Jaarverslag 2015-2017 Vakgroep Keel-, Neus- en Oorheelkunde Maastricht Universitair Medisch Centrum+

2

1 Inleiding & algemeen beleid

Geachte lezer,

Met genoegen presenteer ik u het periodiek verslag 2015-2017 van de afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde van het Maastricht Universitair Medisch Centrum+. Wij hebben geprobeerd om het verslag voor u zo compact en overzichtelijk mogelijk te maken zonder voor u relevante informatie weg te laten.

De afdeling kende weer drie succesvolle en productieve jaren waarin ‘focus’ een belangrijke rol speelde. In de verslagperiode was er namelijk afgenomen ruimte voor groei en toegenomen ruimte voor academisering. Terwijl in voorafgaande jaren productiegroei wenselijk was, bestond de doelstelling nu uit beperken van groei en toenemen van concentratie op topreferente zorg en onderzoek. Dit is ook in het verslag zichtbaar.

Belangrijke toekomstgerichte ontwikkelingen waren het leveren van anderhalve lijns zorg in de Stadspoli, het verplaatsen van reguliere zorg en toename van academische zorg. Hieraan gekoppeld was de verdere ontwikkeling van ons wetenschappelijk onderzoek waarvan het translationele karakter en de daadwerkelijke vertaling naar de klinische praktijk nog belangrijker werd. In de oncologie richtte zich het onderzoek steeds meer op ‘overleven met functiebehoud’ en in de neuroötologie op het ‘herstel van een uitgevallen zintuigfunctie’. In de verslagperiode is bijna 2,5 miljoen Euro aan subsidies verworven en konden negen promoties afgerond worden; dat laat zien dat de ingezette koers succesvol blijkt te zijn.

De traditioneel al sterke betrokkenheid van KNO bij het onderwijs voor medische studenten werd in de verslagjaren nogmaals vergroot waarbij de uitstekende beoordelingen door onze studenten bleven bestaan. De opleiding van KNO-artsen werd samen met onze partners in de regio verder verbeterd. Operatieve expositie en een volwassen werkrelatie tussen opleiders en KNO-artsen in opleiding hadden bijzondere aandacht. De opleiders van de afdeling zijn bijzonder blij dat in tijden van toenemende werkloosheid alle in Maastricht opgeleide KNO-artsen een goede aanstelling hebben gevonden.

Ik wil alle collega’s en medewerkers die aan deze resultaten hebben bijgedragen van harte bedanken!

De lezer van dit verslag wens ik veel leesplezier.

Bernd Kremer

3

2 Personeel & organisatie 2.1 Staf en management Stafleden prof. dr. B. Kremer KNO-arts / hoofd-halsoncoloog prof. dr. R.J. Stokroos KNO-arts (in dienst tot 01-08-2017) prof. dr. I.B. Tan KNO-arts / hoofd-halsoncoloog prof. dr. H. Kingma Klinisch fysicus-vestibuloloog (tot 01-04-2016) mw. dr. L.W.J. Baijens KNO-arts / fellow hoofd-halsoncologie (1-1-2016 tot 31-12-2017) drs. R. van de Berg KNO-arts / vestibuloloog drs. J.W. Brunings KNO-arts / laryngoloog mw. dr. J.R. Hof KNO-arts / otoloog dr. M. Lacko KNO-arts / hoofd-halsoncoloog dr. J. van Tongeren KNO-arts / otoloog mw. dr. J.C.C. Widdershoven KNO-arts / vestibuloloog / laryngoloog (in dienst per 01-03-2015) dr. L.J.C. Anteunis Klinisch fysicus-audioloog (overleden 16-11-2016) dr. ir. J.P.L. Brokx Klinisch fysicus-audioloog (in dienst tot 31-08-2015) dr. E.L.J. George Klinisch fysicus-audioloog mw. E.E.J.M. Berry-Maes Officemanager KNO (& Urologie) Afdelingshoofd prof. dr. B. Kremer Waarnemend afdelingshoofd drs. J.W. Brunings, sinds 22-06-2016 prof. dr. R.J. Stokroos, tot 22-06-2016 Opleiders KNO mw. dr. J.R. Hof, sinds 05-01-2018 prof. dr. B. Kremer, tot 05-01-2018 Waarnemend opleider KNO prof. dr. B. Kremer, sinds 05-01-2018 prof. dr. R.J. Stokroos, tot 01-08-2017 Hoofd Audiologisch Centrum drs. R. van de Berg, sinds 01-10-2016 vanwege ziekte bij voormalig hoofd dr. L.J.C. Anteunis hebben waargenomen: dr. E.L.J. George, van 01-01-2016 tot 01-10-2016 drs. J.W. Brunings, van 01-03-2014 tot 30-06-2015 Hoofd functieafdeling Vestibulologie drs. R. van de Berg, sinds 01-10-2016 prof. dr. H. Kingma, tot 01-04-2016 Medisch hoofd polikliniek dr. J. van Tongeren Medisch hoofd kliniek VEA1 dr. M. Lacko Medisch hoofd kliniek VEA2 / VEB2 mw. dr. L.W.J. Baijens Coördinator rooster- en OK-planning mw. dr. J.R. Hof

4

2.2 AIOS KNO na opleiding werkzaam in drs. M.C. Borgemeester (tot 01-08-2016) Venlo, Viecurie MC mw. drs. T.S. van Dooren (sinds 01-07-2017) mw. drs. M.G.M.H. Florie (sinds 01-08-2016) drs. R. van de Goor (tot 01-01-2018) Heerlen, Zuyderland mw. drs. M. van der Heide-Lips (tot 15-11-2015) Bergen op Zoom, Bravis Ziekenhuis drs. S.J.A. van der Heijden (tot 30-09-2017) Venlo, Viecurie MC drs. C.D. Henatsch (tot 01-10-2016) Heerlen, Zuyderland mw. drs. G.E.A.J. Hoff-Nobel (sinds 01-01-2016) drs. M.R.A. van Hooren (sinds 01-07-2015) drs. G.J.F. Kemps (sinds 01-01-2016) mw. dr. S.A.C. Kraaijenga (sinds 01-01-2017) mw. drs. N. Leunis (tot 21-12-2015) Groningen, Martini Ziekenhuis mw. drs. M. van Orsouw (sinds 01-10-2017) dr. S. Reitsma (tot 30-06-2015) Amsterdam, AMC drs. J.V. Smit (sinds 01-01-2016) mw. drs. M. Stuut (tot 01-11-2017) Groningen, Martini Ziekenhuis drs. M.J. van Tilburg (sinds 01-01-2015) mw. drs. F. Verhees (sinds 15-3-2015) mw. drs. S.I.T. Wagemakers (tot 04-10-2017) Den Bosch, Jeroen Bosch Ziekenhuis 2.3 KLIFIO’S Audiologie ir. K. Douma Klinisch fysicus-audioloog in opleiding (Adelante en MUMC+) mw. dr. S. van der Meer Klinisch fysicus-audioloog in opleiding (Adelante en MUMC+) 2.4 Overig wetenschappelijk personeel prof. dr. H. Kingma Klinisch fysicus-vestibuloloog (vanaf 01-04-2016) mw. dr. M.W. Buckx-Sanders Onderwijs coördinator en studentbegeleider mw. drs. L. de Rozario Onderwijs coördinator en studentbegeleider mw. dr. I. Cornet Post-doc (tot 31-12-2015) mw. drs. A.M.L. Janssen Statistisch hoofdanalist drs. R.A.G.J. Arts Promovendus (tot 14-07-2016) mw. drs. V.E. Bergshoeff Promovendus (tot 15-06-2017) drs. G. Dees Promovendus mw. drs. E.M.J. Devocht Promovendus drs. M. van Hoof Promovendus mw. drs. F. Lucieer Promovendus drs. F.J. Mulder Arts-onderzoeker (sinds 01.09.2017) mw. drs. W. Pilz Promovendus mw. drs. A.L. Smit Promovendus (tot 12-01-2017) drs. J.J.A. Stultiens Arts-onderzoeker (sinds 01.08.2017) drs. J.M.J.A.A. Straetmans Promovendus drs. R.J.C.G. Verdonschot Promovendus drs. G. Van Zwieten Promovendus (sinds 24.05.2017) 2.5 Medewerkers Secretariaat mw. A. Bakker mw. M.H.E.F. Gordijn-Last (tot 15.02.2017) mw. A.M. Hessen-Bender mw. P.C.M. Hoofs-van Thor (tot 09.11.2017) mw. E.L.E. Moesen-Paquay mw. R.M.J. Reggers-Drees mw. N.G.A. Schobbe-Kesteleyn mw. L.J.E.E. Theelen-Lemmens mw. J. Zwartbroek

5

2.6 Medewerkers Audiologisch Centrum mw. dr. D.C.P.B.M. Breukels Klinisch fysicus-audioloog (sinds 01-05-2016) ir. G. Hoskam Klinisch fysicus-audioloog (sinds 01-05-2017) mw. drs. J.A. Debruyne Master of Audiology mw. drs. E.E.J. Gelders Master of Audiology mw. drs. N.M.G. Kamps-Hendricé Master of Audiology mw. drs. W. Rerren Master of Audiology mw. D.J.J.M. Bollen Audiologieassistent P.E.W. Brouns Audiologieassistent mw. A.P.W. Bruinen Audiologieassistent mw. Y.G.J. Extra Audiologieassistent mw. A.G.R. Jacobs-Simons Audiologieassistent mw. G. Janssen-Pisu Audiologieassistent / logopedist mw. S.A.M.P. Rademacher-Hermans Audiologieassistent mw. drs. A. Zumach Spraak-taal patholoog mw. J. Kraft Logopedist / Hoortherapeut mw. A.M.H.P. Oligschläger Logopedist / Hoortherapeut mw. E.C.H. Rozier Logopedist / Hoortherapeut mw. X. van der Tier Logopedist / Hoortherapeut mw. dr I. Nowak-Maes Psycholoog mw. A.M. van der Heijden Maatschappelijk werker ing. M.M.J.G. Rikers Klinisch fysisch assistent 2.7 Medewerkers Vestibulologie mw. M.C. Gerards ENG-assistent / physician assistant mw. E.A.I.M. Rikers ENG-assistent mw. drs. S.A. Paredis ENG-assistent 2.8 Medewerkers Polikliniek mw. M.A. van der Voort Hoofd Polikliniek KNO/MKA mw. A.S.P.L. Alberts-Pinxt Doktersassistente mw. T.E.H. van de Boorn-van ’t Hoff Doktersassistente mw. C.J.J.M. Brands-Daenen Polikliniekassistente mw. B.A.C. Cortjens-Niël Polikliniekassistente mw. P.A.P.M. Feron-Humblet Doktersassistente mw. J.V.C. Hageman Polikliniekassistente mw. M.E.L. van den Heuvel-Stessen Polikliniekassistente mw. N.M.J. Langeweg-Lamers Polikliniekassistente mw. G.E.T. van Lijf-Heygele Doktersassistente mw. J. Saoufi-Oubaha Doktersassistente mw. I.J.R. Vencken-Props Doktersassistente mw. B.A.L. Wijckmans-Smeets Doktersassistente 2.9 International fellow mw. dr. Chun Yiing Wong Fellow Head and Neck Surgery (Malaysia)

6

3 Patiëntenzorg 3.1 In aantallen Polikliniek

2015 2016 2017

Polikliniek - nieuwe bezoeken 6648 6300 6195

Polikliniek - controle-bezoeken 15652 14690 13750

SEH-consulten - 478 418

Audiologische producten (geopend) *1569 *2070 **1651

Tinnitus - diagnostiek # 457 454

Tinnitus - revalidatie # 265 267

Vestibulologie # 1152 957

Stadspoli - nieuwe bezoeken 768 834 921

Stadspoli - controle-bezoeken 75 111 116

* Sinds 2015 wordt toon- en spraakaudiometrie ter ondersteuning van de polikliniek KNO (ca. 4000 verrichtingen per jaar) niet meer gedeclareerd als zelfstandig audiologisch product. ** Een deel van de audiologische producten geopend in 2017 lopen nog door in 2018. # Cijfers obv ICD10-registratie; gestart in 2016 en 2017.

Kliniek 2015 2016 2017

Opnamen 1073 974 902

Verpleegdagen 3968 3571 3255

Operaties (aantal verrichtingen) 2015 2016 2017

Reguliere operaties 2505 2153

Chirurgische dagbehandeling 1074 884

Totaal 3656 3579 3037

Bijzondere verrichtingen 2015 2016 2017

Hoofdhals-oncologie 346 419 *468

CI - implantaties 50 53 50

CI - nazorg 593 658 **397

Bone Conduction Devices 45 36 44

* Meer details in sectie 3.8 ** Sinds 2017 is de nazorg van CI’s herzien, waardoor CI-dragers niet meer jaarlijks het ziekenhuis hoeven te bezoeken.

7

3.2 Kwaliteit: klachten en incidenten Klachten

2015 2016 2017

Behandeltechnisch 1 1 3

Financieel 0 0 3

Organisatorisch 3 5 5

Relationeel 2 4 5

Voorzieningen 0 0 0

Regelgeving 1 2 1

Anders 1 1 0

Totaal 8 13 17 Patiëntincidenten

2015 2016 2017

Laboratorium onderzoek/materialen 0 1 1

Medicatie 1 0 0

Medische apparatuur 0 0 1

Medische hulpmiddelen 1 0 0

ICT 0 0 1

Protocollen 0 0 1

Informatie & communicatie 1 0 2

Anders 0 4 4

Totaal 3 5 10

3.3 Stadspoli & anderhalve-lijnszorg Sinds 2015 participeert de afdeling KNO in de Blauwe Zorg, het anderhalve-lijnszorg project van huisartsenorganisatie ZIO (Zorg in Ontwikkeling), Maastricht UMC+, ziektekostenverzekeraar VGZ en patiëntenorganisatie Huis voor de Zorg. De zorg omvat de laag-complexe casuïstiek. In Maastricht zijn twee Stadspoli’s, Oost en West. KNO verricht drie dagdelen spreekuur per week in Stadspoli Oost. 3.4 Polikliniek De polikliniek KNO heeft als doel om patiënten op een zo kort mogelijke termijn te zien en om ze op een zo klantgericht mogelijke manier beter te maken of zorgen weg te nemen. Ter verbetering van de zorg worden jaarlijks meerdere LEAN-trajecten uitgevoerd. Sinds 2015 zijn de poliklinieken KNO en MKA naast elkaar gevestigd, wat de effectiviteit van beide poliklinieken ten goede komt. Verdere schaal-voordelen zijn behaald door het gezamenlijk vormgeven van de planning met het Audiologisch Centrum en het functiecentrum Evenwicht. 3.5 Audiologisch Centrum Het Audiologisch Centrum (AC) biedt multidisciplinair onderzoek, advies, begeleiding en behandeling aan kinderen en volwassenen die problemen hebben met hun gehoor of taal- en spraakontwikkeling. Dit zijn voor een deel patiënten vanuit de polikliniek KNO, maar ook topreferente verwezen patiënten voor de spreekuren gericht op tinnitusklachten of communicatieproblemen bij jonge kinderen. Medewerkers van het AC leveren daarnaast ondersteuning bij andere specialismen, zoals de neuromonitoring bij neurochirurgische en neuroötologische operatieve ingrepen. De gewaardeerde samenwerking met Adelante Audiologie & Communicatie en Libranet Audiologie & Communicatie Eindhoven werd

8

gecontinueerd, zowel op het gebied van de audiologische zorg en als zorgnetwerk ten behoeve van nazorg bij CI-dragers. 3.6 Laryngologie Het laryngologisch team biedt in samenwerking met de medewerkers van de afdeling logopedie topklinische zorg met betrekking tot conservatieve en chirurgische behandeling van functionele- en organische goedaardige aandoeningen van de bovenste aerodigestieve tractus en revalidatie van slik- en stemproblematiek na oncologische behandeling. 3.7 Vestibulologie Vanaf 2007 is een specifieke zorglijn gecreëerd voor de topreferente duizelige en/of evenwichts-gestoorde patiënt. Deze patiënten worden door de KNO-arts/neuroötoloog en vestibuloloog uitgebreid in consult gezien, er wordt een vestibulair onderzoek verricht waarna de diagnose en behandelplan worden ingesteld. 3.8 Hoofdhals-oncologie In de zorglijn binnen het Oncologiecentrum wordt multidisciplinair de best mogelijke zorg verleend waarbij er met name aandacht is voor een persoonlijke benadering van onze patiënten. De laatste jaren is het aantal patiënten met dermato-oncologie fors toegenomen en de verwachting is dat deze trend doorzet. Daarbij lukt het om de doorlooptijden voor onze patiënten zo kort mogelijk te houden zonder concessies te doen aan de kwaliteit van de zorg.

Poliklinisch Er vinden momenteel 8 dagdelen spreekuur per week plaats voor oncologische patiënten. Naast de KNO-artsen nemen regulier deel aan dit spreekuur: radiotherapeuten, dermatologen, MKA-chirurgen, oncologisch verpleegkundig specialisten, een logopedist en een diëtist. Twee maal per week vindt de multidisciplinaire hoofd-hals oncologische patiëntenbespreking plaats. Tijdens deze bespreking worden de nieuwe patiënten besproken en patiënten die verdacht worden van een tumor recidief of nieuwe tweede primaire tumor. Histopathologische gegevens en beeldvormende onderzoeken worden hierbij besproken. Operatief Vijf dagdelen per week zijn OK-sessies gepland voor hoofd-hals oncologische operaties die het gehele spectrum aan diagnostiek en behandeling omvatten inclusief reconstructieve chirurgie door de plastische chirurgie en samenwerking met de MKA-chirurgen en dermatologen bij specifieke indicaties. Op

9

maandag namiddag worden panendoscopieën onder lokale verdoving uitgevoerd door de hoofd-hals oncoloog. Klinisch In het MUMC zijn structureel bedden beschikbaar voor langdurig verblijf van hoofd-hals oncologische patiënten. Deze plaatsen worden uitgebreid op indicatie om de wachttijden te beperken. Bedden voor een kort verblijf of dagopnamen zijn beschikbaar al naar gelang het aanbod van patiënten. 3.9 Multidisciplinaire overleggen (MDO’s) Cochleair Implantatie-team Zuid-Oost-Nederland (CI-ZON) Partners: KNO / Audiologisch Centrum Neurochirurgie

Adelante Audiologie & Communicatie, Hoensbroek & Venlo Libra Audiologisch Centrum Brabant Mgr. Hanssenschool voor slechthorende kinderen of kinderen met spraak-taal-problemen Gezinsbegeleiding Zuid-Oost Nederland

Selectie en indicatie voor CI vindt plaats binnen het Maastricht UMC+; revalidatie, hoortraining en nazorg kan, meestal op basis van voorkeur van patiënt, plaatsvinden Maastricht, Venlo of Eindhoven. Bone Conduction Devices-team Partners: KNO / Audiologisch centrum Naast traditionele in het mastoïd geplaatste Bone Conduction Devices draagt dit team ook zorg voor de indicatie en revalidatie van CROS-hoortoestellen en middenoorimplantaten. Tinnitusteam Partners: KNO / Audiologisch Centrum, Psychologie, Psychiatrie Het zorgtraject bestaat uit een stapsgewijze integrale benadering van de patiënt met tinnitus als hoofdklacht. Daarbij richt het team zich op uitgebreide diagnostiek en vervolgens advies en behandeling op maat. De zorg wordt ingericht en geëvalueerd volgens de principe’s van Value-Based Health Care. Schedelbasischirurgie Partners: KNO, Neurochirurgie, Radiodiagnostiek, Radiotherapie

Schisisteam Partners: KNO / Audiologisch Centrum, Kindergeneeskunde, Plastische Chirurgie,

Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie, Obstetrie, Logopedie, Orthodontie, Psychologie, Anesthesie, Klinische Genetica

Centrum voor ademhalingsstoornissen bij kinderen (CASK) Het CASK is een multidisciplinair team dat de complexe zorg van kinderen met ernstige ademhalingsstoornissen verzorgt. Het betreft een topreferente zorgtaak met betrekking tot diagnostiek en behandeling van bovenste luchtwegstenosen bij kinderen. Centrum voor Thuisbeademing (CTB) Het CTB verzorgt topreferente zorg van patiënten met spierziekten, die thuis beademd worden, voornamelijk tracheostoma-, trachea- en canulezorg, met instructie door verpleegkundigen van het thuisbeademingsteam. Downpoli Zuid-Limburg, kinderen en volwassenen KNO participeert in deze zorgcarrousel, samen met een groot aantal specialismen binnen het MUMC+. Multidisciplinair spreekuur voor de Kunsten Partners: KNO / Audiologisch Centrum, Revalidatiegeneeskunde, Orthopedie, Oogheelkunde,

Neurologie/Klinische Neurofysiologie, Logopedie Ergotherapie, Fysiotherapie, Psychotherapie, Cesar-oefentherapie. Topreferente zorg voor beroepsbeoefenaren van creatieve kunstvormen. Otogenetisch overleg Partners: KNO / Audiologisch Centrum, Klinische Genetica, Radiologie

10

Facialisspreekuur en -team Partners: KNO / Audiologisch Centrum, Plastische Chirurgie, Oogheelkunde, Fysiotherapie / Mimiektherapie Multidisciplinair 22q11.2 Deletie syndroom team, volwassenen KNO participeert in deze zorgcarrousel, samen met een groot aantal specialisaties binnen MUMC+. Mucoviscidose, Neurofibromatose en OSAS-team

11

4 Onderzoek 4.1 Algemeen: onderzoekslijnen en strategie Het oncologisch onderzoek is ondergebracht bij het onderzoeksinstituut “School for Oncology and Developmental Biology” (voormalig GROW), waarbinnen de moleculaire oncologie een belangrijke onderzoekslijn is. Deze lijn richt zich op het ontrafelen van de mechanismen die aan het ontstaan van kanker ten grondslag liggen, om in de toekomst kanker in een vroeger stadium te detecteren of zelfs te voorkomen. Deze toekomstvisie wordt mede uitgedragen en versterkt door onze vakgroep en past binnen onze eerdere succesvolle oncologische onderzoeksprojecten. De onderzoekslijn naar voorloperlaesies van hoofd-halstumoren en de vertaling daarvan naar de klinische praktijk is in de afgelopen jaren door de samenwerking met het Maastricht Multi Modal Molecular Imaging Institute (M4I) op het gebied van het ontwikkelen van een i-knife versterkt. De eerdere onderzoekslijn naar de rol van HPV in de oncogenese van orofarynxtumoren is doorontwikkeld tot meer therapeutisch gericht onderzoek naar nieuwe medicamenteuze behandelingen. Sinds de komst van prof. dr. I.B. Tan is het onderzoeksportfolio van de afdeling uitgebreid met onderzoek naar Photo Dynamische Therapie (PDT), diagnostiek en behandeling van het nasopharynx carcinoom en revalidatie na totale laryngectomie. Het neuroötologische onderzoek is ondergebracht bij het onderzoeksinstituut Mental Health and Neuroscience (MHENS). Wetenschappelijk onderzoek en zorg op dit gebied vormen de pijlers van een expertisecentrum met multidisciplinaire kennis op het gebied van doelmatig onderzoek, diagnostiek en behandeling van patiënten met slechthorendheid, evenwichtsstoornissen en communicatieve beperkingen. Het betreft maatschappelijk relevante gezondheidsvraagstukken: de impact van slechthorendheid, oorsuizen, duizeligheid en communicatieve beperkingen op het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven is groot. Optimalisering van reeds bestaande en nog te realiseren geïntegreerde ketenzorg inclusief apparatieve en chirurgische rehabilitatie is hierbij een belangrijk doel, met uitdrukkelijk aandacht voor preventie en vroegdiagnostiek. Tenslotte wordt daarbij sinds enkele jaren geparticipeerd in het Neuro Interventie Centrum en de Neuromodulatiegroep binnen het Maastricht UMC+, om expertise op het gebied van neuro-implantaten te bundelen, te delen en te versterken. Naast de twee hoofd-onderzoekslijnen is er ruimte voor niet-thematisch gebonden onderzoek, op basis van de wetenschappelijke passie en interesse van individuele stafleden. Met name slikstoornissen nemen daarin een belangrijke plaats in, waarbij ook in toenemende mate aansluiting gevonden wordt binnen de oncologische wetenschappelijke lijn. 4.2 Promoties 13-2-2015 Linssen, A.M. Considerations in designing an adult hearing screening programme.

6-3-2015 Hof, J.R. Hearing loss in young children.

22-10-2015 Chenault, M.N. Assessing readiness for hearing rehabilitation.

18-12-2015 Van Leijen-Zeelenberg, J. Healthcare Quality Improvement by Redesing. Aspects of redesigning healthcare processes and the effect on quality of care.

15-1-2016 Arts, R.A.G.J. Intracochlear electrical stimulation to suppress tinnitus.

5-10-2016 Maasland, D. Lifestyle factors and risk of head-neck cancer subtypes: a prospective cohort study.

21-12-2016 Fles, R. Evaluation of diagnosis and treatment of nasopharyngeal carcinoma in Indonesia; the necessity of a multilevel approach.

12-1-2017 Smit, D. Perinatal factors and hearing outcome.

31-05-2017 Stoker S. Persistent and recurrent nasopharyngeal carcinioma, focused on Indonesia.

15-6-2017 Bergshoeff, V.E. Chromosome instability: a biomarker of progression in premalignant head and neck lesions.

12

4.3 Onderzoeksprojecten Oncologie (GROW) Project 1 Improving margin assessment during head and neck cancer surgery by employing

an in-situ molecular-based profiling approach Projectleden: prof. dr. B. Kremer (KNO), prof. dr. R. Heeren (M4i institute, UM), prof. dr. E.J.M. Speel

(pathologie), dr. T. Porta (M4i-institue, UM) dr. M. v.d. Hout (pathologie) Doel: promotieonderzoek drs. P. Vaysse Financiering: MUMC+, Strategisch plan Maastricht UMC+ 2020 Project 2 Genomische prognostische factoren en effectiviteit van therapie in orofarynx carcinomen Projectleden: prof. dr. B. Kremer (KNO), prof. dr. E.J.M. Speel (Pathologie), prof. dr. F.C. Ramaekers

(Moleculaire Celbiologie, UM), prof. dr. P.J. Slootweg (Pathologie, UMCN), dr. J.P. Klußmann (KNO, universiteit Keulen, Duitsland), drs. J.M.J.A.A. Straetmans

Doel: promotieonderzoek drs. J.M.J.A.A. Straetmans Financiering: Stichting wetenschappelijk onderzoek KNO, MUMC+ Project 3 Comprehensive molecular cell biological analysis of non-smoking, non-drinking

patients with head and neck squamous cell carcinoma Projectleden: prof. dr. B. Kremer (KNO), prof. dr. E.J.M. Speel (Pathologie), mw. dr. A. Hoeben

(Medische Oncologie), dr. S. Willems (pathologie UMCU) Doel: promotieonderzoek drs. F. Mulder Financiering: Novartis, Pfizer Project 4 Chromosomal instability detected by FISH for recognition of minimal residual

disease in head and neck cancer Projectleden: prof. dr. B. Kremer (KNO), dr. E.J.M. Speel (Pathologie), prof. dr. F.C.S. Ramaekers (Moleculaire Celbiologie, UM), prof. dr. dr. P. Kessler (MKA), mw. drs. D. Pierssens Doel: promotieonderzoek mw. drs. D. Pierssens Financiering: 1e en 3e geldstroom (profileringfonds MUMC+, KWF) Project 5 Resection margins and chromosomal instability detected by FISH as predictor for

survival in head and neck cancer. Projectleden: prof. dr. B Kremer (KNO), prof. dr. E.J.M. Speel (Pathologie), mw. drs. V.E. Bergshoeff

(KNO, Zuyderland, Heerlen), mw. dr. C.J. Peutz-Kootstra (Pathologie) Doel: promotieonderzoek drs. M.C. Borgemeester Financiering: eigen middelen Project 6 Antiviral therapy in HPV-positive head & neck cancer cell lines Projectleden: prof. dr. B. Kremer (KNO), prof. dr. E.J.M. Speel (Pathologie), dr. I. Cornet (KNO), dr. A.

Hoeben (Medische Oncologie), mw. drs. M. Lips (KNO) Doel: promotieonderzoek mw. drs. F. Verhees Financiering: eigen middelen Project 7 Electronic Nose as diagnostic tool in head and neck cancer Projectleden: prof. dr. B. Kremer, dr. K.W. Kross (KNO), mw. dr. E.S. Stobberingh (Medische

Microbiologie), mw. drs. N. Leunis (KNO) Doel: promotieonderzoek drs. R. v.d. Goor Financiering: eigen middelen Project 8 Diagnostic and therapeutic prameters in unknown primary tumors Projectleden: prof. dr. B. Kremer (KNO), prof. dr. E.J.M. Speel (Pathologie), dr. M. Lacko (KNO), drs.

J.J.M.A.A. Straetmans (KNO, Zuyderland) Doel: promotieonderzoek mw. drs. M. Stuut Financiering: eigen middelen

Project 9 Dysphagia in head & neck cancer patients Projectleden: prof. dr. B. Kremer, mw. dr. L.W.J. Baijens, mw. drs. W. Pilz, dr. M. Lacko Doel: promotieonderzoek mw. drs. Pilz Financiering: eigen middelen

13

Project 10 Dysphagia-related quality of life in head and neck cancer patients Projectleden: prof. dr. B. Kremer, mw. dr. L.W.J. Baijens, dr. B. Winkens (UM) Doel: promotieonderzoek mw. drs. M. Florie Financiering: eigen middelen Project 11 Dysphagia following total laryngectomy for head and neck cancer Projectleden: prof. dr. B. Kremer, mw. dr. L.W.J. Baijens, dr. V. Lima Passos Doel: promotieonderzoek drs. G. Kemps Financiering: eigen middelen 4.4 Onderzoeksprojecten Neuroötologie (MHENS) Project 1. Deep Brain Stimulation ter behandeling van tinnitus Projectleden: prof. dr. R.J. Stokroos, prof. dr. Y. Temel (Neurochirurgie), drs. J.V. Smit, drs. G. Van

Zwieten Doelstelling: promotieonderzoek drs. J.V. Smit promotieonderzoek drs. G. van Zwieten Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds Project 2. Effect van elektrische stimulatie op tinnitus-klachten (deel 1 afgerond, v

vervolgproject in voorbereiding) Projectleden: prof. dr. R.J. Stokroos, dr. E.L.J. George, drs. M. Chenault, drs. A.M.L. Janssen, dr.

R.A.G.J. Arts, dr. A. Griessner (MED-EL) Doelstelling: promotieonderzoek drs. R.A.G.J. Arts Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Stichting Wetenschappelijk Onderzoek KNO

Maastricht UMC+, MED-EL Project 3. Succesfactoren voor bimodale fitting Projectleden: prof. dr. H. Kingma, prof. dr. R.J. Stokroos, dr. E. L. J. George, drs. A.M.L. Janssen, drs. E. M. J. Devocht Doelstelling: promotieonderzoek drs. E. M. J. Devocht Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Stichting Wetenschappelijk Onderzoek KNO,

Advanced Bionics Project 4. Optimaliseren van CI-gebruik door prelinguaal dove volwassenen Projectleden: prof. dr. B. Kremer, prof. dr. R. J. Stokroos, dr.ir. J.P.L. Brokx, dr. E.L.J. George, drs.

A.M.L. Janssen, drs. J.A. Debruyne, prof. dr. T. Francart (Exp ORL, KULeuven) Doelstelling: promotieonderzoek drs. J.A. Debruyne Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Cochlear Europe Project 5. Spraakverstaan bij kinderen met taalproblemen of met risicofactoren in de

voorgeschiedenis Projectleden: prof.dr. B. Kremer, dr. P.A.M. Gerrits (UMCU), dr. M.N. Chenault, drs. A. Zumach Doelstelling: proefschrift drs. Zumach Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Stichting wetenschappelijk onderzoek KNO Project 6A. Baha: economische evaluatie en onderzoek naar de huid/implantaat interface Projectleden prof. dr. R.J. Stokroos, prof. dr. B. Kremer, dr. M. Joore (KEMTA), dr. M.N. Chenault, drs.

A.M.L. Janssen, dr. L.J.C. Anteunis, prof. dr. P. Savelkoul, drs. M. van Hoof Doelstelling promotieonderzoek drs. M. van Hoof Financiering Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Cochlear Project 6B. Baha: de rol van huidbewegingen, bacteriën en chirurgische technieken op

ontstekingen. Projectleden: prof. dr. R.J. Stokroos, prof. dr. M. Joore (KEMTA), drs. A.M.L. Janssen, prof. dr. P.

Savelkoul, drs. M. van Hoof, drs. T. Calon Doelstelling: promotieonderzoek drs Tim Calon Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Oticon AB

14

Project 7. Pathofysiologie en behandeling van chronisch ontstoken radicaalholtes Projectleden: prof. dr. R.J. Stokroos, drs. C.D. Henatsch (KNO Zuyderland) Doelstelling: proefschrift drs. Henatsch Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Stichting Wetenschappelijk Onderzoek KNO

Project 8. Karakterisering van patienten met bilaterale vestibulopathie Projectleden: prof.dr. H. Kingma, prof.dr. J-P. Guyot (Geneve), drs. R. van de Berg, drs. N. Guinand,

dr. A. Perez-Fornos, drs. F. Lucieer Doelstelling: proefschrift drs. F. Lucieer Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, MED-EL Project 9. Het vestibulair implantaat Subproject: Haalbaarheid Projectleden: prof. dr. H. Kingma, prof. dr. J-P. Guyot (Geneve), drs. R. van de Berg, drs. N. Guinand

(Geneve), dr. A. Perez-Fornos Doelstelling: proefschrift drs. R. van de Berg en N. Guinand, project blijft daarna gecontinueerd Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, MED-EL Subproject: Electrode design Projectleden: prof. dr. H. Kingma, prof. dr. J-P. Guyot (Geneve), drs. R. van de Berg, drs. N. Guinand

(Geneve), dr. A. Perez-Fornos, J. Stultiens Doelstelling: proefschrift drs. J. Stultiens Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, MED-EL Subproject: Transferfunctie Projectleden: prof. dr. H. Kingma, prof. dr. J-P. Guyot (Geneve), drs. R. van de Berg, drs. N. Guinand

(Geneve), dr. A. Perez-Fornos, M. Pleshov (Tomsk), prof. dr. V. Demkin (Tomsk) Doelstelling: proefschrift M. Pleshkov Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Tomsk State University (Rusland) Subproject: Oogbewegingsanalyse Projectleden: prof. dr. H. Kingma, prof. dr. J-P. Guyot (Geneve), drs. R. van de Berg, drs. N. Guinand

(Geneve), dr. A. Perez-Fornos, M. Pleshov (Tomsk), prof. dr. V. Demkin (Tomsk) Doelstelling: proefschrift drs. R. van de Berg (promotie in fysica) Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds Project 10. Beeldvorming in het syndroom van Meniere Projectleden: prof.dr. H. Kingma, drs. R. van de Berg, drs. M. van Hoof, M. de Wit, dr. A. Jacobi

(Radiologie) Doelstelling: Betere detectie van het syndroom van Meniere, met minder last voor de patient Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Maastricht UMC+/VieCurie Project 11. Vestibulaire schwannomen: optimaliseren van diagnostiek en behandeling Projectleden: prof. dr. R.J. Stokroos, prof. dr. B. Kremer, prof. dr. K.van Overbeeke (Neurochirurgie),

drs. P. Hanssen (Radiotherapie, St. Elizabeth Ziekenhuis Tilburg), dr. Verheul (Neurochirurgie, St. Elizabeth ziekenhuis Tilburg), dr. D. Kunst (KNO, UMCN), dr. R. van de Langenberg, dr. J. Mulder (KNO, Diakonessenhuis),

Doel: promotieonderzoek drs. Sanne Wagemakers Financiering: Stichting Het Heinsius-Houbolt Fonds, Stichting Wetenschappelijk Onderzoek KNO Project 12. Ouderen en slechthorendheid Projectleden: prof. dr. B. Kremer, dr. L.J.C. Anteunis, dr. E.L.J. George, dr. M. Joore (KEMTA), dr. J.

Grutters (Nijmegen), dr. Y. van Leeuwen, drs. J.A. Duijvestijn, dr. M.N. Chenault Doelstelling: proefschrift drs. Duijvestijn Financiering: Stichting Het Heinsius Houbolt Fonds, Stichting Wetenschappelijk Onderzoek KNO

15

4.5 Overige lopende projecten (MHENS/GROW) Project 1 Vocal cord pathology due to short-term intubation. Projectleden: prof. dr. B. Kremer, mw. dr. L.W.J. Baijens, drs. J.W. Brunings, mw. drs. A.E. Hamaekers

(Anesthesiologie) Doel: promotieonderzoek drs. J.W. Brunings Financiering: Stichting Wetenschappelijk Onderzoek KNO MUMC+ Project 2 Shedding light on oropharygeal dysphagia in myotonic dystrophy type 1 Projectleden: prof. dr. B. Kremer, mw. dr. L.W.J. Baijens, mw. dr. V. Lima Passos, mw. drs. W. Pilz Doel: promotieonderzoek mw. drs. W. Pilz Financiering: eigen middelen Project 3 Symptoms of anxiety and depression in patients with oropharyngeal dysphagia Projectleden: prof. dr. B. Kremer, mw. dr. L.W.J. Baijens, mw. dr. S. Vanbelle (UM), dr. C. Leue

(Psychiatrie), drs. R. Verdonschot (ErasmusMC, Rotterdam) Doel: promotieonderzoek drs. R. Verdonschot Financiering: eigen middelen Project 4 Treatment of oropharyngeal dysphagia in patients with Parkinson’s disease:

surface electrical stimulation (SES) versus logopedic dysphagia treatment Projectleden: prof. dr. B. Kremer, mw. dr. L.W.J. Baijens, mw. dr. Lima-Passos (methodologie en

statistica) Doel: promotieonderzoek drs. M. v. Hooren Financiering: Stichting Wetenschappelijk Onderzoek KNO, Chattanooga Medical Supply Inc. 4.6 Afgeronde projecten (naast promoties) Project Landelijke richtlijn slikstoornissen Voorzitter: mw. dr. L.W.J. Baijens Periode: 2014-2016: gepubliceerd d.d. 01-02-2017 (link) Doel: Project ter vorming van een landelijke multidisciplinaire richtlijn slikstoornissen. Fondsen: Centraal Budget 2013 SKMS

16

4.7 Verworven subsidies Thema: Naar regionale oncologie netwerken: OncoZON Investigators: prof. dr. B. Kremer Door: ZonMw Bedrag: EUR 981.107 Thema: In vitro efficacy of the PI3K inhibitors BYL719 and BKM120 and CDK inhibitor

LEE011 in (human papilloma virus associated) head and neck squamous cell carcinoma.

Investigators: prof. dr. B. Kremer, prof. dr. E.J.M. Speel Door: Novartis Bedrag: EUR 22.500 + use of inhibitors free of costs Thema: Efficacy of PI3K pathway and CDK4/6 inhibitors on HNSCC cell lines. Investigators: prof. dr. B. Kremer, prof. dr. E.J.M. Speel Door: Pfizer Bedrag: EUR 34.200 + use of inhibitors free of costs Thema: Resectie van hoofd-halslaesies in de toekomst: towards the Maastricht I-knife’. Investigators: prof. dr. B. Kremer, prof. dr. R. Heeren, prof. dr. S. Olde Damink, prof. dr. E.J.M. Speel Door: Maastricht UMC+, Strategisch plan 2020 Bedrag: EUR 250.000 Thema Characterization of Bilateral Vestibulopathy Investigators: prof. dr. H. Kingma, drs. R. van de Berg, drs. F. Lucieer Bedrag: EUR 220.000 Thema Electrode design for the vestibular implant Investigators: prof. dr. H. Kingma, drs. R. van de Berg, drs. J. Stultiens Bedrag: EUR 220.000 Thema Development of the vestibular implant Investigators: prof. dr. H. Kingma, drs. R. van de Berg Collaborators: Maastricht, Tomsk, Geneva Door: Russian Scientific Fund Bedrag: EUR 243.000 Thema Pathologies of the vestibular system Investigators: prof. dr. H. Kingma, drs. R. van de Berg Door: Skolkovo Bedrag: EUR 160.000 Thema Optimizing bimodal stimulation: towards natural mapping Investigators: dr. E.L.J. George, drs. E. Devocht, drs. M. van Hoof Door: Advanced Bionics Bedrag: EUR 358.800

17

4.8 Publicaties

2015

Aarstad HJ, Vintermyr OK, Ulvestad E, Aarstad HH, Kross KW, Heimdal JH. Peripheral blood monocyte and T-lymphocyte activation levels at diagnosis predict long-term survival in head and neck squamous cell carcinoma patients. APMIS. 2015 Apr;123(4):305-14. Arts RA, George EL, Chenault MN, Stokroos RJ. Optimizing intracochlear electrical stimulation to suppress tinnitus. Ear Hear. 2015 Jan;36(1):125-35. Arts RA, George EL, Griessner A, Zierhofer C, Stokroos RJ. Tinnitus Suppression by Intracochlear Electrical Stimulation in Single-Sided Deafness: A Prospective Clinical Trial - Part I. Audiol Neurootol. 2015;20(5):294-313 Arts RA, Netz T, Janssen AML, George EL, Stokroos RJ. The occurrence of tinnitus after CI surgery in patients with severe hearing loss: A retrospective study. Int J Audiol. 2015 Dec;54(12):910-7. Baijens LW, Pilz W, Kremer B, Passos VL. Identifying Patterns of FEES-Derived Swallowing Trajectories Using Group-Based Trajectory Model. Dysphagia. 2015 Oct;30(5):529-39 Baijens LW, Verdonschot R, Vanbelle S, Basic S, Kremer B, van de Berg R, Leue C. Medically unexplained otorhinolaryngological symptoms: Towards integrated psychiatric care. Laryngoscope. 2015 Jul;125(7):1583-7. Chenault M, Anteunis L, Kremer B, Berger M. An investigation of measurement equivalence in hearing response scales: refinement of a questionnaire for use in hearing screening. Am J Audiol. 2015 Feb 3. doi: 10.1044/2015_AJA-14-0036. [Epub ahead of print] de Munter L, Maasland DH, van den Brandt PA, Kremer B, Schouten LJ. Vitamin and carotenoid intake and risk of head-neck cancer subtypes in the Netherlands Cohort Study. Am J Clin Nutr. 2015 Aug;102(2):420-32. De Ruiter AM, Debruyne JA, Chenault MN, Francart T, Brokx JP. Amplitude Modulation Detection and Speech Recognition in Late-Implanted Prelingually and Postlingually Deafened Cochlear Implant Users. Ear Hear. 2015 Sep-Oct;36(5):557-66. Devocht EM, George EL, Janssen AML, Stokroos RJ. Bimodal Hearing Aid Retention after Unilateral Cochlear Implantation. Audiol Neurootol. 2015;20(6):383-93. Guinand N, van de Berg R, Cavuscens S, Stokroos RJ, Ranieri M, Pelizzone M, Kingma H, Guyot JP, Perez-Fornos Vestibular Implants: 8 Years of Experience with Electrical Stimulation of the Vestibular Nerve in 11 Patients with Bilateral Vestibular Loss. ORL J Otorhinolaryngol Relat Spec. 2015 Sep 15;77(4):227-240. Guinand N, van de Berg R, Ranieri M, Cavuscens S, DiGiovanna J, Nguyen TA, Micera S, Stokroos R, Kingma H, Guyot JP, Perez Fornos A. Vestibular implants: Hope for improving the quality of life of patients with bilateral vestibular loss. Conf Proc IEEE Eng Med Biol Soc. 2015 Aug;2015:7192-5. Henatsch D, Wesseling F, Briedé JJ, Stokroos RJ. Treatment of Chronically Infected Open Mastoid Cavities with Medical Honey: A Randomized Controlled Trial. Otol Neurotol. 2015 Jun;36(5):782-7. Kemps G, Sewitch M, Birnbaum R, Daniel SJ. Contrast pooling in videofluoroscopic swallowing study as a risk factor for pneumonia in children with dysphagia. Int J Pediatr Otorhinolaryngol. 2015 Aug;79(8):1306-9

18

Linssen AM, Anteunis LJ, Joore MA. The Cost-Effectiveness of Different Hearing Screening Strategies for 50- to 70-Year-Old Adults: A Markov Model. Value Health. 2015 Jul;18(5):560-9. Lips M, Speyer R, Zumach A, Kross KW, Kremer B. Supracricoid laryngectomy and dysphagia: A systematic literature review. Laryngoscope. 2015 Sep;125(9):2143-56 Maasland DH, van den Brandt PA, Kremer B, Goldbohm RA, Schouten LJ. Consumption of vegetables and fruits and risk of subtypes of head-neck cancer in the Netherlands Cohort Study. Int J Cancer. 2015 Mar 1;136(5):E396-409. Maasland DH, Brandt PA, Kremer B, Schouten LJ. Body mass index and risk of subtypes of head-neck cancer: the Netherlands Cohort Study. Sci Rep. 2015 Dec 4;5:17744. Maes IH, Delespaul PA, Peters ML, White MP, van Horn Y, Schruers K, Anteunis L, Joore M. Measuring health-related quality of life by experiences: the experience sampling method. Value Health. 2015 Jan;18(1):44-51. Olthof NC, Huebbers CU, Kolligs J, Henfling M, Ramaekers FC, Cornet I, van Lent-Albrechts JA, Stegmann AP, Silling S, Wieland U, Carey TE, Walline HM, Gollin SM, Hoffmann TK, de Winter J, Kremer B, Klussmann JP, Speel EJ. Viral load, gene expression and mapping of viral integration sites in HPV16-associated HNSCC cell lines. Int J Cancer. 2015 Mar 1;136(5):E207-18 Reuschenbach M, Huebbers CU, Prigge ES, Bermejo JL, Kalteis MS, Preuss SF, Seuthe IM, Kolligs J, Speel EJ, Olthof N, Kremer B, Wagner S, Klussmann JP, Vinokurova S, von Knebel Doeberitz M. Methylation status of HPV16 E2-binding sites classifies subtypes of HPV-associated oropharyngeal cancers. Cancer. 2015 Jun 15;121(12):1966-76. Rietbergen MM, Witte BI, Velazquez ER, Snijders PJ, Bloemena E, Speel EJ, Brakenhoff RH, Kremer B, Lambin P, Leemans CR. Different prognostic models for different patient populations: validation of a new prognostic model for patients with oropharyngeal cancer in Western Europe. Br J Cancer. 2015 May 26;112(11):1733-6. Reitsma S, Stokroos R, Weber JW, van Tongeren J. Pediatric Idiopathic Intracranial Hypertension Presenting With Sensorineural Hearing Loss. Ann Otol Rhinol Laryngol. 2015 Dec;124(12):996-1001. Simons PA, Ramaekers B, Hoebers F, Kross KW, Marneffe W, Pijls-Johannesma M, Vandijck D. Cost-Effectiveness of Reduced Waiting Time for Head and Neck Cancer Patients due to a Lean Process Redesign. Value Health. 2015 Jul;18(5):587-96. Smit AL, Been JV, Zimmermann LJ, Kornelisse RF, Andriessen P, Vanterpool SF, Bischoff MP, Stokroos RJ, de Krijger RR, Kremer B, Kramer BW. Automated auditory brainstem response in preterm newborns with histological chorioamnionitis. J Matern Fetal Neonatal Med. 2015 Oct;28(15):1864-9. Smit JV, Janssen MLF, Schulze H, Jahanshahi A, Van Overbeeke JJ, Temel Y, Stokroos RJ. Deep brain stimulation in tinnitus: Current and future perspectives. Brain Res. 2015 May 22;1608:51-65. Straetmans J, Vent J, Lacko M, Speel EJ, Huebbers C, Semrau R, Hoebers F, Mujagic Z, Klussmann JP, Preuss SF, Kremer B. Management of neck metastases of unknown primary origin united in two European centers. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2015 Jan;272(1):195-205. van de Berg R, Guinand N, Nguyen TA, Ranieri M, Cavuscens S, Guyot JP, Stokroos R, Kingma H, Perez-Fornos The vestibular implant: frequency-dependency of the electrically evoked vestibulo-ocular reflex in humans. Front Syst Neurosci. 2015 Jan 20;8:255. van de Berg R, van Tilburg M, Kingma H. Bilateral Vestibular Hypofunction: Challenges in Establishing the Diagnosis in Adults. ORL J Otorhinolaryngol Relat Spec. 2015 Sep 15;77(4):197-218. [Epub ahead of print] van Harten MC, Hoebers FJ, Kross KW, van Werkhoven ED, van den Brekel MW, van Dijk BA. Determinants of treatment waiting times for head and neck cancer in the Netherlands and their relation to survival. Oral Oncol. 2015 Mar;51(3):272-8.

19

van Hoof M, Wigren S, Duimel H, Savelkoul PH, Flynn M, Stokroos RJ. Can the Hydroxyapatite-Coated Skin-Penetrating Abutment for Bone Conduction Hearing Implants Integrate with the Surrounding Skin? Front Surg. 2015 Sep 14;2:45. eCollection 2015. van Tongeren J, Golebski K, Van Egmond D, de Groot EJ, Fokkens WJ, van Drunen CM. Synergy between TLR-2 and TLR-3 signaling in primary human nasal epithelial cells. Immunobiology. 2015 Apr;220(4):445-51. van Tongeren J, Röschmann KI, Reinartz SM, Luiten S, Fokkens WJ, de Jong EC, van Drunen CM. Expression profiling and functional analysis of Toll-like receptors in primary healthy human nasal epithelial cells shows no correlation and a refractory LPS response. Clin Transl Allergy. 2015 Dec 14;5:42. doi: 10.1186/s13601-015-0086-3. eCollection 2015. 2016

Arts RA, George EL, Griessner A, Zierhofer C, Stokroos RJ. Long-term effects of intracochlear electrical stimulation with looped patterns on tinnitus: A case study. Ear Nose Throat J. 2016 Apr-May;95(4-5):E9-E15. Arts RA, George EL, Janssen AML, Griessner A, Zierhofer C, Stokroos RJ. Tinnitus Suppression by Intracochlear Electrical Stimulation in Single Sided Deafness - A Prospective Clinical Trial: Follow-Up. PLoS One. 2016 Apr 25;11(4):e0153131. doi: 10.1371/journal.pone.0153131. eCollection 2016. Baijens LW, Clavé P, Cras P, Ekberg O, Forster A, Kolb GF, Leners JC, Masiero S, Mateos-Nozal J, Ortega O, Smithard DG, Speyer R, Walshe M. European Society for Swallowing Disorders - European Union Geriatric Medicine Society white paper: oropharyngeal dysphagia as a geriatric syndrome. Clin Interv Aging. 2016 Oct 7;11:1403-1428. Review. Calon TG, van Hoof M, van den Berge H, de Bruijn AJ, van Tongeren J, Hof JR, Brunings JW, Jonhede S, Anteunis LJ, Janssen AML, Joore MA, Holmberg M, Johansson ML, Stokroos RJ. Minimally Invasive Ponto Surgery compared to the linear incision technique without soft tissue reduction for bone conduction hearing implants: study protocol for a randomized controlled trial. Trials. 2016 Nov 9;17(1):540. Chenault M, Berger M, Kremer B, Anteunis L. Item Response Theory Applied to Factors Affecting the Patient Journey Towards Hearing Rehabilitation. Audiol Res. 2016 Nov 30;6(2):159. doi: 10.4081/audiores.2016.159. Cnossen IC, van Uden-Kraan CF, Eerenstein SE, Jansen F, Witte BI, Lacko M, Hardillo JA, Honings J, Halmos GB, Goedhart-Schwandt NL, de Bree R, Leemans CR, Verdonck-de Leeuw IM. An online self-care education program to support patients after total laryngectomy: feasibility and satisfaction. Support Care Cancer. 2016 Mar;24(3):1261-8 Dees G, van Hoof M, Stokroos R. A Proposed Method for Accurate 3D Analysis of Cochlear Implant Migration Using Fusion of Cone Beam CT. Front Surg. 2016 Jan 25;3:2. doi: 10.3389/fsurg.2016.00002. eCollection 2016. Devocht EM, Dees G, Arts RA, Smits JJ, George EL, van Hoof M, Stokroos RJ. Revisiting Place-Pitch Match in CI Recipients Using 3D Imaging Analysis. Ann Otol Rhinol Laryngol. 2016 May;125(5):378-84. Devocht EM, Janssen AML, Chalupper J, Stokroos RJ, George EL. Monaural Beamforming in Bimodal Cochlear Implant Users: Effect of (A)symmetric Directivity and Noise Type. PLoS One. 2016 Aug 18;11(8):e0160829. doi: 10.1371/journal.pone.0160829. Duman-Lubberding S, van Uden-Kraan CF, Jansen F, Witte BI, van der Velden LA, Lacko M, Cuijpers P, Leemans CR, Verdonck-de Leeuw IM. Feasibility of an eHealth application "OncoKompas" to improve personalized survivorship cancer care. Support Care Cancer. 2016 May;24(5):2163-71 Eysink Smeets MM, van Leeuwen RB, van de Berg R. Complaints of imbalance in elderly people Tijdschr Gerontol Geriatr. 2016 Feb;47(1):9-15. Dutch.

20

Florie M, Baijens L, Kremer B, Kross K, Lacko M, Verhees F, Winkens B. Relationship between swallow-specific quality of life and fiber-optic endoscopic evaluation of swallowing findings in patients with head and neck cancer. Head Neck. 2016 Apr;38 Suppl 1:E1848-56 Fles R, Indrasari SR, Herdini C, Martini S, Isfandiari A, Romdhoni AC, Adham M, Mayangsari ID, van Werkhoven E, Wildeman MA, Hariwiyanto B, Hermani B, Kentjono WA, Haryana SM, Schmidt MK, Tan IB. Effectiveness of a multicentre nasopharyngeal carcinoma awareness programme in Indonesia. BMJ Open. 2016 Mar 1;6(3):e008571 Golebski K, van Tongeren J, van Egmond D, de Groot EJ, Fokkens WJ, van Drunen CM. Specific Induction of TSLP by the Viral RNA Analogue Poly(I:C) in Primary Epithelial Cells Derived from Nasal Polyps. PLoS One. 2016 Apr 6;11(4):e0152808 Guinand N, Van de Berg R, Cavuscens S, Stokroos R, Ranieri M, Pelizzone M, Kingma H, Guyot JP, Pérez Fornos Restoring Visual Acuity in Dynamic Conditions with a Vestibular Implant. Front Neurosci. 2016 Dec 22;10:577. doi: 10.3389/fnins.2016.00577. Guyot JP, Perez Fornos A, Guinand N, van de Berg R, Stokroos R, Kingma H. Vestibular assistance systems: promises and challenges. J Neurol. 2016 Apr;263 Suppl 1:30-5 Haumann J, Geurts JW, van Kuijk SM, Kremer B, Joosten EA, van den Beuken-van Everdingen MH. Letter response: Methadone is superior to fentanyl in treating neuropathic pain in patients with head-and-neck cancer. Eur J Cancer. 2016 Nov;68:201-202. doi: 10.1016/j.ejca.2016.09.014. No abstract available. Jacobs E, Langereis MC, Frijns JH, Free RH, Goedegebure A, Smits C, Stokroos RJ, Ariens-Meijer SA, Mylanus EA, Vermeulen AM. Benefits of simultaneous bilateral cochlear implantation on verbal reasoning skills in prelingually deaf children. Res Dev Disabil. 2016 Nov;58:104-13. doi: 10.1016/j.ridd.2016.08.016. Johansson ML, Stokroos RJ, Banga R, Hol MK, Mylanus EA, Savage Jones H, Tysome JR, Vannucchi P, Hof JR, Brunings JW, van Tongeren J, Lutgert RW, Banerjee A, Windfuhr JP, Caruso A, Giannuzzi AL, Bordin S, Hanif J, Schart-Morén N, Singam S, Jonhede S, Holmberg M, Cremers CW, Hultcrantz M. Short-term results from seventy-six patients receiving a bone-anchored hearing implant installed with a novel minimally invasive surgery technique. Clin Otolaryngol. 2016 Dec 8. doi: 10.1111/coa.12803. [Epub ahead of print] No abstract available. Kingma H, van de Berg R. Anatomy, physiology, and physics of the peripheral vestibular system. Handb Clin Neurol. 2016;137:1-16. doi: 10.1016/B978-0-444-63437-5.00001-7. Review. Kraaijenga VJ, van Zon A, Smulders YE, Ramakers GG, Van Zanten GA, Stokroos RJ, Huinck WJ, Frijns JH, Free RH, Grolman W. Development of a Squelch Effect in Adult Patients After Simultaneous Bilateral Cochlear Implantation. Otol Neurotol. 2016 Oct;37(9):1300-6. doi: 10.1097/MAO.0000000000001185. Kross KW, de Jong JMA. Late Onset Spinal Cord Infection after Dilatation of the Cervical Oesophagus in Patients Treated with Total Laryngectomy and Radiotherapy. Ann Oto Rhinol Laryn, 2016 May; 3(6): 1114. Lacko M, Voogd AC, van de Goor RC, Roelofs HM, Te Morsche RH, Bouvy ND, Peters WH, Manni JJ. Genetic polymorphisms in UDP-glucuronosyltransferase 1A6 and 1A7 and the risk for benign Warthin's tumors of the parotid gland. Head Neck. 2016 Apr;38 Suppl 1:E717-23 Lesseur C, Diergaarde B, Olshan AF, Wünsch-Filho V, Ness AR, Liu G, Lacko M, Eluf-Neto J, Franceschi S, Lagiou P, Macfarlane GJ, Richiardi L, Boccia S, Polesel J, Kjaerheim K, Zaridze D, Johansson M, Menezes AM, Curado MP, Robinson M, Ahrens W, Canova C, Znaor A, Castellsagué X, Conway DI, Holcátová I, Mates D, Vilensky M, Healy CM, Szeszenia-Dąbrowska N, Fabiánová E, Lissowska J, Grandis JR, Weissler MC, Tajara EH, Nunes FD, de Carvalho MB, Thomas S, Hung RJ, Peters WH, Herrero R, Cadoni G, Bueno-de-Mesquita HB, Steffen A, Agudo A, Shangina O, Xiao X, Gaborieau V, Chabrier A, Anantharaman D, Boffetta P, Amos CI, McKay JD, Brennan P. Genome-wide association analyses identify new susceptibility loci for oral cavity and pharyngeal cancer. Nat Genet. 2016 Dec;48(12):1544-1550. doi: 10.1038/ng.3685.

21

Lucieer F, Vonk P, Guinand N, Stokroos R, Kingma H, van de Berg R. Bilateral Vestibular Hypofunction: Insights in Etiologies, Clinical Subtypes, and Diagnostics. Front Neurol. 2016 Mar 4;7:26 Maasland DH, Schouten LJ, Kremer B, van den Brandt PA. Toenail selenium status and risk of subtypes of head-neck cancer: The Netherlands Cohort Study. Eur J Cancer. 2016 Jun;60:83-92 Nguyen TA, DiGiovanna J, Cavuscens S, Ranieri M, Guinand N, van de Berg R, Carpaneto J, Kingma H, Guyot JP, Micera S, Fornos AP. Characterization of pulse amplitude and pulse rate modulation for a human vestibular implant during acute electrical stimulation. J Neural Eng. 2016 Aug;13(4):046023 O'Sullivan B, Huang SH, Su J, Garden AS, Sturgis EM, Dahlstrom K, Lee N, Riaz N, Pei X, Koyfman SA, Adelstein D, Burkey BB, Friborg J, Kristensen CA, Gothelf AB, Hoebers F, Kremer B, Speel EJ, Bowles DW, Raben D, Karam SD, Yu E, Xu W. Development and validation of a staging system for HPV-related oropharyngeal cancer by the International Collaboration on Oropharyngeal cancer Network for Staging (ICON-S): a multicentre cohort study. Lancet Oncol. 2016 Apr;17(4):440-51 Pilz W, Vanbelle S, Kremer B, van Hooren MR, van Becelaere T, Roodenburg N, Baijens LW. Observers' Agreement on Measurements in Fiberoptic Endoscopic Evaluation of Swallowing. Dysphagia. 2016 Apr;31(2):180-7 Reinartz SM, van Tongeren J, van Egmond D, de Groot EJ, Fokkens WJ, van Drunen CM. Dendritic Cell Subsets in Oral Mucosa of Allergic and Healthy Subjects. PLoS One. 2016 May 11;11(5):e0154409 San Giorgi MR, van den Heuvel ER, Tjon Pian Gi RE, Brunings JW, Chirila M, Friedrich G, Golusinski W, Graupp M, Horcasitas Pous RA, Ilmarinen T, Jackowska J, Koelmel JC, Ferran Vilà F, Weichbold V, Wierzbicka M, Dikkers FG. Age of onset of recurrent respiratory papillomatosis: a distribution analysis. Clin Otolaryngol. 2016 Oct;41(5):448-53. doi: 10.1111/coa.12565. Smit AL, Lambermont VA, Stokroos RJ, Anteunis LJ, Chenault MN, Schaefer SM, Schoenmakers LW, Kremer B, Kramer BW. Intrauterine Lipopolysaccharide-Induced Chorioamnionitis in a Sheep: Does It Affect the Auditory System? Reprod Sci. 2016 Feb;23(2):257-63 Smit JV, Janssen MLF, Engelhard M, de Bie RM, Schuurman PR, Contarino MF, Mosch A, Temel Y, Stokroos RJ. The impact of deep brain stimulation on tinnitus. Surg Neurol Int. 2016 Nov 14;7(Suppl 35):S848-S854. Smit JV, Janssen MLF, van Zwieten G, Jahanshahi A, Temel Y, Stokroos RJ. Deep brain stimulation of the inferior colliculus in the rodent suppresses tinnitus. Brain Res. 2016 Nov 1;1650:118-124. doi: 10.1016/j.brainres.2016.08.046. Smulders YE, van Zon A, Stegeman I, Rinia AB, Van Zanten GA, Stokroos RJ, Hendrice N, Free RH, Maat B, Frijns JH, Briaire JJ, Mylanus EA, Huinck WJ, Smit AL, Topsakal V, Tange RA, Grolman W. Comparison of Bilateral and Unilateral Cochlear Implantation in Adults: A Randomized Clinical Trial. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg. 2016 Mar;142(3):249-56. Smulders YE, van Zon A, Stegeman I, van Zanten GA, Rinia AB, Stokroos RJ, Free RH, Maat B, Frijns JH, Mylanus EA, Huinck WJ, Topsakal V, Grolman W. Cost-Utility of Bilateral Versus Unilateral Cochlear Implantation in Adults: A Randomized Controlled Trial. Otol Neurotol. 2016 Jan;37(1):38-45 Stoker SD, Fles R, Herdini C, Rijntjes FJ, Tjokronagoro M, Dwidanarti SR, Sikorska K, Leemans CR, Schmidt MK, Al-Mamgani A, Wildeman MA, Haryana SM, Indrasari SR, Tan IB. The Impact of the Overall Radiotherapy Time on Clinical Outcome of Patients with Nasopharyngeal Carcinoma; A Retrospective Study. PLoS One. 2016 Mar 31;11(3):e0151899 Stuut M, van Zwieten G, Straetmans JM, Lacko M, Stumpel CT. The inflatable thymus herniation of the normal mediastinal thymus: A case report and review of the literature. Int J Pediatr Otorhinolaryngol. 2016 Apr;83:74-7. doi: 10.1016/j.ijporl.2016.01.019. Review.

22

Silva AN, Coffa J, Menon V, Hewitt LC, Das K, Miyagi Y, Bottomley D, Slaney H, Aoyama T, Mueller W, Arai T, Tan IB, Deng N, Chan XB, Tan P, Tsuburaya A, Sakamaki K, Hayden JD, Yoshikawa T, Zondervan I, Savola S, Grabsch HI. Frequent Coamplification of Receptor Tyrosine Kinase and Downstream Signaling Genes in Japanese Primary Gastric Cancer and Conversion in Matched Lymph Node Metastasis. Ann Surg. 2016 Oct 24. [Epub ahead of print] Townend GS, Marschik PB, Smeets E, van de Berg R, van den Berg M, Curfs LM. Eye Gaze Technology as a Form of Augmentative and Alternative Communication for Individuals with Rett Syndrome: Experiences of Families in The Netherlands. J Dev Phys Disabil. 2016;28:101-112. Epub 2015 Oct 19. van den Burg EL, van Hoof M, Postma AA, Janssen AML, Stokroos RJ, Kingma H, van de Berg R. An Exploratory Study to Detect Ménière's Disease in Conventional MRI Scans Using Radiomics. Front Neurol. 2016 Nov 7;7:190. Van Hooren MR, Baijens LW, Vos R, Pilz W, Kuijpers LM, Kremer B, Michou E. Voice- and swallow-related quality of life in idiopathic Parkinson's disease. Laryngoscope. 2016 Feb;126(2):408-14 Van Hooren MR, Leunis N, Brandsma DS, Dingemans AC, Kremer B, Kross KW. Differentiating head and neck carcinoma from lung carcinoma with an electronic nose: a proof of concept study. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2016 Nov;273(11):3897-3903. Vanneste BG, Lopez-Yurda M, Tan IB, Balm AJ, Borst GR, Rasch CR. Irradiation of localized squamous cell carcinoma of the nasal vestibule. Head Neck. 2016 Apr;38 Suppl 1:E1870-5. doi: 10.1002/hed.24337. Van Leijen-Zeelenberg JE, Brunings JW, Houkes I, van Raak AJ, Ruwaard D, Vrijhoef HJ, Kremer B. Using Lean Thinking at an otorhinolaryngology outpatient clinic to improve quality of care. Laryngoscope. 2016 Apr;126(4):839-46 Van Leijen-Zeelenberg JE, Huismans GW, Bisschop JA, Brunings JW, van Raak AJ, Ruwaard D, Vrijhoef HJ, Kremer B. Experiences and preferences of patients visiting an otorhinolaryngology outpatient clinic: a qualitative study. Health Expect. 2016 Apr;19(2):275-87 Van Leijen-Zeelenberg JE, Elissen AM, Grube K, van Raak AJ, Vrijhoef HJ, Kremer B, Ruwaard D. The impact of redesigning care processes on quality of care: a systematic review. BMC Health Serv Res. 2016 Jan 19;16:19. Vanneste BG, Lopez-Yurda M, Tan IB, Balm AJ, Borst GR, Rasch CR. Irradiation of localized squamous cell carcinoma of the nasal vestibule. Head Neck. 2016 Apr;38 Suppl 1:E1870-5 van Zon A, Smulders YE, Stegeman I, Ramakers GG, Kraaijenga VJ, Koenraads SP, Zanten GA, Rinia AB, Stokroos RJ, Free RH, Frijns JH, Huinck WJ, Mylanus EA, Tange RA, Smit AL, Thomeer HG, Topsakal V, Grolman W. Stable benefits of bilateral over unilateral cochlear implantation after two years: A randomized controlled trial. Laryngoscope. 2016 Sep 26. doi: 10.1002/lary.26239. [Epub ahead of print] Van Zwieten G, Smit JV, Jahanshahi A, Temel Y, Stokroos RJ. Tinnitus: Is there a place for brain stimulation? Surg Neurol Int. 2016 Feb 10;7(Suppl 4):S125-9. doi: 10.4103/2152-7806.176134. eCollection 2016. Verdonschot RJ, Baijens L, Vanbelle S, Florie M, Kremer B, Leue C. The relationship between fiberoptic endoscopic evaluation of swallowing outcome and symptoms of anxiety and depression in dysphagic patients. Laryngoscope. 2016 May;126(5):E199-207. doi: 10.1002/lary.25698. Epub 2015 Oct 9. 2017

Arts RAGJ, George ELJ, Janssen AML, Griessner A, Zierhofer C, Stokroos RJ. The effect of tinnitus specific intracochlear stimulation on speech perception in patients with unilateral or asymmetric hearing loss accompanied with tinnitus and the effect of formal auditory training. Int J Audiol. 2017 Nov 30:1-14. doi: 10.1080/14992027.2017.1408964. [Epub ahead of print]

23

Bisschop JAS, Kloosterman FR, van Leijen-Zeelenberg JE, Huismans GW, Kremer B, Kross KW. Experiences and preferences of patients visiting a head and neck oncology outpatient clinic: a qualitative study. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2017 May;274(5):2245-2252. doi: 10.1007/s00405-017-4453-7. Epub 2017 Jan 28. Brunings JW, Vanbelle S, Akkermans A, Heemskerk NMM, Kremer B, Stokroos RJ, Baijens LWJ. Observer Agreement for Measurements in Videolaryngostroboscopy. J Voice. 2017 Nov 6. pii: S0892-1997(17)30281-3. doi: 10.1016/j.jvoice.2017.09.005. [Epub ahead of print] Calon TGA, Johansson ML, van den Burg EL, Janssen AML, van Hoof M, Stokroos RJ. The Use of Cone Beam Computed Tomography in Assessing the Insertion of Bone Conduction Hearing Implants. Front Surg. 2017 Jul 24;4:38. doi: 10.3389/fsurg.2017.00038. eCollection 2017. Calon TGA, van Tongeren J, Heuft AME, Brunings JW, Bollen D, Hof JR, Stokroos RJ. Percutaneous bone anchored hearing system implant survival after 550 primary implant surgeries. Clin Otolaryngol. 2017 Nov 23. doi: 10.1111/coa.13036. [Epub ahead of print] Devocht EMJ, Janssen AML, Chalupper J, Stokroos RJ, George ELJ. The Benefits of Bimodal Aiding on Extended Dimensions of Speech Perception: Intelligibility, Listening Effort, and Sound Quality. Trends Hear. 2017 Jan-Dec;21:2331216517727900. doi: 10.1177/2331216517727900. Fles R, Bos ACRK, Supriyati, Rachmawati D, Waliyanti E, Tan IB, Haryana SM, Schmidt MK, Dewi FST. The role of Indonesian patients' health behaviors in delaying the diagnosis of nasopharyngeal carcinoma. BMC Public Health. 2017 May 25;17(1):510. doi: 10.1186/s12889-017-4429-y. Guinand N, Van de Berg R, Cavuscens S, Ranieri M, Schneider E, Lucieer F, Kingma H, Guyot JP, Pérez Fornos A. The Video Head Impulse Test to Assess the Efficacy of Vestibular Implants in Humans. Front Neurol. 2017 Nov 14;8:600. doi: 10.3389/fneur.2017.00600. eCollection 2017. Haumann J, van Kuijk SMJ, Geurts JW, Hoebers FJP, Kremer B, Joosten EA, van den Beuken-van Everdingen MHJ. Methadone versus Fentanyl in Patients with Radiation-Induced Nociceptive Pain with Head and Neck Cancer: A Randomized Controlled Noninferiority Trial. Pain Pract. 2017 Jul 10. doi: 10.1111/papr.12609. [Epub ahead of print] Henatsch D, Nabuurs CH, van de Goor RM, Wolffs PF, Stokroos RJ. Treatment of Recurrent Eczematous External Otitis with Honey Eardrops: A Proof-of-Concept Study. Otolaryngol Head Neck Surg. 2017 Oct;157(4):696-699. doi: 10.1177/0194599817718782. Epub 2017 Jul 11. Johansson ML, Stokroos RJ, Banga R, Hol MK, Mylanus EA, Savage Jones H, Tysome JR, Vannucchi P, Hof JR, Brunings JW, van Tongeren J, Lutgert RW, Banerjee A, Windfuhr JP, Caruso A, Giannuzzi AL, Bordin S, Hanif J, Schart-Morén N, Singam S, Jonhede S, Holmberg M, Cremers CW, Hultcrantz M. Short-term results from seventy-six patients receiving a bone-anchored hearing implant installed with a novel minimally invasive surgery technique. Clin Otolaryngol. 2017 Oct;42(5):1043-1048. doi: 10.1111/coa.12803. Epub 2017 Jan 4. No abstract available. Kapsokalyvas D, van Hoof M, Wigren S, Chimhanda T, Kuijpers HJ, Ramaekers FCS, Stokroos RJ, van Zandvoort MAMJ. Investigating the race for the surface and skin integration in clinically retrieved abutments with two-photon microscopy. Colloids Surf B Biointerfaces. 2017 Nov 1;159:97-107. doi: 0.1016/j.colsurfb.2017.07.072. Epub 2017 Jul 27. Kraaijenga SA, van der Molen L, Heemsbergen WD, Remmerswaal GB, Hilgers FJ, van den Brekel MW. Hyoid bone displacement as parameter for swallowing impairment in patients treated for advanced head and neck cancer. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2017 Feb;274(2):597-606. doi: 10.1007/s00405-016-4029-y. Epub 2016 Apr 16. Kraaijenga SAC, Molen LV, Stuiver MM, Takes RP, Al-Mamgani A, Brekel MWMVD, Hilgers FJM. Efficacy of a novel swallowing exercise program for chronic dysphagia in long-term head and neck cancer survivors. Head Neck. 2017 Oct;39(10):1943-1961. doi: 10.1002/hed.24710. Epub 2017 Aug 2. Naert L, Van de Berg R, Van de Heyning P, Bisdorff A, Sharon JD, Ward BK, Van Rompaey V. Aggregating the symptoms of superior semicircular canal dehiscence syndrome. Laryngoscope. 2017 Dec 27. doi: 10.1002/lary.27062. [Epub ahead of print] Nguyen TAK, Cavuscens S, Ranieri M, Schwarz K, Guinand N, van de Berg R, van den Boogert T, Lucieer F, van Hoof M, Guyot JP, Kingma H, Micera S, Perez Fornos A.

24

Characterization of Cochlear, Vestibular and Cochlear-Vestibular Electrically Evoked Compound Action Potentials in Patients with a Vestibulo-Cochlear Implant. Front Neurosci. 2017 Nov 21;11:645. doi: 10.3389/fnins.2017.00645. eCollection 2017. Oorts E, Widdershoven J, Huvskense J, Saleado R, Van de Hevnine P, Boudewyns A. Stridor caused by a blue laryngeal mass in an infant: case report. B-ENT. 2017;13(1 Suppl 27):61-65. Ossen ME, Stokroos R, Kingma H, van Tongeren J, Van Rompaey V, Temel Y, van de Berg R. Heterogeneity in Reported Outcome Measures after Surgery in Superior Canal Dehiscence Syndrome-A Systematic Literature Review. Front Neurol. 2017 Jul 24;8:347. doi: 10.3389/fneur.2017.00347. eCollection 2017. Review. Perloy A, Maasland DHE, van den Brandt PA, Kremer B, Schouten LJ. Intake of meat and fish and risk of head-neck cancer subtypes in the Netherlands Cohort Study. Cancer Causes Control. 2017 Jun;28(6):647-656. doi: 10.1007/s10552-017-0892-0. Epub 2017 Apr 5. Perez Fornos A, Cavuscens S, Ranieri M, van de Berg R, Stokroos R, Kingma H, Guyot JP, Guinand N. The vestibular implant: A probe in orbit around the human balance system. J Vestib Res. 2017;27(1):51-61. doi: 10.3233/VES-170604. Pierssens DDCG, Borgemeester MC, van der Heijden SJH, Peutz-Kootstra CJ, Ruland AM, Haesevoets AM, Kessler PAWH, Kremer B, Speel EM. Chromosome instability in tumor resection margins of primary OSCC is a predictor of local recurrence. Oral Oncol. 2017 Mar;66:14-21. doi: 10.1016/j.oraloncology.2016.12.029. Epub 2017 Jan 6. Smilsky K, Baumgartner WD, Keintzel TG, Sprinzl GM, Wolf-Magele A, Arndt S, Wesarg T, Zirn S, Baumann U, Weissgerber T, Rader T, Hagen R, Kurz A, Rak K, Stokroos R, George ELJ, Polo R, Medina MDM, Henkin Y, Hilly O, Ulanovski D, Rajeswaran R, Kameswaran M, Di Gregorio MF, Zernotti ME. Towards a Unified Testing Framework for Single-Sided Deafness Studies: A Consensus Paper. Audiol Neurootol. 2016;21(6):391-398. Smit JV, Jahanshahi A, Janssen MLF, Stokroos RJ, Temel Y. Hearing assessment during deep brain stimulation of the central nucleus of the inferior colliculus and dentate cerebellar nucleus in rat. PeerJ. 2017 Oct 6;5:e3892. doi: 10.7717/peerj.3892. eCollection 2017. Strupp M, Kim JS, Murofushi T, Straumann D, Jen JC, Rosengren SM, Della Santina CC, Kingma H. Bilateral vestibulopathy: Diagnostic criteria Consensus document of the Classification Committee of the Bárány Society. J Vestib Res. 2017;27(4):177-189. Van de Berg R, Guinand N, Ranieri M, Cavuscens S, Khoa Nguyen TA, Guyot JP, Lucieer F, Starkov D, Kingma H, van Hoof M, Perez-Fornos A The Vestibular Implant Input Interacts with Residual Natural Function Front. Neurol. 2017 Van de Berg R, Lucieer F, Guinand N, van Tongeren J, George E, Guyot JP, Kingma H, van Hoof M, Temel Y, van Overbeeke J, Perez-Fornos A, Stokroos R. The Vestibular Implant: Hearing Preservation during Intralabyrinthine Electrode Insertion-A Case Report. Front Neurol. 2017 Apr 10;8:137. doi: 10.3389/fneur.2017.00137. eCollection 2017. Van de Berg R, Rosengren S, Kingma H. Laboratory examinations for the vestibular system. Curr Opin Neurol. 2017 Nov 20. doi: 10.1097/WCO.0000000000000526. [Epub ahead of print] Van de Goor RM, Leunis N, van Hooren MR, Francisca E, Masclee A, Kremer B, Kross KW. Feasibility of electronic nose technology for discriminating between head and neck, bladder, and colon carcinomas. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2017 Feb;274(2):1053-1060. doi: 10.1007/s00405-016-4320-y. Epub 2016 Oct 11. Van Doeveren TEM, Karakullukçu MB, van Veen RLP, Lopez-Yurda M, Schreuder WH, Tan IB. Adjuvant photodynamic therapy in head and neck cancer after tumor-positive resection margins. Laryngoscope. 2017 Aug 8. doi: 10.1002/lary.26792. [Epub ahead of print] Van Nieuwenhuizen AJ, Buffart LM, van Uden-Kraan CF, van der Velden LA, Lacko M, Brug J, Leemans CR, Verdonck-de Leeuw IM. Patient-reported physical activity and the association with health-related quality of life in head and neck cancer survivors. Support Care Cancer. 2017 Nov 21. doi: 10.1007/s00520-017-3926-y. [Epub ahead of print]

25

Velazquez ER, Hoebers F, Aerts HJWL, Rietbergen MM, Brakenhoff RH, Leemans RC, Speel EJ, Straetmans J, Kremer B, Lambin P. Corrigendum to "Externally validated HPV-based prognostic nomogram for oropharyngeal carcinoma patients yields more accurate predictions than TNM staging" [Radiother Oncol 113 (2014) 324-30]. Radiother Oncol. 2017 Aug;124(2):337-338. doi: 10.1016/j.radonc.2017.06.017. Epub 2017 Jul 11. No abstract available. Verdonschot RJCG, Baijens LWJ, Vanbelle S, van de Kolk I, Kremer B, Leue C. Affective symptoms in patients with oropharyngeal dysphagia: A systematic review. J Psychosom Res. 2017 Jun;97:102-110. doi: 10.1016/j.jpsychores.2017.04.006. Epub 2017 Apr 20. Review.

26

5 Onderwijs & nascholing 5.1 Opleiding AIOS KNO Het Maastrichtse opleidingsplan voor de AIOS Keel-, Neus- en Oorheelkunde is gebaseerd op de landelijke opleidingsvoorwaarden volgens ENTER (Ear Nose and Throat Education Revised). Het Maastrichtse plan omvat een zevental thematische modules, waarbinnen AIOS rouleren volgens een ge-ïndividualiseerd stroomschema. Tijdens de eerste opleidingsjaren gaat meer aandacht uit naar de modules ‘Basisbegrippen’, ‘Algemene KNO’ en ‘Klinische Werkzaamheden’. In de daarop volgende jaren vindt een verdere verdieping plaats vindt binnen de overige modules (‘Hoofd-halschirurgie’, ‘Oncologie-Laryngologie’, ‘Otologie’ en ‘Pediatrische KNO’). In het laatste opleidingsjaar is ruimte voor differentiatie. De opleiding wordt vormgegeven in samenwerking met niet academische partner-instituten:

- Zuyderland Ziekenhuis te Heerlen; Opleider dr. E.W.A. Bergshoeff - Catharina Ziekenhuis te Eindhoven; Opleider dr. F.C.P.M. Adriaansen - Elkerliek Ziekenhuis te Helmond; Opleider dr. P.J. Schuil

5.2 Opleiding Klinische Fysica Sinds jaren wordt binnen de afdeling KNO een bijdrage geleverd aan de opleiding Klinische Fysica, in het bijzonder aan de subspecialisatie Audiologie. De opleiding tot klinisch fysicus-audioloog staat onder auspiciën van de Stichting Opleiding Klinisch Fysica (www.stichtingokf.nl) en duurt 4 jaar. Sinds 2016 krijgt deze opleiding landelijk scherper vorm in opleidingsclusters, regionale verbanden waarbinnen de samenwerking en interactie tussen verschillende instituten en subspecialismen centraal staat. Onze vakgroep participeert in het opleidingscluster KF-ZON, een samenwerkings-verband van zes opleidingsinstellingen in Zuid-Oost Nederland. Naast een grondige vorming met Maastricht UMC+ als standplaats zorgen stages bij Adelante Audiologie & Communicatie en andere deelnemende instellingen (Maxima MC, Catharina Ziekenhuis, Zuyderland, MAASTRO) voor verdere verdieping en verbreding, binnen en buiten de eigen subspecialisatie. Indien de opleiding met succes doorlopen wordt, volgt inschrijving in het register van de Stichting OKF en erkenning als klinisch fysicus conform de wet BIG. 5.3 Bijdragen aan onderwijs FHML / UM Coschap KNO Sinds 2014 participeert KNO-heelkunde in het coschap Neurowetenschappen, waarbinnen Master-FHML-studenten stage lopen in de vier klinische specialismen die zich richten op brein, zenuw, zintuigen en hoofd-hals problematiek: KNO-heelkunde, Oogheelkunde, Neurologie en Psychiatrie. Het basisonderwijs KNO-heelkunde wordt tijdens twee introductiedagen aan de studenten aangeboden. Vervolgens wordt de klinische fase doorlopen aan de hand van een navigatieplan. De student houdt een elektronisch portfolio bij en tijdens terugkomdagen worden additionele kenniselementen toegevoegd. Deze terugkomdagen worden verzorgd in nauwe samenwerking met de afdeling Oogheelkunde en hebben multidisciplinaire, coschapbrede thema’s. De planning en de administratieve afwikkeling verzorgt mw. M.H.E.F. Gordijn-Last, recent opgevolgd door mw. J. Zwartbroek. Zij doet dit in samenwerking met de onderwijscoördinatoren: drs. R. van de Berg, mw. dr. M.W. Buckx-Sanders en mw. drs. L. de Rozario. Daarnaast zijn er bijdragen door de vakgroepen Embryologie & Anatomie, Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie, Pathologie en het Skillslab.

27

College’s, mentorschappen, tutorgroepen Onderwijsinspanning Naam Aantal uren A-Ko jr. 1 Brein, Beweging & Gedrag drs. R. van de Berg 7,5 Bio-elektronica en Nanotechnologie, college

mw. dr. D. Breukels-Van Barneveld 12

College blok 1.4 dr. E.L.J. George / dr. A. Zumach 20 ITM college Blok 1.4 dr. E.L.J. George / dr. A. Zumach 8 BMW jr. 2 prof. dr. R.J. Stokroos / drs. R. van de Berg 22 BMW jr. 3 prof. dr. R.J. Stokroos 51 Bewegingsapparaat jr. 3 drs. R. van de Berg/ mw. dr. M.W. Buckx-Sanders 68,5 Planningsgroeplid Bewegingsapparaat jr. 3 drs. L. De Rozario 35 Coördinator co-schap KNO drs. R. van de Berg/ mw. dr. M.W. Buckx-Sanders 247,50 Begeleiden studenten werkplek KNO KNO 1503 Onderwijs werkplekken KNO KNO 1601 Begeleiden studenten GEZP drs. R. van de Berg 180 Begeleiden studenten WESP drs. R. van de Berg 252 IMM module Senses & CNS coördinator mw. dr. M.W. Buckx - Sanders 240 IMM module Senses & CNS mw. dr. M.W. Buckx - Sanders 676 Mentoren Masterfase FHML Geneeskunde drs. R. van de Berg / mw. dr. M.W. Buckx-

Sanders / mw. dr. L.W.J. Baijens 40

Mentor Bachelorfase ITM mw. dr. M.W. Buckx-Sanders 44 Divers Divers 132,5 Totaal 5140 5.4 Overige onderwijsactiviteiten Alle stafleden dragen bij aan het onderwijs voor co-assistenten, semi-artsen en arts-assistenten KNO. Dat werd in 2017 in het bijzonder gewaardeerd door geneeskundestudenten: eind januari 2018 werd KNO-arts drs. Raymond van de Berg tot winnaar uitgeroepen als clinicus van het jaar 2017-2018 binnen MUMC+ en regio ZON. Tegelijkertijd is AIOS KNO Glen Kemps uitgeroepen tot beste arts- assistent van het jaar 2017-2018.

Daarnaast wordt er namens de vakgroep veelvuldig onderwijs gegeven in binnen- en buitenland aan medici, paramedici en aan hen die daarvoor in opleiding zijn. Binnen het Audiologisch Centrum zijn regulier stagiaries te gast van Vlaamse opleidingen Logopedie en Audiologie (HBO en universitair). Dat zijn overwegend langere stageperiodes van 3 tot 12 weken, waarbinnen stagiaires (begeleid door mw. drs. Debruyne en mw. drs. Gelders) participeren in de activiteiten van het Audiologisch Centrum en met de samenwerking met KNO.

28

5.5 Masterclasses, refereeravonden en structurele onderwijsmomenten Masterclasses Op reguliere basis organiseren stafleden namens de afdeling KNO masterclasses of expertise-cursussen gericht op academisering en professionele ontwikkeling van collega’s, met vaak een nationaal tot internationaal publiek. Voorbeelden: Jaarlijks: International Master Class ‘Instrumental Evaluation of Oropharyngeal Dysphagia’ (Baijens) Jaarlijks: Nascholingscursus Kliniek van Duizeligheid en Evenwichtsstoornissen (V.d.Berg/Kingma) Refereeravonden KNO 19-03-2015 Ernstige complicaties van otitis media in kinderen (dr. S. Reitsma) Posttraumatische delayed onset facialisparese (mw. drs. G.E.A.J. Hoff-Nobel) 21-05-2015 Symposium Hoofd-halskanker: resultaten door samenwerking

24-09-2015 Patientencasuïstiek uit alle klinieken

31-03-2016 Botoxbehandeling bij niet-cosmetische aandoeningen op KNO gebied (drs. D. Henatsch) Photodynamische therapie bij hoofd hals tumoren (prof. dr. B. Tan)

30-06-2016 Obliteratie van het mastoid is niet nieuw (drs. P.G.B. Mirck & dr. J. van Tongeren) Bijzondere suppuratieve labyrinthitis als complicatie van otitis media (drs. J.V. Smit)

22-09-2016 Patientencasuïstiek uit alle klinieken

15-12-2016 Regionale refereeravond hoofd-halstumoren

30-3-2017 Radiologische beeldvorming bij vertigo (dr. Bert de Foer, Radiologie, GZA Antwerpen) Een otologisch abces in de hals (drs. M.J. van Tilburg)

22-06-2017 Patientencasuïstiek uit alle klinieken

28-09-2017 Evaluatie van 25 jaar SubTotale Petrosectomie in het AMC (drs. P.G.B. Mirck) Patiëntencasus (drs. F. Verhees)

14-12-2017 Opsporen van een primaire immuundeficiëntie in de KNO praktijk (drs. J. Potjewijd) Patientencasuïstiek (drs. M.R.A. van Hooren)

Refereeravonden Audiologie In het kader expertise-ontwikkeling en academisering vindt drie tot vier maal per jaar een audioloigsche refereeravond plaats, bedoeld voor audiologen uit de regio Zuid-Oost-Nederland. Daarin participeren, naast het Maastricht UMC+, uiteraard ook de ketenpartners Libra Audiologie en Revalidatie (Brabant) en Adelante Audiologie en Communicatie (Venlo/Hoensbroek). Locatie en sprekers rouleren en iedere avond biedt, naast een centraal thema, ruimte voor literatuurbesprekingen, casuïstiek en intervisie. Structurele onderwijsmomenten Iedere week is er op vrijdagmiddag een uur gereserveerd voor structureel onderwijs van stafleden aan AIOS; dat wordt wekelijks door een ander staflid ingevuld. Daarnaast vindt gestructureerd onderwijs plaats tijdens de maandelijkse Röntgenbespreking en Schedelbasiswerkgroep, de multidisciplinaire Otogenetica-bespreking, tijdens de bespreking van wetenschappelijke artikelen in de ‘Journal Club’ en gedurende de wekelijkse Grote Visite.

29

Colofon Maastricht Universitair Medisch Centrum+ Vakgroep KNO-heelkunde Postbus 5800 6202 AZ Maastricht T: 043-3877585 F: 043-3875580 Redactie: erwin.george@mumc.nl ester.paquay@mumc.nl kno.mumc.nl