KABAKGİL SEBZELERİ• HIYAR

KAVUN

• KARPUZ

KABAK

HIYAR

• Hıyar kullanım yerine göre "turşuluk" ve "sofralık" olmak üzere iki gruba ayrılır. Bunların meyve şekilleri birbirinden çok farklıdır. Genel olarak "sofralık" hıyarlar büyük meyveli, "turşuluk" hıyarlar küçük meyvelidir.

HIYAR NASIL TOPRAK İSTER?

• Hıyar drenajı iyi, kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu organik maddesi zengin toprakları tercih eder. Bu toprakları pratik bir yaklaşımla, yağmurdan sonra su biriktirmeyen ve kaymak tutmayan topraklar olarak tanımlayabiliriz.

• Erkenci üretim için hafif toprakları tercih etmek gerekir. Hıyar asit topraklardan hoşlanmaz. Bu topraklarda kireçleme yapmak gerekir. Fakat kireç uygulamasını bir seferde değil devre devre yapmak, toprak mikroorganizmalarına zarar vermemek açısından, tercih edilmelidir.

TOPRAK TAHLİLİNE GÖRE GÜBRE

• Temel gübreleme toprak analizlerine bağımlı olarak dikimden önce yapılmalıdır. Bu gübrelemede çeşide ve bitki sıklığına da dikkat etmek gerekir.

• Tüm bu faktörler hesaba katılarak dekara 20-60 kg TSP, 10-50 kg potasyum sülfat ve 25-30 kg amonyum sülfat verilmelidir. Gübreler serpme olarak verilirse bu miktarlar biraz arttırılmalıdır.

YETİŞTİRİCİLİĞİNE GELİNCE!

• Ülkemizde hıyar yetiştiriciliği hem örtülü alanlar da, hem tarlada, değişik programlar uygulanarak hemen hemen yıl boyu yapılabilir.

• Örtülü alanlara veya tarlaya direk tohum ekimi yapılabileceği gibi vegetasyon sezonu kısa olan yerlerde, erkenciliğinamaçlandığı bölgelerde, bazen hastalık yaratmaya uygun sezonlardan kaçmak için, önce fide yetiştirilir ve sonra dikim yapılabilir.

BİR DEKARA KAÇ FİDE?

• Dekara fide sayısı kullanılan çeşidin özelliğine, üretimin hedefine göre değişir. Genelde sofralık hıyarlarda dekara 2000-2500, turşuluklarda 5000-7000 fide önerilir.

• Bu miktarlara ve ekim-dikim şekline bağlı olarak da 300-

• 1000 g tohum gerekir. Fakat özellikle turşuluk hıyar üretiminde sadece 1-2 hasadın hedeflendiği daha sık dikimlerde bu miktar artar.

TARLAYA ERKEN EKİM-DİKİM YAPMAYIN

• Hıyar soğuklara hassas bir bitkidir. Fideler tarlaya don tehlikesi kalktıktan sonra çıkarılmalıdır.

• Tohum ekimleri ise, toprak sıcaklığı 18 dereceyi bulduktan sonra yapılmalıdır. Aksi taktirde tohumlar çürür veya zararlılar ve böcekler tarafından yenir.

SEYRELTME YAPILIR • Tohumların çimlenmesinden sonra bitki 2-3 gerçek

yaprağa ulaşınca seyreltme yapılır.

• Seyreltme sırasında bitkiler, kalan bitki köklerini zedelemeyecek şekilde, çekilerek değil, kırılarak veya kesilerek ayrılmalıdır.

• İdeal olarak her ocakta 1 bitki bırakılır. Fakat üretim hedefine ve bitki büyüklüğüne göre 2 bitki de bırakılabilir.

DİKKAT!!! TELLİ BÖCEK

• Genç safhada bitkilerin en büyük düşmanı kavun telli böceğidir. Bitkilerin büyüme noktalarını keserek; yaprakları dantel gibi kemirerek zararlı olur. Daha sonra havalar ısındıkça yaprak bitleri, kırmızı örümcekler dikkat edilmesi gereken zararlılardır.

TELLİ BÖCEK

KARIŞTIRMAYIN !!!

• Hepimizin çok iyi tanıması gereken "Gelin böceği, uğur böceği veya uç-uç böceği" diye çocukluğumuzdan bildiğimiz böcekleri, lütfen kavun telli böcekleri ile karıştırıp, öldürmek için ilaçlama yapmayınız. Bunlar hıyarın önemli bir düşmanı olan yaprak bitlerini yiyerek, onlarla mücadele etmemizde bize kolaylık sağlarlar. Yani uç-uç böceği bize faydalı bir böcektir.

• TELLİ BÖCEK 12 BENEKLİDİR, UĞUR BÖCEĞİ İSE GENELDE 7

BENEKLİDİR.

KARIŞTIRMAYIN !!!

TELLİ BÖCEK UĞUR BÖCEĞİ

HIYAR SUYU ÇOK SEVER

• Toprak tipine ve bitki büyüklüğüne bağlı olarak haftada 1-2 kez sulama yapılır. Kaba yapılı topraklar daha sık su isterler.

• Sulamaları mümkünse gece yapmak, bazı hastalıklara mani olacağı gibi, su kaynaklarının etkin kullanımına da katkıda bulunur. Hızlı ve taşkın bir sulamadan ziyade; yavaş sindire sindire sulama yapılması, hastalıkların yayılmasına da mani olur.

TEPE GÜBRELEMESİ

• TEPE GÜBRELEMESİ

• Bitkilerin kol atma ve meyve bağlama zamanında azot ihtiyacı artar. Bunun için belirtilen zamanda tekrar azotla "tepe gübrelemesi" yapılır.

• Bunu 15 gün ara ile 2 kez tekrarlamakta fayda vardır. Her seferinde dekara 8-10 kg'dan fazla amonyum sülfat veya nitrat verilmez. Fazla gübre yarar yerine zarar verebilir.

MEYVE TUTUMUNA YARDIMCI OLALIM

• Tüm bakım işlerinin mükemmelliğine rağmen, eğer çiçeklerin tozlanması ve döllenmesi için gerekli önlemler alınmazsa, partenokarp çeşitlerin haricindeki çeşitlerden meyve alınamaz.

• Gynoik (Dişi) çeşitler için ve sık dikim yapılan sahalar için tozlanmayı sağlayacak böcekler gereklidir. Bu iş için ülkemizde en uygun ajan bal arılarıdır. Tarlaya yerleştirilecek kovan sayısı, bitki sıklığına, çeşide bağlıdır. Dişi varyeteler ve sık dikim için çok kovan gereklidir.

5 DEKARA 2 ARI KOVANI

• Genelde 5 dekar arazi için 1-2 kovan yeterlidir. Arıların hıyar tarlalarında aktif olabilmesi için etrafta daha cazip çiçekleri olan bitkilerin bulunmaması ve hıyarlarda yeteri kadar çiçeklenmenin olması gerekir. En iyisi kovanların çiçeklenme başlangıcından 5 gün sonra tarlaya yerleştirilmesidir.

DİKKAT!!! İLAÇ İLE ARILARI ÖLDÜRME

• Bu arada dikkat edilmesi gereken diğer bir faktör, sulama ve ilaçlama programlarının arıları rahatsız etmeyecek şekilde ayarlanmasıdır.

KISA SÜRELİ DEPOLONABİLİR

• Sofralık hıyarlar %85-95 nem de, 7-10°C'de plastik torbalar içinde 1 hafta depolanabilir. Turşuluk hıyarlar hasat edilir edilmez çok soğuk su ile hemen soğutulduktan sonra 2 gün süre ile yine aynı sıcaklıkta saklanabilir.

• Depolama sırasında aynı ortamda olgun elma, armut v.s. gibi etilen veren ürünlerin bulunması, hıyarların sararmasına neden olduğu için istenmez.

SERİNLETİCİ YAZ SEBZESİ "KARPUZ"

• Karpuz, serinletici, sulu ve tazeleyici tadı ile sıcak yaz günlerinin vazgeçilmez sebzesidir.

• Taze olarak tüketilmesinin yanında, yurdumuzda, özellikle Akdeniz bölgesinde kabukları da değişik tatlılar ve reçeller yapılarak değerlendirilir.

• Çekirdekleri önemli ihraç kalemlerimizden birini oluşturur.

ÜRETİME BAŞLAMADAN İYİ ÇEŞİT SEÇ • Karpuzda başarılı üretim "iyi çeşit" seçimi ile başlar. Bugün

dünyada ticari üretimde kullanılan çok geniş bir çeşit serisi vardır.

• Uzun-yuvarlak-oval-silindirik şekilliler; değişik hastalıklara dayanıklı ve hassas olanlar; çekirdekli-çekirdeksiz olanlar; renklerine göre de sınıflandırılınca ortaya çok geniş bir karpuz kolleksiyonu çıkmaktadır.

• Bu çeşitlerin yetişme istekleri de farklıdır.

Şekil 3. Farklı karpuz çeşitlerinin görünümü.

KARPUZ SICAĞI SEVER

• Karpuz bir Afrika bitkisidir. En iyi, doğduğu yere uygun uzun-sıcak iklime sahip yerlerde yetişir. Bu nedenle mümkünse tarlanızın en fazla güneş gören ve en sıcak olan yerini karpuz

tarımı için ayırmanız gerekir.

KUMLU TOPRAK VE ORGANİK GÜBRE • Karpuz en çok organik maddesi bol, kumlu, kumlu-tınlı

toprakları sever. Özellikle organik maddesi bol olan kumlu nehir kıyıları en fazla tercih ettiği yerlerdir.

• Diğer akrabalarına kıyasla hafif asit topraklara daha iyi dayanır. Fakat toprak alkaliye doğru ilerlerse bitkide gelişme zayıflar.

• Bu nedenle hiç değilse 3 senede bir toprak analizi yaptırıp toprağın besin içeriği ve durumu hakkında bilgi edinmek; bu analizlere bağlı olarak ekim-dikimden önce önlem almak, gerekirse kireçleme yapmak lazımdır.

ÖNCE TARLAYI HAZIRLAYALIM • Yetiştirmede tarlaya direk tohum ekimi yaygın bir yöntemdir.

Ekimden önce eğer yağışsız bir mevsim yaşandı ise hem tarlayı suya doyurarak daha iyi işlemek; hem de bitkinin gelişmesi için gerekli suyu temin etmek amacıyla tarla tavalara bölünerek iyice sulanmalıdır.

• Karpuz derin köklü bir bitkidir. Tüm kök derinliği ne kadar çok nem ve oksijen içerirse o kadar iyi gelişir. Bu nedenle toprağında tohum ekiminden önce derin ve güzel işlenmesi gerekir. Çok iyi hazırlanmış toprağa ekilen tohum, toprak sıcaklığı 20 derecenin altında değilse 4-5 günde çimlenir.

TOHUM EKİMİ OCAKLARA YAPILIR

• Ekim, daha sonra sulama yapılması planlanan tarlalarda, 2-2,5 x 0,8-1 m; sulama yapılmayacak tarlalarda ise 1 ,5 x 1,5 m mesafe ile yapılmalıdır.

• Bir ocağa 4-5 tohum atılır, fideler büyüyüp 2-3 gerçek yaprağa erişince tercihen ocaklarda 1 bitki kalacak şekilde seyreltme yapılır.

• Seyreltme ocakta kalan diğer bitkilere zarar vermeyecek şekilde, çekilerek değil kesilerek yapılmalıdır.

ERKENCİLİK İÇİN NE YAPALIM?

• Erkencilik için herkesin alabileceği basit tedbirler vardır.

• 1. Karıkları Doğu-Batı doğrultusunda açalım.

• Eğer mümkünse tarlada karıklar doğu-batı doğrultusunda hazırlanıp, ekim güneye yapılır. Bu avantaja sahip olmayan yerlerde ekim-dikim batı tarafa yapılır.

• Böylece bitki güçlü güneş ışınlarından daha fazla yararlanma şansına sahip olur.

2. Torbalı fide dikelim

• Bölgedeki son donlardan 1-1,5 ay önce tohumlar fide torbalarına ekilir. Bir torbaya 3-4 tohum atılır ve bu torbalar ısı veren bir materyal üzerine oturtulur.

• Bunun için sıcak yastık veya elektrik enerjisi ile ısıtılan su kullanılabilir. Uygun ısıda tohumlar 4-5 günde çimlenir.

• Sonra fideler gündüz sıcaklığı 25; gece sıcaklığı 18 derece olan bir ortamda büyütülür.

• Fidelerin pişkinleşmesi için arasıra sıcaklıkların düşürülmesi ve suyun kesilmesi gerekir. Fideler son donlar geçtikten sonra tarlaya çıkarılır.

3. Toprak üzerini plastik ile kaplayalım.

• Toprağın plastikle kaplanması, toprak ısısını arttırarak kök gelişmesini hızlandırır. Bu amaçla siyah ve saydam plastik kullanılabilir. Her ikisinin de avantaj ve dezavantajları vardır.

4. Alçak plastik tünel yapalım.

• Alçak tüneller plastik kullanımının diğer şeklidir. Toprak üzerinin direk örtülmesine kıyasla bitkileri daha uzun süre muhafaza eder. Bunların da avantaj ve dezavantajları vardır. Son donlardan sonra tarladan kaldırılır.

YİNE ARI KOVANI

• Karpuzların meyve tutması için, açan çiçeklerin mutlaka döllenmesi gerekir. Bu işlem böcekler ve özellikle balarıları vasıtasıyla gerçekleşir.

• Bu nedenle çiçek açtıktan sonra tarlaya arı kovanı yerleştiril-melidir.

• 5 dekar alan için 1-2 sağlıklı kovan yeterli olur. Kovan terci -hen tarlanın ortasına bir gölgelik altına yerleştirilmelidir.

SUYU NASIL VERELİM?

• Karpuz toprağın su kapasitesinin uygun olduğu yerlerde sulanmadan da yetiştirilebilir. Fakat özellikle kol atma ile meyve tutumu safhasında suya ihtiyacı artar. Bu dönemde su belirli aralıklarla verilmelidir.

• Düzensiz sulamalar çiçek burnu çürüklüğünü arttırır.

• Kalsiyum eksikliği olan topraklarda su ile birlikte amonyum sülfat verilmez. Bu çiçek burnu çürüklüğünü arttırır.

SULAMAYI DENGELİ YAP!!!!

• Çiçek burnu çürüklüğünün topraktaki düşük kireç seviyesi ve düşük toprak nemi ile de ilişkisi vardır.

• Ayrıca bazı çeşitler diğerlerine göre daha hassastır.

• Sulamada önemli olan suyu çok aşırı vermemek ve toprağı çok yaş veya bir çok kuru şartlarda bırakmamaktır.

KARPUZ KOLLARINI ISLATMA! • Eğer karpuz mutlaka sulanarak yetiştirilecekse kol atma dev-

resinde ilk kollar 40-50 cm uzunluğa eriştiği zaman kolların masuralar üzerinde toplanacak şekilde ve yaprak ayaları üste bakacak tarzda toplanması gerekir.

• Bu işlem zaman zaman tekrarlanır. Bu işlem bitkinin sulama kanallarından uzakta gelişmesine katkıda bulunduğu gibi, meyvelerin yoğunluğu artan bir yaprak aksamı altında büyümesini temin ederek güneş yanıklarına mani olur.

TAŞKIN SU VERME

• Bitkinin genç devresinde sık ve taşkın sulama yarar yerine zarar verir.

• Hele bitkinin büyüdüğü toprak yeterince hafif bünyeli değilse gelişmede duraklama ve yapraklarda sarı-yeşil renk teşekkülü gözlenir.

• Bunun gibi meyvelerin iyice büyüdüğü devrelerde de taşkın sulamalar çürümelere yol açar.

İLK SUYU GEÇ VER

• Çok yağışsız devrelerde toprağı sürüme hazırlamak için yapılan "tav" sulaması ve gerekirse fide dikiminden sonra verilen "can suyu" hariç, bitkilerin dikiminden sonraki ilk sulamayı mümkün olduğunca geç yapmak güçlü bir kök gelişimini teşvik eder.

• Bitkinin gelişmesinde bir duraklama yoksa sulama yapmaya gerek yoktur. Gereksiz yere sulama köklerin yüzeysel gelişimini teşvik eder. Yüzeysel köklü bitkiler özellikle sıcak havalarda ve meyve tutumu sırasında süratle zayıflayarak bozulur ve bazen de aniden çöker.

GÜBREYİ ANALİZE GÖRE VER!

• Karpuz drenajı iyi toprakların sebzesidir. Kök sistemi güçlü olduğundan iyi gelişirse toprağın derinliklerindeki besin maddelerinden faydalanma kapasitesi yüksektir.

• Bu nedenle eğer çok fakir bir toprak üzerinde değilse, çok fazla gübreye gereksinim duymaz. Yine de toprağın fiziki özelliklerini düzeltmek amacıyla dekara 2-3 ton hesabı ile yanmış çiftlik gübresi verilmesi üretimde kaliteyi destekler.

KARPUZ AZOTLU GÜBREYİ SEVMEZ

• Eğer toprak analizleri sonunda eksiklik saptanırsa gübreleme yapılmalıdır. Topraktaki besin maddelerinin yeterli olduğu tarlalarda tepe gübreleme olarak azot vermeye de gerek yoktur.

• Zira yapılan araştırmalar karpuzun azot gübresini en az seven kabakgil olduğunu göstermiştir.

HASAT ZAMANINI İYİ SEÇ

• Karpuz hasattan sonra olgunlaşmanın devam etmediği ender bitkilerden biridir. Bu nedenle hasat zamanının tam olarak tayini çok büyük önem taşır.

• En kaliteli karpuzlar, olgunlaşma zamanı tam olarak tahmin edilerek hasat edilen karpuzlardır. Erken hasat edilenlerde meyve eti rengini tam olarak almaz; tad ekşimsi olur.

• Geç hasat edilenler de ise yine tad azalır, meyve eti liflenir ve yumuşar.

OLGUN KARPUZU NASIL TANIYALIM

• Son derece hassas bir konu olmasına karşın, hasat za-manının tayini konusunda kesin prensipler yoktur. Bir çeşide uygulanan yöntem-ler, diğeri için bazen uygu -lanmayabilir.

KAVUN

• ILIK İKLİMİ SEVER

• Ülkemizin çok soğuk bölgeleri hariç hemen heryöresinde yetişmektedir.Ilıkiklim bitkisi olan kavunun,tohum ekiminden hasadınakadar 80-120 gün geçer. Busüre içinde soğuk ve dondandan çok zarar görür. İklim ve toprak istekleri yönün-den çok seçici bir bitkidir.

KAVUN BİTKİSİNİ TANIYALIM • Tek yıllık bir bitki olan kavun, tüylü bir gövdeye, sarılıcı

kollara, 5 loblu el ayası şeklinde yapraklara ve 3-5 adet ana sürgüne sahiptir.

• Bu sürgünler çiçek ve meyvelerin oluştuğu yan kollar verirler. Kısa ve kalın bir kazık köke sahiptir.

• Yan kökler ise toprak yüzeyine yakın olarak gelişmektedirler.

Yan köklerin derinliği en fazla 45 cm'yi bulduğu halde, kazık kök 90 cm'ye kadar iner.

ARI %30 VERİM ARTIRIR

• Kavun çiçeklerinin döllenmesi için en uygun böcekler bal arılarıdır. Kınkanatlı böcekler, yaban arıları ve yaprak bitleri döllenmede etkili değildirler.

• Kavun yetiştiriciliğinden olumlu sonuç almak isteniyorsa kovan kullanımı gözardı edilmemelidir.

• 2 dekar kavun yetiştiriciliği için konacak 1 kovan arı verimde %30 oranında bir artış sağlamaktadır.

• Kavun ılık ve sıcak iklim bitkisidir. Bu nedenle diğer yazlık sebzelerde olduğu gibi ilkbaharda soğuk tehlikesi kalktıktan sonra toprak ısısının 15°C'nin üzerine çıktığı zaman tohum ekimi yapılmalıdır.

• Yetiştirme süresinde güneşli, sıcak ve kuru hava koşulları ister.

TOPRAK NASIL OLMALI?

• Kavun yetiştiriciliği için derin, geçirgen, su tutma kapasitesi yüksek, besin maddelerince zengin kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu topraklar uygundur.

• Asitli topraklar ise uygun değildir. pH'ı 6.0-8.0 arasındaki topraklarda iyi yetişir. Erkencilik için kumlu-tınlı, milli-tınlı topraklar; geçici yetiştiricilik için ise ağır karakterde killi topraklar uygundur.

TARLAYI HAZIRLAYALIM

• Kavun yetiştiriciliğinde toprak işlemenin büyük önemi vardır. Toprak işleme tavındayken yapılmalıdır. Eğer toprak tavında değilse sulama yapılmalı, tava gelince işlenmelidir.

• Tarla sonbaharda derince sürülmeli, 2 kez diskaro çekilip 2-3 hafta sonra sürüm yinelenmelidir. Kışın sürümün 1-2 kez yinelenmesi durumunda daha iyi sonuç alınmaktadır.

• Çimlenmedeki olumsuzlukları en az düzeye indirmek için ilkbaharda tarla tekrar sürülür, diskaro çekildikten sonra sürgü geçirilir ve tohum ekimi yapılır.

ÇİFTLİK GÜBRESİNİ UNUTMA

• Kavun organik maddesi fazla toprakları sevdiğinden tohum ekiminden önce çiftlik gübresi veya yeşil gübre verilmesi uygun olur.

• Dekara 3-4 ton çiftlik gübresi sonbaharda pulluk veya diskaro altına verilerek karıştırılmalıdır.

• Böylece tohum ekimine kadar gübrenin ayrışarak bitkiye faydalı hale gelmesi sağlanmış olur.

GÜBREYİ NE ZAMAN VERELİM

• Gübrelerin veriliş zamanı ve şekli de önemlidir. Azotlu gübrenin yarısı fosforlu ve potaslı gübrelerle birlikte ekimden önce pulluk veya diskaro altına verilmelidir.

• Azotun diğer yarısı bitkiler sürgün vermeye başladığında bant şeklinde bitkilerden 15-20 cm uzağa verilmelidir. Ülkemiz toprakları genellikle potasyumca zengindir.

• Gereksiz yere potasyum kullanımını önlemek amacıyla toprak tahlil sonuçlarına göre toprakta bulunan azot ve fosfor miktarı ile ilişki kurarak gübreleme yapmak en yararlı uygulama olacaktır.

SULAMA ZAMANINI İYİ SEÇ

• Kavun bitkisi büyüme ve meyvelerin olgunlaşma devresinde bol suya ihtiyaç gösterir. Kavunun yatay kökleri hafif topraklarda 20-25 cm derinlikte yayıldığından bu tip topraklar daha sık sulanmalı ve her sulamada kök seviyesine kadar inilmelidir.

• Ağır topraklarda ise kavun kökleri fazla derine inmeyip yüzeysel kalır. Bu tip topraklar daha fazla su tuttuğu ve sulama kök seviyesine kadar yapılacağından fazla su verilmesine gerek yoktur ve daha seyrek sulanmalıdır.

BİTKİYİ ISLATMA

• Sulama anında yaprak ve meyvelerin su ile ıslanmamasına özen gösterilmelidir. Yaprak ve meyvelerin ıslanması durumunda mantari hastalıklar artar.

• Bu nedenle bitki kökboğazı, yaprak, sürgün ve meyvelerinin su ile ıslanmayacağı karık usulü sulama yapılmalıdır.

TOHUM EKİMİNİ NASIL YAPALIM

• Kavun yetiştiriciliğinde 2 tohum ekim yöntemi kullanılmaktadır. Birincisi elle veya mibzerle direkt tarlaya ekimdir.

• İkincisi erkenciliği sağlamak ve geç ilkbahar donlarından

kaçınmak için karpuzda olduğu gibi naylon torbalara ekimdir.

NE ZAMAN EKELİM !!!

• Tohum ekim zamanı Akdeniz kıyı bölgesinde Mart, Ege Bölgesinde Nisan'ın ilk yarısı, Marmara ve Trakya bölgelerinde Nisan'ın ikinci yarısı, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu'da Mayıs'ın ilk yarısıdır.

HER OCAĞA 4-5 TOHUM

• İlkbaharda ekim için hazırlanmış tarlada çapa ile açılan ocaklara 4-5 adet tohum atılıp, üzeri 2-3 cm kalınlığında tavlı toprakla örtülüp hafifçe bastırılır. Tohumların 24 saat önce ıslatılması çimlenmedeki olumsuzlukları giderir.

•

• Tarlaya direkt tohum ekimi mibzerle de yapılabilir. Sıra arası ayarlanabilen, sıra üzerinde belirli mesafelerde ekim yapan

diskleri bulunan mibzerler kullanılır.

EKİM MESAFEMİZ NE OLSUN?

• Tohum ekiminde sıra arası ve sıra üzeri mesafeler, çeşitlere, bitki habitüsüne ve toprak yapısına göre değişir.

• Büyük habitüslü bitkilerde sıra arası 1,5-2 m sıra üzeri 1-1,5 m olarak bırakılır. Küçük habitüslü bitkilerde sıra arası 1-1,5 m sıra üzeri 1 m olmalıdır.

SEYRELTMEYİ UNUTMA

• Tarlaya direkt tohum ekiminde, ilk seyreltme, bitkilerde ilk gerçek yapraklar oluştuğu zaman yapılmalıdır.

• Her ocakta en kuvvetli ve sağlıklı 3 bitki bırakılır. Diğerleri atılır.

• Kalan bitkilerin köklerinin oynamaması için atılacak bitkiler çekilmemeli, koparılmalı veya kesilmelidir.

İKİNCİ BİR SEYRELTME DAHA

• İlk seyreltmeden 2-3 hafta sonra bitkiler 4-5 gerçek yapraklı olunca ikinci ve son seyreltme yapılır. Her ocakta 1-2 bitki bırakılır, diğerleri atılır.

• Boğaz doldurma işlemi tekrarlanır. Sıra araları kültivatörle tekrar işlenir. Daha sonra bitkiler büyüyüp kol atmaya başladığında tarlayı kaplamadan son kez tekrar çapalanıp boğazları doldurulur.

• Sıra aralarının kültivatörle işlenmesi yararlıdır. Ancak yan köklerin çok yüzeysel gelişmesi nedeniyle zarar görmemesi için toprak işlemesi yüzeysel olarak yapılmalıdır.

KAVUNDA UÇ ALIMI

• İri ve kaliteli meyve alabilmek için bitkilerde uç alma ve meyve seyreltmesi yapılmalıdır. Sürgün uçlarının koparılması vegetatif büyümeyi ve generatif gelişmeyi durdurduğu için faydalıdır.

• Köke en yakın olan meyvelerden bir veya iki tanesinin -bırakılıp diğerlerinin koparılması kalan meyvelerin daha iri ve kaliteli olmalarını sağlar.

OLGUNLUĞA DOĞRU

• -Kavun meyveleri gerçek iriliklerine geldikten sonra olgunlaşmaya başlarlar.

• -Olgun meyvelerin saplarının dala bağlandığı yerde bulunan iki küçük kulakçık kurur.

• -Meyve ağırlaşır.

• -Dip kısmında hafif bir yumuşama ve koku başlar.

• -Kabuk rengi çeşide özgü rengini alır ve parlaklaşır.

• -Tam olgunluğa erişmeden hasat edilen meyveler şeker içeriği, aroma ve tat gibi kalite özelliklerini kazanamazlar.

• -Hasada gelmiş meyveler bitki üzerinde uzun süre bırakılırlarsa şeker miktarı düşer, meyveler yumuşar, taşıma ve saklamaya dayanıklılığı azalır. Tam olgunluğa gelmiş meyveler saplarından elle koparılarak veya bıçakla kesilerek hasat edilirler. Hasat işlemi sabah yapılmalıdır.

BAZI ÖNEMLI YAZLIK KAVUN ÇEŞİTLERİMİZ Topatan Kavunu: Erkenci bir çeşittir. Bu kavun çeşidi 2-3 kg ağır-lığında, uzun oval şekilli, kabuk rengi sarı, üzeri düz parlak, bazı-ları hafif ağ şeklinde çitilidir. Kabuğu başlangıçta yeşil renkli o-lup, olgunlaştıkça sararır. Et rengi beyaz, lezzetli, tatlı ve güzelkokuludur. Taşınmaya dayanıklı değildir.

Çitili Kavun: En önemli yazlık kavunlardan birisidir. İri meyveleribasık, yuvarlak ve dilimlidir. Kabuk rengi sarı, üzeri çitilidir. Et rengi beyaz, lezzetli ve keskin kokuludur. Kabuk kalınlığı ince ol-duğundan taşınmaya dayanıklı değildir.

Mollaköy kavunu: Uzun-oval şekilli meyvelerinin kabuk

rengi sarımtırak kurşuni ve üzeri hafif çitilidir. Et rengi yeşil, tatlı ve kokuludur. İnce kabukludur.

Sındırgı Kavunu: İri meyveleri basık yuvarlak şekildedir. Ka-

kabuk rengi yeşilimtırak kurşuni renkte, üzeri hafif ağlıdır.

Eti beyaz renkte sulu ve tatlıdır.

Mollaköy kavunu.

ÖNEMLİ KIŞLIK KAVUN ÇEŞITLERİMİZ

• Hasanbey Kavunu: Orta bü-

yüklükteki meyveleri yuvarlak

sap kısımları hafif sivricedir.

Kabuk rengi yeşil, üzeri kırışık

ve kalındır. Et rengi beyaz olup

kabuğa yakın kısmı açık yeşil-

dir. Et rengi turuncu olan tiple-

ri de vardır. Lezzetli tatlı ve su-

ludur.

• Altınbaş Kavunları:

Yetiştirildiği yöre isimleri ile anılır. Meyveleri geneldeyuvarlak olup, oval ve uzuntipleri de vardır. Kabuk rengisarı, üzeri yeşil benekli, kırışıkve kalındır. Kabuğu düz ve dilimli olan tipleri de bulunbulunmaktadır. Et rengi beyazlezzetli, tatlı ve suludur.

• Sarı dilimli: Meyveleri, yu -

varlak ve oval şekillidir. Kabuk

rengi sarı , üzeri kırışık ve ka-

lındır. Dilimli ve dilimsiz tipleri

de vardır. Et rengi yeşilimsi be-

yaz, tatlı ve suludur.

İLAÇLAMA ŞARTTIR!

• Kavun yetiştiriciliğinden olumlu sonuç alabilmek için hastalık ve zararlılarla savaşımın zamanında ve usulüne uygun şekilde yapılması gerekir.

• İlaçlı savaşımın yanısıra münavebe de gözardı edilmemelidir. Üst üste aynı yerde iki yıldan fazla kavun yetiştirilmemeli, hububat, marul, karnabahar gibi bitkilerle münavebe yapılmalıdır.

KABAK

• Kabak, özellikleri az-çok birbirinden ayrı olan bir grup bitkinin ortak adıdır. Tohumları-çiçekleri ve meyveleri yiyecek olarak kullanılabilir.Meyveleri olgunlaşmadan kullanılan türleri olduğu gibi; olgunlaştıktan sonra kullanılan türleri de vardır.

• Bunlardan yemek, reçel, şekerleme yapılabilir ve bazı

türlerinden süs eşyaları ve ev işlerinde kullanılan lifler elde

edilir.

UYGUN ÇEŞİT SEÇİMİ

• Başarılı yetiştiricilik uygun varyete seçimi ile başlar. Bu çeşitlerin yetiştiriciliğinin yapılacağı bölgeye uyum göstermesi de önemlidir.

• Zira kabaklar gün uzunluğuna, güneşlenme süresi ve şiddetine hassasiyet gösterirler. Bir bölgede çok verimli olan bir çeşidin diğer bölgede aynı derecede verimli olmaması çok büyük bir ihtimaldir.

ZENGİN YAPILI TOPRAK İSTER

• Tüm kabaklar iyi drenaj kapasitesi olan zengin toprakları severler. Fakir topraklar bu güçlü bitkilere yetecek besini vermezler. O nedenle çok zengin bir temel gübrelemeye gereksinim duyarlar.

• Temel gübrelemede toprağın besin kapasitesi yanında, bir önceki bitkinin cinside etkin rol oynar. Bu faktörlere bağımlı olarak dekara 25-50 kg amonyum sülfat 15-40 kg trlple süper fosfat ; 15-45 kg potasyum sülfat tarla hazırlığı sırasında

serpme olarak toprağa verilip, karıştırılır.

GENİŞ YAPRAK ÇOK SU TÜKETİR

• Genç fidelerin çok suya ihtiyacı yoktur, genelde bu devrede hafif sulamalar yeterli olur.

• Fakat büyüyüp meyveye yattıktan sonra su ihtiyacı hızla artar. Yazlık kabaklarda haftada en az iki kez sulama tavsiye edilir.

FAZLA AZOT ZARARLIDIR

• Kabakların genelde azotla yapılacak tepe gübrelemesine ihtiyaçları vardır. Genelde şaşırtmadan 1 ay sonra bitkilere azotlu gübre verilebilir ve 15-20 gün sonra bu tekrarlanır.

• Çok fazla azot vermekten kaçınmak gerekir. Zira fazla azot meyveye yatımı geciktirir, yumuşak, çabuk zedelenen ve dayanmayan meyvelerin oluşumuna sebep olur.

VERİM ARTIŞI İÇİN YİNE ARI

• Kabak tamimiyle yabancı döllemeli bir bitkidir. Bitkilerin verime yatması, çiçek ve meyve dökümlerinin olmaması, kötü şekilli meyvelerin oluşmaması için yeterli sayıda çiçek tozunun dişi çiçek üzerine taşınması gerekir.

• Bu iş mutlaka böcekler ve arılar vasıtasıyla gerçekleşir. Bu nedenle kabak tarlalarına arı kovanı yerleştirilir. 5 dekar tarla için 1-2 arı kovanı yeterlidir.

• Özellikle son senelerde geliştirilen kabak çeşitlerinde erkek (baba-polen verici) çiçek çok azdır. Bu çeşitlerin kullanıldığı yerlerde tarlanın baba bitkilerle takviye edilmesi gerekir. Bunun için 4 sıra ana 1 sıra baba bitki sistemiyle yapılan

dikimler iyi sonuç verirler.

• KIŞLIK KABAK OLGUNLAŞMALI

• Kışlık kabaklar meyveler tam olgunlaştıktan sonra hasat edilmelidir. Hasat sırasında meyve üzerinde sapların bırakılmasına dikkat etmek gerekir.

TAZE KABAK 2 HAFTA DEPOLANABİLİR

Meyvelerin uzun süre depolanması için hasattan sonra bazı işlemlerin yapılması gerekir;

• Hasattan hemen sonra meyveler %80 oransal nemi ve 26-29 derece sıcaklığı olan bir ortamda yaklaşık 2 hafta bekletilir.

• Daha sonra 7-12 derece sıcaklığı olan, oransal nemi düşük, iyi havalanabilen bir ortamda, birbirine değmeden yerleştirilmelidir.

• KÖK BOĞAZI YANIKLIĞI

• (Phytophthora capsici)• Hastalık Belirtisi:

•Hastalık bitkinin değişik dönemlerinde ve organlarında görülebilir.

• Fideliklerde erken dönemde bitkiler hastalandığında çökerten belirtileri meydana gelir.

• Hastalığın tipik belirtileri ve asıl zararı fidelerin seraya dikilip gelişmeye başladığı dönemde görülür.

• Kök boğazı civarı

• Bitkiler incelendiğinde kök boğazını kuşak gibi saran ve başlan-

gıçta koyu yeşil , ileri dönemlerde ise kahverengimsi siyaha

dönüşen bir renk değişiminin olduğu görülür.

• Enfeksiyonun zamanla kök bölgesine de ulaşması durumunda

kök kabuğu kahverengi bir renk alır ve çürür.

• Normal sulama ve bakım işlemi yapılsa da bitkiler kendini

toparlayamaz.

• Enfeksiyonun erken dönemde ve yoğun olarak görüldüğü

bitkilerden ürün almak mümkün değildir.

• Daha ileri dönemlerde hastalanan bitkilerden oluşan meyvele-lerin pazar değeri çok düşük olur.Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:

• Biber başta olmak üzere domates, hıyar, kavun, karpuz, kabak,marul, soya fasulyesi, bezelye, ve havuç gibi kültür bitkileri bu hastalığın konukçularıdır.• Mücadele Yöntemleri:• Kültürel Önlemler:

• •Fide yetiştiriciliği yapılırken genel bir kontrol prensibi olarak Tohumlar hastalıksız sağlıklı bitkilerden sağlanmalıdır.• •Fidelikler hastalıksız, temiz yerlerde kurulmalıdır. Fideler aşırı sulanmamalı, sık sık havalandırılmalıdır.

• Dikim karık usulü yapılmalıdır. Fideler karık sırtına dikilmeli-

dir. Mümkün olduğunca her karık ayrı ayrı sulanmalıdır.

• Bitkilere dengesiz gübreleme yapmamalı, özellikle aşırı azotlu

gübre verilmemelidir.

• Hastalıklı bitkiler sökülüp imha edilmeli, hasat sonrasında da

ayni işlem tekrarlanmalıdır.

• Kimyasal Mücadele:• İlaçlı mücadelesi yoktur.

• Kök boğazı civarı kahverengileşmiş.

• KABAKGİLLERDE KÜLLEME HASTALIĞI(Erysiphecichoracearum, Sphaerothecafuliginea)

• Hastalık Belirtisi:• Hastalık bitkilerin önce yaşlı

yapraklarında görülür, daha sonra genç yapraklara da geçer.

• Öncelikle yaprağın üst yüzeyinde parça parça,nispeten yuvarlak lekeler belirir, sonradan bu lekeler

• birleşerek yaprağın her iki yüzeyi-• ni,yaprak sapını ve gövdeyi kaplar.

• Lekeler ilk zamanlarda beyaz renkte toz tabakası gibi görünür.

Zaman ilerledikçe esmerleşir.

• Yapraklar kuruyup dökülür ve bitkide gelişme durur. Bunun

sonucu olarak da ürün kaybı meydana gelir.

• Hastalık için en uygun sıcaklık 27 0C’dir.

• Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:

• Hastalık kabakgillerde (hı -yar, kavun, kabak,karpuz) görülür.

• Mücadele Yöntemleri:

• Kültürel Önlemler:

• Hasattan sonra hastalıklı bitki artıkları toplanarak yakılmalıdır.

• Kimyasal Mücadele:• İlk hastalık belirtileri görüldüğünde ilaçlamaya başlanır.

• İlaçlama havanın serin ve sakin olduğu zamanlarda bitkinin her tarafının ilaçla kaplanması şeklinde olmalıdır.

• Yağıştan sonra ve fazla çiğ bulunduğunda toz kükürt

uygulaması yapılmamalıdır, çünkü çıkabilecek güneş nedeni ile güneş yanıkları oluşur.

• Genellikle günlük sıcaklık ortalaması 27 C’ninüstünde ve orantılı nemin de % 50’nin altına düştüğü zamanlarda ilaçlamaya ara verilmeli, şartlar değiştiğinde ise ilaçlamaya devam edilmelidir.

• Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları:

• Quadrin,etkili maddesi Azoxystrobin 250 g/l 100 lt suya 75 ml

son ilaçlama ile hasad arasındaki süre 3 gündür.(SC)

(SC: Suda çözünen toz formülasyon)

• Ege ve Akdeniz Bölgesinde tavsiye edilmemelidir.

• Sera ilaçlamalarında toz kükürt genellikle yakma yaptığından bunun yerine diğer ilaçlar kullanılmalıdır. Su bulmanın sorun olduğu yerlerde, tarla ilaçlamalarında toz kükürte 1/3 oranın-

• da talk pudrası veya odun külü karıştırılarak atılmalıdır.

Bakteriyel solgunluk

Etmenin genel özellikleri:Bakteriyel hastalık etmeni olup,konuk –

çuları yabani ve kültür kabakgil bitkileridir,bunlardan en hassasla-

rı sırasıyla kavun,kabak ve balkabağıdır.Karpuz ise bu bakteriyel

hastalığa karşı aşırı derecede dayanıklıdır.Bu bitkilerden başka ,

kabakgil olmayan mısır gibi bitkilerde bakterinin bulunduğu bildi-

rilmekte ,fakat bu konukçu hiçbir şekilde solgunluk belirtisi gös-

termemektedir.Hastalık etmeninin merkez ve kuzey Avrupa böl –

gelerinde de bulunduğu bilgilendirilmektedir.Hastalık etmeninin

yayılmasında ve kış gibi olumsuz koşulları geçirmesinde kınka –

natlı böcekler önemli rol oynar.

Olumsuz koşulları kabakgil olmayan birçok yabani bitkide de geçi-

rebilir.İlkbaharda bitkiler üzerinde beslenen böcekler bakteriyel

patojeni bünyesine almakta ve daha sonra sağlıklı bitkilere taşı –

maktadır.Böcekler hastalık etmenini taşımakla kalmamakta ,yap-

raklar üzerinde beslenirken açmış olduğu yaralardan da bakteri-

nin bitkiye girmesinde yardımcı olmaktadır.Bitkiye giren bakteri-

yel etmen bitkinin iletim demetlerine geçer,orada çoğalır ve ora –

dan tüm bitkiye yayılır.Bakteri iletim demetlerinde çoğalırkende ,

bitkinin su taşıyan sistemlerini etkilemekte ve bundan dolayıda

bitkide solgunluk meydana gelir.

Bitkilerde enfeksiyon ise sadece bitki üzerinde ince bir su katma-

nı olduğu zaman gerçekleşir.Solgunluklar enfeksiyondan 6-7 gün

sonra görülmeye başlar ve 1-2 ay içinde kuruyarak bitki ölür.

Belirtileri:Bakteriyel solgunluk ilk önce yeşil aksam üzerinde bir

ya da birkaç yaprağın solması veya düşmesi olarak görülür,bunu

tüm yaprakların solması takip eder.Daha sonra bitkinin kalanı so-

lar,ölür ve kurur.Daha az duyarlı ve uygun olmayan çevre koşulla-

rında hastalık belirtileri yavaş ilerler.Bu durumda hızlı solgunluk

yerine ,bitkiler yavaş gelişme ,aşırı çiçeklenme ve dallanma sergi-

leyebilir.

Bakteriyel solgunluk için en iyi teşhis testi,özellikle hıyar ve bazı

kabaklar için ,şüpheli ve enfekteli gövdelerin incelenmesidir.Bu

işlemi yapmak için ,gövdeyi kesip,kesik yüzey üzerinde ,beyaz

bakteriyel akıntı görülünceye kadar,iki parmak arasında sıkın.Da-

ha sonra bir parmak ya da bıçakucu ile bu akıntıya dokunun ve

yavaşça uzaklaştırın.İnce bir iplikçik birkaç cm uzuyorsa bitkinin

bulaştığı anlaşılır.Kabak gibi meyve kısımları depoda nedensiz çü-

rüyorsa hastalık bulaşmıştır.

Mücadelesi:Kültürel mücadele de;

-Hastalıklı bitkilerin imha edilmesi ya da uzaklaştırılması

-Ürün rotasyonu yapılması

-Dayanıklı bitki tercih edilmeli

-Vektör böcekler ile mücadele edilmeli

Kimyasal mücadele de ;

bakırlı ilaçlar bakteriyel etmenin diğer bitkilere yayılmasını en –

gellemek için tavsiye edilir.

Karpuz telli böceği

• Tanımı ve Yaşayışı:Erginleri 7-9 mm boyunda şekil ve renk olarak Yedi noktalı gelinböceğine benzemektedir. Gelin böceğinden daha iri ve bakırkırmızısı rengindedir. Kanatlarının üzerinde toplam 12 adet siyah leke bulunur. Larvaları geniş ve oval olup kavuniçi renkte üzeri, oldukça sert yapıda dikenimsi kıllarla kaplıdır.Yumurta 1.5-2.0 mm boyunda, uzunca ovaldir. İlk bırakıldıkların da parlak sarı olan renk daha sonra portakal sarısına dönüşür.Erginler kışı, yaşadığı bitki artıkları arasında veya korunaklı yerlerde tek tek ya da gruplar halinde uyku durumunda geçirirler.

İlkbaharda havalar ısındığında harekete geçerler. Mart-nisan

aylarında Eşek hıyarı (Ecbalium sp.) üzerinde beslenen erginler,

mayıs-haziran aylarında kültür bitkilerine geçerler.

Dişiler konukçu bitkinin yapraklarının altına 2-50 adetlik kümeler

halinde yumurta bırakırlar.Yılda 2-4 döl verir.

• Zarar Şekli:•Erginleri yaprak, çiçek, meyve, meyve gözlerinde ve genç sürgünlerde zarar yapar. Yapraklarda beslenmeleri sonucu delikler oluşur. Yaprak ve sürgün kurumaları görülür.•Erken fide dönemindeki zararı fazla olursa fide dikimi yenilenir. Ergin ayrıca Kabak mozaik virüsü (Squash mosaicvirus)’nün vektörüdür.•Larvalar yapraklarda zarar yapar. Larvaların yapraklarda beslenmesi sonucu dantel şeklinde bir görünüm oluşur.•Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaygındır.

• Zararlı Olduğu Bitkiler:• Kavun, karpuz, hıyar, kabak, fasulye başta olmak üzere

yonca ve bağda da zarar yapar.Mücadele Yöntemleri:Kültürel Önlemler:• Zararlının popülasyonunu azaltmak amacıyla mayıs ayından itibaren tarla kontrolleri yapılarak görülen ergin, larva ve yumurta bırakılmış yapraklar toplanarak imha edilir.•Hasattan sonra ise zararlıyla bulaşık sahalardaki bitki artıkları toplanıp imha edilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Mayıs ayı ortalarından itibaren kavun, karpuz, hıyar, kabak gibi bitkiler üzerinde ergin, yumurta ve larvaları aranır. 1 da alanda, 3 farklı sırada 30 m mesafe boyunca bulunan bitkiler kontrol edilir.

15 bitkinin bulaşık olması durumunda ilaçlama yapılır. Mücadeleye yönelik eşik belirleme sayımları birer hafta ara ile iki

defa tekrarlanmalıdır.