Gece yatmadan önce nemlendirilmiş toz kömürle ocağı bastırın ve

uyutun ve yanmayı azaltın. Damperi kısın, küllük kapağını kapatın. Devridaim pompasını durdurun, ana

vanayı açın.

10- Sabahın erken saatinde akşam uyuttuğunuz ocağı süngüledikten sonra, ocak içinde kalan külleri

alın ve ateşin üzerine mümkün olduğu kadar parça kömür atın. Kömürler tutuşunca serpe kızarta tüm

ızgara üzerinde 10–15 cm. kor ateş tabakası sağlayıncaya kadar kömür atmaya devam edin. Ondan sonra

ateşi ızgara düzeyine yayın. Ocağa atacağınız parça ve toz kömürü ocağın sağına ve soluna yastık şeklinde

atınız ve yastıklama yöntemiyle günlük yakışa devam ediniz.

İthal Kömürün Yakılmasında Uyulacak Talimat

1- Sabahın erken saatinde kazan dairesine girdiğinizde önce hidrometreden tesisatın suyunu kontrol

ediniz. Eksikse, suyunu tamamlayınız.

2- Kazan duman borularını (dökme kazanlarda dilimleri) haftada iki kez kazanı yakmadan önce

temizleyiniz.

3- Ateş kapağını açıp ızgaranın sağına ve soluna ve de ocağın arkasına kömür atın. Boş kalan

ızgaranın üzerine bol kâğıt koyduktan sonra arkadan öne doğru odunları çatın ve tutuşturun.

4- Odunlar kömürü yakacak duruma gelince mümkün olduğu kadar parça kömürlerden birkaç kürek

serperek yanan odunların üzerine atınız.

5- Serpilen kömür tutuşunca serpe kızarta tüm ızgaranın üzerinde bir ateş tabakası elde edinceye

kadar mümkünse parça kömür atmaya devam ediniz. Ondan sonra ocak içinde meydana gelen kor ateşi

ızgaranın hiçbir yerinde açıklık kalmayacak şekilde ızgaranın üzerine yayınız (Daha sonra ocağa atacağınız

toz ve parça karışımı kömürün tam yanabilmesi için ızgara üzerinde 15–20 cm. kor ateş oluşturulması

şarttır).

6- Dış hava sıcaklığına ve binanın ısı ihtiyacına göre gerekli kömürü ocağın tam ortasına arkadan

öne doğru Balıksırtı şeklinde atınız. Ocağın sağında ve solundaki kor ateşin üzerini kapatmayınız.

7- Kazan suyu sıcaklığı 40 °C–50

°C' ye ulaşınca çalıştıracağın pompanın giriş ve çıkış vanalarını

açın, ana vanayı kapatın.

8- Devridaim pompası çalışınca kazan suyu sıcaklığı düşecektir. Dış hava sıcaklığına uygun kazan

suyu sıcaklığı sağlayıncaya kadar kazanın başından ayrılmayın.

9- İleri saatlerde yanmayı kontrol ediniz. Ocağın sağına ve soluna süngü vurduktan sonra ateşi

düzenleyin ve iki üç kürek kömürü hafif ıslattıktan sonra atınız. Ancak ocağın sağında ve solundaki kor

ateşi kapatmayın. Böylece yeni atılan kömürlerin issiz ve verimli bir şekilde yakılması mümkün olacaktır.

10- Ateşin üzeri küllenmiş ve küllüğe ışık sızmıyorsa, ateşi süngüleyip düzenleyin. Ateşi

düzenledikten sonra kazanı besleyin. Gece yatmadan önce nemlendirilmiş toz kömürle ocağı bastırın ve

yanmayı azaltın. Damperi kısın, küllük kapağını kapatın. Devridaim pompasını durdurun, ana vanayı açın.

11- Sabahın erken saatinde akşam uyuttuğumuz ocağı süngüledikten sonra, ocak içinde kalan

külleri alın ve ateşin üzerine mümkün olduğu kadar parça kömür atın. Kömürler tutuşunca serpe kızarta

tüm ızgara üzerinde 10–15 cm kor ateş tabakası sağlayıncaya kadar kömür atmaya devam edin. Ondan

sonra ateşi ızgara üzerine yayın. Ocağa atacağınız parça ve toz kömürü Balıksırtı Yöntemi ile günlük

yakışa devam ediniz.

21

Katı Yakıtlar ve Depolanması

Genelde odun ve kömür olarak adlandırılmaktadır. Katı yakacakların ısı verimi diğerlerine nazaran

daha düşük olmasına rağmen ülkemizde müstakil, bireysel ve merkezi ısıtmalarda kullanılmaktadırlar.

Fakat günümüzde daha çok sıvı ve gaz yakacakların kullanımı tercih edilmektedir.

Genel olarak katı yakacaklar, odun, linyit kömürü, prina (zeytin posasının ve çekirdeğinin

kurutulmasından elde edilir), turbo, taş kömürü ve kok kömürü, odun kömürü, briket (sıkıştırılmış) kömür

olarak sayılabilir.

Katı yakıtlar, kazan dairelerinde kömürlük denen yerde depolanır. Kömürlük, kömürün kazana en

kısa ve rahat ulaştırılacağı şekilde tasarlanır. Rutubetli (nemli) olmamalıdır.

Avantajları: Sobalı müstakil ısıtmada kolaylık sağlar.

Dezavantajları: Taşınması ve depolanması zordur. Isıl verimi azdır. Duman, is ve kül miktarı

fazladır. Yanma ısıtma süresi uzundur. Elle ve mekanik yükleme gerektirir.

Kömürlükte (kapalı depolar)

1- Kömürlükte su sızıntısı ve rutubet olmamalıdır.

2- Kömürün depolama yüksekliği 1,5 m’yi geçmemelidir.

3- Kömür içerisinde tahta, talaş veya odun kalmamalıdır. (Yanmayı çabuklaştırır.)

4- Kömürlüğün penceresi sürekli olarak açık tutulmalıdır. Pencere yoksa havalandırma tesisatı yapılmalıdır.

Açık arazide

1- İstif yapılacak yerin altı tozlardan ve çamurdan temizlenmelidir.

2- Yüksekliği 1,5 m’ yi geçmemelidir.

3- İstifler arasında servis boşluğu bırakılmalıdır (1,5 m).

4- İstifler düzgün yapılmalıdır. (Yağmur, rüzgâr vs. gibi dış etkenlerin dağıtmaması için.)

5- İstif kenarlarına su kanalı açılmalıdır.

Kömürler kızışırsa, su ile kesinlikle söndürmeye çalışılmamalı, ısınan bölgeler dışarıya alınarak

havalandırılmalıdır. Sıkılan su genellikle yanmayı artıracaktır.

KÖMÜR KAZANI GÜNLÜK YAKMA TALİMATI

A) Mevsim Başında Yapılacak İşler 1- Tesisatın suyunu kontrol edin, eksikse tesisatın suyunu tamamlayın.

2- Hidrometrenin çalışıp çalışmadığını kontrol edin.

3- Termometrenin çalışıp çalışmadığını kontrol edin.

4- Kazan duman boruları ve gaz kanallarının temiz olup olmadığını kontrol edin.

5- Devridaim pompalarının çalışıp çalışmadığını kontrol edin.

6- Baca ve kazan temizliğini kontrol edin.

B) Yanış Süresince Yapılacak İşler 1- Dış hava sıcaklığına göre kazan suyu sıcaklığını sık sık kontrol edin.

2- Yakıt yakma tekniğine uyun. (Kazana kömür atılırken Yastıklama veya Balıksırtı yönteminin uygulanması vs.)

3- Süngü zamanını geciktirmeyin.

4- Baca çekişini damperle ayarlayın.

5- Kazanda istenilen sıcaklık temin edildiğinde, sıcaklığın korunması için baca çekişini damperle ayarlayın.

6- Küllük kapağını az hava girecek şekilde ayarlayın.

7- Küllük kapağı ve damperi olmayan kazanda elde edilen sıcaklık korunmaz. Kazanlarda damper kolu ve küllük

kapağı yoksa mutlaka taktırın.

22

8- Kazanda su eksilmesi durumunda şehir suyunun akmaması halinde, hazır tanker sulardan imbisat deposuna

aktarma yapın. Sonra, kazan yakışına devam edin. Su aktarma esnasında imbisat tankına yabancı cisimlerin

girmemesine dikkat edin.

9- Şehir şebeke cereyanının kesik olması halinde, devridaim pompası devreden çıkartın, ana vanayı (by-pass) açarak

tabii devridaim sağlayın.

C) Yanış Bitimi Sonrası Yapılacak İşler 1- Gece saat 22.

00'den sonra kazan yakışına son verin.

2- Ertesi gün için kazanda ateşin kalmasını sağlayacak şekilde ıslatılmış toz kömür ve/veya külü ateşin üzerine

yorgan gibi sererek kazanı uyutun.

3- Damperle baca çekişini azaltın (1/4'e getirin).

4- Devridaim pompasını devreden çıkartın. Ana vanayı açın.

5- Güvenlik açısından kazan dairesini baştan sona kontrol edin.

D) Ertesi Sabah Yapılacak İşler 1- Sabah ilk iş damperi açıp, kazan içinde sıkışmış gazların bacadan çıkışını sağlayın.

2- Küllük kapağını açıp, ocağa hava girişi temin edin.

3- Ateşçi kapağını açıp, kazana süngü vurun. Ateşi düzenleyin.

4- Sırasıyla tüm emniyet ve kontrol cihazlarını gözden geçirip, kontrollerini yapın.

5- Dış hava sıcaklığına göre kazanı besleyip (kömür atıp), günlük yakışa devam edin.

KALORİFERCİ VE YÖNETİCİLERİN UYMASI GEREKEN KURALLAR

1- Kalorifer kazanları hükümet veya yerel yönetimlerce tanınan ehliyetli kişiler tarafından yakılacaktır.

2- Kalorifer, bina dışındaki hava sıcaklığı 15 °C ve altına düştüğü zaman yakılacaktır.

3- Evlerde oturma odaları, yatak odası, salonlar yaklaşık 20 °C; merdiven, mutfak, tuvalet 15

°C 'nin üzerine

çıkılmayacak şekilde ısıtma sağlanmalıdır. Fabrika ve iş hanlarında kalorifer tesisatları yaklaşık 15°C–20

°C arasında

yakılmalıdır.

4- Kazan dairesinde yönetici adına düzenlenmiş mutlaka bir noter tasdikli Kazan Teftiş Defteri bulundurulacaktır.

5- Kazan dairesinde kaloriferci tarafından yapılan uygulamalar, haftada bir defa yönetici tarafından denetlenecek ve

denetim sonucu noksanlıklar Kazan Teftiş Defterine işlenecektir.

6- Kalorifer kazanı usulüne ve tekniğine uygun yakılacaktır.

7- Kalorifer dairesi her zaman temiz olacak; ateşçi takımları, araç-gereçler bakımlı, kullanıma hazır ve tam

olacaklardır.

8- Kalorifer dairesinin mutlaka bir havalandırma penceresi olacak ve bu pencere yanış süresince açık tutulacaktır.

9- Kömürlü kalorifer kazanı haftada en az iki defa, akaryakıtla (fuel-oil'le) çalışan kazanlar ise haftada en az bir

defa mutlaka temizlenecektir. Doğalgaz kazanlarının ise her ay kontrolü yapılacaktır.

10- Yönetici, kalorifer tesisatında meydana gelen arızaların giderilmesi için gereken tedbirleri zamanında alacaktır.

11- Kaloriferci, kalorifer tesisatında bozukluk varsa yöneticiye zamanında haber verecek ve en kısa zamanda

noksanlıkların giderilmesine çalışacaktır.

12- Kalorifer kazanına ait baca her sezon başında mutlaka temizlenecektir.

13- Kömürlü kalorifer kazanlarında DENETİM BELGE' siz kömür yakılmayacaktır.

14- Valilik tarafından uyarı kademelerine ilişkin karar alındığında, uyarı kademelerinde önlemlere uyulacaktır.

15- Kazan dairelerinde yanıcı, patlayıcı, parlayıcı maddeler hiçbir zaman bulundurulmayacaktır.

AZ KÖMÜRLE ÇOK ISINMAK İÇİN NELER YAPILMALI?

1- Kazan kapağından kaçak hava giriyorsa kaçak hava girişi engellenmelidir. Böylece yanmaya iştirak etmeyen

havanın kazanı soğutması ve baca çekişindeki düşme önlenmiş olunur.

2- Kazanın ızgara aralıkları uygun ve düzgün değilse, fazla miktarda kömür yanmadan ızgaranın altına dökülerek

ziyan olur ve o oranda da fazla kömür kullanılır. Kırık, dökülmüş ve ızgara aralığı uygun olmayan ızgara

kullanılmamalıdır.

3- Kazana aşırı kömür yüklemeyin. Fazla kömür yüklenince/atılınca yetersiz hava sonucu kötü yanma meydana

gelir. Kötü yanma sonucu hem fazla kömür tüketilir, hem de sık sık kazan temizliği hâsıl olur ve aşırı oranda hava

kirliliğine neden olunur.

4- Kazan kömür atma kapağı aralıklı kalıyorsa, yani tam kapanmıyorsa; ocağa fazla miktarda soğuk hava girer,

yanma bozulur, baca çekişi düşer ve dolayısıyla fazla kömür tüketilir. Bu nedenle, kazan ateşçi kapakları yanış

süresince tam kapatılmalıdır.

23

5- Küllük kapağı istenen şekilde ayarlanmıyorsa, yanmayı kontrol etmeniz zorlaşır. Kazanın küllük kapağı yok ise,

kömür tüketiminde artış olur. Küllük kapağı ayarları zamanında ve gerektiği şekilde yapılmalıdır.

6- Kazana ait kurum temizleme kapağı tam kapanmıyorsa kazan çekişi ve yanma verimi düşer. Yanış süresince

kazan kurum alma kapakları mutlaka kapalı olmalıdır.

7- Kazan duman boruları (dilimli kazanlarda dilim aralıkları) haftada en az iki defa temizlenmiyorsa; üretilen ısı

suya geçmeden bacadan atılmış olur. Kazan temizlikleri zamanında yapılmadığında, kazan kirli olduğunda hem çok

fazla kömür tüketilir, hem de çok daha fazla hava kirliliğine neden olur.

8- Kazan ve tesisat izolâsyonu/yalıtımı bozulmuş, yıpranmış ve dökülmüş ise, kullanabileceğiniz enerjiyi ısınmak

yerine havaya atmış olursunuz. Isı ve yakıt tasarrufu için her tesisatın mutlaka izolâsyonu/yalıtımı olmalıdır.

İzolâsyonu/yalıtımı bozulmuş, yıpranmış ve dökülmüş olanlar onarılmalıdır.

9- Kömür atma ve küllük kapağı üzerindeki hava klapeleri iyi ayarlanmazsa, kontrol edilemeyen baca çekişi

kömürünüzün boşa yanmasına yol açar, gökyüzünü ısıtmış oluruz. Tam yanma gerçekleştikten sonra mutlaka hava

klapeleri ayarlanmalıdır.

10- Kazana ait duman kanallarında ve duman sandığı temizleme kapağında aralık varsa; kaçak hava, baca çekişini

azaltır. Yanma bozulur ve daha fazla kömür kullanılır. Ayrıca, çok fazla zehirli baca gazları çevreye yayılır.

11- K azana ait baca yılda en az bir defa temizlenmiyorsa, kazan çekişi düşer. Tam yanma gerçekleşmez, dolaysıyla

daha fazla yakıt tüketilir.

Bu önlemler alındığında en az % 30 yakıt tasarrufu sağlanır. Az yakıtla çok ısınarak ekonomik

kazanç elde edilmiş olunur.

***

KATI YAKITLI MERKEZİ ISITMA SİSTEMLERİN

ÇALIŞTIRILMASI VE BAKIMI

Sistem suyunun doldurulup boşaltılması Kalorifer tesisatına su basılarak tesisatın her yerine yeterli miktarda su gitmesi sağlanır. Sistemdeki su

seviyesinin kontrolü hidrometre ile yapılır. Sistemde suyun eksik olup olmadığı kontrol edildikten sonra gerekli ise

sisteme su verilir. Açık genleşme deposu haberci borusundan su geldiğinde hidrometrenin kırmızı ibresini siyah ibre

üzerine getiriniz, sistem su ile dolmuş demektir. Kapalı sistemlerde ise su seviyesi manometreden kontrol edilir.

Sistem devreye alınmadan tesisatın kontrol edilmesi gerekir. Sistem önce su ile doldurularak, sistemdeki

hava tahliye edilir. Tesisattaki bağlantı yerleri kontrol edilerek kaçak olup olmadığı tespit edilir. Kaçak yoksa

uygulanan basınçta sistem 24 saat bekletilerek hidrometreden su seviyesinde düşme olup olmadığı kontrol edilir.

Tekrar bağlantı yerleri gözden geçirilerek test tamamlanır.

Sistem ve ısıtıcı havalarının alınması Tesisatta hava olması istenmeyen bir durumdur. Sistemin sağlıklı ve verimli çalışmasını engeller. Homojen

bir ısınma olmamasına neden olur. Bu nedenlerle tesisatta hava olup olmadığı dikkatli bir biçimde kontrol yapılmalı,

eğer hava var ise tahliye edilmelidir. Tesisatta bulunan hava ısıtıcıların üst kısmında toplanarak bu kısımların soğuk

kalmasına neden olur. Isıtıcıların havası arka tarafındaki pürjörden yok ise ön tarafta bulunan rakor gevşetilerek

tahliye edilir. Sistemdeki hava ise açık genleşme depolu sistemlerde genleşme deposundan, diğer sistemlerde ise

hava tüpü veya otomatik hava tahliye elemanlarından tahliye edilir.

Pürjörlü hava tahliyesi

24

Dolaşım pompalarının kontrol edilmesi Kalorifer kazanlarında iki adet dolaşım pompası bulunur. Bunlardan birisi çalışır diğeri yedekte tutulur.

Dolaşım pompaları kazan suyu sıcaklığı 40–50 °C iken çalıştırılır.

Kazan suyu ısınmaya başlayınca çalıştıracağınız pompanın giriş-çıkış vanalarını açın ve pompaya yol verin.

Suyun yedek pompanın üzerinden by-pass yapmaması için yedek pompa emiş vanasını kapatın. Pompalar önünde

çek valf varsa, ana dolaşım borusu üzerindeki by-pass vana hariç diğer vanaları açık duruma getirin. Kazana giren

çıkan devreler ve kolektör üzerindeki vanalar binaya su akışını engellemeyecek şekilde kesinlikle her zaman açık

bulundurulmalıdır. Elektrikler kesilirse by-pass vanası açık konuma getirilir pompalar çalışırken kapatılır.

Su kaçak kontrolünün yapılması Tesisat tamamen dolduktan sonra bağlantı yerleri kontrol edilir. Sızıntı olan noktalar var ise gerekli tamirat

işlemleri yapılır. Eğer dikkatli bir biçimde kontrol edilmez ise tesisatta bulunan su zamanla eksilerek tehlikeli

sonuçlar doğurabilir.

Tesisattaki su devamlı olarak kontrol edilmelidir. Su seviyesini gösteren hidrometrede düşme görüldüğünde

kazana su verilmelidir.

Kazan su verirken kazan suyunun sıcaklığının 40 °C veya daha aşağıda olması hortumun havasının alınması

(hortumdan su akıtılarak) ve fazla tazyikle su verilmemesi hususlarına dikkat edilmelidir.

Kalorifer kazan veya tesisatının su kaçaklarının olmamasına bilhassa özel dikkat sarf etmek gerekir.

Kazandan veya tesisattan su alınmamalıdır. Kazana sık sık su verme mahsurludur. Suyun devamlı olarak ısınmasıyla

su içerisinde bulunan tuzlar ayrılarak kazandibine yapışır yapışan bu tuzlar ısı iletimini zorlaştırır. Bu nedenle

sarfiyatı artar ve randıman da düşer.

Günlük Temizlik Bakımı 1- Her gün kazan dairesinin iç temizliği yapılacaktır.

2- Su sızıntıları, havalandırma arızaları anında onarılacaktır.

Haftalık Temizlik Bakımı 1- Kazan dairesi haftada bir sabunlu su ve çamaşır suyu ile yıkanacak

2- Buhar kazanlarının cuma günü öğleden sonra bakımları mutlaka yapılacaktır.

3- Kazan duman boruları temizlik fırçaları ile fırçalanacak

4- Buhar vana milleri önce ince yağla sonra gresle yağlanacaktır.

5- Temizlik esnasında benzin ve mazot kullanılmayacaktır.

6- Kazan emniyet supaplarının çalışır olup olmadığı kontrol edilecek ve milleri ince yağla yağlanacaktır.

7- Pis su çukuru ve kanallarının haftada bir temizlenecek tıkanıklar giderilecektir.

8- Gevşemiş cıvata ve somunlar sıkıştırılarak arızalı olanlar değiştirilecektir.

9- Buhar vanalarının milleri devamlı yağlanacaktır

10- Vana başlarına salmastra konulacaktır

11- Kazan dairesinin genel temizliği haftalık aylık periyodik olarak yapılacaktır.

Aylık Bakım İşlemleri 1- Emniyet ventilini kontrol ediniz.

2- Su seviye otomatiğini ve asgari su seviye kesme otomatiğini, en az ayda bir defa kazan su seviyesini yavaşça ve

gerçekten asgari seviyeye indirerek kontrol ediniz.

3- Kazan ve kazana ait bütün sistem, boru bağlantıları, flanşlar, tutucular ve vanalardaki kaçakları ve diğer arızaları

dikkatlice kontrol ediniz. Tatminkâr görülmeyen her husus not edilerek düzeltilmelidir.

4- Bütün kaçak yapan flanş ve bağlantı yerlerini sıkıştırın ve sızıntıları önleyin, gerekiyorsa yenileyin.

5- Şalter tertibatını ve otomatik sistemi bir elektrikçiye kontrol ettiriniz.

6- Ön duman sandığı kapaklarını açın ve duman borularını bir fırça ile ayda 3–4 kez temizleyiniz. Bu temizlik

esnasında ön ve arka sandıklardaki ve baca bağlantı hattındaki kurumları da temizleyiniz.

Yıllık Bakım İşlemleri 1- Kazanı tamamen boşaltınız.

2- Bütün el ve adam deliklerini açın. Conta yüzeylerine zarar vermeden yapışmış kalmış conta parçalarını

temizleyiniz.

3- Kazanın içini temizleyin, basınçlı su ile iyice yıkayın. Kazan kireçlenme yapmışsa bunları temizleyin ve sonra

iyice yıkayın.

4- Bütün aylık bakım işlemlerini yapınız.

5- Bütün yatakları yeni yağlayın. Vantilatörün, besi suyu pompalarının ve yakıt pompalarının bakımını yapınız.

6- Adam ve el deliklerini kapatın, bunlar için yeni contalar koyun.

7- Kazanı yeniden su ile doldurun.

8- Bacanızı yılda en az bir kez temizleyiniz.

25

Dolaşım pompalarının periyodik bakımları 1- Pompanın altında ve kazan çıkışındaki olması gereken pislik tutucular en az yılda bir kez temizlenmelidir.

2- Pompalar susuz kesinlikle çalıştırılmamalıdır.

3- Genellikle piyasada kullanılan dolaşım pompaları yağlanmaz ve sakıncalıdır. Ancak bunun ile ilgili yetkili

servislerine danışılmalıdır.

4- Yeni ve uzun süre kullanılmamış dolaşım pompasının mili sudaki tortu ve kışırın etkisi ile sıkışabilir. Bu durumda

şalteri kapatın. Mili tornavida ile bir iki tur döndürünüz.

5- Her pompanın şekli ve uygulaması farklıdır. Kullanma kılavuzuna bakınız.

6- Pompanın emiş ucundaki basınç yeterli olmaz ise su buhar fazına geçebilir. Bu da sistemde hava kabarcıklarının

oluşmasını sağlar. Kabarcıklar sisteminizde olması gerekenden fazla titreşim ve ses yapar, performans düşüklüğü

olur. Bununla ilgili kullanma kılavuzuna bakınız, sorunu çözemezseniz yetkili servise sisteminizin kontrolünü

yaptırınız.

Genleşme Depolarının Bakımları Genleşme depoları donmaya karşı korunmalı ve izolasyonları kontrol edilmelidir. Isıtma sezonunun sonunda

gerekiyorsa içi korozyona karşı boyanmalı ve temizliği yapılmalıdır. Bağlantı borularından herhangi bir sızıntı var

mı kontrol edilmelidir.

Denetim ve kontrol elemanlarının kontrolleri Denetim ve kontrol elemanlarının çalışıp çalışmadıkları doğru ölçüm yaptıkları, tam açma kapama yaptıkları

izlenir. Herhangi bir aksama veya yanlış ölçüm varsa bakıma alınırlar. Periyodik bakımları yapılır veya yetkili

servise yaptırılır.

Kazan dairesinin genel temizlikleri 1- İyi bir kazan bakıcısı için en iyi referans kazan dairesinin temizliği ve bakımlı bir kazan dairesi mahallidir.

Yüksek verim sağlamak ve devamlılığı korumak yetkililerin ve kazan bakıcısının elindedir. Bunu sağlamak için

gerekli bakım ve temizleme masrafları büyük değildir, uzun ömür ve hissedilir derecede yakıt tasarrufu ile kendisini

fazlasıyla amorti eder.

2- Yetkililer, kazan dairesine ait olmayan eşya ve teçhizatın oradan uzak bulunmasına ve kazan dairesinin yalnız

kendi gayesine uygun hizmet etmesine önem vermelidir.

3- Kazan dairesinde temiz su ve pis su bağlantı yerleri bulunmalıdır, kazan dairesinin bol su ile temizlenmesine

engel olacak durum olmamalıdır.

4- Daima bakımlı olan kazan dairesi, sorunsuz ve verimli çalışır.


1- Isıtıcı havasını alma musluğu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Küresel vana B) Çekvalf C) Anahtar D) Pürjör

2- Kazana su verirken kazan suyunun sıcaklığı kaç ºC civarında olmalıdır?

A) 70/90 B)70/80 C) 40/50 D) 5/15

3- Elektrikler kesilirse hangi vana açık konuma getirilir?

A) Şiber vana B) By-pass C)Pislik tutucu D) Kelebek vana

4- Kazanın kömür yükleme kapağı açılarak üzerine düzgün bir şekilde, kaç cm kalınlığında kömür serilir?

A) 10–15 cm B) 20–30 cm C) 40–50 cm D) 50–60 cm

5- Süngü vurma işleminden sonra ızgara altına dökülen küller hangi aletle dışarı alınır?

A) Gelberi B) Süngü C) Kürek D) Çekiç

6- Ocak içerisine kömür nasıl atılmalı?

A) Hızlı hızlı- çok çok B) Azar azar ve sık sık C)Yavaş yavaş – çok çok D) İstenilen şekilde atılabilir.

7- Aşağıdakilerden hangisi mevsim başında yapılacak işlemler ve hazırlıklardan değildir?

A) Izgaralar gözden geçirilmelidir. B) Tesisatın suyu tamamlanmalıdır.

C) Kazan dairesi boyanmalıdır D) Kazandan bacaya olan kısımla, baca kontrol edilmelidir.

8- Aşağıdakilerden hangisi kazan temizleme aleti değildir?

A) Süngü B) Gelberi C) Tel fırça D) Kıl fırça

9- Kömürün depolama yüksekliği kaç m’ yi geçmemelidir?

A) 1,5 m B) 2 m C)2,5 m D) 4m

26

10- Tam yanmada alev rengi katı ve sıvı yakıtlarda aşağıdakilerden hangisidir?

A)Açık yeşil B) Açık sarı - portakal C)Mavi D) Sarı- limon

11- Yakıtların oksijen ile tepkimeye girerek ısı ve diğer yanma ürünlerinin oluşmasına ne denir?

A) Isı B)Sıcaklık C) Termometre D) Yanma

12- Sıcak sulu merkezi ısıtma tesisatlarında su sıcaklığı kaç derecedir?

A) 90/70 B)95/75 C)100/80 D) 110/100

13- Kalorifer kazan suyu sıcaklığı 40–50 °C ye geldiğinde sirkülasyon pompası çalıştırıldığında aşağıdaki

işlemlerden hangisi yapılmamalıdır? A) Yedek pompanın emiş vanası kapatılmalıdır. B) By-Pass vanası kapatılmalıdır.

C) Sirkülasyon pompası emmiş vanası kapatılmalıdır. D) Sirkülasyon pompası emmiş vanası açılmalıdır.

27

SIVI YAKITLI KALORİFER KAZAN VE YAKAKICILARI

28

BRÜLÖRLER

Yakıtların yakılması için gaz haline getirilip hava ile karıştırılması gerekir. Isıtma sistemlerinde

yakıtı, ocağa püskürten, yanma için gerekli havayı temin eden, yakıt-hava karışımını sağlayan ve

ateşlemeyi yaparak yakan yakıt yakıcılarına “brülör” denir. Bunun için brülörün gövdesinde, otomatik

çalışma için gerekli bütün ayar, kumanda ve ateşleme donanımı da bulundurulur.

A) Basınç Durumuna Göre Brülörler

1- Alçak Basınç Brülörü

Görünüş ve yapım özellikleri bakımından yüksek basınçlı brülörlere benzer. Bu sıvı yakıt

brülörlerinde yakıt yağı 3.000, 4.000 ve bazı hallerde 10.000 devirli bir milin içindeki kanaldan gönderilir.

Kanalın ucunda bulunan çanağın içine gelir. Bu yağ santrifüj kuvvet tesiriyle çanağın kenarlarına

savrularak küçük parçacıklara ayrılır. Çanağın mili üzerinde bir vantilatör mevcuttur. Bu vantilatörden

gelen hava, püskürtme çanağının etrafından girerek yakıt yağı ile iyice karışır. Bu karışım ikinci bir

vantilatörden gelen hava yardımı ile yanışa hazır duruma gelir. Yakıtı ısıtıp buharlaştırarak yakarlar.

Günümüzde konutlarda pek kullanılmazlar.

Bu brülörün faydaları şunlardır;

1- Kalın yağları bile ön ısıtmaya tabi tutmadan yakmak mümkündür.

2- Ayar sahaları daha geniştir.

3- Tıkanma ihtimalleri daha azdır.

Alçak basınçlı brülörlerin dezavantajları da şunlardır;

1- Daha gürültülü çalışırlar.

2- Verimleri biraz daha düşüktür.

Sıvı yakıtlı alçak basınç brülör şeması

2- Yüksek Basınç Brülörü

Yüksek basınçlı sıvı yakıt brülörlerinde pompa, yakıtı yüksek bir basınçla (7–20 kg/cm²) yakıt

püskürtme memesinden koni biçimli zerreler kümesi halinde yanma odasına püskürtür. Vantilatör

tarafından, memeyi çevreleyen büyük çaplı borudan verilen hava, yanma odasında yakıt zerreleri ile

karışır. Yakıt yağı-hava karışımı memeye yakın konmuş olan, elektrik yüklü uçlar ile ateşlenir.

Ateşlemeden sonra yanma kendiliğinden devam eder.

Bu brülörler otomatik alev kontrolü, otomatik yanma ve durdurma donanımı gibi özelliklere sahip

olduğundan, merkezi ısıtma sistemlerinde çok kullanılır. Yakıt yağının düzgün bir biçimde püskürtülmesi

için, yakıtın temizliği, viskozitesi (akıcılığı) ve özgül ağırlığı önemlidir. Bu brülörler, yakıtı parçalayıp

(atomize edip) basınçlandırarak yakarlar. Isıtma tesisatlarında yaygın olarak bu tür brülörler kullanılır.

1- P 1. Püskürtme Düzeneği (Meme),

2- Türbülatör,

3- Ateşleme Elektrotları,

4- Fotosel,

5- Ateşleme Trafosu,

6- Vantilatör Rotoru,

7- Membranlı Yağ Kapatma Ventili

8- Yağ Kapatma Ventili Ayarı

9- Kumanda Basınç Ayarı

10- Kompresör Primer Hava

11- Ayar Pompası

12- Yağ Basınç Regülatörü

13- Yağ Pompası

14- Yağ Filtresi

29

Yüksek basınçlı sıvı yakıt brülörü şeması

B) Yakıt Durumuna Göre Brülörler

1- Katı Yakıtlı Brülörler

Katı Yakıt Brülörleri

Bu brülör daha büyük alanlarda kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Konutların ve sitelerin merkezi ısıtma sistemlerinde

ve sanayide yüksek ısı üretimi gereken yerlerde kullanılmaktadır. Brülör toz kömür, prina (zeytin posasının ve çekirdeğinin

kurutulmasından elde edilmektedir) ve diğer alternatif katı yakıtları yakar.

2- Sıvı Yakıtlı Brülörler

Motorin ve yağ brülörü Fuel-Oil brülörü

Mavi alevli motorin brülörü Sıvı yakıt brülörü (Bu fotolar gaz brülörü)

Fuel-oil çok az uçucu bir yakıt olduğundan ısıtılıp basınçlı olarak püskürtülmesi gerekmektedir. Fuel-oil No: 4 için

yakıt son noktada 90°C ‘ye kadar, fuel-oil no: 6 için yakıt son noktada 130°C’ye kadar ısıtılmalıdır. Brülörlerde yakıt 15–25

bar basınçla ocak içine püskürtülmelidir (brülör imalatçısı firmanın tavsiye ettiği değere göre ayarlanmalıdır). Yaklaşık olarak 1

kg fuel-oil’i yakmak için 11 m³ hava gerekmektedir. Biz Hava miktarını hava fanı hava girişinde bulunan klapelerin açıklığını

ayarlayarak istediğimiz miktarda tutarız.

1- Püskürtme Düzeneği (Meme)

2- Türbülatör,

3- Yüklü Uçlar (Ateşleme Elektrotu)

4- Fotosel

5- Yüksek Gerilim Trafosu

6- Vantilatör

7- Filtre

8- Yağ Pompası

9- Yağ Açma ve Kapama Ventili

30

Sıvı yakıt brülörleri, alçak ve yüksek basınçlı olarak iki çeşittir. Merkezi ısıtma sistemlerinde yüksek basınçlı olanlar

tercih edilir. Brülörler, birbiriyle bağlantılı çalışan mekanik parçalardan meydana gelir. Bu parçaların brülör sistemi içinde,

kendilerine göre yapması gereken görevleri vardır. Birisinde olabilecek aksaklık veya arıza durumunda, tüm sistem çalışmaz

duruma gelir.

3- Gaz Yakıt Brülörü

LPG ve doğalgaz yakan bu brülörler, karşı basınçlı ve atmosferik (üflemesiz) yanmaya uygun olarak imal edilirler.

Doğalgaz ve LPG brülörleri

4- Çift Yakıtlı Brülörler (Sıvı-Gaz) Hem fuel-oil hem de gaz yakabilen brülörler olduğu gibi motorin ve gaz yakabilen brülörler de mevcuttur. Gazın

kesilmesi halinde sıvı yakıtla ile çalışma imkânı sağlar. Kesintisiz çalışmak zorunda olan endüstriyel tesislerde tercih edilirler.

Satın alma maliyetleri oldukça yüksektir.

Çift yakıtlı brülörler (sıvı-gaz)

Brülör Kısımları ve Görevleri

1- Sıvı Yakıtlı Brülörün Kısımları ve Görevleri

Hava Klapesi Grubu: El veya servomotorla kumanda edilerek yanma hava miktarını ayarlar. Havayı

emiş ağzından alır ve yanma bölgesine gönderir.

Servomotor: Çift kademeli brülörlerde, yakıt miktarına uygun otomatik hava ayarını yapar.

31

Sıvı yakıtlı brülör ve kısımları

Yağ Pompası: Yakıtı yüksek basınçla memeye gönderir. Bu pompalar dişli tipte olup az miktarda yakıta

yüksek basınç verir.

Sıvı yakıt pompası

Brülör Motoru: Fan ve yakıt pompasını çalıştırır. 1400 veya 2800 dev/dak hızda çalışırlar.

Fan: Yanma için gerekli havayı sağlar. Hareketini elektrik motorundan alır. Eğimli kanatçıklar havayı

alarak namluya doğru gönderir.

Brülör Gövdesi: Brülör parçalarını üstünde taşır. Genellikle alüminyum dökümden yapılır.

Üst Kapak: Brülör içindeki parçalara (ateşleme elektrotları ve kablolar) rahat ulaşabilmek için kullanılır.

Ateşleme Kabloları: Ateşleme trafosundaki yüksek akımı, ateşleme elektrotlarına aktarır. Yüksek

gerilime uygun, özel izolasyonlu (yalıtımlı) ve özel tespit uçludur.

Menteşeli Tespit Flanşı: Brülörün kazana bağlanmasını sağlar. Brülör sökülmeden, sağa veya sola

döndürülerek bakımı yapılır.

Ateşleme Elektrotları: Yanma için gerekli elektrik arkını oluşturur. Elektrik arkı için elektriği trafodan

alır. Yüksek ısıya ve gerilime dayanıklı metalden, porselen izolasyonlu yapılır. İyi bir ateşleme yapabilmesi için ayar

ölçülerinin uygun yapılması gerekir. Çakmak ayar ölçüleri aşağıdaki şekilde görüldüğü gibidir.

Ateşleme elektrot ölçüleri

1- İki elektrot arası 4–5 mm. kadar olmalıdır.

2- Elektrot uçları meme ucundan 3–4 mm. uzak olmalıdır.

3- Elektrotlar meme deliğinden 5–6 mm yukarıda olmalıdır.

1- Emme hattı

2- Geri dönüş hattı

3- Meme hattına basınçlandırılmış yakıt çıkışı

4- Manometre bağlantı yeri: İlk çalıştırma sırasında buradaki

vida gevşetilerek pompanın havası alınmalıdır.

5- Bypass vidası

6- Memeden geri dönüş

32

Yanma Başlığı: Brülör alevine biçim verir. Çelik sacdan boru biçimli yapılır. Namlunun ucunda bulunur.

Civatayla namluya tutturulur. Gerektiğinde sökülebilir.

Türbülatör: Fanın verdiği havayı döndürerek, yakıt hava karışımının tam olmasını sağlar. Meme önünde

ya da gerisinde olabilir. Paslanmaz çelik sacdan kanatlı olarak yapılır. Hava, kanatlar arasından geçerken kanatlar

havanın dairesel şekilde dönmesini sağlar.

Sıvı yakıt brülör meme ve türbülatörü

Meme: Pompadan yüksek basınçla gelen yakıtı atomize ederek püskürtmeye yarar. Yakıt memeden

çıkarken bir gramı milyon parçalara ayrılır. Memenin üstünde, saatteki yakıt püskürtme kapasitesi (3 galon gibi),

basıncı (7 ata gibi) ve yakıt püskürtme açısı (30°-45°-60°-80°-90° gibi) yazar.

1 Amerikan galonu = 3.8 litre ve 1 İngiliz galonu = 4.5 litredir. Pratikte bir galon yaklaşık olarak 4 litre

alınır.

Memenin püskürtme açısı küçük olursa, alev çapı da küçük olur. Meme açısı büyüdükçe, alev çapı büyür ve

alev boyu da kısalır. Kazan yanma odasına göre meme açısı seçilir. Meme dört parçadan meydana gelir. Bunlar;

meme başlığı (meme gövdesi), deflektör (yakıt yönü değiştiricisi), deflektör kovanı ve filtredir.

Meme parçaları

Meme Parçaları

Meme başlığı: Meme parçalarını üstünde taşır. Meme gövdesi de denir. Yakıtın meme deliğinden çıkarken

püskürmesini ve sisleşmesini sağlar.

Deflektör: Üstünde bulunan helis kanallar aracılığıyla yakıtı inceltir ve yönlendirir.

Deflektör kovanı: Deflektörü sabitler ve yakıtı deflektöre aktarır.

Filtre: Yakıt içinde bulunan yabancı madde ve partiküllerin meme içine geçmesini önler.

Meme Borusu: Brülör motorunun ilk hareketi sırasında yakıtın püskürtülmeden dolaştırılmasını sağlar.

Aynı zamanda memeyi üstünde taşır.

Solenoid Vana: Yakıt pompası ile meme arasında yeterli basıncın oluşması için yakıt yolunu kontrol eder.

İlk çalışma sırasında, yakıtı devridaim ettirerek ısınmasını sağlar. Brülörün durması anında, son yakıt püskürmesini

önler. Basınç fazlası yakıtı, pompa girişine geri gönderir. Solenoid vana; tek kademeli brülörlerde bir, çift

kademelilerde iki tanedir. Solenoid vana, normalde açık ve kapalı olarak iki çeşittir. Tek kademeli brülörlerde,

normalde açık olanı kullanılır. Çift kademelilerde ise birinci kademe normalde açık, ikinci kademe normalde kapalı

konumdadır.

Presostatlar Kazan içindeki basıncı belirli bir noktada tutmamızı sağlayan ve basınç sinyalini elektrik sinyaline çeviren

elemanlardır. Ayarladığımız noktada kontak vererek brülörün devreden çıkmasını ve ayarladığımız fark basıncı

kadar, sonra tekrar devreye girmesini sağlarlar. Sıcaklık ve basınç değerlerini hissedip ilgili cihazın kontrolünü

sağlayan elemandır.

Selenoid vana Presostat Brülörün enerji trafosu

33

Ön Isıtıcı Ayar Termostatı: Yakıt, ön ısıtıcı sıcaklığına bağlı olarak elektrikli ısıtıcıların elektrik akımını

kontrol eder. Aynı zamanda yakıtın ön ısıtıcı sıcaklığı değerini kumanda beynine bildirir.

Yağ Ön Isıtıcı: Yakıt yağını hızla ısıtarak yakıtın akıcılığını ve yanmasını kolaylaştırır. Ayar termostatı,

alt ve üst limit termostatlarını üstünde bulundurur.

Fotosel: Brülörün ilk hareketi sırasında, alevin oluşmasını ve alev oluştuktan sonra ateşleme elektrotları

akımının kesilmesi için gözetleyici görevi görür.

Kumanda Beyni: Brülörü belli bir programa göre çalıştırır. Brülör gövdesine bağlıdır. Termostat, fotosel,

ısıtıcı, elektrik motoru ve solenoid vana beyinle irtibatlıdır. Brülör sisteminde, istenen şartlar oluşmadan brülöre yol

vermez. Üstünde bulunan arıza düğmesi, brülörün arızada olduğunu haber verir.

Ateşleme Trafosu: 220 volt olan şehir elektriğini 10.000 voltun üstüne çıkartır ve ateşleme elektrotları

için gerekli olan yüksek gerilimi sağlar.

Elektrik Panosu: Brülörü çalıştırmak için üstünde; kumanda şalteri, işaret lambası, kontaktör ve sigortalar

gibi elektrik elemanlarını bulundurur.

Sıvı yakıt tankı boru bağlantısının yapılması

Brülör Yakıt Tankları Tesisatı, Yakıt Tankının Donanımları ve Bakımları Ana Yakıt Tankı(Deposu)

Isıtma tesislerinde kullanılacak yakıtın depo edildiği silindirik yâda prizmatik olarak imal edilen kaba denir.

Günlük Yakıt Tankı(Deposu)

Büyük tesislerde ağır fuel-oil kullanılır ve bu yakıtın akıcılığı azdır. Tesis geceleri de doldurulur ise

sabahları yakıtın akması zorlaşır. Bunun için ana depo ile brülör arasına bir günlük ihtiyaca yeter büyüklükte iyi

izoleli bir depo konur ve sabahları elektrik ile ısıtılarak sistem çalıştırılır.

Sıvı yakıt brülör tesisatı

Yakıt Tanklarının Konumuna Göre Yakıtın Brülöre Gönderilme Sistemleri Yerçekimi Sistemi

Bu sistemde, ana yakıt tankı brülör seviyesinin üzerindedir. Yakıt, kendi ağırlığı ile brülöre akar. Memeden

dönen fazla yakıt, pompadan tekrar tanka aktarılır. Brülör ile tank arasındaki yatay mesafe, 30 m’ yi aşmamalı ve

tank’taki yakıt seviyesi de 4 m’ yi geçmemelidir. Fuel-Oil tankları gerekli görülürse bir ısıtıcı ile ısıtılmalıdır. Ayrıca

yakıt hattı da ısıtılabilir.

34

Yakıt tankı tesisatı ve bölümleri

1. Ana Tank 2. Günlük Tank 3. Pot Isıtıcı 4. Vana

5. Fuel-Oil Filtresi 6. Yakıt Pompası 7. Çek Valf 8. Su Tahliye Musluğu

Emiş Sistemi Ana tank, brülörden aşağı seviyede ise, yakıt pompa vasıtası ile çekilir. Bu durumda yakıt tankı, brülörden 2 m’den

daha aşağı olmamalıdır. Brülör ile yakıt tankı arasındaki yatay mesafe, bu sistemde 5 m’ yi geçmemelidir. Bu sistem emniyetsiz

olduğundan, arızaya daha fazla neden olabilir

Pompalama Sistemi

Ana tank seviyesi brülörden 4,5 m’den daha fazla aşağıda ise, brülör pompası emiş yapamaz. Bu durumda

araya ilave bir pompa konur.

Ring Sistemi

Büyük sistemde kullanılır, günlük tanktan bir pompa ile emilen yakıt, filtreden geçirilerek ısıtıcıya basılır.

KALORİFER KAZAN VE TESİSAT BACALARI

BACALAR Bacalar doğal çekişli ve zorlanmış çekişli olarak ikiye ayrılır. Yanma için gerekli havanın emilmesi ve

yanma ürünlerinin kazanda duman yollarında istenilen hızda dolaştırılması bacada yaratılan doğal çekişle

sağlanıyorsa, buna doğal çekişli baca adı verilir. Burada çekişi yaratan kuvvet sıcaklık farkı dolayısı ile oluşan

yoğunluk farkıdır. Zorlanmış çekişli bacalarda ise çekme kuvveti bir emiş fanı ile oluşturulur.

Doğal çekişli kalorifer kazanları, baca açısından dört grupta toplanır.

1- Kömür Kazanları: Yakma havası emilmesi; kazandaki, bağlantı kanallarındaki ve bacadaki dirençlerin

karşılanması baca çekişi ile gerçekleşir.

2- Alçak Basınçlı Üflemeli Brülörlü Kazanlar: Kazandaki, bağlantı kanlarlındaki ve havadaki dirençler

baca çekişi ile karşılanır.

3- Yüksek Basınçlı Üflemeli Brülörlü Kazanlar: Bağlantı kanallarındaki ve bacadaki dirençler baca çekişi

ile sağlanır.

4- Atmosferik Brülörlü Doğal Gaz Kazanları: Sadece gaz akış emniyetinden sonraki bağlantı kanalı ve

bacadaki dirençler baca çekişi ile karşılanır.

Duman Bacaları ve Tasarım Prensipleri

Genel Olarak Duman Bacalarından Beklenilen Özellikler Şöyle Özetlenebilir: 1- Bacanın kesiti yeterli ve ısı direnci yüksek olmalıdır. Diğer bir anlatımla duman gazlarının bacadan

geçerken soğumaması ve yoğuşmaya neden olmaması gerekir. Bunun için de bacalar mümkün olduğu kadar iç

mekânlardan geçirilmeli, dış duvarlarda yer almamalıdır. Böylelikle çatıya kadar ısı izolasyonuna gerek kalmaz,

sadece çatıdan sonra ısı yalıtımı yapılır.

2- Bacayı oluşturan malzeme ısıl gerilmeleri karşılayacak nitelikte olmalıdır. Baca içindeki kurum

yanmalarına ve baca dışındaki olası yangınlara karşı da dayanıklı olmalıdır.

3- Bacalardan gaz kaçakları olmamalıdır.

4- Baca yüzeyleri pürüzsüz olmalıdır.

5- Bacanın yüksekliği ve çapı uygun seçilmelidir.

Baca, kazanda tam yanmanın sağlanması ve en yüksek ısı kapasitesine erişilebilmesi için çok önemli bir yapı

elemanıdır. Kazanlarda yanmadan sonra meydana gelen duman gazlarının dışarıya atılmasında kullanılan düşey

kanaldır. Hem yanma sonucunda meydana gelen gazları bina dışına taşımak, hem de bu sırada yeterli oksijenin

kazanın yanma hücresine emilmesini sağlamak gibi iki önemli görevi vardır.

Bacası uygun büyüklükte ve yükseklikte olan binalarda kazanların tam bir verimle yakılabilmeleri mümkün

olur. Kâgir, betonarme ve sacdan imal edilirler. Bacalar zamanla kurum dolar, kesit alanı daralır, çekiş azalır, yangın

tehlikesi artar. Bunu önlemek için bacaların zaman zaman temizlenmeleri doğru olur. Temizlenme sıklığı kazanın

tam yanmasına veya eksik havalı yanmasına bağlı olarak değişiklik arz eder.

35

Baca Çeşitleri

Bacalar doğal çekişli ve cebri çekişli olarak ikiye ayrılır. Yanma için gerekli havanın emilmesi ve yanma

ürünlerinin kazanda duman yollarında istenilen hızda dolaştırılması bacadaki doğal çekişle sağlanıyorsa, buna doğal

çekişli baca adı verilir. Burada çekiş oluşturan kuvvet sıcaklık farkı, dolayısıyla oluşan yoğunluk farkıdır. Cebri

çekişli bacalarda ise çekme kuvveti bir emiş fanı ile oluşturulur.

Bacalar, daire, kare veya dikdörtgen kesitli olarak yapılırlar. Daire kesitli olanlar dikdörtgen ve kare kesitli

olanlara tercih edilirler. Bacanın dikdörtgen kesitli yapılması gerekiyorsa mümkün olduğu kadar kareye benzer

olmasına dikkat edilmelidir.

Bacaların Çekme Şartları

Yanma veriminin yüksek, ısıtma maliyetinin düşük olması ve çevre sağlığının korunması bakımından,

bacaların yapılışı ve bağlantıları önemlidir.

1- Baca yüksekliği arttıkça çekişi de artar. Kazan dairesinin bodrum katta bulunması bacanın yüksekliğinin

artması sonucunu da doğurur.

2- Baca gazları yoğunluğu ile dış havanın yoğunluğu arasındaki fark arttıkça çekiş de artar.

3- Baca içerisine hava sızması önlenmelidir.

4- Bacalar kalorifer tesisatı projesinde belirtilen kesitlerde, kesit alanı korunmak suretiyle, hem içi hem de

dışı hava geçişine imkân vermeyecek şekilde, ince sıva ile düzgün sıvanmalı ve kesinlikle pürüzsüz olmalıdır.

5- Bacalar mümkün olduğu kadar yön değiştirmeyecek şekilde ve meyilli yapılmamalıdır.

6- Meyil ve yön değiştirmenin zorunlu olduğu hallerde ise, yön değiştirmede yatayla açı en az 60° olmalıdır.

7- Bacalar komşu yüksek binanın, çekişi bozan etkisini azaltmak amacıyla, bu binalardan en az 6 m uzakta

bulunmalıdır.

8- Bacalar, teknik bir zorunluluk olmadıkça binanın dış duvarlarına konulmamalıdır. Binanın iç duvarlarına

ve birbirlerine bitişik yapılırlarsa hem soğumaları gecikir, hem de baca ısısından bina faydalanmış olur.

9- Baca duvarlarının et kalınlığı bir tuğladan az olmamalı ve baca duvarı yapımında delikli tuğla ve briket

kullanılmamalıdır. Bacalar deliksiz tuğla ile örülmelidir.

10- Kalorifer kazan bacalarına soba, şofben vb. bağlantısı yapılmamalıdır.

11- Her kazanın ayrı bir duman bacası olmalı, birden fazla kazan aynı bacaya bağlanmamalıdır. Zorunlu

olarak bir bacaya birden fazla kazan bağlanması halinde her kazanın çıkışında bir duman klapesi konulmalıdır.

12- Baca dışındaki hava soğudukça baca daha iyi çeker. Sıcak havalarda baca çekişinin azalması genellikle

bundandır.

13- Bacada bina içine veya dışına açılan delik veya çatlak asla bulunmamalıdır.

14- Baca ağzı rüzgârın meydana getireceği artı basıncın etkisinden kurtarılmalıdır. Bunun için bacanın ağzı,

bina çatı mahyasından en az 50 cm yüksekte bulunmalıdır.

Bacanın bina çatı mahyasına göre konumu

15- Bacaların alt kısmına, çelik sacdan hava sızdırmayacak şekilde, contalı bir temizleme kapağı

yerleştirilmelidir.

16- Zamanla kurum dolarak baca kesiti daralabilir. Bu durumu önlemek için bacalar zaman zaman

temizlenmelidir.

Temizleme kapağı

36

17- Duman kanallarına aynı malzemeden dirseklerle dönüş yaptırılır. Dirsekler aynı kesitli ve geniş dönüş

yapacak şekilde olmalıdır. Asla 90°’lik keskin dirsek konulmamalıdır.

18- Yatay duman kanalları, bacaya en az ℅ 5, genelde ℅ 10 yükselen bir eğimle bağlanmalı ve uzunluğu hiç

bir suretle baca yüksekliğinin 1/4’ünü aşmamalıdır.

Bacaların Temizlikleri Bacalar zamanla kurum dolar, kesit alanı daralır, çekişi azalır, yangın tehlikesi artar. Bunu önlemek için

bacaların belirli periyotlarla temizlenmeleri gerekir. Bacalarda uygun yerlerde temizleme ve kontrol kapağı

bulunmalıdır. Bacaların en üstünde sistem içine ters rüzgârların ve yoğun yağmur suyunun girmesini engelleyecek

tarzda bir baca şapkası kullanılmalıdır

Standart Baca Temizleme Standart baca temizlemede baca iç yüzeyi fırça kullanılarak temizlenir. Güçlü, iyi filtre edilen vakumlu

aletle kazana girmesi muhtemel kurum ve kreosote gibi maddeler emilir. Bu tür temizleme kurum temizliği için

etkilidir. Kreosote tortuları temizliği için normaldir. Baca içindeki sır (cila) tortularını bu metotla temizlemek pek

mümkün değildir.

Mekanik Temizleme Mekanik temizlemede, tel fırçalar veya elektrik motoru ile hızla döner özel zincirle kullanılır. Mekanik

temizleme sert kreosoteleri veya sır (cila) tortuları temizlemek için sık sık kullanılır. Mekanik temizleme

profesyonel baca temizleme ekipleri tarafından kullanılır. Mekanik aletlerin uygun kullanılmaması çalışanlara ve

bacaya zarar verir.

Kimyasal Temizleme

Baca temizleyicileri mekanik temizleme yerine veya mekanik temizleme ile birlikte kimyasal temizlemeyi

yapabilir. Spesifik kimyasallarla kreosote ve cila (sır) yoğun depositesi gevşetilerek çözünür hale geçirilir. Kimyasal

temizleme, eğitilmiş profesyonel temizleyiciler tarafından yapılmalıdır.

Duman kanalının bacaya bağlanışı

Atık doğal çekişli gaz bacaları yapılış şekli olarak üç ana gruba ayrılır:

1- Adi Bacalar: Tek kolon halinde zeminden çatıya kadar yükselen, birden fazla birimin kullanabileceği şekilde tasarlanmış

bacalara adi baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazlarının bağlanması yasaktır. Eski yapılarda görülen bu baca

şekli artık kullanılmamaktadır. Kullanılması da tavsiye edilmemektedir.

37

Adi Baca Şönt Baca Müstakil Baca

2- Şönt (Ortak) Bacalar

Zeminden çatıya kadar yükselen ana baca ve buna bağlanan her birime ait branşmanlardan meydana gelen

bacaya ortak (şönt) baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazları bağlamak sakıncalıdır.

3- Müstakil (Ferdi) Bacalar

Sadece bir birimin kullanımına göre tasarlanmış, tek kolon halinde hitap edeceği birimden çatıya kadar

yükselen bacalara müstakil baca denir. Bacalı her türlü cihazın bağlanabileceği en ideal bacadır. Minimum etkili

baca yüksekliği 4m olmalıdır.

YANGIN

Yangınla Mücadele Donanımları ve Çalıştırılması

A-Sınıfı Yangınlar

Bina çatısı ahşap, kumaş, odun, kömür, ot gibi doğal örtülerden çıkan yangınlar olup, söndürülmesinde çok

maksatlı abc sistemli kuru kimyevi tozlu veya sulu yangın söndürme cihazları kullanılacaktır. A-Sınıfı

Yangınlar:(Soğutma) Su, su esaslı cihazlar, kuru kimyevi tozlu cihazlar kullanılır.

Yangın söndürme

Kazan dairesinde en az 1 adet 6 kg’lık çok maksatlı kuru kimyasal tozlu yangın söndürme cihazı ve büyük

kazan dairelerinde en az 1 adet yangın dolabı bulundurulmalıdır. Katı yakıtlı kazan dairesi ve kömürlük yangınları

A-sınıfına dâhildir. Kömürlük, kazan dairesine bitişik, taban kodu elle veya stokerle yükleme ve boşaltmaya

elverişli olarak tesis edilir. Kömür rahat taşınabilmeli ve cüruf kolay atılabilmelidir. Kömürlük alanı TS 12257’ye

göre 1.5 m kömür yüksekliği esas alınır.

Yangın söndürücü

Söndürücü Maddeler

Su: Ateşi söndüren maddeler arasında en önemlisi sudur. Su özellikle A-tipi yangınlar için (katı) mükemmel

bir söndürücüdür.

Kum: Yanıcı maddelerin oksijenle ilişkisinin kesilerek söndürülmesinde kullanılır. Kullanma anında kumun

yanıcı maddeyi tamamen örtmesi sağlanmalıdır.

Karbondioksit Gazı (CO2): Yanan maddenin üzerini kaplayan karbondioksit (CO2) gazı yanıcı maddeyi

oksijensiz bırakarak yangının söndürülmesi olayıdır. Genellikle çelik tüplerde basınç altında sıvı halde tutulur. Bu

gazla açık alanlarda ve hava akımının olduğu yerlerde yangının söndürülmesi oldukça zordur.

38

Kuru Kimyevi Toz: Yangın söndürmede kullanılan etkin maddelerden birisi de kuru kimyasal tozdur.

Kimyasal tozların, cinslerine göre A.B.C. sınıfı yangınlar etkin bir şekilde söndürülebilmektedir. Aşırı sıcaklıktan

(tahta, kumaş, araba lastiği gibi maddelerde) oluşan yangınlar, sıvıların (benzin ve türevleri) tutuşmasından çıkan

yangınları ve yanıcı gazların (havagazı-doğalgaz vb.) basınç altında çıkmasından oluşan yangınların

söndürülmesinde kullanılmaktadır.

Köpük: Köpük yanan yüzeyi tamamen kaplar. Bunun sonucu olarak da hava ile teması keser ve ayrıca

soğutma özelliğinin bulunması nedeniyle de yangın söndürücü olarak kullanılır.

Kuru Kimyevi Tozların Söndürme Özellikleri

a) Boğma Etkisi:

Kimyasal yapıları amonyum fosfat esaslıdır. Erime noktası düşük olan (150-180 ºC ) bu tozların alev ile

temasında meydana gelen metafosforik asit (HPO3) katı yüzeyler üzerinde camsı bir tabaka meydana getirmekte ve

korlu yanan, A-sınıfı yangınlarda, oksijen ile teması kesmektedir.

b) Soğutma Etkisi

Kuru kimyevi tozun soğutucu etkisi, yangınları çabuk söndürmesinin önemli etkenlerinden biri değildir.

Ancak kuru kimyevi tozları dekompoze etmek için gerekli ısı enerjisi, maddelerin söndürme yetenekleri ile oldukça

ilgilidir. Sonuç olarak, maddenin kimyasal aktif hale gelebilmesi için, bütün kuru kimyevi maddeler ısıya duyarlı

olmalı, yani ısıyı yutmalıdır.

c) Radyasyon Yalıtımı

Kuru kimyevi tozun püskürtülmesi, alev ile yakıt arasında bir toz bulutu meydana getirir. Bu bulut, yakıtı

alev tarafından yayılan sıcaklığa karşı bir ölçüde yalıtır.

d) Zincir Kırma Reaksiyonu

Kuru kimyevi tozların yangın söndürücü özellikleri, büyük oranda zincir kırma reaksiyonuna bağlıdır.

Zincirleme yanma reaksiyonuna göre yanan bölge içinde serbest radikaller vardır ve yanmanın devam etmesi için,

bunların birbirleri ile reaksiyona girmeleri gereklidir. Ateş üzerine kuru kimyevi tozların dökülmesi, reaktif

parçacıkların birleşmesine ve zincirleme yanma reaksiyonu söndürmelerine engel olur. Zincirleme tepkimelerin

sonucunda yangın ortamında oluşan OH ve H gibi aktif parçacıklar su buharına dönüşmektedir. Yangın Söndürme Tüpleri Tozlu ve köpüklü üretimi yapılmaktadır. Boşalınca yeniden doldurulur. Her yaşta insan tarafından kolayca

kullanılır. İşyerleri, sosyal tesisler, apartmanlar, kazan daireleri, her türlü kara ulaşım araçları, iş makineleri ile deniz

ve hava ulaşım araçları için çok etkilidir. Zehir etkisi yoktur. Doğalgaz ve bütangaz yangınlarına kesin etkilidir.

Yangın Dolapları, Hortum ve Lansları

İşletmelerin gereksinimlerine göre yangın hatları ve dolapları tesis aşamasında yapılmalıdır. Yangın dolap

sayısı ve yerleştirilmesinde 20 m. yarıçaplı dairelerle tesisin tamamını etki altında tutacak düzenlemeye gidilmelidir.

Yangın dolaplarında hortum ve lans sürekli eksiksiz bulunmalı hortum uçlarının vana ile uyumu sık sık kontrol

edilmelidir. Herhangi bir nedenle yangın hortumlarının kullanılması durumunda hortumun suyu iyice boşaltılarak

yere serilmeli. Kurutulmalı ve daha sonra yeniden rulo yapıp yerine yerleştirilmelidir. Hortumlar ıslak olarak

sarılmamalıdır.

Yangın dolabı ve içindekiler

39

Portatif Yangın Söndürme Cihazlarının Kullanımı İşlem Basamakları

Yangın söndürme şekli

Portatif Yangın Söndürme Cihazlarının Kullanma Talimatı

1- Yangın söndürücüyü yerinden al, yangın mahalline git, rüzgâr istikametinde (rüzgârı arkana alarak)

alevlere 3- 5 m kalıncaya kadar yaklaş,

2- Tetiği sabitleyen pimi çek,

3- Hortum ve lansı yerinden çıkararak, alevlerin başlangıç kısmına tut,

4- Tetiğe hızlı bir şekilde sertçe bas,

5- Lansı sağa-sola doğru hareket ettirerek tozun yangının her tarafına temasını sağla,

6- Yangını önden arkaya, aşağıdan yukarıya doğru tarayarak söndür,

7- Yakıtı akan veya damlayan yangınlarda yukarıdan aşağıya doğru müdahale et,

8- Yangın büyükse, birden fazla portatif söndürücüyü arka arkaya değil de, aynı anda birlikte kullan,

9- Yeniden alevlenmeye karşı dikkatli ol, kor artıkları varsa su ile tamamen soğutarak söndür,

10- Kullanılan söndürücüleri doldurmadan yerlerine koyma.

Yangın ve Emniyet Tedbirleri

Ev ve İş Yerlerinde Alınacak Önlemler

Yangına karşı korunmak ucuzdur. Evinizde ve iş yerinizde yangına karşı önlemler almak sanıldığı kadar

pahalı değil, tam tersine ucuzdur. Üstelik yangına karşı korunma cihaz ve donanımları yüksek nitelikte ve sağlam

olarak üretildikleri için uzun ömürlüdür ve yıllarca hizmet verebilirler.

1- Çatlak, hatalı inşa edilmiş veya dolmuş bacalar yangın nedeni olabilir.

2- Bacalar devamlı temizlenmelidir. Tavan arası ve bodrumlar temiz tutulmalıdır,

3- Yanıcı maddeler evinizin veya iş yerinizin uygun bir yerinde saklanmalıdır,

4- Soba, kalorifer ve mutfak ocaklarından çıkabilecek yangınlara dikkat edilmelidir,

5- Çocukların ateşle oynamalarına engel olunmalıdır,

6- Sigara içilmemesi gereken yerlerde bu kurala uyulmalıdır,

7- Kaynak ve kesme işlemlerinde çok dikkatli olunmalıdır,

8- Elektrik donanımına ehliyetsiz kişiler el sürmemelidir,

9- LPG tüplerinin bulunduğu mutfak ve banyolar sürekli havalandırılmalıdır,

40

Yangın Önleyici Tedbirler

1- Kazan dairesinin hiç bir yerinde benzin ve gazla temizlik yapılmayacak.

2- Elektrik panolarının ve kumanda tablolarının içerisine temizlik bezi üstüpü bırakılmayacaktır.

3- Panoların içerisinde ve kazan dairesinin diğer yerlerindeki açık uçlu kablolar izole edilecek, açık uçlu

kablo kalmayacak.

4- Herhangi bir yangın vukuunda elektrik panosunun şalteri aşağı indirilip tüm elektrik sistemi kapatılacak.

Yangınla Mücadelede Temel Kurallar

1- Yeni başlayan yangını ilk görenin söndürmesi en kolay yoldur.

2- Eğer yangın büyümüşse mutlaka yardım isteyiniz.

3- Yangına müdahale ederken kendinizi ve arkadaşlarınızı tehlikeye atacak davranışlardan kaçınınız.

4- Elektrik kaynaklı yangınlara kesinlikle su sıkmayınız.

5- Akaryakıt ve yağ kaynaklı yangınlara su sıkmayınız.

6- Yangını söndürür söndürmez soğutma yapınız.

7- Yangının söndüğünden iyice emin olmadıkça yangın bölgesinden ayrılmayınız.

8- Seyyar yangın söndürücüler çok kısıtlı bir zaman çalışırlar (1-5 dk. gibi)

9- Yangın söndürücüyü yangın yerine en yakın emniyetli bir noktaya varıncaya kadar çalıştırmayınız.

10- Rüzgârın arkanızdan estiğinden ve geride kaçabilecek bir yol olduğunuzdan emin olunuz.

11-Yangın söndürücüyü bir kez ters çevirerek çalkalayınız.

12- Yangına müdahale etmeden önce tüm kaçış yolları ve kendi pozisyonunuzu dikkatle değerlendiriniz.

Zira kaçmak zorunda kaldığınızda zora düşmeyiniz.

13- Yangın söndürücü çalışmadığında ya da boş ise paniklemeden hemen geri çekilip yangın yerinden

uzaklaşınız.


1- Aşağıdakilerden hangisi merkezi ısıtma sistemlerinde daha çok tercih edilen sıvı yakıtlı brülör çeşididir?

A) Alçak basınç brülörü B) Yüksek basınç brülörü C) Orta basınç brülörü D) Düşük basınç brülörü

2- Aşağıdakilerden hangisi yakıt durumuna göre brülör çeşidi değildir?

A) Çift yakıtlı brülörler(sıvı-gaz) B) Gaz yakıt brülörü C) Kazanlı brülörler D) Katı yakıt brülörü

3- Brülör kısımlarından olan fanın görevi nedir?

A) Yakıtı yüksek basınçla memeye gönderir

B) Pompadan yüksek basınçla gelen yakıtı, atomize ederek püskürtmeye yarar.

C) Brülörün kazana bağlanmasını sağlar

D) Yanma için gerekli havayı sağlar

4- Gaz yakıtlı brülörlerde, gaz debisini ayarlayarak gaz yolunu açan veya kapatan elemana……………………….. denir.

Noktalı kısma aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Soket B) Türbülatör C) Ateşleme trafosu D) İşletme solenoid vanası

5- Minimum gaz basınç presostatının görevi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fanın hareketini sağlar.

B) Gaz basıncını kontrol eden güvenlik elemanıdır.

C) Yanma havasına yön vererek hava-gaz karışımının tam yapılmasını sağlar.

D) Gaz debisini ayarlayarak gaz yolunu açar veya kapatır.

6- Türbülatör, yanma havasına yön vererek hava-gaz karışımının tam yapılmasını sağlar.


7- Çift yakıtlı brülörler (sıvı-gaz), hem sıvı yakıt hem de gaz yakabilen brülörler olup, gazın kesilmesi halinde sıvı yakıt

ile çalışma imkânı sağlar.


8- Fotosel, sıvı yakıtlı brülörlerde, brülörün ilk hareketi sırasında, alevin oluşmasını ve alev oluştuktan sonra ateşleme

elektrotları akımının kesilmesi için gözetleyici görevi görür.


9- Kazanlarda yanmadan sonra meydana gelen duman gazlarının dışarıya atılmasını sağlayan düşey kanallara ne ad

verilir?

A) Duman kanalı B) Brülör C) Manometre D) Baca

10- Çekiş ölçer (sulu manometre, depriometre) ne işe yarar?

A) Brülörün çalışmasını sağlar. B) Yakıt tankını denetler.

C) Kazan içindeki ve bacadaki çekişi ölçer. D) Kazanı denetler.

41

11- Yatay duman kanalları uzunluğu hiç bir suretle baca yüksekliğinin …………… ünü aşmamalıdır. Noktalı kısıma

aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) 1/2 B) 1/3 C) 1/4 D) 2/4

12- Baca gazları yoğunluğu ile dış havanın yoğunluğu arasındaki fark arttıkça .......………de artar. Noktalı kısma

aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Termometre Yükselişi B) Baca çekişi C) Yakıt tankı çekişi D) Kazan scaklığı

13- Bacaların alt kısmına, çelik sacdan hava sızdırmayacak şekilde, contalı bir…………………...yerleştirilmelidir.

Noktalı kısıma aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Doldurma kapağı B) Bastırma kapağı C) Taşırma kapağı D) Temizleme kapağı

14- Duman kanalları kalorifer kazanlarında yanmış yakıt gazlarının bacaya gönderilmesinde kullanılan meyilli yatay

kanallardır.


15- Bacalar doğal çekişli ve cebri çekişli olarak ikiye ayrılır.


16- Baca ağzı rüzgârın meydana getireceği artı basıncın etkisinden korunmalıdır. Bunun için bacanın ağzı, bina çatı

mahyasından en az 50 cm yüksekte bulunmalıdır.


17- Aşağıdakilerden hangisi ana yakıt tankında bulunmaz?

A) Havalık B) Yakıt seviye göstergesi C) Filtre D) Boşaltma vanası

18- Emiş Sisteminde yakıt tankı brülörden en fazla kaç metre aşağıda olabilir?

A) 2 m B) 4 m C) 5 m D) 8 m

19- Kazan içinde yanma olup olmadığını kontrol eder

A) Servo motor B) Selenoid vana C) Pompa D) Fotosel

3. 4. 5. ve 6. soruları aşağıdaki brülör elemanlarına göre cevaplayınız.

1 2 3 4

20- 220 volt olan elektriği 10.000 Volt’a çıkararak çakmaklar (elektrotlar) için gerekli yüksek voltajı sağlayan eleman

kaç numara ile gösterilmiştir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

21- Elektrikli rezistanslardan yararlanılarak yakıtın ısıtılmasında kullanılan eleman kaç numara ile gösterilmiştir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

22- Yakıt içinde bulunan yabancı madde ve partiküllerin meme içine geçmesini önleyen eleman kaç numara ile

gösterilmiştir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

23- Yakıt pompası ile meme arasında yeterli basıncın oluşması için yakıt yolunu kontrol eden eleman kaç numara ile

gösterilmiştir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

24- Aşağıdaki şekilde görülen baca çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şönt Baca B) Adi Baca C) Müstakil Baca D) Ortak Baca

42

CEVAP ANAHTARI Ölçme ve Değerlendirme -1 Ölçme ve Değerlendirme -2 Ölçme ve Değerlendirme -3

1 D 24 Genleşme deposu 1 D 1 B

2 D 25 En üst noktada 2 C 2 C

3 D 26 Kazan dairesinde 3 B 3 D

4 A 27 Haberci 4 A 4 D

5 B 28 Genleşme deposu 5 A 5 B

6 A 29 Sayfa -2 ‘de 6 B 6 A

7 A 30 D 7 C 7 A

8 B 31 C 8 D 8 A

9 A 32 B 9 A 9 D

10 B 33 A 10 B 10 C

11 C 34 D 11 D 11 C

12 D 35 C 12 A 12 B

13 A 36 B 13 C 13 D

14 C 37 A 14 A

15 B 15 A

16 A 16 A

17 D 17 C

18 A 18 A

19 C 19 D

20 A 20 B

21 D 21 D

22 A 22 A

23 %4’ü 23 C

24 C

43

SONUÇ

KÖMÜRLE ÇALIŞAN KALORİFER KAZANLARINDA

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Kömür kullanılan kazan dairelerinde mutlaka bulunması gereken takımlar: 1- Takım askılığı, 2- Süngü, 3- Gelberi, 4- Tel fırça, 5- Kanca, 6- Ateşçi küreği, 7- Açıkağızlı anahtar takımı, 8- Boru

anahtarı ve kurbağacık, 9- Pense, 10- Çekiç, 11- Tornavida takımı, 12- Yağdanlık, 13- El arabası, 14- Elektrikli seyyar lamba ve

el feneri, 15- Yangın söndürme cihazı.

Kış Başlarken Ateşçinin Yapması Gereken İşler:

1- Ateşçi takımların tamam olup olmadığını ve kazan üzerinde bulunan hidrometre, termometre, vanalar vb. hazır

olup olmadığı kontrol etmelidir.

2- Izgaralar gözden geçirilmelidir.

3- Tesisatın suyu tamamlanmalıdır.

4- Kazandan bacaya olan kısımla baca kontrol edilmelidir.

5- Dolaşım pompasının elle kolayca dönüp dönmediği muayene edilmelidir.

6- Dolaşım pompasını çeviren elektrik motoruna ait sigortalar kontrol edilmelidir.

Kış Bitince Ateşçinin Yapması Gereken İşler:

1- Kazan duman boruları tamamen temizlenir.

2- Kazan içindeki küller ve ateş artıkları dışarı çekilir.

3- Kazan izole saçlarında ve kazanda tamire muhtaç kısımlar varsa giderilir ve bakımları yapılır.

4- Genleşme deposunun çürüyüp çürümediği gözden geçirilir.

5- Tesisat pompalı ise pompaların bakımları yapılır. Kış bitince tesisin suyu boşaltılmalıdır.

Not: Yalnız kışın tesisat çalışmadığı, ısının 0 °C ‘den aşağı olduğu anlarda mutlaka tesisatın suyu boşaltılmalıdır.

kati yakitli kalorİfer kazan ve tesİsati · 2 kalorİfer ateŞÇİlİĞİ isitma tesİslerİ...

Documents