· kaç ana mineralden oluﬂur. bunlar ; quartz, feldspads, pyroxenes, amphiboles, micas ve...

ÖNSÖZ

Kaya Cinsleri ve Özellikleri

So¤utma Sistemi TerimlerininYorumlanmas›

Toz Toplama Sistemleri 2

‹flçisine Mesleki E¤itimAld›rmayan ‹flverenlere Ceza

Patlay›c› Maddelerin Tafl›nmas›ve Bilinmesi Gereken Kurallar

Trafikte H›z ve Kaza Riski

Do¤algaz Kullan›lan fiehirlerdeki Sanayide Is› ihtiyac›‹çin Gerekli Olan Tüm Yak›t Türlerinin Kendi ‹çindeMaliyet Karfl›laflt›rmas›

Etkinliklerimiz ve Haberler

Bas›nda ‹MMB

‹fi MAK‹NALARI MÜHEND‹SLER‹ B‹RL‹⁄‹ DERG‹S‹

‹fl Makinalar› Mühendisleri Birli¤i yay›n organ›d›r.Üç ayda bir yay›nlan›r.

ISSN 1306-6943

2009 A¤ustos Say›: 27

IMMB Ad›na SahibiDuran KARAÇAY

Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüBayram Ali KÖSA

Yay›n KomisyonuDuran KARAÇAYMustafa S‹LPAGARBayram Ali KÖSAMuhittin BÜKERMurtaza BURGAZSelami ÇALIfiKANHalil OLKANFaik SOYLU‹lyas TEK‹NErdinç FIRATGülderen ÖÇMENM. Akif ÖZ

Yaz›flma AdresiUzayça¤› Caddesi No: 62/4 Ostim / ANKARATel: 0.312 385 78 94 • Faks: 0.312 385 78 95

www.ismakinalar›.orge-posta: [email protected]: [email protected]: [email protected] e-posta üyelik adresi:[email protected]

Kapak Tasar›m›Hasan ERKAN

Tasar›m ve Bask›Bizim Grup Bas›meviSelanik Caddesi 18/12 K›z›lay / ANKARATel: 0.312 435 82 07 - 0.312 433 36 36Faks: 0.312 431 88 81e-posta: [email protected]

Grafik Tasar›mHasan ErkanRezan Tanr›verSevinç Çelik

Bu dergi üyelerine ilgili kurum ve kurulufllaraücretsiz olarak da¤›t›l›r.Yay›nlanan yaz›lardaki sorumluluk yazarlar›na,ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kiflilere aittir.Yay›nlanan yaz›lara ücret ödenmez.Yay›nlanmayan yaz›lar geri iade edilmez.

16

38

46

54

66

60

71

4

ifl makinalar› mühendisleri birli¤i

26

6

Sevgili Okurlar

A¤ustos ay›nda; Birinci Dünya savafl›n›n bafllamas›, Büyük Taarruz’un zaferle sonuçlanma-s›, Lozan Antlaflmas›, fiapka Devrimi, Süveyfl Kanal›n›n iflletmeye Al›nmas› , Irak ‘›n Ku-veyt’ i iflgali, ‹MMB nin Kuruluflu, gibi tarihte önemli olaylar›n yafland›¤›n› gözlemliyoruz.Günümüze bakt›¤›m›zda Biliflim Ça¤›’n›n bafl döndürücü h›z›na uyum sa¤lamaya çal›-fl›rken baz› gerçekleri fark edemiyoruz. Neden edemiyoruz, çünkü; birkaç on y›l öncetoplumun tamam› mekanik h›zda yaflarken, toplum ›fl›k h›z›n› anlayacak ve bir gün ›fl›kh›z›yla iç içe yaflayaca¤› konuma getirilemedi. fiimdi günümüzde ›fl›k h›z›n›n kullan›l-d›¤› biliflim ça¤›nda bafl›m›z dönüyor ve sürekli duvara tosluyarak gerçeklerin fark›na va-r›yoruz ve bu fark›ndal›¤› bir hissetme baflar›s›ym›fl gibi düflünüp yolumuza devam edi-yoruz. Önceden mekanik h›zla duvara toslay›nca al›nacak hasar ve tedavisi bazen tah-min edilebiliyordu. Ama ›fl›k h›z›yla çal›flan sistemlerin duvara toslay›nca hasar› ve teda-visini tahmin etmek hiç kolay de¤il. En son yaflad›¤›m›z global finans krizinde oldu¤u gi-bi kimse krizin ne zaman ve ne kadar hasarla sonuçlanaca¤›n› tahmin edemiyor.

Ülkemizde krizle birlikte iflsizlik oran›n›n genelde yüzde onbefle , onsekiz otuz yafl ara-s› için ise yüzde yirmibefle ç›kt›¤›n› fark ettik. ‹flsizlere yeni meslekler ö¤retmek ve mes-leki bilgisini art›rmak için maddi kaynaklar ayr›l›yor ve sürekli kurslar düzenleniyor.Bunlar düzenli ve pro¤raml› m› yap›l›yor, amac›na ulafl›yor mu? Dile¤imiz amac›naulaflmas›d›r. Amac›na ulaflmas› içinde ‹MMB olarak sektörümüzde tüm gücümüzü kul-lan›p destek olmaya çal›fl›yoruz. Henüz tüm çabalar›m›za ra¤men önümüzdeki engel-leri aflmakta zorlan›yoruz. Bu meslek kursu projelerine resmi ya da yar› resmi okullarve meslek kurslar› da birbiriyle yar›flarak girmeye çal›fl›yorlar. Bu yar›fl›n üstün nitelik-li elaman yetifltirmeye hizmet etmesini arzu ediyoruz. Bu tür projelerde hep istatistik-lerin yüksek rakamlar› söylenir. Bu y›l flu kadar kifliye kurs verdik denir. Kurs verilen ki-flilerin kaç› ald›¤› kurstan dolay› direk meslektafllar› aras›nda fark yaratarak tercih edil-mifltir. Bu rakam› kimse telafuz etmez.

Bütün çabam›z nitelikli teknik eleman yetifltirilmesidir. Sanayimizin ve kalk›nmam›z›nen önemli gereksinimini nitelikli teknik eleman olarak görüyoruz.

Art›k, en büyük zenginli¤in ve toplumsal refah›n iyi e¤itilmifl, yaflan›lan ça¤a uygun bi-reyler yetifltirmekten geçti¤ini anlamak ve gere¤ini yapmak durumunday›z. Bu konu-da öncelikle gençlerimizin itibarlar›n›n zedelenmesini ve maddi savurganl›¤›n önlen-mesini sa¤layacak yöntemlerin mutlaka bulunmas› gerekmektedir.

Büyük fedakarl›klarla kazand›g›m›z ulusal sayg›nl›¤›m›z› ve ekonomik de¤erlerimizidaha da ileri seviyelere götürmemiz için gerekli e¤itime sahip olamayan gençlerimi-zin itibar zedelenmesine u¤ramas›n›n ülkemizde onar›lmas› güç maddi manevi za-rarlara yol açaca¤›n› tahmin etmeliyiz.

Üniversite - sanayi ifl birli¤i artarken meslek liseleri ile sanayi iflbirli¤ide artmal›d›r. K›-sacas› sanayi ve e¤itim kurumlar› aras›ndaki iflbirli¤i her alanda en yüksek seviyeye ge-tirilmelidir ki, sanayide ve e¤itimde savurganl›¤› bitmelidir. Kaliteli üretim ve rekabetgücü yüksek bir sanayimizin olmas›, e¤itim seviyesi yüksek fark›ndal›k ve fark yarata-cak nesiller yetifltirmemizle mümkün olacakt›r.

Bu y›l ünivesite s›nav›na giren bir milyon üçyüz elli bin gencimizin otuz bininin s›f›rçekmesini ne ile aç›klayabiliriz. Teknik okul ve üniversite mezunlar›m›z›n, ifl piyasas›-na ne kadar uygun olarak mezun olduklar›n› söyleyebiliriz. Üniversitelerimizin Dünyas›ralamas›nda ilk beflyüze giren say›s› her y›l azalmakta, geçen y›l üç üniversitemizdörtyüzlü s›radan ilk beflyüze girmiflti. Bu y›l sadece bir üniversitemiz dörtyüz otuzbe-flinci s›radan ilk befl yüzde yer ald›. E¤itim sistemi ve üniversiteye girifl sistemiyle ilgilikanunlarda her befl veya on y›lda bir büyük de¤ifliklik, her y›lda ise küçük degifliklik-ler yap›lmaktad›r. Maalesef istenilen seviye yakalanamad›.

Yeni yap›lan düzenlemeler e¤itimde kalite ve seviyeyi ne kadar yükseltecek hep bir-likte görece¤iz.

Sayg›lar›mla

Duran KARAÇAY‹MMB Yönetim Kurulu Baflkan›

‹MMB; ‹fl makinalar› konusundauzmanlaflm›fl makina mühendisleritaraf›dan 1998 y›l› A¤ustos ay›ndakuruldu.

Farkl› sektörlerden (inflaat firma-lar›, maden firmalar›, ifl makinas› üre-ticileri, ifl makinas› temsilcileri veservisler) gelen profesyonellerin or-tak amaçla topland›¤› bir dernektir.

önsöz

‹MMB’nin Amac› Nedir?

‹MMB’nin amac›; ço¤unlu¤u ithal

ürünler olan ifl makinalar›n›n tan›nma-

s›n›, ulusal servetimiz olan bu üretim

makinalar›n›n iyi iflletilmesini ve eko-

nomik ömürlerinin verimli bir flekilde

sürdürülmesini sa¤lamakt›r.

Amac›m›z; verimlili¤i sa¤layacak

bilgi kaynaklar›na en k›sa sürede

ulaflmak, bu kaynaklara ihtiyaç duya-

cak nitelikli insan potansiyelinin güç

birli¤ini oluflturmakt›r. Bu bilgilerin

teknik alt kadrolara ulaflt›r›lmas›yla da

en yayg›n flekilde paylafl›m›n› sa¤la-

makt›r.

‹MMB; Üyelerine her y›l düzenli

seminerler vermek suretiyle, üyele-

rinin bilgi düzeyinin yükseltilmesini

sa¤lamaktad›r. Bu seminerler ayn›

zamanda sektördeki insanlar›n bir

araya gelerek tan›flmalar›n› sa¤la-

maktad›r ki bu da geliflimi ivmelen-

dirmektedir.

‹MMB’nin internet ortam›ndaki

grup mailinde üyeler ihtiyaçlar›n› gru-

ba duyurmak suretiyle yard›mlaflma-

y› sürdürmektedir.

Derne¤in her üç ayda yay›nlad›¤›

‹MMB dergisi ilgili kurumlar, flirketler

ve bireylere ücretsiz olarak gönderil-

mektedir.

‹MMB Nedir?

6

‹fi MAK‹NALARI MÜHEND‹SLER‹ B‹RL‹⁄‹ DERNE⁄‹

‹nflaat, madencilik ve sanayi

sektöründe malzeme boyut-

land›rmas› ve ürün haz›rlan-

mas›nda kullan›lan k›r›c›lar›n

seçimi çok önemlidir.

K›r›c› seçiminde ise en önemli

parametre k›r›lacak malzeme-

nin tan›mlanmas›d›r. K›r›lacak

malzemenin fiziksel ve

kimysal özelliklerini bilerek se-

çilecek k›r›c›dan istenen

verim al›nabilir.

Bu yaz›da siz de¤erli üyeleri-

mizin s›kça karfl›laflt›¤› k›r›c›

seçimi ile ilgili k›r›lacak mal-

zeme özellikleri ve bu özel-

liklerin k›r›c›ya etkileri konu-

sunda bilgiler sunulmufltur.

‹MMB

Kaya CinsleriYerkürenin iç yap›s› yukar›daki resimdeki gibidir.


7

Yer kabu¤u (16 km. derinli¤e kadar) afla¤›daki kompozis-yona sahiptir.

Yukar›daki tablodan görüldü¤ü üzere yer kabu¤unun %98’i8 elementten oluflur. Bunlar›n en etkin olan› Oksijen ve Silisyum-dur.

2000’in üzerinde oluflan mineral vard›r, fakat bunlar›n 10adedi kaya formasyonu için önemlidir.

Kayalar, formasyon flekillerine göre 3 ana gruba ayr›l›r.

Igneous (Volkanik) KayalarBu kayalar, magma so¤urken oluflan kayalard›r. Yüzeyde

veya derinde olmalar›na göre isimlendirilirler. Magma, esasolarak bir silikat eriyi¤i olmas›na ra¤men, volkanik kayalar bir-kaç ana mineralden oluflur.

Bunlar ;

Quartz, feldspads, pyroxenes, amphiboles, micasve olivnes’dir.

Volkanik kayalar, formasyona u¤rad›klar› yere göre3 alt guruba ayr›l›r.

• Surface rocks : cam benzeri veya ince – taneli (tanebüyüklü¤ü < 0,1 mm)

• Intrasive rocks : Orta – taneli (tane büyüklü¤ü 0,1 – 2mm)

• Deep rocks : Kaba – taneli (tane büyüklü¤ü > 2 mm)

Igneous (Volkanik) kayalar ile ilgili birkaç örnek afla-¤›daki tabloda görülüyor.

Basic kayalar koyu, asidic kayalar aç›k renklidir.

Sedimentary (Sedimenter) KayalarSedimenter kayalar yeryüzünde aktif olan prosesler ile

oluflan kayalard›r. Bu aktif prosesler, günefl, ya¤mur, nehirler,denizler, rüzgar ve buz taraf›ndan oluflturulan erozyon, afl›n-ma v.b. proseslerdir. Bu vas›tayla da¤lar ve toprak afl›nmayave erozyona u¤rar.

Bu fiziksel erozyon, kimyasal çürüme ile desteklenir. Çoktok yap›l› kayalar bile bu vas›ta ile parçalanarak akarsu,, rüz-gar, buz v.s. ile tafl›nabilir hale gelir.

Derinlik Kal›nl›k Kütle Orn. Yo¤unluk

Kabuk 0-7; 0-50 km 0-50 km 0,4 % 2,7-3,0 g/cm3

Manto 7 ile 50-2840 km 2840 km 67,4 % 3,30 g/cm3

D›fl Çekirdek 2890-5150 km 2260 km 30,6 % 10,8 g/cm3

‹ç Çekirdek 5150-6371 km 1221 km 1,6 % 13,4 g/cm3

Element %A¤›rl›k Mineral %A¤›rl›kO Oxygen 46,6 Plagioclase 40Si Silica 27.7 Potash feldspar 18Al Aluminium 8,1 PyroxeneFe Demir 5,0 Amphiboles 16Ca Calcium 3,6 OlivineNa Sodium 2,8 Quartz 13K Potassium 2,6 Mica 3Mg Magnesium 2,1 Di¤erleri 10

Kaya Tipi %A¤›rl›kIgneous (Volkanik) 95Sedimentary 1Metamorphic 3

SiO2 miktar› Deep rocks Instrusive Surface rocks

<%52 (basic) Gabbro Diabase Basalt

%52-62 (intermedia) Diorite Porphyry Andesite

>%62 (asidic) Granite Quartz porphyry Rhyolite


“SED‹MENT” ad› verilen bu malzemeler nehir a¤›zlar›nda,göllerde ve denizlerde birikerek zaman içerisinde “SED‹MAN-TER KAYALAR”› olufltururlar.

Bu kayalar ayr›ca buharlaflma sonucunda artakalan tuzlarvas›tas› ile de meydana gelir.(ör: jips,kayatuzu)

Sedimenter kayalar oluflum nedenlerine göre isimlendirilirler.

• Mekanik Orijinli Olanlar: Kat› partiküllerin rüzgar, suve buz erozyonu ile oluflanlar.

• Kimyasal Orijinli Olanlar: Buharlaflma sonucu oluflançökelme (tuz solüsyonundan)

• Organik Orijinli Olanlar: Bitki ve hayvan kal›nt›lar›ndanoluflanlar.

Orijin Kaya Tipi

Mekanik Breccia, sandstone, slate

Kimyasal Limestone, dolomite, gypsum

Organik Limestone, coal

Metamorfik KayalarBu kayalar, volkanik ve Sedimenter kayalar›n ›s› ve bas›nç

etkisiyle de¤iflime u¤ramas› sonucu oluflurlar.

Bu kayalar›n 2 ana gurubu vard›r.w

• Regional (Bölgesel): Bas›nç art›m› nedeniyle oluflanlar.

• Contact (Temas): Is› art›r›m› nedeniyle oluflanlar.

Sertlik – Moh’s ScaleMinerallerin sertli¤i genellikle “Moh’s scale”da verilen de-

¤er ile belirtilir.

Malzeme TestleriMalzeme testleri afla¤›daki amaçlar için yap›l›r.

• Özgül a¤›rl›k (specific gravity)

• Y›¤ma yo¤unlu¤u (bulk density)

• Nem oran› (moisture content)

• Elek analizi (size analysis)

• Çal›flma indeksi Wi (Work index)

• Afl›nma indeksi Ai (Abrasion index)

• SiO2 oran› (SiO2 content)

• Kübiklik LT – index (cubicity)

• Kübiklik Flakiness – index

• Los Angeles de¤eri

Çal›flma ‹ndeksi Wi (Work Impact Index)Bu index, verilen bir k›rma ifllemi için gerekli olan enerjiyi

belirleyen bir index’tir. Bu index’i belirlemek için afla¤›daki testcihaz› kullan›l›r.

Granite Phylite Schist Gneiss Hornfels

Basalt Schist Amphilbolite Amphilbolite Hornfels

Limestone Marble Marble Marble Marble

Sandstone Schist Quartzite Quartzite Quartzite

Orijinal Low Medium High ContactKaya Grade Grade Grade Metamorphism

Regional Metamorphism

Sertlik

1. Talc; t›rnak ile k›r›labilir

2. Gypsum (Alç›): t›rnak ile çizilebilir

3. Calc›te ( Kalsit): toplui¤ne ile çizilebilir

4. Fluor›te: Cam ile çizilebilir

5. Apat›te: Çak› ile çizilebilir

6. Feldspad: Quartz parças› ile çizilebilir

7. Quartz: Cam› çizer

8. Topaz, Beryl: Z›mpara ile çizilir

9. Corundum, Saphire, Ruby Elmas ile çizilir.

10. D›amond (Elmas)

Örnekler

Kaolin

Graphite, Sulphur, Mica

Limestone, dolomite

Magnesite

Magnetite, Pitchblende

Granite, Pyrite

Basalt

Silicon carbide

8


10

Söz konusu malzemeden 30 adet numune al›n›r. Bu nu-munelerin ebatlar› o flekilde olmal› ki 70 mm x 70 mm lik elek-ten geçebilsin, 55x55 mm lik elek üzerinde kals›n. Bu numu-neler tek tek gösterilen test cihaz›nda “h” ölçüsü yavafl yavaflart›r›larak çarpmaya tabi tutulur. Numunenin parçaland›¤› an-daki “h” de¤eri tespit edilir.

Numuneni çarpma mukavemeti (a) :

olarak hesaplan›r.

m: Her çekicin a¤›rl›¤› (kg)

h: Çekiç düflme yüksekli¤i (m) (numune k›r›ld›¤›nda)

c: Numune boyutu (cm)

Wi de¤eri, afla¤›daki ampirik formülle hesaplan›r.

Wi=47,6

d: Numune özgül a¤›rl›¤› (gr/cm3)

Çal›flma indeksinin fonksiyonu olarak k›r›labilirlik:

Wi De¤erinin Çarpma Çal›flma ‹ndeksinde Kullan›lmas›

Wi de¤eri, malzemenin k›r›labilirlili¤ini gösteren bir de¤erdir.

Bu de¤er ayr›ca “BOND FORMÜLÜ”ne göre yaklafl›kenerji tüketiminin hesaplanmas›nda kullan›l›r.

W=11xWi x

P= Ürünün %80 inin geçti¤i kare delik ölçüsü (mμ )

F= Beslenen malzemenin %80 inin geçti¤i kare delik ölçü-sü (mμ)

Bu formül, çarpma çal›flma indeksi ve ö¤ütme çal›flma in-deksi için kullan›l›r.

Düzeltilmifl Besleme De¤eri :

Beslenen malzemeden ince malzeme eleniyor ise F in dü-zeltilmifl de¤erini kullanmak gerekir. Bu durumda F afla¤›dakiformül ile hesaplan›r.

Fc de¤erleri afla¤›daki diyagramdan al›n›r.

Örne¤in 8-16 mm lik bir besleme büyüklü¤ü için

Afl›nma ‹ndexi (Ai)Bu test metodu Pennsylvania Crusher Corp. – U.S.A. ta-

raf›ndan gelifltirilmifltir.

Ai de¤eri, özel bir çekicin bir test drum’i içerisinde 1 saatdönmesi sonucunda kaybetti¤i a¤›rl›k miktar›d›r. Bu de¤eribelirleyen test aparat› afla¤›da verilmektedir.

Test edilecek malzeme tamburun içerisine yerlefltirilir. Bumalzemenin büyüklü¤ü 12.5-20 mm ve miktar› da 400 gr.d›r.(flayet malzeme yo¤unlu¤u 2.65 g/cm? ise). Tambur ve özelçekiç 15 dakika süre ile döndürülür. Özel çekiç tamburdan 10misli daha yüksek devirde döner. Tambur boflalt›l›r ve ifllem 4kez tekrar edilir. Öyle ki, çekiç 1 saat süre ile afl›nmaya maruzb›rak›l›r. Özel çekiç testten önce ve sonra tart›l›r. Gram olaraka¤›rl›k fark› test edilen malzemenin afl›nma indeksi (Ai)’dir.

Ai Abrasion ‹ndeksi ile Life faktörü (Lf) (çeneli k›r›c›, konik k›r›-c› astarlar› .. v.s.) aras›ndaki iliflki afla¤›daki e¤ride görülmektedir.

ad

Fc-üst+Fc-alt2

F= x1000 (mμ)

41+192

F= x1000 = 30.000(mμ) = 30mm’dir

2Mh c

a= (kgm/cm)

√P

1

√P

1 )(KWh/ton

Çal›flma indexi K›r›labilirlik(Work index –Wi) (crushability)

- 10 Çok Yumuflak (Very soft)

10-14 Yumuflak (Soft)

14-18 Orta (Middle)

18-22 Sert (Hard)

+ 22 Çok sert (Very Hard)

11


Çeneli K›r›c›lar ‹çin Çene Ömür De¤erleriY›¤ma yo¤unlu¤u 1,6 ton/m3

Afl›nma indexi Ai = 0,5 (Lf=1.0)

Olan “GNEISS” için, e¤er ince malzeme k›r›c›ya girmedeneleniyor ise çene ömür de¤erleri afla¤›daki gibidir. (%16-18Mn, %1,5-2 Cr Austenitic çelik döküm için)

Los-Angeles Afl›nma Kayb›Bu test için özel bir makine kullan›l›r. Bu makine küçük bir

bilyal› de¤irmene benzer. Test malzemesi 48 mm çapl› bilya-

lar ile birlikte tamburun içerisine konur. Tambur 710 mm ça-p›nda ve 508 mm boyundad›r. Tambur, dakikada 30-33 devirolmak üzere toplam 500 devir döndürülür. Tamburun içerisin-de malzemeyi ve bilyalar› yükseltip düflüren kanatlar vard›r.

Tamburdan ç›kar›lan malzeme 12 mesh lik (1,7 mm) elek-ten geçirilir. Geçen malzemenin oran› Los-Angeles kayb› de-¤erini verir.

Kullan›lan numune büyüklükleri 2,36-75 mm aras›nda de¤i-flir. Numune a¤›rl›¤› 5-10 kg. aras›ndad›r. Bilya say›s› 6-12 civa-r›ndad›r.

Çeflitli Malzemeler ‹çin Tipik Los-Angeles Afl›nma Kayb› De¤erleri

KIRICI CSS (mm) Sabit Çene Hareketli Çene

K.04 (900x200) 25 12.000 25.000

K.02 (610x380) 50 25.000 50.000

K.12 (1100x350) 75 30.000 60.000

K.03 (900x650) 125 70.000 130.000

K.07 (1100x850) 150 270.000 325.000

K.110 (1100x850) 150 270.000 325.000

K.125 (1200x950) 175 350.000 350.000

Çene Ömrü (ton

Ai=0,5 , Lf=1,0

Örnek :

Granit için (Ai=0,55, Lf=0,9)

K.07 Çene ömrü : (CSS = 100 için)

Sabit çene : 270.000 .

Hareketli çene : 325.000 .

Alt yan astar : 2x270.000 .

Üst yan astar : 2x486.000 = 972.000 ton

0,9 100

1,0 150162.000 ton. =

0,9 100

1,0 150195.000 ton. =

0,9

1,0 486.000 ton=

Kaya Tipi Tipik L.A. Afl›nma Kayb›(% A¤›rl›k)

Genel De¤erler

Sert, volkanik kayalar 10

Yumuflak kireçtafl› ve kumtafl› 60

Basalt 10-17

Dolomite 18-30

Gneiss 33-57

Granite 27-49

Limestone 19-30

Quartzite 20-35


12

Impact Work Index (Wi) 12 + - 3 18 16 + - 3 19 + - 4

Compact density (t/m3) 2,7 2,7 2,8 2,7

Bulk Density (t/m3) 1,6 1,6 1,6 1,6

Abrasion index (Ai) 0,001 – 0,03 0,1 – 0,9 0,75 + - 0,1 0,4

Compressive strength Mpa 80 – 180 180 – 300 150 – 300 170 – 180

Colour Beyaz, sar›, k›rm›z›, Koyu gri, siyah,kahve Beyaz, gri veya

gri, siyah K›rm›z›, Menekfle, K›rm›z›ms›

Grain size Orta – kaba aras› Kaba (> 2 mm) Orta Kaba (> 2 mm)

Kaya

Cinsi

Marble Porphry Quartz›te Syen›te(Metamorphic Rock) (Igneous Rock) (Metamorphic Rock) (Igneous Rock)

Impact Work Index (Wi) 16 + - 3 16 + - 2 20 + - 4 19 + - 4

Compact density (t/m3) 2,8 - 3,0 2,6 - 2,8 2,9 - 3 2,8 - 2,9

Bulk Density (t/m3) 1,7 1,6 1,8 1,7

Abrasion index(Ai) 0,2 - 0,45 0,5 0,2 + - 0,1 0,3 + - 0,1

Compressive strength Mpa 170 - 300 300 - 400 250 - 350

Colour Koyu gri - siyah siyah - gri siyah siyah - gri

Grain size Orta - Kaba ‹nce ‹nce (<0,1 mm) Orta (0,1 - 2 mm)

Kaya

Cinsi

Amph›bol›te Andes›te Basalt D›abase(Metamorphic Rock) (Igneous Rock) (Igneous Rock) (Igneous Rock)


Compact density (t/m3) 2,7 - 3,8 2,7 2,9 - 3 2,7

Bulk Density (t/m3) 1,6 1,6 1,8 1,6

Abrasion index (Ai) 0,4 0,01 – 0,05 0,4 0,5 + - 0,1


Colour Siyah – beyaz ve gri Beyaz veya gri bazen

K›rm›z›ms› veya kahve Koyu gri veya siyah Gri veya pembemsi

Grain size Kaba (> 2 mm) ‹nce – Kaba aras› Kaba (>2 mm) Orta – Kaba aras›

Kaya

Cinsi

D›or›te Dolom›to Gabbro Gne›ss(Igneous Rock) (Sedimentary Rock) (Igneous Rock) (Metamorphic Rock)


Compact density (t/m3) 2,7 2,7 2,8 2,7

Bulk Density (t/m3) 1,6 1,6 1,65 1,6

Abrasion index (Ai) 0,55 + - 0,1 0,3 0,7 0,001 – 0,03


Colour Renksiz beyaz/gri Gri/gri-siyah koyu gri Gri, mavi, yeflil Beyaz – hafif siyahKahve veya siyah

Grain size Kaba (>2 mm) ‹nce (max. 2 mm) ‹nce ‹nce – kaba aras›

Kaya

Cinsi

Gran›te Greywacke Hornfels L›mestone(Igneous Rock) (Sedimentary Rock) (Metamorphic Rock) (Sedimentary Rock)

(Sandstone)

Suphi YAVUZ - Makina MühendisiBaflak Yavuz Ltd.

Alfabetik S›raya Göre Çeflitli Kayalar›n Karakteristikleri

‹lgi alan›m›zda olmas› ve iflimiz gere¤i kulland›¤›m›z ya-banc› teknik literatürdeki metinleri do¤ru anlayabilmemizin birgereklili¤i olarak ‘Terimler sözlü¤ü – Glossary’ karfl›m›za ç›kar.Normal sözlük manas›ndan farkl›l›k gösteren karfl›l›klar› bilin-meden teknik metinlerin do¤ru anlafl›lmas› ve ifade edilmesimümkün olmamaktad›r. Anadilimize hakim olamamaktan vede yeni kavramlar›n karfl›l›klar›n›n dilimizde bulunmamas› ve-ya hat›rlanamamas›ndan dolay› yabanc› sözcükler bazen ya-z›ld›¤› gibi bazen de okundu¤u gibi dilimize yerleflmektedir.

‹fl makinalar› ve aksamlar› ile ilgili deyimler imalatç› firma-lar ve ülkelere göre de farkl›l›klar ifade etmektedir. ‹fl makina-lar› sektöründe dünyada bask›n dil olarak ‹ngilizce son 25 y›l-da merhale kat etmifltir. Kendi ifltigal alan›m›zda kullan›lan de-yimlerin karfl›l›klar›n›n dilimize do¤ru kazand›r›lmas›, insanlararas› iletiflimde ve gündelik sorunlar›m›z›n çözümünde kolay-l›klar sa¤layaca¤› aflikard›r. Bu düflünceden yola ç›karak vesizlerinde katk›lar›n›zla sektörümüze ait deyimleri yorumlan-mas› ve kaynak olarak toplanmas› için ilk yaz›m›z› so¤utmasistemi deyimleri ile bafllat›yoruz. Bu çal›flmam›z bir akademikçal›flma niteli¤i arz etmemesi ve k›s›tl› zamanda haz›rlanma-s›ndan dolay› baz› eksiklikler gösterece¤i aflikard›r. ‹fl makina-lar› sektörününde sa¤l›kl› bir literatür oluflturmas› aç›s›ndan,dernek yönetimi olarak ta gerek yaz›lan bu deyimlerin yorum-lanmas› ve de eksik görülen deyimlerin hat›rlan›lmas› için kat-k›lar›n›z› beklemekteyiz. Bu konuda dernek e-postam›za bil-direce¤iniz görüflleriniz için minnet ve sevgilerimizi sunar›z.

16


So¤utmaSistemi

TerimlerininYorumlanmas›

‹fl makinalar› ve aksamlar› ile ilgili deyimler

imalatç› firmalar ve ülkelere göre de farkl›l›k-

lar ifade etmektedir. ‹fl makinalar› sektörün-

de dünyada bask›n dil olarak ‹ngilizce son

25 y›lda merhale kat etmifltir


17

So¤utma TerimleriAftercooler: (Motor hava so¤utu-

cusu) Turbodan ç›kan ›s›nm›fl durumdaolan motor havas›n›n bir so¤utma deme-ti olarak kullan›lan motor so¤utma suyuile so¤utulmas›d›r. Bu sistemde so¤ut-may› su yapmakta ve bir boru demetininiçinden su geçerken hava bu boru de-metinin d›fl›ndan geçmektedir. Genelliklea¤›r ifl makinalar›nda kullan›lmaktad›r.

Antifreeze : (Antifriz) So¤utma sis-teminde donmay› engellemek maksad›ila kullan›lan ve formülü temel olarak Eti-len glikol veya Propilen glikol olan bir so-¤utma s›v›s› katk›s›d›r. Donmay› engelle-menin yan› s›ra içinde bulunan SCA(Supplemental Coolant Additives – ‹laveso¤utucu katk›s›) ve organik asitler yard›-m› ila korozyon, köpüklenme ve di¤erso¤utma suyu problemlerini önlemenoktas›nda yard›mlar› olur. Genel kulla-n›m› % 50 Antifriz ile % 50 su kar›fl›m›-d›r. Bu kar›fl›m›n d›flar›da haz›rlan›p kul-lan›lmas›nda yarar vard›r.

ASTM: American Society for Testingof Materials Amerika Malzeme TestleriDerne¤i

Boiling point: (Kaynama noktas›)So¤utma suyunun mevcut bas›nç flartla-r›nda buhar faz›na geçti¤i s›cakl›k de¤e-ridir. Deniz seviyesinde suyun kaynamanoktas› 100 oC dir.

Borate: (Borat) Baz› antifriz ve SCA(ilave so¤utma suyu katk›) lar›nda öngö-rülen PH de¤erini sa¤lamak üzere kulla-n›lan bir tampon (dengeleyici) kimyasal.

Carboxylates: (Karboksiller ) Mole-kül ba¤lam›nda COOH ba¤lar› olan birOrganik asit. Portakal renkli haz›r so-¤utma s›v›lar›nda (GM DEXCOOL örne-¤inde oldu¤u gibi) baz› paslanmay› ön-leyici (Anti rust) özellikleri olan inhibitors(indirgeyiciler) bu ailedendir.

Cavitation: (Kavitasyon – Oyulma)Silindir gömleklerinin suyla temasl› d›fl ci-darlar›nda, motorun çal›flmas› esnas›ndaifl zaman›nda pistonun gömle¤e yaslan-mas› esnas›nda karfl›t yüzeyde vibras-yon ve gömlek deplasman›ndan dolay›anl›k olarak vakum oluflmas› neticesin-de su keseciklerinin oluflumu ve bunla-r›n patlamas›ndan dolay› gömlek çepe-rinde oluflan oyulma formundaki afl›n-malara denir.

Chelate: Metalik iyonlarla bire birveya ikiye bir olarak dengeli ba¤lar ku-ran bir bileflim. Birikintileri temizleme vemetal iyonlar›n› bir eriyik (solüsyon) ha-linde tutmakta kullan›l›r.

Contaminant: (Kirletici – Birikinti)Paslanma, korozyon, kireçlenme, katk›çökelmesi gibi faktörlerden dolay› olu-flan kirlere denir.

Coolant: (So¤utma s›v›s›/ Motorso¤utma suyu) So¤utma sistemlerindekullan›lan genellikle yar›s› su di¤er yar›s›antifirz olan ak›flkand›r. Su – Antifriz ora-n› olmas› muhtemel en düflük hava s›-cakl›¤›na ba¤l› olarak seçilir. Türkçedekigündelik kullan›mda motor so¤utmasuyu olarak Su+Antifriz kar›fl›m› kastedilmektedir.

Coolant conditioner test kit: (So-¤utma s›v›s› flartland›r›c› test kiti) So¤ut-ma s›v›s› içindeki katk› maddelerinin veantifriz durumunun tespiti için kullan›l›r.

Coolant filter: (So¤utma s›v›s› filtresi– Su filtresi) ‹çerisinde SCA (‹lave so¤ut-ma s›v›s› katk›s›) bulunan ve so¤utma s›-v›s›n›n içinden geçirildi¤i filtredir. Bu filtre-lerin kullan›m›nda do¤ru dozu teminedecek filtrenin seçiminde dikkatli olun-mal›d›r. Uzun ömürlü so¤utma s›v›lar› (Ex-tended life coolant ELC ) için uzun ömür-lü, kimyasal katk›y› yavafl salma özelli¤i-ne sahip su filtreleri kullan›lmaktad›r.

Cooling System Cleaner: (So¤ut-ma sistem temizleyiciler) Alkali esas-l› (Fleetguard’ta Restore ticari tan›t›ml›)olanlar› aliminyum radyatör ve so¤utu-cular›n bulundu¤u sistemlerde silikattortular›n›, ya¤ ve yak›t kaynakl› birikinti-leri temizlemede kullan›l›r. Seyreltik asitetkili (Restoreplus ticari tan›t›ml›) olanla-r› ise pas, kireç birikintileri, korozif mad-deleri, lehim bu¤ular›n› temizler.

Corrosion: (Korozyon) Metallerdekimyasal veya elektriksel faktörlerdendolay› oluflan afl›nma

DCA (Dry Chemical Additives):Kuru kimyasal katk›. Fleetguard’›n bilineniki ticari ürününden birisi DCA2 (Borat/Nit-rit esasl› indirgeyici katk› paket olup stan-dart korozyon etkilidir) di¤eri ise DCA4(Fosfat/Molibdat esasl› indirgeyici katk›

paketli olup gömlek oyulmalar›na, kireç-lenme ve korozyon korunmas›n› sa¤la-makta) d›r.

Degradation: Organik kimyasallar›noksitlenme, ›s›, günefl ›fl›¤› veya bakteri te-sirleri ile kimyasal yap›s›n›n çözünerektesirli¤inin azalmas›

Deposit: (Birikinti) Metalik yüzeyler-de afl›nma, kireçlenme, çamurlaflmaveya suda çözünmüfl tuzlar›n birikme-sinden dolay› oluflan birikintilerdir.

Distiled water: Dam›t›lma ile eldeedilmifl saf su, deiyonize suyun aksine fi-ziksel olarak elde edilir.

DI Water: (Deiyonize Su- Saf su )‹yon de¤ifltirme (Deionazation) usulü ilear›t›lm›fl su. Kimyasal olarak saf olan busuyun içinde, musluk sular›nda bulunankalsiyum, magnezyum, kloritler veyasülfatlar bulunmaz. Motor So¤utma su-yu için tamamlama suyu olarak kullan›l-mas› tavsiye edilir.

Erosion: Metalik yüzeylerin s›v› vegazlar›n tesiri ile afl›nmaya u¤ramas›

Esters: (Esterler, asitlerin alkollerleetkilefliminden oluflmaktad›r.) Baz› geridönüflüm antifrizlerinin bünyesinde bu-lunurlar. Esterler, so¤utma suyu indirge-yici paketlerini (inhibitors package) ça-bucak tesirsiz hale getirerek so¤utmasuyunun asitik hale gelmesine ve dolay-s› ila so¤utma sisteminde k›sa zamandaciddi hasarlar meydana gelmesine se-bep olurlar.

Ethylene Glycol: (Etilen Glikol) Ticariolarak en çok kullan›lan antifriz olup, suile % 50 oran›nda kar›fl›m› -37 oC de don-maktad›r. EG (etilen glikol) sindirim siste-mine yutulmas› halinde zarar vericidir.

Fan: (Pervane) Radyatörün içindengeçmekte olan so¤utma suyunu so¤ut-mak için radyatörün d›fl›ndan havay› em-me veya basma fleklinde dolaflt›ran mo-tor eleman›d›r.

FMC Filter Manufacturer Council:(Filtre üreticiler birli¤i) Amerikada bulun-maktad›r.

Foam: (Köpüklenme) So¤utma s›v›-s›nda havan›n mevcut olmas› halidir.So¤utma sisteme hava s›z›nt›s› olmas›halidir.


18

Freeze Point: ( Donma noktas›) Birso¤utma suyu kar›fl›m›n›n ASTM D1177öngörülen test usulünde buz kristallefl-mesine bafllad›¤› s›cakl›k de¤erine denir.

Fully formulated: (Tam formullü)Otomotiv endüstrisinde kullan›lan bir a¤›rdizel so¤utma suyunun tam koruma te-min edecek flekilde bütün kimyasal ko-ruyuculara sahip olmas› durumudur.ASTM D-6210 bu niteliklere haiz so¤ut-ma suyunu tarif etmekte olup, genelmaksatl› antifriz kullan›m›n› karfl›lamak-tad›r.

Hybrate Coolant: (Hibrit/Melez So-¤utma suyu) Organik asit ve al›fl›lm›flkorozyon indirgeyicileri ihtiva eden kim-yasal katk› paketli so¤utma suyu

Inhibitor: (‹nhibütör – ‹ndirgeyici) Ar-zu edilmeyen korozyon,oksidasyon veyakireçlenme gibi kimyasal reaksiyonlar›durduran veya azaltan bileflimdir.

Inhibitor drop-out: (‹ndirgeyici çö-kelmesi) Motor so¤utma suyunda afl›r›konstrasyondan dolay› indirgeyicinin çö-kelmesidir. Bu çökelme so¤utma s›v›s›n›ns›cakl›¤›n›n düfltü¤ü anda meydana gelir.

Intercooler: (‹nterkul›r – Ara havaso¤utusu) Turbodan geçmifl s›cak mo-tor havas›n›n içerden geçti¤i, so¤utmahavas›n›n d›flar›dan geçti¤i ve flekil ola-rak motor so¤utma suyu radyatörünebenzeyen so¤utucudur. Kara nakil vas›-talar›nda genel uygulamas› vard›r veAlüminyum esasl› dizayn› vard›r.

Make-up water: (Tamamlama su-yu) So¤utma sisteminde buharlaflma

veya kaçaklar neticesinde eksilen su-yun tamamlanmas›

Molybdate: (Molibdat ) Gömlek ka-vitasyonu, sert ve yumuflak metal yü-zeylerde korozyonu önlemek için kulla-n›l›r. Fletguard DCA4, SCA ve so¤utmateknolojisinde uygulanaktad›r.

NGEC –Naturel Gas Engine Coo-lant: Do¤al gaz motorlar› için Caterpillartarf›ndan gelifltirilmifl bir so¤utma s›v›s›-d›r. ‹htiva etti¤i silikagel katk›lar› havada-ki oksijenle temasa geçti¤inde kat› sili-konoksit haline gelerek küçük su ka-çaklar›na mani olur.

Nitrate: (Nitrat – Nitrik asit tuzu,Güherçile) So¤utma suyu sistemleri içingenel korozyon önleyici bir katk›d›r,özellikle Alüminyum ve lehim yüzeylerinkorunmas›nda kullan›l›r.

Nitrite: (Nitrit – Azotlu maden terki-bi) Silindir gömlek kavitasyonunu önle-mede kullan›lan, ASTM D-6210 ‘ a gö-re haz›rlanm›fl tam formül so¤utma su-yu ve iyi kalite SCA ‘larda bulunur.

Non Chemical Filters: (Katk›s›z filt-reler) So¤utma sistemindeki kirleticileritutmak üzere kullan›lan ve katk› madde-si ihtiva etmeyen filtrelerdir. So¤utma s›-v›lar›n›n koruyuculuk de¤erleri uygunde¤erlerde ise kullan›l›rlar.

pH degree: (pH derecesi) Bir ak›fl-kan veya kar›fl›m›n asitli¤ini veya alkalili-¤ini belirleyen de¤ere denir. Bu derece-lendirme 0 – 14 aras› olup, 7 den afla¤›de¤erler asitli¤i, yukar› de¤erler ise al-kalili¤i gösterir. Antifriz/ so¤utma suyu

ve SCA eriyikleri 7,5 – 11 pH de¤erleriaras›ndaki ›l›ml› alkalilik olarak olmas›uygundur. Filter Manufacturer Council (Amerikan filtre üreticileri konsülü) bude¤eri 8,5- 10,5 olarak öngörmektedir.Kullan›m esnas›nda pH de¤erinin çokfazla düflmesi neticesinde so¤utma s›-v›s› ve SCA eriyi¤i dengesiz hale gele-cektir. Öngörülen asgari pH de¤eri so-¤utma s›v›s›na ba¤l› olacakt›r. Katk›n›naniden bitifli/çökelmesi ve korozyonoluflumu, so¤utma s›v›s›n›n pH de¤eri-nin belirlenmifl alt s›n›r›n›n alt›na inmesiile ilintilidir.

Pitting corrosion: Mevzi olarak ay-n› yerde oluflan ve afl›nma derinli¤i çap›kadar olan afl›nmad›r. Korozyonun enafl›nd›r›c› ve zarar verici biçimidir.

Phosphate: (Fosfat) Bir çok so¤ut-ma s›v›s›nda pH tamponlay›c›s› (denge-leyicisi) olarak kullan›l›r. Detroit Dieselfosfat kullan›m›n› tavsiye etmemektedir.

Pre-charged: (Ön dolumlu / Önflarzl›) Bünyesinde SCA bulunan antifri-zi tan›mlamaktad›r. Bu terimin yerine ar-t›k Full Formulated (Tam formüllü) kulla-n›lmaktad›r.

Propylene Glycol: Etilen glikoldendaha az toksik (zehirleyici ) ve daha çev-reci olmas› ile bilinen alternatif bir ürün-dür. Etilen glikolden fiyat olarak bir azyüksektir. Korozyona karfl› koruyuculu-¤u çok iyidir.

Precharged Filters (Initial char-ge): (Ön dolum filtresi) Bir so¤utma s›v›-s›ndaki katk› miktar› de¤erinin hemenyükseltilmesinin gerekti¤i hallerde kulla-n›lan ve içindeki katk› maddesi miktar›çok olan su filtresidir. So¤utma sistemiyenileme sebebi ile boflalt›lm›fl ise bu tipfiltrelerin kullan›m› gereklidir.

Radiator: (Radyatör) Motor so¤ut-ma suyunun bir boru sisteminden ak›t›l-mas› esnas›nda d›fl›ndan muhit havas›n›ngeçirilerek so¤utma suyunun so¤utulma-


20

s›n› sa¤layan bir so¤utucudur. So¤utmasuyunun radyatör içinde ak›fl›na göre di-key ve yatay olarak tan›mlanabilirler. ‹maledildi¤i malzemelere göre Çelik, Bak›r ve-ya Alüminyum olarak adland›r›l›rlar.

Refractometer: (Refraktometre) So-¤utma s›v›s›n›n donma derecesini ›fl›¤›nk›r›lma prensiplerini kullanarak ölçümünüyapan bir cihaz.

Reserve Alkanility: Bir so¤utma s›-v›s›n›n yafllanma direncini temin etmekiçin ASTM testlerinde pH de¤erini 5,5 inalt›na çekebilmek için kullan›lmas› gere-ken hidroklorik asit miktar›d›r.

Saturation: Mevcut bas›nç ve s›cak-l›k de¤erinde bir eriyik yap›s›nda azamiçözünme s›n›r›n afl›lmas› halidir. Doymade¤erinin afl›lmas›

SCA (Supplemental Coolant Ad-ditives): (‹lave so¤utma s›v›s› katk›s›)So¤utma s›v›s›n›n antikorozif ve di¤erkoruyucu özelliklere sahip olmas› içinso¤utma s›v›s›na katk› paketi veya tozhalinde kat›lmas›, ya da bunlar›n hari-cinde bir filtrenin içinde bulundurulmas›-n› tarif eden bir genel tan›md›r.

Scale: Metalik yüzeylerde sert ya-p›flkan kristalleflme yaparak birikintininoluflmas› halidir. (Kireçlenme tortusu ya-p›s›ndad›r)

Standart Service Water Filters:(Normal kullan›m su filtreleri) En fazla 500motor çal›flma saatinde de¤iflimi öngö-rülen ve kimyasal katk›lar›n›n so¤utmasuyuna hemen kar›flmas› arzu edilen fil-trelerdir. Katk› vermenin d›fl›nda so¤ut-ma suyunu kirleticilerden ar›nd›rma iflle-vi vard›r.

Silica: Silis, inorganik esasl› bir bile-flim olup tabiatta silis kumu formundabulunur.

Silicate: (Silikat – Asit silisit tuzu )Alüminyum afl›nmalar›na (korozyonlar›-na) karfl› en iyi korumad›r. Silikatlar›n su-da çözünürlükleri zay›ft›r. ‹yi formüle edil-memifl so¤utma s›v›lar› veya SCA lardaradyatör t›kanmalar›na sebep olurlar. Yük-sek kaliteli so¤utma s›v›lar› silikat denge-leyiciler (Silicate stabilizer) ihtiva etmelidir-ler.

Silica gel: Hydro gel (Silikagel –Nem tafl›) So¤utma s›v›s›nda çözünürlü-¤ün ortadan kalkmas› neticesinde zincir-leme birleflmeler neticesinde silikat’lerinpelteleflmesi (jelleflmesi) durumudur.Antifriz ve SCA katk›lar›n›n müflterekkullan›m› halinde oluflur.

Silicate stabilizer: (Silikat dengele-yiciler) So¤utma s›v›lar›nda bulunan sili-kat›n ifllevsiz kalmas›na mani olan kim-yasallard›r.

Shutter: (Pancur) Otomotiv uygula-malar›nda afl›r› so¤uk havalarda radya-törde so¤utma s›v›s›n›n afl›r› so¤umayamaruz kalmamas› için kullan›l›r.

Shutterstat: (Pancur otomati¤i)Pancuru aç›p kapayan ›s›ya hassas mü-flir. Hava bas›nc›, vakum, ya¤lama ya¤›,elektrik ve elle kumandal› çeflitleri vard›r.

Sludge: Tanecik yap›l› malzemelerinask›da veya çökelmifl halde kristallefl-me yapmadan bulunmas› halidir.

Solder: Lehim, Alüminyum veyabak›r borulu radyatörde so¤utma boru-lar›n›n alt ve üst kazana birlefltirilmesi(kayna¤›n›) sa¤lar.

Solder bloom: So¤utma sisteminde-ki lehimlerin bozunarak oksitlenmifl halidir.

Specific Conductance: ( Özgüliletkenlik) Bir so¤utma s›v›s› farkl› metal-ler aras›nda elektrik iletkenli¤ine karfl›dirençli olmal›d›r. Afl›r› yüksek de¤erler,uygun olmayan su, yüksek metal ko-rozyonu veya SCA n›n afl›r› ar›tmas›n›göstermektedir.

TDS - Total Dissolved Solids: (Top-lam çözünmüfl parçaç›klar) Bir so¤utmas›v›s› içinde bulunan katk› maddelerinin,tamamlama suyu ile sisteme giren mine-rallerin ve kirletici parçaç›klar›n miktar›n›gösteren bir ölçüm de¤eridir.

Thermostat: (Termostat) Is›l gen-leflme prensibi ile çal›flan ve motor so-¤utma suyunu s›cakl›¤›na ba¤l› olaraksilindir kapaklar›ndan radyatör üst ka-zan›na veya do¤rudan devirdaim pom-pas›na gönderen bir s›cakl›k kontrol ele-man›d›r. Havaland›rmal› (Vented) veyastandart (Non vented) tipleri vard›r. Ha-valand›rmal› tiplerde termostat üzerindebulunan bir pim motora so¤utma suyuikmali esnas›nda havan›n geçmesinemüsaade eder. Termostatlarda s›n›fla-ma aç›lma s›cakl›klar›na göredir.

TMC The Maintanence Council:(Bak›m konsülü) ABD de bulunan venakliye araçlar›n›n bak›m ve tamir plan-lamalar›n› Amerikan nakliyatç›lar birli¤iicra komitesi kurallar›na göre gelifltirme-yi öngören bir organizasyon.

Total Hardness: (Toplam Sertlik)Kalsiyumkarbonat ve Magnezyumkar-bonat’›n birikinti formundaki toplammiktarlar›n›n derece olarak ifadesidir.

Vent line: ( Havaland›rma hatt›) So-¤utma sisteminde termostat haznesin-den radyatör üst kazan›na olan ince ha-valand›rma borusu, so¤utma sistemiçal›flmaz iken so¤utma s›v›s› ikmalindetermostat›n kapal› oldu¤u halde sistem-de hava t›kaç› oluflmamas› için kullan›l›r.

Water pump: (Devirdaim pompas›)Motor so¤utma suyunu, motor bloku,silindir kapaklar ve radyatörde dolaflt›-rarak motordan ›s› transferini sa¤layanbir parçad›r.

Derleyen: Mustafa Silpa¤ar

5. Filtre Torbalar›n›n TemizlenmesiTorba temizleme sistemleri daha önce belirtti¤imiz gibi

darbeli, makanik silkelemeli, ters hava, jet-puls temizleme-li olmak üzere s›n›fland›r›labilir.

Tüm temizleme sistemleri mekanik etki veya ters hava ver-mek esas›na dayan›r. Tüm sistemler bu iki sistemin de¤iflik uy-gulamalar›d›r. Amaç torba yüzeyinde tutulan tozlar›n, bu etki sa-yesinde yüzeyden silkelenmesidir. Torbalar›n yüzeyinde tozunbirikmesi veya iyi temizlenememesi fark bas›nc›n(bas›nç kayb›-n›n) yükselmesine, torbalar›n emifle engel olmas›na ve t›kanma-s›na sebebiyet verir. Bu nedenden dolay› torba yüzeyinde biri-ken tozun periyodik aral›klarla temizlenmesi gerekmektedir.

Eski sistemlerde temizleme tesiri mekanik etkilerle yap›l-makta idi. En yeni ve popüler sistemlerde ise temizleme tesi-ri, yüksek bas›nçl› ters hava etkisiyle(Jet-Puls) yarat›lmakta vebu flekilde ideal temizleme sa¤lanmaktad›r.

Torba temizlenmesinde yüksek bas›nçl› hava ile temizle-me (Jet-Puls Sistemler) daha verimi yüksek sistemlerdir. Afla-¤›daki grafikte de görüldü¤ü gibi, Jet-Puls sistemlerde bas›nçkayb› daha düflük sevyeler de ve belirli s›çramalarda gerçek-leflmektedir. Mekanik sistemlerde ise, silkeleme için bölümkapand›ktan sonra bir miktar fark bas›nçta düflmeler gözükür,silkelemenin bitti¤i andan ise tekrar fark bas›nç yükselmeyebafllar.(Bknz-fiekil-6)

Mekanik sistemlerde bas›nç düflüflü 70-150 mmSS ara-s›nda de¤iflebilir. Jet-Puls Sistemlerde ise 125 mmSS civar›n-da sabit kal›r. 250 mmSS’ deki bas›nç fark› torbalar›n temiz-lenmesi gere¤ini ortaya ç›kar›r. E¤er bas›nç fark› 250 mmSS’den afla¤› düflmüyorsa, torbalar›n t›kand›¤› ve veriminin düfl-tü¤ü sonucuna var›l›r.

26


Toplama SistemleriToplama Sistemleri 2Toz

fiekil-6

Bas›nç Kayb› Karfl›laflt›rma Grafi¤i

26. Say›n›n Devam›


27

Torbalar›n temizlenmesinde temizle-me zaman›n›n; torba yüzey özellikleri-nin, tozun elektrik yükünün, rutubet du-rumunun da önemli etkileri vard›r.

Bu nedenlerden dolay› çal›flma flart-lar›na uygun çözüm için afla¤›daki özelifllemler ek olarak uygulan›r;

• Filtre torba toz yüzeyleri tozu da-ha rahat b›rakmak amac›yla par-lat›l›r.

• Torbalar boy stabiletisi için fikseedilir.

• Rutubet nedeniyle torba yüzeyle-rine kek yap›flmas›n› önlemekiçin, teflon emdirme ifllemi uygu-lan›r.(Hidrofob torba)

• Baz› yap›flkan kimyasallar›n tor-ba yüzeyine yap›flmamas› ve d›flyüzeyin tozu daha rahat b›rak-mas› için, torban›n d›fl yüzeyiPTFE veya Poliüretan Reçine ilekaplan›r.

6. Filtre Sistemlerinde Torba Montaj› ve Bak›m›

6.1. Jet Puls Sistem Montaj›Filtre torbalar› önce filtre eleman›n›

kafeslerine tak›l›r. Filtre eleman› kafesleri,çelik telden imal edilmifl kafeslerdir. Filtretorbas› tak›lmadan önce, çelik kafesinba¤lant› noktalar›nda kaynak çapaklar›veya tel ç›k›nt›lar›n›n olup olmad›¤› kontroledilir. Çünkü metal çapaklar torbalar›nbas›nçl› havayla temizlenmesi esnas›ndadelinmelere sebebiyet verirler. Bu kontrol-den sonra her bir torba s›ras›yla kontroledilerek kafese tak›l›r. Torba kafese afl›r›s›k› veya gevflek tak›lmamal›d›r. S›k› tak›-l› olan torbalar silkeleme –gevfleme peri-yotlar›nda afl›r› bas›nca maruz kal›rlar. Ay-r›ca kafes tellerine afl›r› derecede temaseden k›s›mlar afl›n›p delinebilir. Torbalar›ngevflek olmas› durumunda ise, temizle-me faz›nda afl›r› darbelere maruz kalaca-¤› için y›rt›lmalar olabilir.

Kafes tak›lan torbalar elemanla birlikteyerine tam oturacak tarzda tak›lmal›d›r. Fil-trenin emifl kanallar›nda ve ba¤lant› yerle-rinde s›zd›rmazl›k problemleri olmamal›d›r.

6.2. Mekanik Silkelemeli Sistem Montaj›Filtre torbalar› yerine tak›lmadan önce

ölçü kontrolü yap›larak muayene edilir. Fil-tre boylar› ve çaplar›n›n tam olmas›na dik-kat edilmelidir. Ölçü kontrolü yap›lan tor-balar›n a¤›z k›sm›(küçük çemberli k›s›m)kancaya ba¤l› olan kapa¤a ba¤lan›r. Ba¤-lama s›ras›nda kapak torban›n a¤z›ndakiçembere çok s›k› geçmelidir. Torba a¤›zkenar›nda herhangi bir potluk olmamal›d›r.Torba a¤›z çemberi ve kapakta olabilecekdeformasyonlar ve ölçü farkl›l›klar› bu pot-lu¤a neden olurlar. Torba kapa¤a tak›ld›k-tan sonra, kapak kancaya ba¤lan›r. Kan-ca ise afla¤› yukar› hareket eden ask›yatespit edilir. Ask›ya ba¤lanan torbalar filtreiçine sark›t›l›rlar.

Filtre torbalar›n›n alt k›sm› filtre içeri-sinde bulunan filtre soketine tak›larakkaytanla s›k›ca ba¤lan›r.

Filtre torbalar› alt ve üst k›s›mlar› sa-bitlefltirildikten sonra torban›n gerginlikayar› yap›l›r.

Torbalar›n afl›r› gergin veya gevflektak›lmamas› çok önemlidir. Gergin tak›l-d›¤› zaman, torbalar afl›r› yüklere maruzkal›rlar ve y›rt›l›rlar. Gevflek tak›ld›¤› za-man ise silkeleme esnas›nda tozun tor-badan uzaklaflmas› güçleflir. Ayr›caçember k›sm› komflu torbalar›n çembe-rine çarparak bu noktalarda delinmele-re sebebiyet verir.

Torbalar›n çemberlerinde de defor-masyon olmamas› laz›md›r. Çemberler-de ovallik görülmesi halinde torbalar ta-k›lmamal›d›r.

7. Filtre Sistemlerinin Çal›flt›r›lmas›Filtre torbalar› montaj› tamamland›k-

tan sonra, filtreye ilk yol verme afla¤›da-ki s›ra takip edilerek yap›l›r:

• Önce filtre alt›nda tozu aktaracakve iletecek elemanlar çal›flt›r›-l›r.(Hücre Tekeri(Rotary), Helezon)

• E¤er filtre vantilatörü motoru bü-yük ise (22 Kw ‘dan büyük), ilkkalk›fl an›nda yüksek ak›m çek-memesi için vantilatör emifline birklape konulur. ‹lk kalk›fl an›ndabu klape kapat›l›r ve vantilatörüntam rejime girmesi beklenir.

• E¤er sistemde ›s›t›c› var ise çal›fl-t›r›larak sistemin belirli bir s›cakl›-¤a gelmesi sa¤lan›r. Sistem so-¤uk çal›flt›r›ld›¤› zaman ortamdabulunan su buhar› kondense ola-rak yo¤uflur ve torbalar›n ›slan-mas›na sebebiyet verir. Islak tor-balara yap›flan tozlar ise torbala-r›n t›kanmas›na sebebiyet verir.

• Filtre torbalar› temizleme sistemiçal›flt›r›l›r.

• 5-10 dk boflta çal›flt›r›lan filtre, ya-vafl yavafl emifl klepesi aç›larakdevreye al›n›r.

8. Filtre Sisteminin Durdurulmas›Sistem durdurulaca¤› zaman belirli

bir s›raya göre durdurulmal›d›r. Bu s›raafla¤›da aç›klanm›flt›r:

• Filtre torbalar›n›n durufl esnas›ndadaha iyi temizlenebilmeleri içinöncelikli olarak, vantilatör durdu-rulmal›d›r.

• Bu s›rada torba temizleme sistemive filtre alt›ndan toz ileten eleman-lar(hücre tekeri, helezon v.b) çal›fl-maya bir süre daha devam etmeli-dir. Bu sayede kaynaktan toz emil-meyecek ve vantilatörün vakum et-kisi olmaks›z›n torbalar iyi bir flekil-de temizlenecektir.(Yaklafl›k 20dk)

• Bu sürenin sonunda; s›ras›yla tor-ba temizleme sistemi, toz ileticielemanlar kapat›lmal›d›r.

• Yüksek s›cakl›kta çal›flan filtreler-de, at›k gazlar›n kimyasal yo¤ufl-maya sebebiyet vermemeleri için,sistem tamamen so¤uyuncayakadar boflta çal›flt›r›l›r. Bu süre or-talama 30-60 dk aras›ndad›r.

9. Filtre Torbalar›n›n Bak›m›Filtre torbalar›n›n bak›m›, sürekli kon-

trol ve periyodik bak›m olarak yap›lmal›-d›r. Fitre torbalar›n›n bak›m› sadece de-linmifl torbalar›n de¤ifltirilmesi olarak gö-rülmemelidir.

Filtre sistemi içindeki tüm parametre-ler her an kontrol edilecek(s›cakl›k, bas›nçkayb› v.b.) durumda olmal›d›r. Bu neden-den dolay› sürekli s›cakl›k takibi yan›nda,bas›nç de¤iflimlerinin de bir skaladan gö-rülmesi büyük avantajlar sa¤lar.

9.1. Bas›nç Kayb› ÖlçümüFiltre torbalar›ndaki bas›nç kayb›, bir

ucu temiz gaz›n bulundu¤u bölümeba¤l›, di¤er ucu tozlu gaz›n bulundu¤ubölüme ba¤l› bir U manometresi yard›-m›yla ölçülür.(Bknz. fiekil- 5) Buradakiamaç torbalarda çal›flma s›ras›ndakibas›nç kayb›n› izlemektir. E¤er bas›nçkayb› devaml› yükselifl gösteriyorsa tor-balar t›kanmaktad›r, ve derhal bununsebebi araflt›r›lmal›d›r. Bu olay›n nedeni,direkt olarak torba temizleme sistemininsa¤l›kl› çal›flmamas› olabilece¤i gibi(Jet-Puls Sistemde; temizleme havas› ba-s›nc› yetersizli¤i, çal›flmayan valfler, uy-gunsuz valf üfleme zamanlar› v.s) tozunmahiyetinin de¤iflmesinden dolay›, olu-flan torba t›kanmalar› da olabilir.

Bu ölçüm için direkt U manometre-si kullan›laca¤› gibi, dijital göstergeli vePLC Panosundan izlenebilecek tarzda-ki fark bas›nç cihazlar› da kullan›labilir.

9.2. S›cakl›k ÖlçümüFiltre sistemlerinde torbalar üzerin-

de en önemli tesir faktörü s›cakl›kt›r. Bunedenden dolay› filtre girifl, filtre içi veç›k›fl s›cakl›klar› sürekli ölçülerek kontroledilmelidir. Çünkü filtre torbas› yap›m›n-da kullan›lan elyaflar›n özelliklerine görebelli bir dayan›m s›cakl›klar› mevcuttur.Bu s›cakl›klar imalatç› firma taraf›ndanbelirtilir. S›cakl›¤›n öngörülenden yüksekolmas› ise torbalar›n kavrulmas›na,özelliklerini tamamen yitirmesine k›sacafiltrasyon özelliklerini kaybetmelerinesebebiyet verebilir.

Ayr›ca ani s›cakl›k düflümlerinin de fil-tre içinde yo¤uflmalara sebebiyet verebi-lece¤i unutulmamal› ve buna göre sistemya ›s›t›lmal› yada izolasyonu yap›lmal›d›r.

10. Komple Filtre Sistemlerinin Bak›m›

11.1. Mekanik Silkelemeli Filtrelerde Periyodik Bak›mBu tip sistemlerde temizleme terti-

bat›n›n mekanik düzene¤inin kontrolüd›fl›nda, torbalar›n haftal›k ve ayl›k ba-k›mlar›n›n periyodik olarak yap›lmas› ge-rekir. Torbalarda toz kaça¤› olup olma-d›¤› U manometresinden ya da baca-dan anlafl›l›r. Periyodik bak›mlarda; tor-balar›n gerginlik kontrolü, ba¤lant›lar›n-

daki kontroller, torbalar›n üzerinde kekoluflup oluflmad›¤›n›n kontrolü yap›lma-l›d›r. Bu kontroller esnas›nda, çemberle-ri aç›lm›fl olan torbalar de¤ifltirilmelidir.Ancak de¤ifltirme sistemdeki veya ka-maradaki torbalar›n %10’ nunu afl›yor-sa ve torbalar için belirlenmifl olan öm-rün %40’ ›n›n üzerinde bir ömür sa¤lan-m›fl ise tüm torbalar›n de¤ifltirilmesindeyarar vard›r. Çünkü yeni tak›lan bir k›s›mtorbalar›n hava geçirgenlikleri daha iyioldu¤u için afl›r› toz yüklenmesi nede-niyle bu yeni torbalarda çok k›sa bir sü-rede ömürlerini tamamlayacaklard›r.Bunun yan› s›ra ba¤lant› kelepçelerininkontrolü ve yeniden s›k›flt›r›lmas›na dadikkat edilmelidir.

10.2. Jet-Puls Sistemlerde Periyodik Bak›mJet-Puls sistemlerde bak›m olay› me-

kanik sistemlere nazaran daha kolayd›r.

Sistemde herhangi bir gaz kaça¤›yok ise torbalar›n yaln›zca yüzey du-rumlar›n›n kontrolü yap›l›r. Kafeslerdeherhangi bir deformasyon olup olmad›-¤›na bak›l›r. E¤er baca da herhangi birkaçak varsa, delinmifl veya hücresindendüflmüfl torbalar bulunmal›d›r. Bu tip fil-trelerde de torba ömrünün %40 zama-n› tamamlanm›fl ise ve torbalar›n %10’nun de¤ifltirilmesi gerekiyorsa, torbala-r›n tamam› de¤ifltirilmelidir. Torbalar›n t›-kanma e¤ilimlerinin artt›¤›n›n fark›na va-r›lmas› halinde, bas›nçl› hava valflerinintemizleme aral›¤› k›salt›lmal›d›r.

Temizleme sisteminin ana elemanla-r›ndan biri olan pnömatik valfler de s›ks›k kontrol edilerek, sa¤l›kl› çal›fl›p çal›fl-mad›¤› izlenmelidir. (Valf diyaframlar›n›nkirlenmesi veya delinmesi, bobinlerinar›zalanmas› v.s)

10.3. Torba Ömürleri ve EkonomisiFiltre ömrü olarak torbalar›n filtre

özelliklerini yitirmeden çal›flt›¤› süredir.Bunu kullan›m süresi olarak alg›lamamakgereklidir. Çünkü torbalar›n kullan›m sü-resi daha uzun olabilir. Torba ömürlerin-de ise torbalar›n filtreleme fonksiyonlar›n›yitirmeden ve sistemdeki di¤er paramet-releri afl›r› zorlamadan çal›flt›klar› süreler

baz al›n›r. Mekanik filtre sistemlerinde or-talama ömür 11 ay, Jet-Puls sistemler-de 22 ay olabilmektedir.

Ancak bu koflullar iflletme flartlar›ylado¤ru orant›l›d›r. ‹flletmelerdeki de¤iflikkoflullara göre oluflan pratik tecrübeler›fl›¤›nda en çok rastlanan ömürler; Me-kanik Sistemlerde, 8-11 ay; Jet-PulsSistemlerde ise 14-18 ay aras›ndad›r.Bu süreler torbalar›n, sistemde herhangibir afl›r› yükleme ve afl›r› emifl kayb› ol-madan çal›fl›lan süreyi ihtiva eder. Ayr›caiflletmelerdeki di¤er de¤iflik flartlara görede bu süreler farkl›l›k göstermektedir.

Yaln›z, önemle belirtilmesi gerekenkonu torbalar›n komple de¤ifltirilmesidir.Burada torbalar›n bir k›sm›n›n yeni birk›sm›n›n eski olarak kullan›lmamas›esast›r. Çünkü bir k›sm› yeni olan torba-larda hava geçirgenliklerinin yüksek ol-mas› nedeniyle afl›r› toz yüklenmesimeydana gelecek bu ise bu yeni torba-lar›n k›sa bir süre sonra eski torbalar›ndurumuna gelmesine sebebiyet vere-cektir. Ayr›ca sistemde de¤iflik hava ge-çirgenliklerinde torbalar oldu¤undangenel olarak sistemin verimi düflecektir.

Filtre torbalar›; sistemlerde de¤ifl-ken koflullar ve herhangi bir problemnedeniyle komple ya da kamara olarakde¤ifltirilmek zorunlulu¤u göz önüne al›-narak mutlaka yedekli olarak bulundu-rulmal›d›r.

Filtre torbalar›n›n yedekleri;rutubet-siz bir yerde günefl ›fl›¤› görmeyecek birflekilde ve tozsuz bir ortamda saklan-mal›d›r. Torbalar›n mutlaka muhafaza al-t›nda olmas›; çemberlerin deforme ol-mamas› ve herhangi bir mekanik etkiyemaruz kalmamas› gereklidir.

11. Filtre Sistemlerinde Ç›kan SorunlarOlabilecek muhtemel sorunlar› afla-

¤›daki gibi s›ralayabiliriz:

• Filtrasyon H›zlar›ndan Kaynakla-nan Sorunlar,

• S›cakl›k Nedeniyle Ç›kan Sorunlar,

• Tozun Kimyasal ve Fiziksel Özellik-lerinden Kaynaklanan Sorunlar,


28

• Kafeslerden ve Silkeleme Düzenek-lerinden Kaynaklanan Sorunlar,

• Sistem Ortam›ndan KaynaklananSorunlar,

• Farkl› Hava GeçirgenliklerindenKaynaklanan Sorunlar,

• Filtre Edilen Gazlar›n Fiziksel veKimyasal Özelliklerinden Kay-naklanan Sorunlar,

• Torba Montaj›ndan Kaynaklanansorunlar,

• Filtre Torbas› ve Filtre Torbas›n›nYanl›fl Seçiminden KaynaklananSorunlar,

Yukar›da belirtilen bu sorunlar ço-¤unlukla pek çok iflletmede rastlanmaklabirlikte genel olarak baz› filtre bak›m kural-lar›na uymama, sistemin tam bilinmemesive kullan›m bilgisi eksikli¤inden kaynakla-nan sorunlard›r. Di¤er yandan seçilen filtremalzemesinin uygun olmamas›n›n getirdi-¤i sorunlar da göz ard› edilemeyecek de-recede çoktur. Bu nedenlerden dolay› yu-kar›daki sayfalarda anlat›lan parametrelerdikkatle analiz edilmeli, filtre sistemi ve fil-tre torbalar› ona göre seçilmelidir.

13-Filtre Torbalar› Teknik ÖzellikleriBilindi¤i gibi, filtre torbas› malzeme-

lerinin seçimi baz› parametreler dikkateal›narak yap›l›r. Bu parametreler bundanönceki “Toz Tutma Sistemleri Teknoloji-leri” föyünde aç›klanm›flt›. Bir kriterleribir kez daha özetleyecek olursak;

• Filtre sisteminin tipi ve özellikleri,

• Çal›flma koflullar›,

• Tozun ve gaz›n kimyasal özellikleri,

• S›cakl›k,

• Filtre edilecek tozun büyüklü¤ü,

Bu parametreler dikkate al›narak“Gaz Filtrasyonun’ da Kullan›lan Malze-melerin Genel Özellik ve Seçim Tablo-su” oluflturulmufltur.

Bu tabloda verilen filtre torbas› mal-zemesinde optimum verimlilik düflünü-lerek seçim yap›lmal›d›r. Ancak seçimifllemi s›ras›nda, malzemelerde özel is-temlere göre baz› iyilefltirme ifllemlerininyap›ld›¤› da bilinmelidir. (Hidrolize karfl›dayan›kl›l›k, afl›nmaya karfl› dayan›kl›l›k,

hava geçirgenli¤i v.s) Bu ifllemlerle mal-zeme özellikleri daha uygun hale getiri-lirken, çok özel çözümler için farkl› mal-zeme kar›fl›mlar›yla (elyaf kombinasyon-lar›, harmanlar› v.s) sisteme en uyguntorba imali sa¤lanabilir.

‹malat tekni¤i düflünüldü¤ünde iki fil-tre torbas› çeflidi mevcuttur:

• Dokuma tekni¤i ile elde edilen,dokuma filtre kumafllar›,

• ‹¤neleme tekni¤i ile elde edilen,i¤neli filtre kumafllar›,

Dokuma Filtre KumafllarMultiflament veya stapel ipliklerin

dokunmas›yla suretiyle imal edilirler. Bu-rada kumafllar iplik ve desen durumlar›-na göre farkl› biçimlerde ve özelliklerdeimal edilebilirler.

Toz filtrasyonunda 10 mikron mer-tebesine kadar olan partikülleri tutmak

için, darbeli veya mekanik silkelemeli fil-trelerde a¤›rl›kl› olarak kullan›l›rlar. Darbeve afl›nmalara karfl› daha mukavim ol-malar›na karfl›n hava geçirgenlikleri s›-n›rl›d›r.

Çeflitli gramaj ve hava geçirgenlikle-rinde, dokuma tip filtre torbas› imalat›çeflitli sektörler için yap›lmaktad›r. (Kim-ya, g›da, v.s)leri flunlard›r:

‹¤neli Filtre Kumafllar›‹çdoku üzerine elyaf i¤nelenmesiyle

elde edilirler. Hava geçirgenli¤i ve poro-zite de¤erleriyle çok genifl bir çal›flmaalan› sa¤lamas› bak›m›ndan daha yük-sek hava geçirgenlik de¤erlerinde dahaküçük(0,25 mikron ve özel tip elyaflarla0,1 mikron büyüklü¤ündeki) partikülleri%99,9 hassasiyetle tutabilmektedir.

Piyasada yayg›n olan, yerli imal edi-len ürünler ve yurt d›fl›ndan ithal edileni¤neli filtre bezleri flunlard›r.


29

12. Filtre Torbalar› TeknolojileriH›zla geliflen dünya endüstrisi, be-

raberinde yo¤un bir flekilde toz ve s›v›fleklinde at›k sorununu ortaya ç›kar-m›flt›r. Bu at›klar, kimyasal etkileri ne-deniyle hem çevre kirlili¤ine sebebiyetvermifl hem de insan sa¤l›¤›n› tehditeder hale gelmifltir. Di¤er taraftan en-düstriyel olarak de¤er tafl›yan ve tekrarüretim sürecine döndürülmesi gerekende¤erli toz ve s›v› at›klar ise kay›p ol-maktad›r.

Bu problemlerin cözümü için özel-likle son y›llarda çok yo¤un çal›flmalaryap›lm›fl ve gaz (toz) ve s›v›fleklindeki endüstriyel at›kla-r› tutucu filtre sistemleri ge-lifltirilmifltir.

Bu filtre sistemleri çeflit-li türlerde olup, ana prensipolarak gaz›n vaya s›v›n›n;dokuma kumafl, i¤neli keçe,vatka gibi elyaf esasl› malze-melerden yap›lm›fl filtre ele-manlar›ndan (filtre torbas›)geçirilerek filtre edilmesine

dayan›r. Bu flekilde toz torban›n d›fl ci-dar›na birikerek bir toz pastas› olufltur-makta, gaz veya s›v› ise torba içindengeçerek temiz olarak d›flar› at›lmakta-d›r.

Bu filtre torbalar›, as›l filtre sistemi-nin özellikleri ile filtre edilecek ak›flkan›nkimyasal ve fiziksel özelliklerine göreçeflitlik göstermektedir.

Bir filtre sistemi için filtre elemanlar›-n›n do¤ru ve yeterli miktarda seçimi çokönemli bir husustur. Cünkü yanl›fl yap›-lan bir filtre torbas› seçimi hem filtrasyonverimini düflürecek, hemde gereksiz ba-k›m masraflar›yla maliyetler artacakt›r.

• Polyester ‹¤neli Filtre Kumafllar›

• Akrilik ‹¤neli Filtre Kumafllar›

• Polyester+Akrilik ‹¤neli Filtre Ku-mafllar›

• Nomex ‹¤neli Filtre Kumafllar›

• Poliimid(P84) ‹¤neli Filtre Kumafllar›

• Trol ‹¤neli Filtre Kumafllar›

• Rayton ‹¤neli Filtre Kumafllar›

Polyester ‹¤neli Filtre Kumafllar›

Genifl bir kullan›m alan› olan Polyes-ter ‹¤neli Filtre Torbalar›, KARINCA F‹L-TRE- Silivri Fabrikas›nda devreye al›nan1998 model yeni filtre hatt›nda üretil-mekte yurt içi pazar› yan›nda, yurt d›fl›-na da ihraç edilmektedir. Afla¤›daki tab-loda da görüldü¤ü gibi, polyester torba-

lara yap›lan baz› özel ifllemler ile birliktedaha de¤iflik flartlara dayan›m özellikle-ri kazand›r›lmaktad›r. Yine bu özel ifl-lemler ve i¤neleme özelli¤ine göre de¤i-flik gramaj, hava geçirgenli¤i ve toz tut-ma özellikleri ortaya ç›kmaktad›r. Örnekolarak, Hidrofob Emprenye ifllemi iletorbaya teflon emdirilmekte ve bu flekil-de torbalar rutubete ve sulu ortamlaradayan›kl› hale getirilmektedir. Yani torbasu tutmamakta ve bu flekilde nem-li toz torba yüzeyine yap›flmamaktad›r.(Bknz. fiekil-7)

Torbalara uygulanan özel yüzey ifl-lemleri sayesinde, toz pastas›n› daha ko-lay b›rakmas› sa¤lan›r. Bu ifllemler; yüzeyparlatma ifllemi, kalender, hidrofob em-renyesi ifllemi(yukar›da anlat›lan) ve özelbir ifllem olan PTFE kaplanmas› ifllemidir.

Bu yüzey ifllemleri üretimi ve ithalat›yap›lan bütün torbalara uygulanmaktaolup torba yüzeyinin ideal bir flekilde te-mizlenebilmesi ve tozu b›rakmas› içinzorunlu ifllemlerdir.(Bu ifllemler afla¤›datorba malzemeleri ile birlikte tablolardaayr›ca belirtilmifltir.)

Afla¤›da bu yüzey ifllemlerinin uygu-land›¤› torba grubu ile ifllem yap›lmayantorba grubu aras›ndaki fark aç›kça gö-rülmektedir.(Bknz. fiekil-8)

Torba yüzeyine yap›lan di¤er bir ifl-lem ise yukar›da bahsedildi¤i gibi torbad›fl yüzeyinin PTFE kaplanmas› ifli-


30

fiekil-8: Özel yüzey ifllemleri uygulanm›fl torbalar› (Sol taraf) ile herhangi bir yüzeyifllemi uygulanmam›fl (Sa¤ taraf) torba aras›ndaki toz s›vanmas› fark›.

fiekil-7: Hidrofob Emprenyeli Torba Yüzeyinde Damlac›klar› (Görüldü¤ü gibi sudamlac›klar› yüzeyde kalmakta ve torba taraf›ndan emilmemektedir

F-350 PE Polyester 350 1,2 21000-18000 150 1,2 10F-400 PE Polyester 400 1,5 18000-16000 150 1,2 5F-400 PE/H Polyester 400 1,5 18000-16000 150 1,2,3 5F-450 PE Polyester 450 1,6 16000-14000 150 1,2 3F-500 PE Polyester 500 1,6 14000-11000 150 1,2 1F-525 PE Polyester 525 1,8 14000-11000 150 1,2 1F-525 PE/H Polyester 525 1,8 14000-11000 150 1,2,3 1F-525 PE/HH Polyester 525 1,8 14000-11000 150 1,2,4 1F-525 PE/A Polyester 525 1,7 9000-11000 150 1,2 0,7F-525 PE/AA Polyester 525 1,6 6000- 8000 150 1,2 0,3F-550 PE Polyester 550 1,8 10000-12000 150 1,2 1F-550 PE/H Polyester 550 1,8 10000-12000 150 1,2 1F-600 PE Polyester 600 2 9000-11000 150 1,2 1F-600 PE/AA Polyester 600 1,8 6000-8000 150 1,2 1F-500 PE/PTFE Polyester 500 1,8 6000-8000 150 1,6 0,7F-550 PE/M‹KRO Polyester 550 1,7 6000-8000 150 1,7 0,3

Malzemesi Gramaj Kal›nl›k Hava Geç Çal S›c Özel Tutaca¤›KOD NO %100 (gr/m2+-%5) +- 0,2mm (lt/dm

2.hr P:200 Pa) ( 0C ) ‹fllemler Toz Büyüklü¤ü

(mikron'a kadar)

Afla¤›daki tabloda Polyester ‹¤neli Filtre Torbalar› Özellikleri ve Özel ‹fllemler belirtilmifltir.

dir.(Bknz. fiekil-9 ve 10) ‹nce bir film taba-kas› halinde PTFE torban›n d›fl yüzeyinekaplan›r ve de¤iflik toz ortamlar›nda to-zun cidara yap›flmamas›, tozu daha ra-hat b›rakmas› ve daha ince partikülleriyüksek hassasiyette tutmas› sa¤lan›r.

Bu özel yüzey ifllemlerinin yap›lma-d›¤› torbalarda, tozun temasta bulundu-¤u d›fl yüzeyde tüylenme olmakta, tor-ba içinden çok küçük boyuttaki tozlargeçebilmekte ve hafif nemli ve yap›flkanözellikteki toz, d›fl yüzeye yap›flarak s›-vanmaktad›r. (Bknz fiekil-11)

fiu husus unutulmamal›d›r ki yukar›-da bahsi geçen özel yüzey ifllemleri bü-tün torba malzemelerine ayr›ca uygu-lanmaktad›r. Bu ifllemler afla¤›daki mal-zeme teknik özellikleri tablosunda dagösterilmifltir.

Özel ‹fllemler

1. Yüzey Parlatma ‹fllemi,

2. Kalender,

3. Hidrofob Emprenyesi, (TeflonEmdirme)

4. Yo¤un Hidrofob Emprenyesi,(Teflon Emdirme)

6. PTFE Kaplama (‹thal)

7. Özel Reçine Kaplama(‹thal)

Akrilik ‹¤neli Filtre Torbalar›

Akrilik Elyaf esasl› i¤neli filtre torbala-r› de¤iflik toz ortamlar›na karfl› kullan›lanbir filtre malzemesi türüdür. Dayan›m s›-

cakl›¤› olarak Polyester ‘den bir miktardüflüktür. Özellikle asidik ve bazik ortam-lar için dayan›kl› olan bu filtre bezine yu-kar›da bahsi geçen tüm fiziksel ve kim-yasal özel yüzey ifllemleri uygulanabilir.

Özel ‹fllemler


2. Kalender,

3. Hidrofob Emprenyesi,

(Teflon Emdirme)

4. Yo¤un Hidrofob Emprenyesi, (Teflon Emdirme)

6. PTFE Kaplama(‹thal)

Polyester + Akrilik ‹¤neli

Filtre Kumafllar›

Bu olumlu özelliklerinden dolay›, özel-likle yo¤un bir flekilde patlama, k›v›lc›m-lanma ve tutuflma özelli¤i bulunan Çimen-to Fabrikalar› kömür ünitelerinde, hububat


31

fiekil-10: PTFE kaplanm›fl torba yüzeyi mikroskobik üst görünüflü

fiekil-9: Özel yüzey ifllemleri uygulanm›fl torbalar› (Sol taraf) ile herhangi bir yüzeyifllemi uygulanmam›fl (Sa¤ taraf) torba aras›ndaki toz s›vanmas› fark›.

F-350 AC Akrilik 350 1,3 21000-18000 120 1,2 10F-400 AC Akrilik 400 1,6 18000-16000 120 1,2 5F-400 AC/H Akrilik 400 1,6 18000-16000 120 1,2,3 5F-450 AC Akrilik 450 1,7 16000-14000 120 1,2 3F-500 AC Akrilik 500 1,8 14000-11000 120 1,2 1F-525 AC Akrilik 525 2 14000-11000 120 1,2 1F-525 AC/H Akrilik 525 2 14000-11000 120 1,2,3 1F-525 AC/HH Akrilik 525 2 14000-11000 120 1,2,4 1F-525 AC/A Akrilik 525 1,9 9000-11000 120 1,2 0,7F-525 AC/AA Akrilik 525 1,8 6000- 8000 120 1,2 0,3F-550 AC Akrilik 550 1,9 10000-12000 120 1,2 1F-550 AC/H Akrilik 550 1,9 10000-12000 120 1,2 1F-600 AC/H Akrilik 600 2 9000-11000 120 1,2,3 1F-600 AC/AA Akrilik 600 1,8 6000-8000 120 1,2 1F-500 AC/PTFE Akrilik 500 1,8 6000-8000 120 1,6 0.7



(mikron'a kadar)

Afla¤›daki tabloda, Akrilik esasl› filtre torbalar› teknik özellikleri ve uygulanan yüzey ifllemleri belirtilmifltir.


32

depolar› v.b tesislerde s›kça kullan›lmakta-d›r. (Bknz. fiekil-12)

Bu filtre torbalar›na da yine yukar›dabahsi geçen bütün özel yüzey ifllemleriuygulanabilir.

Özel ‹fllemler


2. Kalender,


(Teflon Emdirme)


5. Antistatik Özellik için BekinoxKatk›l› (ithal)

Nomex ‹¤neli Filtre Kumafllar›

%100 Nomex elyaftan imal edilen fil-tre torbalar› DUPONT Etiketli olup ISO9002 belgelidir ve üretici firman›n garanti-si alt›ndad›r.

Yüksek s›cakl›k(2000C) ve baz› özeldurumlar için ideal olan bu torbalara yu-kar›da ad› geçen de¤iflik kimyasal veözel yüzey ifllemleri de uygulanabilir.

Özel ‹fllemler


2. Kalender,

3. Hidrofob Emprenyesi, (TeflonEmdirme)


5. PTFE Kaplama

Polimid (P84) ‹¤neli

Filtre Kumafllar›

Yurt d›fl›ndan ithal edilen ve %100P84 elyaftan mamül filtre torbalar› ISO9002 belgelidir.

Yüksek s›cakl›k(2600C) ve baz› özeldurumlar için ideal olan bu torbalara yu-

kar›da ad› geçen de¤iflik kimyasal veözel yüzey ifllemleri de uygulanmaktad›r.

Özel ‹fllemler


2. Kalender,


(Teflon Emdirme)

fiekil-12: Hububat depolamatesisinde toz patlamas› (Belçika)

F-400 PEAC Pol+Ac 400 1,6 18000-16000 135 1,2 5F-400 PEAC/H Pol+Ac 400 1,6 18000-16000 135 1,2,3 5F-500 PEAC Pol+Ac 500 1,8 14000-11000 135 1,2 1F-525 PEAC Pol+Ac 525 2 14000-11000 135 1,2 1F-525 PEAC/H Pol+Ac 525 2 14000-11000 135 1,2,3 1F-525 PEAC/HH Pol+Ac 525 2 14000-11000 135 1,2,4 1F-525 PEAC/A Pol+Ac 525 1,9 9000-11000 135 1,2 0,7F-525 PEAC/AA Pol+Ac 525 1,8 6000- 8000 135 1,2 0,3F-550 PEAC Pol+Ac 550 1,9 10000-12000 135 1,2 1F-550 PEAC/H Pol+Ac 550 1,9 10000-12000 135 1,2 1F-600 PEAC/H Pol+Ac 600 2 9000-11000 135 1,2,3 1F-600 PEAC/AA Pol+Ac 600 1,8 6000-8000 135 1,2 1F-500 PE/BK Pol+Bkx 500 1,8 8000-12000 150 1,7 1



(mikron'a kadar)

F-350 NO Nomeks 350 1,2 21000-18000 200 1,2 10F-400 NO Nomeks 400 1,5 18000-16000 200 1,2 5F-450 NO Nomeks 450 1,6 16000-13000 200 1,2 1F-500 NO Nomeks 500 1,8 11000-14000 200 1,2 1F-550 NO Nomeks 550 2 10000-12000 200 1,2 1F-350 NO/H Nomeks 350 1,2 21000-18000 200 1,2,3 10F-400 NO/H Nomeks 400 1,5 18000-16000 200 1,2,3 5F-500 NO/H Nomeks 500 1,6 11000-14000 200 1,2,3 1F-550 NO/H Nomeks 550 1,8 10000-12000 200 1,2,3 1F-600 NO/H Nomeks 600 2 9000-11000 200 1,2,3 1F-500 NO/PTFE Nomeks 500 1,8 6000-8000 200 1,2,6 0.7



(mikron'a kadar)

Afla¤›daki tabloda Polyester+Akrilik ‹¤neli Filtre Torbalar› Özellikleri ve Özel ‹fllemler belirtilmifltir.

Afla¤›daki tabloda Nomex ‹¤neli Filtre Torbalar› Özellikleri ve Özel ‹fllemler belirtilmifltir.


34

4. Yo¤un Hidrofob Emprenyesi, (Tef-lon Emdirme)

5. PTFE Kaplama

Trol ‹¤neli Filtre Kumafllar›

Yurt d›fl›ndan ithal edilen ve %100Trol elyafdan mamül filtre torbalar› ISO9002 belgelidir.

Baz› özel durumlar için ideal olan butorbalara yukar›da ad› geçen de¤iflikkimyasal ve özel yüzey ifllemlerindenbaz›lar› uygulanmaktad›r.

Özel ‹fllemler


2. Kalender,

Rayton ‹¤neli Filtre Kumafllar›

%100 Rayton elyafdan mamül filtretorbalar› ISO 9002 belgelidir.

Baz› özel durumlar için ideal olan butorbalara yukar›da ad› geçen de¤iflikkimyasal ve özel yüzey ifllemleri de uy-gulanmaktad›r.

Özel ‹fllemler


2. Kalender,

3. Hidrofob Emprenyesi, (Teflon Em-dirme)


6. PTFE Kaplama

14. SonuçGünümüzde endüstriyel tesislerde

kullan›m› art›k zorunlu hale gelen Toz Tut-ma Sistemlerinin artan önemine paralelolarak ,daha verimli, daha az sorunsuz ve

asgari düzeyde toz kaçaklar›n›n görüldü-¤ü sistemler haline gelmesini sa¤lamakortak görevimiz olmal›d›r. Çünkü bu hemçevre sa¤l›¤› hem de de¤erli baz› sanayiiat›klar›n›n geri kazan›lmas› için gerekli vezorunludur.

F-400 TRL POL‹OLEF‹NE (TROL) 400 1,5 12000-16000 125 1,2 5F-500 TRL POL‹OLEF‹NE (TROL) 500 1,6 8000-12000 125 1,2 1F-550 TRL POL‹OLEF‹NE (TROL) 550 1,8 7500-10000 125 1,2 1F-600 TRL POL‹OLEF‹NE (TROL) 600 2 6000-8000 125 1,2 1



(mikron'a kadar)

Afla¤›daki tabloda Trol ‹¤neli Filtre Torbalar› Özellikleri ve Özel ‹fllemler belirtilmifltir.

F-350 RT/H Rayton 350 1,2 21000-18000 185 1,2,3 10F-400 RT/H Rayton 400 1,5 18000-16000 185 1,2,3 5F-500 RT/H Rayton 500 1,6 11000-14000 185 1,2,3 1F-550 RT/H Rayton 550 1,8 10000-12000 185 1,2,3 1F-600 RT/H Rayton 600 2 9000-11000 185 1,2,3 1F-500 RT/PTFE Rayton 500 1,8 6000-8000 185 1,2,6 1



(mikron'a kadar)

fiekil-13: Rayton i¤neli filtre torbas›mikroskobik kesiti

Afla¤›daki tabloda Rayton ‹¤neli Filtre Torbalar› Özellikleri ve Özel ‹fllemler belirtilmifltir.

Kar›nca Filtre

F-400 P‹ Poliimid 400 1,5 18000-16000 260 1,2 5F-500 P‹ Poliimid 500 1,6 11000-14000 260 1,2 1F-550 P‹ Poliimid 550 1,8 10000-12000 260 1,2 1F-600 P‹ Poliimid 600 2 9000-11000 260 1,2 1F-400 P‹/H Poliimid 400 1,5 18000-16000 260 1,2,3 5F-500 P‹/H Poliimid 500 1,6 11000-14000 260 1,2,3 1F-550 P‹/H Poliimid 550 1,8 10000-12000 260 1,2,3 1F-600 P‹/H Poliimid 600 2 9000-11000 260 1,2,3 1F-500 P‹/PTFE Poliimid 500 1,8 6000-8000 260 1,2,6 0.7

Afla¤›daki tabloda P84 ‹¤neli Filtre Torbalar› Özellikleri ve Özel ‹fllemler belirtilmifltir.Malzemesi Gramaj Kal›nl›k Hava Geç Çal S›c Özel Tutaca¤›

KOD NO %100 (gr/m2+-%5) +- 0,2mm (lt/dm2.hr P:200 Pa) ( 0C ) ‹fllemler Toz Büyüklü¤ü

(mikron'a kadar)

38


‹flçisine Mesleki E¤itim Ald›rmayan ‹flverenlere

A¤›r ve tehlikeli ifllerde çal›flt›r›lacakiflçilerin, ifle al›nmadan önce, meslekie¤itime tabi tutulmalar› zorunludur.Onalt› yafl›n› doldurmam›fl genç iflçilerve çocuklar ile çal›flt›¤› iflle ilgili meslekie¤itim almam›fl iflçiler a¤›r ve tehlike-li ifllerde çal›flt›r›lamaz. Hangi ifllerin a¤›rve tehlikeli ifllerden say›laca¤›, kad›nlar-la onalt› yafl›n› doldurmufl fakat onse-kiz yafl›n› bitirmemifl genç iflçilerin han-gi çeflit a¤›r ve tehlikeli ifllerde çal›flt›r›-labilecekleri A¤›r ve Tehlikeli ‹fller Yö-netmeli¤i'nde gösterilmektedir.

A¤›r ve Tehlikeli ‹fllerde Çal›flt›r›la-cak ‹flçilerin Mesleki E¤itimlerine DairTebli¤, 31 May›s 2009 tarih ve 27244say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanm›flt›r.

Mesleki e¤itim, örgün veya yayg›ne¤itim yoluyla bireyleri mesle¤e haz›r-lamak, meslek sahibi olanlar›n mes-leklerinde geliflmelerini ve yeni mes-leklere uyumlar›n› sa¤lamak amac›ylagerekli bilgi, beceri, tav›r ve de¤erduygular›n› gelifltiren ve bireylerin fiziki,sosyal, kültürel ve ekonomik yetenek-lerinin geliflim sürecinin bir plan içeri-sinde yürütülmesini sa¤layan e¤itimiifade etmektedir.

Mesleki e¤itim zorunlulu¤u A¤›r ve tehlikeli ifllerde çal›flt›r›lacak

iflçilerin, ifle al›nmadan önce, meslekie¤itime tabi tutulmalar› zorunludur. ‹fl-yerinde yap›lan ifller, as›l ifl itibariyle"A¤›r ve Tehlikeli ‹fller Yönetmeli¤i" kap-

Ceza !


39

sam›nda yer almakla birlikte, iflçinin yap-t›¤› ifl a¤›r ve tehlikeli ifller kapsam› d›fl›n-da ise, 3308 say›l› Mesleki E¤itim Kanu-nu hükümleri sakl› kalmak kayd›yla 4857say›l› ‹fl Kanunu'nun 85'inci maddesikapsam›nda mesleki e¤itim alma zorun-lulu¤u aranmaz.

Mesleki e¤itimin belgelendirilmesi A¤›r ve tehlikeli ifllerde çal›flt›r›lacak ifl-

çilerin, afla¤›da belirtilen belgelerden biri-sine sahip olmalar› zorunludur:

a. 3308 say›l› kanuna göre verilendiploma, bitirme belgesi, yetki bel-gesi, sertifika, ba¤›ms›z iflyeri aç-ma belgesi, kalfal›k, ustal›k ve us-ta ö¤reticilik belgelerinden birisi,

b. 4447 say›l› ‹flsizlik Sigortas› Ka-nunu'nun 48'inci maddesi ile31/12/2008 tarihl ve 27097 (6.Mükerrer) say›l› Resmî Gazete'deyay›mlanan "Türkiye ‹fl Kurumu ‹fl-gücü Uyum Hizmetleri Yönetmeli-¤i"nin 4'üncü maddesinin (f) ben-dine göre faaliyet gösteren kurs-lardan ayn› yönetmeli¤in 23'üncümaddesine göre al›nan kurs bitir-me belgesi,

c. 5580 say›l› Özel Ö¤retim Kurumla-r› Kanunu'nun 2'nci maddesinin(g) ve (i) bentlerine göre faaliyetgösteren kurslardan al›nan kursbitirme belgesi, operatör belgesive sürücü belgesi,

ç. 11/7/2002 tarihli ve 24812 say›l›Resmî Gazete'de yay›mlanan Pat-lay›c› Madde Ateflleyici YeterlilikBelgesinin Verilmesi Esas veUsullerinin Belirlenmesi Hakk›n-da Yönetmelik kapsam›nda al›-nan ateflleyici yeterlilik belgesi,

d. Yukar›da say›lanlar›n d›fl›nda ku-rulufl kanunlar›nda veya ilgili ka-nunlarca yetkilendirilmifl kamukurum ve kurulufllar›, kamu kuru-mu niteli¤indeki meslek kuruluflla-r›, e¤itim amaçl› faaliyet gösterenvak›f ve dernekler ile iflçi ve iflve-ren kurulufllar› veya iflveren tara-f›ndan Milli E¤itim Bakanl›¤›'n›nonay› ile düzenlenen e¤itim faali-yetleri sonucunda verilen belge-ler,

e. Uluslararas› kurum ve kurulufllar-dan al›nan ve Milli E¤itim Bakanl›-¤› taraf›ndan denkli¤i sa¤lananbelgeler.

‹flverenler, a¤›r ve tehlikeli ifllerde ça-l›flan iflçilerin mesleki e¤itim belgelerininbir örne¤ini, 4857 say›l› kanunun 75'incimaddesine göre düzenlenen özlük dos-yas›nda saklamak ve istendi¤inde yetki-li memurlara göstermek zorundad›r.

Mesleki e¤itim zorunlulu¤u-nun denetlenmesi

A¤›r ve tehlikeli ifllerde çal›flt›r›lacakiflçilerin zorunlu mesleki e¤itim diploma,sertifika veya belgelerinin bulunup bu-lunmad›¤› hususu, 4857 say›l› kanunagöre bakanl›k ifl müfettiflleri taraf›ndandenetlenmektedir.

‹flverenler, a¤›r ve tehlikeli ifllerde ça-l›flan iflçilerin mesleki e¤itim belgelerininbir örne¤ini, 4857 say›l› kanunun 75'incimaddesine göre düzenlenen özlük dos-yas›nda saklamak ve istendi¤inde yetkilimemurlara göstermek zorundad›r.

16 yafl›n› doldurmam›fl genç iflçiler,çocuklar ve mesleki e¤itim almam›fl ki-flileri, mesleki e¤itim almam›fl iflçi çal›fl-t›ran iflveren veya iflveren vekiline her ifl-çi için 2009 y›l›nda 500 TL ceza uygula-nacak. A¤›r ve tehlikeli ifllerde meslekie¤itim zorunlulu¤u getiren düzenleme

1 Ocak 2009'da yürürlü¤e girmifltir.

Resul KURTSosyal Güvenlik Müflaviri

46


Patlay›c› Maddelerin Tafl›nmas› ve Bilinmesi Gereken Kurallar

1. Patlay›c› Maddeler Tüzü¤ü(87/12028) say›l› patlay›c› maddeler tüzü-

¤ünde Patlay›c› maddelerin, fabrikalardan de-polara, Yurtd›fl›ndan geliyor ise gümrükleme ifl-lemlerinden sonra fabrikalara veya depolara,bir depodan bir depoya, patlatma uygulamas›yap›lacak sahalara götürülmesi, için Tafl›ma‹zin Belgesi al›nmas› zorunlulu¤u vard›r.

Bu belgeler iflletme, ithal, sat›n alma, de-polama, kullanma veya sat›fl izin belgesi bu-lunduranlar›n dilekçe ile yapacaklar› baflvuruüzerine, gönderilecek yerin uzakl›¤›na göre be-lirlenecek süre için geçerli olmak üzere yerelemniyet makamlar›, bulunmad›¤› yerlerde ilçejandarma bölük komutanl›klar›nca verilir.

‹thal edilecek veya ülkede transit geçecekpatlay›c› maddelere ait tafl›ma izin belgesi ve-rilmeden önce ‹çiflleri bakanl›¤›ndan izin al›n›r.

Patlay›c› maddelerin tafl›nmas›ndan son-ra izin belgesinin k›rk sekiz saat içinde yerelemniyet makamlar›na, bulunmad›¤› yerlerdeilçe jandarma bölük komutanl›klar›na veril-mesi zorunludur. Belgeyi alan makam, tafl›n-mas›na izin verilen maddelerin yerine tamolarak gelip gelmedi¤ini ve depo edildi¤i yerisaptayarak bunlar› belgeye (Tutanak) yazarve belgeyi düzenleyen yere geri gönderir.

Tafl›nacak patlay›c› madde miktar›, gidece¤iyerdeki sürekli, geçici veya gezici depolar›n izinbelgelerinde yaz›l› kapasitelerinden, depo edil-meden kullan›lacaksa bir defada kullan›lacakmiktardan çok olamaz.

Maden iflletmesi içindeki depolar aras›n-da yap›lacak tafl›malar için, her y›l onaylan-mak, tafl›ma s›ras›nda görev yapacak so-rumlular›n adlar› bildirilmek ve sadece ifllet-me sahas›yla s›n›rl› kalmak üzere sürekli tafl›-ma izin belgesi verilir.

‹nsan taraf›ndan tafl›nan ve 10 kg’yigeçmeyen, tafl›tlatafl›nan ve 250kg’yi geçmeyen ayn› iflyeri içindekipatlay›c› madde tafl›malar›, iflyeriamirinin sorumlulu-¤u alt›nda tafl›maizin belgesi aran-madan yap›labilir.

1.1. ‹thal Ürünlerin Tafl›ma ‹zin Belgesi‹thal edilen patlay›c› maddelerin tafl›ma

izin belgesi bu maddelerin ambalajlar›n›nTüzük hükümlerine uygunlu¤u belirlendik-ten sonra verilir. ‹thalatç› ithal edilecek pat-lay›c› maddelerin yaklafl›k gelifl tarihini, 15gün önceden bildirmekle yükümlüdür. Ke-sin gelifl tarih ve saat’inin de demiryolu,denizyolu, karayolu ile gelenler gelifllerden3 gün, Havayolu ile gelenler için gelifllerin-den 24 saat önce, geldi¤i yere göre ‹stas-yon, liman ve havaliman› müdürlükleri ileyerel güvenlik makamlar› ve gümrük idare-lerine yaz›l› olarak bildirilmesi gerekir.

1.2. Tafl›nmas› Yasak Olan Patlay›c›lara. Emici maddeye emdirilmifl nitrog-

liserin

b. Nitrogliserini terlemeyle kusan di-namitler

c. Kapsül tak›lm›fl dinamitler.

1.3. Tafl›nmas› Yasak Olan DurumlarPTT, Kargo, vb. gibi posta tafl›yan

koli halinde veya poflet, zarf içinde patla-y›c› madde tafl›nmas› kesinlikle yasakt›r.

2. Karayolu ‹le Patlay›c› Madde tafl›nmas›Ülkemizde genel olarak yap›lan tafl›-

ma fleklidir. Firmalar genellikle ald›klar›patlay›c›lar› kendi araçlar› veya nakliyecifirmalar arac›l›¤› ile depolar›na veya pat-latma uygulamas› yapacaklar› sahalaratafl›rlar. Bu tafl›ma ifllemlerinin bafllang›çve bitifline kadar izlenmesi gerekenlerve uyulmas› gereken kurallar› afla¤›dakigibi s›ralayabiliriz.

2.1.Patlay›c›lar›n Birlikte Tafl›ma Yasa¤›Patlay›c› maddelerin ayn› vagonda,

gemi ambar›nda, motorlu veya motorsuztafl›tlarla hayvan veya eflyalar ile tafl›nma-s› kesinlikle yasakt›r. Dinamit ve muadille-ri, barutlar ve kapsüller ayn› tafl›tta bir yer-de, bir arada kesinlikle tafl›nmazlar.

Anfo, dinamit muadilleri, ‹nfilakl› fitilve saniyeli fitiller bir araçta, Kapsül vemuadilleri de bir araçta tafl›nmal›d›r. Butafl›ma s›ras›nda ayn› araçlarda kesinlik-le yan›c› ve parlay›c› maddeler bulun-mamal›d›r. Tafl›ma izin belgeleri de em-niyet veya jandarma taraf›ndan kuralla-ra uygun olarak düzenlenir.

Ayn› depodan geçici ve gezici de-polara ve iflyerlerine yap›lan; ‹l s›n›r›

d›fl›na 50 km den çok olmayan tafl›-ma durumlar›nda toplam patlay›c›miktar›n›n 300 kg’yi geçmemesi vetafl›nan patlay›c›lar›n arac›n ayr› bö-lümlerine konulmas› flart› ile tafl›maizin belgesi al›nabilir.

2.2.Gece Yükleme ve Boflaltma Yasa¤›Patlay›c› madde yükleme ve boflalt-

malar› gündüzleri yap›l›r. Tafl›tlar› yükle-me veya boflaltma yap›lacak patlay›c›maddelerden en 20 mt uzakta olmas›ve gerekli güvenlik önlemlerinin al›nma-s› gerekir. Ayd›nlatman›n elektrikle yap›l-mas› koflulu ile geceleri de yükleme bo-flaltma yap›labilir. Yükleme ve boflaltmaesnas›nda sigara ve benzerini içmek,atefl yakmak, k›v›lc›m ç›kartan malze-meleri kullanmak kesinlikle yasakt›r.

2.3.Geceleme YeriTafl›tlar olabildi¤ince yerleflim yerleri

d›fl›nda ve etraf› en az 200 mt ‘ye kadarbofl bulunan arazilerde geceleyebilirler.Yerleflim yerleri ile konaklama yerleri


47

Tafl›ma ile ilgili araçveya güvenlik belgelielemanlarda olufla-cak veya oluflturmas›muhtemel de¤ifliklik-ler, ivedilikle yetkiliveya ilgili kiflilere bil-dirilmelidir. Aksi hal-de yap›lan de¤ifliklik-lerin bildirilmemesial›nan tüm önlemle-rin olumsuz etkilen-mesine, hatta büyükproblemlerin oluflma-s›na yol açabilir.


48

aras›nda bir tepe veya benzeri bir engelbulunursa uzakl›k 100 mt’ ye kadar dü-flebilir. Konaklamalarda her arac›n ba-fl›nda sürekli olarak en az 1 güvenlikbelgeli eleman bulundurmak gerekir.‹çiflleri bakanl›¤› gerek gördü¤ü zamanve baz› yerlerde patlay›c› madde tafl›n-mas›na s›n›rlama ve yasaklama getirebi-lir. Hava karard›ktan sonra tafl›tlar›nönüne ve yanlar›na görülebilen yüksek-likte beyaz arkas›na kedigözü cam› ve-ya k›rm›z› reflektörler konulmas› zorun-ludur.

2.4.Tafl›ma Güzergâh›300 kg’den çok patlay›c› madde

için verilecek tafl›ma izin belgelerinde,tafl›t›n izleyece¤i yol ve konaklama yer-leri belirtilir. Tafl›ma s›ras›nda zorunlunedenlerle belgede belirtilen yol konak-lama yerleri güvelik güçleri taraf›ndande¤ifltirilirse, bu husus belgeye yaz›l›r vetrafik polisine haber verilir. Tafl›ma s›ra-s›nda bir tehlike olas›l›¤› varsa resen ge-rekli güvenlik önlemleri al›n›r.

2.5.Konvoy Halinde Tafl›maKonvoy halinde tafl›mada araçlar

aras›nda en az 80 mt uzakl›k bulunma-s› zorunludur. Demiryolu geçitlerinde ta-fl›tlar, bekleyerek yolun aç›k ve güven-li oldu¤unu gördükten sonra geçerler.Patlay›c› madde yüklü tafl›tlar, olanaklarölçüsünde insan toplulu¤u bulunan yer-lerden geçirilmezler. Gerek görülürseflehir içinde patlay›c› madde tafl›malar›için güvenlikli geçifl yerleri, yetkili merci-lerce belirlenir, tafl›malar›n bu yol üzerin-den güvenlikle yap›labilmesi için gerek-li önlemler al›n›r.

2.6.Tafl›ma Esnas›nda Yang›na Karfl› Al›nacak ÖnlemlerPatlay›c› madde tafl›nacak motorlu

tafl›tlarda kabul edilmifl standart tiplerin-den, her an çal›fl›r durumda en az 2adet yang›n söndürme cihaz› bulundu-rulmas› zorunludur.

Tafl›tlarda sars›nt› veya baflka ne-denlerle alev veya yang›n ç›kabilecek birar›za meydana gelirse tafl›t önce durdu-rulur, sonra patlay›c› madde kutular›olanaklar ölçüsünde güvenli bir yere in-dirilir, üzerleri branda ile örtülür ve birgörevli taraf›ndan korunmas› sa¤lan›r.Tafl›t›n ar›zas› giderilmese, güvenlik ön-lemleri al›narak baflka bir araca yüklenir.

3. Demiryolu ‹le Patlay›c› Madde Tafl›nmas›

3.1.Grupland›rma Demiryolu ile tafl›nacak patlay›c›

maddeler afla¤›daki gruplara ayr›l›r.

a. Birinci Grup: Kara av barutu, Taflbarutu, Dinamitler ve muadilleri,Piroteknik mamuller.

b. ‹kinci Grup: Kapsül ve Muadilleri,

c. Üçüncü Grup: Patlay›c› maddeham maddesi olan teknik amon-yum nitrat ve potas güherçilesi

d. Dördüncü Grup: ‹nfilakl› ve em-niyetli fitiller

3.2.Tafl›nma ‹zin BelgesiDemiryolu ile yap›lacak tafl›malar

için verilecek tafl›ma izin belgesine, tafl›-nacak patlay›c› maddelerin hangi grubaait oldu¤u, ambalajlar›n›n tüzük hüküm-lerine uygun bulundu¤u ayr›ca yaz›l›r.

3.3.Gruplara Göre Tafl›ma

Birinci ve ikinci gruba giren patlay›c›maddeler ayr› ayr› vagonlarda tafl›n›rlarve bu vagonlara patlay›c› maddeler ha-ricinde herhangi bir eflya konulmaz.

Üçüncü ve dördüncü gruba girenpatlay›c› maddeler tüzük hükümlerinegöre ambalajlanarak ve kolay yan›c›maddeler ile bir arada bulunmamas› ko-flulu ile ayn› vagon içersinde tafl›nabilirler.

3.4.Vagon Tahsisi ‹çin Baflvurunun yap›lmas›Demiryolu ile patlay›c› madde tafl›-

mak isteyenlerin, vagon tahsisi için, ta-fl›man›n yap›laca¤› tarihten en az 3 günönce, tafl›ma yap›lacak günü belirten birdilekçe ile tafl›ma izin belgesini göster-mek sureti ile yükleme yap›lacak istas-yon veya ambar›n veya T.C.D.D liman›-n›n yetkili amirine baflvurmalar› gerekir.

Yap›lan baflvuru üzerine istasyon, li-man veya ambar›n yetkili amiri patlay›c›maddeye, en k›sa zamanda ve di¤ermaddelere göre öncelikle vagon tahsisiiçin gereken önlemleri alarak yükleme-nin yap›laca¤› gün ve saati 24 saat içe-risinde baflvurana bildirir.

3.5 Vagonlar›n DurumuPatlay›c› maddeler, kapal› ve kap›la-

r› kilitli zemin ve yan tahtalar› deliksiz vesa¤lam, içerisinde uç ve bafllar› ç›km›flçivi ve c›vata bulunmayan vagonlardatafl›n›r. Yüklemeden önce, vagonlar›nzeminleri süpürülür ve y›kan›r.

Tozlar› dökülebilecek barut gibi pat-lay›c› maddelerin yüklenece¤i vagonla-r›n zeminine branda bezi serilir. Patlay›-c› madde ambalajlar›, vagonlara, demir-yoluna paralel olarak, da¤›lmayacak veistiften düflmeyecek biçimde zemineyay›larak yüklenir.

Birbirine karfl› duyarl›olan patlay›c› maddelerkesinlikle ayn› araçta

tafl›nmamal›, hiç bir fleyolmaz mant›¤› ile hareket

edilmemelidir.

50


3.6. Yang›na Karfl› Al›nmas› Gereken Önlemler Patlay›c› madde yüklenmifl olan va-

gonlar›n ön ve arkalar›nda bulunan en az4’er vagona ispirto, benzin, eter gibi yan›-c› ve parlay›c› veya kibrit çakmak gibi ateflmeydana getirebilen veya saman, tahtatalafl› ve kuru ot gibi yang›na neden olabi-lecek maddeler yüklenmez.

4.Deniz, Nehir ve Göllerde Tafl›ma

4.1.Yükleme ve BoflaltmaPatlay›c› maddelerin yüklenece¤i ve

boflalt›laca¤› deniz tafl›tlar›n›n ç›k›fl vevar›fl limanlar›ndaki liman baflkanl›¤›n›nilgili mevzuat gere¤ince bu tafl›tlar›n de-mirleyece¤i yeri haz›rlamas›, yükleme veboflaltmada çal›flt›r›lacak iflçi ve perso-nelin adlar›n› yerel güvenlik makamlar›-na bildirmesi zorunludur.

Yükleme ve boflaltma s›ras›nda is-keleye, iflle ilgisi olmayanlar giremez,çal›flan iflçiler, liman iflletmesi sorumlu-sunun gözetimi alt›nda bulundurulur veiskele güvenlik makamlar›nca korunur.

Boflaltmadan sonra ,patlay›c› mad-de yüklenen vagonlar ve kara tafl›tlar›iskelede b›rak›lmaz,bina ve topluluklar-dan uzak bir yere çekilir.ve burada ko-runmaya al›n›r.

Deniz tafl›tlar›ndaki yükleme ve bo-flaltma s›ras›nda vinçlerin çal›flt›r›lmas›geminin ilgili güverte subay› veya güver-te lostromosu gözetiminde, silkeleme,çarpma ve sars›nt› olmayacak biçimdeve gerekli önlemler al›narak yap›l›r.

4.2.Boflaltmada GözetimGemiden mavnaya veya motora ve-

ya mavnadan iskeleye paylay›c› maddeyüklenmesi ve boflalt›lmas› liman ifllet-mesi sorumlusunun gözetiminde yap›l›r.Ambalajlar›n tabla sapan veya sand›ksapanlar konulmas›, indirilmesi s›ras›n-da sürtünmemesi, çarp›lmamas› ve ezil-memesi için gerekli önlemler al›n›r.

4.3.Yang›na Karfl› ÖnlemlerPatlay›c› madde yükleme ve boflalt-

mas›nda çal›flt›r›lacak iflçi ve personelinüzerinde sigara, kibrit, çakmak gibi mad-

delerin bulundurulmas› yasakt›r. Patlay›c›yüklenecek motor ve mavnalar›n içi veüstü süpürülür. Y›kan›r, zemine brandabezi serilir. Yükleme sonras› ayr›ca pat-lay›c›lar›n üzerine branda bezi örtülür.Yüklü motor ve mavnalarda atefl yak›l-maz. Elektrik oca¤› kullan›lmaz, sigaraiçilmez. Ayd›nlatma amac›yla kuru pil-li el lambalar› kullan›l›r.

4.4.Di¤er HükümlerPatlay›c› maddelerin, suda çal›flan

tafl›tlarda tafl›nmas›nda bu tüzükte yeralmayan hususlarda Bakanlar Kurulunun6/4/1952 günlü ve 3/14831 say›l› karar›ile yürürlü¤e konulan Tehlikeli Eflyan›n Ti-caret Gemileri ‹le Tafl›nmas›na Dair Tü-zükte yer alan hükümler uygulan›r.

5.Havayolu ‹le Tafl›ma Havayolu ile patlay›c› madde tafl›n-

mas› için, patlay›c› maddelerin cins vemiktarlar›, nereden yüklenece¤i veya it-hal edilece¤i, yüklenecek uça¤›n ad›,uça¤›n hareket edece¤i havaalan› ile kal-k›fl günü, saati ve inece¤i havaalan›nabildirilmek suretiyle ‹çiflleri Bakanl›-¤›’ndan havayolu ile tafl›nma izin belge-si al›n›r.

Hava Liman› Bafl Müdürlü¤ü veyaHava Meydan› Müdürlü¤ü, Gümrük ida-resi ve güvenlik makamlar›nca birlikte,uça¤›n kalk›fl ve var›fl saatlerine görehavaalan›nda gerekli önlemler al›narak,alan›n patlay›c› maddeler yükleme veboflalt›lmas›na ayr›lacak bölümü haz›r-lar, Patlay›c› maddelerin uça¤a yükleme

veya boflaltma ifli mal sahibince sa¤la-nacak personel taraf›ndan en k›sa za-manda yap›larak, havayolu ile tafl›ma izinbelgesi ile birlikte gidece¤i yere gönderi-lir.

Yükleme ve boflaltma anlar› d›fl›ndabu gibi patlay›c› maddeler, alanda de-polanamaz, k›sa bir süre için olsa dabekletilemez.

6. SonuçPatlay›c› madde tafl›ma kurallar›na

kesinlikle uyulmal›d›r. Tafl›ma ile ilgili araçveya güvenlik belgeli elemanlarda olufla-cak veya oluflmas› muhtemel de¤ifliklik-ler, ivedilikle yetkili veya ilgili kiflilere bildi-rilmelidir. Aksi halde yap›lan de¤ifliklikle-rin bildirilmemesi al›nan tüm önlemlerinolumsuz etkilenmesine, hatta büyükproblemlerin oluflmas›na yol açabilir.

Özellikle birbirine karfl› duyarl› olanpatlay›c› maddeler kesinlikle ayn› araçtatafl›nmamal›, hiç bir fley olmaz mant›¤›ile hareket edilmemelidir.

Tafl›ma sonras›nda yerine ulaflanpatlay›c› maddeler ile ilgili tutanaklar veevraklar en k›sa sürede izin verilen mer-cilere ulaflt›r›lmal›d›r.

Kaynak: 87/12028 say›l› Tekel d›fl› b›ra-

k›lan patlay›c› maddelerle ilgili av malzemesi

ve benzerlerinin usul ve esaslar›na iliflkin tü-

zük

‹brahim DEM‹RCANMaden Mühendisi - Patlatma Mühendisi

Kaynak: dergisi

Yüksek h›zda araç kullanma davran›fl›, kaza say›s› üzerin-de do¤rudan do¤ruya etkide bulunan çok önemli bir trafik ih-lalidir. 2008’de Dünya Sa¤l›k Örgütü taraf›ndan haz›rlanm›flolan H›z Yönetimi bafll›kl› raporda, h›z yapma davran›fl› için,yasal h›z s›n›r›n›n üzerinde afl›r› h›zda ya da yasal h›z s›n›r›n›aflmayan ancak içinde bulunulan koflullar için uygun olmayanyüksek h›zda araç kullanmak tan›m› benimsenmifltir. Bir bafl-ka ifadeyle, bir arac›n h›z›n›n yüksek olup olmad›¤›na karar ve-rirken, hem yasal h›z s›n›r› hem de arac›n içinde bulundu¤uortam›n göz önünde bulundurulmas› gerekmektedir.

H›z›n, Kaza ve Kaza Sonuçlar› Üzerindeki Etkisi Nedir?Bu etki iki flekilde ortaya ç›kmaktad›r. ‹lki, ka-

za ihtimalinin artmas›, ikincisi ise kazan›n sebebih›z olmasa bile, yüksek h›zda meydana gelen ka-za sonuçlar›n›n a¤›rlaflmas›d›r.

H›z ve kaza ihtimali: H›z artt›kça arac›n kontroledilmesi de o oranda güçleflir. Bu baz› hallerdeçevresel koflullarla birleflerek kazaya yol açabilir.Özellikle h›z s›n›r›na uyulmas›n›n zorunlu oldu¤udönemeçler, e¤imli yol kesimleri söz konusu oldu-¤unda yüksek h›z do¤rudan do¤ruya kaza nede-ni olabilmektedir.

Ayr›ca, yüksek h›zda seyreden bir araç, durmas›n› gerek-tiren bir engelle karfl›laflt›¤›nda bir yandan daha fazla mesafe-ye ihtiyaç duymakta, bir yandan da sürücünün durmak içingerekli tepkiyi verme süresi içinde arac›n katedece¤i mesafeartt›¤›ndan mevcut mesafenin bir k›sm› yine h›z nedeniyle yu-tulmaktad›r. Bu nedenle yol üzerinde bir engelle karfl›laflanaraç, ne kadar h›zl› ise do¤ru noktada durmas› o kadar zor-laflmakta, bu da kaza ihtimalini kuvvetlendirmektedir. Frenebas›lmas› gereken hallerde, arac›n h›z›na göre durma mesa-fesindeki de¤iflim afla¤›daki flekilde gösterilmifltir. Bilindi¤i gi-bi, durma mesafesindeki bu farkl›l›klar, özellikle yayalar›n yo-¤un olarak bulunabilece¤i bölgelerdeki h›z s›n›rlamas›n›n te-mel gerekçesidir.

54


Trafikte H›z ve Kaza RiskiTrafikte H›z ve Kaza Riski

Kaynak: Speed management: a road safety manual for decision-makers and practitioners.Geneva, Global Road Safety Partnership, 2008.

Arac›n h›z›na göre durma mesafesindeki de¤iflim.


55

H›z ve kaza sonucu: Araç ne kadaryüksek h›zla seyrediyorsa çarpma an›n-da transfer edece¤i mekanik enerji de okadar yükselmekte, kaza an›nda buenerjinin transfer edildi¤i araç, arac›niçinde bulunan insanlar ve arac›n çarp-t›¤› yaya, araç ya da engel o kadar za-rar görmektedir. Saatte 80 km h›zlaseyreden bir araçta bulunan bir kiflininölme ihtimali, saatte 30 km h›zla gidenbir araçta bulunan bir kifliye göre 20 katdaha fazlad›r. Yayalar ve bisikletliler gibi,daha savunmas›z yol kullan›c›lar› sözkonusu oldu¤unda kaza sonucu çokdaha a¤›r olabilmekte; yayalar›n kendi-lerine 30 km/saat ya da daha düflükh›zda giden bir araç çarpt›¤› zaman ha-yatta kalma ihtimali %90 iken, arac›n sa-atte 45 km h›zda olmas› halinde hayattakalma ihtimali %50’ye düflmektedir. Sa-atte 80 km h›zda giden bir arac›n çarp-mas› halinde ise yayan›n hayatta kalmaihtimali hemen hemen yok gibidir.

Kaza ihtimali ve kaza sonuçlar› ileiliflkisi nedeniyle h›z, temel bir risk faktö-rü olarak kabul edilmektedir. Afl›r› h›z,yasal h›z s›n›rlar›n›n; uygun olmayan h›zise, çevresel koflullara göre uygun h›zs›n›r›n›n üzerine ç›k›lmas› anlam›na gel-mektedir. Her iki durumda da meydanagelebilecek kazalar yasal h›zda ya dauygun h›zda oluflabilecek hasar›n üze-rinde olmaktad›r. Yüksek gelir grubun-daki ülkelerde h›z, karayolunda meyda-na gelen kazalar›n %30’unda etkili birfaktör iken, düflük ve orta gelirli ülkeler-

de karayolunda meydana gelen kazala-r›n yaklafl›k %50’sinde temel etkendir.Arac›n h›z›n› kontrol etmek, kazalar› ön-leyebilir ve meydana gelebilecek kaza-larda oluflabilecek zarar› ve kay›plar›azaltarak olumsuz etkiyi azaltabilir.

Ortalama H›z› Azaltmak ‹fle Yarar M›?Karayolu üzerindeki gerçek h›z orta-

lamas›n›n azalt›lmas›n›n gözle görülürolumlu sonuçlar› vard›r. Tüm dünyada,özellikle yüksek gelir grubundaki ülkeler-de yap›lm›fl pek çok araflt›rma h›z ve

kaza riski aras›ndaki iliflkiyi aç›kça gös-termektedir. Araflt›rmalar tutarl› olarakkaza, yaralanma ve ölüm oranlar›n›n h›zartt›kça yükseldi¤ini, azald›kça düfltü-¤ünü göstermektedir.

Kuramsal tahmin: Bu konuyla ilgiliçal›flmalardan biri olan Kuvvet Modeli(Power model) kullan›larak, ortalama h›z-da meydana gelen de¤iflime ba¤l› kaza-lar ve kazan›n ciddiyeti tahmin edilebil-mektedir. Bunlar afla¤›daki grafik ve tab-loda özetlenmifltir. Grafi¤in incelenme-sinden anlafl›laca¤› gibi, ortalama h›z›n%5 artmas›, yaklafl›k olarak tüm yaralan-

mal› kazalarda %10, ölümlükazalarda ise %20 düzeyindeart›fla yol açmaktad›r. Tablodaise, farkl› h›zlar için bu kura-m›n öngördü¤ü düflüfl oranla-r›na, takip eden alt bafll›klardaise, bu kuram› destekleyengerçek uygulama sonuçlar›nayer verilmifltir.

H›z›n düflürüldü¤ü uy-gulamalar: Bu de¤erlerin tü-müyle kuramsal öngörülerolmad›¤›n› gösteren pek çokuygulama vard›r. Yasal s›n›r›ndüflürülmesi ya da yeni biryasal s›n›r belirlenmesi sure-tiyle h›z s›n›r›n›n de¤ifltirildi¤ide¤iflik ülkelerde (Güney Af-

H›z ve kaza say›s› aras›ndaki iliflki *

* Kuvvet Modeline göre (Power model) h›z ve kaza say›s›ndaki iliflki.Kaynak: Speed management: a road safety manual for decision-makers and prac-titioners.Geneva, Global Road Safety Partnership, 2008.

*Kuvvet Modelinin (Power model) farkl› h›zlar için, ortalama h›z›n saatte 1 ya da 2 km azalt›lmas›koflullar›na uygulanmas›.

Kaynak: Speed management: a road safety manual for decision-makers and practitioners.

Geneva, Global Road Safety Partnership, 2008.

50 60 70 80 90 100 110 120 km/s km/s km/s km/s km/s km/s km/s km/s

Yaralanmal› 1 km/s azal›rsa 4.0 3.3 2.8 2.5 2.2 2.0 1.8 1.7kazalar 2 km/s azal›rsa 7.8 6.6 5.6 4.9 4.4 4.0 3.6 3.0

Ölümlü ve 1 km/s azal›rsa 5.9 4.9 4.2 3.7 3.3 3.0 2.7 2.5ciddi kazalar 2 km/s azal›rsa 11.5 9.7 8.3 7.3 6.5 5.9 5.4 4.9

Ölümlü 1 km/s azal›rsa 7.8 6.5 5.6 4.9 4.4 3.9 3.6 3.3kazalar 2 km/s azal›rsa 15.1 12.7 10.9 9.6 8.6 7.8 7.1 6.5

Kaza Türleri ve h›zda azalma miktar›

Ortalama h›z azalt›ld›¤›nda kazalarda beklenen düflüfl oran› (%) *

‹ncelenen ortalama h›z


56

rika, Belçika, Finlandiya, Fransa, ‹ngilte-re, Almanya, ABD ve Yeni Zelanda) ya-p›lan uygulamalar›n gözden geçirildi¤ibir tarama çal›flmas›, karayolunda mey-dana gelen kazalarda %8 ile %40 ara-s›nda de¤iflen düflüfller sa¤land›¤›n›göstermifltir. Afla¤›da verilen örneklerde, afl›r› h›z› önlemenin çok yarar sa¤la-yabilece¤ini gösteren di¤er benzer bul-gulard›r.

• 1990, ‹sveç’te yasal h›z s›n›r› 110km/s’ten 90 km/s’e düflürüldü-¤ünde, gerçek h›z ortalamas› sa-atte 14 km azalt›lm›fl, bunun so-nucunda ölümlü kazalarda %21oran›nda azalma sa¤lanm›flt›r.

• 1991, ‹ngiltere’de yasal h›z s›n›r›100 km/s’ten 80 km/s’e düflürül-dü¤ünde, gerçek h›z ortalamas›saatte 4 km azal›rken kazalar%14 oran›nda azalm›flt›r.

• 1994, ‹sviçre’de yasal h›z s›n›r› 130km/s’ten 120 km/s’e düflürül-müfl, gerçek h›z ortalamas› saatte5 km, ölümlü kazalar %12 ora-n›nda azalm›flt›r.

• Fransa’da h›z radarlar›n›n kullan›l-mas› sonucunda afl›r› h›z cezala-r›nda büyük bir art›fl olmufl, bu sa-yede ortalama h›z düflürülürken,kaza say›s› da azalm›flt›r.

• 1973 y›l›ndaki petrol krizi döne-minde Yeni Zelanda hükümetiflehirleraras› karayolunda h›z s›n›-r›n› saate 55 milden 50 mile (yak-lafl›k 89 km/s’ten 80 km/s’e) dü-flürdü¤ünde, bu yollar üzerindegerçek h›zlarda 8-10 km/s aras›düflüfller sa¤lanm›fl, buna ba¤-l› olarak, h›z s›n›r›n›n de¤iflmesin-den etkilenmeyen flehir içi yollar-la k›yasland›¤›nda ölüm ve yara-lanmalarda önemli düflüfller eldeedilmifltir. fiehirleraras› anayollar-da ölüm %37, ciddi yaralanmalar%24, hafif yaralanmalar ise %22azalm›fl, bu oranlar flehir içi alan-larda s›ras›yla %15, %9 ve %4olarak gerçekleflmifltir.

H›z›n yükseltildi¤i uygulamalar:Yukar›da verilen örneklerin tersine, h›zs›n›r›n›n yükseltildi¤i uygulamalarda kazasay›s›n›n artt›¤›n› gösteren bulgular var-d›r. 1987 – 1988 y›llar› aras›nda ABD’de40 eyalette h›z s›n›r› eyaletleraras› otoyol-larda saatte 55 milden

65 mile (yaklafl›k 89 km/s’ten 105km/s’e) yükseltilmifltir. Bu de¤ifliklik ger-çek h›z ortalamas›nda yaklafl›k saatte 3mil (5 km/s) art›fla yol açm›fl, belirtilendönem boyunca bu yollarda ölümler %

20 - %25 oran›nda artm›flt›r. Ameri-ka’da yap›lan araflt›rmada eyaletleraras›otoyollarda h›z s›n›r›n› saatte 65 mildensaatte 70 ve 75 mile yükselten eyalet-lerde ölümler, h›z s›n›r›n› de¤ifltirmeyeneyaletlerle k›yasland›¤›nda, s›ras›yla %38 ve % 35 oran›nda artm›flt›r.

• 1992, Avusturalya’da yasal h›z s›-n›r› 100 km/s’ten 110 km/s’e yük-seltildi¤inde yaralanmal› kazalar%25 artm›fl, 1996 y›l›nda raporedilen bir baflka araflt›rmada ise,Avusturalya Victoria’da 5-20km/s aras› art›fllara ba¤l› olarakkazalar›n da %8 oran›nda artt›¤›belirtilmifltir.

• 1987 y›l›nda, Avusturalya’da Mel-bourn çevresinde h›z s›n›r› saatte100 km’den 110 km’ye yükseltil-mifl, 1989 y›l›nda ise yeniden 100km/s’e çekilmifltir. H›z s›n›r›n›n de-¤iflmedi¤i bir kontrol bölgesine k›-yasla, h›z›n arttt›¤› dönemde gidi-len kilometre bafl›na yaralanma-l› kaza say›s› %24 artm›fl, h›z s›n›-r›n›n düflürüldü¤ü dönemde%19.3 azalm›flt›r.

Afl›r› H›z›n Önlenmesi Kazalar› Nas›l Azalt›r?‹hlalleri önlemeye yönelik faaliyetle-

rin temelinde, ortak bir kullan›m alan›olan trafik ortam›ndan, herkesin gü-venli, adil, verimli bir biçimde yararlan›l-mas›n› sa¤lamak fikri vard›r. Bu temelihtiyaç, kaza riskinin azalt›lmas›n› gerek-tirir. Ayn› yaklafl›m kaza riskiyle do¤ru-dan iliflkili olan ihlal davran›fllar›na mü-dahalenin temelinde deyer al›r. Say›s›zuygulama örne¤i, trafik ortam›nda riskle-ri azaltmaya yönelik etkili faaliyetlerdenbiri olan h›za müdayalenin do¤ru ve ras-yonel bir hedef oldu¤unu destekleyensonuçlar ortaya koymufltur. Afla¤›dakigrafik gösterim, h›z ve kaza say›s›ndakide¤iflim aras›ndaki iliflkiye aç›kl›k getir-mektedir.

Karayolu üzerindeki h›z ortalamas›-n›n düflürülmesiyle ortaya ç›kan flu so-nuçlar sayesinde kaza, ölü ve yara-l› say›s›nda hedeflenen azalmalar sa¤la-nabilmektedir:


57

Görece düflük h›zlar

• tehlikeli durumlar› farketmek içinsürücüye daha çok zaman tan›r,

• tehlikeli duruma tepki verilirkenarac›n katetti¤i mesafe azalm›flolur,

• frene bast›ktan sonra durmakiçin ihtiyaç duyulan mesafe azal-m›fl olur,

• çarpma öncesinde di¤er yol kul-lan›c›lar›n›n, arac›n h›z›n› tahminedebilme imkan› artar,

• di¤er yol kullan›c›lar›n›n bir çar-p›flmadan kaç›nmak için dahafazla flans› olur,

• sürücünün, arac›n kontrolünükaybetme ihtimali azal›r.

Güvenli karayolu sisteminin temelamac›, ölüm ya da ciddi yaralanmalarayol açmaks›z›n insan hatalar›na izin ve-ren bir karayolu ulafl›m sistemi kurmak-t›r. Güvenli bir karayolu sisteminin hata-ya izin veren bir yap›da olmas› gerekti¤ifikri trafik güvenli¤i aç›s›ndan çeliflki-li gibi görünse de, bunu, hatay› tolereedebilen trafik sistemi olarak ele almakkonuya daha aç›kl›k getirebilir. Bu iserisklerin azalt›lmas›, risklerin azalt›lmas›ise kural ihlallerinin önlenmesi ile büyükölçüde sa¤lanabilmektedir. Afl›r› h›z›nönlenmesi, muhtemel hatalar›n ve bek-

lenmedik yol koflullar›n›n ortaya ç›kard›-¤› riskli durumlar›n önemli bir bölümü-nün kazaya dönüflmesini engeller. H›z›azaltman›n somut yarar› pek çok kezkan›tlanm›fl oldu¤undan, bu temel etkiart›k üzerinde fazlaca tart›flma götür-meyen bir trafik olgusu olarak kendiniortaya koymufltur.

“Orta düzeyde h›z ihlali” denilen veyasal h›z s›n›r›n›n 10-15 km/s üzerindearaç kullan›lmas› anlam›na gelen ihlalgrubu, bundan daha yüksek h›z ihlalle-riyle k›yasland›¤›nda, ciddi sonuçlar›olan trafik kazalar›nda daha büyük birrol oynamaktad›r. Bunun nedeni ise or-ta düzeyde h›z ihlallerinin afl›r› h›z ihlalle-rine göre daha yayg›n olmas›d›r.

Afl›r› H›z Nas›l Önlenebilir?H›z yönetimi ve kontrolüyle ilgili ola-

rak, iyi uyguland›¤›nda kazalar›n azalt›l-mas› ve kaza sonuçlar›n›n hafifletilme-sinde somut yarar sa¤layan etkili bir di-zi müdahale tan›mlanm›flt›r.

Yasama ve cayd›r›c› denetim: Kara-yolunda meydana gelen yaralanma veölümlerin azalt›lmas›nda en etkili iki ön-lem, h›z s›n›rlar›n›n belirlenmesi ve etkili,yayg›n flekilde denetlenmesidir. Bir çokfarkl› ülkede yaflanan tecrübeler yasalh›z s›n›rlar›n›n belirlenmifl olmas›n›n sa-

dece bir ön koflul oldu¤unu göstermek-tedir. H›z, sürekli ve görünür yöntemler-le denetlenmedikçe, yasal h›z s›n›rlar›n›belirlemek, h›z›n azalt›lmas›nda ancakk›sa vadeli bir etkide bulunmaktad›r.Bununla birlikte, sürekli ve yayg›n da ol-sa, denetim bütünüyle görünür yöntem-lere dayal› olarak yap›ld›¤› zaman, cay-d›r›c›l›k aç›s›ndan istenmeyen bir baflkasonuç ortaya ç›kmaktad›r: Sürücülerdenetim oldu¤una ya da olabilece¤inedair “görünür” ipuçlar›n› dikkate almaktave davran›fllar›n› buna göre ayarlamak-tad›r. Daha aç›k bir ifadeyle, polis dene-timinin bütünüyle görünür yöntem vestratejiler üzerine kurulmas›, denetiminoldu¤u ve olmad›¤› güzergahlar›n iflaret-lenmesi anlam›na gelmekte, denetiminolmad›¤› yerlerde ihlaller artmaktad›r.

Denetimin ne flekilde yap›ld›¤›naba¤l› olarak özel ya da genel cayd›r›c›l›ketkisi ortaya ç›kmakta, bu farkl› cayd›r›-c›l›k etkilerinden ihtiyaçlar, öncelikler gö-zetilerek yararlan›lmas› gerekmektedir.Belirli bölgelerde, her zaman, polis tara-f›ndan ya da sabit kameralarla, yüksekdüzeyde görünür denetim yap›lmas› ha-linde, temel cayd›r›c› etki yaln›z bu özelbölgelerle s›n›rl› olmaktad›r. Öte yandan,yüksek düzeyde görünürlü¤ü sa¤lan-m›fl denetim yöntemlerinin stratejik ola-

rak planlanm›fl polis ekipleri ya da h›ztespit kameralar› ile birlefltirilerek kulla-n›lmas› halinde ise, halkta h›z denetimi-nin her an her yerde yap›labilece¤i yö-nündeki alg› güçlenmektedir. H›z dene-timinin yeri ve zaman› ile ilgili bu belirsiz-lik, sürücüleri nerede ne zaman araçkullan›yor olurlarsa olsunlar, yasal s›n›r-lar içinde kalmaya zorlamakta ve ancakbu flekilde genel cayd›r›c›l›k sa¤lanabil-mektedir.

Bu nedenle önleyici etkisi nedeniyletercih edilen görünür denetim teknikleritek bafl›na kullan›d›¤›nda genel cayd›r›c›-l›k aç›s›ndan yetersiz kald›¤›ndan, giz-li denetim, seyir halinde denetim, ihbarla-ra müdahale vb. yöntemlerle bir aradakullan›lmas› gerekmektedir. Dünyan›n de-netim konusundaki ortak tecrübesini de-¤erlendiren çal›flmalarda bu tekniklerin birarada kullan›ld›¤› birlefltirilmifl yöntem vestratejiler tavsiye edilmektedir.

Otomatik denetim araçlar›: H›z tes-pit kameralar›, karayolu kazalar›n›n azalt›l-mas›nda çok uygun maliyetli araçlard›r.Görünür, gizli, sabit ya da seyyar olarakkullan›labilen bu araçlar, kullan›m esnekli-¤i sa¤lad›¤›ndan farkl› denetim stratejileri-ne adapte edilebilmekte, yüksek düzey-de genel ve özel cayd›r›c›l›k etkisi yara-tabilmektedir.

De¤iflken h›z s›n›rlar›: Baz› ülkeler-de h›z s›n›rlar›, hava koflullar›, trafik du-rumu ve günün saatlerine göre ayarlan-maktad›r. Bu, h›z s›n›rlar›n›n yerel özel-liklere ve trafik durumuna göre uyarlan-mas›n› temin eti¤inden dolay›, sürdürül-mesi daha muhtemel bir uygulama biçi-mi olarak tavsiye edilmektedir. Bu türuygulamalarda yolun tasar›m› ve oto-matik denetim araçlar›n›n etkili kullan›m›önem kazanmaktad›r.

Trafi¤in durultulmas›: Bu terim, ‹n-gilizce’den dilimize kelimenin ilk karfl›l›-¤›na göre çevirildi¤inde “trafi¤in sakinlefl-tirilmesi” anlam›na gelmektedir. H›z› -ba-z› hallerde de trafik ak›m›n›- düflürmek zo-runda b›rakacak flekilde karayolunun ta-sarlanmas›na yönelik mühendislik önlem-lerine bu ad verilmektedir. Bu tür önlemler,ilk olarak ‹ngiltere, Hollanda ve Danimar-ka’da denenmifl, sürücüleri, h›z› azaltmakzorunda b›rakacak gürültü-sars›nt› fleritle-ri ile yine yavafllamay› sa¤layacak yönlen-dirici yol tasar›mlar› uygulanm›flt›r.

Trafi¤in durultulmas›na yönelik bu türönlemler, yüksek gelir grubundaki ülke-lerde karayolu kazalar›n›n azalt›lmas›amac›yla genifl ölçüde kullan›lmaktad›r.Bunlar aras›nda kavflaklar gibi fiziksel h›zdüflürücüler, karayolu üzerinde dikey (ör-ne¤in h›z kasisleri), yatay (örne¤in, yolundaralt›lmas› ya da gürültü-sars›nt› fleritleri)müdahaleler yer almaktad›r. Yararl› oldu-¤u gösterilmifl bu tür önlemler, özellikleh›z kontrolüne yönelik denetimlerin etkisizkald›¤› yerlerde fayda sa¤layabilir.

Bu tür önlemler aras›nda, düflük veyüksek h›zl› yol kullan›c›lar›n›n ayr›lmas› yada araçlar›n belirli alanlara girmekten vaz-geçirilmesi de yer almaktad›r. Yüksek h›zl›yollardan düflük h›zl› yollara geçifller –ör-ne¤in araçlar›n, otoyolu keserek geçiflyapt›¤› yerler- tehlikeli bölgeler ortaya ç›-karabildi¤inden, yerleflim yerlerine yakla-flan yo¤un yollarda geçifl bölgelerinin be-lirgin hale getirilmesi sürücülerin h›z› azalt-malar›n› sa¤layabilmektedir. Geçifl bölge-lerinin belirginlefltirilmesinde h›z yapmay›zorlaflt›ran zemin de¤ifliklikleri, yavaflla-may› gerektiren dönemeçler, düflük h›zbölgeleri ve kavflaklar yarar sa¤layan çar-p›c› örneklerdendir.

Etkili ve ço¤unlukla maliyeti yüksekolan trafik durultma faaliyetlerinin önce-sinde; denetim olmad›kça yasal h›z s›-n›rlar›n›n, uygun yapt›r›mlar olmad›kçadenetimin, etkisiz bir h›z yönetimi anla-m›na gelece¤i kabul edilmelidir. Dolay›-s›yla, h›z s›n›rlar›na uyulmas›n› temin et-mek için h›z denetimi ve yapt›r›mlara herzaman ihtiyaç vard›r.

Çünkü, her ne kadar h›z, pek çok ka-zan›n ya da a¤›r kay›plar›n nedeni ise de,

herhangi bir sürücünün bireysel bak›flaç›s›ndan h›z s›n›r›n› aflmak nedeniyleciddi bir kaza yapma ihtimali düflük, bu-na karfl›l›k, yayg›n denetim ortam›nda h›zcezas› alma ihtimali daha yüksek alg›lan›r.Denetimin ihlal davran›fllar› üzerindekigözle görülür etkisinin nedeni budur.

H›z denetiminin trafik güvenli¤i aç›s›n-dan özel önemi, h›z›n, kaza ihtimali ve so-nuçlar› ile do¤rudan iliflkisinden kaynak-lanmaktad›r. Bunun yan› s›ra h›z, en yay-g›n ihlal davran›fllar›ndan biridir. Yayg›n veönemli bir ihlal türünün azalt›lmas›, kazariskininin, bu ise do¤rudan do¤ruya kazasay›s›n› azalt›lmas›n› sa¤lamaktad›r. Afl›r›h›z›n önlenmesi, kazalar›n ve kaza sonu-cu ortaya ç›kan kay›plar›n psikolojik, sos-yal, ekonomik maliyetinin azalt›lmas›ndasomut bir yarar sa¤lad›¤› gibi, hava kirlili-¤i, gürültü gibi çevresel maliyetleri de dü-flürmektedir.

Kaynaklar:

Speed management: a road safety ma-

nual for decision-makers and practitioners.

Geneva, Global Road Safety Partners-

hip, 2008.

Preventing Road Traffic Injury: A Public

Health Perspective for Europe.

World Health Organization, 2004.

World report on road traffic injury pre-

vention.

World Health Organization, 2004.

Traffic Law Enforcement: A Review of

the Literature.

Monash University Accident Research

Centre SWOV, 1994.


58

Araç Cinsi fiehir ‹çi fiehir D›fl› Otoyol

Otomobil 50 Km/s 90 Km/s 120 Km/s

Otobüs 50 Km/s 80 Km/s 100 Km/s

Minibüs, Kamyon, Kamyonet 50 Km/s 80 Km/s 90 Km/s

Arazi Tafl›t›, Motosiklet 50 Km/s 70 Km/s 80 Km/s

Tehlikeli madde tafl›yan ve 30 Km/s 50 Km/s 60 Km/s Özel izin belgeli araçlar

Motorlu ve motorsuz bisikletler 30 Km/s 50 Km/s -

Lastik tek. Traktör, ar›zal› arac› 20 Km/s 20 Km/s -Çeken araçlar ve ifl makineleri

fiehir ‹çi ve fiehir D›fl› H›z Limitleri

Derleyen: Uzm.Psk. fiehnaz KöksalTrafik Araflt›rma Merkezi Müdürlü¤ü

60


DO⁄ALGAZ KULLANILAN fiEH‹RLERDEK‹ SANAY‹DE 1000 kcal / saat ISI ‹HT‹YACI ‹Ç‹N GEREKL‹

OLAN TÜM YAKIT TÜRLER‹N‹N KEND‹ ‹Ç‹NDE MAL‹YET KARfiILAfiTIRMA TABLOSU

(13 Temmuz 2009 tarihinde belirlenmifl olan KDV Hariç fiyatlarla)

66

‹fl Makinalar› Operatörü Meslek Standard› Haz›rlama Çal›flmalar› Devam Ediyor…

Temel görevi Avrupa Birli¤i ile uyumlu ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve iflletmek olan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ta-raf›ndan bafllat›lan ulusal Meslek standartlar›n›n haz›rlanmas› çal›flmalar› kapsam›nda ‹fl Makinas› Operatörü Meslek Standard›haz›rlama çal›flmalar› devam etmektedir.

9 Temmuz 2008 tarihinde imzalanan protokol ile inflaat sektöründe meslek standard› haz›rlama görevi MYK taraf›ndan ‹n-tes’e verilmifl olmakla birlikte; bir sivil toplum kuruluflu olan Derne¤imiz bu konuda sorumlu davranarak, ‹ntes taraf›ndan ope-ratör meslek standartlar›n›n haz›rlanmas›na yönelik olarak talip edilen deste¤e olumlu yan›t vermifl ve ‹ntes ile bir iflbirli¤i proto-kolü imzalanm›flt›r.

Bu protokol kapsam›nda Derne¤imiz tara-f›ndan verilen uzman deste¤i ile ‹fl Makinas›Operatörü meslek gurubuna dahil dokuz mes-le¤in standart belirleme çal›flmalar› gerçekleflti-rilecektir.

Bu dokuz meslekten ilk dördü olan, kulevinç operatörü, greyder operatörü, dozer ope-ratörü ve ekskavatör operatörü meslek stan-dartlar› haz›rlanm›fl olup intes taraf›ndan görüflve öneri için sektörün ilgili taraflar›na gönderil-mifltir.

‹MDER E¤itim Komitesi Baflkan› ve VOLVO ‹fl Makinalar›E¤itim Müdürü olan Sn. Do¤an KIRAN 18.06.2009 TarihindeDerne¤imizi ziyaret etti.

Dernek Baflkan›m›z Sn. Duran KARAÇAY ve Baflkan Yar-d›mc›m›z Sn. Mustafa S‹LPAGAR’›n kat›ld›¤› toplant›da sektöreyönelik e¤itim faaliyetleri konusunda, birlikte neler yap›labilece¤ikonusu de¤erlendirildi.

Etkinliklerimiz ve Haberler

Derne¤imize Ziyaret

‹fl Makinalar› Operatörü Meslek Standard› Haz›rlamaÇal›flmalar› Devam Ediyor…

KOMATEK 2009KOMATEK 2009 11. Uluslararas› ‹fl ve ‹nflaat Makina Teknoloji ve

Aletleri Fuar› 5 – 10 May›s 2009 tarihleri aras›nda Ankara Atatürk KültürMerkezinde yap›ld›.

Fuara 23 ülke-den 393 firma kat›ld›.

Komatek fuar›-n›n aç›l›fl›, Derne¤i-mizin de üyesi oldu¤u OST‹M OSB/Çankaya Üniversitesi ‹fi‹M Kümesi (Ostim ‹flve ‹nflaat Makinalar› Kümesi) ve SADA birlikteli¤i ile yap›ld›.

Derne¤imiz fuarda stand› ile yer ald›. Yapt›¤›m›z bir organizasyonla Derneküyelerimizle birlikte sektör firmalar›na ait standlar ziyaret edilerek sektör sorun-lar› ile ilgili karfl›l›kl› bilgi paylafl›m›nda bulunuldu ve e¤itim, seminer vb. konula-r›nda iflbirli¤i imkanlar› araflt›r›ld›.

67


SEKTÖRDEN HABERLER

Yönetim Kurulu Üyemiz Sn. Muhittin BÜKERP‹ Makina’da Pazarlama Koordinatör Yard›m-c›s› olarak göreve bafllad›. Pi Makina; ifl makinalar›, beton ekipmanlar›, k›r-ma eleme tesisleri ve arazi araçlar› üretmektedir.Sn. BÜKER’e yeni görevinde baflar›lar dileriz.‹letiflim Bilgileri: Ankara-Konya yolu 23. KmGölbafl›/ANKARA Tel: 0312 484 08 00 Faks: 0312 484 14 36 Gsm: 0533 527 54 66Web: www.pimakina.com.tr e-posta: [email protected]

Dernek üyemiz Sn. Metin UYGUR’un sahibioldu¤u IMER - L&T ‹fl Makinalar› – IMER Gro-up ifl ve inflaat makinalar› konusunda IHIMERve IMER International ürünleri ile ilgili sat›fl fa-aliyetine bafllam›flt›r. Sat›fl koordinatörü olarakSn. Erdinç HAMAMCI göreve getirilmifltir IMERL&T’nin yeni faaliyetinin hay›rl› ve u¤urlu olma-s›n› dileriz.‹letiflim Bilgileri: IMER - L&T ‹fl Makinalar› Ofis: Konrad Adenauer Cad. No: 75/4 Çanka-ya/ANKARA Tel: 0312 492 17 50 Faks: 0312 492 17 55 Web: www.imer-lt.com.trErdinç HAMAMCI Gsm: 0530 660 95 10e-posta: [email protected]

Dernek üyelerimiz Sn. Osman OMAY ve Sn. C.Cem DORKEN’in sahibi oldu¤u AKED‹ firmas›,IMER - L&T ‹fl Makinalar› taraf›ndan ithal edilenJapon-‹talyan üretimi IHIMER mini ekskavatör,mini yükleyici ve tafl›y›c›lar›n sat›fl ve sat›fl sonra-s› hizmet faaliyetine bafllam›flt›r. AKED‹’nin yenifaliyetinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz.‹letiflim Bilgileri: Uzayça¤› Cad. 902. Sok.No: 11 Ostim/ANKARA Tel: 0312 385 98 18Faks: 0312 385 98 19 e-posta: [email protected] Web: www.akedi.net

Dernek üyemiz Sn. Mustafa AKKIZ’›n sahibi ol-du¤u MASS Makina yeni adresinde, MASS ma-kina çimento, cam ve demirçelik fabrikalar›n›n en-düstriyel ekipmanlar›n›n (konveyor, k›r›c›, elek, çe-lik bant) imalat›n› yapmaktad›r. Sn. AKKIZ’a yeniiflyerinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz.‹letiflim Bilgileri: MASS Makina San. Tic. Ltd.fiti. ASO 2. Org. San. Böl. Eskiflehir Yolu 42.Km ANKARA Tel: 0312 641 31 62 Faks: 0312 641 30 55 e-posta: [email protected] Web: www.massmak.com.tr

‹flim Kümesi Artan Sinerjisi ‹le YolunaDevam Ediyor

Derne¤imizin üyesi oldu¤u ‹fl ve ‹nflaat Makinalar› Kümesinin (‹fi‹M) May›s,Haziran ve Temmuz ay› sabah kahvalt›l› toplant›lar› yap›ld›.

KOSGEB’in ev sahipli¤inde gerçeklefltirilen May›s ay› toplant›s›nda bir konufl-ma yapan Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› Müsteflar› Ali BO⁄A Stratejik plan çerçeve-sinde kümelenmeyi öngördüklerini, AB fonlar›ndan destek sa¤lad›klar›n› Bakanl›kolarak AB projeleri kapsam›nda ülkemizde 10 sektörde kümelenme planlad›klar›-n›, ‹fi‹M Kümesinin bu kümelerin önünde olup bir model oluflturaca¤›n› ifade etti.

ASO’nun ev sahipli¤inde gerçeklefltirilen Haziran ay› toplant›s›na ASO Bafl-kan› Nurettin ÖZDEB‹R, Yenimahalle Belediye Baflkan› Fethi YAfiAR kat›ld›.

‹fi‹M Kümesinin Dernek Tüzü¤ünün Valilik onay› ald›¤›n›n aç›kland›¤› top-lant›da bir konuflma yapan Çankaya Üniversitesi Rektörü Ziya B. GÜVENÇ kü-melenme felsefelerinin temelini anlatt› ve Üniversite üretici ve devletin kümelen-menin üç aya¤› oldu¤unu bu güçlerin bir ara gelmesiyle amaca daha kolay ula-fl›labilece¤ini ifade etti.

Yenimahalle Bld. Bflk. Fethi YAfiAR kümelenme modelini desteklediklerini veyerel yönetim olarak sanayicilere her türlü deste¤i vermeye haz›r olduklar›n› söyledi.

Halk Bankas› ev sahipli¤inde gerçeklefltirilen Temmuz ay› toplant›s›nda birkonuflma yapan Ostim ‹dare Baflkan› Orhan AYDIN akademisyenlerin sanayi-nin içinde daha çok yer almas› gerekti¤ini vurgulad› ve sanayi ile üniversiteleraras›ndaki iflbirli¤i art›kça bundan ö¤rencilerin, akademisyenlerin, sanayicilerindolay›s›yla ülkemizin bütünün fayda sa¤layaca¤›n› ifade etti.

K›z›lcahamam Operatör E¤itimiK›z›lcahamam Bele-

diye Baflkan› Sn. Cofl-kun ÜNAL Belediyededüzenlenen bir törenleDerne¤imiz taraf›ndanverilen e¤itimde baflar›-l› olanlar›n operatör bel-gelerini verdi.


68

SEKTÖRDEN HABERLER

‹talyan FASSI GROUP araç üstü hidrolik vinçTürkiye Genel Distribütörü olan, ayr›ca vinçlerlebirlikte kullan›lan hidrolik ataflmanlar›n da ima-lat, ithalat ve montaj›n› yapan RAS‹M Makinayeni adresinde. Dernek üyemiz Sn. Halide RAS‹M’e yeni iflyer-lerinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz.‹letiflim Bilgileri: RAS‹M Makina ‹vedik O.S.B.24. Cad. No: 131 ANKARA Tel: 0312 3943237Faks: 0312 394 32 39 Gsm: 0532 6159183 e-posta: [email protected]: www.rasimmakina.com

Dernek üyemiz Sn. Servet OKAN, MAS Maki-na ‹malat San. ‹th. ‹hr. Ltd. fiti’nde Ticari GenelMüdür Yard›mc›s› olarak göreve bafllad›.Sn. OKAN’a yeni görevinde baflar›lar dileriz.MAS Makina, boru ve boru ba¤lant› parçalar›n›nüretimi pazarlamas› konusunda faaliyet göster-mektedir.‹letiflim Bilgileri: MAS Makina ‹malat San. ‹th.‹hr. Ltd. fiti ‹vedik O.S.B. Ar› Sanayi Sitesi 24.Cad. No: 142 – 146 Ostim/ANKARATel: 0312 394 70 20 Faks: 0312 395 44 53e-posta: [email protected] Web: www.masflans.com

Dernek üyemiz Sn. Adnan ED‹ZCAN ‹NAN Ma-kina’da ‹fl Gelifltirme Müdürü olarak göreve bafl-lam›flt›r. Say›n ED‹ZCAN’A yeni görevinde baflar›-lar dileriz.‹letiflim Bilgileri: ‹NAN Makina Organize Sana-yi Bölgesi Turgut Özal Caddesi No:116 ‹kitel-li/‹STANBUL Tel: 0212 549 25 00Faks: 0212 549 22 75e-posta: [email protected]: www.inanmakina.com

Dernek üyemiz Sn. Mehmet ‹nan TAfiKIN ÖZ-DEM‹R ‹nflaat Turizm Enerji San. Tic. A.fi. degöreve bafllad›. Sn. TAfiKIN’a yeni görevindebaflar›lar dileriz.‹letiflim Bilgileri: ÖZDEM‹R ‹nflaat Turizm EnerjiSan. Tic. A.fi. Tunus Cad. Bülten Sok. No: 13Kavakl›dere/ANKARA Tel: 0312 467 01 90Faks: 0312 427 29 73 Gsm: 0536 514 79 34 e-posta: [email protected] [email protected] Web: www.ozdemiras.com.tr

Operatör E¤itimleri

20 Nisan – 01 May›s 2009 Operatör E¤itimi

25 May›s – 06 Haziran 2009 Operatör E¤itimi

26 May›s – 06 Haziran 2009 Operatör E¤itimi


69

SEKTÖRDEN HABERLER

DEVSER Muhendislik Ltd yeni yerine tas›nd›.Paletli delici, asfalt finifleri ve silindirleri kiralamahizmeti ile yurt ici ve yurtd›s› projelere makina se-cimi ve temini konusunda faaliyet gosteren, Der-negimizin 4 ve 5. dönem Yönetim Kurulu Bas-kan› Sn. Muzaffer Köylü'nün firmas› DevserMuhendislik yeni yerine tas›nd›. Sn. KÖYLÜ’ yeyeni iflyerinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz.‹letiflim Bilgileri: DEVSER Mühendislik Ltd.‹vedik Organize San 2286 Sk (Eski 778 Sk)No:36 Genç Kardesler San Sitesi Ostim/Yeni-mahalle ANKARA Tel-Faks: 0312 395 14 31 GSM: 0533 357 73 30 e-posta: [email protected]: www.devser.com.tr

Dernek üyemiz Sn. Mehmet ‹fi’in sahibi oldu-¤u M‹YAY Elektronik Makina Otomasyon veProses Sanayi Ltd. fiti. yeni adresinde.Sn. ‹fl’e yeni iflyerinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› ol-mas›n› dileriz. M‹YAY; Fabrika ve Makina ProsesOtomasyonu (DCS, PLC, SCADA, SERVO uy-gulamalar›) konular›nda faaliyet göstermektedir.‹letiflim Bilgileri: M‹YAY Eloktronik MakinaOtomasyon ve Proses Sanayi Ltd. fiti. Gökküfla¤› cad. 1209. Sok. No: 17/2 Bal-gat/ANKARA Tel: 0312 472 61 22 / 92 / 93Faks: 0312 472 61 76 e-posta: [email protected] Web: www.miyay.com

Dernek üyemiz Sn. Ahmet Ali AK taraf›ndan2002 y›l›nda faaliyete geçirilen KARDELENMühendislik Makina Otomotiv San. ve Tic.Ltd. fiti. yeni adresinde. KARDELEN Mühendislik firmas›, katlan›r bom-lu vinç, teleskopik vinç, a¤aç sökme-dikmemakinas›, lastik sökme-takma makinas› üre-timlerini yapmaktad›r. Yeni çal›flmalar› olan te-lehandler ve çöp toplama robotunun prototip-leri tamamlanm›flt›r. Sn. AK’a yeni iflyerinin ha-y›rl› ve uüurlu olmas›n› diliyoruz.‹letiflim Bilgileri: KARDELEN MühendislikMakina Otomotiv San. ve Tic. Ltd. fiti. ‹stanbul Yolu 28. km No: 52 Sarayköy/Ka-zan/ANKARA Tel: 0312 815 46 05Faks: 0312 815 46 06 e-posta: [email protected] Web: www.kardelenmuhendislik.com

01 – 13 Haziran 2009 Operatör E¤itimi

08 – 19 Haziran 2009 Operatör E¤itimi

15 – 2 7Haziran 2009 Operatör E¤itimi


70

SEKTÖRDEN HABERLER

Dernek üyemiz, NA-CE A.fi. Genel Müdürü Sn.Suphi Yavuz, NA-CE A.fi.deki görevinden ayr›l-m›flt›r. Ayn› flirkette Teknik Koordinatör olarakpart-time hizmet edecek olan Sn. YAVUZ , mesle-¤inde uzun y›llara dayanan deneyim ve bilgi biriki-mi ile kendi flirketi olan BAfiAK YAVUZ LTD.fiT‹nde agrega üretim tesisleri bak›m ve servis hiz-meti sunacakt›r. Sn. Suphi YAVUZ’ a sahibi oldu-¤u yeni iflinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz.‹letiflim Bilgileri: BAfiAK YAVUZ LTD. fiT‹. Ar›Küçük Sanayi Sitesi 635. Sokak No:50 Ostim/ANKARA Tel: (0312) 395 12 87Faks: (0312) 395 32 96e-posta: [email protected]: www.basakyavuz.com

Dernek uyemiz Sn. Ahmet Sevki O⁄AN'in sahi-bi oldugu HPC Hidrolik firmasi F.LLI FERRARICORPORATION S.p.A. nin Türkiye Sat›fl Distri-bütörü olmustur. ‹talyan menfleili mobil vinç üreti-cisi Ferrari’nin ayr›ca teknik servis ve sat›fl sonra-s› hizmetleri de HPC Hidrolik firmas› taraf›ndansa¤lanmaktad›r. Sn.O⁄AN'a yeni hizmetlerininhay›rl› ve ugurlu olmasini dileriz.Iletisim Bilgileri: HPC H‹DROL‹K SAN. T‹C.LTD. fiT‹. Adres: 100. YIL BULVARI NO : 76 OS-T‹M / ANKARATel: 0312 385 46 18 Faks: 0312 385 46 20 e-posta: [email protected] web : www.hpc.com.tr

Türk makinas›n› iç ve d›fl pazarlarda tan›tmak,sektörün Pazar ve ihracat potansiyelini yükselt-mek için Orta Anadolu Makina ve Aksamlar› ‹hra-catç›lar› Birli¤i bünyesinde kurulan Makina Tan›t›mGrubu (MTG) taraf›ndan; Türk Makinas›n›n iç ved›fl pazarlardaki alg›lanmas›n› güçlendirmek vesektörün pazar pay›n› yükseltmek amac›yla bir ta-n›t›m ve iletiflim kampanyas› bafllat›ld›.Bu kampanyan›n start›, Tan›t›m Grubu Baflkan› AliR›za OKTAY ile Makina Tan›t›m Grubu Efl Baflka-n› Adnan DALGAKIRAN’›n ev sahipli¤inde Ç›ra-¤an Saray›’nda düzenlenen törenle verildi.

12-15 May›s 2009 tarihlerinde Polonya’n›n Kielceflehrinde gerçeklefltirilen “15. Autostrade” ‹fl ve yolmakinalar› fuar›nda, tüm kat›l›mc› firmalar›n teflhir et-ti¤i ifl makinalar› aras›nda “üstünlük” ödülünü, Hidro-mek Polonya bayii Warynski’nin “Maestro HMK1025 LUX” olarak lanse etti¤i beko loder kazand›.

DÜZELTME Dernek üyemiz Sn. Harun ARAB’›n telefon nu-maralar› 26. say›da yanl›fl verilmifltir. ‹letiflim Bilgileri: Gsm: 0532 409 73 89 - 0533 421 86 82

Etkinliklerinizi Derne¤imizle paylafla-rak dergimizin “Sektör Haberleri”nde yeralabilirsiniz.

Tamirci E¤itimleri

01 – 13 Haziran Tamir Bak›m E¤itimi

29 Haziran – 04 Temmuz 2009 Operatör E¤itimi

25 – 27 Haziran 2009Mobil Hidrolik E¤itimi

71

Bas›nda ‹MMB

Dünya Gazetesi 7 May›s 2009Sektör Araflt›rmas›-Makina Eki

· kaç ana mineralden oluﬂur. bunlar ; quartz, feldspads, pyroxenes, amphiboles, micas ve...

Documents