kaptan_klavuzu

635
1 ÖNSÖZ Elinizdeki bu kitap 2. Baskısı tükenen KAPTANIN KILAVUZU’NUN yenilenmiş, modern ve güncel konularla genişletilmiş 3. basımıdır. Kaptanın Kılavuzu'nun ilk çıkan baskısında henüz ilkokul öğrencisi olan oğlum Fırat, bu gün İDenizcilik Fakültesini genç bir Güverte Zabiti olarak bitirirken bu kitabın da gelişiminin canlı bir göstergesini işaret ediyor. Gerçekten de, aradan geçen yıllar mesleğimize yüzlerce denizci kazandırırken bunun gibi eserlerden yararlanmış olmaları yazarın en büyük kıvancını oluşturmaktadır. . Denizciliğimiz, geçmiş yılların karşılaştırılmasını yaptığımızda baş döndürücü bir ivme kazanmış görünmektedir. Baba Sügen ile Oğul Sügen denizciler arasında sanki bir çağ farkı oluşmuş gibidir. Y.D.O.'dan mezun olduğum 1967 yılının yazını kapı kapı iş aramakla geçirdiğimiz günler ile oğul Sügen'in daha mezun olmadan çalışacağı onlarca işin olması bu mesleğin nereye ulaştığını göstermesi ısından önemli bir işarettir. Bu kutsal meslek binlerce yıldan beri sevenlerin hem maddi hem de manevi en yüksek tatmine ulaşmalarını sağlamaktadır. Denizcilik, öyle görünüyor ki, daha onlarca sene Türkiye’mizin en verimli ve bereketli iş alanlarından birini oluşturacaktır. Genç güverte zabiti olarak yaşama atıldığımız yıllarda bizim için yegane hedef bir iş bulmak ve yıllar sonra da bir geminin kaptanlığını yapmaktı. Denizcilik işletmelerinde enspektör görevine ulaşmak denizin mahrumiyetine katlanamayanlar için bir başka önemli yükselim adımı sayılıyordu. Yıllar sonra, bu gün denizciliğimizin ulaştığı yere bakınca mütevazı Y.D.O. mezunu meslektaşlarımızın filolarında yer alan ticaret gemilerinin sahibi olarak armatör, işletmeci, broker, sigor- tacı, surveyor, kumanyacı, işadamı, öğretim üyesi olarak çok çeşitli yerlerde izliyoruz. Bu yönden denizcilik ülkemizde son çeyrek yüzyılın en önemli iş alanlarından birini oluşturmaktadır. Şüphesiz, bir gökdelen gibi bulutların üzerine uzanan bu oluşumun temelini yıllardan beri filoyu yücelten fedakarlıklar, özveriler ve alın terleri ile çalışmakta olan deniz emekçileri meydana getirmektedir. Bazı süreçlerde denetimsiz ve başıboş kalan hırsların neden olduğu talihsiz deniz kazalarında canlarını kaybetmiş denizcilerimizin de isimlerini saygı ile anımsamamız gerekir. Ekonomik ve teknolojik alanlarda dev adımlarla ilerleyen denizcilik günümüzün eğitim ve uygulama koşullarında artık bilgisayar çağını yakalamıştır. Yüzyılımıza damgasını vuran tüm yenilikler denizcilik alanında uygulanma fırsatı bulmuştur. Altmışlı yıllarda okyanus aşırı bir sefer ardından sevdiklerimizden alacağımız bir mektuba kavuşmayı iple çeken denizciler, Inmarsat telefon, faks ve teleksi ile dünyanın her yeriyle ilişki içindedir. Elindeki sekstant ile güneşin ışıklı yüzünün bulutlar ardından görünmesini sabırla bekleyen denizci GPS aygıtının ekranında istediği her saniye mevkisini elde etmektedir. Gemi arşivlerini dolduran yığınla evrak, dosya ve ,dokümanların yerini bilgisayar disketleri almıştır. Evet, denizciliğimizin çeyrek yüzyılda eriştiği yer, bir zamanlar Jules Verne'in eserlerinde anlatılanların çağın insanlarına gözüktüğü görkemli ve inanılmaz boyutları andırmaktadır. Yine de, tüm bunların yeterli sayılmaması ve daha yüksek hedeflere yelken açmayı şünmemiz gerektiğini açıklamak istiyorum. Bu hedefe yürürken bu kitap ve benzerlerinin de yararlı olacağını şünmek yazarın en büyük kıvancını oluşturmaktadır. Kitabın hazırlanmasında şekilleri çizerek büyük emeği geçen eşim Jale Sügen'e, ayrıca tüm çalışmalarımda. beni desteklemesi ve bitmeyen enerjisi ile her konuda yardımcı olması nedeniyle gönülden teşekkür ederim. ÇUBUKLU, İSTANBUL KAPTAN YÜCEL SÜGEN 1 Temmuz 1995

Upload: barlas-burgucu

Post on 05-Jul-2015

3.770 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

1NSZ Elinizdeki bu kitap 2. Basks tkenen KAPTANIN KILAVUZUNUN yenilenmi, modern ve gncel konularla geniletilmi 3. basmdr. Kaptann Klavuzu'nun ilk kan basksnda henz ilkokul rencisi olan olum Frat, bu gn T DenizcilikFakltesinigenbirGverteZabitiolarakbitirirkenbukitabndageliiminincanlbir gstergesini iaret ediyor. Gerekten de, aradan geen yllar mesleimize yzlerce denizci kazandrrken bunun gibi eserlerden yararlanm olmalar yazarn en byk kvancn oluturmaktadr. . Denizciliimiz, gemi yllarn karlatrlmasn yaptmzda ba dndrc bir ivme kazanm grnmektedir.BabaSgenileOulSgendenizcilerarasndasankibirafarkolumugibidir. Y.D.O.'danmezunolduum1967ylnnyaznkapkapiaramaklageirdiimizgnlerileoul Sgen'in daha mezun olmadan alaca onlarca iin olmas bu meslein nereye ulatn gstermesi asndan nemli bir iarettir. Bu kutsal meslek binlerce yldan beri sevenlerin hem maddi hem de manevi enyksektatmineulamalarnsalamaktadr.Denizcilik,ylegrnyorki,dahaonlarcasene Trkiyemizinenverimlivebereketliialanlarndanbirinioluturacaktr.Gengvertezabitiolarak yaamaatldmzyllardabizimiinyeganehedefbiribulmakveyllarsonradabirgeminin kaptanlnyapmakt.Denizcilikiletmelerindeenspektrgrevineulamakdenizinmahrumiyetine katlanamayanlar iin bir baka nemli ykselim adm saylyordu. Yllarsonra,bugndenizciliimizinulatyerebakncamtevazY.D.O.mezunu meslektalarmzn filolarnda yer alan ticaret gemilerinin sahibi olarak armatr, iletmeci, broker, sigor-tac,surveyor,kumanyac,iadam,retimyesiolarakokeitliyerlerdeizliyoruz.Buynden denizcilik lkemizde son eyrek yzyln en nemli i alanlarndan birini oluturmaktadr. phesiz, bir gkdelen gibi bulutlarn zerine uzanan bu oluumun temelini yllardan beri filoyu ycelten fedakarlklar, zverilervealnterleriilealmaktaolandenizemekilerimeydanagetirmektedir.Bazsrelerde denetimsizvebabokalanhrslarnnedenolduutalihsizdenizkazalarndacanlarnkaybetmi denizcilerimizin de isimlerini sayg ile anmsamamz gerekir. Ekonomikveteknolojikalanlardadevadmlarlailerleyendenizcilikgnmzneitimve uygulama koullarnda artk bilgisayar an yakalamtr.Yzylmza damgasn vuran tm yenilikler denizcilikalanndauygulanmafrsatbulmutur.Altmlyllardaokyanusarbirseferardndan sevdiklerimizdenalacamzbirmektubakavumayipleekendenizciler,Inmarsattelefon,faksve teleksiilednyannheryeriyleilikiiindedir.Elindekisekstantilegneinklyznnbulutlar ardndangrnmesinisabrlabekleyendenizciGPSaygtnnekranndaistediihersaniyemevkisini eldeetmektedir.Gemiarivlerinidolduranynlaevrak,dosyave,dokmanlarnyerinibilgisayar disketlerialmtr.Evet,denizciliimizineyrekyzyldaeritiiyer,birzamanlarJulesVerne'in eserlerinde anlatlanlarn an insanlarna gzkt grkemli ve inanlmaz boyutlar andrmaktadr. Yinede,tmbunlarnyeterlisaylmamasvedahayksekhedeflereyelkenamaydnmemiz gerektiiniaklamakistiyorum.Buhedefeyrrkenbukitapvebenzerlerinindeyararlolacan dnmek yazarn en byk kvancn oluturmaktadr. KitabnhazrlanmasndaekilleriizerekbykemeigeeneimJaleSgen'e,ayrcatm almalarmda.benidesteklemesivebitmeyenenerjisiileherkonudayardmcolmasnedeniyle gnlden teekkr ederim. UBUKLU, STANBULKAPTAN YCEL SGEN 1 Temmuz 1995 2Kaptan YCEL SGEN 19Mart1945Ylndastanbul'dadomutur.Floryalkokulu,YeilkyOrtaokuluveBakrky Lisesi'nin ardndan Yksek Denizcilik Okulu, Gverte blmnden 1967 ylnda mezun olmutur. Bir sre D.B. Yolcu gemilerinde ve Deniz Nakliyatnn yk gemilerinde Gverte zabiti 0larak almtr. 1972 ylndan itibaren Kaptanlk yapan yazar, Panama, Liberya ve Singapur bandral gemilerde grevyapmtr.1978ylndaYksekDenizcilikOkulundaretimyesiolmutur.Bugrevde bulunurkenD.B.KlavuzlukletmesinegirenYcelSgen,stanbullimanndaklavuzkaptanolarak hizmet vermitir. 1981YlndagemiortaolarakdenizticaretinegirenYcelSgen.YDOveKlavuzluk-letmesindekigrevlerindenayrlmtr.BuyllariindeyaynlananGEMCLK(2cilt)veDENZCNN KILAVUZUisimlieserleribykbeenitoplamtr.Yazarn,serbestaltyllardayaymlanan KAPTANINKILAVUZUisimlimeslekkitab,ASTROLOJkonusundakitaplarveikiroman bulunmaktadr.Eserlerindedenizcilerinyaamnvedenizcilikevrelerindegeenolaylar yorumlamaktadr. Evli ve iki ocuk sahibi olan Ycel Sgen halen serbest olarak almaktadr. Yln bir blmn oksevdii denizlerdegeirmekte, Astrolojibilgisayarprogramlargelitirmekteveedebialmalarn ilerletmektedir. NDEKLER GEMCLK BRNC BLM: GENEL DENZCLK TERMLER Gemi ve Gemicilik - Bir gemiyi tanmlayan terimler KNC BLM: GEM TEKNES VE KISIMLARI Gemiteknesinintarihselgeliimi-Gemiteknesininyaps-Gemiteknesininsnflandrlmas-Lloyd Kurulular - Lloyds Klass kontrolleri Gemi Sicili - Lloyds Gemi ndeksi - Yk markalar ve Kana rakamlar Tonaj lmleri - Tonaj lmlerinde kullanlan sistem - Ykleme tonu - Yk gemilerinin genel yaps - Gladoral gemiler- Barnak gverteli gemi - Tankerler - Teknenin yapm - Omurga - Postalar - Kemere - Gverteler - Blme perdeleri - Tanklar - Dekler - Kaplama salar - Sintine - Ba bodoslama - Kpete - Ambar azlar - Ambar kapaklar K bodoslama - Pervane - Dmen - Su geirmez kapaklar - skandil borusu-Makineler-Gvertepalamaryaplar-DireklerveSerenler-konvansiyonelbirgemidirei- Bumbalar - Gemi teknesini etkileyen zorlar NC BLM: GEMLERN TPLER Tanm-Gemileringenelsnflandrlmas-Ticaretgemileri-Hizmetgemileri-Harpgemileri-Tramp iletmecilii - Muntazam hat iletmecilii - Kmr gemileri - Kontenyer gemileri - Ro-Ro gemileri Meyve tayclar - Aba gemiler - Souk ambarl gemiler - Yolcu gemileri - Balk gemileri DRDNCBLM:YELKENL TEKNELER Tanm - Teknenin yaps - Filikann ksmlar - Yelkenler - Yelkenli teknelerin donanmlar - alopa - kutter - Ke - Trhandil - Uskuna - Kik Dingi - Tam armal gemiler - Barko - Brik - Gulet - Brigantin - Barko pes - KotraveYattekneleri-kidirekliGabyayelkenliUskunateknenindonanm-Birtekneninyapm- Teknenin biimi - Yardmc dzlemler BENC BLM: YELKENLE SEYR Tanm-Yelkenseyrindekullanlanterimler-YelkenseyriteorisiDengenoktalar-Yelkenseyrine balamak - Yelkenle seyrederken kumanda etmek - Rzgar uygun kullanmak - Yelkene kmadan nce son tler - Arna yelkenli bir tekneyi hazrlamak - Yelkenle seyir ve zel1ikleri - Yelkenleri camadana vurmak - Armal yelkenle tramala etmek - Orsa seyir - Pupa seyir - Yelken indirerek yanamak - Yelken kul1anlmasnda neriler - Yelkenli teknede salma omurga - yelkenli bir tekneden denize adam dmesi - Kendiliindendmentutabilendonanmlar-Donanmdaigrmek-Yelkenliteknelerinyedekleme ilemleri - Denize alacak teknelerde bulunmas gerekli donatm 3ALTINCI BLM: HALATLAR VE HALAT LER Tanm - Bitkisel halatlar - Bitkisel halatlarn cinsleri - Bitkisel halatlarn lm ve gc - Bitkisel halatlarn trleri - Sentetik halatlar - elik tel halatlar - Tel halatlarn lm ve gleri - Tel halatlarn korunmas -elik tel halatlarn kullanlmas - Tel halatlarn ellelenmesi - Tamburun alabilecei halat boyunu bulmak - Tel halat tambura doru sarmak - Tel halattan sapan yaplmas ve kullanlmas - Tel halatlarn karla-trma tablosu - Bir boy halat kesmek YEDNC BLM: BAGLAR VE DKLER HALATLARIN KULLANILMASI Bitkiselhalatlarnilenmesi-Halatlarilemlerehazrlamak-Rodayapmakveamak-Halatsekiz eklinde roda etmek - Balamak (Volta etmek) - Bir kangal halat ko boynuzuna asmak - El incesi Yeni bir rodann almas - Halatlarn korunmas - Emniyet kurallar - Halat ilerinde kullanlan kumandalar ve terimler - Balar ve Dikiler - Piyan yapmak - Ceviz yapmak - Trk balar - Bitkisel halat dikileri - Halatlarn diki yntemleri - Kasa dikii - Kol bastrma dikii - Kanal yrtmek, klflamak ve Fauna etmek - Tel halat dikileri - Halat malarn ilemek SEKZNC BLM: HAREKETL GEM DONANIMLARI Tanm-MakamvePalangalar-Palangalarneitleri-Palangayauygulanacakkuvvetibulmak- Yklemedonanmlar-AlaveredonanmArykdonanmyapmak-Farreldonanm-Tekbumba sistemleri Ar Bumbalar - Yk donanmnn oluturulmas - Zincirler ve Kilitler Zincirlerin krlma gleri - Demir ve demirleme ilemleri - Demir tantma markas - Demir ve zincirlerin kontrol - Demirlemek ve kullanlmasterimler-Birgeminindemirlemesi-Kkteknelerdekullanlacakdemirlemedonanm- Demiriviraetmek-iftedemiratmakAdiiftedemiratmak-Yolluiftedemiratmak-Karamusal vurmak~Dolamdemirlerinnetaedilmesi-Demiredolananmaddelerdennetaedilmesi-Demiri asmak - Demiri rgatsz vira etmek - Demirin taramas DOKUZUNCU BLM: GEM MANEVRASI Gemi kumandas - Manevraya etki eden unsurlar - Pervane merkezi etkisi - Pervane enine etkisi - Dmen tesiri - Devir dairesi - denize adam dmesi - Rzgar tesiri - Aknt veya gc1git tesiri - Yerel tesirler - Pratik Manevralar - Palamar halatlar - El incesi - Basa - Palamar halatlarnn volta edilmesi - Manevra hazrl - Manevra kumandalar - Dmen kumandalar - Makine kumandalar - Palamar kumandalar - Manevrada kullanlan ngilizce palamar kumandalar - ngilizce dmen kumandalar - ngilizce makine kumandalar - Darbiralandadnmek-skelebordadanyanamak-Sancakbardadanyanamak-Gemiyisahilden akbalamak-iftdemirlektankaraolmak-Tekdemirlebordadankaraolmak-skelebordadan ayrlmak (avara) - Sancak bordadan ayrlmak ki amandra arasna balamak ve ayrlmak ONUNCU BLM: GEMNN HAVUZLANMASI Havuzlama - Havuzlama ncesi yaplacak hazrlklar - Havuza girdikten sonraki ilemler - Karinede hasar bulunmas - Metal anmas - Karinenin boyanmas - Karine boyalar - Faa boyalar - borda boyalar - st yap ve gverte boyalar - Kullanlacak boya miktarnn bulunmas - Boya tekniinde son gelimeler - Gemininherhangibiryerininboyanmas-Aayzeylerinboyanmas-Boyanninceltilmesi-Artan boyalarn saklanmas - Boya yaparken fray kullanma teknii - boya fralarnn bakm - Geminin tm boyanmasveboyaharmannnyaplmas-KkteknelerinboyavecilaileriFiberglastekneler- Alminyum tekneler - Gemi planlar ONBRNC BLM: KPR ST DONATIMI Kpr st -skandil - EI iskandili - Derin su el iskandili - Patentli iskandil aygt - Elektrikli iskandil aygt - Parakete - Salvolu parakete Elektrikli parakete - Makine telgraf - Hidrometre - Radar - Radyotelefon - RDF Radyo kerteriz bulucu - Manyetik pusla - Cayro pusla - Oto pilot - Kpr stnde bulunan aletler - Sekstant - Drbn - Stopva - EI lambas - Kronometre - Barometre - Termometre - Aldiz lambas - Yalpa miri - Ik ve ses iaret aletleri ONKNC BLM: DENZDE OLAANST DURUMLAR Kuvvetlirzgarveardenizler-Frtnaiindekimanevradanacizgemi-Yedeklemeileyardm-Bir 4gemiyikurtarmakamacylaoturtmak-Gemininoturmas-Dmeninhasarlanmasveyakopmas- atma - atmadan sonraki onarmlar - Terk edilen geminin personelini kurtarmak - Yardmc dmen donanm - Gemide yangn - Yangn sndrme yn temleri - Yk ambarlarnda oluan yangnlar - Makine blm yangnlar - Elektrik yangnlar ONNC BLM: DENZDE CANKURTARMA Can kurtarma aralar - Tehlikede bulunan bir geminin verecei iaretler - Kaptann salahiyeti - Acelelik iareti - Emniyet mesajlar - Kaptann grevi - Sahilden yardm almak - Gemiyi terk etmek - Mataforalar - Adi matafora - Rubudaire matafora - Sabit matafora - Beikli matafora - Filikann denize mayna edilmesi, Can sallar - Temel cankurtaran malzemesi Frtnal denizde ve tehlikeli sahilde bulunmak - Role talimleri ONDRDNC BLM: DENZDE LK YARDIM Denizdeilkyardm-Tbbiyardmistemek-lkyardmdolab-lkyardmdolabndabulunacakbaka malzemeler - lalarn saklanma ve kullanma sreleri - Ba ars - Baygnlk - Gne arpmas - Suni teneffs - Zehirlenmek - ne yapmak - Akan kan kesmek - Koma Kramp Omuz. kol ve dirsekte kklar ene kemiinin kaymas - Yanmalar Deniz tutmas ONBENC BLM: DENZDE HABERLEME YNTEMLER Tanm-Haberlemeyntemleri-Grerekhaberleme-Duyarakhaberleme-Morsalfabesi- Uluslararas aret Kod kitab - Can kurtarma iaretleri - Radyotelefon ilemleri - Ildakla haberleme - Sancaklahaberleme-Radyotelefonhaberlemesi-Simaforlahaberleme-Elbayraklaryardmyla Mors haberlemesi - Haberlemenin btn yntemlerinde kullanlan iaretler ONALTINCI BLM: GMDSS SSTEM Kresel deniz tehlike ve gvenlik sistemi-Sefer blgeleri - Navtex - Sart - Epirp- DSC Sistemi. - Telsiz Telex EGC Aygt - Ses Gemi yer istasyonuONYEDNC BLM: INMARSAT NTELER Tanm - Genel prensipler - Sistemi altran tular - Balatma ilemleri - Bellekte mesaj hazrlanmas - Sat com Telefon - Teleks - Faks Ksaltmalar-Inmarsat C sistemi-Tehlike ve gvenlik servisleri-Yardm ars gnderme prosedr ONSEKZNC BLM : DENZDE ATIMAYI NLEME KURALLARI atma olay nedir? - atma konusunda etkin faktrler - atma tehlikesi - Kuvvetle yrtlen gemilerin fenerleri - Kuvvetle yrtlen gemilerin seyir kurallar - Manevra ve uyarma iaretleri - Yol verme problemi - Yelkenli tekneler iin kurallar - Radarn kullanlmas ONDOKUZUNCU BLM:KONTEYNER VE KONTEYNER TAIMACILII Konteyner nedir?-Kullanlan terimler-Sigorta ynnden Konteynercilik-Geminin yaps ve donanm-Konteyner ve zellikleri-Soutmal (reefer) konteyner-Sefer denetimleri-Konteyner yklenmesi-Konteyner balanmas-Tipik konteyner hasarlar-Load Master GEMNN DENGES (SHIP STABILTY) Dengenin tanm - Aklamalar, formller ve zmler - Su younluunun draft zerinde etkisi - Alan ve hacim hesaplanmas - Orta kesit narinlik katsays - Su hatt narinlik katsays - Tekne narinlik katsays Prizmatikkatsay-Kuvvetvemoment-Birgemininarlkmerkezininbulunmas-Ataletmomenti- Arlk merkezinin (G) yer deitirmesi Sephiye merkezi - Yzme merkezi - Metesentr. GM ve dorultma kolu - eitli denge durumlar - Duru dengesi - Balang dengesi ve Dengesinin - Bir geminin baylmas -DurgundengeyietkileyenunsurlarSerbestyzeyetkisi-Blmltanklarnserbestyzeyetkisi- Dinamik denge - Boyuna denge - Bir santim batrma tonu (T.P.C.) - Trimi bir santim deitirme momenti (M.CTL.e) - Boyuna yer deitiren arlklar - Draft Survey - Yzme merkezine konulan arln etkisi - Yzme merkezinden uzak konulan byk arlklar - stenen Trimi elde etmek iin arlk yklemek - K draft deitirmeyecek bir arln yerini bulmak - Bir blme su dolmas ve geirgenlik - Denge erileri ve lekleri - Deplasman erileri ve tekiler - Dedveyt lei - Durgunluk dengesi erisi - apraz eriler - apraz eriler iin dzeltim cetveli - Metasentrik diyagram - Gemide denge uygulamalar - Bir geminin yklenmesiveGMbulunmas-KompterkullanarakDenge(Stabilite)hesaplaryklemevedenge 5hesaplar zerine bir uygulama - zel aklamalar GEM LETMES (RECOMMENDATIONS TO MASTERS) BRNC BLM: GVENLK Denizde gvenlii salamak iin yaplan Uluslararas almalar - Deniz kazalarnn nedenleri - Gvenlik uygulamalar - Oluan zarar kim deyecektir? KNC BLM: DENZ SGORTALARI Deniz sigortas nedir? - Donatan - Tazminat talebi (Claim) - Kaptan protestolar - Deniz raporu - Kulp Sigortalar - Kuvertrn kapsam Omnibus Rule - P and I Kulplerin sunduklar dier hizmetlerNC BLM: TEKNE MAKNE VE DONATIMDA OLUAN HASAR Seyir halindeki gemiler arasnda atma - neriler - Onarm acil olmayan atma hasarlar - Karaya oturma, Kurtarma, Umumi Avarya - Gemide yangn - Makine veya dmen hasarlar - Stivedorun sebep olduu hasarlar - Ar hava hasar, Buz hasar, Yaslanma hasar, Pervane hasar - Balyken seyreden bir geminin atmas - Bal duran gemi ile atmak.DRDNC BLM: KULB SGORTASINI LGLENDREN SORUNLAR Yklerin hasarlanmas - Yklerin istiflenmesi - Hasar - Yk teslimi Yklerin bceklenmesi - Delil toplamak - Gemide hasta personel - Rotadan sapmalar - Kaak yolcu bulunmas -Liman amelesinin gemide kaza geirmesi - Gemiye el konulmas BENC BLM: GENEL DENZ TCARET UYGULAMALARI Genel uygulama ve ilemler - Haberleme - ETA - ETS - NOR - Gvenli limanlar ve iskeleler - Ge1git etkisindeki limanlar - Denize elverililik - Gtr FIOS art ile gverte yk - Temel prensipler - stisnalar Teslim Ordinosu - Deer drc kayt - Yklemede yklerde grnen eitli hasarlar - Konimentonun mzalanmas-NavlunupeindenmiKonimento-Yklerinsaymndafarkllkolmas-Yklerin ambalaj zellikleri - Konimento tarihi - Stivedor hasarlar - Yklerin bceklenmesi - Seferlik kiralanm gemi-Hazrlkmektubu-Olgulartutanazamanizelgesi-Limandakalsresiniazaltmak-Sre zerine kiralanm gemi - Sefer hakknda bilgi vermek - Gemiyi geri teslim ALTINCI BLM: YEDEKLEME LEMLERNN HUKUK SORUNLARI Rmorkr-Hukukisorunlarnedir?-U.K.TowageContractmetninegrekiralkRomorkajstandart artlar YEDNC BLM: SEFERE VE GEMYE AT BELGELER VE DKMANLAR Birgemininseferineaitbelgeler-Gemiyeaitbelgeler-GemiTasdiknamesi-lbelgesi-Denize elverililik belgesi - Emniyet belgesi - Emniyet tehizat belgesi - Telsiz telgraf emniyet belgesi - Telsiz Telefonemniyetbelgesi-Muafiyet(Baklk)belgesi-Fribordbelgesi-Limanresimlerimakbuzu- Yolcu says belgesi - Geici belge - Role cetveli ve belgesi - Demirba defteri - Patent - Yola elverililik belgesiGmrkvePolisizinbelgesi-Gemijurnali-Birgemininpersonelineaitbelgeler-Yeterlilik belgeleri - Can filikacs belgesi - A katlar szlemesi, Personel deklere listesi - Yke ait belge ve dokmanlar Tama szlemesi - Konimento Manifesto SEKZNC BLM: ETL DENZ RAPORU VE PROTESTO MEKTUPLARI DENZ NGLZCES Denizci dili-Yntemin aklanmas-Yantlar-Acil mesajlar-eitli terimler-Tekrar etmek- Mevki- Rotalar- Kerterizler-Nispi kerterizler-Mesafe- Srat- Saylar- Zaman- Szlk- Deniz ingilizcesinde kullanlan eitli deyimler- Demirlemek- Var, yanamak ve hareket- Su ekimi ve ykseklik- Kanal ve havuz ilemleri- Manevra klavuzluk- Seyir ile alakal ikazlar- Gelgit ve derinlik- Rmorkr- Hava- Balklk- Geminin kimlii- Sertifikalar GEM SURVEY KILAVUZU Havuz surveyi - Pervane aft surveyi - Gvenlik donanm surveyi Draft Survey - Genel durum surveyi SEFER PLANLAMASI Gemiye katlma - Uluslararas anlamalar - IMO - STCW - Yola hazrlk - Kpr st manevra kaytlar - Klavuz iin donanmlar-Sefer srasndaki ilemler ve uygulamalar-Zaman belirlemeleri- Ticari 6ykmllkler- Gemi dzeni ve denizci psikolojisi DENZ KRLLNN NLENMES(MARPOL 73/78) Marpol Kurallar-Marpol ve ISM kodunun gerekleri-Deniz ve evre kirliliinin nlenmesi- Denize yakt karlmas- Denizin kirlenmesi durumunda gereken kantlar- Gemiden deniz kirlenmesine neden olan olaylar NAVIGASYON (SEYR BLM) BRNC BLM: NAVIGASYON VE AMACI Tanm - Snflandrma KNC BLM: SEYR COGRAFY ASI Yerin ekli - Yerin kutuplar - Koordinatlar - Yerin yarap NC BLM: YN VE KONUM Yn - Haritayla Ynleme - Konum - Enlem - Boylam DRDNC BLM: DENZDE KULLANILAN LLER Hz ls - Mesafe ls - Yn ve a lleri - zaman lleri . 424 - 432 BENC BLM: DENZ HARTALARI Seyirharitalar-Yardmcharitalar-Haritalei-PortolondalekMarkatorHaritalar-Mevki konumlandrlmas - Mesafe lm - Seyir haritasndaki bilgiler - Bir harita nasl okunur - Harita kullanm ALTINCI BLM: FENERLER: SABT SEYR ALAMETLER Fenerin k tr - Ik rengi - Fener periyodu - Fener ykseklii - Grnme uzakl - Fenerlerin harita gsterilmesi - tler YEDNC BLM: AMANDIRALAR: YZER SEYR ALAMETLERamandralama sistemleri - Birrnek amandralama - Yanla amandralama - Ynle sistem - 1977 bir rnek sistemi SEKZNC BLM: MANYETK PUSLA VE ROTA DZELTMLER Mknatsiyet nedir - Manyetik pusla - Pusulalarn ksmlar - Pusulaya etki eden kuvvetler - Tabii sapma - Arzi sapma - Rota Dzeltimleri - SIA AklamalarDOKUZUNCU BLM: DENZ AKINTILARI, AKINTI SEYR VE DME Adi aknt - Gelgit aknts - Aknt elemanlar - Akntlarn haritada gsterilmesi - Aknt seyri Dme ONUNCU BLM: GELGT Gelgit olay - Gelgit trleri - Gelgit elemanlar Hesaplamalar ONBRNC BLM: RADARPLOTLAMASI Basit plotlama - Gerek plotlama - Karlatrma - Hz manevras - Her hangi bir geminin manevrasn plotlama ONKNC BLM: HARTADA SEYR LEMLER Rota izme - Mesafe lme - Konumlama - Mevki trleri - Bir noktann enlem ve boylamnn bulunmas - apraz kerterizle mevki - Bir kerteriz ve mesafeyle mevki - kaydrlm kerterizle mevki GKSEL SEYR (NAUTICAL ASTRONOMY) BRNC BLM: GKSEL SEYR ZMNDE KULLANILAN ELEMANLAR VE KURALLAR Gksel Seyir nedir? Gksel seyirde kullanlan simgeler - Gksel seyir zmnde kullanlan ksaltmalar - Kresel gen zmleri - Byk daire ve kresel genler - Dik al kresel genin zm - Haversi-nes - eitli kresel gen zmleri KNC BLM: KRESEL SEYR GEN Evrenin tanm - Eit Ykseklik Dairesi - Gk cisminin ykseklii ve GP ile konum kavram - Seyir geni - Kresel seyir geninin kenarlar - Colatitude - Polar Distance - Co Altitude - Kresel genin alar Saat As (HA) - Semt As (AZ) NC BLM: GKKRES VE KOORDNATLAR Koordinatlarn tanm - Gkkresinin temel elemanlar Gkcisminin konumunu belirleyen elemanlar DRDNC BLM: GKSEL SEYR ZMLERNDE ZDMLER 7Meridyen dzlemi zerinde izdm - Ufuk dzlemi zerinde izdm Ekvator dzlemi zerinde izdm BENC BLM: ZAMAN Gkselseyirzmndezamannnemi-Zamanzmndeana.unsurlar-stgeivealtgei- GerekGnezaman-OrtalamaGnezaman-zamanveBoylam-GreenwichOrtalamaZaman (GMT) - Yerel Ortalama Zaman (LMT) - Blgesel Zaman (ZT) - Blge iaretleri blgesel zaman ile yerel ortalama zaman ilikisi - Zaman Deiimi ve Tarih Hatt - Zaman aygtlarnda hatalar ALTINCI BLM: SEXTANT VE YKSEKLK LMLER Sekstant - Sekstantn ksmlar - sekstant aletinin optik prensibini Sekstant asnn okunmas - Sekstant aletinin hatalar - Dikey hatas - Yan hatas Uzade hatas (IE) - Paralelsizlik hatas YEDNC BLM: DENZ ALMANAI VE KULLANILMASI DenizAlmana-DenizAlmanannkapsam-Gnlksayfalar-Dereceninzamanaevrilmesi- ArtmalarveDzeltmeler-Gne'inGHAveDECbulunmas-YerelSaatasnn(LHA)bulunmas- Ay'nGHAveDECbulunmas-GezegenlerinGHAveDECbulunmas-YldzlarnGHAveDEC bulunmas SEKZNC BLM: YILDIZLAR VE YILDIZLARI TANIMAK Yldzlar-Gkkresindeyldzlarnyerleri-BykAy-KkAyCassiopeia-tekiYldzlarn bulunmas - Orion - Southern Cross - Seyirde gzlem iin en yararl Yldzlar - Burlar - Komptasyon yolu ile Yldzlar tanmak DOKUZUNCU BLM: YKSEKLK DZELTMLER Sekstant Ykseklii (Sex.Alt.) - Sekstant Uzade hatas - evren Alalm (Dip.) - Krlma (Ref.) - Yar ap (S.D.) - Gr Ayrl (Par.) - Ykseklik dzeltim ilemleri - Gne'in alnan yksekliinin dzeltimi Ay'n alnanyksekliinindzeltimi-Yldzlarnalnanyksekliklerinindzeltimi-Gezegenlerinalnan yksekliklerinin dzeltimi ONUNCU BLM: GK CSMLERNN TRANST ZAMANLARI Transit zaman nedir? - Gne'in transit zamannn bulunmas - Gnein Yerel Saat as - Ayn transit zamannnbulunmas-Gezegenlerintransitzamannnbulunmas-Yldzlarntransitzamannn bulunmas ONBRNC BLM: SEYRDEK GEM N TRANST ZAMANLARININ BULUNMASI Seyir halindeki gemideki durum ONKNC BLM: GK CSMLERNN DOGU VE BATI ZAMANLARIDou ve Bat zamanlar - Gne'in dou ve bat zamanlar - Ay'n dou ve bat zamanlar - Tan - Adi tan - Denizel tan Astronomik tanONNC BLM: MERDYEN YKSEKL LE ENLEM BULUNMASI Meridyendengeiykseklii,Gkcisimlerininmeridyengeiiileenlembulunmasndahesap makinesinin kullanlmas - Gzlenecek gk cisminin yksekliinin nceden bulunmas - Alt meridyenden geengkcismininyksekliiileenlembulunmas-Kutupyldznn(Polaris)yksekliiileenlem bulunmasONDRDNC BLM: MERDYENE YAKIN YKSEKLK LE ENLEM BULUNMASI Meridyene yakn gk cisimleri - Meridyene yakn gzlemler ile mevki hatt - Meridyene yakn gzlem ile enlembulunurkenuygulananyntemler-stmeridyeneyakngzlemileenkmbulunmas-Alt meridyene yakn gzlem ile enlem bulunmas ONBENC BLM: GK CSMLERNN YKSEKL LE BOYLAM BULMAK Asal ykseklik dairesi ve boylam - Herhangi bir gzlem ile boylam bulunmas - Elektronik hesap makinesi ile zm ONALTINCI BLM: GK CSMLERNN SEMTLER Semt - Gk cisminin semtinin llmesi - Komptasyon yolu ile semt asnn bulunmas - Cetveller ve Diyagramlar yardm ile semt bulunmas - Burdwood's Tables - Davis's Tables - Davis's Alt. Azimuth Tab-les - Burdwood's Alt. Az Tables - Azimuth of the Sun - Tables of Computed Altitude and Azimuth - Sight 8Reduction Tables for Marine Navigation - Modified Weir Azimuth Diagram - ABC Cetvellerinin kullanlmas - Byk Daire Seyri - Gnein dou ve batnda Sia vakti ile pusla hatasONYEDNC BLM: GKSEL SEYR ZMLER Tanm - Intercept yntemi - Plotting Sheet - Tek gzlem ile Mevki hattnn bulunmas - Ayn anda birden fazla gzlem ile konum bulmakArada seyir yaplarak iki veya daha fazla gzlem ile konum bulmak ONSEKZNC BLM: KISA CEDVEL YNTEMLER LE MEVK HATTI BULMAK Tanm - Yntemlerin temeli - Mevki hattnn izilmesi ONDOKUZUNCU BLM: ETL KISA CETVEL YNTEMLER Tanm - HO 214 Ksa Cetvelleri - HO 229 Cetvelleri - HO 211 Cetvelleri - Star Sight Reduction Tables for 42 Stars - izelgelere giri - Mevki hattnn izimi - Ksa Cetvel yntemleri ile pratik zmler - Yntemin temeli - kurallar - izim - Aklamalar - Tek Gksel gzlemlerle konum saptamak YRMNC BLM: ELEKRONK HESAP MAKNES LE GKSEL SEYR ZMLER Tanm-Temelbilgiler-TAMAYANC77DigitalNavigationComputer-KompterileDzlemseyir- Kompter ile Gksel seyir programlar - Notik Almanak ilemleri - Orant yaparak ilemler - Mevki hatt bulunmas ve bilinmeyen bir yldzn tannmas - ki ayr gzlem ile hakiki konumun bulunmas - Ayn anda drtgkcismindenalnangzlemlerilekonum-Gne'inmeridyendengeiyksekliiileenlemve boylam bulunmas - Sekstant ykseklik Dzeltimleri YRMBRNC BLM: ELEKTRONK HESAP MAKNES LE ETL SEYR FORMLLER VE ZMLER Derinliklerveyksekliklerindnmformlleri-Mesafe,zamanvesrat-Hollandaparaketesi hesabylasrat-Deysekstantasilemesafelmek-Yataysekstantasilemesafelmek- Rzgar, (dme), gelgit ve aknt etkisi hesaplar - Gz ykseklii ile mesafe bulmakBorda kerterizi ve mesafesiyle mevki bulmak - Hakiki rotay bulmak Mesafeyi bulmak - Paralel seyir hesaplar - Orta enlem seyri hesaplar Belirli bir seyirden sonraki DR konumu bulmak - Rzgar ynnn ve sratini bulmak YRMKNC BLM: SATELLlTE NAVGASYON PROGRAMLAMASI Uydu yardm ile seyir - Konumlama sisteminin elemanlar Sistemin kullanlmas ve programlanmas - Sistemin iletmecilikte kullanlmas, GPS - Bilgisayar kullanlmasYRMNC BLM: ELEKTRONK VE HPERBOLK SEYR SSTEMLER Radyo yn bulucu(RDF)-Loran Decca - Omega YRMDRDNC BLM:YKSEK ENLEMLERDE NAVGASYON KUTUP SEYR Tanm - Kutup corafyas - Kutup blgesinde seyir - Kutup blgelerinin zel artlar - Haritalar - Kutup lei - Kutup haritalar zerinde konumlama - Kutupta parakete seyri - Manyetik pusla - Cayro pusla -Buzda mesafe ve yn - Gelgit aknt ve rzgar - Parakete seyri uygulamak - Yksek enlemlerde mevki koymak - Demir yerleri Elektronik seyir yardmclar - Yksek enlemlerde Gksel SeyirYRMDRDNC BLM: MEVK BLDRME SSTEMLER Tanm - Amver sistemi - Sat com haberleme sistemi - Telefonla SOS, Teleksle SOS YRMBENC BLM: MEVK BLDRME SSTEMLER Tanm- Amver sistemi- Gemiden gnderilecek rapor-Amver rapor tipleri-Satcom haberleme sistemi YRMALTINCI BLM: OKYANUS GELERNDE ROTASYON Tanm - Sefer plan ve Rota seimi - Rota nerileri - OCEAN ROUTE Uygulama Rotasyonun bitimiYRMYEDNC BLM: FLKA SEYR Tanm - Acil seyir donanm - Gemiyi terk - Parakete seyri - Gksel seyir YRMSEKZNC BLM:SEFER PLANLAMASI Tanm-Sefer deerlendirmesi- Planlama-Uygulama-Gzlem-rnek ULUSLAR ARASI GVENLK YNETM(ISM CODE) ISM kodun tanm- DOC , SMC ve SMS nedir?-SMS kurulmas ve iletilmesi-Sistem dosyalar ve kapsamlar-Uygulamalar ve Denetimler- Gemiye katlmadan nce ve sonra yaplacak almalar- Geminin SMS sertifikas iin denetimden gemesi-Gncel bir denetim uygulamas 9EKLER Uluslar aras iaret flamalar ve sancaklar Denizde atmay nleme tzne gre fenerler ve alametler Manevra kurallar Mors iaretlerinin abuk tannmas Bir gemi kesiti zerinde yer ve donanmlarn terimleri Metrik haritalarda yeni simgeler ve renkler AMATR DENZCLERE SINAV KILAVUZU Giri - Snav konular - Uygulanan kurallar ve bilgiler - Ticari ve zel yatlarda bulundurulacak donatm BRNC BLM: NAVGASYON Snav sorular ve yantlar KNC BLM: GEMCLK Snav sorular ve yantlar NC BLM: DENZ MEVZUATI Snav sorular ve yantlar DRDNC BLM: MAKNE Snav sorular ve yantlar BENC BLM: METEOROLOJ Snav sorular ve yantlar BRNC BLM GENEL DENZCLK TERMLER 1. GEM VE GEMCLK alarboyuncainsanlnyabancsolmadmesleklervardr.Bunlarbilinlitoplumhayatnn balamasylaortayakarveTicareteylemininolgunlamasylageliirler.Bumesleklerineneskisive kklsDenizciliktir.Denizcilikincelendiinde,krekdevrindenatomanakadarilginbirtablo biimlendii grlr. Bu meslekte klasik uygulamalar -modern a bulgularna ayak uydurmu, en yararl kural,enuygunyntem,enkazanleylemgalipgelmitir.Denizcilik,buradasaymaygereksiz bulduumuz ok eitli yararlar nedeniyle amzn en ilgin eylemi durumundadr. GemiileGemicilikdeninceneanlalmaktadr?Gemi,denizulatrmasndakullanlanbirnitenin (aracn)ismidir.Bununlailgiliteknikvehukukitariflerilerdeverilecektir.Buaraisteryk,isteryolcu tamakta kullanlsn, yaplan eylem daima ticari bir amatadr. Bu eylemi oluturan ve bunu kendilerine meslekedinmikimselereksacaDenizcidenir.Bununlaberaber,Denizciteriminingenelbiranlam nitelediini oysa, Gemici teriminin ticari bir nitede grevli bir eleman belirttii ileri srlebilir. Bylece GemidenennitezerindealanbirDenizciyeGemicidenecekvebuelemanGemicilikdenenbir eylemi oluturacaktr. Gnmzde yksek verim iin iyi bir retim gereklii prensibini kapsayan btn konularda olduu gibi, Gemi zerindeki tm ilemlerin de bir bilgi yn vardr. te buna Gemicilik Bilimi veya ksaca Gemicilik demekteyiz. Gemicilik Bilimi, Nazari Gemicilik (reti Gemicilik) ve Pratik Gemicilik (lem Gemicilik) diye ikiblmeayrlr.Nazarigemiciliktekonularincelervereniriz.Pratikgemiciliktebukonularnite zerinde uygularz. 2. BR GEMY TANIMLAYAN TERMLER Bir Gemi balca iki ana blmden meydana gelir:(a) Tekne (hull),(b) Makine (machinery). Bir geminin ana yapsn meydana getiren ve btn blmleri bir kabuk gibi saran yapya Tekne 10denir.Bunuyrtecekkuvvetioluturanmakineblmolmasada,Tekneksmbirgemininyapsal eklini belirtir. ek. 1 de bir geminin tekne terimleri gsterilmitir. a) Teknenin ksmlar iin terimler: Bir geminin teknesi uzunluuna olmak zere ksma blnmtr: Ba ksm (pruva: forepart), Orta kasara (vasat: amidship) ve K ksm (pupa: afterpart). Gemi teknesine perspektif bir grnten bakarsak; Ba ksm, Ba bodoslama (Stern) da, K ksm K bodoslama (Stern) da son bulur. Tekne iindeki herhangi bir blm veya yeri tarif edebilmek iin, ba bodoslama ynnde olanlar iin Batarafta,k bodoslama ynnde olanlar iin Ktarafta terimlerikullanlr.rnein,tekneninkprstndeduranbirGemiciiin,zincirlikgemininba tarafndadr,bacagemininktarafndadr.Gemiteknesiboyuncauzatlanherhangibirdoruhat, ba-k ynnde (fare and aft) diye anlr. Geminin bodoslamalarn birletiren doru izgiye de Pruva pupahatt(fareandaftmidshipline) denir. Gemi planlarnda bu izgiyi gsteren doruya "Merkez hatt" (Centre line) ad verilir. Pruva-pupahatttekneyiboylamasnaikieitparayabler.Babodoslamayadorubaktmz dnrsek;sataraftakalanksmSancak(starboard),soltaraftakalanvetekiyarmparay oluturan taraf ise, skele (Port) adn alr. lerde kolaylk salamak amacyla geminin sancak tarafnda bulunan cisimler tek numaralarla ve iskele tarafnda bulunan cisimler ift numaralarla belirtilir. ek. 2. de bir Yk gemisinin sancak bardadan grn ve ksmlar gsterilmitir. No.ADINGLZCES 1FribordFree board 2Draft Draught 3Pruva pervanesiBow thruster 4ZincirlikChain locker 5DemirAnchor 6Gverte maazasDeck store 7Ba kasaraForecastle 8Ba pik tankFare peak tank 9Ar bumbaJumbo derrick 1110Pruva direiFore mast 11BumbaDerrick 12RT AnteniRadio aerials 13Kpr stBridge 14Baca Funnel 15Can filikasLife boat 16Personel kamarasAccomdation 17Telsiz odasRadio room 18aft tmeliShaft tunnel 19Yakt tankFuel tank 20Balast tanklarDouble bottom ballast tank 21Ambar azHatch 22Dip tankDeep tank 23Yk vinleriCargo winches 24K kasara binasPoop deckhouse 25Dmen donanmSteering gear 26K pik tankAft peak tank 27Tnel aklTunnel Access 28Dmen yelpazesiRudder 29PervanePropeller 30OmurgaKeel 3lAna direkMain mast b) Teknenin kullanlmas ile ilgili terimler Bir gemiyi ileriye doru seyrediyorsa, ileri yol (ahead), geriye doru seyrediyorsa Tornistan (astern) yapyor denir. Teknenin makine dairesinde bulunan Ana makine (Main engine), gemiyi hareket ettirecek sevk gcnoluturur.Yardmcmakineveyajeneratr(genarator)denenveikiveyadahafazlasayda bulunandizelmakinelerdeaydnlatma,elektriklicihazlarnalmas,havalandrmavesoutmaiin gerekliolanelektrikgcntemineder.Sonyllardagemininvasatksmndaykeelverilibirhacim kazanmakamacylamakinedairesitekneninkblmneyerletirilmeyebalanmtr.Bunaramen pratik olarak makine dairesini geminin orta blmnde kabul edebiliriz. Bir gemi ina ettirecek Armatrn nemli sorunlarndan birini, teknenin Sevk gc (propulsion) seimioluturacaktr.Pekeitliuygulamalarbulunanbuharlmakinelerinartkmodasgemi saylmaktadr. Bununla beraber buhar trbn byk ve sratli yolcu gemileri ve bir ok sper tanker iin hala sz konusudur. Gemilerinbirksmdadizelelektrikveyatrboelektrikgcilealmaktadr.Bugemilerde bulunan g niteleri dorudan doruya pervaneyi dndrmekte deil fakat, pervane aftnn baland birmotorualtrandinamonunelektrikenerjisiretmesinisalamaktadr.Bunitenineitliyararlar olmasna karlk pahalya mal olmas gibi kusuru bulunmaktadr. Gnmzdebuhargcilealangemilerdeyaktolarakkmryerinepetrol(Fueloilveya motorin)kullanlmasyerlemitir.1914ylndadnyadenizticaretfilosunun%90nkmr kullanmaktayd.Dizelmakinelerineitliavantajlarsaladsylenebilir.YaktnDoublebottom tanklarnda tanmas az hacim tutmasna ve denge sorununa bir are oluturmaktadr. Makinenin ileri yoldan geri yola gemesi daha sratli olmaktadr. Buna ramen vibrasyon (titreim) yapmas ve bakmn (maintenance) daha pahal olmas da kusurlardr. Bir geminin sevk gcnn seiminde rol oynayan faktrler vardr. Bunlar; kurulu maliyeti, istenen srat,kullanlacakyaktnmaliyetivebulunmaolanaklar,istenenyktamakapasitesi,yolculuun uzunluu ve sresi, iletme masraflar ve gerekli personel teminidir. 12Geleceingemisevkgcolarakatomenerjisinebalanannitelerhenzistenenneticeyi getirememitir. Bunun yannda. atom enerjisinden buhar elde etmekte kullanlmas ve buharn bir trbin makinede kullanlmas dolayl bir sevk gcn ortaya koymaktadr. Gemilerin bacalar bal olduklar denizcilik irketlerinin forslar ile sslenir ve makine dairesinin zerinde yer alr. Bu yapnn grevi, makineden gelen yanm gaz ve duman uzaa gndermektir. Geminin su iinde yol almas Pervaneile salanr. Pervane geminin k tarafndan ve pervane aftnn ucunda bulunur. aftn teki ucu da ana makineye birletirilmitir. Pervane aft dip ambardan geen bir aft tneli iinde dner. GeminindemirlenmesindeverhtmayanamasndahalatlarskmaktakullanlanIrgatlar (windlass)tekneninpruvasnda,bakasarazerindekonumlandrlmtr.Gemininmanevrasiink kasara zerinde de yatay veya dikey dnen rgat bulunur. Sonyllardainaedilenvedahaserimanevrayapmasgerekengemilerde,pruvannsualt kesiminde, geminin bordas ynnden hareketini salayan pervaneler konulmaktadr. Bundan ama, dar sulardamanevragcnoaltmakvelimanlardarmorkrgereiniortadankaldrmaktr.Bu pervanelere Pruva pervanesi (Bow-thruster) denir ve elektrik gc ile alrlar. Gemiseyrederkenrotasndeitirmektekullanlandmen(Rudder),teknenink bodoslamasndabulunur.Yinegemininktarafndabulunankapalbiryerdedmenmakinesive donanm elektrik gc ile alr. Seri manevra yapmas gereken baz gemilerde pruvada da bir dmen bulunur. Yine seri manevra yapmas gerekli gemilerde pitch control (pi kontrol) bulunur. Bunlarn ana makineleri belirli bir devirde devaml alr. Pervane kanatlarnn ald durum tesiriyle bota (etkisiz), ileriye ve geriye hareket elde edilir. Modern yolcu gemilerinde ar denizlerde yalpalarn azaltmak amacyla bir baln yzgelerine benzer biimde salma omurgalar yerletirilmektedir. Bunlar sancak ve iskelede olmak zere ift dizayn edilmekte; teknenin vasatnda ve ykleme markasnn (Load line) altnda kalmaktadr. Yine son yllarda grlen ve gemilerin balarnda ileriye doru balk kafas biiminde knt yapan balp bodoslama (bulbous bow), geminin ar denizlerde ba-k vurmasn (pitching) azaltmakta ve zellikle balastl seyreden tankerlerde sratin artmasn salamaktadr. Ykleme-boaltmailemlerinde(cargohandling)azzamandaokibaarmakamacyla, mmknolduukadaryzeyleridzprizmatikambarlar.geniambarazlar,sratlialpkapanan hareketli ambar kapaklar ve donanm kolay ve kullanl yk bumbalar gelitirilmitir. Gemilerinhakikiyaplarvegvertesaylar,alacaklarticareteklinebaldr.Kmrveya madentayanbirTrampgemisi,ykleme-boaltmakolaylklaroluturmakzereengelsizbyk ambarlar ile tek gverteli (singIe decker) olmaldr. Krkambar yk (general cargo) tayan bir yk hatgemisi(cargoliner)ise,yklemeveistifkoIaylkIarsalamakzereGladoral(tweendecker) olmaldr.Bunun gibi yksek Stova faktrl (Stowage factor) yk tayacak bir gemide elter gverte (shelter Deck) 4li olmaldr. Gnmzde yk ellelenmesi, konveyr kaylarnn, paletlerin ve konteynerlerin kullanlmasyla olduka abuklatrlmtr. Modern yk gemilerinin ambar ve gladoralar da bu ekilde yk ellelenmeye uygunolacakbiimdeinaedilmektedir.Dzgverteli(flushDeck)gladoralar,forkliftlerinambar ilerinde almasna olanak vermektedir. Tekneninbatarafndakalanyzeylerinbabodoslamayadorubkeylendiiyerdenbititikleriyere kadarolanksmlardansancaktaraftakilere,SancakBaOmuzluk(starboardbow)veiskele taraftakine,iskelebaomuzluk(Portbow)denir.Aynekildebuyzeylerinktaraftakiktarafa kalan ksmlarna da Sancak k omuzluk (starboard quarter) denir. Tramp: Karl ve iine gelen yk nereye olursa, gtren gemi. General cargo: Arlka hafif, hacim olarak fazla, kark yk. Stowage factor: stif eleman. Bir hacmine ka ton yk konacan veren rakam. 4 Shelter Deck: Ana gverte zerinde olup, Gross tonaja girmeyen kapal gverte. 13 Gemi teknesinde devaml yatay yzeylere Gverte(Deck) denir. Bunlarn devaml olmayanlar Yarm gverteveyaHavuzgverteolarakisimlendirilir.zeriakolangverteye,Akgverte(weather Deck) denir. c) Tekneye ait terimler Fribord (Free board): En yukarda bulunan devaml su geirmez gverte (freeboard Deck) ile su hatt (W.L.) arasnda kalan ve tekne ortasnda llen mesafedir. Tam boy (length overall): Gemi teknesinin ba ve ktaki son noktalar arasnda kalan mesafedir. Tam genilik (Beam): Bir geminin enine olarak llen en geni yeridir. Draft (Draught): Teknenin herhangi bir yerinde, omurga hizasndan su hattna kadar olan dey mesafedir. iyer(Sheer):Bordaalmolarakdabilinir.Birgemiteknesininortasndanbakldndabavek tarafa doru gvertenin ykselmesiyle oluan i bkeyliktir. Sehim (Camber): Teknenin gvertesinin ortadan itibaren alabandalara doru yapt kamburluktur. Bu eim sebebiyle sularn kenarlara doru akmas salanr. Karina (Bottom): Teknenin bordalarn birletiren ve su altnda kalan yzeydir. Bu yzeyin ierde kalanblmne Sintine (Bilge) denir. Normal biimde ina edilen teknelerin karina salar bordalara bkml olarakbirletirilirvetekneninbuyerineSintinednmdenir.Eertekneninbardalarsuhattnn zerinden itibaren ieriye doru eiliyorsa bu tip tekne Bask borda (Tumble home) olarak isimlendirilir. Eer borda salar su hattndan itibaren da doru eiliyorsa, bu tekneye iik borda (flared) denir. Bir geminin en stteki gvertesi ba taraftan k tarafa doru bir engel bulunmadan uzanyorsa, bu tip gemiye Dz gverteli gemi (flush decker) denir. Bir geminin batan ka kadar devam eden su geirmez gvertesine Anagverte(MainDeck) denir. Gverteleryerlerinevegrevlerinegreisimalrlar.rnein,stgverte(UpperDeck),Filika gvertesi (boat Deck), Kasara gvertesi (Forecastle Deck), Alt gverte (Lower Deck) gibi. d) Gemicilikle ilgili terimler: Gemiciler gnlk ilemlerinde Ba taraf, K taraf, gverte ve donanmla ilgili konum ve ilerden 14sz eder. Bu konumalarda gemi ile ilgili baz deniz terimleri kullanlr. Bu szcklerle bir cismin tekne zerindedurumunuveyaeyleminianlatr.Gemicininszlndebununlailgiliyzlerceterimbulunur. rnein aadaki terimleri vereceiz. Vira: demir rgatn veya bir vinci evirmek, iletmek, demir almak. Fora: Bir halat veya yelkeni zmek, yerinden ayrmak. Salya: Zincir veya bir cismi uzunluu ynnde ekmek. Gemici dilini oluturan ve konularn aklamasnda gerekli olan terimler ilerledike verilecektir. e) Bir geminin eylemini belirten terimler: Bir gemi bir yere bal olmadan bir konumdan baka bir konuma doru yol alyorsa Seyir halinde (underway) denir. Geminin su iinde hareketini ifade etmek iin Yol (way) terimi kullanlr. Eer geminin hz son gcne ykselmise, "Makineler tam yolda" diye tanmlanr. Tekne ileriye doru hareket ettii zamanleriyolveyatornayt(ahead),geriyedoruhareketettiizamanGeriyolveyatornistan (Stern) yapyor denir. Gemi, su iinde makine gc ile hareket ettikten sonra zamanla dmen dinleme sratine eriir. Gemi sadece dmen kumandas ile rotasn deitirecek sratle eritii zaman, bu hzna dmen dinleme srati (steerage way) denir. Bordasynnde(sancakveyaiskele)seyredenbirgemininbudurumuna,eerteknerzgar veyaakntsebebiyleyolalyorsaDme(leaway)denir.Bununlaberaber,pruvapervanesiveyaift pervane bulunan gemiler istediklerinde borda ynnde yol alabilirler. Kabyle?(Pruvaka?)sorusununanlam,gemininpruvaynnndmencipusulasveya Cayro pusla ile ka dereceyi iaret ettiidir. Rota (course), geminin izledii yolun pusla derece terimleri ile aklanma eklidir. Bu terim, ufuk dairesini tanmlayan pusla kartnn 000 den 360 ye kadar blnme saylarn kapsar. Rzgar st (weather Side), rzgarn estii yne ak olan gemi bordasdr. Rzgar alt (Lee Side) ise, rzgarn estii yne kapal olan gemi bordasdr. Baka bir deyile, rzgar ynnn ters tarafndan olan bordadr. Birgemidemirliolmaksznvemakinelerialmazkengeliigzelrzgarveyaaknttesiriyle seyrediyorsa,srklenenveyaboanmgemi(adrift)denir.Buterimler,aynsebepleryznden baboyzen.bakacisimleriindekullanlr.zelliklemevkilerindenkopanamandralariin kullanlr. f) Geminin dndaki maddelerin konumunu belirten terimler: Bir gemin teknesinin dnda bulunan maddeler baz denizci terimleri kullanlarak bildirilir. Burada nemliolanhusus,maddeninbulunduuyeringemininseyirdurumunagrenitelenmesidir.Geminin dndabulunanmaddelerinkonumuHakikiveyaNispikerterizlerilebelirtilir.Gemidndakibir maddenin Nispi kerterizi (relative bearing); gemi merkezi ile maddeyi birletiren hattn gemi pruvasyla yapt adr. ek. 4. de gsterilen maddelerin Nispi kerterizlerini pruvadan itibaren belirtelim. MADDEAISAL KERTERZTERMLE KERTERZ A 000pruvada B 045Sancak ba omuzlukta 15C Sancak090Sancak bordada D 135Sancak k omuzlukta E 180Pupada F 135skele k omuzlukta G skele090skele bordada H 045skele ba omuzlukta Yukardaki ekilden de anlald gibi, gemi pruvas 000 kabul edilerek alnan kerterizlere Nispi Kerteriz denmektedir. Yeryznn 000 olarak belirlenenkuzey(North) yn esas alnarak saptanan kerterizleredeHakikikerteriz(Truebearing)denir.NispikerteriziharitayaizebilmekiinHakiki kerterizeevirmekgerekir.Bununiingenelbirkuralvardr.Sancaktaalnannispikerterizlerrotaile toplanr, iskelede alnan nispi kerterizler rotadan kartlr. Bunu ek. 5. de belirtilen bir rnek ile akla-yalm. ek. 5. de gsterilen (A) maddesinin nispi kerterizi = 130, (B) maddesinin nispi kerterizi = 050 (iskelede) olduuna gre; gemi pruvas 320 ise,(A) Maddesinin hakiki kerterizi = 320 + 130 = 450 - 360 = 090 (B) Maddesinin hakiki kerterizi = 320 - 050 = 270 bulunur. ek.4.degrldgibi,ufakpruvadanitibarensancakveiskeletarafndaolmakzere180ye blnmtr. Bir maddenin Nispi kerterizi, "pruvadan 30 sancakta" eklinde de belirtilir. Pusula Kerterizleri: Gemide mevcut Mknats pusla ile alnan ve pusla kart blm esas olan 000 den 360 ye kadar alnan kerterizlerdir. Pusla kerterizini haritaya izebilmek iin Hakiki kerterize evirmek gerekir. Magnetik puslailealnankerterizlerArzisapma(Deviation)veTabiisapma(Variation)Dzeltimleriuygulanp hakiki kerterize evrilir. Bu konuda yararl bir kural vardr: Hakiki Kerteriz = Pusula Kerterizi + Arzi sapma (D) + Tabii sapma (V) Bunu bir rnekle alayalm. Matapan feneri pusla ile 137 de kerteriz edilmitir. Blgeye ait Tabii sapma (Variation) 2 E ve gemi pruvasnn bulunduu rotada Arzi sapma (Deviation) 7 W olduuna gre hakiki kerterizi bulunuz? Hakiki kerteriz = 137 - 7 + 2 = 132 bulunur. Bu zmde dikkat edilecek husus, bat (W) = (-), Dou (E) = (+) olmasdr. Deerler yerlerine konduktan sonra cebirsel zm yaplr. KNC BLM GEM TEKNES VE KISIMLARI 1. GEM TEKNESNN TARHSEL GELM: Gnmzde ulatrmann en nemli arac Gemidir. Deniz ar iki yer arasnda bir 16defadatonlarcaykvebinlerceyolcutamasynndenUlatrmannenyksekkapasiteliaracdr. Denizcilikkonularnnvebilimininherynetimibuulamvastalarnnzerindeuygulanmve gelitirilmitir.Gemicilikbilgisiynndenaklmzaokadarokkonuvesorungelebilirki,bunlarbir kapsamaltndatoplamakolanakszdr.Btnbilimlerdeolduugibi,hereyinnaslbaladve gelitirildii bilinirse, karmak sistemlerin anlalmas kolaylar. Suyun tama gcn gren eski insanlar bundan yararlanma yoluna gitmilerdi. Denize den bir aa gvdesi batmad gibi, zerinde bulunan insan da tayordu. nsanlarn ilek zekas, iri bir ktnn iininboaltldndadahagvenliverahatbirarasalanacantasarladndailkkaykmodeli bulunmu olur. lk kayk biiminden balayarak gnmze kadar uzanan gemi teknesinin genel yapsnda byk deiiklikler donanm ve kullan yerlerinde olmutur. Hareket gcnn incelenmesinde, krek, yelken, buhar ve dizel makinelerinin geliimini grmekteyiz. Teknelerin yapl tarznda gze arpan baka bir deiim, yap malzemesi olarak aacn elik salevhayaveperinindeyerinikaynaklabirletirmeynteminebrakmasolmutur.Gzearpan nemli bir yenilik de, gemi tonajnn giderek bymesi ve yz binleri aan tonaj kapasitesine ulamasdr. 2. GEM TEKNESNN YAPISI: Birgemiteknesininyapsveksmlarhizmetedeceiamacabalolarakfarklgrnteve dzendedir.Karkyktayacakbirgemiilesvyktayacakbirtankerteknesiyaplynnden benzer zellikler gsterse de ayr amalarn oluturduu dizayn farklar vardr. Aadaki blmlerde bir gemi teknesinin her zaman karlalan zellikleri ile yapsal genel ksmlar aklanmtr. Gemiyi meydana getiren ve btn ,gerekli donanmlarn yer ald yapya tekne demitik. elikten yapl bir gemi teknesi, kaburga sistemini andran ve omurgaya birleen elik postalar zerine elik sa levhalarn rtlmesi yntemiyle ina edilmitir. Birgemininteknesiyaplrkenennemliparasnomurga(Keel)denen,batanktarafa uzanan kaln, btn ve direnli bir para meydana getirir. Omurgann bitim yerlerine eklenen paralara babodoslamavekbodoslamadenir.Birularomurgayabirleenpostalar(frames)teknenin formunu oluturur ve ana gverteye birleirler. Postalarn zeri kaplama levhalar (platking) ile rtlr vebirbirlerineperinveyakaynaklabirletirilir.Eerpostalarbatanktarafa,omurgayaparalel uzanyorsa,boyunaposta(longitudinalframing)sistemi,postalaromurgayadikbirleiyorsaenine veya tulani posta sistemi denir. Gnmzdegemiyapmndancedenhazrlanmparalarnbirletirilmesiyntemi uygulanmaktadr. Bu ekilde lkeler aras ibirlii yapan tersaneler vardr. Yenibirgemiyaptrmakisteyenarmatrtersanekuruluunabavurarakyaptracageminin Dedveyt, draft ve ticari zellikleri hakknda bilgi verir. Karlkl grmelerden sonra geminin yapm plan izilir. 3. GEM TEKNESNN SINIFLANDIRILMASI: Balca denizci milletler ticaret gemilerini snflayan ve bunlarn zelliklerini srekli kontrol altnda tutanresmiorganlarkurmulardr.Belirlizamanaralarndatekneninyapsalveticarizelliklerini, donanmlarn,cankurtarmaaralarnvetekimakinevb,ksmlarnsrvey(Survey)3heyetleri vastasyla kontrol ettirecek bir snflama (classification) dzenlemesi yaparlar. Lloyd kurulular: Dnya zerinde gemilerin snflanmas ve sigorta ileriyle alakadar olmak zere kurulmu ve Lloyd4 ismi ileanlanilkkurulu18.asrbalarndangiltere'degrlmtr.Gemilerhenzplandneminden itibaren Lloyd kurulularnn gverte, makine ve gemi ina uzmanlarnn denetimi altnda Dizayn (Desing): Bir geminin tekne ve ksmlarnn grn ve ileyi tertibi. dzeni. Teknenin formu: Gemi teknesinin gze grnen biimi. 3 Survey: Bir uzman tarafndan yaplan inceleme, kontrol. 4 Lloyd: ilk kez Londra'da bir kahvehane ileten Edward Lloyd tarafndan gerekletirilen ve sonradan uluslararas bir sigorta pazar olan kurulu. 17 Tutulur .Tekne yapmyla birlikte, bu kurulularn belirledii zelliklerine uygun olduu takdirde "A" snf denen I. snf altna alnr. Buna "A. I Classification" denir. Byle bir snfta (klasta) bulunan bir gemi sigorta irketleri tarafndan kk bir prim denmek suretiyle sigorta edilir. Gemiler bu kurulularn denetimi altnda belirli zamanlarda kontrol ve tamirden gemek zorundadr. Yaplan bu kontroller balca iki ksmda toplanr: (a) Tekne kontrol (Hull Survey), (b) Makine kontrol (machinery Survey), Tekne ve makine ksmlar da deiik kontrol blmlerine ayrlr, rnein "Yk donanm kontrol" (cargo gear Survey) gibi. Bu eit kontrollerin ksaca neler olduunu grelim. aa) Senelik kontrol (annual Survey): 12 kiiden fazla yolcu tayan gemiler bir senelik aralklarla havuza alnarak kontrol edilirler. Bu kontroln kapsam SOLASIN1 zorunlu kld konular zerinde olur. bb) Ara kontroller (Intermediate surveys): Bir geminin ara kontrol, bal olduu snfn zelliine gre 2 veya bir buuk senede bir yaplr. Ara kontroln kapsamnda bulunan iler, gemi teknesinin kuru havuzdakontrol,makineveelektrikdonatmnnkontrol.cankurtarmadonanmlarnnkontrol eklindedir. cc) Gemi teknesinin snf yenileme kontrol (Class renewall surveys of the Ships's hull): Gemileryapmtarihindensonradrtylgetiindeesaslbirkontroldegeirilir.Buekildeki kontroller sekizyandaveonikiyandaikentekrarlanr.Bukontrollersrasndagemininkapsamasgereken zelliklerdenkaybedilmiolanlartersanelerde onarlrveyayenilenir.rnein,gvertesalargerekli kalnlktan aa dm olan yerlerde deitirilmesi istenir. Bu kontroller gemi havuzda veya kzakta iken yaplr. dd) Mekanikksmlarnzelkontrolvetestleri(SpecialsurveysandTestsofmechanical equipment):Pervaneaftgibi,mekanikparalarnbelirlizamanlardaeldengeirilmesivedurumun tetkikidir. Pervane aft her drt senede bir kez yerinden ekilerek gerekli mekanik ller alnr. ee) Snf uzatma kontrol (Class Extension Surveys): Geminin kontrol zamann uzatmak iin bavurulan bir denetimdir. Eer; tekne havuzda iken bavurulur ise, geminin snf kontrol sresi bir sene daha uzatlabilir. ff) Srekli snf yenileme kontrol (Continous Class renewall Survey): Gemisini srekli olarak bakm altnda tutan bir armatr iin en yararl ilem, srekli snf yenileme kontrol yaptrmasdr. Bunun iin gemide tekne ve makine iin zel kayt defterleri tutulur. Armatr, rnein ana makinede bir onarm iine bavurunca ilgili Lloyd kuruluundan surveyor arr. Onarlan ksm iin kayt tutulur ve o tarihten itibaren kredi ad verilen bir zaman almaya halar. gg) Hasar ve onarm kontrolleri (Damage and Repair Surveys): Gemi teknesi, donanmveyamakinesizerindebirhasarmeydanagelinceyaplankontroldr.Hasaronarldktansonrabu hlm iin yeniden Survey yaplr ve snf onaylanr (Klas onaylanr), Snflandrmadan baka kontroller: Yukardasaydklarmzndndakalanveyaplmasarmatrnarzusunabalbazkontrol (Survey)eitlerivardr.Bunlariinde,"Yklemelimankontrol",(LoadingPortSurvey),"zel anlamalara bal kontrol" (Surveys according to Special Agreements), saylabilir. Lloyd kurulular tarafndan denetlenen yukardaki eitli kontrollerin yaplmas, armatr gemisini devaml bakml tutmaya mecbur edeceinden, mal ve can gvenlii de salanm olacaktr. Gemilerin bu amala senede bir kez alnd byk tamir ve havuzlama iine overhol (overhaul) denir. Gemilerin boyutlarn,tonajlarn,ambarsaylarn,donanmlarnbildirenGemiahadetnamesi(Register certificate) denen vesikada her geminin senelik tamir ve bakmnn hangi tarihte yapld yazldr. Bu sregemininbalamalimandndaykenbiterse,gemibulimanadnerdnmezoverholdenetimine alnr. I. snf (Klas) zelliklerini kaybeden yalanm gemiler II. veya III. snflara (b ve c) alnrlar ki, bu Bu denetim. kurulularn tespit ettikleri hkmleri kapsayan "Rules and Regulations for the Construction and Classification of steel ship's" seri kitaplarndan elde edilir. Sigorta primi: Sigorta edilen deere gre belirlenen ve sigorta irketi tarafndan tahsil edilen para.18durumda denecek sigorta primler oalm olur. Yk sahibinin de deyecei prim bydnden byle bir geminin i bulma olanaklar da kstlanr. Lloyd Kurulularnn eitleri: Dnyadenizciliinderesmenkurulan(1871Londra)ilkLloydskuruluubugnngilizLoyduolarak tanmlanan "Llyod's Register of Shipping" gemi snflama kuruluudur, Her snflama kuruluunu 1SOLAS: Denizde can gvenlii tz. (Safety of life at sea). simgeleyenbirksaltmavardr.ngilizLoydu(LR)ksaltmasiletannr.Bukurulubamszolarak alr ve gemilerin yapm ve bakm iin teknik kurallar kapsayan kitaplar yaynlanr. Kurulu hkmetler namna freeboard tayini yapmaya ve ''Denizde can gvenliini korumak iin Uluslararas Konvansiyon " hkmlerine uygun olarak dier kontrol ilemlerini yrtmeye yetkilidir. Thecnical Rules for the Construction and maintenanes ofships. International Convention for the safety life at sea 19AyrcaDnya'damevcut100GrostondanyukarbtnteknelerikapsayanbirTescilKitabn (RegisterBook)senelikveaylkblmlerhalindeyaynlanr.Bukitaplardanyararlanarak,geminin armatr, nitelikleri, ticari biimi, geirdii kontroller ve merkez cihaz ve donanmlar hakknda bilgi alrz. ngilizLloydskuruluununardndandeiiklkelerdeeitliSigortaveSnflamasosyeteleri kurulmutur.Bunlarnamalarveyaptklarlemleryukardasaydklarmzdanfarkldeildir.Bu kurululardan belli bal olanlar srasyla yazalm: Kurulu AdSembol TarihiMilliyeti American BureauAB 1862Amerika Bureau VeritasBV 1828Fransz Germanischer LloydGL 1867Almanya Det Norske VeritasDNV 1864Norve Nippon Kaiji KyokaiNK 1899Japon Registro Italiano NavaleRL 1861talyan Trk LoyduTL 1962Trk Gemi Sicili (Register of Ships): BR geminin nitelikleri rnein, yapm yl ve yeri, cinsi, armatr, tonaj lmleri, seyir aygtlar, makine ve yk donanm vb. bilgileri bir araya toplayan ve Gemi ad ile alfabetik olarak hazrlanm yaynlardr. Aadaki ekilde, Register of Ships 1 .cildinden bir para grlmektedir. 1.den 7.yekadar balk ksmnda blmlerde hangi bilgilerin yer aldaklanmaktadr.rnein 1.inci kolonunilkbilgisikayttakigemininLR(LloydRegister)numarasdr.Bununaltndagemininarma iareti,altndaResminumarasvebunundaaltnda,gemidebulunanSeyiraygtlaryeralmaktadr. rnek olarak "Df' aretinin Radyo Kerteriz bulucu (Radio direction finder) ve Rdr iaretinin Radar aygtn gsterdiinibelirtelim.2.numaralkolondabirincibilgigemininad(yayntarihindeki)vealtndada geminin daha nceki adlar bulunmaktadr. 3. kolonda ise geminin Gross, Net ve Dedveyt tonajlar yer almaktadr. Gemi sicili ciltlerinden yararlanarak bir gemi hakknda tafsilatl bilgi edinmek mmkndr. Lloyd Gemi ndeksi (Llyods Shipping Index): Ticaret gemilerinin en son hareketlerini ve durumlarn ieren bilgilerle yaynlanan bir Lloyd Register yaymdr. Bu brorden yararlanarak bir geminin zellikleri hakknda ksa bilgi ile geminin yayn zamanndaki pozisyonunu elde ederiz. Aadaki ekilde yayndan alnm bir ksm grlmektedir. Burada sayfa banda yer alan kolon balklar hangi bilginin verildiini gstermektedir. rnein, birinci kolon geminin ad ve cinsi ile armatr (Vessel / owner / Mgr) ve srasyla Bayra (Flag), Sicili (Reg), Yapm yl (Built), Gros tonaj (Gross), Net tonaj (Net). Dedveyt tonaj (Dwt) geldii Liman (From) Gittii Liman (For) ve Gemiden alnan son durum raporu (Latest Report) bulunmaktadr. 4. YK MARKALARI VE KANA RAKAMLARI: Ticari amala kullanlacak bir gemi teknesinin gvenle tayaca yk arlnn belirtilmesi gerekmektedir. Fazla yk tamak ve daha ok kazanmak isteyen armatr denetlemek iin daima gz nnde duran bir simge, bir kontrol gstergesi bulunmaldr. te bu sebepten gemilerin her iki bordasna ve ba-k taraflarna baz iaret ve rakamlar yazlr. Bu iaretler her zaman grnecek ve okunacak ekildedir. a) Ykleme Markalar (Plimsol Markalar). ''Sigorta markalar'' da denen bu tr iaretler Uluslararas tzklerle 80 Reg. tondan yukar btn gemilere uygulanmas zorunlu olan, gemilerin bordalarna gsterilen biimde ilenen ve ticaret gemilerinin her trl artlar altnda emniyetle seyretmesini salamak amacn gden simgelerdir Bu markalara. tantcs olan Samuel Plimsoll'un hatrasna hrmeten ''Plimsol markalar '' da denir. 20 80 Register tondan yukar btn gemilerde uygulanmas zorunlu olan Ykleme Hatt (Load Line) markas baz teknelerde zorunlu deildir. Bunlar arasnda Klavuz teknelerini, Gezinti yatlarn, Liman tarayclarn sayabiliriz. Ykleme hatt markalarnn her biri geminin sancak ve iskele bordas zerine, salardan silinmeyecek. bozulmayacak biimde 32 mm derinlikte zmba ile ilenir. Gemilerin onarm srasnda bu markann bulunduu salar deitirilirse, Lloyd kurumlarnn gnderecei uzmanlar denetiminde yeniden zmbalama ii yaplr. Genellikle koyu renkli zemin, zerine ak renk boya ile boyanan hat!arn boylar 22.86 cm ve aralklar 5 .08 cm.dir. ek. 7 .(a) da gsteri1dii gibi, yuvarlak dairenin ortasnda bulunan yatay hat zerinde Lloyd kurumunun tannma harfleri bulunur. Bu hat ayn zamanda Yaz Ykleme hatt'n oluturur. Ykleme hatlarnda gverte hattndan itibaren ilenmi markalarn anlam aada gsterilmitir: ek. 7 .(a) Gemilerin teknesinde belirtilmesi zorunlu olan markalar. (a) Geminin ba omuzluklar ve k tarafna yazlacak Gemi Ad ve Balama liman.(b) Ba ve k tarafna iaretlenen Draft markalar.(c) Sancak ve iskele bordasna iaretlenen Ykleme Markas. TF: Tropik tatl su tama hatt (Tropical fresh water Load line ) F: Tatl su tama hatt (Fresh water Load line) T: Tropik tama hatt (Tropical Load line) S: Yaz ykleme hatt 21(Summer Load line) W: K ykleme hatt (Vinter Load line) WNA : Kuzey Atlantik k ykleme hatt (Vinter North Atlantik Load line) Ykleme yapan bir gemi sefer blgesine ve bulunduu mevsime uygun den bir ykleme hattna kadarykalabilecektir.rnein,birgemiOcakayiindeKanada'danngiltereiinbudayyklemek istiyorsa; gemi ykn, yaktn, suyunu ve kumanyasn ald zaman, bordadaki bu seviyesinin ''WNA'' hattn gememesi gereklidir. Bunu aarsa, Liman idaresi geminin seferine msaade vermez ve byle gemiye Ar ykl( overload) denir . b) Kana rakamlar (Draft rakamlar): Kana rakamlar veya Draft markalar bir gemi teknesinin ne kadar su ektii (suya batt) gsterirler .Kana rakamlar genellikle teknenin her iki bordasnda olmak zere ba, k ve vasatblmlerindeyazlrlar.GemiteknesizerindeKanarakamlarelikzerineoyularakveya zmbalanarak yazlr ve koyu bir renk ile boyanrlar. Kana rakamlar, geminin sancak bordasnda Romen rakamlarile,iskelebordasndaLatinrakamlarileyazlr.Romenrakamlarnndiziliingilizl sisteminde,Latinrakamlarnndiziliiise,metriksistemdeyaplr.Birgemininbatarafta22ftvek tarafta 22 ft 9 in' su ektiini farz edelim. ek. 8. de gsterildii gibi kanalar incelenirse bata su hattnn XXLL seviyesinde, kta ise XXII ile XXlll rakamlar arasndaki mesafenin ortasnn iaretledii grlr. Denizcilikte metrik sistemi uygulayan lkelerde ina edilen gemilerde Kana Rakamlar ve lm metre olarak yaplr ve gsterilir. Uygulamada lm sistemleri arasnda dnm yaplmas gerekebilir. rnein, geminin draft metrik sisteme gre bilinmekte, yanalacak rhtmdaki su derinlii haritada ngiliz sistemine gre, verilmektedir. Bu nedenle lm sistemlerini dntrmek ska uygulanan bir durumdur. Kullanlan dier aretler: Sigortamarkasyanndakullanlansivriucuaayabakangeniaret,gemilerinistenen artlargerekletirdiklerindebirmiktardahaykykleyebilmeleriiinyaplmtr.Bugeniareti, yapmbiimibaztakviyelerledahakuvvetlendirilmibarnakgverteli(shelterDeck)gemilerindebir avantaj salar. Keresteyklemehatlar:Buiaretlergemilerinbordasna,normalyklemehatlarnnyapld yerefakatktarafndakalacakekildeyaplr.Bumarkalarnamac,gvertelerindekeresteyk tayacak gemilerin ykleme snrlarn gstermektir. Buna bir rnek verirsek, ''LS'': Yaz kereste ykleme hatt olup normal yaz ykleme hattnn (S) biraz yukarsndadr. Buna gre yklemi olan bir gemi gverte ykn kaybederse yine normal yaz ykleme hattna gelecektir. 5. TONAJ LMLER Bir geminin tonaj arlk veya hacim lm ile belirtilen kapasitesidir. l birimi arlk 22ynnden belirtilirse, ngiliz sistemine gre 1 ton = 2240 pound'dur. Hacim ynnden belirtilirse, nite olan 1 ton 100 ft3 lk bir hacim tanmlar. Buna gayri safi ton da denir Bir geminin tayaca yk, verecei resimleri , deyecei vergiyi ve gereksinimi olan personel say ve niteliini tayin etmek zere baz kapasite lmlerine ve bunlarn uluslararas kabul edilmi resmi anlamlarna ihtiya vardr. te bu lmlerin genel ifadesi tonaj (tonage) terimi ile belirtilir ve eitli tonaj lm ve terimi vardr. Gnmze dek bir geminin hacmi Moorsom ynetimi ile llmektedir. Buna gre 1 Register ton (veya kayt tonu) 100 ft3 eittir. bunu metrik sistemle ifade edersek 2.83 m3 hacim ifade eder. Register ton'utespitetmekzeregeminingznnealnacakblmleridevletlerinkanunlarndabazenfarkl olarak belirtilmitir. a) Gros tonaj (Gross tonnage): Bir geminin tm kapal yerlerinin hacminin, baz istisnalar hari olmakzerekademkpolaraktoplamnn1OO'eblnmesiyleeldeedilenhacimlsdr.stisna olarak tuvaletler, banyolar, dek altlar gibi yerleri gsterebiliriz. 8 Nisan 1966 tarihli 12260 sayl resmi gazeteye gre Gros tonilato: (aa) Tonilato gvertesi altndaki hacmin, (bb ) Tonilato gvertesi zerindeki gvertelerarasndakihacmin,(cc)stgvertedebulunan,ykveyamalzemekoymaya,yolcuyahut mrettebatnyatmasnaveyaoturmasnaelverilisabitkapalmahallerinhacimlerinin,(dd)Ambar eikleri fazlalnn toplamna denir. b) Net tonaj (Net Register tonnage): Bir geminin Gros tonajndan, yaama ve seyir yerleri, portu, safra ve tatl su tanklar, tankerlerde pompa dairesi, donki ve kazan daireleri, yrtc yerler ve yelken maazasgibihacimlerkartldktansonraeldeedilentonajdeeridir.Bakabirdeyimle,geminin kazan salamakta kullanlan kapal yerlerinin hacmidir. c) Dedveyt tonaj (Deadweight tonnage): Bir gemi yk, yolcu, personel, kumanya, yakt ve tatl su ile tam olarak yklendii zaman tuzlu suda yaz draftna kadar battnda, 2240 librelik ton olarak tad arlktr.Butonajnnemi,gemiarlkolaraktayabileceiyklerinkonulmasndaortayakar. Armatrlergemilerinemmknolduukadarfazlayklemekisterler.Bunaolanakhazrlamakiin gemiyeyolculuunayetecekkadaryaktvetatlsualrlar.Geminintuzlusudavetatlsudanekadar batacananlamakiinDedveytleine(Deadweightscale)baklr.Butablodaortalamadraftile (mean Draught) girilerek geminin dedveyti bulunur. Resim: Bir geminin yararland eitli hizmetler karl resmi makamlara demek zorunda olduu para, liman hizmetleri resmi gibi. ek. 9 Gemilerin tonaj lmleri 23 d) Deplasman tonaj (Displacement tonnage). Bir geminin belirli bir durumda yzerken tarm olduusuyunmiktardr.Budeertonolarakveyam3olarakifadeedilir.Tonolarakgemininve iindekilerinin arldr. Metrekp olarak ise, geminin su hattnn aasnda kalan blmnn hacmini ifade eder. e) Bo deplasman: (Light Displacement veya Light Weight): Tekne, makine, donanmlar, yedek paralarvetmbalcihazlar,stimligemiisealmasiingerekliolankazansuyuarlklarnn toplamdr.BodeplasmantonajarlkolarakifadeedilirveStabilitehesaplarndabogeminin momentinin bulunmasnda kullanlr. Bir geminin Ykl deplasman tonaj gemi teknesi ile yknn gerek arl demektir. Geminin Ykl deplasman tonaj ile bo deplasman tonaj arasndaki fark, bu teknenin alabilecei ykn tanm ile Dedveyt tonajnn bir ifadesi olur. Gros tonaj ksa ve z olarak bulmak iin, geminin tm kapal hacminin kbik feet olarak (cu. ft) deerinin 100 saysna blmek yeter. Net tonaj bulmak iin de, yke ayrlan tm kapal yerlerin kbik feet olarak deerini 100'e blmekle bulabiliriz. Geminin deplasman tonajnn ticari bir kullanm yoktur. Tankerlerin boyutlar genellikle Dedveyt (DWT) tonaj ile ifade edilir. rnein 250.000 Dwt. luk tanker demek, geminin 250.000 ton arlkta yk, kendiyakacavekumanyatayabileceinigsterir.Bununlaberaberakaryakttamasndaarlk ifade etmek bazen doru olmayabilir, zellikle ykleme liman ile boaltma liman arasnda 10 derecelik bir s fark varsa. Uzun yllar boyunca gemilerin vergi ve resimlerinin alnmasnda Gros ve Net tonajlar bir lm basama saylmtr. Halen de, liman resimleri, kanal geileri veya klavuz creti bunlara gre alnmaktadr.Bununlabirlikte,kapalhacimlerinlmlerindeyaplanayarlamalarheryerdekabul edilmemekte, rnein Svey kanal gei vergisi alnrken geminin lm belgesinde ayrca belirtilen Gros tonaj kullanlmaktadr. Tonaj lmlerinde kullanlan sistem: BirgemininGrostonaj,devamlgvertesininaltndakalantmkapalhacminlmdr.Bu devamlgverteyeTonajgvertesi(tonnageDeck)denir.Buhacimlmne,ayrtutulanyerler dndagvertestndedevamlkapaltutulanyerlerintoplamayrcailaveedilir.Ayrtutulankapal yerlerernek,eersadecebalastsuyualmakiinkullanlyorsadablbotum(D.B).tanklarvest gverte zerindeki personel kamara ve salonlardr. Net tonaj, Gros tonajdan baz yerlerin hacmi kartldktan sonra bulunur. Bu dlen hacimlere rnek, makine dairesi, personel mahalleri, harita odas, telsiz kamaras vb. dir. Eer bir gemi sahibi devaml st gvertesinin zerinde bir Barnak gverte (shelter Deck) yaptrr ve zerinde kk bir tonaj akl (tonnage opening) (tonaj kuyusu) brakrsa, st gverte ile barnak gverte arasndaki hacim Gros tonaja ilave edilemez. Byle bir gemi hacim olarak byk arlk olarak kk yklerin tanmasnda kullanlr. Daha az vergi ve resim demek iin uygulanmakta olan bu tip gemilere de Gros tonaj esas alndndan, dnya zerinde uygulanan gemi yapm tonajlar GRT 299, GRT 499 ve GRT 1599 snrlar iinde ayarlanr. rnein GRT 499 bir gemi klavuz almadan limana girebilir. GRT 1599 veya daha aas bir gemi telsiz memuru bulundurmadan sefere kabilir. YeniIMCOkurallarnagreBarnakgvertelibirgemiikiGrosveikiNettonajlm bulunduracak, eer ykleme sonunda bordadaki Tonaj markas (tonnage mark) suyun altndakalrsa, byk Gros ve net tonaj kullanacaktr. Tonajlar arasndaki orant: BirgemininGros,netveDedveyttonlararasndayaklakbiroranbulunur.Tipikbirticaret gemisi iin bu oranlar yledir: Net tonaj 1 birim ise, Gros tonaj 1 1/2 birim, Dedveyt tonaj 2 veya 2 1/2 birimdir. Tonajlar arasndaki bu oran eitli tip gemiler iin aada gsterilmitir. IMCO: Uluslararas Denizcilik Danma rgt. 24 Kark yk TonajlarGemisiKonteynerDkmeciTankerTanker Net5.0008.00025.00073.0007.500 Gross7.50015.60036.00085.00013.000 Deadweight12.50017.00054.000190.00020.000 Deplasman18.00023.00072.000220.00027.000 Yukarda aklanan tonajlar lmlerinden ayr olarak geminin Dkme yk kapasitesi (Grain) ve Balya yk kapasitesi (Bale) olmak zere iki ayr ykleme ls bulunur .Dkme yk kapasitesi, geminin tmhacminidolduracakrneintahlgibiykleriinhesaplanr.Balyakapasiteise,ambariindeki yapsal zelliklerden dolay ambar tam dolduramayan rnein balya, uval, palet ykler iindir. Geminin dkme yk kapasitesi balya kapasitesinden genel olarak % 7-L 0 kadar daha byktr. Birgemininbelirlibiryktenkatonykleyeceinibulmakiin,yknStovafaktrile kapasitesini blmek gerekir. rnein Balya kapasitesi 180.000 cu.ft olan bir gemi Stova faktr 55 olan uvall un yknden ka ton ykleyebilir? 180.000 / 55 = 3.272 ton bulunur. Ykleme tonu : Long ton = 2240 pound , Short ton =2000 pound ve metrik ton = 1000 kg.dr. Konimento tonu (Bill of lading ton), yklemeden kazanlacak navlunu belirleyen arlktr . Eer ykn 1 tonluk blm 40 cu.ft. den (veya 1 m3 .den) daha byk ise navlun lm arlk yerine hacim zerinden hesaplanr. Eer navlun 25 usd ise ve ykn 1 tonu 1.4 m3 geliyorsa, 25 usd rakam ykn hacim olarak llen rakam ile arplr. rnein, 1000 ton fakat 1400 m3 gelmise, tama iin 1400x25 = 35.000 usd alnr. Konimento tonu 9.802 olan tipik bir layner gemisi gerekte 3.857 ton veya 2.240 pound ykldr. 6. YK GEMLERNN GENEL YAPISI: Bundan nceki blmde gemileri eitli faktrlere gre snflandrmann mmkn olduunu belirtmitik. Bunlarn yannda yk gemilerini, teknenin yapm biimlerine gre snflandrmak imkan vardr. Tekgverteligemiler(singleDeckvessels),devamltekgverteyesahipolanveambarlar yatay olarak blnmemi gemilerdir. Tek gverteli bir geminin sadece ana gvertesi bulunur. Bununzerindeada(threeisland)denengvertebinalarbulunur.Bunlar,bakasara,Kprstvek kasaradr. Bundan dolay byle bir gemiye '' adal'' veya '' kasaral'' gemi tipi de denir. Bununla beraber btn tek gverteli gemiler kasaral deildir. Gnmz gemi tipinde Kpr st k tarafa yerletirildi-inden, tek gverteli bir gemi ba kasara ile kta kpr stnden oluabilir. kasaral bir gemi, ar denizlerde sular gverteyi sprdnde kereste gibi gverte yklerinin hasarlanmasnn nlemekte yararldr . 25 ek. 10. eitli gemi tipleri. (1) Ba kasara-Forecastle, (2) K kasara-Poop, (3) Kpr st-Bridge, (4) Ba pik tank-Fore peak tank, (5) K pik tank-aft peak tank, (6) Alt gladora Iower tweendeck, (7) st gladora-Upper tweendeck, (8) Dip ambar -(Lowerhold),(9)Barnakgvertesahas-shelterdeckSpace,(10)Tonajakl-tonnageopening,(11)Barnak gverte-shelterdeck, (12) Ana gverte -Main Deck. Tekgverteligemileringvertelerindenambarlaraenrahatvekullanlbirgeitesahip olduklarndan dkme olarak ar yklerin tanmasna ok elverilidirler. Bu tr gemilerin bir blmn kmrtayclar(colliers)oluturur.Bylebirgemininambarazlarokgeniolduundan,yk kompartmannnhertarafndoldurmakmmknolmaktadr.Bylebirgemiyebuolanaktandolay kendini dzeltici (self trimmers) ad verilir. Bu ekilde ykleme-boaltma masraflar azaltlm ve limanda harcananzamanksaltlmtr.Bylebirgemininmakinedairesinormalolarakktaraftadr.Bununla beraber bu gemilerle ilgili bir dezavantaj bulunur tekne baskn olduu zaman daha dar ambar azl, bir gemiden fazla deniz sularnn etkisinde kalacandan ayn tonajda fakat ambar azlar dar bir gemiden daha az yklenir. Tekgverteligemileriintanmasenuygunyklerdkmeolarakyklenenkmr,tahlve madencevheridir.Bunaramenbutipgemilerdekerestevebenzeryklerinambarvegverteye istiflenerektandgrlr.Genivedzgnambarlarilekasaralgverteyapsykniyice istiflenmesini ve denizlerden korunmasn salar. Tek gverteli bir gemi yklerin ayrm (seperation) iin uygun olmadndan, bunlarda kark yk veya krkambar yk tanmas elverili deildir. Tekgverteligemitiplerindebazdeiikyapbiimlerinerastlanabilir.rnein,bazgemiler ambar zerine kadar uzanan uzun bir gverte binasna sahip bulunabilir. Ksa bir gverte binasna karn bunun yklere uygun bir hacim salamas yarar vardr. Baz gemilerde de iki kasarann ortasnda bir bo alan braklarak gerisi doldurulmaktadr. Byle bir gemiye "havuz gverteli gemi" (well Deck) denir. Byle bir yapda uygun ykler iin ilave bir hacim salamaktadr, Gladoralgemiler(tweendecker), ana gverte altnda btn tekne boyunca devam eden ilave ykleme katlarna sahip teknelerdir. Ana gverte altndaki bu ilave katlara gladora(tweendeck) denir. ngilizceanlam''betweenDeck''(gverteleraras)kelimelerindenksaltlmtr.Laynerhattndaki gemilerde genellikle birden fazla ilave gverte bulunur. Bunlara st gladora ve alt gladora adlar verilir. Gladoral bir gemi kark ykler (general cargo) iin ok kullanldr. Yk sralarnn ayrlmas, kolayca istiflenmesi yannda stteki yklerin alttaki ykleri ezerek has arlanmasn nlemek gibi yararlar bulunur. Byle bir gemi uvall ve ar yklerin yolunca istiflenmesinde kolaylk salar.Eer gemiye ar ykleryklenmise,gladoralarvastasylaarlngemiiindedatlmasoluur.Arlklaryukarya doru kacandan iyi bir denge (stability) durumu salar. Barnak gverteli gemi (shelter Deck Vessel), ana gvertenin (Main Deck) zerinde ilave bir gverte bulunan gemi tipidir. Bu ekilde geminin ana gvertesinin zerine de yk konulacak biimde zeri rtlmtr. Barnak (shelter) gvertenin yarar, yklemek iin daha fazla kapal hacim salanmas ve geminin Dedveyt kapasitesine yksek bir lm deeri olarak katlmasndandr" Bundan dolay arlk olarak hafif hacim olarak byk olan yklerin tanmasnda kazanl bir uygulamadr. Genel olarak zetlenirse, barnak gverteli ve Gladoral gemiler benzer ykleri tarlar fakat geminin Dedveyt kapasitesini oaltan ar ykler sz konusu olunca Gladoral gemi daha uygundur. Barnak gverteli bir geminin salad yarar bir rnekle aklayalm. Barnak gverteli bir koster tip geminin 1200 Dwt ve tm yk konulabilen kapal yerlerinin toplam 114.000 cu.ft. olduunu dnelim. Byle bir geminin Gross tonaj 500'den ufak ve net tonaj da 300 civarnda olacaktr. Eer bu gemi istif faktr(Stowagefactor)55olanbirykalmakisterse,114.000/55=2072tonykalabilirki,hacim ynnden bunlarn tamamn ykleyebilse de, arlk olarak Dedveyt kapasitesini atndan, baka bir deyilegemibatmasgerekendendahaoksuyagmleceindenyklemesiolanakszdr.Bu llerdeki bir gemi 114,000 / 1200 = 95 istif faktrl ykleri tam kapasite ile ykleyebilir. Yk laynerleri 26arasnda hem barnak gverte ile hem de ana gverte altnda gladora ile donatlm gemilere rastlamak mmkndr. Bylece kark yk istifi kolaylk kazanr, ki tr barnak gverteli gemi bulunur:(a) Kapal barnak gverteli gemi (Closed shelter Deck Vessel),(b) Ak barnak gverteli gemi (Open shelter Deck Vessel). Kapal barnak gverteli gemi tipinde su szdrmaz bir blme perdesi, en st gverte olan barnak gvertenin zerine yerletirilmitir, Bu gemi tipi tek Gladoral gemi tipine benzer fakat, ilave gverte ana gvertenin stndedir. Akbarnakgvertelibirgemitipindesuszdrmakblmeperdesiatmablmeperdesi (collision bulkhead) ayr kalmak zere sadece ana gverte zerine tanmtr. atma blme perdesi ana gverte zerinde de devam eder. Bu geminin barnak gvertesi zerinde bir aklk bulunur. Tonaj akl (tonnage opening) denen bu tr geit normal olarak geminin k tarafnda yaplr. Kurallara gre bu aklk ba-k ynnde en az 4 ft boyunda ve bitiik ambar az eninde olmaldr. Tonaj aklnn etrafndakiereveninykseklii12inch'denfazlaolmayacakvezerindekoboynuzuveyateki gverte yaplarndan konulmayacaktr. Barnakgverteyidaimiolarakaktutmakla,barnakgvertesahasndaykbulunsunveya bulunmasn buradaki hacmin gemi net tonajna (NRT) ilave edilmemesi salanr, Bylece, liman ve kanal resimlerinin net tonaja gre hesapland gz nnde tutulursa, armatr barnak gverte hacminde yk tad halde ilave vergi ve demelerden kurtulmu olur. Bazgemilerkapalbarnakgvertedenakbarnakgverteyegeecekbiimdeyaplmtr. Gemiye arlan ilgili Lloyds kurumunun eleman (surveyor) gerekli ilemleri yaparak istenen sertifikay verir.EergemiAkbarnakgverteliise,kapalbarnakgvertetonajnageerken''CargoVessel safety equipment'' sertifikasn almak zorundadr, Baz gemilerde ise, bu ilemler iin geminin yapsnda baztakviyeleryaplmasistenir.rneinderinpostalarnoaltlmas,braketlervekemerelerile donatlmas gibi. Burada unutulmamas gereken nitelik, ana gvertenin yer deitirme durumunda su szdrmazlnn salanmas kouludur. Tankerler , petrol, asit ve kimyasal elemanlar gibi sv yklerin tanmas iin yaplm gemilerdir. Sv yk, boru devreleri vastasyla geminin ambarlarn oluturan tanklara alnrlar. Tanklarn gerektii zamanlardakontroledilmesiamacylasuszdrmazmenholler(manholes)ilegverteyebalanmtr. Tanklarnormalolarakbirmerkeztank(centraltank)ileikiasmatank(wingtank)vescakhavalarda genleen ykn tamas iin bir imbisat tankna (expansion tank) blnmtr. Tanklarn blmlere ay-rlmas, ar havalarda yalpa yapan geminin denge sorunlarn kolaylatrr ve tanktaki svnn yan tarafa basn yapmasn azaltr Eer kararda pompalama ileri iin bir donanm yoksa, tankerde bulunan pompa dairesi (pump room) ykn gemiden boaltlmasn salar. ek. 11.Bir gemi teknesinin boy , genilik ve derinlik lmleri. Resim (due). Bir hizmetin veya hizmetten yararlanmann karl denen resmi vergi veya cret 27TEKNENN YAPIMI: Bir gemi yaptrmak isteyen armatr u faktrleri gz nnde bulundurur: (a) Tayacaklar ykn cinsi, (b) alacaklar iletme tr (c) alacaklar sefer sahas, (d)Maliyet ve fizibilite. Gemininkatzerineizilmesinetaslakdenir.stenenzelliklersalanncayakadartaslak zerindedeiiklikleryaplr.Bazdurumlardayaplacakgemininbirmodelimodelhavuzlarnda incelenir. Genellikle kk deiikliklerle ayn plandan bir ka gemi birden yaplr. Ayn plandan yaplan gemilere karde gemi (sistership) denir. nceden hazrlanan kk lekli resimler endaze hanelerde tam lekle (1/1 ) izilir. Bu izimler gnmzde optik aletlerde salar zerine geirilerek istenen ekli vermek zere baka atlyelere gnderilir. Bir tersanede gemi yapmna omurga, ile balanr. Kzaa ince omurga konur. Omurga, gemi skeletinin batan ka uzanan nemli bir parasdr. Omurgadan gverteye kadar uzanan postalar geminin biimini belirtir. Kaplama Levhalarn, gverteleri, st yaplar bu postalar tarlar. Eskiden gemiler, paralar bir araya perinle birletirilerek ina edilirdi. Bu yntem hem fazla alrd hem de pahal olurdu. Gnmzde paralar kaynakla birletirilmekte ve daha ucuz ve abuk olmaktadr. Bu ksmda gemi teknesinin omurgasndan balayarak ksaca, gemiyi oluturan paralar greceiz. a) Omurga: Bir gemi teknesinin ilk paras ve en nemli yeridir. elik, btn ve geminin boyutlarna uygun kalnlkta bir paradan yaplr. b) Yalpa omurgas (bilge Keel): Gemi teknesinin su iinde seyrederken yalpa yapmasn nlemek amacyla sintine dnmne kaynatlan balk yzgecine benzer elik satan paralardr. c) Postalar (frames): Gemi teknesinin kaburga kemiklerini oluturan eimli paralardr Postalarn bir ucu omurgaya kaynatlr ve bedenlerine, gemi formunu oluturacak bir biim verildikten sonra gverteye balanrlar. d) Kemere (Beam ): Gverteye birleen postalar karlkl birletiren ve tekne genilii kadar boylar olan elik paralardr. Kemereler zerlerinde gverte salarn tarlar. Karlkl uzanamayan, ambar azlarnda kesilmi kemerelere ksz kemere denir.e) Gverteler (Deck): Gemi teknesinin yatay sa kaplamalardr. Baz yerlerde zeri aa ile kaplanr veya asfalt le rtlr. Gverteler bulunduklar yerlere gre sim alrlar: aa) Ana gverte (Main Deck): Batan ka kadar uzanan ve alt blm tonaja giren gvertedir. bb) Kasara gvertesi ( castledeck)' Ba ve k tarafta, ana gverteden yukarda kalan ve manevra iin kullanlan gvertedir.cc) st gverte (Upper Deck): Ana gvertenin zerinde devaml olmayan gvertedir.dd) Alt gverte (Lower Deck): Ana gvertenin altnda kalan gvertedir. ee) Gezinti gvertesi (promenade Deck): Yolcu gemilerinde bulunan ve ana gvertenin stnde bulunan gvertedir. ff) Filika gvertesi (Boat Deck): Can filikalarnn asl olduklar mataforalarn bulunduu gverte olup ana gvertenin stndedir. f) Blme perdeleri (bulkhead): Blme perdesi gemi teknesini su geirmez blmlere ayrlmak iin yaplm elik sa perdelerdir. Blme perdeleri teknesi enine keser ve alt tarafta deklerden balayarak stte gverteye kadar devam eder. inde tehlikeli bir madde bulunan. rnein yakt tanan tanklar arasnda bir boluk brakan perdeler vardr, bunlara koferdam (cofferdam) denir. Bylece tankn birinde olacak bir tehlikeli durum yandaki tanka gemez. Fizibilite. Bir projenin yaplabilirlik raporu. Burada masraflar ile salanacak gelir ve harcanan zaman gibi faktrler incelenir. Gemi iin ingilizcede 3 nc ahs zamiri olarak dii varlk niteleyen ''she'' kullanlr. Sister kelimesi kz karde demektir. Gemi iin bu zamirin kullanlmasna sebep geminin gzel grnmesi iin boyanm olmas daima erkeklerden bir personel ile birlikte olmas ve en iyisini kazanmak iin herkesin devaml mcadele iinde bulunmasdr 28 29g) Tanklar (tanks): Geminin ya dibinde ya da baka blmlerinde yaplan. yakt ve ime suyu ve gerektiinde balast tamak iin yaplan kapal blmelerdir. Karinada bulunan tanklara dabl botum (doublebottom) tanklar denir. Bunlara balast suyu ve yakt alnr. Ba kasara altnda bulunan byk tanka ba pik tank (Fore peak tank). ayn biimde k tarafta bulunan tanka k pik tank (aft peak tank) denir. Bunlardan baka makine dairesinde servis tank, pis su tank gibi tanklar bulunur. Ro-Ro tip gemilerde se dzeltme tanklar (anti healling tank) bulunur. Gemi sanca baylrsa otomatik tulumba alarak iskeledeki dzeltme tankna balast basar ve gemi dorulur. Tanker tip gemiler de tamamen tanklardan meydana gelir. Bu geminin yk tanklarda tanr.h) Dekler (f1oors): Omurgaya birleen postalarn aralar dabl botum tanklarn meydana getirir. Bu tanklarn st yzeyini meydana getiren saa tank st (tank top) denir. Bu san zeri aa bir kaplama ile rtlr. Bu kaplamaya far tahtalar ad verilir. Omurga zerinde dikey uzatlan zeri oyuk geni sa balantlara ise dek denir.Bunlarn aralar tank hacmini oluturur.) Kaplama salar (plating): Gemi postalarnn zerine kaplanarak gemi formunu oluturan ve teknenin yzmesini salayan elik levhalardr. Bunlar yan yana su szdrmayacak ekilde getirilerek perin veya kaynakla birletirilir. Kaplama salarnn geminin baa ve ka doru bordadan daralmas yznden giderek ncelemesine alm denir. Bu darlamann kuaklar zerinde olumasna alma (stealer)denir. Baa doru darlamaya alm denildii gibi ka doru darlamaya kruz denir. i) Sintine (bilge): Gemi teknesinin sancak ve iskele tarafnda postalarn deklere birletii yerlerde oluan ho blmlerdir. Ambar iinde oluan sular, yamur ve terlemeden meydana gelen sular buraya akarlar. Sintine boluu baz blmlerde far tahtalarnn bulunduu dzeyde bir kapakl kuyuda birleir. Buraya sintine kuyusu denir. Sintine kuyusu bir boru ile makine dairesinde bulunan tulumbaya balanr. Tulumba altrlarak sintine suyu denize baslr. j) Ba bodoslama (Stem): Gemi omurgasnn ba tarafndan eklenen ve yukar doru bklerek ykselen kuvvetli ve takviyeli bir elik parasdr. Gemiler ounlukla ba taraflarndan atp, rhtma yasladklarndanbabodoslamalaroldukakuvvetliyaplr.Babodoslamaileambararasndabaz blmelerbulunur.Gemibatanatncayaraalsada,bublmeleresudolarve.gemiambarnasu gemez. eitli ba bodoslama tipleri vardr. ek. 12. de bunlar gsterilmitir . k)Kpete(bulwark)veVardaveleler(rails):Tekneningvertekenarlarndadenizealan yerlerine personelin ve yolcularn korunmalar iin yaplm blmelerdir. Bu yaplarn tekne salaml ile ilgisibulunmaz.Bukorunakblmelerinzerindeuzanan,eliletutunmayayarayanvezeriaaveya sala evrilen paraya kpete trizi denir. Kpeteler, ya demir ubuklar halinde kafes biiminde ya da saperdeilegverteyebirleir.Bubirlemeyerindebirkanaleklindeyamurveierigirendeniz sularnn akmasna yarayan yola yal kt denir.Bu kanaln tekneden dar alan delikli yerlerine de Firengi delii (treing Port) denir. Gverteye gelen sular bu deliklerden denize akar. Ro-Ro gemi (Roll on Roll of): Tekerlek zerinde hareket eder ykleri k, bas veya bordadan attklar rampalardan ykleyen gemi tipi. Ambar terlemesi:Ambar iindeki daha scak havann sa yzeylere arparak younlamas ve szlerek aa inmesi. 30l) Ambar azlar (hatchway): Yk tayan gemilerde yklerin alnd ve istif (Stowage) edildii kompartmanlara ambar (hold) denir. Bir gemi ambar gverteye alan yerden balanarak, ambar az (hatchway), gladora (tweendeck) ve dip ambar (Lower hold) blmlerinden meydana gelir. Ambar az, ambarngverteyealanyerinde,erisularngirmesinivepersonelindmesininleyecekkadar gverteden yksek bir ereve biiminde hacimdir. Bu korugan ereveye ambar az erevesi (Hatch coaming) denir. Ambarlarn zerine rtlecek kapaklara desteklik edet1 ve ambar aznn i ksmnda kalanyuvalaraoturtulanhareketlielikubuklaramezernadenir.Bunlar,ykleme-boaltmasrasnda ekilerek ba ve k tarafta istif edilirler.Yerlerine konunca sancak ve iskele taraftaki pimlerle yerlerine kilitlenirler. m)Ambarkapaklar(Hatchcovers):Ambaraznrtmekiinkullanlaneitli.sistemler vardr.Bunlarnenbasitveeskisi,mezernalarnzerinekonanaakapaklardr.Kapaklar yerletirildiktensonraambarazmuambas(tarpaulins)rtlerektakozlanrveseyirdeambarasu girmesi nlenir. Bundan biraz daha gelimi yntem, mezernalarn zerine elik satan yaplm seyyar kapaklarnkonulmasdr.Bukapaklaraponton(ponton)denir.Engelimisistemise,mekanikveya hidrolikolarakMacGregorkapaklarilertmektir.Bukapaklar,tekerleklerivastasylabirbirinebal olarakraylarzerindekayarakalrvekapanrlar.Mekaniksistemlerde,kapatlankapaklaryan tekerlekler evrilerek yerlerine oturtulur ve balanr.Hidrolik sistemlerde kapanan kapak kendi kendine yerine oturur ve kilitlenir. ek. 12. de tek ekili (single pull) Mac Gregor kapaklarnn kapanma yntemi gsterilmitir. n) K bodoslama (Stern): K bodoslama, gemi teknesinin en arka ucunda bulunan, pervane ile dmeni tayan dkme veya dvme elikten yaplm bir paradr. K bodoslama postas (Stern frame), tek bir paradan olabildii gibi bir ka parann birletirilmesinden de yaplabilir. eitli tip yaplm k bodoslamatrvardr.Bunlardaneneskibirtanesikepekdr.Eskibirtipolmasnakarn,deniz sularnn girmesine mani olacakyksekliktedir.Gnmzde en ok kullanlan k bodoslama biimi Kruz er veya Karpuz k denen bodoslamalardr.Ayrca ayna k denen bodoslama ekli de yaplmaktadr . o) aft kovan (Stern tube): Bir ucu ana makineye bal, teki ucu k bodoslama postasndaki yuvasnda bulunan kovan iinden geen pervane aft, makinenin dn hareketini pervaneye iletir. Pervane aft, aft bodoslamasnda duran bir kovan iinde dner. aft kovan, aftn dnn salayan bir yatak oluturur ve buradan ieri szmas mmkn olan deniz suyuna mani olur. Bu szdrmazl nlemek iin peygamber aac kullanlr. o) Pervane (Propeller): Geminin k tarafnda, pervane aftnn ucunda bulunan ve dnerek geminin yolalmasnsalayan,,drtveyabekanatldvmealamdanyaplanyaplardr.Saveyasola devirli olabilir, ayn zamanda iki veya adet konabilir. Manevras gl olmas gereken teknelerde iki tane pervane vardr. Gemipervanesininensonuygulamaspikontrollpervane(controlablepitchPropeller)olup, bunun alma yntemi ek. 15. de gsterilmitir. 31 Geminin manevrasn kolaylatrmak iin ba bodoslama civarna konan pervane ye pruva pervanesi (bow thruster) denir. ek. 15. Pi kontroll bir pervane ve almas. Pervane kanatlar devaml izilmi pozisyonda dnnce gemi ileri yol, pervane kanatlar kesikli izilmi pozisyonda dnnce gemi geri yol yapar. p)Dmen(Rudder):Gemininseyir durumunda ken rotasn deitirmeye veya manevrayapangemininhareketlerini kolaylatrmayayarayan,eliktenveelik satan yaplm paralardr. Dmensancakveyaiskeleyebasld zaman,gemininseyirsratinebalbirsu kuvveti ile, buraya etki eden g gemiyi evirmeye alr. Eer dmen az bir ada dndrlmse, etki eden kuvvet az olacandan tekne ar ar dner. Teknenin abuk veya kuvvetli dnmesi isteniyorsa, dmenasbytlr.ek.16.daeitlidmentiplerigsterilmitir.Budmenleriinde,gemi dndrlmekte en ok etki yapan tip dengeik dmen (balanced Rudder) dir. Birgeminindmeni,dmendonanm(Steeringgear)denenbirelektrikvehidroliksistemle dndrlr.Dmendonanmbalcaksmdanmeydanagelir:(aa)Dmeneldolabkontrolve karlamadonanm,(bb)Dmenmakinesi,(cc)Makineninhareketinidmeneiletenyekedonanm. Modern gemilerde dmen dolabnn hareketini dmen makinesine ulatrmak iin tele motor donanm kullanlr. Bu hidrolik olarak verilen hareketleri ileten bir sistemdir. r) Su geirmez kapaklar (W/T) Doors): Gemilerde bulunan baz geitlerin ve aklklarn can ve mal emniyetini salamak iin srasnda su szdrmaz ekilde kapatlmas gerekir. Bunlardan en tannm, Lumbuz (parthole) denen pencerelerdir. Bunlar geminin i blmlerini aydnlatmak iin alm yuvarlak veya drt kenarl pencerelerdir .Lumbuz kapa bu delii kapatnca, szdrmazl salayan ve adna kr kapak denen (deadlights) bir ilave sa kapak daha rtlr ve kelebeklerle sklarak emniyet salanr. st yaplarn gverteye alan yerlerinde ve ambarlarn iine girip kmay salayan yerlerinde bulunan Dmen as (Rudder angle). Dmen yelpazesinin, gemi merkez hatt ile yapt adr 32 kaplara Menhol denir. Bunlarn su szdrmazln salayan iki tr vardr: (aa) Mandall Menhol kapa (hinged Doors), (bb) Srme Menhol (Sliding Doors). Bu kapaklar mekanik olarak kapatlr veya hidrolik bir sistemle kapatlr. s) skandilborusu(sounding pipes): Geminin eitli tanklarnda bulunan su, balast veya yakt miktarlarn kontrol ve lmek iin kullanlan borulardr. Tanklarn zerinden gverteye kadar uzatlm borulardr. Bunlarn iine iskandil sarktlarak, tankn ii kontrol edilir. Modern gemilerde tank iskandilleri otomatik olarak ve elektrikli bir sistemle yaplmaktadr. stenen tanka ve svie baslmakta ve annda gzlenen panelden tankn durumu okunmaktadr. )Manikalar(ventilators):Gemilerinkapalblmlerindekikirlihavayemerekyerinetemiz hava vermek iin st gvertelere uzatlm baca eklinde borulardr.Manikalar, d basn ile kapal yerin basncnn farkl olmas yznden havann emilmesi prensibine gre i grrler. Buna karn ambarlar ve makine dairesini havalandrmak iin elektrik motoru ile altrlan kuvvetli manikalar vardr,bunlara fan denir.Manikalar,adi manika,mantar manika gibi biimlerine gre isim alrlar . t) Gverte palamar yaplar: Geminin bir rhtma, baka bir gemiye veya amandraya palamar halatlar ile balanmasnda kullanlan, gverteye balanm veya kaynatlm dkme elikten veya elik satan yaplm ksmlardr. aa) Babalar (bitts): Gvertelere dik olarak balanm ift skarmoz balardr. Bunlar silindirik bir yapya sahip olup cvata veya saplamalarla gverteye balanmtr. Palamar halatlar babalar volta edilir veya kasasndan geirilir. bb)Kurtaz(fairlead):Gemileringvertelerindekpetedendaralmdeliklere yerletirilen ve dner taburu olan donanmlardr. Dkme elik veya elik satan yaplrlar .Palamar halat yndeitirmekiinkurtazndangeervezerinezorbinince,halatnkesilmesiveyaypranmas nlenmi olur . cc) Mapa (eyebolt): Mapalar, gvertelerin ve alabandalarn gerekli yerlerine kaynatlm ular anele biimli cvatalardr.Bunlara halat malar,kilitler,liftin uskurlar, bastikalar ve tornalar balanr . 8. DREKLER VE SERENLER: 33Ticaretgemilerindeboyutlar,ekilleriveyaplargemininkullanlmaamacnavebyklne bal olan eitli direk (mast)ve dikmeler (post) ve bunlara bal seren ve Bumbalar bulunur. Direkler gemilerin gvertelerinden yukarya doru dikilen ve topuklar bazen gvertedeki skaaya veya omurgaya bindirilen, erilmemesi iin batan, ktan ve yandan armh, patrisa ve stralyalar ile balanan ii bo elik sa borulardr. Konvansiyonel bir gemi direi: Konvansiyonel bir gemi direi, ek. 18. de gsterildii gibi, zerinde btn donanmlarn belirtildii bir direk rneidir. Bu ekilde tam olarak donatlm bir direk artk modern ticaret gemilerinde bulunmaz ancak, eski tip gemilerde ve yelkenli teknelerde rastlanr. Bir direin ksmlar ve donanm: Bir direk ya bir btn olarak tek paradan veya eklemeli olarak iki paradan yaplmtr. ki paradan oluan bir direkte alttaki paraya ana direk, ve stteki paraya da gabya ubuu denir. Tek paradan oluan bir direk tipine rnek de ''polemast''dr. Direin en st ksmna cunda ve en alt ksmna topuk denir. Bir direk bulunduu gvertedeki yerine topuundanoturtulmutur. Ana direk gemi omurgasna, alt veya st gvertelerden birine balanm olabilir. Gabya ubuu kendi ana direinin kolombirine oturtulur. Gverteyi delerek geen direin bu ksmna rastlayan yere ve onu saracak ve kavrayacak biimde konulan kuaklar ve kemerelerle direnci salanr. Bu blme direk skaas denir. Buraya yerletirilen kamalarla direin yuvas iinde balanma olana salanr. st gverte zerine yuvalanm direin topuu drtgen prizmas biiminde yaplm direk skaas tabyas (tabernacle) denilen salam bir yap ile sarlmtr. Nehirlerde alan gemilerin direkleri skaa tabyas zerinde iki paraya ayrlacak biimde aryal olarak yaplmtr. Tekne alak bir kprnn altndan geerken direk omurgaya paralel olarak gverte zerine yatrlr. Hangi tip olursa olsun bir direk ksmdan oluur; dikine olarak esinlersek, direk topuu, direk bedeni ve direk cundas. Ana direk cundasnda gabya ubuu yer alr. Bu iki parann birletii yerde konumlanm anaklk denen dz bir platform vardr. Ana direk armklar anakln hemen altndaki bir embere balanmlardr. anaklk omurgaya paralel ve borda izgisi ynnde gurcetalarla ana diree birletirilmitir. Gabya ubuunun cundasnda veya tek paral bir direin cundasnda apka denen aatan bir disk bulunur. Genellikle apkada bulunan bir ka makara dilinden iaret sancaklarnn salvolar geirilir. (1) Direk apkas (truck)(12) Direk pay (housing) (2) Gabya ubuu cundas(head of topmast) (13)Ana direk topuu (heel of Lower mast) 34(3) Istralya ember (stayband)(14) Direk skaas (mast step) (4) eytan armh (jacop's ladder)(15) Direvese demiri (sheerpole) (5) Gurceta (trestle-tree)(16) armh basamaklar (ratlines) (6) anaklk (top)(17)Ana direk armhlar (lowernast shrouds)(7) Gurceta (cross-tree)(18) Istralya emberi (stayband) (8) Pruva stralyas (forestay)(19) Gabya ubuu (topmast) (9) armh viras (rigging screw)(20)Gabya ubuu armhlar (topmast shrouds) (10) Direk skaas (foot)(21) Gabya ubuu cundas (top masthcad) (11) Gverte skaas (tabernacle) Direk ubuklar: Direk zerindeki bir ubuk eer bordadan bordaya uzanarak kemere ynnde duruyorsa buna ''seren'' denir. Direk zerindeki ubuk gemi ba-k ynnde fakat ka doru ve direkle 45 derecelik bir a yapacak konumda duruyorsa, buna '' giz'' veya yarm seren denir. Serenlerzerindebulunanmakaralardangeirilirsalvolarileiaretsancaklarekilirler,gizise milli sanca toka etmekte kullanlan bir ubuktur. Yk gemilerinin hemen hepsinde direklere donatlan bir baka ubuk rnei ''Bumbalar''dr. Ana arma (standing rigging): Bir direk zerindeki konumlar sabit olan donanmlardr. Bunlar serenler, direin ksmlar ve bunlar zerindeki halatlardan (armk, patrisa, Istralya) meydana gelir. Selvieler (Running rigging): Yelkenliteknelerdekullanlanyelkendonamnndirekzerindekiilerhalatlarndanoluan donanmdr. Modern gemicilikte direkler ve yelkenlerden baka amalara hizmetettiiiinSelvieler sz konusu deildir. BUMBALAR: Bumbalar,gemidenykleri,botlarveyaherhangibircismidarkartmaktaveyagemiye almakta kullanlan direklere bal aa ve elik ubuklardr. Bumbalar bir diree, dikmeye veya gverte binasna da bal olabilirler. Bumbann diree bal alt ucuna topuk denir ve bu ksm ayn gizde olduu gibibirkaz boynuilebalanmtr.Bumbatopuundanbirkazboynuilebalolduundandzlem zerinde hareket etmek olana vardr. Bu avantaj da bir yk donanm iin en gerekli eydir. Bumbannstucunacundadenir,bumbacundasmantilyailedikeyolaraktutulur,herborda tarafndaki makaralardan geen abliler de cundaya baldr ve Bumbann sancak skele hareket etmesini salarlar. Kaldrlacakveyaindirilecekyk(viravemayna),ykkancasnataklr.Vintelibumba cundasndakibirbastikadangeerveburadantopukbastikasnaalnr,bundansonradavincin 35tamburuna baldr. Bir Bumbann donanm kullanld amaca gre deiir. Ticaret gemilerinde kullanlan basit bir bumbayapsek.19.dagsterilmitirMantilyaveablilerbumbacundasndakibircundaemberine kilitlenmitir.Direkbumbasnnmantilyasgenelolarakdirekcundasndakibirbaskdangeirilmitir. Mantilya esas olarak iki ana ksma ayrlr; sabit ksm ve iler ksm. Abliler genellikle alaban