Aneta Grzeszykowska, kolaż z cyklu „Love Book”(detal), 2010 / dzięki uprzejmości galerii Raster

GDZIE CZUŁOŚĆ PRZEPLATA SIĘ Z PRZEMOCĄ

JOANNA ZIELIŃSKA

Dlaczego w „Love Book” historię AnetyGrzeszykowskiej piszą wyłącznie mężczyźni?

Właśnie ukazała się pierwsza monografia Anety Grzeszykowskiej (ur. 1974). Jej tytuł – „LoveBook” – pochodzi od cyklu zamkniętych w formie książki kolaży, w których nagie,brzemienne ciało Grzeszykowskiej zostało sklejone w erotycznym uścisku, w brutalnympocałunku, w czułym geście z portretami innych współczesnych artystek. Hannah Wilke,Francesca Woodman, Ana Mendieta, Birgit Jürgenssen, Theresa Hak Kyung Cha... wszystkiezmarły tragicznie. Łączy je stosunek do własnego ciała, które traktowały jak medium, jakzapis choroby, jak intymny dziennik, jak część mistycznego rytuału. Grzeszykowska już poraz kolejny zapożycza wizerunki (tym razem portrety artystek), tnie je i skleja na nowo. Niesą już tym, czym były; czułość przeplata się tutaj z pewnego rodzaju przemocą, a strategiazapożyczenia, czy też zawłaszczenia, odsyła do innej pracy Anety Grzeszykowskiej –remake’u serii „Untilted Film Stills” Cindy Sherman (2006).

„Love Book” (zarówno cykl kolaży, jak i monografia) opowiada o trudnychi bolesnych relacjach: w życiu i sztuce. Skrzydełka książki kryją portrety artystki (kadryz filmu „Black”), która w kolejnych odsłonach pojawia się (i znika), kawałek po kawałku. Imdłużej przyglądam się obrazom opublikowanym w książce, tym więcej widzę w nichprzemocy i perwersyjnej gry z pamięcią. Melancholijne fotografie przechodzą w mrocznąwędrówkę do kresu przedstawienia, gdzie wszystko się rozpada. Zostaje czarne tło, dziura,pustka (patrz ostatnia strona „Love Book”).

Aneta Grzeszykowska & Jan Smaga,„Archiwum prywatne. Dom Zofii i OskaraHansenów” dzięki uprzejmości galeriiRaster

Aneta Grzeszykowska, „Love Book”.Fundacja Raster, Warszawa, galeria Arsenał,Białystok, BWA Zielona Góra, BWA Tarnów, 145stron, w księgarniach od kwietnia 2012

Prace, ułożone w książceachronologicznie, tworząkonsekwentną opowieść. Aneta znikaz rodzinnych fotografii, żeby pojawić się jakoseria szmacianych lalek – fantomów; zdjęciez przedszkolnego balu karnawałowegouzupełnia portret małej nieistniejącejdziewczynki. Fotografie z prywatnegoarchiwum (wykonane wspólnie z JanemSmagą) – intymne, zabawne i perwersyjnezestawiane są często z kadrami filmowymi.

Zakulisowe zabawy Grzeszykowskieji Smagi z jednej strony jawią się jakoautonomiczne wizerunki (portrety wykonanepodczas pracy w Fundacji Galerii Foksal czydomu Oskara i Zofii Hansenów), z drugiejujawniają warsztat artystki. Portret Anetyz twarzą zasłoniętą białą kartką, w której wycięto dziurę na usta, to niewątpliwieprzymiarka do filmu „Dziury” (2011),a malowanie ciała artystki na czarno toprzygotowania do kręcenia „Black” (2007).Czyż nie wygląda przez chwilę jak jedna zeswoich materiałowych lalek? Na innych

obrazach jej zmultiplikowane ciało­ornament pojawia się niczym ikonka, układa się wewzory, swobodnie rotuje jak mikroskopijne żyjątko, które wyznacza czas (film „Zegar”,2011).

Monografia Grzeszykowskiej jest wizualną podróżą (wydaną zresztą w bardzoatrakcyjnym layoucie), przeplataną tekstami Krzysztofa Pijarskiego i Waltera Seidla. Wtekście Seidla, który rzetelnie analizuje praktyki Grzeszykowskiej, szczególnie ciekawe jestomówienie strategii zapożyczania oraz performatywnego charakteru twórczości artystkiw kontekście „obecności i nieobecności ciała w sztuce XX wieku”. Jak trafnie stwierdzaautor, „twórczość Grzeszykowskiej prowadzi wysublimowaną grę z normami, zarównow sensie społecznym, jak obrazowym, dekonstruując tradycyjne style przedstawienia

fotograficznego”. Seidl zbiera w swoim tekście ważniejsze wątki pojawiające się w sztuceartystki, wypełniając tym samym pewną lukę w badaniach. Śledząc bibliografię związanąz twórczością Grzeszykowskiej, należy przyznać, że brakuje solidnych opracowań i analiz,szczególnie ze strony krytyki postfeministycznej.

Fragment książki, po prawej studium do filmu „Dziury” (2011) / dzięki uprzejmości galerii Raster

Grzeszykowska wciąż zapożycza i cytuje, zostawiając szerokie pole dointerpretacji. Jej strategia i gra w skojarzenia nie jest jednak niewinna. Artystce udało sięzbudować autonomiczny, bardzo charakterystyczny język. Fascynujące są także w jej sztuceecha innych języków, między innymi twórczości Zofii Kulik (zmultiplikowane ciała­ikonki,układane w ornamentalne układy na czarnych tłach), Aliny Szapocznikow („Dziury” –fragmenty ciała filmowane przez dziury wycięte w białym tle, organiczne, erotyczne, cielisto­krwiste) i oczywiście Cindy Sherman (odwołania do „Untitled Film Stills” oraz serii z lalkamiBarbie czy GI Joe, na które zwraca uwagę Seidl).

Krzysztof Pijarski w eseju „Miłość i dziewczyna” opisuje liczne związkitwórczości Grzeszykowskiej z praktykami Hansa Bellmera – „analogie międzyAnetą Grzeszykowską, a Bellmerem nie kończą się na jej lalkach, lecz przenikają całą jejtwórczość, zwłaszcza zaś prace wideo”. O ile formalne podobieństwa mogą przekonywać (jakzauważa Pijarski, oboje używają motywu lalki, interesujący jest również „wąteksurrealistyczny” w twórczości Grzeszykowskiej), o tyle w warstwie znaczeniowej jest tonieporozumienie. Śledząc rozważania Pijarskiego można pomyśleć, że nie istnieje znaczącaróżnica pomiędzy praktyką Bellmera a transgresywnymi działaniami Grzeszykowskiej.Bellmer w szale pożądania skleja swoje kobiece lalki w surrealistyczne monstra, AnetaGrzeszykowska tnie i okalecza swoje własne ciało, czy też „instrumentalniewykorzystuje” (cytat z artystki) prace innych artystek, żeby spojrzeć na nie na nowo. Jejtwórczość jest świadoma swojego kontekstu, jeśli zawłaszcza, to po to, żeby budować nowy

Lalki Anety Grzeszykowskiej / dziękiuprzejmości galerii Raster

wystawy anetygrzeszykowskiej

„Anagramy”, kurator: Michał Kaczyński,galeria Arsenał (http://galeria­arsenal.pl/pl/wystawy/aneta­grzeszykowska­anagramy.html) , Białystok, do 13 maja2012

„Archiwum prywatne” (z Janem Smagą),Raster (http://galeria­arsenal.pl/pl/wystawy/aneta­grzeszykowska­anagramy.html) , Warszawa, do 26 maja2012

Aneta Grzeszykowska, BWA ZielonaGóra (http://www.bwazg.pl/) , wystawaplanowana w drugiej połowie 2012

język, odwracać znaczenia, żywić sięi kreatywnie pasożytować.

Analogia do Bellmera,skonstruowana tak, jaku Pijarskiego, kwestionujetransgresywność jej sztuki oraz strategiezapożyczania przez nią stosowane;demonizuje język, którym się posługuje.Bellmer pastwi się nad modelkami,z prawdziwie bataille'owską pasją, nazywającje „wielkookimi dziewczynkami”, „pierwszymiobiektami pragnienia”. Jak pisze Pijarski,u Bellmera „lalka stanowiła poligondoświadczalny pożądania”. Grzeszykowskaoperuje i skleja obrazy z zupełnie innąintencją, a jej lalki (swego rodzajuucieleśnienia Anety wymazanej z innejpracy – „Albumu” rodzinnego) można raczejporównywać do dziewczęcych autoportretów Aliny Szapocznikow („Trudny wiek”).

Już sam tytuł książki „LoveBook” manifestuje związki ze sztukąkobiet, będąc jednocześnie zapowiedziąintymnej podróży przez świat wizerunkówi emocji. Aneta Grzeszykowska jest jedynąwspółczesną artystką polską, która takodważnie i krytycznie opowiada o obrazachoraz o wizerunkach kobiecego ciaław kulturze.

Może zabrzmi to ortodoksyjnie, ale dlaczegow „Love Book” historię artystki pisząwyłącznie mężczyźni?

Odpowiedź Krzysztofa Pijarskiego na

recenzję Joanny Zielińskiej tutaj (http://www.dwutygodnik.com/artykul/3479)

Autor

Historyczka sztuki, kuratorka. Mieszka w Krakowie. Wlatach 2010 ­ 2011 przebywała na rezydencjiw International Studio and Curatorial Program (ISCP)

Wydanie

81Data

04/2012

Joanna Zielińska

w Nowym Jorku. Od 2010 roku współpracuje z OśrodkiemDokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora – Cricotekaw Krakowie przy budowie programu nowej instytucji. Wlatach 2008­2010 kuratorka programowa w CentrumSztuki Współczesnej Znaki Czasu (CoCA) w Toruniu.Zainteresowania: syllogomania, kolekcjonowanie, różneformy eskapizmu, antropologia jedzenia, dizajn,dziwactwa, urban gardening, co­working. Prowadzibloga: http://theendofcollection.wordpress.com/(http://theendofcollection.wordpress.com/)

Tagiciało, Aneta Grzeszykowska, Jan Smaga,Hans Bellmer, postfeminizm