j o s é g a r c í a c a l v o “ w i l l y ” e m ª b e a t...

15

Upload: others

Post on 14-Jul-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista
Page 2: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista
Page 3: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t r i z V a q u e r o D í a z ( d i r s . )

Roteiros Culturais P O R O U R E N S E

Page 4: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

Roteiros CulturaisP O R O U R E N S E

D I R E C T O R E S :

José García Calvo “Willy” (rutas e material cartográfico)

Mª Beatriz Vaquero Díaz (edición e elaboración da guía histórica)

C O L A B O R A D O R E S :

Javier Varasa Paredes (rutas e material cartográfico)

Ana Cebreiros Iglesias (elaboración da guía histórica)

Graciela Gómez Cid (elaboración da guía histórica)

AKROS, Xestión Integral do Patrimonio SLNE (baleirado, xestión e composición de datos cartográficos)

O R G A N I Z A :

Vicerreitoría do Campus de Ourense

C O L A B O R A :

Servizo de Deportes. Campus de Ourense

P A T R O C I N A :

INORDEDeputación Provincial de Ourense

disigna edenia | www.edenia.org

Imprime RODI Artes Gráficas S.L., Ourense

Dep. Legal: OU 1-2009

I.S.B.N.: 978-84-936673-7-5

W E B ( G U Í A E D E S C A R G A D A S R U T A S G P S ) :

http://www.inorde.com/http://vicou.uvigo.es/

Todos os dereitos reservados. Non se permite a reprodución deste libro, nin a súa incorporación a un sistema informático, nin a

súa transmisión en calquera forma ou por calquera medio, for este electrónico, mecánico, por fotocopia, por gravación ou outros

métodos, sen o permiso por escrito dos seus editores e autores.

Page 5: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista
Page 6: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

Ruta deSAN PEDRO DE ROCAS

Page 7: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

20

San Pedro de RocasA tradición historiográfica explica a creación de San Pedro de Rocas como eremitorio ou refuxo dos abondantes ascetas que vivían nos seus arredores no ano 573, tal e como aparece nunha inscrición atopada no mosteiro. Segundo se conta nun documento de Afonso V expedido en 1007, o lugar tería sido abandonado e redescuberto no s. X por un cazador chamado Xemondo que, sentindo a chamada da oración, quedouse a vivir alí xunto con outros cazadores que se lle uniron prontamente. Chegadas a ouvidos de Afonso III as novas sobre a súa santidade, o rei concedéulles a propiedade do lugar e as posesións necesarias para levar adiante a súa vida conventual. O citado diploma de Afonso V describe as circunstancias da fundación para confirmarlle ao mosteiro todas as súas pose-sións despois de que un incendio o destruira, nun momento en que á fronte do cenobio estaba Alvito, futuro abade de Celanova, presenza que reforza a idea da entrada de San Pedro na dependencia de Celanova en calidade de priorado.Os estudos máis recentes indican, sen embargo, que a presenza de eremitas foi menor do que normalmente se afirma, que os documentos anteriores ao século XII foron interpolados, que a casa matriz de San Pedro parece ter sido ata fins do século XII Santo Estevo de Ribas de Sil e non San Salvador de Celanova, e non existe ademais acordo sobre a datación da lápida na que aparece o 573 como o ano da fundación.Pese ás dúbidas que suscitan as narracións documentais, o mosteiro de San Pedro de Rocas existía xa a fins do século VIII, como demostran as escavacións arqueolóxicas realizadas no enlousado da igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista uns corenta sepulcros antropro-morfos, entre os que algúns corresponden a nenos, situados tanto dentro como fóra da igrexa e que aparecen orientados coa cabeza ao oeste e os pés ao leste, cara ao altar.A datación da maioría das tumbas, así como a da chamada lápida fundacional e do pé de altar atopados na igrexa e conservados hoxe en día no Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense, si-túan arredor do ano 900 a reforma do eremitorio segundo a maioría dos estudosos. Nesa reforma pártese das dúas covas naturais que formaban o habitáculo orixinal, que pasou a convertirse nunha igrexa de dúas naves escavadas na rocha e rematadas en ábsidas con planta en forma de ferradura, a central con maior tamaño e tres escalóns que a elevan respecto á nave, e a do Evanxeo, á súa esquerda segundo se mira ao altar.No século XII Rocas aparece nas fontes convertido nun priorado bieito, é dicir, un mosteiro rexido pola Regra Beneditina no que existe unha comunidade de monxes á fronte da cal sitúase o abade da súa

La tradición historiográfica explica la creación de San Pedro de Rocas

como eremitorio o refugio de los abundantes ascetas que vivían en sus

alrededores en el año 573, tal y como aparece en una inscripción encon-

trada en el monasterio. Según se cuenta en un documento de Alfonso V

expedido en 1007, el lugar habría sido abandonado y redescubierto en

el s. X por un cazador llamado Gemondo que, sintiendo la llamada de la

oración, se quedó a vivir allí junto con otros cazadores que se le unieron

prontamente. Llegadas a oídos de Alfonso III las noticias de su santidad,

el rei les concedió la propiedad del lugar y las posesiones necesarias

para llevar a cabo su vida conventual. El citado diploma de Alfonso V

describe las circunstancias de la fundación para confirmarle al monas-

terio todas sus posesiones después de que un incendio lo destruyese, en

un momento en que al frente del cenobio estaba Alvito, futuro abad de

Celanova, presencia que refuerza la idea de entrada de San Pedro en la

dependencia de Celanova en calidad de priorato.

Los estudios más recientes indican, sin embargo, que la presencia de

eremitas fue menor de lo que normalmente se afirma, que los docu-

mentos anteriores al siglo XII fueron interpolados, que la casa matriz

de San Pedro parece haber sido hasta fines del siglo XII Santo Estevo de

Ribas de Sil y no San Salvador de Celanova, y no existe además acuerdo

sobre la datación de la lápida en la que aparece el 573 como el año de la

fundación.

Pese a las dudas que suscitan las narraciones documentales, el mo-

nasterio de San Pedro de Rocas existía ya a fines del siglo VIII, como

demuestran las excavaciones arqueológicas realizadas en el enlosado de

la iglesia y en sus alrededores en el año 1988 y que dejaron a la vista unos

cuarenta sepulcros antropomorfos, entre los que algunos corresponden

a niños, situados tanto dentro como fuera de la iglesia y que aparecen

orientados con la cabeza al oeste y los pies al este, cara al altar.

La datación de la maioría de las tumbas, así como la de la llamada lápida

fundacional y del pie de altar encontrados en la iglesia y conservados hoy

en día en el Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense, sitúan alrededor

del año 900 la reforma del eremitorio según la mayoría de los estudio-

sos. En esa reforma se parte de las dos cuevas naturales que formaban

el habitáculo original, que pasó a convertirse en una iglesia de dos naves

excavadas en la roca y acabadas en ábsides con planta en forma de he-

rradura, la central con mayor tamaño y tres escalones que la elevan res-

pecto a la nave, y la del Evangelio, a su izquierda según se mira al altar.

Page 8: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

21

casa matriz que elixe un prior para que ó represente e goberne o priorado no seu nome. Du-rante a meirande parte do século XII Rocas vincúlase preferentemente a Santo Estevo de Ribas de Sil e, só a partir do derradeiro tercio do século, temos probas documentais da súa dependencia de Celanova. O mosteiro fundado por san Rosendo tería recibido Rocas xunto con Santa Comba de Na-ves a cambio de renunciar a unha parte dos seus dereitos eclesiásticos a favor do bispo de Ourense, tal e como exixía a Reforma Gregoriana que estaba a ser implantada no reino.A segunda remodelación do conxunto, na que as dúas ábsidas primitivas foron revocadas e a súa planta de ferradura foi convertida na semicircular que aínda hoxe teñen, data dos séculos XII-XIII. Abríuse tamén unha terceira nave á dereita do altar, a da Epístola, sen sepulturas no chan, que pretende dar simetría ao templo aínda que é de menor tamaño que a do Evanxeo. Nese mesmo intre fanse os arcos de entrada ás tres naves, os cales configuraron durante toda a Idade Media a portada occidental da igrexa e dos que hoxe conservamos só o da nave central e o da Epístola, decorado cun sobrio taqueado o primeiro e con motivos vexetais simples o segundo.Por último abríronse arcosolios nas dúas naves laterais baixo os que se colocaron sendas sepulturas, así como unha reproducción da lápida orixinal de fins do s. IX inscrita no muro na nave da Epístola e, na do Evanxeo, sobre a tumba que a tradición popular sinalaba como a do cazador e eremita Xemondo, unha pintura ao fresco realizada no s. XII que reproduce o mapamundi da diáspora apostólica inspirado no Comentario á Apocalipse de Beato de Liébana, protexida na actualidade por unha pantalla de cristal para preservar o pouco que aínda queda del.Único exemplar mural desta obra atopado en Europa describe, combinando imaxe e texto, os luga-res onde se veneraban os corpos ou as pegadas do paso dos apóstolos e doutros santos a mediados dese século. O que fai desta pintura un caso especial é a súa ubicación, posto que o decoro situaba por regra xeral os mapas en “estancias principescas”, invitando á viaxe ou ao dominio do mundo, e non nun apartado mosteiro de tradición eremítica, de tal xeito que a súa sorprendente ubicación fai pensar ao profesor Moralejo nunha función de guía da única peregrinación que os monxes podían emprender, a espiritual tralo rastro dos apóstolos.Inspirado no mapamundi do Beato de Lorvão, a súa orientación e concepción xeográfica do mundo coñecido son moi diferentes ás nosas. Nel pódense aínda recoñecer no oeste situado na parte in-

En el siglo XII Rocas aparece en las fuentes convertido en un priorato be-

nedictino, es decir, un monasterio regido por la Regla Benedictina en el

que exite una comunidad de monjes al frente de la cual se sitúa el abad

de su casa matriz que elige un prior para que le represente y gobierne

el priorato en su nombre. Durante la mayor parte del siglo XII Rocas se

vinculó preferentemente a Santo Estevo de Ribas de Sil y, sólo a partir del

último tercio del siglo, tenemos pruebas documentales de su dependen-

cia de Celanova. El monasterio fundado por san Rosendo habría recibido

Rocas junto con Santa Comba de Naves a cambio de renunciar a una parte

de sus derechos eclesiásticos a favor del obispo de Ourense, tal y como

exigía la Reforma Gregoriana que estaba siendo implantada en el reino.

La segunda remodelación del conjunto, en la que los dos ábsides pri-

mitivos fueron revocados y su planta de herradura fue convertida en

la semicircular que aún hoy tienen, data de los siglos XII-XIII. Se abrió

también una tercera nave a la derecha del altar, la de la Epístola, sin

sepulturas en el suelo, que pretende dar simetría al templo aunque

es de menor tamaño que la del Evangelio. En ese mismo momento se

hacen los arcos de entrada a las tres naves, los cuales configuraron

durante toda la Edad Media la portada occidental de la iglesia y de los

que hoy conservamos solamente el de la nave central y el de la Epístola,

decorado con un sobrio taqueado el primero y con motivos vegetales

simples el segundo.

Por último se abrieron arcosolios en las dos naves laterales bajo los que

se colocaron sendas sepulturas, así como una reproducción de la lápida

original de fines del s. IX inscrita en el muro en la nave da la Epístola y, en

la del Evangelio, sobre la tumba que la tradición popular señalaba como

la del cazador y eremita Gemondo, una pintura al fresco realizada en el s.

XII que reproduce el mapamundi de la diáspora apostólica inspirado en el

Comentario al Apocalipsis de Beato de Liébana, protegida en la actualidad

por una pantalla de cristal para preservar lo poco que aún queda de él.

Único ejemplar mural de esta obra encontrado en Europa describe, com-

binando imagen y texto, los lugares donde se veneraban los cuerpos o las

huellas del paso de los apóstoles y de otros santos a mediados de ese

siglo. Lo que hace de esta pintura un caso especial es su ubicación, puesto

que el decoro situaba por regla general los mapas en “estancias princi-

pescas”, invitando al viaje o al dominio del mundo, y no en un apartado

monasterio de tradición eremítica, de tal forma que su sorprendente

ubicación hace pensar al profesor Moralejo en una función de guía de

CemiterioCAPELA

DO EVANXEO

CAPELACENTRAL CAPELA

DA EPÍSTOLA

MAPAMUNDI

Capela e naves transversais

Campanario

CasaPrioral

Page 9: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

22

ferior esquerda a Península Ibérica co apóstolo Santiago e baixo a súa cabeza as letras GALL[ecia], á súa dereita lese ISPA[nia], F[lumen] TA[gus] e, en dúas liñas á dereita do anterior LVSITANIA. En letras

máis grandes aparece ROMA e a cabeza dun apóstolo, posiblemente Pablo, á súa dereita tras cruzar o Mediterráneo, lese FARO e ao seu carón sitúase unha torre que representa o faro de Alexandría, por riba del pode lerse SI[m]O[n] e verse a cabeza que representa a Simón Zelotes, apóstolo de Exipto. Na parte superior quedan restos de san BARTOLOMEUS, dunha man bendecindo e dun texto en seis liñas que fai referencia ás terras ignotas nas que viven os antípodas.No que en época medieval sería a portada da igrexa, sitúanse outros dous sepulcros do románico tardío –fins do s. XIII- nos que aparecen dúas figuras de cabaleiros, que se vinculan á escola do mestre Mateo e sobre os que se atopa a representación do ascenso dunha ánima aos ceos.

Durante a Baixa Idade Media, Rocas mantense sen grandes sobresaltos nin dificultades e a súa comuni-dade, aínda que non moi ampla, goza en todo mo-mento dun número de monxes aceptable e dunha vida digna. Calcúlase que durante os momentos de maior esplendor, no século XIII, habería no priorado pouco máis de doce monxes, máis os servintes e al-gúns nenos. Ao ano 1445 corresponde a única men-ción dun hermitanno entre os membros do mosteiro que suxire que algúns deles apartaríanse temporal ou permanentemente da comunidade para orar nalgun-ha cela das proximidades.O couto de Rocas estaba situado na parte suroriental da Terra de Aguiar, que se corresponde aproximada-mente co actual concello de Esgos. A el sumábanse ademais o couto e granxa de Velle, nos arredores de

la única peregrinación que los monjes podían emprender, la

espiritual tras el rastro de los apóstoles.

Inspirado en el mapamundi del Beato de Lorvão, su orientación

y concepción geográfica del mundo conocido son muy diferen-

tes de las nuestras. En él se pueden aún reconocer en el oeste

situado en la parte inferior izquierda la Península Ibérica con

el apóstol Santiago y bajo su cabeza las letras GALL[ecia], a su

derecha se lee ISPA[nia], F[lumen] TA[gus] y, en dos líneas

a la derecha del anterior LVSITANIA. En letras más grandes

aparece ROMA y la cabeza de un apóstol, posiblemente Pablo,

a su derecha tras cruzar el Mediterráneo, se lee FARO y a su

lado se sitúa una torre que representa el faro de Alejandría,

por encima de él puede leerse SI[m]O[n] y verse la cabeza que

representa a Simón Zelotes, apóstol de Egipto. En la parte su-

perior quedan restos de san BARTOLOMEUS, de una mano bendiciendo y

de un texto en seis líneas que hace referencia a las tierras ignotas en las

que viven los antípodas.

En lo que en época medieval sería la portada de la iglesia, se sitúan otros

dos sepulcros del románico tardío –fines del s. XIII– en los que aparecen

dos figuras de caballeros, que se vinculan a la escuela del Maestro Mateo

y sobre los que se encuentra la representación del ascenso de un alma

a los cielos.

Durante la Baja Edad Media, Rocas se mantiene sin grandes

sobresaltos ni dificultades y su comunidad, aunque no muy

amplia, goza en todo momento de un número de monjes acep-

table y de una vida digna. Se calcula que durante los momentos

de mayor esplendor, en el siglo XIII, habría en el priorato poco

más de doce monjes, más los sirvientes y algunos niños. Al año

1445 corresponde la única mención de un hermitanno entre

los miembros del monasterio que sugiere que algunos de

ellos se apartarían temporal o permanentemente de la comu-

nidad para orar en alguna celda de las proximidades.

El coto de Rocas estaba situado en la parte suroriental de la

Tierra de Aguiar, que se corresponde aproximadamente con

el actual ayuntamiento de Esgos. A él se sumaban además el

coto y granja de Velle, en los alrededores de Ourense, y abun-

dantes tierras agrícolas en los actuales municipios de Esgos,

Nogueira de Ramuín, Pereiro de Aguiar y en la parroquia de

GALL

FARO

SIMON

BART

OLOM

EUS

ROMA

INCOBI

HABITAA IO S:

TA E: IBIVN VR:

NIA

LUSTRAF TAISPA

E

S

W

N

Mediterráneo

R O C A S S E P U L C R O S P O R T A D A

Page 10: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

23

Ourense, e abondantes terras agrícolas nos actuais concellos de Esgos, Nogueira de Ramuín, Pereiro de Aguiar e na parroquia de Velle, que os monxes aforaban a labregos a cambio de rendas de pan e viño proporcionais á colleita.A acertada administración dese dominio permite manter as boas con-dicións do cenobio e realizar a última reforma medieval da igrexa a fins do século XV, que consistíu en engadir unha nave transversal ante a portada do primitivo templo. Esta nova nave será a utilizada para os servizos relixiosos ao acoller o altar maior adicado a san Pedro e as tres ábsidas hipoxeas, é dicir, escavadas na rocha, convértense nas súas capelas. Para dar acceso á nova igrexa ábrese no muro meridional unha porta sobre a que unha inscrición menciona ao prior frei Gonzalo de Penalba como artífice da obra.A fins do século XV, San Pedro de Rocas vai ser sometido á reforma observante cando frei Gonzalo, acepta a entrada dos reformadores a cambio de que estes lle permitiran permanecer como prior no mosteiro. Dos bós resultados da súa xestión dá conta o feito de que uns anos despois frei Gonzalo aparece como prior de Santo Estevo de Ribas de Sil. Despois da súa morte en 1511, San Pedro foi anexionado a Celanova como priorado administrativo, no que unicamente quedan tres monxes coa obriga de manter e xestionar os bens do antigo priorado e atender a parroquia.O priorado moderno mantén a súa misión pastoral para cos fregueses, polo que no ano 1607 acométese unha nova reforma que engadíu outra capela no lado norte da igrexa, modificouse o arco de entrada á capela da nave do Evanxeo, abríronse as portas que comunican as tres naves escavadas na rocha e déuselle ao campanario o seu aspecto actual ao situalo sobre un penedo que se apoia no muro septentrional da igrexa. Por último, sitúase fronte ao penedo que serve de base ao campanario un cemiterio, instalado ahí probablemente no século XVIII cando se prohibe enterrar á xente dentro e arredor das igrexas.A coidada explotación das rendas que xeraba o priorado durante a época moderna permitíu a construcción a principios do século XVII da casa prioral que ocupa o lugar dos antigos edificios mo-násticos. A súa fábrica presenta un plano rectangular e dous andares realizados nunha fermosa obra de canteiría, rematada nas esquinas exteriores da primeira planta con dous saíntes defensivos.

Velle, que los monjes aforaban a labradores a cambio de rentas de pan y

vino proporcionales a la cosecha.

La acertada administración de ese domi-

nio permite mantener las buenas con-

diciones del cenobio y realizar la última

reforma medieval de la iglesia a fines del

siglo XV, que consistió en añadir una nave

transversal ante la portada del primitivo

templo. Esta nueva nave será la utilizada

para los servicios religiosos al acoger el

altar mayor dedicado a san Pedro y los

tres ábasides hipogeos, es decir, exca-

vados en la roca, se convierten en sus

capillas. Para dar acceso a la nueva iglesia

se abre en el muro meridional una puerta

sobre la que una inscripción menciona al

prior fray Gonzalo de Penalba como artí-

fice de la obra.

A fines del siglo XV, San Pedro de Rocas

será sometido a la reforma observante cuando fray Gonzalo, acepta la

entrada de los reformadores a cambio de que éstos le permitan perma-

necer como prior en el monasterio. De los buenos resultados de su ges-

tión da cuenta el hecho de que unos años después fray Gonzalo aparece

como prior de Santo Estevo de Ribas de Sil. Después de su muerte en 1511,

San Pedro fue anexionado a Celanova como priorato administrativo, en

el que únicamente quedan tres monjes con la obligación de mantener y

gestionar los bienes del antiguo priorato y atender la parroquia.

El priorato moderno mantiene su misión pastoral para con los feligre-

ses, por lo que en el año 1607 se acomete una nueva reforma que añadió

otra capilla en el lado norte de la iglesia, se modificó el arco de entrada a

la capilla de la nave del Evangelio, se abrieron las puertas que comunican

a las tres naves excavadas en la roca y se le dio al campanario su aspecto

actual al situarlo sobre una roca que se apoya en el muro septentrional

de la iglesia. Por último, se sitúa frente a la roca que sirve de base al

campanario un cementerio, instalado ahí probablemente en el siglo XVIII

cuando se prohibe enterrar a la gente dentro y alrededor de las iglesias.

La cuidada explotación de las rentas que generaba el priorato durante la

época moderna permitió la construcción a principios del siglo XVII de la

R O C A S M U R O S U R

Page 11: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

24

Coa Desamortización do ano 1835 San Pedro de Rocas perde todos os seus bens desaparecendo como priorado e unicamente conserva as súas funcións parroquiais, ata que en 1928 despois dun incendio, trasládase a parroquia a un novo edificio construído en Quinta do Monte e o antigo templo pasa a usarse como ermida á que acuden fieis de toda a comarca o día de San Bieito a celebrar unha romería. Polo que respecta á casa reitoral permaneceu desocupada ata os anos cincoenta en que o bispado cedeulla ao padre Silva para instalar nela a “Cidade dos Muchachos”. Nos anos oitenta pasa a mans da Deputación Provincial que patrocina as escavacións de 1987 e 1988, como paso previo ás obras de consoli-dación e acondicionamento feitas a partir de 1993 por Emilio Fonseca Moretón para permitir as visitas. Na actualidade a reitoral acolle o Cen-

tro de Interpretación da Ribeira Sacra.

casa prioral que ocupa el lugar de los antiguos edificios monásticos. Su

fábrica presenta un plano rectangular y dos pisos realizados en una her-

mosa obra de cantería, rematada en las esquinas exteriores de la prime-

ra planta con dos salientes defensivos.

Con la Desamortización del año 1835

San Pedro de Rocas pierde todos sus

bienes desapareciendo como priorato

y únicamente conserva sus funciones

parroquiales, hasta que en 1928 des-

pués de un incencio, se traslada la pa-

rroquia a un nuevo edificio construído

en Quinta do Monte y el antiguo templo

pasa a usarse como ermita a la que

acuden fieles de toda la comarca el día

de San Benito a celebrar una romería.

Por lo que respecta a la casa rectoral

permaneció desocupada hasta los años

cincuenta en que el obispado se la cedió

al padre Silva para instalar en ella la

“Ciudad de los Muchachos”. En los años

ochenta pasa a manos de la Diputación Provincial que patrocina las exca-

vaciones de 1987 y 1988, como paso previo a las obras de consolidación y

acondicionamiento hechas a partir de 1993 por Emilio Fonseca Moretón

para permitir las visitas. En la actualidad la rectoral acoge el Centro de

Interpretación da Ribeira Sacra.

R O C A S C A M P A N A R I O

Page 12: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

INICIO: Ponte Romana, Ourense

LONXITUDE: 17.5 Km

DIFICULTADE: Media

CARTOGRAFÍA: Follas 187 e 188-III escala 1:25000

do Ministerio de Fomento

PERCORRIDO: Lineal (ter en conta a viaxe de regreso)

INTERESE: Arqueolóxico, etnográfico e histórico

ÉPOCA: Durante todo o ano, preferentemente primavera e outono

CARACTERÍSTICAS DA RUTA / CARACTERÍSTICAS DE LA RUTA

INICIO: Ponte Romana, Ourense

LONGITUD: 17.5 Km

DIFICULTAD: Media

CARTOGRAFÍA: Hojas 187 y 188-III escala 1:25000

del Ministerio de Fomento

RECORRIDO: Lineal (tener en cuenta el viaje de regreso)

INTERÉS: Arqueológico, etnográfico y histórico

ÉPOCA: Durante todo el año, preferentemente primavera y otoño

Partindo da Ponte Romana e collendo a marxe esquerda do río Miño en dirección NE atopámonos coa pasarela que cruza o río Loña e, sen chegar a cruzar, viramos á dereita collendo a marxe esquerda deste río, ata atoparnos cunha ponte medieval que, unha vez atravesada, nos sitúa nun-ha estrada asfaltada na que viraremos cara a dereita e que nos levará ata o colexio de Mende. Pasado o colexio, no km. 3.2, voltaremos a cruzar o río Loña pola ponte que queda á nosa dereita e, unha vez atravesada, des-viarémonos á esquerda para despois dunha subida moi pronunciada, alcanzarmos o restaurante “A Nosa Casa”.Continuamos a marcha en dirección A Derrasa por baixo da estrada OU-536, para, antes de chegar á rotonda, co-ller un cruce á esquerda que nos leva a un camiño veciñal paralelo á estrada OU-536. Seguindo nesta dirección con-cluiremos no cruce de devandita estrada coa OU-0507, e tomando dirección Pereiro de Aguiar e atoparemos unha ponte, que unha vez cruzada nos permitirá desviarnos

á dereita para chegar á praza da vila de Pereiro de Aguiar. Dende esta praza e deixando o centro de saúde á es-querda, atopamos un camiño que, cruzando a OU-507 (dirección San Benito), levaranos á Ermida de San Xoán que deixaremos á dereita ata alcanzar un novo cruce de estradas.Ao chegar a este cruce tomaremos dirección Ponte os Gozos e a uns 30 metros desviarémonos á esquerda para tomar unha pista forestal que nos conducirá ao lugar de Boeiros. Dende alí e cara á esquerda tomaremos unha estrada asfaltada e, despois de aproximadamente un 1 kilómetro, desviarémonos á dereita para subir ao lugar de O Castro e á igrexa de Covas. Desde a igrexa collere-mos o Camiño Real que nos conducirá ao mosteiro de San Pedro de Rocas pasando por Triós.

Partiendo del puente romano y cogiendo la margen izquierda del río Miño en dirección NE nos encontramos con la pasarela que cruza el río Loña y, sin llegar a cru-zar, giramos a la derecha cogiendo la margen izquierda de este río, hasta encontrarnos con un puente medieval que, una vez atravesado, nos sitúa en una carretera as-faltada en la que giraremos hacia la derecha y que nos llevará hasta el colegio de Mende. Pasado el colegio, en el km. 3.2, volveremos a cruzar el río Loña por el puente que queda a nuestra derecha y, una vez atrave-sado, nos desviaremos a la izquierda para después de una subida muy pronunciada, alcanzar el restaurante “A Nosa Casa”.Continuamos la marcha en dirección A Derrasa por de-bajo de la carretera OU-536, para, antes de llegar a la rotonda, coger un cruce a la izquierda que nos lleva a un camino vecinal paralelo a la carretera OU-536. Siguiendo en esta dirección concluiremos en el cruce de

dicha carretera con la OU-0507, y tomando dirección Pereiro de Aguiar, encontraremos un puente, que una vez cruzado nos permitirá desviarnos a la derecha para llegar a la plaza del pueblo de Pereiro de Aguiar.Desde esta plaza y dejando el centro de salud a la iz-quierda, encontramos un camino que, cruzando la OU-507 (dirección San Benito), nos llevará a la Ermita de San Xoán que dejaremos a la derecha hasta alcanzar un nuevo cruce de carreteras.Al llegar a este cruce tomaremos dirección Ponte os Gozos y a unos 30 metros nos desviaremos a la izquierda para tomar una pista forestal que nos conducirá al lugar de Boeiros. Desde allí y hacia la izquierda tomaremos una carreta asfaltada y, después de aproximadamente un 1 kilómetro, nos desviaremos a la derecha para subir al lugar de O Castro y a la iglesia de Covas. Desde la iglesia cogeremos el Camino Real que nos conducirá al monas-terio de San Pedro de Rocas pasando por Triós.

DESENVOLVEMENTO DO PERCORRIDO: DESARROLLO DEL RECORRIDO:

PERFIL TOPOGRÁFICO:

Concello de Pereiro de Aguiar: 988 25 93 85Taxis: 661 31 03 81

42º 20’ 814” N 7º 52’ 699” O

TELÉFONOS DE INTERESE / TELÉFONOS DE INTERÉS / WEBS

Concello de Esgos: 988 29 00 00Taxis: 686 46 01 12

Emerxencias / Emergencias: 112Garda Civil / Guardia Civil: 062

http://www.inorde.com/http://vicou.uvigo.es/

25

Page 13: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

ESTRADA PEREIRO-PEXIGUEIRO

ESTRADA PEREIRO-PEXIGUEIRO

ESTRADA PEREIRO-PEXIGUEIRO

ESTRADA PEREIRO-PEXIGUEIRO

CRUCE DE ESTRADASPASARELA SOBRE O LOÑA CRUCE DE ESTRADASPASARELA SOBRE O LOÑA

PONTE SOBRE O LOÑACRUCE DE ESTRADASPONTE SOBRE O LOÑA

Restaurante A Nosa Casa

CARRETERA A

PONF

ERRA

DA

COSTA

RÚA MENDE

RÚA DO CURRO

RÚA DA RABAZA

AV. BUENOS AIRES

RÚA DO BRAÑAS

RÚA DO PROGRESO

AV. DE LA HABANA

As Caldas

PonteRomana

AV. RIBEIR

A SACRA

AV. OTERO PEDRAYO

RÚA FONTE DOS CAÑOS

Page 14: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista

ESTRADA PEREIRO-PEXIGUEIRO

ESTRADA PEREIRO-PEXIGUEIRO

ESTRADA PEREIRO-PEXIGUEIRO

ESTRADA PEREIRO-PEXIGUEIRO

CRUCECRUCE

SAN PEDRO DE ROCASCASTRO DE COVASPONTE SOBRE O LOÑADESVIACIÓN

TRIÓS

Mosteiro deSan Pedro de Rocas

O TOM

BOIgrexa de Covas

O CAMPO

ESTR

ADA

A DE

RRAS

A

Ruta deSAN PEDRO

DE ROCAS

Page 15: J o s é G a r c í a C a l v o “ W i l l y ” e M ª B e a t ...culturagalega.gal/imaxes/docs/san_pedro.pdf · igrexa e nos seus arredores no ano 1988 e que deixaron á vista