jaarverslag 2016 - broederlijkdelen.be · bepalen we de aanpak op lange termijn. die werken we uit...

JAARVERSLAG 2016Voor een wereld zonder ongelijkheid

2016in een notendop

Deze mooie resultaten in de strijd tegen wereldwijde ongelijkheidkonden we enkel bereiken dankzij uw steun.

BEDANKT!

13partnerlanden

23.873schenkers

138partnerorganisaties

1.048scholen namen deel aan

de campagne

2251campagneactiviteiten

7.120.775 €private inkomsten

De trouwe steun van onze duizen-den vrijwilligers en schenkers en de goede samenwerking met organisa-ties in binnen- en buitenland is voor ons goud waard.

Samen met 138 lokale organisaties gingen we de strijd aan tegen onge-lijkheid in Afrika, Latijns-Amerika en Israël en Palestina. In eigen land engageerden we ons in allerlei netwerken en samenwerkingsver-banden. Zo is Broederlijk Delen lid van of werkt samen met onder meer Agenda 2030, Cifca, Coalitie tegen de

honger, Coördination Europe-Haïti, EurAC, Orbit vzw, Klimaatcoalitie, Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede, ngo-federatie, Spoor ZeS, OIDHACO en Wereldmediahuis.

Bevoorrechte partners zijn Studio Globo, waarmee wij een gemeen-schappelijk programma bij de overheid indienen, onze koepelor-ganisatie 11.11.11, Welzijnszorg, Pax Christi Vlaanderen, en CIDSE, de internationale koepel van katholieke ontwikkelingsorganisaties met een vastenactie.

COLOFONHoofdredactie Ann Fransen

Tekstcorrectie Muriel Burgers, Greet De Wulf en Siska Kockelbergh

Redactie Gert-Jan Bakx, Karel Ceule, Thérèse Coens, Thomas Craenen, Joyce Dehasque, Ann Fransen, Jonas Geeroms, Terri Grootjans, Lieve Herijgers, Brigitte Herremans, Diederik Janssens, Peter Ketelers, Annette Mertens, Nadia Nsayi, Heleen Osaer, Mark Peeters, Paco Sanogo, Suzy Serneels, Katelijne Suetens, Linde Van den Broeck, Dirk Van der Roost, Aleida Van Gansbeke, Patricia Verbauwhede, Luk Verbeke, Toon Vrelust, Wies Willems, Marleen Willemsen

Foto’s Jeroen Broeckx, Karel Ceule, Thomas De Boever, Marine De Keyzer, Fotoarchief Broederlijk Delen

Grafische vormgeving Marine De Keyzer

Verantwoordelijke uitgever Lieve Herijgers, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel

Drukkerij Impressa, gedrukt op FSC-papier.

Wettelijk depotnummer D/2017/5.556/1

INHOUDProgramma 6Doelstellingen en resultaten 7 Programmawerking: ondersteunen van de eigen plannen 7 Uitbouwen van een beweging in eigen land 18 Druk uitoefenen op de overheid en standpunten innemen 25Fondsenwerving en algemeen beheer 29De mensen achter Broederlijk Delen 30Zorg dragen voor het milieu 34Cijfers 2016 36 Balans 36 Resultatenrekening 37 Toelichting bij de cijfers 39 Medefinancieringdooroverhedenenanderedonoren 40 Verslagvandecommissaris 41Voorstelling Broederlijk Delen 44Adressen van de regionale diensten en het nationale secretariaat 44

Op de kaft zie je de vlag van CRIC, een lokale organisatie waarmee we samen-werken in Colombia. Ze verdedigt de rechten van de inheemse bevolking.

3

Thérèse CoensVoorzitter, vrijwilliger

Lieve HerijgersDirecteur

2016 zal voor Broederlijk Delen onlosmakelijk ver-bonden blijven met het Zuid-Amerikaanse land Colombia. Tijdens de jaarlijkse vastencampagne was

Vlaanderen solidair met de Colombiaanse boeren. Want de grond waarop ze wonen en die voor hen van levensbelang is, wordt bedreigd. Door het gewapendconflict,doorsuikerrietplantagesdieeengrootdeelvandegrondinnemen, en door het nationale landbouwbeleid dat nadelig is voor kleine boeren.

Deze problematiek kan niet worden losgezien van het vredesproces tussen de rebellenbeweging FARC en de Colombiaanse regering. We volgden dat proces op de voet, hielden de druk op onze politici om duurzame vrede in Colombia te stimuleren hoog en gaven duiding via onze eigen kanalen en nationale media.

2016 kende heel wat hoogtepunten. Denk maar aan de vele mooie resulta-ten die we kunnen voorleggen in de verschillende landen waar Broederlijk Delenactiefis.Aanhetpolitiekeadviesdatwerdgevolgd,hetnietaflatendeenthousiasme van onze vrijwilligers om het verhaal van Broederlijk Delen te vertellen en de blijvende vrijgevigheid van onze schenkers.

Maar 2016 kende ook donkere dagen. Zo werd Haïti op 3 oktober getroffen door orkaan Matthew. De presidentsverkiezingen in Congo werden opnieuw uitgesteld, en de situatie in het land blijft enorm gespannen. We noteerden verscheidene moorden op mensenrechtenactivisten, waaronder Willar Oime Alarcón, een inheemse leider die zeer actief was binnen onze Colombiaanse partnerorganisatie CRIC, Quintina Ceresa Huisaen, burgemeester van de Peruviaanse gemeenschap Choquecca in de omgeving van het mijnproject Las Bambas, en de vooraanstaande Hondurese activiste Berta Cáceres. Cáceres won in 2015 nog de Goldman Environmental Prize, ook wel de ‘groene Nobelprijs’ genoemd, en was een voorbeeld voor velen. Ook Israël viseert steeds meer mensenrechtenactivisten in het buitenland. Dat onder-vond collega Brigitte Herremans aan den lijve: ze werd op 9 september bij aankomst in het land uitgewezen.

2016 blijft ook het jaar waarin we opnieuw erkend werden als programma-ngo, tot eind 2026. In september dienden we een nieuw vijfjarenprogramma in bij onze federale overheid. En einde 2016 behaalden we het EFQM-kwaliteitslabel ‘Recognised for excellence, 3 stars’. Kortom, we bouwden aan een stevige organisatiestructuur die ons toelaat onze doelstellingen verder te realiseren.

Bedankt voor uw steun in 2016. Samen bouwen we aan die wereld zon-der ongelijkheid. We tekenen voor een wereld waarin iedereen mee is.

5

Keurmerk voor Broederlijk DelenBroederlijk Delen draagt het kwa-liteitskeurmerk van de Vereniging voor Ethiek in de Fondsenwerving (VEF). Het keurmerk garandeert een eerlijke communicatie met de schenkers en een volledig transpa-rante boekhouding.

Daarnaast behaalden we in 2016 het kwaliteitslabel van de European Foundation for Quality Management (EFQM). We kregen de mooie beoorde-ling Recognised for Excellence 3 Star level. Dat betekent dat Broederlijk Delen positief werd beoordeeld, en we evenwichtige en goede resultaten behalen die tegemoet komen aan de verwachtingen van alle betrokkenen.

Fiscale erkenning voor Broederlijk DelenBroederlijk Delen heeft een erkenning voor het uitrei-kenvanfiscaleattesten,waarmeedeschenkerbelas-tingvrijstelling krijgt. Het Ministerie van Financiën controleert ons grondig op het naleven van de regel-geving rond inkomstenbelasting. Het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking controleert of ons werk wel ontwikkelingsrelevant is.

Beschermde naamDe naam Broederlijk Delen, de slogan ‘Tot iedereen mee is’ en ons logo zijn gedeponeerd. Zo willen we vermij-den dat onze naam, onze slogan of ons logo (on)bewust gebruikt worden voor zaken die niets met onze organisa-tie te maken hebben.

Voor meer informatie: Muriel Burgers, [email protected],tel.022130409.

Recognised for Excellence3 Star - 2016

Erkenning als programma-ngoZoals vele ngo’s moest ook Broederlijk Delen in 2016 een nieuwe erkenning als niet-gouvernementele organisatie voor ontwikkelingssamenwerking aanvragen. De nieuwe regelgeving van de federale overheid besliste dat we daarvoor een kwaliteitsscreening moesten doorlopen.

Einde 2015 werd de screening voorbereid. Op 22 en 23 februari 2016 bracht Deloitte, door de overheid aangeduid als ‘screeningsinstituut’, een zetelbezoek aan Broederlijk Delen. Verschillende beheerdomeinen werdenonderdeloepgenomen:financieelbeheer,strate-gisch beheer, resultaatsgericht beheer, transparantie, enzovoort. De screening verliep vlot. Op 20 mei 2016 kregen we onze erkenning als programma-ngo voor de periode 2017-2026. De overheid stelde dat we over een performant systeem van organisatiebeheersing beschik-kenengafonseenscorequabeheercapaciteitvan3,67/4(= 91,75 %).

EFQM-kwaliteitslabelDaarnaast werd er gewerkt aan een stevige organisatie-structuur. Die laat ons immers toe om onze doelstellin-gen te realiseren. Medewerkers en stakeholders werden bevraagd. In alle diensten werden kwaliteitsprocedures uitgewerkt en geïmplementeerd. In november 2016 bezochten twee assessoren van Bbest 3 dagen lang Broederlijk Delen en lichtten alle kwaliteitsprocessen door. Heel wat medewerkers werden bij deze gesprekken betrokken. Einde 2016 behaalden we het EFQM-kwaliteitslabel Recognized for excellence, 3 star. Kortom, Broederlijk Delen tekent meer dan ooit voor kwaliteit.

Nieuw programma 2017-2021In december beëindigden we het 3-jarig overheidspro-gramma2014-2016gesubsidieerddoordefederaleover-heid. Er werd in 2016 dan ook heel veel tijd besteed aan de uitwerking van een nieuw programma. Ditmaal voor 5 jaar (2017-2021), en volgens een nieuw regelgevend kader.

Het uitwerken van dat nieuwe programma deden we samen met onze lokale partnerorganisaties en onze vrijwilligers hier in Vlaanderen. Het heeft betrekking op onze 13 partnerlanden (Congo, Rwanda, Burundi, Senegal, Oeganda, Burkina Faso, Peru, Colombia, Bolivia, Haïti, Guatemala, Nicaragua en Israël & de Palestijnse gebieden) en Vlaanderen. Innovatie (vanuit de principes van ons strategisch kader), samenwerking en synergie, en verdere uitbouw van Broederlijk Delen als maatschap-pelijke beweging voor verandering waren de leidende principes.

Op 30 september 2016 dienden we, samen met Studio Globo, een stevig dossier in bij de federale overheid. Op 15 december kregen we als feedback een volledige aanvaarding van het dossier, én hoge kwaliteitsscores. Anderzijds kondigden zich zeer zware besparingen aan bij de subsidiërende overheid. Begin 2017 werd duidelijk dat ook wij die dans niet zouden ontspringen.

Dankzij de erkenning van de kwaliteit van ons werk en eenduidelijkfinancieelbeleidwaarbijookreservesvoorde toekomst werden aangelegd, konden we einde 2016 de toekomst toch hoopvol tegemoet zien.

BROEDERLIJK DELEN IS3 keer kwaliteit

6

BELGIË

BOLIVIA14

HAÏTI9

PERU13

NICARAGUA1

SENEGAL11BURKINA FASO7

PALESTINA/ISRAËL10

GUATEMALA12

BURUNDI8

RWANDA4

OEGANDA11

CONGO13

AANTAL PARTNERORGANISATIES Totaal 138 (inclusief 1 inter-Amerikaans en 2 inter-Afrikaans + 7 intercontinentale projecten)

AANTAL COÖPERANTEN Totaal 14

AANTAL LOKALE VERTEGENWOORDIGERS Totaal 15

COLOMBIA15

PROGRAMMAWERKING: ONDERSTEUNEN VAN DE EIGEN PLANNENIn 2016 investeerden we 9.387.985 euro in het ondersteu-nen van de eigen plannen van de lokale bevolking van de dertien landen waar Broederlijk Delen actief is.

Werken met streekprogramma’sIn de programmawerking stellen we de plannen van de lokale bevolking in hun strijd tegen ongelijkheid centraal. We zijn actief in dertien landen.

In elk land concentreren we ons op één of twee streken. We selecteren een streek op basis van verschillende criteria: de vraag vanuit de gemeenschappen, de armoe-degraad en het potentieel dat de streek biedt om er een zinvolle werking uit te bouwen. Ook de inbedding van de lokale organisaties waarmee we samenwerken, onze partnerorganisaties, speelt hierin een rol. Samen met hen

bepalen we de aanpak op lange termijn. Die werken we uit in programma’s.

2016washetlaatstejaarvanhetprogramma2014-2016.In 2017 start een nieuw programma, ditmaal voor een periode van vijf jaar (van 2017 tot 2021).

Een alternatief voor het Westerse ontwikkelingsdenken In het huidige denken over ontwikkeling staat ‘econo-mische groei’ centraal. Maar we botsen overal op de grenzen van dit model. Daarom kiest Broederlijk Delen ervoor om alternatieven voor deze vorm van ontwikke-ling te steunen die de mens en zijn omgeving centraal stellen. Voorbeelden zijn solidaire economische initia-tieven, agro-ecologische landbouw en het herwaarderen van de culturele waarden en identiteit. Zie p. 12

DOELSTELLINGEN EN RESULTATENeen stap dichter bij een wereld zonder ongelijkheid

7

Ondersteuning door personeel van Broederlijk DelenDe programmaverantwoordelijke (PV) volgt de uitwer-king en uitvoering van de programma’s in één of meer-dere landen op vanuit Brussel. Bijgestaan door projectbe-heerders die instaan voor de administratie en afrekening vandepartnerfinanciering.

De PV werkt nauw samen met de lokale vertegenwoor-diger (LV). Die woont in het partnerland en volgt de uit-voering van de activiteiten door onze partnerorganisaties op. In enkele partnerlanden hebben we ook één of twee coöperanten (CO) en/of vrijwilligers. CO zijn thematische of methodologische experten die met een of meerdere lokale organisaties werken rond een bepaald thema. Vrijwilligers nemen tijdelijk een ondersteunende rol op zich.

Onze werking ter plaatse per land

Toelichting bij de cijfers per landDe activiteit ‘personele ondersteuning’ omvat enkel de kosten verbonden aan de lokale vertegen-woordiger, de coöperant(en) en de vrijwilliger(s). De totale kosten voor de ondersteuning van de programmawerking vanuit Brussel zijn niet uitgesplitstperland.Dezebedragen919.104euro.Ook de kost van een aantal landoverschrijdende projecten (276.150 euro), waaraan meerdere part-nerorganisaties deelnemen, werd niet opgenomen in onderstaande tabellen. Het totale geïnvesteerde bedrag per lokale partnerorganisatie vindt u terug op het einde van dit hoofdstuk, na p. 17.

sis en de vervuiling door mijnbouw. Een wetsvoorstel heeft als doel om beide meren te beschermen.

De Guaranigemeenschap Río Negro kreeg 1.035 hectaren land toegewezen. Dat is een belangrijke overwinning in een district (Karapari, in de Chaco) met een nijpend tekort aan land voor de inheemse bevolking.

Drie gemeenschappen in Cochabamba legden regis-ters aan van inheemse zaden uit de gemeenschap. Zo wordt de traditionele kennis en de biodiversiteit van de gemeenschap beschermd en veilig gesteld voor de eigen voedselvoorziening. Deze pilootervaring werd gedeeld met andere partnerorganisaties en organisaties uit de streken Tierras Altas en Chaco.

AanpakBroederlijk Delen brengt lokale en nationale partner-organisaties samen zodat ze elkaars expertise inzake vorming, beleidsbeïnvloeding, waterbeheer en duurzame landbouwtechnieken en inheemse rechten maximaal kunnen benutten. Samen met hen versterken we de capa-citeiten van lokale inheemse en boerengemeenschappen en hun organisaties. om invloed uit te oefenen op lokale en nationale overheden en hun rechten te verdedigen. Wezettenspecifiekinopjongerenenvrouwen,omdesociale organisaties aan de basis te versterken.

BudgetIn 2016 investeerde Broederlijk Delen 651.801 euro in Bolivia.

Activiteit Overheidssubsidies via DGD en EC Broederlijk Delen

Partnerorganisaties € 334.993 € 232.248

Groepswerk € 25.200 € 6.300

Personele ondersteuning € 42.448 € 10.612

Evaluatie programma 2014-2016We stimuleerden boeren en inheemsen om blijvend in te zetten op duurzame alternatieven voor de ontginning van grondstoffen, en zo te streven naar een economie die gebaseerd is op respect voor het leven en de harmonie tussen mens en natuur. We hielpen hen om op te komen voor hun rechten en om hun stem te laten horen. Zodat ze zelf hun toekomstplannen kunnen uittekenen en uitvoeren.

We bereiken inheemse en boerenfamilies in twee stre-ken: Chaco (aan de grens met Argentinië en Paraguay) en Tierras Altas (een deel van de hoogvlakte).

• In Charagua, Chaco, werd de eerste Inheemse Autonomie ooit goedgekeurd. Ook in de gemeentes Huacaya en Machareti staat het Guaranivolk op het punt om zo meer zelfbestuur te krijgen

• Dankzij een gericht vormingsprogramma voor inheemse Guaranivrouwen wordt hun stem meer gehoord binnen 6 inheemse organisaties, en bekleden meer vrouwen bestuursfuncties en lokale mandaten

• Er werd een nationaal netwerk opgericht van organisa-ties die boerengemeenschappen begeleiden en oplei-den om aan milieumonitoring doen, onder impuls van enkele partnerorganisaties van Broederlijk Delen.

BoliviaDe Boliviaanse economie draait op de ontginning en export van grondstoffen. Dat levert inkomsten op voor de overheid. De boeren en de inheemse bevolking dragen vooral de negatieve gevolgen: water en grond in de streek raken vervuild, vee sterft en mensen worden ziek. Zij moeten volgens de grondwet geraadpleegd worden voor beslissingen die bepalend zijn voor hun toekomst, maar in de praktijk hebben ze weinig inspraak. De over-heid aanvaardt bovendien steeds minder kritiek op haar beleid.

2016: wat hebben we bereikt?Een decreet erkent de cultuur van het bedreigde Uruvolk als nationaal cultureel erfgoed, na een lange campagne van partner- en andere organisaties om de rechten van dat volk te beschermen. Hun leefomgeving, in en rond het Poopómeer, is zwaar beschadigd door de klimaatcri-

8

NahetvertrekvanpresidentCompaoréin2014endeverijdeldestaatsgreepin2015,gleedBurkinaFasonietafnaarchaos. Integendeel, de overgangsregering bereidde de eerste echt democratische verkiezingen voor. Eind 2015 werd Roch Kaboré tot president verkozen. Het beleid van zijn regering wordt met argusogen gevolgd door de burgers die snakken naar verandering, meer democratie en een beter leven voor iedereen. De voornaamste uitdagingen zijn het creëren van jobs en toekomstperspectief voor de jonge bevolking, en het vinden van oplossingen die de boeren weerbaarder maken in een wispelturig klimaat.

2016: wat hebben we bereikt?De dienstverlening van de provinciale unie voor produ-centen van sesam en niébé (zwartogenboon) aan hun 20.000 leden is verbeterd. Het inkomen van niébéboeren verdubbelde. Hoewel het rendement van sesam meer toenam dan dat van niébé, daalde de sesamprijs gevoelig. Daardoor bleef het inkomen achter (stijging van 25 %). 71 % van de leden van de sesam- en niébéunies konden voldoen aan de basisbehoeften van de familie: ze konden hun kinderen naar school sturen en medische kosten betalen.

Er werden 100 nieuwe arme vrouwen begeleid bij het uitbouwen van een kleine onderneming. Van de 500 begeleide vrouwen, slaagde 63 % erin meer dan 20.000 fcfa (ongeveer 30 euro) op jaarbasis te sparen. En meer dan 630 boeren gebruikten één of meerder innovaties die werden ontwikkeld en verbeterd door boerenonder-zoeksgroepen, zoals zaaigoed dat aangepast is aan de lokale omstandigheden.

Als voorbereiding op de lokale verkiezingen werden meer dan 22.000 mensen gesensibiliseerd over het verkiezingsproces met videoprojecties, volkstheater en debatten. Partnerorganisatie ODJ organiseerde een jongerenkamp waaraan 600 jongeren deelnamen. Een jongerenkaravaan die door het land trok, bereikte meer dan 10.000 jongeren.

AanpakWe versterkten lokaal verkozen besturen en het maat-schappelijk middenveld. Zo verbetert de dienstverlening

door de overheden en kunnen plattelandsorganisaties de belangen van de burgers verdedigen.

In het noorden van het land werkten we aan de ver-hoging van het rendement van basisgranen door het verbeteren van teelttechnieken, het gebruik van aange-past zaaigoed en de gezamenlijke verkoop door sterke boerenorganisaties.Wezetteninopdediversificatievanactiviteiten die voor extra inkomsten zorgen, zoals tuin-bouw, veeteelt, verwerking van producten en kleinhan-del. Burgers en overheidsinstanties maakten bindende afspraken over duurzaam beheer van het milieu en bestrijding van erosie.

Speciale aandacht ging naar de belangen van vrouwen en jongeren.

BudgetIn 2016 investeerde Broederlijk Delen 657.756 euro in Burkina Faso.



Groepswerk € 22.092 € 5.523


Evaluatie programma 2014-2016De focus van het programma lag op het verbeteren van de voedselsoevereiniteit, duurzaam beheer van bodem, vegetatie en water, en belangenverdediging. Op alle assen werden zichtbare resultaten geboekt:

Burkina Faso

9

• De bevolking voelt zich meer voedselzeker, ofwel omdat ze het hele jaar door voldoende graan voor eigenconsumptiehebben(42%),ofwelomdatzeinkomsten hebben uit andere activiteiten waarmee ze graan kunnen kopen in tijden van schaarste.

• Dezeinkomstennamengemiddeldmet40%toe(ver-wachte toename: 10 %).

• Lokale organisaties namen deel aan 58 % van de overlegstructuren van lokale overheden. Van de 38 voorstellen die zij formuleerden, werden er 19 effectief aangenomen door beleidsmakers.

BurundiDe context in Burundi was na het zeer bewogen jaar 2015 (verijdelde staatsgreep, manifestaties en repressie) nog steeds erg moeilijk. Er waren meerdere opstootjes en er kwamen zeer regelmatig berichten over foltering, verdwijningen en willekeurige aanhoudingen. Ook de bewegingsruimte van het middenveld en de pers bleef beperkt.

2016: wat hebben we bereikt?Ondanks de moeilijke context konden we toch relatieve vooruitgang boeken, ook al ging het vaak trager dan aanvankelijk ingeschat. Zo geeft de jaarlijkse bevraging van de leden (boeren) van verschillende coöperaties aan dat de kwaliteit van het bestuur en van de aangeboden diensten verbetert. Dat bewijst dat de begeleiding op dat gebied effectief is. We stellen vast dat de coöperaties er nog te weinig in slagen om de vaak zware investeringen af te betalen én ook winst te maken.

Drie nieuwe coöperaties werden lid van COCOCA, de unie vankoffiecoöperaties(meteeneigenwasstation).Viadeaankoopvaneenfabriekomkoffieteontvliezen,slaagdeze erin om de hele keten in handen te hebben en zo betere kwaliteit, kwantiteit en prijs te verkrijgen. De prijs voorkwaliteitskoffielagbijdeaangeslotencoöperatieszelfs meer dan 35 % hoger dan het gemiddelde. Ondanks de gewelddadige context bleek de samenhang tussen de inwoners van de gemeenschappen waar we inzetten op verzoening en vreedzaam samenleven er licht op vooruit te gaan.

AanpakMet twee unies van coöperaties werken we aan organisa-tieontwikkeling (personeelsbeleid, boekhouding, strate-gische planning, …) en het opzetten van basisdiensten voor hun leden (boeren). Dat gaat over de gezamenlijke aankoop van zaden, stockageruimte, informatie over marktprijzen, enzovoort. Daarnaast werken we samen met INADES, ADISCO en CNAC die op hun beurt 23 coöpe-raties vormen en begeleiden.

Sociale cohesie werd bij het begin van het programma vooral opgenomen door AJCB, die bemiddeling organi-seertbijconflicten.ADISCOnamhetthemaookopalsaandachtspunt voor coöperaties. De andere organisaties volgden dit voorbeeld. APDH, een nieuwe partnerorgani-satie vanaf dit programma, zorgde voor extra expertise

rondlandrechten,debelangrijkstebronvanconflictophet Burundese platteland

Eén samenwerking met een partnerorganisatie werd stopgezet nadat een pilootproject ter ondersteuning van bijenteelt niet aan de verwachtingen voldeed.

BudgetIn2016investeerdeBroederlijkDelen784.048euroinBurundi.



Groepswerk € 51.214 € 12.803


Evaluatie programma 2014-2016De doelstelling voor het programma: ‘15.000 familiale boeren, georganiseerd in 23 coöperaties verbeteren hun sociaaleconomische situatie door de versterking van de coöperatieve beweging en sociale cohesie van de gemeen-schappen,viadebegeleidingdoorefficiëntergewordenpartnerorganisaties’.

• We bereikten uiteindelijk 18.000 boeren • Deunievankoffiecoöperatiesgroeidevan10naar33

coöperaties• Opvallend was ook: de sociale cohesie ging er, ondanks

de gewelddadige context, voorzichtig op vooruit in de begeleide gemeenschappen terwijl die er elders op achteruit gingen. De sociale cohesie wordt o.a. bepaald door het aantal aangiften bij de lokale politie.

COLOMBIANa meer dan een halve eeuw burgeroorlog in Colombia ondertekenden de guerrillabeweging FARC en de rege-ring in het najaar van 2016 een historisch vredesakkoord. Een belangrijke stap in een nog lange en moeilijke weg naar duurzame vrede. Het akkoord werd eerst nipt verworpen in een referendum, maar nadien aangepast en bekrachtigd door het parlement. Andere illegale gewapende groepen blijven inmiddels de mensenrechten schenden terwijl ze strijden om de controle over grond-gebied en grondstoffen.

De werking in Colombia stond ook in de kijker tijdens de jaarlijkse vastencampagne en bepaalde een groot deel van het beleidswerk rond duurzaam beheer van natuur-lijke rijkdommen. Meer daarover op p. 26.

2016: wat hebben we bereikt?In de nationale vredesakkoorden werd meer rekening gehouden met de voorstellen en bezorgdheden van de lokale plattelandsbevolking. Mede dankzij onze partner-organisaties werd een speciaal hoofdstuk gewijd aan de rechten van inheemse volkeren. In Cauca slaagden ze er ook in om vredesvoorstellen van de vrouwenbeweging op de politieke agenda te zetten.

74lokaleorganisatiesvanboeren,inheemsen,vrouwenen jongeren namen actief deel aan vormingen over men-senrechten, landbouwtechnieken en organisatieverster-

10

king. Ze passen de verworven vaardigheden toe om hun levensomstandigheden te verbeteren.

45lokaleinitiatievenvansolidaireeconomieversterk-ten de voedselsoevereiniteit van boerenfamilies in het district Cajibío, in Cauca. De overheid engageerde zich in dialoog met de boerenbeweging om twee belangrijke projectentefinancieren:éénvoorproductieenver-markting, een ander voor vorming over agro-ecologische teeltmethodes.

Plattelandsgemeenschappen startten in 2016 zeven nieuwe rechtszaken, onder andere om hun recht op land, een gezond leefmilieu, hun fysieke integriteit en leven te verdedigen. In enkele zaken behaalden ze gunstige gerechtelijke uitspraken.

AanpakIn de streek Cauca bevorderden we dialoog en samen-werkingomgrondconflictentussenetnischegroepenvreedzaam op te lossen, om de streek te beschermen tegen schadelijke mijnbouw en de participatie te verster-ken van lokale organisaties in het vredesproces.

In Córdoba ondersteunden we een netwerk van lokale groepen van slachtoffers van de burgeroorlog en ont-heemden. Ze kregen juridisch advies om eigendomstitels te krijgen over een stuk grond, technische begeleiding om op een ecologische manier voldoende voedsel te produ-ceren en psychosociale ondersteuning om traumatische ervaringen te verwerken.

Via bewustmaking, vorming en lobbywerk zet-ten we in op het versterken van de veiligheid van mensenrechtenactivisten.

BudgetIn 2016 investeerde Broederlijk Delen 811.331 euro in Colombia.



Groepswerk € 47.615 € 11.904


Evaluatie programma 2014-2016We versterkten plattelandsgemeenschappen zodat die hun rechten en grondgebied op een effectievere manier kunnen verdedigen. We ondersteunden duurzame lokale alternatieven voor een economie die te zeer afhankelijk is van de ontginning van grondstoffen.

• 281 personen van 95 lokale boerenorganisaties kregen een vorming om hun gemeenschap en grondgebied beter te verdedigen.

• De veiligheid van 13 bedreigde of aangevallen gemeen-schappen en hun leiders werd beschermd via interna-tionale solidariteitsacties, diplomatieke démarches en een parlementaire missie in oktober 2016.

• 70 families in Córdoba hebben lokale systemen van agro-ecologische productie ontwikkeld die hun voedsel-productie en -consumptie verbeteren en extra inkom-sten opleveren.

CongoCongo bezit zo’n 80 miljoen hectare vruchtbare land-bouwgrond en een gunstig landbouwklimaat. De moge-lijkheden zijn er enorm, maar slecht bestuur laat niet toe om deze te benutten. De bevolking is totaal verarmd. De machthebbers vinden persoonlijke verrijking belangrij-ker dan de belangen van het land en de bevolking.

In 2016 ging het van kwaad naar erger: president Kabila blijft, tegen de grondwet in, ook zonder verkiezingen aan de macht. Sinds augustus kreunt de Kasai-regio ondereennieuwgewapendconflict:opstandvaneenjongerenmilitie, geplunderde en afgebrande dorpen door het leger, vluchtende bevolking en een verloren landbouwseizoen.

2016: wat hebben we bereikt?In Kwilu kregen 1.133 landbouwfamilies kwaliteitsvol zaaigoed. 968 gezinnen hebben dat ook gezaaid. 1.672 gezinnen kregen vorming rond duurzame landbouwtech-nieken.752gezinnen(45%)pastendittoeophuneigenveld. Met succes. Ondanks de betere opbrengst blijft het voor sommige families moeilijk om de extra inspanning voor duurzame landbouw te leveren.

In Kasai werd het programma verstoord door het nieuwe conflict.Tochslaagdenvierboerenorganisatieserinelkeen verkooppunt op te zetten voor de bevoorrading van hun leden met landbouwgereedschap en enkele basispro-ducten zoals zeep. 37,5 hectare grond werd herbebost. In vier gemeenten werden ontwikkelingsplannen goedge-keurd. Ze dienen als referentiekader voor het gemeente-lijk ontwikkelingsbeleid.

Met de provinciale boerenbeweging in Kasai werd een lobbydossier uitgewerkt rond de toepassing van de bestaande landbouwwet.

AanpakSamen met de boerenorganisaties kozen we ervoor om te focussen op twee strategische gewassen: aardnoten en maniok in Kwilu en aardnoten en maïs in Kasai. Met aardnoten als commercieel gewas. We zetten daarbij in op de productie van zaaigoed, duurzame landbouwtech-nieken en gegroepeerde verkoop.

Lokale economie heeft in een slecht bestuurd land weinig kans op slagen. Daarom werken we sinds 2015, samen met 15 andere Belgische ngo’s, aan het verbeteren van de structuur van de boerenbeweging in Congo. We doen dat samen met de boerenbeweging in Kwilu en Oost-Kasai.

Verder zetten we sterk in op het verbeteren van de samenwerking tussen partnerorganisaties in beide regio’s, om zo de impact te vergroten.

Voor het politiek werk van Broederlijk Delen rond Congo: zie p. 27.

11

BudgetIn 2016 investeerde Broederlijk Delen 1.073.969 euro in Congo.



Groepswerk € 49.526 € 12.382


Evaluatie programma 2014-2016InCongostondhetprogramma2014-2016inhettekenvan de overgang naar een geïntegreerde programma-aanpak. Daarbij werken alle partnerorganisaties samen aan het behalen van gemeenschappelijke resultaten (in plaats van individuele partnerondersteuning).

Inseptember2014werdhetnieuwe,geïntegreerdepro-gramma opgestart in de regio Kwilu. Eind 2016 waren de eerste resultaten zichtbaar.

In Oost-Kasai werd met de bestaande partnerorgani-saties ingezet op een traject van wederzijdse kennis-making en beginnende samenwerking. Met succes: het geïntegreerde programma voor de komende jaren werd uitgewerkt.

• Minstens 22.877 boeren kregen één of andere vorm van ondersteuning.

• 3vande4lokalespaar-enkredietkassenwerdenopnieuw gezond en operationeel gemaakt.

• 10 boerenorganisaties kregen vorming over hun rech-ten en plichten.

Guatemala2016 was voor Guatemala een moeilijk jaar met veel conflict.Dedroogtecrisis,dieheelCentraal-Amerikatreft, leidde er tot wekenlange manifestaties voor betere toegang tot water. Heel wat middenveldorganisaties, waaronder onze partnerorganisaties, plaatsten voorstel-len rond watervoorziening, bescherming van inheemse zaden en toegang tot grond op de agenda. Maar de nieuwe regering is gebonden aan machtige belangen-groepen, en maakte geen werk van de beloofde sociale, economische en politieke hervormingen.

2016: wat hebben we bereikt?De intensieve vormings- en organisatieprocessen van onze partnerorganisaties over collectieve rechten leidden tot grotere burgerparticipatie en inspraak in het beleid. AMMID gaf vorming aan 900 studenten, 60 leerkrachten en 350 lokale leiders en leidsters. Zo versterkte de organi-satie het draagvlak voor verdediging van het territorium, collectieve rechten en culturele identiteit. COPAE verza-melde juridische argumenten tegen de mijnbouwlicenties in de gemeente Tajamulco, waardoor die werden opge-schort. Er werd een regionale vrouwenraad opgericht die inheemse vrouwenorganisaties uit 7 departementen verenigtenhunspecifiekeeisenmeerslagkrachtgeeft.

In 2016 ontstonden er 8 productieve initiatieven op fami-liaal en groepsniveau in de departementen San Marcos en Quetzaltenango. Het resultaat: meer gevarieerde en

gezondere voeding en een beter inkomen voor de fami-lies. Via communicatie- en informatiecampagnes kregen alternatieven voor ontwikkeling een grotere bekendheid.

Guatemala was tussen 18 en 26 oktober het gast-land voor onze tweede internationale bijeen-komst rond “alternatieven voor ontwikkeling”. Een honderdtal deelnemers, waarvan meer dan de helft vrouwen en een derde jongeren, brach-ten ervaringen samen uit Guatemala, Bolivia, Peru, Colombia, Haïti, Afrika en Vlaanderen. Tijdens 5 inleefverblijven maakten ze kennis met concrete alternatieven zoals agro-ecologi-sche landbouw, solidaire economie, genderge-rechtigheid, verdediging van het territorium en solidariteit met gecriminaliseerde activisten. De deelnemers keerden huiswaarts met veel nieuwe inzichten over hoe alternatieven tot stand komen en welke factoren van belang zijn om ze kracht bij te zetten.

AanpakOp nationaal vlak moedigden we de samenwerking aan tussen organisaties om alternatieve wetsvoorstellen op de politieke agenda te houden.

Door de vorming over collectieve en individuele rechten konden lokale groepen met kennis van zaken de belan-gen van de gemeenschap aankaarten in de traditionele enofficiëleoverlegstructurenopverschillendeniveaus.In verschillende praktijkscholen volgden sociale leiders van gemeenschappen vormingen over duurzame land-bouwtechnieken en kleinschalige, solidaire economie. Ze stimuleerden vervolgens in hun eigen gemeenschap-pen alternatieve vormen van productie, consumptie en vermarkting.

Campagnes onderstrepen het belang van een gezond voe-dingspatroon. De betrokken families verbeteren zo hun eigen voedselconsumptie. Overschotten worden verwerkt en/of verkocht via coöperaties of boerenmarkten.

BudgetIn 2016 investeerde Broederlijk Delen 711.580 euro in Guatemala.



Groepswerk € 55.870 € 13.968


Evaluatie programma 2014-2016• In de loop van het programma ontstonden 21 initiatie-venvansolidaireeconomiein14plattelandsgemeen-schappen. Daarbij werden 638 families betrokken.

• De begeleide gemeenschappen voerden meer dan 100 lokale acties, voornamelijk in verband met het recht op consultatie over ontwikkelingsprojecten, zoals mijn-bouw en hydro-elektrische centrales, op hun grondge-bied dat niet werd gevolgd. Enkele acties leidden tot

12

uitspraken door het grondwettelijke hof, dat bevel gaf tot (tijdelijke) opschorting van betwiste megaprojecten.

• Indeafgelopen3jaarkregen44medewerkersvanlokale organisaties of boerengroepen een grondige vor-ming in de regionale en subregionale agro-ecologische scholen. De boerenfamilies die begeleiding kregen van onze partnerorganisaties passen nu gemiddeld 8 agro-ecologische praktijken toe bij het bewerken van hun percelen, zoals het gebruiken van verschillende soorten compost en inheems zaaigoed. Ze eten nu ook meer en gevarieerder voedsel.

HaïtiHaïti is het armste land op het Amerikaanse continent. Het land verkeerde meer dan een jaar in een politieke crisis door uitgestelde lokale en nationale verkiezingen. De presidentsverkiezingen vonden uiteindelijk plaats in november 2016. Bovendien werd Haïti begin oktober getroffen door orkaan Matthew die veel schade aan-richtte en slachtoffers maakte.

De overheid slaagt er niet in om in de basisbehoeften van de bevolking te voorzien. Het land is sterk afhankelijk van geïmporteerd voedsel. Schommelende voedselprijzen maken de Haïtiaanse bevolking daardoor erg kwetsbaar.

2016: wat hebben we bereikt?De gevolgen van de klimaatsverandering dwongen de partnerorganisaties in het departement Nord-Est om in 2016verdertekijkendandetraditionelekoffieteelt.Zokregen 56 landbouwersgezinnen vorming rond bodem-bescherming, geitenkweek, herbebossing en agro-ecolo-gische technieken. IRATAM organiseerde 10 opleidingen rond groententeelt, kredietverlening en de verwerking en stockage van pindanoten.

Ook in Bas Plateau Central zette een partnerorganisatie in op vormingen rond nieuwe teelttechnieken en milieu-bescherming: er werden 8 workshops georganiseerd. Die hadden als bijkomend doel om de werking van boeren-groepen te verbeteren. Daarnaast werd gewerkt aan de opslag van oogst- en zaaigoed. Tegen het einde van 2016 was de coöperatie die het stockagecentrum in de gemeente Savanette beheert startensklaar.

De mensenrechtenorganisaties POHDH en JILAP bleven op nationaal niveau lobbyen voor het recht op voedsel en het recht op een gezond leefmilieu. Op lokaal niveau kregen 1.200 mensen een vorming in ‘het recht op een gezond en veilig milieu’. 31 parochiale mensenrechten-commissies namen zelf het voortouw bij de verdediging van hun rechten.

AanpakOp het platteland (departementen Nord-Est en Bas Plateau Central) zetten we in op het begeleiden van boe-renfamilies om hun grond duurzaam te bewerken, met respect voor mens en milieu. Om zo de kwaliteit van hun voedsel te verbeteren en de oogst te vergroten. Onze nati-onale partnerorganisaties sensibiliseren de bevolking op het platteland over hun rechten. Via lobbywerk pleiten zij bij nationale en lokale overheden om die basisrechten

te beschermen en te respecteren. Alle partnerorgani-saties werken samen om de boerengemeenschappen te informeren en mobiliseren over hun recht op voedsel en een gezond leefmilieu.

BudgetIn 2016 investeerde Broederlijk Delen 659.850 euro in Haïti.



Groepswerk € 22.765 € 5.691


Evaluatie programma 2014-2016Hethoofddoelvanhetprogramma2014-2016inHaïtiwas om de levensstandaard van boerenfamilies in Bas Plateau Central en Nord-Est te verbeteren door een verhoogde voedselproductie en een verbeterde kennis van de mensenrechten. Concreet bereikten we volgende resultaten:

• 1.430kleinschaligeboerenvolgdeneenvorminginagro-ecologische technieken en bodembescherming

• Er vonden 25 workshops- en vormingssessies plaats om de organisatiecapaciteiten van de boerengroepen te versterken

• Het middenveld organiseerde samen met de bevolking 13analyses,reflecties,debattenenconsultatiesomsamen het overheidsbeleid inzake voedselzekerheid te beïnvloeden.

Israël en PalestinaDe situatie in Israël en Palestina werd grimmiger. Er waren meer nachtraids en een exponentiële stijging van het aantal aanhoudingen van kinderen. De bouw van nederzettingen werd opgevoerd, ontwikkelingsinfrastruc-tuur werd vernield en het wettelijke kader voor ngo’s werd enger. Daardoor moesten een aantal interventies worden bijgestuurd. Bijvoorbeeld bij de samenwerking met partnerorganisatie Breaking the Silence, die slachtof-fer werd van een lastercampagne.

2016: wat hebben we bereikt?Meer dan 2.000 Palestijnse burgers (van Israël en Palestina) kregen juridische bijstand en zagen zo hun rechtenverdedigd.Onderhen:400kinderenen800vrou-wen. Ongeveer 800 mensen werden geholpen bij moei-lijkheden bij het reizen in en uit Gaza. Ten slotte kregen ook een 150-tal Palestijnse burgers van Israël ondersteu-ning bij zaken rond huisvesting en ontzetting. Dat gaat bijvoorbeeld over het verkrijgen van bouwvergunningen, maar ook over gedwongen verplaatsingen.

Daarnaast bereikten we 90.000 Palestijnen met vor-mingen, opleidingen en sensibilisering over onrecht en persoonlijke ontwikkeling in deze moeilijke context. 9 wetsvoorstellen werden bijgestuurd door beleidswerk van de partnerorganisaties. Zo verkreeg partnerorgani-satie Adalah via het hooggerechtshof de bevestiging dat

13

Arabische burgers van Palestina mee kunnen bieden op land dat verkocht wordt via de Israel Land Authority.

De resultaten zijn redelijk goed, maar hun impact is beperkter dan verhoopt omwille van de context die nega-tief evolueerde.

AanpakDoor nationale en internationale mediacampagnes, en gesprekken met parlementsleden en internationale delegaties van beleidsmakers wegen onze partnerorgani-saties op wetsvoorstellen en resoluties zowel in Israël als in Palestina. Via vormingen en het publiceren van getui-genissen en cases van schendingen van rechten sensibi-liseren ze het brede publiek. In Gaza en in de regio rond de stad Hebron maken onze partnerorganisaties gebruik van expressievormen om moeilijke thema’s bespreekbaar te maken en/of tot verzoening te komen.. Dat gaat over allerhande theatermethodes, storytelling, stop motion, poppentheater, straattheater, … Ze richten zich daarbij vooral op vrouwen en kinderen.

Advocaten en andere juridische deskundigen begeleid-den rechtszaken van kinderen, vrouwen, Arabische gemeenschappen in Israël en zaken i.v.m. toegang tot Gaza. Broederlijk Delen organiseerde ook een vorming en uitwisseling met de betrokken partnerorganisaties over hoe het beleidswerk op EU-niveau beter aangepakt kan worden.

Voor het politiek werk van Broederlijk Delen rond Israël en Palestina: zie p. 28.

BudgetIn2016investeerdeBroederlijkDelen492.777euroinIsraël en Palestina.



Groepswerk € 182 € 45

Personele ondersteuning € 0 € 0

Evaluatie programma 2014-2016Het programma beoogde een betere bescherming van de rechten van Palestijnse burgers middels juridische bijstand en beleidsbeïnvloeding op nationaal en interna-tionaal niveau. Daarnaast zetten we in op het bevorde-ren van een verzoenende opstelling van Palestijnse en Israëlische burgers door sensibilisering. De contextfacto-ren waren vaak moeilijk (oorlog in Gaza, steekpartijen, ngo’s die onder vuur kwamen, …). Toch kunnen we enkele mooie sleutelresultaten voorleggen:

• 8000 mensen kregen juridische bijstand;• 38 wetsvoorstellen en resoluties werden positief

beïnvloed;• 380.000 mensen kregen vorming en/of persoonlijke

begeleiding door partnerorganisaties.

NicaraguaNicaragua is, na Haïti, het armste land van Latijns-Amerika. Kleine boeren zorgen voor 90 % van de basis-voeding van de Nicaraguanen. Toch leeft 70 % van de armen op het platteland.

Nicaragua is bijzonder kwetsbaar voor klimaatver-andering en natuurrampen. De regering investeert in sociale programma’s op het platteland, maar tegelijk heeft de grootschalige agro-industrie een stevige voet aan de grond. Monoculturen zoals tabak, rietsuiker en Afrikaanse palm leggen steeds meer beslag op de beschik-bare grond en water. Toenemend gebruik van chemische meststoffen en bestrijdingsmiddelen en grootschalige ontbossing voor intensieve veeteelt, versterken de nega-tieve gevolgen.

2016: wat hebben we bereikt?In 2016 bleef het agro-ecologische netwerk GPAE verder werken met de steun die ze in 2015 kregen. Ze tellen nu 39 lidorganisaties in 8 departementen die meer dan 800 boerenfamilies groeperen. Binnen het netwerk functione-rener40veldscholen:agro-ecologischefamiliebedrijfjeswaar andere boeren van het netwerk ervaring kun-nen opdoen over duurzame landbouwtechnieken zoals groenbemesting en het herwaarderen van traditioneel zaaigoed. 516 families mochten in 2016 het garantielabel van GPAE gebruiken. GPAE organiseerde ook vijf regio-nale fora met 570 deelnemers over de positieve rol die agro-ecologische landbouw kan spelen ten aanzien van de klimaatverandering.

We startten de relaties op met een nieuwe partnerorga-nisatie. Centro Humboldt voert toegepast onderzoek en doet aan beleidsbeïnvloeding rond duurzame ontwikke-ling en klimaatverandering. Met onze steun kunnen ze vanaf 2017 hun netwerk van tientallen lokale klimaat-observatoren op gemeenschapsniveau versterken in 3 departementen.

GPAE en CH werkten voorstellen uit om samen met andere actoren aan bewustmaking en beleidsbeïnvloe-ding (lokaal en nationaal) te doen om milieu en klimaat op de nationale en internationale agenda te houden.

AanpakWe werken samen met twee partnerorganisaties rond klimaatwaarnemingen, duurzaam beheer van water en de promotie van duurzame landbouwsystemen. Het netwerk GPAE biedt praktische vorming aan in agro-eco-logische landbouw en technieken. Een nieuwe partner-organisatie (Centro Humboldt) zal boeren vormen om de invloed van klimaatverandering op hun gewassen te monitoren. Op die manier slagen de boeren erin hun voedselzekerheid te verhogen en de natuurlijke rijkdom-men zoals land, water en vegetatie, beter te bescher-men. Beide organisaties werken ook samen met andere netwerken om de politieke agenda te beïnvloeden. Ze lobbyen bij de lokale en nationale overheidsinstanties om maatregelen te nemen rond de klimaat- en milieuproble-men in het land.

14

BudgetIn 2016 investeerde Broederlijk Delen 7.500 euro in Nicaragua.


Partnerorganisaties € 7.500


Personele ondersteuning € 0 € 0

Evaluatie programma 2014-2016In 2013 hebben we besloten om ons toenmalig pro-gramma in Nicaragua af te bouwen. We bleven verder werken met het netwerk GPAE, dat in 2013 voor het eerst steun kreeg. We bleven de exit-partnerorganisaties steu-nen tot in 2015, om een goede afronding van de samen-werking te verzekeren.

In 2016 voorzagen we een extra budget voor GPAE, onder meer voor het opstarten van de dialoog over een geza-menlijk programma met Centro Humboldt. CH is, naast GPAE, als een volwaardige partnerorganisatie opgeno-men is het nieuwe programma.

OegandaDe economische groei van Oeganda is spectaculair. Maar hetzijnvooralderijkendieervanprofiteren.Eenvierdevan de bevolking leeft in extreme armoede. De grootste uitdaging is de productie van genoeg voedsel voor ieder-een. Op het platteland kampen boeren met uitgeputte gronden. De klimaatverandering versterkt dit proces. Zo’n 75 % van de bevolking werkt in de landbouwsec-tor. Maar kleine boeren worden doorgaans aan hun lot overgelaten.

2016: wat hebben we bereikt?In de Rwenzori-regio deden de boeren de productie vancassave,maïs,koffie,bananen,cacaoenbonendit jaar met gemiddeld 27 % toenemen. En dat ter-wijl het weer toch minder gunstig was dan gehoopt. Boerenorganisaties gebruiken ondertussen acht verschil-lendeaanpakken(tegenover3in2014),zoalstestvelden,demovelden waar bijvoorbeeld een nieuwe variëteit wordt gedemonstreerd en boerenscholen. Deze toename droeg zeker bij aan de succesvolle productie.

Begin 2016 gaf 60 % van de boeren die begeleid worden door onze partnerorganisaties in Lango aan voldoende voedsel te hebben. Dat aantal steeg tot 70 % aan het einde van het jaar. Door de betere marktprijzen stegen bij 77 % van de boeren de inkomsten uit de verkoop van land-bouwgewassen met minstens 20 % (t.o.v. 50 % in 2015).

AanpakIn Lango werken de partnerorganisaties met de gezinnen aan de uitbreiding van het bewerkte veld per huishouden en het verhogen van de voedselzekerheid en het gezinsin-komen. In Rwenzori selecteerden de partnerorganisaties de verschillende gewassen waarop ze met de boerenfa-milieswerkten:koffie,maïs,cacao,bonenencassave.Het doel, een productieverhoging van 25 % per gewas en

een verhoogd gemiddeld gezinsinkomen van 20 %, werd gehaald. In Rwenzori werd daarnaast ook een nieuwe aanpak geïntroduceerd voor het versterken van coöpera-tieven en marktgroepen. Om zo de gezamenlijke verwer-king en vermarkting door boerenfamilies te verbeteren.

De medewerkers van Broederlijk Delen zetten sterk in op verbetering van de samenwerking tussen partneror-ganisaties in beide regio’s om zo een grotere impact te realiseren.

BudgetIn2016investeerdeBroederlijkDelen1.098.458euroinOeganda.



Groepswerk € 39.257 € 9.814


Evaluatie programma 2014-2016Lango

• Een stijging van de voedselzekerheid tot 70 % van de boerenfamiliesinLango,tenopzichtevan40%aanhet begin van het programma. 88 % van de 10.000 gezinnen in Lango heeft inmiddels minstens 3 acres bewerkte grond (dat was 3 jaar geleden nog maar 40%).

• Het inkomen van de boerenfamilies steeg: bij 77 % van hen verhoogde het inkomen uit de landbouw met minstens 20 %.

Rwenzori

• Ondanks verliezen in de cassave- en bananenproduc-tie door ziektes bleef de totale oogst stijgen, omdat er sterker op andere gewassen werd ingezet.

• De teelt van groenten in moestuinen nam sterk toe, en daarmee ook de voedselzekerheid van de boerenfa-milies. Opvallend is dat strategieën rond het verbete-ren van bewaarsystemen, zoals ajuinenkelders, goed ingang vonden. Die zorgen ervoor dat de oogst ook in de toekomst beter bewaard kan worden en dat boeren een betere prijs krijgen voor hun gewassen.

PeruGrote mijnbouwprojecten hebben een enorme impact op het milieu, op de sociale en economische relaties en de lokale cultuur in het Peruviaanse Andesgebergte. Dat leidttotscherpeconflicten,diesomseengewelddadigkarakter krijgen. Ordetroepen kiezen de kant van de mijnbedrijven. Sociale leiders van boerengemeenschap-pen die protesteren of inspraak vragen in beslissingen over hun toekomst, krijgen te maken met laster, straf-rechtelijke vervolging of bedreigingen.

2016: wat hebben we bereikt?We publiceerden en verspreidden op meer dan 200 exemplaren een handleiding voor boerengemeenschap-pen om toezicht te houden op de milieu-impact van

15

mijnbouw. Met aanwijzingen hoe ze die impact kunnen meten, hoe ze rapporten moeten lezen en interpreteren, en welke hun rechten zijn.

Boerengemeenschappen voerden meer dan 10 rechtsza-ken met begeleiding van gespecialiseerde partners. Ze bereikten onder andere toegang tot belangrijke informa-tie over geheime contracten tussen mijnbedrijven en de politie, de vrijspraak van onterecht beschuldigde boeren-leiders en de annulering van enkele illegale concessies voor mijnbouw.

In vijf boerengemeenschappen werd een plan voor ruimtelijke ordening uitgewerkt en/of uitgevoerd. Het duurzaam gebruik en de bescherming van bodem, water en biodiversiteit worden zo beter geregeld.

AanpakWe bevorderen de samenwerking tussen partnerorga-nisaties die elkaar aanvullen door hun expertise op het vlak van mensenrechten, landbouwtechnieken en beheer van water en bodem. We brengen lokale partnerorga-nisaties, die veel terreinkennis hebben, in contact met nationale partnerorganisaties. De problemen verbonden met de grootschalige mijnbouw vereisen immers een combinatie van strategieën op verschillende niveaus. We versterken capaciteiten van de boerengemeenschappen en hun organisaties, beïnvloeden lokale en nationale overheden en de mijnbedrijven, en geven zichtbaarheid aan de mensenrechtenschendingen om solidariteit te versterken.

BudgetIn 2016 investeerde Broederlijk Delen 728.589 euro in Peru.



Groepswerk € 29.352 € 7.338


Evaluatie programma 2014-2016We ondersteunden boerenfamilies in de hoge provincies van de regio’s Cusco en Apurímac die lokale alternatie-ven zoeken voor de mijnbouw, met respect voor mens en milieu. We hielpen hen op te komen voor hun rechten en gaven juridische bijstand aan personen of organisa-ties die worden bedreigd omdat ze rechtenschendingen aanklagen.

Dat leverde volgende resultaten op:

• 10 comités van boerengemeenschappen meten zelf de waterkwaliteit in de buurt van gebieden waar grond-stoffen worden gedolven. Zo kunnen ze de eventuele schadelijke impact van de mijnbouw bewijzen en oplossingen eisen.

• lokale en nationale overheden namen 12 beleids-maatregelen die het welzijn en de rechten van de plattelandsbevolking verbeteren: een inventaris van waterbronnen, een programma voor herbebossing, overlegorganen om het milieu te beschermen en

een plan om de gelijkheid tussen man en vrouw te bevorderen.

• In 12 gevallen pasten boerengemeenschappen met succes strategieën toe om hun rechten af te dwin-gen, via het aanklagen van vervuiling, rechtszaken, dialoog met de overheid en bedrijven, lobbywerk of sensibiliseringscampagnes.

RwandaDe grondwet werd gewijzigd zodat o.a. een derde man-daat mogelijk werd voor zittend president Kagame. In Rwanda verliep dat proces probleemloos. Internationaal kwam er wel reactie, op de democratische ruimte in het algemeen. Zo stemde de EU een voor haar doen erg kriti-sche resolutie.

In de loop van het jaar was er discussie over de armoe-destatistieken van Rwanda. Er waren aanwijzingen dat bepaalde indicatoren werden bijgestuurd, en daardoor het beeld verbloemden. De discussie gaat nog steeds verder.

2016: wat hebben we bereikt?PartnerorganisatieAMIbemiddeldebij4.000personendie betrokken waren bij geschillen gelinkt aan de vernie-ling of plundering van goederen tijdens de genocide (in 1994).In2016konden4.000geschillen(waarbij1.000personen betrokken waren) via bemiddeling worden opgelost.

PartnerorganisatieDuterimberebegeleidde44boeren-groepen om samen kleine handelsactiviteiten op te zet-ten, zoals het gezamenlijk aankopen van een maniokmo-lenofhetsamenbewerkenvaneenveld.Hetgaatom44groepen die het proces van verzoening reeds afrondden. Daarnaast zetten 80 heel arme gezinnen ook zelf econo-mische activiteiten op waardoor hun inkomen verbe-terde.4coöperaties(vande25)kondendekwaliteitvanhun bestuur verbeteren. 19 andere coöperaties bereikten dit resultaat al in 2015.

We organiseerden ook een aantal activiteiten over o.a. boekhouding, beleidswerk en strategische planning. De ambities op het vlak van capaciteitsversterking van part-nerorganisaties moesten worden bijgesteld omdat het niet langer mogelijk bleek om een coöperant in te zetten.

AanpakWe blijven inzetten op verzoening en vreedzaam samenleven om zo het sociaal netwerk te versterken. Dat doen we onder meer door daders en slachtoffers van de oorlog binnen eenzelfde gemeenschap samen te bren-gen. Maar ook door hen te leren om geweldloos om te gaanmetspanningenenconflicten,viadialoogmethodesen het vormen van begeleiders in de gemeenschappen. Boerengroepen die hier al jarenlang rond samenwerken, kregen ondersteuning om samen kleine handelsactivi-teiten op te zetten. Op die manier blijven ze gemotiveerd om de samenwerking verder te zetten.

Ook zeer arme families kregen intensieve begeleiding om economische activiteiten op te starten en contacten te leggen met anderen. Op die manier kunnen ze uit

16

hun isolement treden, en opnieuw deelnemen aan het gewone leven.

Decoöperaties,uniesenfederatiesvanrijst-enkoffieboe-ren kregen vorming en begeleiding om goed bestuur te verbeteren en aan beleidswerk te doen.

BudgetIn2016investeerdeBroederlijkDelen349.771euroinRwanda.



Groepswerk € 11.252 € 2.813


Evaluatie programma 2014-2016Despecifiekedoelstellingvanhetprogramma2014-2016was: ‘Georganiseerde familiale boeren in Rwanda ver-beteren hun sociaaleconomische situatie en die van hun gemeenschappen door versterking van sociale cohesie en van de coöperatieve beweging.’ Enkele sleutelresultaten:

• 21 van de 25 begeleide coöperaties scoorde aan het einde van het programma opmerkelijke beter op ‘goed bestuur’

• Ongeveer 50 % van de begeleide geschillen kon via bemiddeling opgelost worden, de rest werd naar het gerecht doorverwezen

• 80 extreem arme gezinnen vonden terug aansluiting bij socio-economische dynamieken: ze kunnen opnieuw zelf voor hun inkomen zorgen en deelnemen aan het gewone leven. En zijn dus niet langer afhankelijk van bedelen.

SenegalIn Senegal zijn de gemeenten nu zelf verantwoordelijk voor o.a. veeteelt, toerisme, landbouw, visserij en water-voorziening. Voorlopig ontbreekt het hen echter aan de nodigefinanciëlemiddelenenkennisomdezebevoegd-heden goed te beheren. Boeren krijgen nog steeds weinig ondersteuning van de overheid. Ze moeten zien te over-leven op een platteland waar bodems uitgeput zijn en het klimaat steeds wispelturiger wordt.

2016: wat hebben we bereikt?Op het Plateau van Thiès konden 250 tuinbouwers en 210 imkers extra inkomen verwerven met hun activiteiten. Een tuinbouwer verdiende gemiddeld 920 euro bruto per jaar,eenimker120euro.14vrouwengroepenrealiseer-den op hun kleine tuinbouwpercelen jaarwinsten tot 170 euro per vrouw.

In 6 gemeenten werkten dorpscomités samen met de lokale overheid actieplannen uit voor milieubeheer. In 4gemeentenwerdhetgoedgekeurdeplanookinuitvoe-ring gebracht.

Erwerden4kmstenendijkjesgelegdopveldenen497structuren zoals muurtjes gebouwd om erosie te stoppen. Meer dan 100.000 bomen werden geplant om de bodem-vruchtbaarheid te verbeteren.

In de vallei van de Grote Baobolong kwam de tuinbouw-productie door vrouwen goed op dreef. Op 16 velden werd 63 ton groenten geproduceerd door een duizendtal vrouwen. Met hulp van de gemeentelijke overlegstruc-tuur PENC werden de velden geregistreerd op naam van de vrouwengroepen. In 3 dorpen werd de snelheid van het water gestopt door erosiebestrijdende werken.

AanpakOp het Plateau van Thiès lag de focus op voedselzeker-heid door extra inkomen uit biologische tuinbouw en bijenteelt. Het sterk gedegradeerde milieu werd hersteld met erosiebestrijdende maatregelen, herbebossing en sensibilisering van de bevolking. Dorpscomités werden opgericht en/of verder versterkt, zodat ze samen met lokale overheden de nodige plannen kunnen maken om het milieu op duurzame wijze te beheren.

In de vallei van de Grote Baobolong lag het accent op het stimuleren van samenwerking tussen partnerorganisa-ties, lokale middenveldorganisaties en lokale overheden. Er werd vooral ingezet op het organiseren en versterken van tuinbouwgroepen, het versterken van het midden-veld (dorpscomités) en het bestrijden van erosie.

BudgetIn 2016 investeerde Broederlijk Delen 655.363 euro in Senegal.





Evaluatie programma 2014-2016De focus lag op verbetering van voedselzekerheid en duurzaam beheer van bodem, vegetatie en water. Op beide vlakken werden mooie resultaten geboekt.

• Indriejaartijdwerdenruim45nieuwegroepenonder-steund voor ecologische tuinbouw, bijenteelt of verwer-king van producten. Ruim de helft van de groepsleden zijn vrouwen.

• De periode van schaarste, waarbij de voorraad op is maar de nieuwe oogst nog niet binnen, werd korter in vergelijking met de situatie voor het programma, maar blijft schommelen rond de 2 à 3 maanden.

• Door de impact van de erosiebestrijdende maatregelen (stijging van het grondwaterniveau), herstel van geëro-deerde gronden, dempen van erosiegeulen, …) kon bijna 5.000 ha verloren grond weer productief gebruikt worden.

• Meer dan 1.500 gezinnen lieten hun landbouwgrond registreren op hun eigen naam.

17

De wereldwijde ongelijkheid neemt toe. Broederlijk Delen is ervan overtuigd dat we met zijn allen iets kun-nen doen om de ongelijkheid weg te werken. Hoe meer mensen de strijd aangaan, hoe beter het resultaat.

Daarom streven we ernaar om zoveel mogelijk mensen te mobiliseren. Door het hele jaar lang activiteiten te organiseren. Door elk jaar campagne te voeren tijdens de vasten. Door mensen te laten nadenken over hun eigen manier van leven. Door materialen uit te werken op maat van het basis- en secundair onderwijs. Door een goede relatie op te bouwen en te onderhouden met de pers. Door samen te werken met andere organisaties. En door burgerinitiatieven, zoals Hart boven Hard, te ondersteunen.

Eén grote beweging, daar gaan we voor.

Informeren, sensibiliseren en aanzetten tot actieAls solidariteitsbeweging is het onze plicht om mensen correct te informeren. Over wat er gaande is in de landen waar we actief zijn. En de thema’s waar we al vele jaren expertise rond opbouwen.

Daarnaast sensibiliseren we het Belgische publiek. Wat we hier en nu doen, heeft een impact elders. Positief en/of negatief. Iedereen kan een steentje bijdragen. Eén wereld, dat is het uitgangspunt.

We zetten mensen ook aan om actie te voeren. Om zelf het verhaal te brengen van de strijd tegen de wereldwijde ongelijkheid en anderen hierbij te betrekken. Om hun ongenoegen te uiten over die ongelijkheid door op straat te komen. En om geld in te zamelen zodat wij, hier en in de landen waar we actief zijn, de strijd tegen armoede en ongelijkheid vorm kunnen geven. Tot iedereen mee is.

Informeren, sensibiliseren en aanzetten tot actie, dat doen we het hele jaar door. Met één hoogtepunt: de jaarlijkse campagne tijdens de vasten. Zo maken we van

de veertig dagen voor Pasen een moment van concrete solidariteit.

Tijdens de jaarlijkse vastencampagne• aantal nieuwe schenkers campagne: 1.820• aantal lokale werkingen: 2.310• aantalscholendiedeelnamenaandecampagne:1.048

Tijdens de vastencampagne zetten we de werking van Broederlijk Delen in één land in de kijker. Dat doen we aan de hand van het levensverhaal van één of meerdere personen. Op die manier wordt de impact van ons werk heel concreet: het krijgt een gezicht. Het campagneland in 2016 was Colombia.

We focussen telkens twee jaar op hetzelfde thema. Dat laat toe om een bepaalde problematiek tot in de diepte uit te spitten. In 2015 en 2016 was die thematische focus ‘duurzaam beheer van natuurlijke rijkdommen’ (zie ook p. 26 politiek werk).

In de campagne komen de verschillende doelstellingen van onze werking in Vlaanderen en Brussel samen:

1. we informeren en sensibiliseren de bevolking;2. we zetten mensen aan om na te denken over hun

eigen manier van leven (zie ‘Naar een andere manier vanleven’opp.24);

3. we werven de nodige fondsen om onze doelstellingen te kunnen realiseren;

4. we voeren druk uit op de regionale, nationale en/of internationale overheden om hun beleid aan te passen.

In 2016 liep de campagne van woensdag 10 februari (Aswoensdag) tot en met zondag 27 maart (Pasen).

UITBOUWEN VAN EEN BEWEGING IN EIGEN LANDIn 2016 investeerden we 1.865.581 euro in het verder uitbouwen van de beweging in eigen land.

Samen voor een wereld zonder ongelijkheid

1.820Nieuwe schenkers

2.310Lokale vrijwilligers-

werkingen

1.048scholen namen deel aan

de campagne

18

Campagne 2016: Met een leven speel je niet

Celia: ‘Guerrilla en leger strijden om de controle over het gebied waar Celia woont’

Deyanira: ‘Deyanira kan niet meer aan landbouw doen. 95 % van de landbouwgronden in haar streek zijn ingenomen door suikerrietplantages’

Fanny: ‘Fanny moet met amper 1 hectare grond haar gezin voeden’

Celia, Deyanira en Fanny wonen met hun gezin op het Colombiaanse platteland. Ze zijn boerin. Grond is voor hen van levensbelang. Maar de grond waarop ze wonen wordtbedreigd.Doorhetgewapendconflict,doorsuiker-rietplantages die een groot deel van de grond innemen, en door het landbouwbeleid van de overheid dat nadelig is voor kleine boeren.

Maar Celia, Deyanira en Fanny verzetten zich. Ze steken hun nek uit om hun grondgebied te beschermen, ook al worden ze daarom bedreigd. Want grond behoort toe aan de gemeenschappen die er wonen, en niet aan de hoogste bieder of degene met de meeste macht.

Met de steun van lokale organisaties waarmee Broederlijk Delen samenwerkt, gaan ze alle drie in hun gemeenschap aan de slag om hun rechten te verdedigen.

< Affiche campagne 2016

19

Vrijwilligers en scholen: ambassadeurs van de campagne• aantalaanwezigenoplanceermomenten:1.438• aantal campagneactiviteiten: 2.251

Onze vrijwilligers zijn de ambassadeurs van (de cam-pagne van) Broederlijk Delen. Zij zijn vaak de eersten met wie anderen in contact komen. Elk jaar opnieuw maken zij onze campagne kenbaar bij duizenden men-sen. Hetzelfde geldt voor leerkrachten en scholen. Ook zij maken elk jaar enkele honderden leerlingen warm voor de strijd tegen wereldwijde ongelijkheid.

Onze ambassadeurs zijn van onschatbare waarde voor de verdere uitbouw van de beweging die Broederlijk Delen is. Daarom nemen we voldoende tijd om hen te informe-ren en sensibiliseren.

Dat doen we elk jaar via een vast traject:

• oktober: campagneverhaal staat online. In 2016: het verhaal over de strijd die Celia, Deyanira en Fanny voeren voor het behoud van hun grond.

• november: een sneak preview van de campagne in Gent en Roeselare.

• december: verzending van enkele basismaterialen naar vrijwilligers en leerkrachten/scholen. Dat gaat onder meer over de campagnekrant (folder met het campagneverhaal, onze eisen ten aanzien van Vlaamse/Belgische politici en ons aanbod aan informerende en/of fondsenwervende activiteiten) en een catalogus

(overzicht van alle campagnematerialen en het promo-tiemateriaal van Broederlijk Delen).

• januari: lanceermomenten. Dat zijn infoavonden in elke regio waar vrijwilligers en leerkrachten meer te weten komen over het campagneverhaal, het onrecht dat we aan de kaak stellen in het campagneland en de aanpak van Broederlijk Delen. Tijdens verschillende inhoudelijke werkwinkels gaan we dieper in op één bepaald onderdeel van de campagne, zoals de liturgie of de politieke eisen. Aanwezigen kunnen ook de ver-schillende campagnematerialen inkijken.

Met die kennis gaat onze achterban zelf de slag: ze vertellen over de moeilijke situatie van kleine boeren in Colombia en motiveren anderen om hetzelfde te doen. Daarnaast zamelen ze geld in voor de werking van Broederlijk Delen. In 2016 organiseerden zij:

• 892 Koffiestops (waarbij voorbijgangers een kopje kof-fiekrijgeninruilvooreenvrijebijdrage

• 335 Culinair Solidairs (solidaire maaltijden)• 88 Kilometers voor het Zuiden (waarbij deelnemers

geld inzamelen per afgelegde kilometer)• 68 huis-aan-huisacties• 615 andere activiteiten, zoals omhalingen, kooroptre-

dens, wafelverkoop, quizavonden en -namiddagen, …• 53 groepen verkochten narcissen

Er werden ook 200 infoactiviteiten georganiseerd. In 1.048scholenwerdlesgegevenoverdecampagnevanBroederlijk Delen. 580 scholen kregen vorming en/of begeleiding van de regionale medewerkers van Broederlijk Delen.

In 2016 bracht de inzet van alle vrijwilligers 554.454,02 euro op. De inspanningen van de scholen zorgde voor 784.980,84 euro.

554.454 €dankzij vrijwilligers

784.980 €dankzij scholen

20

Campagnemateriaal op maat• Campagnepagina online: 37.578 keer bezocht (tweede

meest bezochte pagina tijdens de campagneperiode, na dehomepage(47.525paginaweergaves))

• Liturgiemappen verkocht: 1.288• Affichesverspreid:236.584• Fotosets basisonderwijs: 1.713• Lessenmappen gebruikt in het secundair onderwijs: 418,waarvan281downloads

• Vastenkalendersindehuiskamers:23.437• Campagnefolders en collecteomslagen uitgedeeld: resp. 189.342en304.668

• Onderleggers: 65.380• Campagnefilms:966

Om zoveel mogelijk mensen in contact te brengen met het campagneverhaal, en zo ook (het werk van) Broederlijk Delen, werken we heel wat materialen uit op maat van verschillende doelgroepen. Een aantal van deze materialen, zoals de catalogus (vrijwilligers en leerkrach-ten) en de wervende brief (schenkers), zijn uitgewerkt voor onze achterban: mensen die Broederlijk Delen kennen en regelmatig steunen. Andere materialen, zoals deafficheofdemassafolder,hebbeneenverbredendefunctie. Dat wil zeggen dat onze achterban het materiaal kan gebruiken om andere mensen in contact te brengen met de campagne. Nog andere materialen zijn eerder verdiepend, zoals het achtergronddossier waarin de pro-blematiek tot in detail wordt uitgespit.

Broederlijk Delen heeft de luxe om te kunnen rekenen op een onvoorwaardelijk engagement van, en in, vele scholen. We ondersteunen ook hen via een aanbod op maat. Voor het basisonderwijs betekent dat een waaier aan educatieve materialen zoals een fotoset voor kleuters eneenfilmopdvd.Voorhetsecundaironderwijsontwik-kelen we elk jaar onder meer een lessenmap.

Tegelijkertijd laten we de campagne leven via onze online kanalen: de website, facebook en twitter. Dat leverde onder meer 551 nieuwe page likes op voor

facebook. Via thematische nieuwsbrieven (zes tijdens de campagne 2016) informeren we de abonnees van onze nationale en regionale nieuwsbrieven over de campagne en de voor hen interessante campagneactiviteiten.

Onze schenkers spreken we aan via gepersonaliseerde fondsenwervende brieven en massafolders en collecte-omslagen met overschrijvingsformulier.

Vlaanderen ontmoet Colombia en Burkina Faso• Aantal deelnemers inleefreis: 38• Aantal aanwezigen vernissages (twee) tentoonstelling

Jafeth Gomez: 230

a) Getuigenwerking

Tijdens de campagne ontvingen we negen gasten uit Colombia (‘getuigenwerking’). Zij verbleven telkens één week bij twee verschillende gastgezinnen verspreid over de Vlaamse provincies. Tijdens hun verblijf brachten ze een bezoek aan verschillende organisaties of burgeriniti-atieven, en vertelden op tal van plaatsen over hun werk en leven in Colombia.

Campagnegezicht Deyanira gaf het startschot voor de campagne in Brussel met een beklijvende getuigenis

Inleefreis jongeren in Burkina FasoDoor ontmoetingen te organiseren tussen mensen uit één van de landenwaar we actief zijn en Vlamingen en Brusselaars, versterken we degezamenlijke strijd voor een wereld zonder ongelijkheid.

Deyanira op schoolbezoek in Wulpen

21

voor de aanwezige pers. Sociaal geëngageerd kunstenaar Jafeth Gomez gaf een tiental workshops in o.m. scholen, een buurtwerking en socio-culturele organisaties. Op de tentoonstelling ‘De terugkeer van de kolibri’ stelde hij een dertigtal werken tentoon waarin de zorg voor onze planeet centraal staat. Een tweede tentoonstelling, ‘De rechtvaardige rechters’, ging over rechtvaardigheid. Daarvoor maakte Jafeth een eigen interpretatie van het bekende werk ‘De rechtvaardige rechters’. 25 Vlaamse artiesten deden hetzelfde.

Aan het einde van hun verblijf brachten onze gasten een bezoek aan Doel. Dat liet een diepe indruk na. Getuige Omar Pino Torres zei hierover:

b) Inleefreizen

Via de inleefreizen geven we vrijwilligers en leerlingen van het 6e middelbaar de kans om het campagneland beter te leren kennen. Ze bezoeken verschillende orga-nisaties waarmee Broederlijk Delen samenwerkt en verblijven enkele dagen bij een lokaal gastgezin. Zo zien

de deelnemers met eigen ogen hoe de mensen ter plaatse hun eigen plannen waarmaken.

In juli trokken zestien vrijwilligers drie weken lang door Burkina Faso, het campagneland van 2017. Tijdens de kerstvakantie deden zestien 6e-jaars en vier leerkrachten van scholen in Limburg en Vlaams-Brabant hetzelfde. Deze laatste inleefreis organiseerden we samen met Via Don Bosco.

Een politieke eis: vrede in ColombiaColombia kent vandaag door verschillende historische oorzaken een zeer ongelijk grondbezit: 1 procent van de eigenaars bezit ongeveer de helft van de landbouwgrond. Hetgewapendconflicttussenverschillendepartijen,datsinds de jaren ’50 het land verscheurt, heeft deze onge-lijke verdeling enkel versterkt. De toegang tot land is na 60jaarstrijdnogsteedsdekernvanhetconflict.Echtevrede in Colombia is dan ook pas mogelijk wanneer de diepereoorzakenvanhetconflictwordenaangepakt:boeren in Colombia moeten zelf kunnen beslissen over hun grond.

Viaeenpetitieenvierconcreteeisen,waarmeewe11.640handtekeningen verzamelden, zetten we onze politici onder druk om duurzame vrede in Colombia te stimule-ren. Solidariteit en politieke druk van de internationale gemeenschap was immers belangrijk om het vredespro-ces te doen slagen. Het kabinet van minister Reynders beloofde onze bezorgdheden te blijven opnemen in dia-loog met de Colombiaanse regering (zie ook ‘Natuurlijke rijkdommen in Latijns-Amerika’ p. 26).

Aanspreken van een nieuw publiek: opvallende persactie en adverteren

De media blijven van essentieel belang om de bevolking te informeren en de publieke opinie te vormen. Daarom proberen we zo veel mogelijk aanwezig te zijn in geschre-ven pers, radio, televisie en online.

We zetten de lancering van de campagne in met een soci-aal experiment. Het uitgangspunt: Hoe zouden mensen reageren als er op een dag een man in een keurig pak komt vertellen dat je huis binnenkort plaats moet maken voor een industrieterrein? Voor de nietsvermoedende inwoners van het dorp Malderen werd dit scenario wer-kelijkheid. Voor eventjes. Maar in Colombia is het wel de dagelijkse realiteit.

Jafeth Gomez

Getuige Omar Pino op bezoek in Doel

“Ik zie hier de gelijkenissen met wat er in Colombia gebeurt. Huizen worden afgenomen omdat grote economische projecten belang-rijker zijn dan mensen.”

Omar Pino

22

Het sociale experiment miste zijn effect niet. Het werd vermeld op deredactie.be (twee artikels), nieuwsblad.be,mo.beenkerknet.be.Hetfilmpjewerdookmeerdan16.000 keer bekeken op Youtube en was een groot succes op facebook (bijna 680.000 views, meer dan 1.200 likes, 739sharesen142comments).Depersreisdieplaatsvondeind januari leverde een reeks van drie artikels op in Metro, twee dossiers in Tertio en één dossier in Kerk en Leven. In totaal werd de campagne van Broederlijk Delen 35 keer vermeld in de nationale media en 157 keer in de regionale media.

Daarnaast kochten we advertentieruimte aan bij verschil-lende media, waaronder VRT-radio en -tv, VTM online en enkele regionale zenders, De Zondag en De Standaard. We inserteerden in Okra, Davidsfonds cultuurmagazine, De Standaard en Tertio. Daarnaast werkten we een speci-ale editie uit van Kerk en Leven. SBS toonde zich bereid om onze tv-spot gratis uit te zenden op enkele themazen-ders. Ook MO*-magazine publiceerde onze advertentie gratis in het kader van een samenwerkingsverband. Naast het sociaal experiment, promootten we ook de petitie via een facebookadvertentie (zie ook ‘Een politieke eis: vrede in Colombia’ p. 22, hiernaast).

Het hele jaar lang sensibiliseren en informerenOok buiten de campagne zetten we in op het informe-ren, sensibiliseren en mobiliseren van zoveel moge-lijk Vlamingen en Brusselaars voor onze strijd tegen ongelijkheid.

Dat doen we het hele jaar lang via sociale media en onze website. Abonnees ontvangen op regelmatige basis een

nieuwsbrief op maat. Onze vrijwilligers, leerkrachten en schenkers krijgen per kwartaal het tijdschrift Verdraaid. Daarin gaan we dieper in op onze werking, de activitei-ten die Broederlijk Delen organiseert en de resultaten die we bereiken.

Daarnaast zetten we ook in op meerdaagse activiteiten met een sterk engagement van de deelnemers. Zo namen 78 jongeren en 38 gezinnen deel aan het Wereldkamp in de Hoge Rielen, een vijfdaags tentenkamp. De rode draad: ‘Border Crossing’. In diezelfde periode trokken veertien studenten en hun twee begeleiders van de Associatie van de KULeuven met Broederlijk Delen naar Oeganda. De studenten bezochten enkele projecten van Broederlijk Delen, werkten mee op een demoboerderij en dompelden zich onder in de lokale cultuur.

In oktober namen 22 medewerkers en vrijwilligers van Broederlijk Delen deel aan een bijeenkomst rond ‘alternatieven voor verandering’ in Guatemala. De elf deelnemers uit Vlaanderen lieten zich inspireren door de diversiteit aan alternatieven voor het Westerse ontwik-kelingsdenken, dat uitgaat van ‘economische groei’. De bijeenkomst, met o.a. een introductie in de geschiedenis van Guatemala en het thema alternatieven, een inleef-verblijfenseminaries,werdafgeslotenmeteenreflectieover de manier waarop we dit verhaal in eigen land kun-nen versterken (zie ook Guatemala p. 12 en 13).

Via het project Second Life@School dagen we leerlingen uit het BSO, TSO en KSO uit om creatieve oplossingen te zoeken voor de grondstoffenschaarste. Onder het motto ‘geef oude spullen een tweede leven’ gaan ze zelf aan de slag. Op 27 en 28 oktober organiseerden we, samen met De Studio Antwerpen, een tweedaags evenement. Leerlingen kregen een introductie in de wereld van transitie en circulaire economie, en werden uitgedaagd

Wereldkamp

23

om, via een brainstorm, te komen tot oplossingen voor de problemen waar we vandaag mee geconfronteerd wor-den. De resultaten? Futuristische groene auto’s, concep-ten voor trendy tweedehandswinkels, een schoenzool die energie bijhoudt, …

Een greep uit de andere informerende en sensibi-liserende activiteiten die Broederlijk Delen in 2016 organiseerde:

• Big Brain Battle: quiz waarbij vier studentensteden (Gent, Leuven, Antwerpen en Brussel) het opnemen tegen elkaar

• Debatten en lezingen: debat Vrede en vrijhandel in Colombia, debat Bracht Kabila verandering in Congo, panelgesprek over de afsluiting van de Gazastrook, ...

• Lessenreeks(4avonden)CongovoorBeginners• Picknick Plein Public: solidaire picknick in de

Antwerpse binnenstad• Dansen voor het Zuiden• Tentoonstelling ‘Vreedzaam verzet in Israël en Palestina’,incombinatiemetlezingenoffilmavonden,hield halt in o.a. Gent, Herentals, Brugge, Ninove, Halle en Heusden-Zolder

• Boekvoorstelling Het Klein Verzet (Tine Hens) in Mechelen, Kapellen en Balen

• …

We namen ook deel aan verschillende manifestaties, waaronder de grote parade van Hart boven Hard, een wake voor de moord op de Hondurese, inheemse milieuactiviste Berta Cáceres, een stille sit-in tegen de arrestatie van activisten in Congo, actie met witte lakens en kaarsen.

Naar een andere manier van leven

In onze samenleving is vooruitgang vaak synoniem voor groei. Dat is een misvatting. Het groeimodel creëerde de voorbije decennia meer welvaart voor vele mensen. Maar nu botsen we op de grenzen ervan.

Broederlijk Delen kiest radicaal voor een samenleving die gebaseerd is op gemeenschap, duurzaamheid en recht-

vaardigheid. Respect voor de planeet en de waardigheid van ieder mens vormen de leidraad. We moeten leven vanuit een ethiek van het genoeg.

Dat impliceert dat iedereen aanpassingen moet doen in zijn dagelijkse leven. Hoe die aanpassingen eruitzien, is minder van belang. Wat telt is de positieve impact die deze gedragsverandering heeft op onze samenleving en onze planeet.

Online platform

Ook in 2016 wilden we mensen blijven inspireren om hun eigen manier van leven onder de loep te nemen. De webpagina met tips voor een andere, duurzame manier van leven hebben we verder uitgebreid. Naar aanleiding vandevastencampagnelanceerdenweookeenfilmpje.

Enkel tips volstaan niet. Er moet radicaal gekozen worden voor een beleid waarin duurzaam leven cen-traal staat. Dat idee werkten we uit in een visietekst. Door organisaties samen te brengen en samenwerking te faciliteren, wil Broederlijk Delen mee wegen op het beleid. Daarom zijn we eind 2016 begonnen met de uitwerking van Foodwise, een online platform waar we allerlei initiatieven rond duurzame landbouw en voedsel verzamelen.

Tentoonstelling ‘Vreedzaam verzet in Israël en Palestina’

Picknick Plein Public

24

Politiek werkDe Europese Unie (EU) en haar lidstaten hebben akkoor-den over ontwikkelingssamenwerking met de landen waar we werken. Ze onderhouden daarnaast ook diplo-matieke, economische en soms militaire relaties met die landen. Dat beleid heeft rechtstreekse gevolgen voor onze partnerlanden, vaak in negatieve zin.

Om structurele verandering te creëren, ongelijkheid tegen te gaan en rechtvaardige machtsverhoudingen te promoten, is het essentieel om druk uit te oefenen op nationale regeringen, de privésector en internationale instellingen. En om hun beleid te beïnvloeden. Daarom doet Broederlijk Delen aan politiek werk op nationaal, Europees en internationaal niveau.

Wij proberen het bestrijden van ongelijkheid, het respect voor mensenrechten en het internationaal recht hoger op de politieke agenda van België, de EU en internationale instellingen te plaatsen. Dat doen we ten voordele van lokale gemeenschappen in de partnerlanden. ‘Politiek werk’ is voor Broederlijk Delen breder dan enkel het rechtstreeks beïnvloeden van beleidsmakers zoals kabi-netten, parlementsleden of diplomaten. We delen onze expertise met een breed publiek en willen zoveel moge-lijk mensen in beweging brengen. Zo doen we bijvoor-beeld ook mediawerk en geven we lezingen, en zetten daarmee onze achterban aan tot solidaire actie.

Drie centrale thema’sBroederlijk Delen spitst zich toe op drie thema’s: recht op voedsel, duurzaam beheer van natuurlijke rijkdommen en vrede en inspraak. Samen met lokale organisaties in onze partnerlanden werken we aan oplossingen om het recht op voedsel voor iedereen te realiseren. Broederlijk Delen eist dat land, water en grondstoffen duurzaam

beheerd worden. Tot slot stimuleren we mensen en orga-nisaties om te bouwen aan vrede, op te komen voor hun rechten en hun stem te laten horen.

Wat hebben we bereikt in 2016?

Recht op VoedselHonger treft, paradoxaal genoeg, in de eerste plaats boerinnen en boeren, dus zij die zelf voedsel produceren. Door de globalisering, nieuwe vrijhandelsverdragen en wereldwijde effecten van de klimaatsverandering, heeft wat wij hier en nu eten en consumeren meer dan ooit gevolgen voor de kansen van boerinnen en boeren in ont-wikkelingslanden. Het wereldwijde landbouw- en voed-selsysteem met zijn grootschalige, industriële landbouw moet dringend omgevormd worden naar een duurzamer model.Agro-ecologischgediversifieerdelandbouwsys-temen worden steeds meer naar voren geschoven als de manier om in de toekomst voedsel te produceren.

DRUK UITOEFENEN OP DE OVERHEID EN STANDPUNTEN INNEMENIn 2016 investeerden we 410.693 euro in politiek werk.

Katelijne Suetens Beleidsmedewerker Recht op Voedsel(In dienst sinds 1 oktober 2016)

katelijne.suetens@ broederlijkdelen.be

Brigitte Herremans Beleidsmedewerker Israël en Palestinabrigitte.herremans@ broederlijkdelen.be

Nadia Nsayi Beleidsmedewerker Centraal-Afrikanadia.nsayi@ broederlijkdelen.be

Wies WillemsBeleidsmedewerker Natuurlijke Rijkdommenwies.willems@ broederlijkdelen.be

Agro-ecologie bootst de natuur na. Alles begint bij het herstellen en onderhouden van de vruchtbaar-heid van de bodem. Door bomen te planten, de juiste stikstoffixerende gewassen te telen, dierlijke mest en compost toe te voegen en de grond zo veel mogelijk met rust te laten. Natuurvreemde stoffen zoals pesti-ciden worden geweerd. Boeren combineren gewassen die positieve effecten hebben op elkaar. Je moet de juiste combinatie van bomen, planten, groenten en vee op je veld zetten.

Met agro-ecologie kan je tegelijkertijd voedsel produ-ceren en het ecosysteem herstellen.

25

Vanuit deze vaststellingen stond Broederlijk Delen in 2016 mee aan de wieg van een nieuwe Vlaamse bewe-ging: Voedsel Anders. Deze brengt een zestiental orga-nisaties uit verschillende hoeken samen: de milieube-weging, ngo’s (zoals Broederlijk Delen) en organisaties die ecologische voedselproductie en -consumptie in Vlaanderen promoten. Voedsel Anders ijvert voor een omslag in de praktijk, de wetenschap, de politiek en de maatschappij om te komen tot landbouw- en voedselsys-temen die wereldwijd duurzaam en eerlijk zijn.

In de Europese en de Belgische ontwikkelingssamenwer-king zien we de afgelopen jaren echter het omgekeerde gebeuren. Enkele jaren geleden stonden familiale en kleinschalige landbouw, goed voor 70 % van het voedsel dat wereldwijd geconsumeerd wordt, en ecologisch duur-zameproductiecentraalindeofficiëlestrategienota’svoor de sector. Vandaag keert men echter terug naar het geloof in privaat-publieke investeringen in grootschalige, vaak industriële, landbouw.

In 2016 hebben we, via ons engagement in de Coalitie tegen de Honger, de Belgische beleidsmakers aange-sproken over de risico’s die deze aanpak inhoudt voor de rechten van kleinschalige boeren en het klimaat. Tegelijkertijd wezen we op het potentieel van duurzame familiale landbouw in de strijd tegen honger en klimaat-opwarming. We schreven drie inhoudelijke beleidsbrie-ven en maakten een bilan op van de Belgische ontwik-kelingshulp aan de sector landbouw en voedselzekerheid.

Tijdens Prikkel, een vormings- en feestweekend voor jongeren, gaven we aan een 15-tal jongeren duiding over

duurzame, familiale landbouw. In november verzorg-den we een les over de structurele oorzaken van hon-ger aan 25 studenten van het postgraduaat Duurzame Ontwikkeling (VIVES/HOWEST).

Natuurlijke rijkdommen in Latijns-AmerikaSocialeconflictenindecontextvandeontginningvannatuurlijke rijkdommen blijven een grote uitdaging op het terrein. Ons beleidswerk zet in op het aanklagen van schendingen van de rechten van boerengemeenschap-pen. Daarnaast pleiten we voor een strenger regulerend kader voor bedrijven op het vlak van mensenrechten, zowel op Belgisch als op internationaal niveau.

In 2016 hadden we bijzondere aandacht voor Colombia (zie ook ‘Sensibiliseren tijdens de jaarlijkse vastencam-pagne’ p. 18). Met een achtergronddossier informeerden we beleidsmakers en journalisten over de structurele oorzaakvanhetaanslependeconflictinhetland:deenorm ongelijke toegang tot grond. In het kader van het vredesproces onderstreepten we het belang van interna-tionale steun voor het werk van boerengemeenschappen, mensenrechtenactivisten en het maatschappelijk mid-denveld. We pleitten voor verantwoorde economische relaties met Colombia en het respecteren van de mensen-rechten door Europese bedrijven. We informeerden meer dan 70 mensen over het vredesproces in Colombia via het debat ‘Vrede en vrijhandel in Colombia’ met o.m. Diego Martinez (medewerker van partnerorganisatie CENSAT), parlementslid Sarah Claerhout (CD&V) en journalist Lode Delputte (De Morgen).

Een delegatie van drie Colombiaanse partnerorganisa-ties sprak tijdens de campagneperiode met Belgische en Europese parlementsleden, het kabinet van Buitenlandse Zaken, en de Europese Dienst voor Extern Optreden. We werkten hiervoor samen met het Europese Colombianetwerk Oidhaco. Meer dan 11.000 mensen ondertekenden een petitie ter ondersteuning van het vredesproces, die we overhandigden op het kabinet van

Tijdlijn vredesproces Colombia23/3: Deadline gemist

Op 23 september 2015 hadden de rebellenbeweging FARC en de regering aangekondigd dat ze een half jaar later, op 23 maart 2016, een definitiefvredesakkoordhooptenteondertekenen. Maar ze raakten het nog niet eens over de laatste punten opdeagenda:enerzijdshetdefini-tieve staakt-het-vuren, anderzijds het mechanisme voor goedkeu-ring van de akkoorden. Over vier deelthema’s is er op 23 maart wel al

een akkoord: plattelandsontwikke-ling, de omvorming van de FARC tot een politieke partij, het stopzetten van de drugsteelt en –handel, en overgangsjustitie.

23/6: Akkoord over wapenstilstand

De Colombiaanse regering en de FARC kondigen een akkoord aan overeendefinitiefbilateraalstaakt-het-vuren. Een mijlpaal op weg naar een volledig vredesakkoord.

25/8: Eindelijk een definitief akkoord

De onderhandelaars van de Colombiaanse regering en de rebel-lengroepFARCkondigenhetofficiëleeinde aan van zestig jaar gewapend conflict.Eenmaandlatermoethetakkoord ondertekend worden.

26/9: Ondertekening van het akkoord

Voor de ogen van de internati-onale gemeenschap zetten de

26

minister Didier Reynders. In het najaar organiseerden we een parlementaire missie naar Colombia met vijf Belgische en Europese parlementsleden.

Dankzij deze lobbyinspanningen kregen onze analyses en aanbevelingen over het vredesproces in Colombia, en de realiteit op het terrein, bredere politieke aan-dacht. Minister Reynders engageerde zich bijvoorbeeld om onze bezorgdheden te delen in de dialoog met de Colombiaanse regering. Ook in de media kwamen we regelmatig aan bod, naar aanleiding van de ontwikke-lingen rond het vredesproces. We hadden in totaal meer dan 60 contactmomenten met beleidsmakers (gesprek-ken,brieven,briefings)enwerdenmeerdan40keergecontacteerd voor lezingen en perswerk.

Daarnaast bleven we pleiten voor ambitieuze wetgeving voor bedrijven op het vlak van mensenrechten, zowel op Belgisch als op internationaal niveau. Zo voerden we bijvoorbeeld de druk verder op in het dossier rond conflictmineralen,insamenwerkingmetCIDSE,deinternationale koepel van organisaties die een vastenac-tie organiseren. In november nam de EU uiteindelijk een wetaandiedehandelinmineralenuitconflictgebiedeneen pak strenger reguleert dan de Europese Commissie oorspronkelijk had voorgesteld. Een cruciale stap én een overwinning voor de ngo-coalitie die hier jarenlang gezamenlijk lobbywerk rond verrichtte. We volgden ook

de voorbereiding van het Belgische Nationaal Actieplan Bedrijven & Mensenrechten op. Dat plan moet ervoor zorgen dat Belgische bedrijven (ook in het buitenland) de mensenrechten respecteren. We zullen kritisch blijven waken over de uitvoering hiervan.

Vrede en inspraak: Centraal-Afrika Onze aandacht ging vooral uit naar de situatie in Congo. Daar liepen de spanningen op door de presidentsver-kiezingen die gepland waren voor november, het uitstel ervan en het aanblijven van Joseph Kabila als president. In het kader daarvan hadden we meer dan 85 contacten met Belgische beleidsmakers, in Brussel en tijdens dienst-reizen in Kinshasa, Oost-Congo en Burundi. Ze maakten gebruik van onze analyses, standpunten en aanbevelin-gen over de politieke onrust en het geweld in Congo.

Daarnaast onderhielden we contacten met vijf parle-mentsleden en de ministeries van Buitenlandse Zaken, Ontwikkelingssamenwerking en Defensie. In mei hadden Lieve Herijgers en Annemarie Gielen, resp. de direc-teur van Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen, een onderhoud met minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders over Congo. Tijdens de Vredesweek ‘Congolezen strijden voor verandering’ (21 september tot 2 oktober) getuigde de jonge activiste Micheline Mwendike van de burgerbeweging LUCHA over haar vreedzaam engagement voor democratie en sociale verandering. Zij ontmoette 11 beleidsmakers waaronder minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo.

Onze beleidsmedewerker Nadia Nsayi was één van de experten die in juni een presentatie gaf over politiek en veiligheid in Congo tijdens de hoorzittingen in het parle-ment en ze droeg bij aan een sterke resolutie over Congo. Op regeringsniveau hebben we de Belgische standpun-ten mee beïnvloed. België speelde een voortrekkersrol bij het faciliteren van een politiek akkoord in Congo in december en bij de sancties van de Europese Unie tegen Congolese autoriteiten verantwoordelijk voor schendin-

Colombiaanse president Juan Manuel Santos en Timoleón Jiménez (‘Timochenko’), de kopman van de FARC, hun handtekening onder het definitievevredesakkoord.Maarhetverhaal krijgt nog een staartje: op zondag 2 oktober heeft de bevolking de kans om zich uit te spreken over het akkoord tijdens een referendum.

3/10: Nipte meerderheid wijst vredesakkoord af

Een nipte meerderheid spreekt zich tijdens een referendum op zondag 2 oktober onverwacht uit tégen het vredesakkoord omdat ze strengere

straffen wil voor de FARC. De ver-schillende partijen moeten opnieuw aan tafel om te heronderhandelen.

7/10: Nobelprijs voor de Vrede voor Colombiaans president Santos

De prijs betekent een hart onder de riem voor alle Colombianen die naar vrede snakken.

2/12: Tweede keer, goede keer

In Colombia keurt het Congres una-niem het nieuwe, aangepaste vre-desakkoord met de FARC goed. De uitvoering van het akkoord kan nu formeel van start gaan. Broederlijk Delenisblijdatereindelijkeendefi-nitief vredesakkoord is. Dat belooft onder meer landhervormingen en bestrijding van de grote armoede op het platteland. Tegelijkertijd blijven we samen met onze partnerorgani-saties zeer bezorgd over de men-senrechtensituatie in het land. Het geweld tegen gemeenschapsleiders en activisten houdt immers aan.

Afgeven petitie

27

gen van de mensenrechten. Tot slot heeft België na 20 jaar weer een strategische Afrikanota. Dat is zeker ook de verdienste van de ngo-koepel waarbinnen wij een actieve rol opnemen.

Met publieke activiteiten bereikten we ongeveer 1.500 mensen. Hierbij gaven we niet alleen onze kijk op de actualiteit, maar brachten we ook hoopvolle verhalen van inspirerende (jonge) mannen en vrouwen op het terrein. De topper was ‘Congo voor beginners’, een reeks van vier gespreksavonden aan de Universiteit Antwerpen. Er namen gemiddeld 100 mensen per avond deel, waaronder veel jongeren. Tijdens de Vredesweek bereikten we 600 mensen, bijvoorbeeld op het debat in Brussel (70), op het Zuidcafé in Antwerpen (150) en op de lezing in Leuven (80). Onze beleidsmedewerker sprak voor twee nieuwe groepen: 25 jongeren van de cyclus van de Belgische Technische Coöperatie in Brussel en 700 senioren van de Universiteit voor de Derde Leeftijd Leuven.

Via mediawerk bereikten onze analyses en standpunten de ruimere publieke opinie. Er waren 35 interviews en opiniestukken in Belgische en buitenlandse media. De belangrijkste woordvoerder was onze beleidsmedewer-ker, maar ook de Congolese gast van de Vredesweek.

Vrede en inspraak: Israël en PalestinaIn 2016 laaide het geweld tegen Israëlische en Palestijnse burgers opnieuw op, onder meer door steekpartijen van Palestijnse individuen en gewelddadige acties van het Israëlischeleger.Inonsbeleidswerk(140nota’s,mailsengesprekken) lag de focus op de nederzettingenexpansie, de vernielingen van ontwikkelingsprojecten en de aan-vallen tegen het middenveld. Daarnaast lichtten we deze dossierstoeintalrijkemedia-interventies(45artikels,interviews en citaten) en lezingen (26).

In het Europese en Belgische beleidswerk waren Israëls beleid van gedwongen verplaatsing van Palestijnse gemeenschappen, de vernieling van hulp en Europees gefinancierdeprojectenenderestrictiestegenngo’sdevoornaamste prioriteiten. We gaven hierover via onder meeractualiteitsnota’sentalrijkebriefingsinputaanfederale en Europese beleidsmakers. Een paper over hulp aan de Palestijnse gebieden voor de denktank CEPS (meer dan 500 downloads) bekritiseerde het uitblijven van een coherente Europese strategie om Israëls schendingen van het internationaal humanitair recht tegen te gaan.

Om de kracht van het Palestijnse en Israëlische mid-denveld te illustreren, lanceerden we in januari in het KASK de tentoonstelling ‘vreedzaam verzet in Israël en Palestina’ (vernissage en panelgesprek met 110 aanwezi-gen). De tentoonstelling reisde Vlaanderen rond: ze werd tien keer uitgeleend en daaraan werd steeds een lezing of filmvoorstellinggekoppeld.Ookinmediawerkenlezin-gen, zoals bijvoorbeeld de lezing ‘Israël-Palestina: een onmogelijke vrede?’ voor Actueel Denken (300 aanwezi-gen), schoven we systematisch het belang van vreedzaam verzet naar voren.

Van 9 tot 18 september trokken 22 jongeren op inleefreis naar Israël en Palestina en maakten ze onder meer ken-nis met mensenrechtenactivisten en lokale jongeren- en

vredesorganisaties. De Israëlische autoriteiten ontzeg-den beleidsmedewerker Brigitte Herremans echter de toegang tot het land omdat zij weigerde de telefoonnum-mers van haar contactpersonen in Israël en Palestina te geven. Dat incident kwam uitvoerig aan bod in de media (De Afspraak, Knack, Radio 1) en het parlement (vragen van parlementsleden aan minister Reynders).

Op 3 oktober 2016 werd in een vol Arcatheater in Gent (200 personen) het boek ‘Israël & Palestina, de kaarten op tafel’ van Brigitte Herremans en Ludo Abicht voorgesteld. Het boek werd ook op verschillende andere plaatsen inBelgië,ondermeerdeBoekenbeurs,voorgesteld.40masterstudenten geschiedenis (UGent) kregen, naar aan-leiding van dit boek, een gastles van beide schrijvers over hetIsraëlisch-Palestijnsconflict.Eind2016wasdeeerstedruk (1.600 exemplaren) bijna uitgeput.

Broederlijk Delen vindt het belangrijk om deel te nemen aan het publieke debat en standpunten in te nemen. Een greep uit opiniestukken en interviews die in de media verschenen:

• 28/01/2016: ‘Een coalitie van hoop in Palestina en Israël’, opiniestuk op mo.be

• 13/04/2016:‘Colombia:kroniekvaneenaangekon-digde vrede (die op zich laat wachten)’, analyse op mo.be

• 25/04/2016:‘WaarschuwtReyndersvooreenCongolese lente?’, opiniestuk op mo.be

• 23/05/2016:‘Europa,stopdehandelinconflictmi-neralen’, opiniestuk in De Morgen

• 26/08/2016: ‘Vrede in Colombia, het begin van een lange weg’, opiniestuk De Morgen en interview op Radio 1

• 12/09/2016: media-aandacht voor de uitzetting van medewerker Brigitte Herremans uit Israël, o.m. een televisie-interview in De Afspraak (Canvas), een interview op Radio 1 en interviews/artikels in Knack, De Standaard, De Morgen, dere-dactie.be, kerknet.be en mo.be

• 14/09/2016:‘Alleendialoogkangeweldnogtegen-houden’, interview in Tertio

• 17/09/2016: ‘Ik begrijp de angst van het Joodse volk perfect’, interview in De Standaard

• 20/09/2016: ‘Ons land moet er alles aan doen om Kabila te overtuigen’, opiniestuk in Knack

• 23/09/2016: ‘Ik ben optimistisch voor Congo’, interview op kerknet.be

• 26/09/2016: ‘Een volk dat niets vraagt, zal ook niets krijgen’, interview op mo.be

• 07/10/2016: Nobelprijs voor de Vrede voor Colombiaans president Santos, interview VRT-journaal en VTM-journaal

• 16/11/2016: ‘President Trump in het Midden-Oosten?’, interview in De Afspraak (Canvas), deredactie.be

• 15/12/2016: ‘Wij houden te vaak vast aan één waarheid en kunst laat ons toe daaraan te twijfe-len’, interview in De Bende van Annemie (Radio 1)

• 19/12/2016: ‘Congo, mijn rechtvaardig land’, opi-niestuk in De Standaard

28

De private inkomsten We sloten 2016 af met een totaalbedrag van 7.120.775 euro: een bevredigend resultaat. Broederlijk Delen dankt dit goede resultaat aan de loyale steun van tienduizenden schenkersenvrijwilligers.Degrafiekhierbovenvermeldtde belangrijkste inkomstenkanalen van fondsenwerving en hun procentueel aandeel in het totaalbedrag.

Het budget voor fondsenwervingIn2016spendeerdeBroederlijkDelennetto909.742euroaan kosten voor fondsenwerving. Dat komt overeen met 6,5 % van de totale uitgaven.

De fondsenwervingskosten vormen, samen met de kosten voor algemeen beheer, de overhead van de organi-satie. Voor Broederlijk Delen is dat 2.361.936 euro, of 16,8 % van de totale uitgaven. Dat betekent dat 83,2 % van de uitgaven rechtstreeks naar de doelstelling van Broederlijk Delen gaat.

Waar te nemen trendsDe private giften van schenkers en inzamelacties van onze vrijwilligers hebben het grootste aandeel in de private inkomsten. We zien de laatste jaren dat de inkomsten uit legaten aan belang winnen. In 2016 is dat de belangrijkste trend. De inkomsten uit collecten volgen verder de neerwaartse trend, maar daalden in 2016 min-der dan verwacht.

StrategieënSportieve evenementen in 2016

Maarliefst242sportievelingenzettenin2016solidairensportief hun beste beentje voor Broederlijk Delen voor. Goed voor 225.719 euro. Het uithangbord van onze spor-tieveevenementenisdefietstochtDwarsdoorBelgië.In2016 organiseerden we twee edities: van noord naar zuid en van west naar oost.

Sterker inzetten op relatiebeheer met onze schenkers

Het relatiebeheer met alle schenkers en vrijwilligers van Broederlijk Delen is een topprioriteit voor de organisatie. We hechten veel belang aan het bedanken van nieuwe schenkers in ons welkomsttraject. Ook benaderden we in juni een aantal trouwe schenkers om hen te bedanken voor hun steun. Daarbij boden we hen vrijblijvend aan om over te gaan naar maandelijkse steun.

Ethiek en fondsenwervingBroederlijk Delen is lid van de Vereniging van de Ethiek in de Fondsenwerving (VEF) en verbindt zich ertoe om een strikte deontologische code te respecteren. Deze code bepaalt dat alle schenkers, vrijwilligers en andere stake-holders recht hebben op transparante informatie over de werking van Broederlijk Delen.

In de fondsenwervende strategieën die Broederlijk Delen uitwerkt is ethiek ook enorm belangrijk. We volgen de richt-lijnen die binnen de schoot van VEF worden uitgewerkt.

FONDSENWERVING IN 2016

10,5 %Collecten op twee vaste collecteweekends

tijdens de vastencampagne19,2 %Legaten: een gift via de wilsbeschikking in iemands testament

44,3 %Private giften van schenkers

(inclusief stichtingen)

20,1 %Inzamelacties van vrijwilligers en scholen

3,4 %Steun van 11.11.11

2,5 %Steun van provincies en gemeenten

7.120.775 €

29

De Algemene VergaderingDe Algemene Vergadering (AV) oefent binnen Broederlijk Delen vzw het hoogste gezag uit. Deze AV bestaat uit personen voorgedragen door de Raad van Bestuur (RvB) op voorstel van instanties zoals de bisschoppen, verschil-lende gefedereerde organisaties en leden die instaan voor verbreding, én uit personen voorgedragen door de regionale stuurgroepen en de RvB. Zij worden aangesteld voor een termijn van vier jaar, volgens de bepalingen van het huishoudelijk reglement. De AV kiest de leden van de RvB, bepaalt onder andere de algemene politiek van de vereniging, keurt de jaarrekeningen en de begro-ting goed en geeft kwijting aan de bestuurders voor het gevoerde beleid. De AV komt tweemaal per jaar samen.

De Raad van Bestuur en zijn beleidscommissiesDe RvB komt maandelijks samen, behalve in de zomer-maanden. Hij neemt, in uitvoering van artikel 22 van de statuten, de nodige initiatieven om de beleidslijnen van de organisatie te bepalen. De RvB is verantwoordelijk voorhetpersoneelsbeleid,hetfinancieelbeleidenhetbeleid op vlak van communicatie, beweging, program-mawerking, fondsenwerving en politiek werk. Dat gebeurt in een goede samenwerking met de bestaande beleidscommissies, respectievelijk de commissie Noord en de commissie Internationale Programma’s. Beide commissies werken in opdracht van de RvB. De voorzit-ters van de commissies maken als stemgerechtigd lid deel uit van de RvB. Het beleid dat door de RvB en de AV is uitgetekend, wordt door het directieteam en de staf geïmplementeerd.

De voorzitterDe voorzitter van de vzw is een onafhankelijke en onbezoldigde vrijwilliger die geen mandaat heeft bin-nen de operationele werking van de organisatie. Sedert 26/11/2011 bekleedt Thérèse Coens deze functie. Zij heeft een mandaat van vier jaar dat één keer hernieuwbaar is. De voorzitter zit zowel de AV als de RvB voor.

WerkingHet vademecum legt de visie en de werkprocedures voor alle medewerkers vast. Voor de AV zijn 70 manda-ten beschikbaar (58 ingevuld in 2016). Directieteam en afgevaardigden van het personeel zetelen als waarne-mer in de AV. In de RvB zetelen maximum negen leden (acht in 2016). Dit zijn Thérèse Coens, Frans Kenis, Paul Matthys, Hilde Vanderper, Gijs Laureys, Guido Quanten, Blanche Boost en Lea Moerenhout. Ze zijn allen onafhan-kelijk en onbezoldigd. Geen van hen heeft een leiding-gevende functie binnen de organisatie. De directeur is waarnemend lid van de Raad van Bestuur. De directeur van Welzijnszorg en een vertegenwoordiger van de bis-schoppenconferentie nemen als waarnemer deel aan de vergadering.

InspraakDe medewerkers van Broederlijk Delen hebben medezeg-genschap via:

• de diensthoofden en de directeur;• de dienstvergaderingen;• de personeelsdienst;• de jaarlijkse personeelsvergaderingen;• de syndicale delegatie en het Comité voor Preventie en

Bescherming op het Werk (CPBW).

Onze stakeholdersDeinstitutioneleenmedefinanciers(zielijstp.40),deorganisaties die gratis kennis en expertise leveren, onze schenkers, onze vrijwilligers, onze medewerkers en onze partnerorganisaties in het Zuiden zijn de relevante belanghebbenden van Broederlijk Delen.

DE MENSENachter Broederlijk Delen

Wie bestuurt Broederlijk Delen?

30

Vijf sociale indicatoren

1. PERSONEELSBESTAND

NATIONAAL SECRETARIAAT IN BRUSSELDirecteur: Lieve Herijgers.

Directieteam: Lieve Herijgers, Dirk Van Der Roost, Paco Sanogo.

DIENST NOORD

Nationale werking

Diensthoofd: Paco Sanogo.Team Vrijwilligerswerking: Terri Grootjans, Michelle Hendrickx (2/3/2016 ID1, tijdelijk contract, 30/6/2016 UD2), Amina Vermeulen (1/3/2016 ID1, tijdelijk contract).Team Onderwijs en jongeren: Margot Depraetere, Peter Ketelers, Hannelore Smits.Team Communicatie: Ann Fransen, Karel Ceule, Marine De Keyzer, Sara Van den Eynde, Selma Franssen (1/7/2016 ID1, tijdelijk contract), Karsten Bellis (1/9/2016 ID1, tijdelijk contract), Nele De Cocker (1/9/2016 ID1, tijdelijk contract).Team Fondsenwerving: Gert-Jan Bakx, Heleen Osaer, Kristel Pellens, Joyce Dehasque.Team Secretariaat: Muriel Burgers, Siska Kockelbergh, Greet De Wulf, Zynke Huysmans (vervangingscontract).

Regionale secretariaten

Antwerpen: Elisabeth Hendrikx, Els Verheyen Hasselt: Myriam Philippens, Hugo Keunen (31/8/2016 UD2), Tine Quintiens (1/09/2016 ID1)Gent: Frank Lavens, Sari StoopsRoeselare: Mieke Casteleyn, Lien MahieuMechelen: Anke De Neef, Griet Denys (1/10/2016 ID1), KarenDelvoye(15/4/2016UD2)

DIENST INTERNATIONALE PROGRAMMA’SDiensthoofd: Dirk Van Der Roost.Team Afrika: Suzy Serneels, Luk Verbeke, Toon Vrelust, Claire Thienpont (30/6/2016 UD2), Liza Peeters, Annelies Croon, Cecile Haegemans (30/9/2016 UD2), Marleen Willemsen.Team Latijns-Amerika en Haïti: Thomas Craenen, Patricia Verbauwhede, Claire Thienpont (30/6/2016 UD2), Liza Peeters, Jonas Geeroms (1/8/2016 ID1), Annelies Croon, Cecile Haegemans (30/9/2016 UD2), Hilde Ghyoot (15/11/2016 ID1).M&E en Palestina/Israël: Marleen Willemsen, Cecile Haegemans (30/9/2016 UD2).Project Elektronische Monitoring: Anneleen Selleslach (31/12/2016 UD2)

Lokale vertegenwoordigers in het Zuiden

Afrika: Frank Van Acker (RD Congo, 31/01/2016 UD2), Monique Van Meegeren (RD Congo, 01/01/2016 ID1), Tocoma Hamady Sy (Burundi), Gerrit Matton (Oeganda), Arianne Idzenga (Burkina Faso), Brieke Steenhof (Rwanda), Katelijne Suetens (Senegal, tot 30/9/2016), Goele Drijkoningen (Senegal, 15/07/2016 ID1).

Latijns-Amerika en Haïti: Raphael Hoetmer (Peru), SuzanneKruyt(Bolivia),LienMerre(Bolivia,15/4/2016UD2, vervangster zwangerschapsverlof Suzanne Kruyt), Emmanuel Raison (Colombia), Helene Van Acker (Guatemala), Bénédicte Willemart (Haïti, 15/3/2016 UD2), Kevin Gilmont (Haïti, 1/1/2016 ID1).

Coöperanten in het Zuiden

Afrika: Amadou Bougoum (DR Congo), Mory Touré (DR Congo, 30/11/2016 UD2), Sophie Bogaert (DR Congo, 1/7/2016 ID1, 31/12/2016 UD2), Estelle Deniel (Burundi, 30/04/2016UD2), Jozef Serneels (Oeganda), Rudolphe Lemmens (Oeganda, 31/12/2016 UD2), Marieke Kruis (Senegal, 31/12/2016 UD2).

ADVIESCOMMISSIES

DIRECTEUR

DIENST NOORDNationale en regionale diensten

Com

mun

icat

ie

Fond

senw

ervi

ng

Vrijw

illig

ersw

erki

ng

Secr

etar

iaat

6 la

nden

team

s(A

frika

, Lat

ijns-

Amer

ika,

M

idde

n-Oo

sten

)

Met

hodo

logi

e

Proj

ectb

ehee

r

Kom

yuni

ti

Polit

iek

Pers

Pers

onee

l

Fina

ncië

n

ICT

Logi

stie

k

Secr

etar

iaat

Onde

rwijs

en

jong

eren

DIENST BELEID EN ALGEMENE ZAKENDIENST INTERNATIONALE PROGRAMMA’SBelgië en buitenland

COMMISSIE INTERNATIONALE PROGRAMMA’S COMMISSIE NOORD

RAAD VAN BESTUUR

ALGEMENE VERGADERING

Organogram

1 ID: In dienst; 2 UD: Uit dienst 31

Latijns-Amerika en Haïti: Moritz Tenthoff (Colombia, 31/8/2016 UD2), Pieter-Jan De Marez (Guatemala), Pieter Thys (Haïti), Dirk Vermeyen (Haïti), Ard Schoemaker (Peru, 31/07/2016 UD2), Hannele Duyck (Guatemala, 1/4/2016ID1, 31/12/2016 UD2) en Juarez Omar Ventura (Guatemala).

DIENST BELEID EN ALGEMENE ZAKENTeam Personeel: Valerie De Beuckelaer, Aleida Van Gansbeke(4/4/2016ID1, tijdelijk contract), Anne Pauwels, Maria Lilia Mesquita.

Komyuniti: Jef Demolder.

Team Politiek: Jo Dalemans (30/6/2016 UD2), Karel Malfliet(31/1/2016UD2, vervangingscontract), Brigitte Herremans, Wies Willems, Deborah Casalin (30/8/2016 UD2), Nadia Nsayi, Katelijne Suetens (sedert 1/10/2016), Rafael Meir Shilhav (1/1/2016 ID1, 23/9/2016 UD2).

Pers: Karel Ceule.

Team Financiën: Hilde Demoor (30/11/2016 UD2), Annemie De Schrijver, Karel Duchesne, Willy Dries (30/4/2016UD2), Maria Elena Escobar Galindo (11/5/2016 ID1, 31/12/2016 UD2),CarlosRovzar(14/1/2016UD2), Samson Ifemah, Stefanie Lammens, Geert Perdieus, Annette Mertens, Raf Obbels, Diederik Janssens (1/9/2016 ID1), Mark Peeters (28/11/2016 ID1).

Team ICT: Vincent De Keersmaeker, Justin Madugba.

Team Logistiek: Anje Snauwaert, Shalini Pannekoek, Nicole Kabeya Muadi, Henrieta José, Isabel Quispe Ramos, Barry Oumar, Stefan Wynen, Chadia Lfaliji (job-student), Joachim Moerman (jobstudent)

Team Secretariaat: Anje Snauwaert, Linde Van den Broeck, Zynke Huysmans (31/12/2016 UD2).

Kwaliteitsverantwoordelijke:KatiaTjoen(1/04/2016ID1)

PERSONEELSBEZETTINGOp 31 december 2016 waren 35 voltijdse en 39 deeltijdse medewerkers in België tewerkgesteld, wat neerkomt op 74hoofden.Datiseenlichtestijgingtenaanzienvan2015.

In 2016 stelde Broederlijk Delen in België gemiddeld 33,9 voltijdse en 37,5 deeltijdse medewerkers tewerk. Dit komt neer op een voltijds equivalent (VTE) van 59,8. Ten aanzien van 2015 betekent dit een stijging van net geen 3 VTE. Verklaringen voor deze stijging zijn tijdskredieten, tijdelijke contracten, vervangingscontracten, uitdiensttre-ding en aanwervingen.

Op 31/12/2016 werkten 11 lokale vertegenwoordigers en 14coöperanteninloondienstvanBroederlijkDelen.

Samenvattend betekent dit dat Broederlijk Delen op 31 december 2016 een totaal van 99 personen tewerkstelde (35 voltijds en 39 deeltijds in België, 25 voltijds in het Zuiden).

Broederlijk Delen blijft ook in 2016 systematisch een beroep doen op vrijwilligers. Naast duizenden lokale vrij-willigers waren er in december structureel 9 vrijwilligers

actief op het nationaal secretariaat. En in totaal onder-steunden 2 vrijwilligers onze lokale partners overzee.

Selectie en aanwerving

In 2016 werden 16 vacatures uitgeschreven:

• 9 vacatures in België, waarvan 2 vacatures voor regio-nale medewerkers;

• 1 vacature voor coöperant;• 2 vacatures voor lokaal vertegenwoordiger;• 4vacaturesvoorvrijwilligers,waarvan2voorhet

Zuiden;

4vande9vacaturesinBelgiëwarenvoortijdelijkecon-tracten. De meeste functies volgens het organiek kader zijn ingevuld.

2. PERSONEELSVERLOOPIn de loop van 2016 werden 29 contracten beëindigd, waarvan 19 in België en 10 in het Zuiden.

In België gaven 10 medewerkers een andere wending aan hun loopbaan, buiten Broederlijk Delen, en hadden 9 medewerkers een tijdelijk contract.

Van 10 coöperanten was het tijdelijke contract afgelopen. Deze overzeese medewerkers werden niet vervangen.

3. WERKVERLET

Verzuim

Deze cijfers betreffen enkel de medewerkers in België, omdat de overzeese medewerkers een andere vorm van rapportering en registratie hebben.

In 2016 werden in totaal 86.388 uren effectief gepres-teerd. Het aantal dagen arbeidsongeschiktheid bedroeg 758,5 dagen of 5539,5 uren in 2016 (kort en langdurig verzuim samen). Dit is 6,02 % van het theoretisch te pres-teren arbeidsdagen (effectief gepresteerd + ziektedagen).

Drie medewerkers waren langer dan één maand arbeids-ongeschikt. Het gaat om een percentage van 3,6 % op het totaal aantal te presteren dagen. Het kort ziekteverzuim (tot 1 maand) bedroeg in 2016 2,39 % van de theoretisch te presteren arbeidsdagen.

In 2016 meldden we 2 arbeidsongevallen met arbeidsongeschiktheid.

Verlof en andere afwezigheden

Er werden in 2016 776 dagen wettelijke vakantie geno-men. Daarnaast registreerden we 336 extralegale vakan-tiedagenen27,64dagenonbetaaldverlof.Hetaantalextralegale vakantiedagen ligt lager dan in 2015 omdat meer medewerkers deeltijds werken of in de loop van het jaar in dienst kwamen, waardoor een pro rata bereke-ning van toepassing is.

Er werden 7 dagen geboorteverlof genomen. 671 dagen werden in het kader van loopbaanonderbreking (ouder-

1 ID: In dienst; 2 UD: Uit dienst32

schapsverlof, tijdskrediet) genomen. Dat komt neer op 5.015 uren. In vergelijking met 2015 is dit bijna een verdubbeling. Dit heeft vooral te maken met een stijging van het volledig tijdskrediet en het deeltijds tijdskrediet. Medewerkers namen daarnaast in totaal 8,53 dagen sociaal verlof.

4. AFSPRAKEN OVER ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN VASTGELEGD MET VAKBONDEN

Comite voor preventie en bescherming op het werk (CPBW)

Volgende thema’s werden behandeld binnen het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk:

• Opstellen jaaractieplan interne dienst preventie en bescherming op het werk

• Opstellen globaal preventieplan• Evaluatie risicoanalyses • Financieeljaarverslagenfinanciëleevoluties

organisatie• Evaluatie Sociale Maribel• Ergonomie op de werkvloer• Interne communicatie en informatiedoorstroming

vanuit CPBW• Evacuatieoefening en evaluatie brandveiligheid• Preventie (bevraging) psychosociale risico’s op het

werk• Uitwerking gebruiksaanwijzing elektrische apparaten

5. SAMENSTELLING NAAR GESLACHT EN LEEFTIJDSCATEGORIE

In dit onderdeel houden we rekening met de personeels-bezetting in België en overzee over gans het jaar 2016.

Genderevenwicht

118 personen werkten in 2016 voor Broederlijk Delen, waarvan73vrouwenen45mannen.

Vande93medewerkersinBelgië,warener64vrouwen(68,8 %) en 29 mannen tewerkgesteld. Overzee waren dat van de 25 medewerkers, 9 vrouwen (36 %) en 16 man-nen. Doorgaans zijn meer mannen dan vrouwen overzee tewerkgesteld.

Broederlijk Delen heeft aandacht voor een gendereven-wicht. De salarisgelijkheid tussen mannen en vrouwen binnen Broederlijk Delen in België en overzee is 100 %. Medewerkers in eenzelfde functie ontvangen hetzelfde loon en dezelfde voordelen. Tussen voltijdse en deeltijdse medewerkers maken we evenmin een onderscheid. Broederlijk Delen past de loonbarema’s van Paritair Comité 329.01 toe.

Leeftijdsopbouw

De gemiddelde leeftijd van alle medewerkers in 2016 was 42,26,watvergelijkbaarismet2015.Gemiddeldwarenvrouwen42jaarenmannen43jaar.

InBelgiëwasdegemiddeldeleeftijd42jaar.Degemid-delde leeftijd bij vrouwelijke werknemers in België was 41jaar,bijmannen42jaar.Voordemedewerkersover-zeewasdegemiddeldeleeftijd43,5jaar,vergelijkbaarmet vorig jaar. De gemiddelde leeftijd van de mannen in hetZuidenwas45jaar.Vrouwelijkeoverzeesemedewer-kerswarengemiddeld42jaar.

Inonderstaandegrafiekgevenwedeverdelingweerperleeftijdscategorie en geslacht voor alle medewerkers van Broederlijk Delen op 31 december 2016.

-24 jr 25-34 jr 35-44 jr 45-49 jr 50-54 jr 55-59 jr +60 jr0

5

10

15

20

Leeftijdsgrafiek Broederlijk Delen op 31 december 2016

Som van mannen: 33

Som van Vrouwen: 62

33

Een duurzamere wereld zonder ongelijkheid is de kern-doelstelling van Broederlijk Delen. Door ons politieke werk en bewegingswerk in eigen land en door partner-organisaties te ondersteunen in 13 partnerlanden, zetten we ons hiervoor in.

Dereflectieoverdeimpactvanonzeeigenactiviteitenspeelt daarin een belangrijke rol. Werken we zelf op een duurzame manier? Hebben we in onze eigen werking genoeg aandacht voor het milieu? In onze partnerlanden klagen we milieuvervuiling en de gevolgen van die ver-vuiling voor mens en omgeving aan. Het is niet meer dan logisch dat we hier ook zelf een verschil willen maken. Daarom streeft Broederlijk Delen ernaar om zijn ecologi-sche voetafdruk te verkleinen.

Sinds 2010 rapporteren we over zeven indicatoren die betrekking hebben op onze ecologische voetafdruk. Meten is weten, dus gebruiken we de vergelijking van jaarlijkse cijfers om, waar nodig, bij te sturen.

1. Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume

2016 2015

Verbruik van toners 20 kg 5,4 kg

Verbruik van papier (intern) 937,29 kg 937 kg

Verbruik van papier voor drukwerk (extern) 35.046,13 kg 26.004 kg

Voor extern drukwerk vragen we altijd offertes aan bij drukkerijen die aandacht besteden aan ecologie en duurzaamheid. Zo werd in 2016 73,55 % van alle publica-ties gedrukt op FSC-papier. Het externe papierverbruik schoot dit jaar sterk de hoogte in. Dit had twee oorza-ken. Ten eerste schakelden we over naar onze nieuwe baseline ‘tot iedereen mee is’, wat extra drukwerk en papier met zich meebracht. Daarnaast organiseerden we verschillende activiteiten waarvoor extra drukwerk nodig was. We beslisten om onze voorraad materiaal met de oude baseline te gebruiken in een recyclageproject. Zo krijgt alles een nieuwe bestemming.

2. Direct energieverbruik door primaire energiebron

2016 2015

Verbruik stookolie 0 liter 0 liter

Verbruik gas 15.603 m³ (160.710,90 kWh)

14.768 m³ (152.110 kWh)

Broederlijk Delen tracht via structurele maatregelen zijn energieverbruik terug te dringen. Bij verbouwingen kiezen we voor hoogrendementsglas, betere isolatie, efficiëntereverlichting,enzovoort.Hiermeewordtonsenergieverbruik op lange termijn zuiniger. Daarnaast sensibiliseren we onze medewerkers om verantwoord met energie om te springen.

3. Indirect energieverbruik door primaire energiebron

2016 2015

Elektriciteit 70.278 kWh 71.041 kWh

Broederlijk Delen gebruikt groene stroom van leveran-cier Eneco. Dit bedrijf scoort zeer goed in de Greenpeace-rangschikking van energieleveranciers (score 16/20). Hun groene stroom is voor 100 % afkomstig uit windenergie. Sinds 2013 hebben we onze metingen van elektriciteit (maarookgasenwater)sterkkunnenverfijnen,waar-door onze meetgegevens betrouwbaarder worden.

4. Totale wateronttrekking per bron2016 2015

Totaal waterverbruik 380 m³ 362 m³

5. Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht 1

2016 2015

kWh Kg CO2 kWh Kg CO2

Gas 160.710,90 34.874,27 kg 152.110,00 33.007,96 kg

Elektriciteit 70.278,00 843,34 kg 71.041,00 852,49 kg

Stookolie 0 0 0 0

Onze groene stroom, geleverd door Eneco, is afkomstig uitwindenergie.Hiervoorwerddeomzettingscoëfficiëntvolgens het nieuwe ‘handboek CO2-prestatieladder 3.0’ (skao.nl) voor groene stroom/windenergie gebruikt (12 g/kWh).1 handelt over de omrekening van MILIEU 2 + MILIEU 3 (in aantal ton CO2).

6. Andere relevante indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht 2

Kg CO2 2016 2015

Nationale verplaatsingen

Woon-werkverkeer

• Openbaar vervoer 69.455,24 kg CO2 62.298,21 kg CO2

• Fiets 501,94 kg CO2 451,21 kg CO2

• Auto 5.000,59 kg CO2 6.313,27 kg CO2

Dienstverkeer

• Openbaar vervoer 3.814,83 kg CO2 4.266,19 kg CO2

• Auto 13.707,67 kg CO2 11.601,47 kg CO2

Internationaal dienstverkeer

• Vliegtuig 380.616,00 kg CO2 535.995,00 kg CO2

2 handelt over de omrekening van MILIEU 7 (in aantal ton CO2).

De website die we tot hiertoe gebruikten om het aantal vliegtuigkilometers naar kg CO² om te rekenen (www.compenco2.be) is ondertussen verdwenen. Bovenstaande

ZORG DRAGENvoor het milieu

34

berekening werd gedaan met de omrekeningsmodule van een andere website (www.co2logic.be). Die verschilt van de oude omrekeningsformule. Dat verklaart de grote daling van kg CO² in 2016, ondanks de eerder kleine daling van het aantal vliegtuigkilometers (30.856).

7. Milieugevolgen van het vervoer van personeelsleden

Km 2016 2015

Nationale verplaatsingen

Woon-werkverkeer

• Openbaar vervoer 735.531 km 659.738 km

• Fiets 35.888 km 32.261 km

• Auto 16.952 km 21.402 km

Dienstverkeer

• Openbaar vervoer 40.399 km 45.179 km

• Auto 46.469 km 39.329 km

Internationaal dienstverkeer

• Vliegtuig 1.625.128 km 1.655.984 km

Medewerkersdie(deels)defietsgebruikenvoorwoon-werkverkeerkrijgeneenfiscaalvrijgesteldefietsver-goeding. Er is een derdebetalersregeling voor openbaar vervoer. Een zeer groot deel van de werknemers pendelt dan ook dagelijks met het openbaar vervoer naar het kantoor. In vergelijking met 2015 zien we hier in 2016 een grote toename. Broederlijk Delen stelt ook een aantal bedrijfsfietsenterbeschikkingvoorverplaatsingeninBrussel. Sinds november 2015 biedt Broederlijk Delen medewerkersookhetgebruikvanBlue-bikefietsenenCambiowagens aan.

Omwille van de aard van onze activiteiten in Vlaanderen, met regionale werkingen, zijn autoverplaatsingen in veel gevallen niet te vermijden (moeilijk bereikbare locaties, avondvergaderingen,…). Voor het uitvoeren van onze hoofddoelstelling, een duurzamere wereld zonder ongelijkheid, zijn ook intercontinentale vliegtuigreizen onontbeerlijk. Toch denken we erover na hoe we hier nogefficiëntermeekunnenomgaan.

BeleidHet meten van milieuprestaties is niet voldoende. Om hier een beleid aan te koppelen, richtten we de werk-groep ‘Groen Beleid’ op. Deze werkgroep neemt initia-tieven om onze ecologische voetafdruk te verkleinen. Omwille van veel extra werk in 2016 (programma-evaluatie, screening door de overheid en procedure voor EFQM-label) kwam de werkgroep weinig samen. Toch werd onder haar impuls de actie ‘Dagen zonder Vlees’ bij de werknemers gepromoot en kozen we ervoor om heel wat materiaal met de oude baseline zoveel mogelijk te overplakken met de nieuwe baseline in plaats van alles meteen te vervangen.

We startten ook met de voorbereidingen van een recy-clageproject om al het oude promotiemateriaal een tweedekanstegeven.Vanovertolligeflyers,affiches,enveloppen, ... zullen we mooie schriftjes of notitieboek-jes maken. Oude vlaggen, spandoeken en t-shirts worden rugzakken en boodschappentassen.

35

CIJFERS 2016Balans activa

Euro 31-12-2016 31-12-2015VASTE ACTIVA 1.270.169 1.334.666IMMATERIËLE VASTE ACTIVA

Software 20.018 10.796MATERIËLE VASTE ACTIVA 471.503 582.495

Terreinen en gebouwen in volle eigendom 392.623 473.867Overig vast actief 78.880 108.628

FINANCIËLE VASTE ACTIVA 778.648 741.375Aandelen vnl Oikocredit.nl e.a. (Hefboom en Kampani) 778.648 741.375

VLOTTENDE ACTIVA 12.777.955 12.042.793VORDERINGEN + 1 JAAR 2.124 569VOORRADEN 21.171 22.609VORDERINGEN MAXIMUM 1 JAAR 2.685.449 304.606

Handelsvorderingen 178.512 172.750Te ontvangen subsidies 2.116.214 73.091Voorschotten, overige vorderingen 390.723 58.765

GELDBELEGGINGEN 9.248.925 11.264.649LIQUIDE MIDDELEN 546.052 204.716OVERLOPENDE REKENINGEN 274.234 245.644TOTAAL ACTIVA 14.048.124 13.377.459

Balans passiva

Euro 31-12-2016 31-12-2015EIGEN VERMOGEN 9.936.973 8.322.603FONDSEN VAN DE VERENIGING 1.299.799 1.299.799HERWAARDERINGSMEERWAARDEN 0 0BESTEMDE FONDSEN 8.637.174 7.022.804

Sociaal voorzieningsfonds 1.200.000 1.150.000Fonds financiële stabiliteit 1.717.426 1.352.426Werkingsfonds 5.469.748 4.270.378Investeringsfonds 250.000 250.000

OVERGEDRAGEN RESULTAAT 0 0KAPITAALSUBSIDIESVOORZIENINGEN 381.656 488.101VOORZIENINGEN VOOR RISICO'S EN KOSTEN

Pensioenen 50.962 84.301Voorziening voor herstructurering 0 0Overige risico's 100.000 150.000

VOORZIENINGEN VOOR SCHENKINGEN en SUBSIDIES MET TERUGNAMERECHT

230.694 253.800

SCHULDEN 3.729.495 4.566.755SCHULDEN OP MEER DAN 1 JAAR 0 0SCHULDEN OP TEN HOOGSTE 1 JAAR 3.282.793 4.141.879

Handelsschulden 277.192 241.042Bezoldigingen en sociale lasten 590.877 530.568Rekeningcourant Welzijnszorg 86.561 63.138Schulden vanuit de partnerwerking:

• Projecten partnerorganisaties, nog uit te betalen 748.749 1.180.444• Verbintenis eigen bijdrage in subsidiedossiers 1.187.608 1.302.343

Teveel ontvangen subsidies, schuld t.o.v. overheden 250.832 802.702Overige schulden 140.974 21.642OVERLOPENDE REKENINGEN 446.702 424.876TOTAAL PASSIVA 14.048.124 13.377.459

36

4,5 %3 Verkoop en dienstverlening

50,1 %2 Subsidies

44,4 %1 Schenkingen

1,0 %4 Overige financiële opbrengsten

Resultatenrekening

Inkomsten

Euro 2016 2015SCHENKINGEN1 (steun provincies en gemeenten inbegrepen) 45,6% 43,3 %Giften (van privépersonen, bedrijven, verenigingen,enzovoort) 4.584.475 4.520.369Collecten 749.787 770.66311.11.11 241.230 240.043Steun van provincies en gemeenten2 175.910 170.508Legaten 1.369.373 896.138Totaal 7.120.775 6.597.721INTERNATIONALE PROGRAMMA'S 38,3% 39,3 %Terugnemingen eigen projectenSubsidies2:

DGD-projecten 134.816 127.763DGD-programma - partnerfinanciering 3.974.570 3.870.348DGD-programma - personele samenwerking 993.260 1.077.933EC-projecten 38.693 104.699Subsidies DGD en EC voor evaluatie- en beheerskosten (werkings- en personeelskosten)

768.876 707.189

Dienstverlening, regularisaties3 85.619 99.288Totaal 5.995.834 5.987.220BEWEGING EN COMMUNICATIE 9,1% 8,9 %Subsidies DGD-programma2 1.082.517 1.010.043Subsidies overige2 44.465 49.098Verkoop campagnepublicaties en -materialen3 136.035 147.440Activiteiten, exposures, vorming en dienstverlening3 162.703 143.830Totaal 1.425.720 1.350.411POLITIEK WERK 1,0% 1,0 %Subsidies DGD-programma2 145.883 145.714Andere3 12.442 7.525Totaal 158.325 153.239ALGEMENE ORGANISATIE 6,0% 7,5 %Regionale subsidies Algemene Werking3 0 2.940Recuperatie algemene werkings- en personeelskosten3 307.919 255.166Recuperatie personeelskosten via subsidies2 470.556 614.981Financiële opbrengsten4 161.436 267.347Totaal 939.911 1.140.434TOTAAL VAN DE INKOMSTEN 15.640.565 15.229.025

37

UitgavenEuro 2016 2015INTERNATIONALE PROGRAMMA'S 66,9% 67,9 %Projecten uit eigen middelen 2.045.252 1.915.005DGD-projecten - subsidies 131.324 127.764DGD-projecten - eigen inbreng 46.403 58.254DGD-programma - partnerfinanciering - subsidies 3.974.571 3.870.348DGD-programma - partnerfinanciering - eigen inbreng 1.023.028 1.118.085DGD-programma - personele samenwerking - subsidies 993.260 1.077.933DGD-programma - personele samenwerking - eigen inbreng 303.799 301.170EC-projecten - subsidies 38.693 104.699EC-projecten - eigen inbreng -5.403 26.452Vooziening eigen bijdrage jaar +1 -114.736 -52.179Voorzieningen voor risico's -31.706 -92.467Evaluatie- en werkingskosten - subsidies 144.817 166.966Evaluatie- en werkingskosten - eigen inbreng 40.424 55.483Personeelskosten - subsidies 624.059 540.224Personeelskosten - eigen inbreng 174.200 179.517Totaal 9.387.985 9.397.254BEWEGING 9,2% 9,1 %Campagne: materialen en activiteiten 131.844 148.561Exposures en uitwisseling 99.110 97.498Jongerenwerking 64.162 47.538Ondersteuning werking regionale diensten 191.274 186.003Algemene werkingskosten, evaluatie programma 49.800 64.995Personeelskosten (inclusief 5 regionale diensten) 749.736 719.748Totaal 1.285.926 1.264.343COMMUNICATIE 4,1% 4,1 %Communicatiemiddelen en -beleid 256.336 236.241Algemene werkingskosten, evaluatie programma 62.435 62.679Personeelskosten 260.884 265.113Totaal 579.655 564.033POLITIEK WERK 2,9% 2,4 %Politiek studiewerk en initiatieven 21.466 14.157Samenwerkingsverbanden 61.264 55.673Algemene werkingskosten, evaluatie programma 46.330 51.231Personeelskosten 281.633 213.870Totaal 410.693 334.931FONDSENWERVING 6,5% 6,3 %Publicaties, mailings, activiteiten en materialen 354.467 302.183Algemene werkingskosten 94.150 96.101Personeelskosten 461.125 476.943Totaal 909.742 875.227ALGEMEEN BEHEER, FINANCIEN, LOGISTIEK 10,4% 10,2 %Algemene werkingskosten 172.889 254.855Personeelskosten (inclusief herstructureringskost) 1.279.305 1.157.755Totaal 1.452.194 1.412.610TOTAAL VAN DE UITGAVEN 14.026.195 13.848.398POSITIEF RESULTAAT 1.614.370 1.380.629TOTAAL 15.640.565 15.229.027

13,3 %Beweging en communicatie

16,9 %Algemeen beheer en fondsenwerving

2,9 %Politiek werk

66,9 %Internationale programma’s

38

De besparingen die de sector ontwikkelingssamenwer-king opgelegd krijgt, zijn dan ook niet min. Ze liggen beduidend hoger dan de vooraf aangekondigde 8,5 %. Bovendien gaan ze gepaard met een blijvende onzeker-heid voor de jaren na 2017. We weten immers niet welke weerslag de komende politieke besparingsoperaties zul-len hebben op onze subsidiëring. Als we echter uitgaan van een besparing op het niveau van 2017, betekent dat voor Broederlijk Delen een mindersubsidie van ongeveer 13 % in vergelijking met de subsidiëring in het pro-gramma2014-2016.

UW GIFT IS BELANGRIJK VOOR ONS44,4%vandeinkomstenvanBroederlijkDelenzijngif-ten van private schenkers. Dit zijn noodzakelijke bouw-stenenvoordefinancieringvanBroederlijkDelen.Dezeinkomsten zijn immers nodig als basis om subsidies te kunnen ontvangen.

Onze inkomsten uit schenkingen zijn gestegen tegenover 2015. De stijging is grotendeels toe te wijzen aan meer ontvangsten uit legaten. De andere inkomsten uit schen-kingen blijven op een gelijkaardig niveau als in 2015, met een lichte daling voor de collecten (-2,7 %) en een beperktestijgingvandegiften(+1,4%).

In 2016 zijn onze subsidie-inkomsten gelijklopend met deze van 2015. Ze blijven met 50,1 % ook onze belangrijk-ste bron van inkomsten.

De uitgaven zijn t.o.v. 2015 licht gestegen. 83,2 % ervan zijn gegaan naar de kernopdrachten van Broederlijk Delen: de internationale programma’s, het bewegings-werk in Vlaanderen en ons politiek werk. Omdat dit voor ons belangrijk is, houden we bij het opstellen van onze begroting deze percentages nauwlettend in de gaten. Minimaal 80 % blijft op lange termijn de norm.

Om de goede besteding te bewaken zijn er een reeks interne controlemechanismen. Ook zijn er externe instanties die onze besteding en de resultaten ervan kritischbekijken,o.a.onzesubsidiegevers,defiscaleoverheid en de ngo-federatie.

Een krachtige, maar noodzakelijke bufferHet positieve resultaat zorgt voor een groeiend eigen vermogen. Zie passiefzijde van de balans op p. 36. Binnen het eigen vermogen zijn er vier bestemde fondsen.

Erishetfondsfinanciëlestabiliteitdat,samenmethetsociaal fonds en de fondsen van de vereniging, het mini-mum eigen vermogen dat we nastreven waarborgt. Deze financiëlebufferzorgtervoordatweniettekwetsbaarzijnineenwijzigendefinancieringsomgevingendatweop middellange termijn onze engagementen t.a.v. van personeel en partnerorganisaties kunnen waarmaken. De rest van het eigen vermogen zit in het werkings- en investeringsfonds.

Het positieve resultaat van 2016 is deels toegevoegd aan het sociaal fonds (50.000 euro), deels aan het fonds financiëlestabiliteit(365.000euro)enhetsaldoaanhetwerkingsfonds (1.199.370 euro). Uit dat fonds zullen we de komende jaren een extra inspanning leveren om de gevolgen op te vangen van de besparing op onze pro-grammafinanciering.Zofinancierenwemetdepositieveresultaten uit het verleden de bestedingen aan onze doelstellingen in de volgende jaren zonder de verdere toekomst te hypothekeren.

Er zijn aan de passiefzijde ook de nodige voorzieningen aangelegd om risico’s die Broederlijk Delen loopt in te dekken.

Onze middelen zijn geïnvesteerd in onze vaste activa. Zie actiefzijde van de balans op p. 36.

Er is ook een belangrijk bedrag aan geldbeleggingen waarvan meer dan de helft is geïnvesteerd in producten met een ethisch karakter. Toch is onze liquiditeitspositie gedaald t.o.v. het vorige jaar. Dat is te wijten aan een laat-tijdige uitbetaling door DGD van een laatste subsidieschijf vanhetprogramma2014-2016(2.031.974euro),ontvan-gen einde januari 2017. Onze liquiditeitspositie blijft een sterke troef om de continuïteit van onze engagementen, onder meer naar de partnerorganisaties, te blijven waarborgen.

Een toekomst die ons uitdaagtDankzij het aangroeiende vermogen van de laatste jaren heeftBroederlijkDeleneenfinancieelsterkeuitgangs-positie om de volgende jaren haar doelstellingen waar te maken. De context van besparingen waarin we dat zullen moeten doen, stelt ons evenwel voor de blijvende uitdaging om onze eigen inkomsten minimaal op peil te houden.

TOELICHTING BIJ DE CIJFERS 2016Een meer gedetailleerd verslag kan verkregen worden op aanvraag bij Diederik Janssens, 02.213.04.23, [email protected]

Broederlijk Delen blikt terug op een positieve financieel resultaat voor 2016. We sluiten het jaar af met een positief saldo van 1.614.370 euro, waardoor we onze financiële basis versterken. Die laat ons toe om aan de uitdaging van een overheid in besparingsmodus op een gefaseerde manier het hoofd te bieden.

39

Federale overheid: Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGD)InhetkadervanhetKomyuniti-programmavoor2014-2016 ontving Broederlijk Delen een bijdrage t.b.v. 80 % vanonzesteunaan74vanonze138partnerorganisatiesen van de kost van de partneroverschrijdende pro-gramma-activiteiten:3.974.570euro.

Voor het Synergieprogramma ontving Broederlijk Delen 68.009 euro voor DR Congo en 66.807 euro voor Oeganda.

Europese Commissie (EC)DeEuropeseCommissiefinancierdeeenprojectinOeganda voor 38.693 euro.

ProvinciesVan twee provincies ontving Broederlijk Delen steun voor projecten:

• Provincie Antwerpen: 8.000 euro voor integraal waterbeheer in Bolivia (CIPCA) en 3.619 euro voor een project integraal waterbeheer in Bolivia (CIPCA) via PIDPA Hidro Plus.

• Provincie Vlaams-Brabant: 20.000 euro voor partner-organisaties in Burundi.

Steden en gemeentenWe ontvingen steun van Aartselaar, Alsemberg, Antwerpen, Arendonk, Beveren, Boechout, Broechem, De Pinte, De Haan, Dilbeek, Erpe-Mere, Evergem, Grobbendonk, Grimbergen, Haacht, Halle, Herent, Herentals, Herk-de-Stad, Heusden-Zolder, Hoeilaart, Hove, Holsbeek, Hoogstraten, Kapelle-op-den-Bos, Kaprijke, Kampenhout, Lanaken, Lille, Lint, Lommel, Machelen, Malle, Mol, Mortsel, Nevele, Nijlen, Ninove, Olen, Oostende, Oosterzele, Overijse, Overpelt, Riemst, Schilde, Sint-Gillis-Waas, Tienen, Vilvoorde, Vorselaar, Waarschoot, Wijnegem, Wuustwezel, Zoersel en Zottegem.

Andere organisaties, stichtingen, bedrijven• 11.11.11:241.230eurovoordeprogrammawerkingin

Oeganda, Burundi en Haïti.• Stichting Leysen-Luthema: 60.000 euro voor het werk

van onze partnerorganisaties in het noorden van Burkina Faso.

• Stichting Talitha Koum: 28.000 euro voor het werk van enkele partnerorganisaties in Guatemala.

• DeNationaleLoterij:32.784eurovooreenprojectinHaïti.

• Stichting Gilles: 21.000 euro voor het werk van een partnerorganisatie in de streek van Thiès in Senegal.

• VDK Spaarbank: 17.857 euro als commissie en rentebe-stemming van haar klanten die een spaarplusrekening namen.

• Onderneming GLK Grondwerken: 10.000 euro voor steun aan een project in Senegal.

Personele samenwerkingDepersoneelskostenvan14coöperantenen15lokalevertegenwoordigers worden voor 80 % gesubsidieerd door DGD: 966.652 euro.

DGD subsidieerde ook het uitzenden van vrijwilligers naar het Zuiden voor 26.608 euro.

Werking in VlaanderenBroederlijkDelenheeftvanDGD1.228.400euroontvan-gen voor bewegings- en politiek werk in Vlaanderen.

Ook konden we in 2016 rekenen op de steun van:

• StadGent:3.544eurovoordeactiviteitenvanderegio-nale dienst in Oost-Vlaanderen.

• Provincie West-Vlaanderen: 5.125 euro voor de ondersteuning van de educatieve werking in West Vlaanderen.

• Een donor die anoniem wenst te blijven: 27.085 euro voor ons sensibiliseringswerk rond duurzame levens-stijl in Vlaanderen.

MEDEFINANCIERING DOOR OVERHEDEN en andere donorenIn 2016 deden we een beroep op de volgende donoren voor de medefinanciering van de internati-onale werking

40

HetverslagvandecommissarisheeftenkelbetrekkingopdeofficiëlevolledigejaarrekeningzoalsgepubliceerdbijdeNationaleBank van België en doet geen uitspraak over de verkorte versie van de cijfers zoals gepubliceerd in dit jaarverslag.

43

Regionale dienst AntwerpenRolwagenstraat 73, 2018 Antwerpentel. 03 217 24 [email protected]

Regionale dienst LimburgTulpinstraat 75, 3500 Hasselttel. 011 24 90 [email protected]

Regionale dienst Oost-Vlaanderen Sint-Salvatorstraat 30, 9000 Genttel. 09 269 23 [email protected]

Regionale dienst West-Vlaanderen Sint-Jorisstraat 13, 8800 Roeselaretel. 051 26 08 [email protected]

Regionale dienst Vlaams-Brabant/Mechelen/BrusselF. De Merodestraat 18, 2800 Mechelentel. 015 29 84 [email protected]

Huidevettersstraat 165, 1000 Brusseltel. 02 213 04 [email protected]

Openingsuren van alle regionale dien-sten: 10.00 u. - 12.30 u. en 13.30 u. > 16.30 u. Sluitingsdag = maandag

Nationaal secretariaat Broederlijk DelenHuidevettersstraat 1651000 Brusseltel. 02 502 57 00fax. 02 502 81 [email protected]

www.facebook.com/broederlijkdelen Twitter: @broederlijkdele #jaarverslag www.YouTube.com/BroederlijkDelen

Over Broederlijk DelenWist je dat wereldwijd bijna 800 miljoen mensen honger lijden? Dat is 1 persoon op 9. Terwijl er genoeg eten wordt geproduceerd om iedereen te voeden.

Honger is slechts één voorbeeld van de ongelijkheid in de wereld. Elke dag groeit de kloof tussen zij die alles hebben en zij die niks hebben. Niet enkel in Afrika of Latijns-Amerika. Ook hier.

Die ongelijkheid moet verdwijnen. Daarom ondersteunen we gemeenschappen in 13 landen in hun strijd tegen ongelijkheid, we informeren en sensibiliseren, en trek-

ken politici aan de mouw. We zetten steeds meer aan tot actie, niet alleen tijdens de vastenperiode. We stimuleren tot persoonlijke ommekeer: beter letten op wat we (niet) eten en kopen, minder water en grondstoffen verspillen, enzovoort.

Broederlijk Delen roept op om verder te gaan, om meer te delen, hier en ginder. Want we willen een wereld waarin iedereen en overal de kans krijgt om een waardig leven uit te bouwen, binnen de draagkracht van onze planeet. Onze nieuwe baseline verwoordt die visie. We blijven Broederlijk Delen, tot iedereen mee is.

Ook jouw bijdrage maakt een verschil.

jaarverslag 2016 - broederlijkdelen.be · bepalen we de aanpak op lange termijn. die werken we uit...

Documents