iz pp 12.2013. polacy i niemcy w ue

8/13/2019 IZ PP 12.2013. Polacy i Niemcy w UE

1/110


2/110

IZ Policy Papers

W serii ukazay si:

Nr 1(I)Historia i pami: masowe przesiedlenia 1939-1945-1949

Nr 2 (I)Odradzanie si spoeczestwa obywatelskiego.Rozwj polskiego trzeciego sektora w latach 1989-2008

Nr 3(I)Midzynarodowa solidarno.Operacje pokojowe ONZ -NATO -UE

Nr 4 (I)Polska i Niemcy w Unii Europejskiej (2004-2009).Gwne problemy i wyzwania

Nr 5(I)Przyszo NATO trudne decyzje

Nr 6(I)Mocarstwowe aspiracje Niemiec w Europie XXI wieku:realia i perspektywy (Raport z bada)

Nr 7(I)Stany Zjednoczone wobec kryzysw regionalnych aspekt transatlantycki

Nr 8(I)Dynamika niemieckiej opinii publicznej.Wizerunek Polski i Polakw w Niemczech

Nr 9 (I)Dynamika niemieckiej opinii publicznej. Pozycja partii politycznychna podstawie sonday i wynikw wyborw do parlamentw krajowych(2011-2012)

Nr 10 (I)Europa w strategii Baracka Obamy (2009-2012)

Nr 11 (I)Polityka polonijna w ocenie jej wykonawcw i adresatw


3/110

Marta Gtz

Polacy i Niemcywobec przyszociUnii Europejskiej.

Aspekty gospodarcze

INSTYTUT ZACHODNI


4/110

IZ Policy Papers nr 12(I)

Joanna Dobrowolska-Polak (red. naczelna)

Marta GtzMarcin Tujdowski

Hanna RanekEwa Wsowska

Copyright by Instytut Zachodni

Pozna 2013 (wersja elektroniczna)Pozna 2013 (wersja drukowana)

INSTYTUT ZACHODNI61-854 Pozna, ul. Mostowa 27

tel. 61 852 76 91tel 61 852 28 54 (wydawnictwo)fax 61 852 49 05e-mail: [email protected]

ISBN 978-83-61736-47-9

Seria wydawnicza:

Redakcja serii:

Opracowanie redakcyjne:Koncepcja graczna:

Wydawca:


5/110

Spis treci

1. Polska ......................................................................................... 9

1.1. Dyskusja nad przystpieniem Polski do strefy eurow kontekcie kryzysu.......................................................... 9...podkrela potrzeb rewizji kosztw i korzyciz czonkostwa .................................................................12wskazuje na konieczno rozszerzenia kryteriwkonwergencji... .................................................................. 25 akcentuje zasadno uczestnictwa w nowo tworzonejarchitekturze unijnej, cho nie bez zastrzee ...................... 33

1.2. Podsumowanie: Polski dyskurs nad przyszoci UEjako rozwaania nad wyzwaniami zwizanymiz uczestnictwem w zmodykowanej stree euro w cieniuobaw o ewentualn marginalizacj ..................................... 57

2. Niemcy ..................................................................................... 662.1. Niemiecki dyskurs nad przyszoci strefy euro i UE ......... 66

...nawizujc do przeszych bdw ............................... 67koncentruje si wok reform strukturalnychi odbudowy konkurencyjnoci ....................................... 71jednoczenie aktywnie dc do ksztatowania

nowych struktur i rozwiza dla strefy euro .................... 74identykuje zagroenia i wyaniajce si wyzwania.......... 852.2. Podsumowanie: Dyskurs niemiecki nad przyszoci

UE jako wyraz de do aktywnego ksztatowaniajej architektury .................................................................... 90

3. Polska Niemcy a przyszo Europy........................................ 93

Literatura (wybr) ..........................................................................101


6/110


7/110

IZ Policy Papers 12(I) www.iz.poznan.pl 7

Prezentowane opracowanie powicone jest ocenie polskiego i niemieckiegodyskursu ekonomicznego na temat strefy euro i jej przyszoci. Jego przygo-towanie poprzedzia kwerenda publikacji naukowych, opracowa instytucjieksperckich, badawczych, akademickich poruszajcych kwestie integracjieuropejskiej w kontekcie kryzysu. Odwoywano si rwnie do rde wspl-nych dla obu krajw, np. raportw instytucji unijnych, jak i im waciwychkrajowych podmiotw. Zastosowano analiz zawartoci tekstu, badajc trezebranych materiaw pod ktem dominujcych wtkw dyskusji.

W przypadku Polski podstaw analizy staa si kwerenda materiaw

wtrnych opracowa i raportw gwnych instytucji naukowych i orod-kw pastwowych: NBP, Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Finanswz okresu ostatniego roku, aczkolwiek odwoujcych si do dokumentw i aktwprawnych z lat wczeniejszych. Prba usystematyzowania zasadniczych kwestiidotyczcych strefy euro i jej przyszoci na elipsie wyznaczonej przez pynne1ekstrema: od przeszych, pewnych i dobrze rozpoznanych kwestii do przy-szych, raczej sabiej zdeniowanych kategorii, pozwolia na wstpn ostronocen dyskursu polskiego w tym zakresie. W tej czci zawarto syntez najistot-niejszych zagadnie pojawiajcych si w ekonomicznej dyskusji. Starano siodpowiedzie na pytanie, czy mona w Polsce zaobserwowa pewne stanowisko

wobec proponowanych w UE inicjatyw i podejmowanych dziaa.W odniesieniu do RFN przedstawiono dominujce wtki niemieckiego

dyskursu o kryzysie i przyszoci strefy euro, wskazujc na aktywn rol RFNw procesie ksztatowania przyszej architektury UE i promowania koncepcjiintegracji warunkowej.

Zaprezentowane wnioski, syntetyzujce wyniki przeprowadzonej kwerendy,s prb uchwycenia najczciej pojawiajcych si w RFN2 i Polsce wtkw

dyskusji dotyczcych (po)kryzysowej przyszoci strefy euro i UE. Z racji

1 Praktyka ycia polityczno-gospodarczego wskazuje, e kwestie uznawane dotd za niepodwaalnei obowizujce, zaczynaj by kwestionowane i modykowane w reakcji na zachodzce midzyinnymi w wyniku kryzysu zmiany por. podejcie do kryteriw konwergencji.

2 Trudno o jeden gos, ale debaty w krajach czonkowskich faktycznie wydaj si zbiega w kierunkutzw. dominujcego stanowiska, odzwierciedlajcego de factostatus kraju jako kredytodawcy bddunika w stree euro. Debates within eurozone member states typically converge on what legalscholars call herrschende Meinung (dominant opinion), which, in turn, appears to reect theircountries status as creditors or debtors, H.H. K o t z, Europes Economic Groupthink,http://www.project-syndicate.org/commentary/germany-s-economic-groupthink-by-hans-helmut-

kotz#l5ughTFhUTyJ2L4Q.99 (17.06.2013).


8/110

IZ Policy Papers nr 12(I) www.iz.poznan.pl8

Marta Gtz

praktycznych ogranicze (kadrowych, czasowych) maj one charakter subiek-tywny i selektywny. Nie wyczerpuj z pewnoci bogactwa tematyki. Mogstanowi jedynie punkt wyjcia dla ostronej oceny toczcego si w obu krajach

dyskursu polityczno-ekonomicznego i by zaproszeniem do dalszej debaty.Opracowanie powstao w ramach polsko-niemieckiego projektu badaw-czego Polacy i Niemcy wobec przyszoci Unii Europejskiej zrealizowanegoprzez Instytut Zachodni w Poznaniu i Fundacj Konrada Adenauera w latach2012-2013.

O ile nie wskazano inaczej, opracowanie przedstawia stan na 30 wrzenia2013 r.


9/110


1.

Polska

1.1. Dyskusja nad przystpieniem Polski do strefy eurow kontekcie kryzysu

Dyskurs dotyczcy polskiej wizji przyszoci Unii Europejskiej (UE) ma wie-le wtkw. Gwnym, stanowicym centralny punkt rozwaa, pozostaje bez

wtpienia kwestia czonkostwa w trzecim etapie unii gospodarczo-walutowej(UGW), czyli przyjcie euro. Wchodzc do UE w 2004 r. Polska przystpia takedo unii monetarnej, ale z tzw. derogacj, ktra oznacza zobowizanie naszego

kraju do wprowadzenia euro w momencie, gdy polska gospodarka bdzie dotego gotowa, czyli bdzie w stanie speni kryteria konwergencji.

Kryteria te, zwane kryteriami z Maastricht, wprowadzone przez Traktato Unii Europejskiej, obejmuj zasadniczo cztery wskaniki: stabilnoci cen,skalny, kursowy i odnoszcy si do stp procentowych. Przyjte regulacjeprzewiduj, e czonkostwo w stree euro moliwe jest, gdy osignity zosta-nie wysoki stopie stabilnoci cen, a wic stopa inacji nie bdzie przekraczao wicej ni 1,5 pkt. proc. inacji trzech pastw Unii Europejskiej o najbardziej

stabilnym poziomie cen, przy czym poziom inacji mierzy si wskanikiemHICP(harmonised index of consumer prices). Stabilno skalna oznacza, ekraj kandydyjcy do obszaru wsplnej waluty nie moe podlega tzw. procedurzenadmiernego decytu (EDP), wprowadzanej przy naruszeniu dopuszczalnych

wskanikw odnoszcych si do sektora instytucji rzdowych i samorzdowych(general government), czyli po przekroczeniu 3% PKB wartoci decytu oraz60% PKB w odniesieniu do zaduenia. Co istotne, przy ocenie brana jest poduwag nie tylko aktualna sytuacja, ale take tendencje zmian oraz uwzgldnia-ne s reformy podejmowane w zwizku z wyzwaniami, np. demogracznymi.

Kryterium kursu walutowego oznacza, e pastwo kandydujce zobowizujesi do minimum dwuletniego uczestnictwa w europejskim mechanizmiekursowym ERM2 (Exchange Rate Mechanism) bez powanych napi, coocenia Europejski Bank Centralny. W tym okresie zakazana jest jednostronnadewaluacja waluty krajowej wzgldem euro, a maksymalne dopuszczalne pasmo

waha kursowych wynosi +/- 15% odchylenia wzgldem wyznaczonego kursucentralnego. Kryterium stopy procentowej zakada, e rednia nominalna du-goterminowa stopa procentowa dla obligacji skarbowych nie moe przekraczastopy procentowej trzech pastw o najniszej inacji o wicej ni 2 pkt. proc.


10/110


Marta Gtz

W 2008 r. przyjto Map drogow przyjcia euro, a rok pniej dokumentnakrelajcy warunki uczestnictwa w tzw. korytarzu walutowym, czyli systemieERM2. Od 2009 r. pracuje Penomocnik Rzdu do Spraw Wprowadzenia Euro.

W zwizku z zawirowaniami w stree euro wstrzymano jednak prace nad Naro-dowym Planem Wprowadzenia Euro, ktrymi kieruje (cznie ze wspprac wramach projektu twinningowego3) Penomocnik do Spraw Wprowadzenia Euro.W efekcie reform instytucjonalnych w Unii Europejskiej dokument ten wymagaznaczcych uzupenie, w tym przeanalizowania implikacji dokonanych zmiandla polskiej strategii wprowadzenia euro4. Dziaajce przy Penomocniku GrupyZadaniowe i Zespoy Robocze prowadz wraz z instytucjami zewntrznymi:Narodowym Bankiem Polskim (NBP), Bankiem wiatowym (B), Minister-stwem Pracy projekty majce na celu wypracowanie rekomendacji dla polskiej

strategii integracji ze stref euro poprzez analiz m.in. obrotw na rachunkubiecym oraz elastycznoci polskiego rynku produktw i pracy5.

Przypuszczalnie nieco na fali uspokojenia kryzysu, na pocztku 2013 r.zaczto na nowo podejmowa wtek wprowadzenia euro. Realn dat wydajesi najwczeniej 2019 r., biorc pod uwag szereg warunkw, jakie naley spe-ni, w tym dwuletni obecno w ERM2i zmian konstytucji. O wzmoonymzainteresowaniu kwesti wejcia do strefy euro wiadcz liczne spotkaniaorganizowane przez rodowiska polityczne, naukowe i dziennikarskie (np.

Euro czy zoty, czyli co dalej z eurolandem?). W 2013 r. zainicjowano tecykl debat na temat procesu przystpowania do strefy euro. Odbyy si onemidzy innymi w Sejmie i na posiedzeniu Rady Gabinetowej6oraz w Mini-sterstwie Finansw, z udziaem przedstawicieli Ministerstwa Gospodarkii NBP. Poruszano na nich rne kwestie (np. dugoterminowej zbienoci

3Euro changeover in Poland facilitating an efcient future transition to the euro in Poland projekt realizowany z wybranymi krajami strefy euro, tj. Austri, Holandi i Sowacj orazKomisj Europejsk. Wsppraca miaa na celu wymian wiedzy i dowiadcze ekspertw za-granicznych zaangaowanych w proces integracji walutowej w swoim kraju z przedstawicielamipolskiej struktury organizacyjnej. Zob. Sprawozdanie za okres od 1 X 2012 r. do 31 III 2013 r. z

dziaalnoci Penomocnika Rzdu do Spraw Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit Polsk,Warszawa, 6 maja 2013 r.4Na ostatnim posiedzeniu podsumowano Etap I prac struktury organizacyjnej, w ktrym zakadano

takie przygotowanie procesu dostosowa praktycznych do wprowadzenia euro, aby po wczeniuzotego do ERM2 moliwe byo pynne wejcie w kolejny etap przygotowa, bez zagroe dla ichefektywnoci i terminowoci. Stwierdzono, e cz Zespow Roboczych ju zrealizowaa ww.cel. Rwnoczenie Rada Koordynacyjna zadecydowaa, e wybrane Zespoy Robocze i GrupyZadaniowe powinny kontynuowa swoj dziaalno.

5Trzynaste posiedzenie Rady Koordynacyjnej ds. Euro, Ministerstwo Finansw, 4.07.2013. 626 lutego 2013 r. miao miejsce spotkanie Rady Gabinetowej, czyli posiedzenie Rady Ministrw

pod przewodnictwem prezydenta, podczas ktrej postanowiono odsun dyskusj o terminiewejcia do strefy euro na rzecz podjcia wysikw zmierzajcych do spenienia kryteriw, tak by

dopiero po wyborach w 2015 r. mc zdecydowa o samej dacie.


11/110


Polacy i Niemcy wobec przyszoci Unii Europejskiej. Aspekty gospodarcze

realnej w kontekcie euro), jednak bez okrelania daty przystpienia ani ramczasowych7. Ponad szeciogodzinna debata sejmowa odbya si w zwizku zratykacj przez Polsk Paktu Fiskalnego, wzmacniajcego dyscyplin skaln

i koordynacj polityk gospodarczych krajw czonkowskich8

. Natomiast 25lutego w Krakowie zainicjowano seri spotka NBP pt. Polska w drodze doeuro z udziaem m.in. Jerzego Hausnera i Andrzeja Wojtyny9. Celem cyklujest pobudzanie publicznej dyskusji na temat kierunkw przygotowa Polskido uczestnictwa w unii walutowej, a jednoczenie rzetelne informowanieo ewentualnych korzyciach i kosztach zwizanych z tym procesem. Debatynie bd koncentrowa si na formalnych kryteriach, terminach czy planach,ale na wskazaniu kierunkw koniecznych zmian w polskiej gospodarce, ktretrzeba przeprowadzi przed podjciem decyzji o przyjciu euro. Uczestnicy

debat bd zastanawia si nad tym, co naley uczyni, aby przyjcie eurobyo dla Polski jak najbardziej korzystne pod wzgldem ekonomicznym i spo-ecznym, co zrobi, aby polska gospodarka moga rozwija si dynamicznie

w stree euro i jak ustrzec si bdw popenionych w przeszoci przez pa-stwa, ktre zdecydoway si na ten krok. 1 marca 2013 r. odbyo si spotkanie

w sprawie wejcia Polski do strefy euro zorganizowane przez Ministerstwo Fi-nansw, na ktrym rozwaano rwnie kwestie przygotowania do czonkostwaoraz bilansu kosztw i korzyci, a wic miao ono zakres tematyczny podobnydo tego, jaki pojawia si w agendzie innych tego typu spotka. Natomiast

w poowie marca Kancelaria Prezydenta zorganizowaa seminarium eksperc-kie z udziaem m.in. przedstawicieli rzdu, NBP oraz k gospodarczych.Zaplanowano wwczas, e po serii spotka eksperckich prezydent bdzieodbywa konsultacje z przywdcami politycznymi. 24 kwietnia 2013 r.

w redakcji Gazety Wyborczej odbya si debata nt. Europass czy euro paswsporganizowana z Fundacj Roberta Schumana. Politycy i eksperci za-stanawiali si nad sensem, tempem i zagroeniami wynikajcymi z naszego

7

Szkoda, e po Radzie Gabinetowej w lutym tego roku, w ramach kocowych wnioskw, niepojawi si apel prezydenta najlepiej w porozumieniu z prezydium Sejmu ktry polegaby nazwrceniu si do NBP o przygotowanie nowego raportu na temat kosztw i korzyci z przyjciaeuro. Byby to naturalny krok po takim spotkaniu, A. W o j t y n a, Przyjcie euro bodcem dlareform; potrzebna intensykacja debaty, Obserwator Finansowy 24.09.2013.

8Przeciwnikami Paktu Fiskalnego s Prawo i Sprawiedliwo oraz Solidarna Polska upatrujce wnim zagroenia utrat suwerennoci i przeniesieniem znacznej czci uprawnie budetowychna szczebel unijny. Partie te daj rozstrzygania o ratykacji tego dokumentu w trybie art. 90Konstytucji wymagajcego wikszoci 2/3 gosw. 20 lutego 2013 r. Sejm przyj ustaw pozwa-lajc na ratykacj Paktu Fiskalnego, za byo 282 posw, przeciw 155, jedna osoba wstrzymaasi od gosu.

9Komunikaty NBP: Polska w drodze do euro debaty NBP. Pierwsza debata w serii spotka

organizowanych przez NBP w Krakowie. Data publikacji 21.02.2013.


12/110


Marta Gtz

wejcia do strefy euro10. Obawy co do przedwczesnego wejcia Polski do stre-fy euro wyrazili eksperci Katedr Finansw uczelni ekonomicznych zebrani

w Sopocie na konferencji we wrzeniu 2013 r.11Trwajca przebudowa obszaru

wsplnej waluty oraz liczne niedocignicia polskiej gospodarki pozwalajprzypuszcza, e pospieszne wprowadzenie euro w Polsce (o ile w ogle moliwe,biorc pod uwag spenienie kryteriw z Maastricht czy wol polityczn) moezagrozi dalszemu rozwojowi kraju12.

Czstotliwo tych debat bya szczeglnie dua na pocztku roku. Niewydaje si jednak, aby przedostay si one do gwnego obiegu informacyj-nego, zainteresoway szersz opini publiczn i wywoay okrelony rezonans.Donosiy o nich przede wszystkim czci gospodarcze dziennikw oraz mediaekonomiczne (portale, kanay telewizyjne).

...podkrela potrzeb rewizji kosztw i korzyciz czonkostwa

Przystpienie do ostatniego etapu Unii Gospodarczo-Walutowej (UGW)pociga za sob liczne korzyci, ale wie si te z kosztami. Do tych najczciej

w literaturze wymienianych nale: po stronie plusw eliminacja ryzykakursowego, redukcja kosztw transakcyjnych, zwikszony napyw kapitauz racji stabilniejszej sytuacji gospodarczej; minusy obejmuj utrat autono-mii monetarnej i w zwizku z tym pewnej elastycznoci reagowania na szokii potencjalny wzrost cen po wprowadzeniu wsplnej waluty.

Kryzys jednak spowodowa istotne przeformuowanie tych korzyci i kosz-tw zwizanych z czonkostwem13. Podjte rodki zaradcze i nowe elementyarchitektury nansowo-gospodarczej powoduj, e pojawia si coraz wicej

10W dyskusji politycznej podzia nastpi nie midzy stanowiskiem wej czy nie wchodzi, alejak dugo zwleka, http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,13801142,Debata__Gazety__i_Funda-

cji_Schumana__Euro__Moze_za.html#ixzz2RSnS0oxN.11Do mariau ani strefa euro, ani Polska nie s gotowe, Obserwator Finansowy 25.09.2013.Debat nt. Polska w drodze do euro, w ktrej udzia wzili: prof. Magorzata Zaleska, czonekzarzdu NBP i penomocnik zarzdu ds. wprowadzenia euro w Polsce, Zbigniew Canowiecki,prezes zarzdu Pracodawcw Pomorza, prof. Andrzej Sawiski, dyrektor Instytutu Ekono-micznego NBP, Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Zwizku Bankw Polskich oraz prof. LeszekPawowicz, dyrektor Gdaskiej Akademii Bankowej, moderowa prof. Dariusz Filar, byy czonekRady Polityki Pieninej.

12Np. ryzyko utraty tradycyjnej kosztowej przewagi konkurencyjnej (wzrost pac) przy jednocze-snych zapnieniach innowacyjnych.

13Np. A. G o s t y s k a, P. T o k a r s k i, P. T o p o r o w s k i, D. W n u k o w s k i, Raport PISM:Membership in the Reforming Euro Area: a Central-Eastern European Perspective, Warszawa

2013.


13/110



niewiadomych w rwnaniu za i przeciw. Tych drugich wydaje si wicej. Sto midzy innymi dodatkowe skadki, jakie trzeba by uiszcza na EuropeanStaibility Mechanism(ESM), czyli permanentny mechanizm ratunkowy strefy

euro, wkady polskich instytucji bankowych do ewentualnego funduszu likwi-dacji bankw oraz fakt podlegania wsplnemu nadzorowi, ktrego decyzje mogfaworyzowa podmioty z krajw starej UE. Ponadto podkrela si czasowasymetri, oczekujc pojawienia si najpierw kosztw, a dopiero potem ko-rzyci, a take podkrelajc ich warunkowy, a nie absolutny charakter. Kryzys

w eurostree podnis poprzeczk czonkostwa [por. ryc. 1 i 2]. Oryginalne kry-teria konwergencji z Maastricht niczego nie mwi np. o elastycznoci rynkupracy czy rynku produktw, a ma to istotne znaczenie dla tego, czy integracjajest udana w duszym czasie14.

Rycina 1Optymalny Obszar Walutowy (OOW) linia korzyci z czonkostwa w stree eurowyznaczona stopniem otwartoci (X) (integracji z reszt obszaru) oraz poziomemkorelacji dochodw z innymi pastwami (Y)

rdo: F. P. M o n g e l l i, The Mutating Euro Area Crisis is the Balance between Skeptics and AdvocatesShifting? ECB Occasional Paper Series No. 144/February 2013, http://www.ecb.europa.eu or from theSocial Science, s. 27.

14 http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,13392645,Analitycy__euro_dla_Polski_nie_na_tym_eta-

pie__debata.html#ixzz2Kn0ViIyX (13.02.2013).


14/110


Marta Gtz

Rycina 2Przesunicie linii korzyci Optymalnego Obszaru Walutowego (OOW) wskutek spadku

elastycznoci wywoanego kryzysem w stree euro

rdo: F. P. M o n g e l l i, The Mutating Euro Area Crisis is the Balance between Skeptics and AdvocatesShifting? ECB Occasional Paper Series No. 144/February 2013, http://www.ecb.europa.eu or from theSocial Science, s. 29.

Polscy ekonomici do gwnych zagroe wynikajcych z wprowadzeniawsplnej waluty zaliczaj: ryzyko nadmiernego wzrostu cen aktyww, brakautomatycznego stabilizatora konkurencyjnoci w postaci elastycznego kursu

walutowego, a take ryzyko nadmiernego wzrostu pac (por. sytuacj tzw. grupyPIIGS i jej konkurencyjno; PIIGSto pejoratywne okrelenie pigs dos. poangielsku winie krajw: Portugalia, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Wochy,ktre prowadziy mniej odpowiedzialn polityk gospodarcz). Istotn kwestiprzy ponoszeniu tego typu kosztw pozostaje elastyczno rynku pracy (oce-niana w miar dobrze) i rynku produktu (oceniana sabo). Rynki nansowe,nawet rozchwiane, s w stanie rozpozna, chocia nie bezbdnie i z opnie-niem, zrnicowan sytuacj makrogospodarcz poszczeglnych pastw (stdobserwowana rozpito spreadw rnic w poziomie rentownoci papierwskarbowych poszczeglnych pastw)15. Leszek Balcerowicz odrzuca popularny

15L. B a l c e r o w i c z, O zapobieganiu kryzysom w stree euro, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny

i Socjologiczny r. LXXV, z. 1/ 2013, s. 145-154.


15/110



pogld, e reformy, chocia konieczne, przynosz korzyci dopiero w dugiejperspektywie i w z zwizku z tym kredyty ratunkowe s jedynym wyjciem.Wskazuje na pojawiajcy si w krtkim okresie efekt wzrostu zaufania16.

Byy czonek Rady Polityki Pieninej (RPP) A. Wojtyna traktuje przyjcieeuro w perspektywie 7-8 lat jako realistyczne. Zaznacza, e konieczne jeststworzenie nowego uaktualnionego raportu kosztw i korzyci zbudowanienowego bilansu. Za sabo dotychczasowych dyskusji uznaje on ograniczonehoryzonty czasowe, biorce pod uwag w zasadzie biec sytuacj, a abstrahu-jce od duszej perspektywy, tymczasem musimy bra pod uwag nie koszty

wynikajce z byej czy obecnej architektury instytucjonalnej strefy euro, tylkotakiej, w jakiej ona moe by za lat 7-8, co jest realistycznym terminem naszegoprzystpienia. Elbieta Mczyska, przewodniczca Polskiego Towarzystwa

Ekonomicznego (PTE) jest zdania, e teraz Polsce nie opaca si wej do strefyeuro, gdy koszty przewyszaj korzyci. Jan Winiecki z RPP mwi wprost, eunia walutowa ma w obecnej formie wicej minusw anieli plusw17. RyszardKokoszczyski, zastpca dyrektora Instytutu Ekonomicznego NBP traktujewejcie do strefy euro jako pewien projekt masowy, ktry wymaga mobiliza-cji instytucji publicznych, spoeczestwa. Jego zdaniem bardzo ciekawe jestpytanie, ktre niedawno postawi premier Wielkiej Brytanii, a ktrego niktnie potraktowa powanie: Czy nie mona integracji pogbia raczej wok

wsplnego rynku ni wok wsplnej waluty18. Wedug Andrzeja Kamierczaka(RPP) cisa integracja walutowa Polski ze stref euro bdzie moliwa jedyniepo osigniciu realnej konwergencji gospodarczej19, a przedwczesne przyjcieeuro stworzy ryzyko utrwalenia, a nawet wzmocnienia istniejcych rnic

w rozwoju gospodarczym midzy Polsk a stref euro20. Z racji opnieniarozwojowego Polski wobec reszty strefy euro warto wykorzysta nadchodzcdekad do utrzymania wysokiej stopy wzrostu PKB w stabilnych warunkachgospodarczych.

16Ibidem.17Wypowied w Radio Tok FM, 26.03.2013.18Wypowiedzi ekonomistw zebranych na Forum Bankowym Zwizku Bankw Polskich, za:

Obserwator Finansowy, http://www.obserwatornansowy.pl/forma/analizy/regulacje-dla-ban-kow-to-klopot-dla-gospodarki (18.03.2013).

19 http://www.obserwatornansowy.pl/dispatches/kazmierczak-scisla-integracja-walutowa-w-ra-mach-emu-po-osiagnieciu-realnej-konwergencji/?k=dispatches (3.06.2013).

20Integracja ze stref euro moe przynie polskiej gospodarce korzyci, ale czy si rwnie zkosztami. Koszty z pewnoci bd przez Polsk poniesione, podczas gdy korzyci s jedyniepotencjalne, zob. A. Kamierczak w artykule zamieszczonym w opracowaniu Biura Analiz

Sejmowych: Wprowadzenie euro w Polsce za i przeciw.


16/110


Marta Gtz

Jeli traktowa stop procentow jako instrument kontrolowania stabilno-ci gospodarki, to wejcie do unii monetarnej pozbawia pastwo tego narz-dzia, odbierajc moliwo prowadzenia autonomicznej polityki monetarnej.

Konieczne staje si znalezienie substytutu(w) tego instrumentu, tak byw sytuacji szokw asymetrycznych zapewni elastyczno. Niestety nie mamyzbyt szerokiej wiedzy, czy w ogle moliwy jest do osignicia poziom ela-stycznoci pozwalajcy na bezpieczn rezygnacj z wasnej polityki pieninej.To jedno z wyzwa, ktrymi niewtpliwie powinien zaj si nowy raport okosztach i korzyciach przyjcia nowej waluty; () jeeli kraj taki jak Polskama zrezygnowa z wasnej polityki pieninej, musi nie tylko unikn bdwpoprzednikw, ale te by maksymalnie zabezpieczonym przed potencjalnienowymi ryzykami. Dlatego tak wane jest, eby rezygnujc z niezalenej poli-

tyki pieninej, posiada szereg innych narzdzi reagowania na nierwnowagimakroekonomiczne21.

Z jednej strony realia, tj. stopie integracji ze stref euro, przemawiaj zazasadnoci przyjcia wsplnej waluty, z drugiej nastawienie spoeczestwanie wskazuje, aby panowa co do tego szerszy konsensus. Poniewa 75% pol-skiego eksportu pynie na wewntrzny unijny rynek, wejcie do eurostrefyoznaczaoby zniknicie wszelkich opat za transakcje nansowe, wynikajcychze zmiennych kursw wymiany, co poprawioby zdecydowanie zyskownodziaalnoci eksportowej. Tymczasem wedug szacunkw na pocztku 2013 r.prawie 60% Polakw byo sceptycznych wobec euro. Jednoczenie najwikszprzeszkod we wprowadzeniu euro mog by nie tyle kryteria gospodarcze,ile brak niezbdnej do zmiany konstytucji wikszoci sejmowej. Nawet nie-miecki Spiegel zauwaa, e w Polsce szykuje si walka kulturowa, w ktrejobz rzdowy argumentuje, i tylko wchodzc do eurostrefy, Polska utrzymaswoj konkurencyjno, a dla narodowo-konserwatywnej opozycji gra toczysi o niepodlego Polski. Biznes wydaje si podzielony co do wprowadzeniaeuro. Generalnie, o ile mae i rednie przedsibiorstwa (MSP) i mikrormy

ignoruj te kwestie lub wykazuj marginalne nimi zainteresowanie, duermy, zwaszcza te ju obecne na zagranicznych rynkach poprzez eksport,opowiadaj si za czonkostwem w eurostree w nadziei, e usprawni toprowadzenie dziaalnoci gwnie wskutek eliminacji ryzyka kursowego izwizanych z tym kosztw. Paradoksalnie na uczestnictwie Polski w UGWstraci mog banki, ktre dziki istnieniu rnych walut miay zapewnionedodatkowe rda dochodu, np. poprzez oferowanie instrumentw typu swapy

21 I. M o r a w s k i, Rezygnacja z wasnej polityki pieninej moe duo kosztowa, Forsal

11.03.2013.


17/110



walutowe. Korzyci bdzie jednak w ich przypadku dostp do linii kredyto-wych oferowanych przez Europejski Bank Centralny (EBC), np. LTRO. EBCw ramach walki z kryzysem siga po rne instrumenty, zarwno tradycyjne,

jak obnika stp procentowych, jak i mniej klasyczne, w postaci programuskupu obligacji SMP(Securities Market Programme) czy dugoterminowegokredytu udzielanego bankom w formie trzyletnich operacji LTRO(Long TermRenancing Operations). LTRO traktowane s przez specjalistw od nanswjako trzyletni okres dany na uporzdkowanie nansw publicznych gwaran-cjami pynnoci. EBC wpuci w dwch transzach na rynek prawie 1 bln euroniskooprocentowanego pienidza.

Umiarkowane zainteresowanie wprowadzeniem euro wykazuj konsumenci.O ile z ich perspektywy im niszy kurs wymiany, tym lepiej, o tyle eksporte-

rw satysfakcjonuje wysza relacja wymiany, dajca przewag konkurencyjn(wedug indeksu BigMacaThe Economist w 2012 r. zotwka bya o ok. 32%niedowartociowana).

Kontrfaktyczna analiza uczestnictwa Polski w stree euro do 2007 r. wy-kazaa, e byoby ono wysoce nieopacalne i skutkowao znacznie wikszuktuacj PKB (od -6% do +9% wobec rzeczywistych od 1% do 7%)22. Ela-styczny kurs wymiany i niezalena polityka monetarna okazay si zatemcennym czynnikiem stabilizujcym. Do podobnych wnioskw prowadzikontrfaktyczna analiza przeprowadzona dla Polski i Sowacji, wykorzystujcaneokeynesowski model rwnowagi oglnej DSGE23. Wynika z niej, e gdybyPolska przyja euro, warto produkcji w okresie kryzysu, tj. w latach 2008- -2009, byaby nisza o ok.10-15%, natomiast na Sowacji, zakadajc, e krajten nie wstpiby do eurolandu, byaby o ok. 20% wysza. Zmiany te miaybycharakter krtkotrway, tj. obejmujcy 3-4 kwartay, i dotyczyyby gwniesektora dbr handlowych.

Sceptycyzm wobec wprowadzenia euro widoczny jest take w publikacjachnie strictenaukowych (paranaukowych). Wedug raportu Instytutu Sobie-

skiego z listopada 2012 r. Europejski ad gospodarczy w 2020rokunie monasformuowa stabilnej prognozy rozwoju strefy euro, a projekt euro jest bardzolabilny i ryzykowny24. Rzekome korzyci ze wsplnej waluty w obliczu elek-tronicznego pienidza trac na znaczeniu. Zatem szybkie denie do wejciado strefy wydaje si zupenie nielogiczne, kontrproduktywne, wrcz szkodliwe.

22M. B r z o z a - B r z e z i n a, K. M a k a r s k i, G. W e s o o w s k i, Would it have paid to be inthe eurozone?NBP Working Paper No. 128, Warszawa 2012.

23A. T o r j, Poland and Slovakia during the crisis: would the euro (non-)adoption matter?MFWorking Paper Series, No. 13, May 2012.

24

J. F. Staniko (red.), Europejski ad gospodarczy w 2020 roku.Raport, Warszawa 2012.


18/110


Marta Gtz

Strefa euro daleka jest od zaegnania obecnego kryzysu, a przystpienie do niejnie jest dobrym rozwizaniem.

W analizach pojawia si czsto kwestia tzw. ryzyka przegrzania i nastpu-

jcego po nim nagego zatrzymania. Specjalici mwi w tym przypadku otzw. sudden shock,nagym szoku, ktry obejmuje zarwno niespodziewaneustanie napywu kapitau (sudden stop), jak i gwatowny odpyw ju obecnego(surge in outow). Ustanie napywu kapitau zagranicznego, dotd kierujcegosi wysz stop zwrotu, pojawia si po przejciowym rozgrzaniu gospodar-ki zbyt nisk, jak na jej warunki, wspln dla wszystkich stop procentowobowizujc w unii walutowej, ktra nie oddaje zrnicowanej sytuacjimakroekonomicznej poszczeglnych pastw. Nage zatrzymanie oznaczagwatowne wysychanie zewntrznego nansowania. To wanie ta sekwencja

i gwatowno przepyww kapitaowych jest wedug czci ekonomistwpierwotnym rdem spadku konkurencyjnoci krajw poudniowej Europy.Ich sytuacja powinna by dla Polski wan lekcj pync z obecnego kryzysu.Pozwala ona dostrzec skutki szybkiego chodzenia przegrzanej w efekcie

wyznaczenia niszych stp procentowych gospodarki pniejszym nagymzatrzymaniem napywu kapitau.

Nie powinny zatem dziwi coraz popularniejsze apele o wprowadzenie pew-nej kontroli kapitau, co sugeruje nawet MFW25. Okrelone restrykcje miaybyzapobiega powstawaniu baki, tak aby nie powtrzy si scenariusz PIIGS.Napywajcy kapita nie moe zakca rozwoju gospodarczego. Powinien bytake odpowiedniej jakoci, dlatego duo bardziej od inwestycji portfelowychpreferowane s bezporednie inwestycje zagraniczne (BIZ). Wolumen kapitaupyncego z zagranicy musi by moliwy do absorpcji przez gospodark krajow(aby nie dochodzio do przegrzania). Eksperci przyznaj jednak, e wyzna-czenie optymalnego wolumenu kapitau jest bardzo trudne.

Wrd innych zagroe, mogcych pojawi si w konsekwencji wprowa-dzenia euro, wymienia si pogorszenie pozycji wyjciowej dla wprowadzonej

Szeciopakiem oceny w ramach procedury nadmiernej nierwnowagi (MIP Macroeconomic Imbalance Procedure), umoliwiajcej krajom dogania-jcym wykazywa wysze wartoci pewnych wskanikw. Szeciopak topotoczna nazwa dla pakietu piciu rozporzdze i jednej dyrektywy26. W jegoskad wchodz elementy o charakterze rekomendacji (rami prewencyjne), jak

25M. W. K l e i n, Capital controls: Gates versus walls, http://www.voxeu.org/article/capital-controls-gates-versus-walls (17.01 2013).

26EU Economic governance: a major step forward, MEMO 11/364, http://europa.eu/rapid/press-ReleasesAction.do?reference=MEMO/11/364&format=HTML&aged=1&language=EN&gu

iLanguage=en (31.05.2011).


19/110



i tzw. rami korygujce27. Przewiduje on utrzymywanie zdrowych nanswpublicznych w krajach czonkowskich, zezwalajc na wzrost ich wydatkw

w tempie rwnym redniookresowemu wzrostowi gospodarczemu oraz za-

kotwiczenie przyjtych postanowie w dokumentach o randze konstytucjiw prawie krajowym. Koncentruje si nie tylko na kwestii nadmiernego decy-tu, ale rwnie dugu publicznego, zakadajc przy tym moliwo naoeniasankcji (depozyt na nie oprocentowanym rachunku), o wprowadzeniu ktrychdecyduje gosowanie odbywajce si w ramach tzw. odwrconej procedury(uwaa si je za przyjte, chyba e powstanie grupa wetujca). Ponadtonadzorowi podlega maj take inne polityki gospodarcze. Przewiduje sibowiem procedur tzw. nadmiernej nierwnowagi, ktra dotyczy ma takich

wymiarw, jak saldo na rachunku obrotw handlowych, poziom zaduenie

prywatnego czy ceny nieruchomoci. Trudno zaprojektowa jednak dokadnewskaniki, ktrymi naleaoby si posugiwa w przyszoci, chcc okreliistnienie nadmiernej nierwnowagi. Naley nadmieni, e w opinii nie-ktrych ekonomistw problemem s nie tyle same nierwnowagi, ile brakregulacji uniemoliwiajcych ich narastanie, co skutkuje powstaniem baniekspekulacyjnych28. Jak zakada procedura nadmiernej nierwnowagi, KomisjaEuropejska ocenia pastwa, stosujc tablic wynikw (ang. scoreboard), w za-kresie elementu zewntrznego, konkurencyjnoci i biorc pod uwag wymiar

wewntrzny. Pierwszy ltr oceny to Mechanizm Wczesnego Ostrzegania (AlertMechanism Report ARM). Po jego wydaniu wysyane s rekomendacje, a ponich w przypadku niesatysfakcjonujcej reakcji nakadana jest kara pienina

wysokoci 0,1%PKB.

27M. G t z, Kryzys i przyszo strefy euro, Warszawa 2012, s. 110.28C. B o r i o, P. D i s y a t a t, Global imbalances and the nancial crisis: Link or no link, BIS

Working Papers No. 346, May 2011.


20/110


Marta Gtz

Tabela 1

Procedura nadmiernej nierwnowagi dopuszczalne progi

Elementzewntrzny

Konkurencyjno Wymiar wewntrzny

re

dniaztrzec

hlatsa

ldanarac

hun

kuo

bro

tw

biecyc

h

(%

PKB)

Pozycjainw

estycyjnanetto

(%PKB)

%zmianaw

okresietrzec

hlate

fektywnego

kursuwymiany

REER

%zmianaw

okresiepiciu

latu

dzia

uw

wiatowym

eksporcie

%zmianawo

kresietrzec

hlat

kosztw

pra

cy

%zmianar

okdoro

kucennieruc

homoci

Kre

dytyud

zie

lonew

se

ktorzeprywatnym

(%PKB)

Za

duenie

prywatneja

ko

%PKB

Za

duenie

pu

bliczneja

ko

%PKB

re

dniaztrzec

hlatstopy

bezro

bocia

6

12

>6

>15

>160

>60

>10

rdo: Macroeconomic Imbalance Procedure Scoreboard: Eurostat indicators to support the detection ofmacroeconomic imbalances, STAT 12/25, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=STA-T/12/25&type=HTML (14.02.2012).

Zatem abstrahujc od spenienia warunkw przez Polsk, a wic od tego, jakbardzo upodobni si do eurolandu (konwergencja) i jak dobrze bdzie przygo-towana (kryteria konwergencji), szanse i zagroenia zwizane z czonkostwem

w stree euro w duej mierze zale od tego, jak sama strefa upora si z kry-zysem. Niektrzy ekonomici przyznaj, e Polska ma nawet swego rodzaju


21/110



komfort, pozostajc poza eurostref i cieszc si zwizan z tym swobodi korzyciami wikszej autonomii, jednoczenie prowadzc reformy majce nacelu wprowadzenie wsplnej waluty w najbardziej optymalnym momencie29.

W krgach konserwatywnych pojawiaj si te opinie, wedug ktrych to-czce si euro[pejskie] dyskusje s w zasadzie atrap zastpujc faktyczniepotrzebn Polsce dyskusj na temat strategicznych celw rozwojowych kraju30.Bez nich31Polsce grozi wpadnicie w puapk redniego dochodu, tj. osignicie

wyszych stanw rednich, ale nie poziomu wysoko rozwinitej gospodarki.Jednoczenie z najnowszego opracowania przygotowanego pod kierunkiemprof. J. Hausnera Jak awansowa w lidze wiatowej? Raport konkurencyjnoci

polskiej gospodarkiwynika, e o ile Polska radzi sobie z problemami koniunk-turalnymi, to jednak zaniedbuje rozwizywanie problemw strukturalnych

niby wci silni, tracimy rozwojow si (), uwaga rzdzcych skierowanajest na walk z doranymi skutkami spowolnienia, umykaj im kwestie stra-tegicznych wyzwa (Hausner)32. Za jedno z kluczowych dla Polski wyzwaautorzy raportu uznaj zmiany demograczne, ktre determinuj niekorzystnierozwj gospodarki i potencjalne zainteresowanie ni inwestorw z zagranicy.Wejcie do strefy euro nie miaoby zatem adnego istotnego przeoenia naszybszy rozwj gospodarczy Polski, a jedynie doprowadzio do nieoptymalnejdla naszych potrzeb polityki budetowej (peen pakt skalny) i monetarnej(stopy procentowe ustalane dla caej strefy). Ponadto, oprcz nieuchronnego

wzmocnienia waluty w ramach ERM2i jednorazowych kosztw zwizanychz partycypacj w ESM(dla Polski wycenianych na okoo 30-40 mld euro), Pol-ska utraci te istotne elementy suwerennoci gospodarczej poprzez wejciedo unii bankowej33. Polska powinna zatem przystpi do strefy euro dopiero

w momencie, gdy upora si z wasnymi sabociami i wypracuje mechanizmygwarantujce odporno na kolejne kryzysy34. W przeciwnym razie ewentualne29J. Zielonka, w: M. P i e l a c h, Budet UE to dowd, e Europa nigdy nie bdzie jednym pastwem,

Obserwator Finansowy 7.02.2013.30J. F. S t a n i k o, Zadba o siebie, Rzeczpospolita 6.01.2013.31Dyskutujmy zatem o tym, co zrobi, aby w cigu najbliszych kilkunastu lat zoty sta si re-

gionaln walut rozliczeniow i rezerwow na podobiestwo franka szwajcarskiego, Warszawazostaa drugim po Londynie najwikszym europejskim centrum nansowym poza stref eurooraz znaczc globalnie dolin rm IT, oraz jak zbudowa kilka skupisk nowoczesnego przemysu,bdcych motorami polskiego eksportu (Rzeszw, lsk, Krakw, Wrocaw), a take jak uczyniPolsk maksymalnie bezpieczn i wydajn energetycznie. Proponuj, cho nie wierz, by takadyskusja si ywioowo si rozkrcia, ibidem.

32Zob. w: Raport konkurencyjnoci polskiej gospodarki: demograczna katastrofa jest nieuchronna,Forsal 14.06.2013.

33J. F. S t a n i k o, Zadba o siebie...34J. K u n d e r a, Euro Crisis and the EMU Institutional Reforms, EQUILIBRIUM. Quarterly

Journal of Economics and Economic Policy vol. 8 (1), 2013, s. 30.


22/110


Marta Gtz

koszty mog neutralizowa wystpujce do tej pory korzyci czerpane z uczest-nictwa Polski w UE (gwnie jednolitym rynku).

Inne z przeprowadzonych bada35ekonometrycznych wykazay stosunkowo

duy wpyw waha kursu dolara amerykaskiego na kursy walut Polski, Czechi Wgier. Wnioski te sugeruj, e wahania kursu dolara amerykaskiego mogby rdem powstania zaburze w procesie ich integracji ze stref euro.

Przekrojowe i kompleksowe badania na temat efektw zwizanych z przy-stpowaniem do strefy euro nowych pastw w warunkach (po)kryzysowych

wskazuj na wielowymiarowo kontekstu i rnorodno zmiennych, jakiedo rzetelnej oceny skutkw czonkostwa s potrzebne36. Zarwno odpowiedniapolityka krajowa, jak i wsplna europejska musz ze sob wspgra. Zmiennepokryzysowe otoczenie sprawia, e szacunki zyskw i strat s jeszcze bardziej

obarczone warunkami ni to miao miejsce wczeniej (tj. dla uprzednich kal-kulacji opacalnoci z wprowadzenia euro). Bez wzgldu na szczegy nowejarchitektury strefy euro, kolejne wstpujce kraje musz liczy si z oferowanniejako w pakiecie wiksz integracj skaln, ale i koniecznoci zrzeczeniasi czci suwerennoci. Wan lekcj dla pre-ins pync z sytuacji pastwperyferyjnych strefy euro jest potrzeba uprzedniego przeprowadzenia reformgwarantujcych wiksz elastyczno i konkurencyjno gospodarek orazzapewnienie zdrowych nansw publicznych. W naszym interesie jest zatemfaktyczne (a nie tylkopro formaw celu samego spenienia wymogw) przy-gotowanie si do nowych realiw funkcjonowania w ramach strefy euro. Wielepyta nadal jednak pozostaje bez odpowiedzi: czy zasadne jest stosowaniekryteriw z Maastricht, czy nowe regulacje bankowe nie wpyn negatywniena segmentacj rynkw nansowych w Europie? Czy przypadek PIIGSnieprzeczy hipotezie endogenicznoci optymalnego obszaru walutowego (OWW),a wic porednio, czy nowe elementy unii skalnej nie ogranicz w przypadkukrajw takich jak Polska procesw doganiania37? W tym kontekcie naleynadmieni, e niektre z bada podkrelaj moliwo pojawienia si konwer-

gencji ex post,czyli akcentuj endogeniczny charakter tej kategorii, implikujc35J. B i l s k i, M. J a n i c k a, M. K o n a r s k i, Integracja rynkw walutowych wybranych krajw

Europy rodkowej z rynkiem euro w perspektywie ich przystpienia do ERM II i Unii Gospo-darczo-Walutowej, Materiay i Studia NBP z. 291/2013.

36A. Torj (ed.), E. Bednarek, J. Bza-Bojanowska, J. Osiska, K. Wako, D. Witkowski, EMU: the(post)crisis perspective. Literature survey and implications for the euro-candidates, MF WorkingPaper Series No. 11, March 2012.

37Por. wyniki prac M. T. B o r s i, N. M e t i u, The evolution of economic convergence in theEuropean Union, Discussion Paper Deutsche Bundesbank No. 28/2013, wskazujce w dugimokresie na brak faktycznej konwergencji w UE i wystpowanie jedynie regionalnych klubwkonwergencji oraz utrzymywanie si podziaw na stare i nowe kraje czonkowskie, a take

pewnej dywergencji wewntrz strefy euro.


23/110



przyspieszenie konwergencji po przyjciu euro38. Jednak podjta w jednymz Monitorw NBP odwoujca si do analizy literaturyprba podsumowa-nia dowiadcze z pierwszej dekady funkcjonowania strefy euro w kontekcie

hipotezy endogenicznoci optymalnych obszarw walutowych39

, zgodniez ktr wzrost intensywnoci wymiany handlowej midzy krajami prowadzido synchronizacji cykli koniunkturalnych, nie pozwolia na jednoznacznepotwierdzenie tej hipotezy.

Aktywno gospodarcza w Polsce, podobnie jak w innych krajach Europyrodkowo-Wschodniej, wykazuje zaleno od sytuacji gospodarek pastwstrefy euro, ale jak sugeruj badania, jest to raczej wynik transmisji, a niejednoczesnych (synchronicznych) szokw40. Taka opniona zaleno moeimplikowa nieoptymalny z punktu widzenia polskich potrzeb charakter poli-

tyki prowadzonej przez EBC. Ponadto powolne doganianie krajw eurolandupod wzgldem poziomu PKB per capita, a wic konwergencja szacowana naokres ok. 28 lat oznacza, e jeszcze przez prawie trzy dekady struktura polskiejgospodarki odbiega bdzie od tej wystpujcej w stree euro, co z kolei pozwalazakada wysokie prawdopodobiestwo szokw asymetrycznych. W pewnymuproszczeniu mona to interpretowa jako jeden z argumentw wskazujcy nanieracjonalno pospiesznego przyjmowania euro na obecnym etapie rozwoju.Powtarzajc za Jrgiem Asmussenem z EBC, mona stwierdzi, e nowe krajeczonkowskie UE, w tym Polska, powinny wchodzi do strefy euro szybko, alenie za szybko allegro ma non troppo41.

Podczas gdy rzd i rodowiska prorzdowe postuluj potrzeb w miarszybkiego wprowadzenia euro, przy czym niektrzy z politykw wskazuj

wrcz na konieczno ustalenia konkretnej daty tej akcesji42, stanowisko NBPczy Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) raczej dowodzi, i dawny entuzjazm

wobec euro wydaje si gasn w tych gremiach. wiadczy o tym moe np.zniknicie zapisu o woli i gotowoci do jak najszybszego wprowadzenia euro,jakie pojawiao si w ocjalnych dokumentach RPP po jej cyklicznych posie-

38P. K r a j e w s k i, K. P i a t, M. M a c k i e w i c z, Ocena wpywu cyklicznoci polityki skalnejna synchronizacj cyklu koniunkturalnego w Polsce i stree euro,Materiay i Studia NBPz. 266/2012.

39Monitor konwergencji realnej kwiecie 2013, Agnieszka Szczypiska, Biuro PenomocnikaRzdu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit Polsk, Ministerstwo Finansw. Departa-ment Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki.

40K. K o n o p c z a k, Konwergencja gospodarek pastw Europy rodkowo-Wschodniej wzgldemstrefy euro test wsplnego trendu i wsplnego cyklu, Bank i Kredyt nr 44 (4), 2013, s. 353-374; 370.

41J. A s m u s s e n,Auf dem Weg zum Euro allegro ma non troppo, http://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2013/html/sp130825.de.html (25.08.2013).

42

Danuta Hbner, Dariusz Rosati.


24/110


Marta Gtz

dzeniach. Najpewniej wiza to mona z bdc nastpstwem wprowadzeniaeuro utrat pozycji i funkcji penionych przez te instytucje do tej pory (prezesNBP bdzie uczestniczy w spotkaniach prezesw i gubernatorw ESBC, NBP

bdzie natomiast wykonawc decyzji EBC odpowiedzialnym za utrzymanierezerw walutowych, zarzdzanie rezerwami obowizkowymi bankw, przepro-wadzanie operacji otwartego rynku, zapewnianie pynnoci sektora, ponadtobdzie skada si na rezerwy EBC, wniesie wkad do kapitau subskrypcyjnego,bdzie musia wykorzystywa rezerwy do obrony zotego w ERM2, ale bdziete mia udzia w zyskach generowanych przez EBC). Wejcia do strefy euronie mona traktowa w kategoriach binarnych jak nie wejdziemy teraz, to

wszystko si przed nami zamknie. Nie wydaje si zatem zasadne twierdzenie,jakoby Polska nie przystpujc szybko do strefy, tracia w wymiarze dyploma-

tycznym. Przetasowania na scenie unijnej, zwrot ku socjalistycznym rzdomwe Francji, rosncy eurosceptycyzm Wielkiej Brytanii sprawiaj, e midzyinnymi Niemcy poszukuj nowych sojusznikw, wobec czego kryzysde factopowinien by nas wyleczy z kompleksw: () obawy, e Europa nam ucieknie,s na wyrost, bo ona nas take potrzebuje43.

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii Paul Krugman uwaa, ePolska nie powinna przyjmowa wsplnej waluty. W opinii analitykw, takedla inwestorw zagranicznych pozostawanie Polski poza eurostref nie stano-

wi problemu44. Polska skorzystaa na elastycznym kursie zotego w kryzysie2009 r., bo mimo powiza gospodarczych z reszt UE, a zwaszcza stref euro,pomogo to jej unikn recesji45.Naley podkreli, e dla gospodarek stosun-kowo zamknitych, ale duych, takich jak Polska, posiadajcych pynny rynekkapitaowy i walutowy, w ktrych istotn rol odgrywa popyt krajowy, argumentyza ustaleniem sztywnego kursu waluty s mniej przekonujce ni w przypadkumaych i otwartych pastw, wystawionych na ryzyko rynkw nansowych.

Wedug Cezarego Wjcika z Katedry Finansw Midzynarodowych SGH,b. doradcy prezesa NBP i szefa Biura ds. integracji ze stref euro w NBP, ze

wzgldw politycznych Polska przyjmie euro nie wczeniej ni za 10 lat (takadencja Parlamentu to 3 lata, kolejna 4 raczej te nie, do tego dochodz conajmniej 2 lata ERM2, co razem daje okoo 10 lat), a zwizanej z tym utraty

43 Ludwik Kotecki, gwny ekonomista Ministerstwa Finansw, zob. http://forsal.pl/artykuly/684752,kotecki_europociag_nam_nie_odjedzie.html (25.02.2013).

44 http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,13392645,Analitycy__euro_dla_Polski_nie_na_tym_eta-pie__debata.html#ixzz2KmzbzyRT (13.02.2013).

45Wsplna waluta o staym, sztywnym kursie wymusza sztywne ceny, a sposobem zdobywaniakonkurencyjnej przewagi jednych pastw nad innymi jest obnika kosztw i pac. Na przykadziekrajw rdziemnomorskich wida, jak jest to trudne Alex Lehmann z Europejskiego Banku

Odbudowy i Rozwoju, www.forbes.pl (15.02.2013).


25/110



suwerennoci nie naley si ba (stracimy autonomi w podejmowaniu decy-zji odnonie do stp procentowych w Polsce, z drugiej strony bdziemy mieliudzia w decyzjach na poziomie europejskim)46.

Majc na uwadze zalene od opcji politycznej czy instytucji i obecnew krgach samych ekonomistw rozbienoci w ocenie kosztw i korzyci py-ncych z czonkostwa w stree, a take trudnoci z ich aktualnym i rzetelnymoszacowaniem wynikajcym ze skali (po)kryzysowych modykacji i reform,naley podkreli, e nie chodzi o to, by w eurostree by, lecz o to, by si

w niej utrzyma i skorzysta, (...), a dyskusja musi si toczy wok kwestii:czy Polsk na to sta i czy jej gospodarka poradzi sobie na dusz met47.

Wedug bada Grant Thorntoncytowanych przez polskie media na pocztkuczerwca 2013 r. poparcie rodowisk biznesowych dla przyjcia euro wynosi ju

tylko 56% mniej ni w Danii (59%), na Litwie 64%) czy otwie (61%).

wskazuje na konieczno rozszerzeniakryteriw konwergencji...

Z wprowadzeniem wsplnej waluty cile zwizany jest problem konwergen-cji. Najpopularniejsz w odbiorze medialnym jest z pewnoci konwergencjanominalna, czyli tzw. zbieno stp podstawowych kategorii makroekono-micznych zapisanych w Traktacie z Maastricht, std nazywana kryteriamiz Maastricht. Z powodu kryzysu panuje zamieszanie w ich wyznaczaniu48. Np.na pocztku roku kryterium inacji nie spenialimy, bo jego wyznacznikiembyy Szwecja, Irlandia i Grecja, czyli jeden kraj spoza strefy euro i dwa krajeobjte programem ratunkowym. Tak samo byoby w przypadku stp procen-towych, ale wyczono Irlandi i Grecj, bo s w programie, pozostaa wicSzwecja z bardzo niskimi stopami i Polska z najwyszymi w Europie. To wedugekspertw pokazuje niestety pewn nieprzystawalno kryteriw do obecnej

sytuacji. Postpy na drodze do ich spenienia publikowane s co miesic przezMinisterstwo Finansw. Jak wynika z wrzeniowego Monitora konwergencjiPolska wypeniaa w lipcu 2013 r. dwa z czterech kryteriw konwergencji no-minalnej. Byo to kryterium stabilnoci cen rednie 12-miesiczne tempo

wzrostu indeksu HICPwynioso 1,8% i byo nisze o 0,6 pkt. proc. od wartoci

46 http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,13405786,Doradca_prezesa_NBP__Polska_raczej_nie_przyjmie_euro.html#ixzz2KxL1JMDP (15.02.2013).

47 http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,13392645,Analitycy__euro_dla_Polski_nie_na_tym_eta-pie__debata.html#ixzz2Kn0BBWMw (13.02.2013).

48

L. Kotecki, za: DGP 25.02.2013.


26/110


Marta Gtz

referencyjnej, oraz kryterium stp procentowych rednia dugoterminowastopa procentowa za ostatnie 12 miesicy wyniosa 4,1% i bya o 1,0 pkt. proc.nisza od wartoci referencyjnej, ktra osigna 5,1%. Kryterium skalnego nie

speniamy ze wzgldu na naoon na Polsk procedur nadmiernego decytu,podobnie jak kryterium kursu walutowego ze wzgldu na fakt, e Polska nieuczestniczy w mechanizmie ERM2.

Inny rodzaj zbienoci dotyczy konwergencji struktury gospodarki i poziomuPKBper capita. W 2012 r. Polska wypadaa sabo, osigajc okoo 65% unijnegoPKB (gorzej tylko Litwa, otwa, Bugaria i Rumunia). Przygotowywany przezMinisterstwo Finansw Monitor konwergencji cyklicznej podkrela pog-bienie si rnic midzy strukturami tworzenia PKB i inwestycji w Polsce i wstree euro, ale jednoczenie zauwaa trend wzrostowy w zakresie podobiestwa

struktur konsumpcji midzy oboma obszarami. Ponadto podobnie ksztatujsi cykle koniunkturalne w Polsce i w stree euro w zakresie wszystkich roz-patrywanych skadowych. Wci niski pozostaje poziom skorelowania szokwdotykajcych obu obszarw. Zarwno w przypadku szokw podaowych, jaki popytowych poziom wspczynnikw korelacji jest niski. Wysokim stopniemsynchronizacji charakteryzuj si natomiast odpowiedzi gospodarki polskiejoraz strefy euro na impulsy koniunkturalne. Oznacza to podobiestwo szyb-koci dostosowa obu gospodarek po wystpieniu zaburzenia. W najnowszymraporcie czytamy: Stopie synchronizacji cykli koniunkturalnych stanowi

wane uwarunkowanie bilansu korzyci i kosztw czonkostwa kraju w uniiwalutowej. Identykacja obszarw odpowiedzialnych za ewentualn desynchro-nizacj cykli uatwia bowiem dobr narzdzi instytucjonalnych pozwalajcychna zwikszenie symetrii szokw dotykajcych obu obszarw gospodarczychlub na popraw funkcjonowania alternatywnych wzgldem niezalenej poli-tyki pieninej i kursowej mechanizmw absorpcji szokw. Przeprowadzona

w najnowszym numerze Monitora analiza wskazuje na wzrost podobiestwaksztatowania si cykli koniunkturalnych w Polsce i w stree euro w zakresie

wszystkich rozpatrywanych skadowych. W kontekcie podobiestwa strukturgospodarczych doszo za do pogbienia rnic midzy strukturami tworze-nia PKB oraz inwestycji w Polsce i w stree euro. Trend ten w duej mierzeuznaje si za pochodn kryzysu nansowo-gospodarczego. Poza tym struktu-ra inwestycji w Polsce w tym okresie bya silnie determinowana trwajcymprocesem przygotowa do Euro 2012 oraz wysokim stopniem wykorzystaniafunduszy unijnych49. Mwic o tym rodzaju konwergencji zbienoci cykli

49Monitor konwergencji realnej kwiecie 2013, Agnieszka Szczypiska, Biuro Penomocnika

Rzdu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit Polsk, Ministerstwo Finansw. Departa-ment Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki.


27/110



koniunkturalnych mona przytoczy badania NBP wskazujce, e w ramachjedynej pozostajcej w gestii pastwa polityki skalnej praktyczne moliwo-ci zastosowania reguy majcej na celu popraw zbienoci przebiegu cyklu

koniunkturalnego w Polsce z tym europejskim, dla ktrego jak naley mnie-ma, EBC prowadzi bdzie polityk monetarn, jest znikoma50. Trzeba tewspomnie, e NBP chce w nowelizacji ustawy o Narodowym Banku Polskimdoda punkt przewidujcy sformalizowane wyodrbnienie instrumentw narzecz zapewnienia stabilnoci krajowego systemu nansowego51.

Jak wspomniano, bilans kosztw i korzyci z czonkostwa Polski w streeeuro zalee bdzie w duej mierze od tego, jak sama strefa upora si z kryzysem.W tym kontekcie ekonomici podkrelaj potrzeb aktualizacji i rozszerzeniakatalogu, tradycyjnie przyjmowanych za jedyny wymagany prg, kryteriw

z Maastricht.W wypowiedziach wikszoci ekonomistw jako pokosie kryzysu i jako

lekcja z dowiadcze Hiszpanii, Irlandii czy Portugalii pojawia si kwestiaspeniania wicej ni li tylko kryteriw nominalnych konwergencji. C. Wjcikproponuje pi dodatkowych warunkw uwzgldniajcych specyk polskiejgospodarki. Dotycz one realnej stopy procentowej, realnego kursu walutowego,inacji, regu skalnych i nadzoru bankowego.

Czonek RPP Andrzej Bratkowski akcentuje znaczenie polityki skalnejjako poduszki bezpieczestwa i jedynego pozostajcego w gestii pastwainstrumentu po rezygnacji z autonomicznej polityki monetarnej. Jego zdaniem

wejcie do strefy euro powinno nastpi przy dugu poniej 40% PKB, gdytaki poziom da pole manewru dla polityki skalnej. Kryzys pokaza, e dobre

wykorzystanie automatycznych stabilizatorw moe oznacza gwatownywzrost dugu publicznego w krtkim czasie, () niewtpliwie przy znacznieniszym dugu zyskujemy wiksze pole manewru dla polityki skalnej, jakosubstytutu polityki monetarnej.

Przedstawiciel zarzdu NBP Andrzej Raczko podkrela z kolei, e do strefy

euro naley przystpi dopiero wwczas, gdy upora si ona z obecn nieefek-tywnoci, a w interesie Polski jest jak najkrtsze przebywanie w korytarzuERM2. Musimy wytrzyma co najmniej te 2 lata (), a bez dodatkowegomechanizmu wspierajcego, np. w postaci supa walutowego ze strony EBC,to bdzie bardzo trudno zrealizowa. Mao realistyczn i odwan, ale dla

50P. K r a j e w s k i, K. P i a t, M. M a c k i e w i c z, Ocena wpywu cyklicznoci polityki skalnejna synchronizacj cyklu koniunkturalnego w Polsce i stree euro, Materiay i Studia NBP z.266/2012.

51 NBP chce uporzdkowa instrumentarium banku centralnego, Obserwator Finansowy

16.09.2013.


28/110


Marta Gtz

Polski niezwykle wan, koncepcj niewchodzenia do korytarza ERM2przedprzyjciem euro zaproponowa w kwietniu szef NBP Marek Belka: Polskapowinna sygnalizowa, e wymg pobytu w mechanizmie kursowym ERM2

jest bardzo powan barier, ktra moe uniemoliwi przyjcie euro, dlategonaley cho prbowa ubiega si o zaproszenie do strefy euro bez obowizkuspenienia kryterium kursowego. Z racji rozmiarw rynku walutowego (duy)

wejcie do ERM2 jest bardzo niebezpieczne, gdy wystawia nas na rnegorodzaju spekulacje. Wedug C. Wjcika, Polska powinna zabiega o elastyczn,ale symetryczn interpretacj kryterium ERM2, czyli +/-15% (obecnie +15%,

-2,5%; w jej ramach na kracach pasma NBP moe w przypadku koniecznejinterwencji liczy na pomoc ECB, w rodku pasma musi dziaa sam) orazucilenie wartoci referencyjnej dla oceny inacji (ktre wartoci z jakich

krajw s brane pod uwag).Zaproszeni do debaty przez prezydenta Komorowskiego w kwietniu 2013 r.

ekonomici, urzdnicy i przedstawiciele sektora prywatnego niemal jedno-gonie ocenili, e najwikszy problem stanowi bdzie kryterium skalne52.Stanisaw Gomuka, gwny ekonomista BCC uwaa, e najwikszym proble-mem jest decyt budetowy, ktry w skali caego sektora mieci si w obszarzemidzy 3% a 8% PKB53i ktry de facto odpowiada za 80-90% caego problemu

wejcia do strefy euro. Grzegorz Koodko uwaa za bezpieczny poziom decytuw okolicach 2%, a dug publiczny 50% PKB, a A. Bratkowski, czonek RPP su-geruje maksymalnie 40% PKB jako minimum, do ktrego powinnimy dy.Andrzej Rzoca, take z RPP, w tym kontekcie traktuje za kluczow kontrolwzrostu wydatkw publicznych, ktra wymaga silnie umocowanej w prawiereguy wydatkowej spjnej ze zreformowanym paktem stabilnoci i wzrostu.Z kolei w opinii Rafaa Antczaka, czonka zarzdu Deloitte, reforma wydatkww Polsce to nie tylko problem polityczny, ale take braku zdolnoci do pog-bionej diagnozy na ile sektor publiczny w Polsce jest w ogle efektywny.

Brakuje jednoznacznych opinii na temat wykorzystania rezerw, ktrymi

zarzdza NBP (na koniec 2012 r. polski bank centralny mia rezerwy dewizo-we warte ponad 82,5 mld euro). Cz ekonomistw (G. Koodko) uwaa, eprzed wejciem Polski do strefy euro nawet poowa rezerw powinna zostaprzeznaczona na spat zaduenia, potem ich utrzymywanie na tak wysokimpoziomie nie bdzie ju konieczne w celu ewentualnej obrony kursu wasnej

52 M. Pielach, zob. http://www.obserwatornansowy.pl/tematyka/nanse-publiczne/bez-zmniej-szenia-wydatkow-nie-ma-mowy-o-wejsciu-do-strefy-euro (5.04.2013).

53Co wynika nie tylko z obecnego stanu koniunktury, ale powodowane jest przez dwa czynniki,wedug M. Belki zwikszajce decyt budetowy w sposb strukturalny OFE o ok. 0,6% PKB

i moliwo korzystania z funduszy europejskich o ok. 1% PKB.


29/110


30/110


Marta Gtz

lepsze dla gospodarki (videnieefektywne inwestycje w sektorze mieszkanio-wym w Hiszpanii). Podsumowujc, o ile politycy i przedsibiorcy s za szybkimprzyjciem wsplnej waluty, ekonomici i naukowcy wykazuj daleko posunit

ostrono. Ale czy mona pozosta znaczcym czonkiem Unii Europejskiej,jeeli si zaoy, e bdzie si w nieskoczono poza stref euro55.Nie naley spieszy si z przystpieniem do strefy euro, lecz rozpocz

systematyczne, kompleksowe przygotowania do przyjcia wsplnej walutyw rednim okresie ocenia szef Wydziau Integracji Europejskiej w NBP To-masz Ciszak56. Przygotowania powinny mie na celu spenienie zarwno nomi-nalnych kryteriw konwergencji, jak i konwergencji realnej, tak aby PKB Polski

per capita wynis w 2020 r. ok. 80-85% redniego PKB UE. W styczniu 2013 r.szacowano j na 65% redniej UE, co pozwala przypuszcza, e za 20-30 lat

dogonimy Europ.Przygotowania musz te dotyczy kwestii prawnych, przede wszystkim

zmiany konstytucji. Ze wzgldu na trudnoci ze zdobyciem niezbdnej wik-szoci w Sejmie, by wprowadzi euro, premier pod koniec marca opowiedzia siza pomysem wprowadzenia do konstytucji zapisw, i o przystpieniu do strefyzadecyduje referendum (uzyskanie zgody na tak zmian jest atwiejsze).

Uywajc obrazowych porwna, Polska nie moe sobie pozwoli na krt-kotrwae zorientowanie tylko na uzyskanie zgody na akcesj poprzez samospenianie kryteriw, czyli jak to ujmuje wiceprezes banku Wgier syndromboksera57. Faktycznie liczy si powinna realna konwergencja, a zatem tzw.

wizka ksztatowania si podstawowych kategorii ekonomicznych nie moesi zanadto rozchodzi.

Syntetycznym wskanikiem rzeczywistej gotowoci gospodarki kraju doprzyjcia wsplnej waluty moe by tzw. test Browna, czyli nieformalny ze-staw piciu kwestii, jakie podobno przesdziy w 1997 r. o nieangaowaniusi Wielkiej Brytanii w integracj ze stref euro. Z przeprowadzonej wrd pro-minentnych polskich ekonomistw58przez dziennik Forsal ankiety wynika

w zasadzie, e Polska jest sabo przygotowana do czonkostwa. Po pierwsze,

55Minister J. Rostowski.56Strefa euro: pocig odjedzie w 2020, Rzeczpospolita 8.01.2013.57Dos. Chodzi o to, e czasem bokser musi wystpi w wadze innej ni jego wasna. Wie, e

musi przybra na wadze na moment waenia. Dlatego wypija np. duo wody, ktr wydala jupo zejciu z wagi. Jego waga, gdy jest na ringu, nie ma ju znaczenia. Tak okrela si zachowaniekrajw, ktre musz przej ocen, by wej do strefy euro syndromem boksera , T. C i s z a k,Do strefy euro nie da si wej szybko, Obserwator Finansowy 18.03.2013.

58Udzia w ankiecie wzili: Stanisaw Gomuka, Witold Orowski, Stanisaw Kluza, Jakub Borowskii Ryszard Petru. Z ich odpowiedzi jasno wynika: nie jestemy gotowi na euro, zob. Czy Polska

powinna przyj euro? Test metod angielsk, Forsal 22.04.2013.


31/110



cykle koniunkturalne i struktury gospodarcze Polski i pastw UGW s w ocenieankietowanych raczej na tyle kompatybilne, aby gospodarki polska i obecnychczonkw strefy mogy funkcjonowa bez zakce, przy ujednoliconych sto-

pach procentowych. Po drugie, gospodarka Polski charakteryzuje si niestetyzbyt ma elastycznoci (udzia tzw. wydatkw sztywnych, rynek pracy), abysprosta ewentualnym wpywom destabilizacyjnym, jakie mog si pojawi

wraz z asymetrycznymi szokami. Po trzecie, wydaje si, e przystpienie dostrefy euro stworzy lepsze warunki do podejmowania dugookresowych decyzjidotyczcych inwestowania w Polsce, ale przypadek przegrzania gospodarekPIIGS nie moe by ignorowany. Po czwarte, niejednoznacznie wypada ocenaewentualnych skutkw, jakie bdzie miao przystpienie Polski do strefy eurodla konkurencyjnoci naszego sektora usug nansowych, cho to kwestia

z punktu widzenia udziau tej gazi gospodarki dla Polski o nieduym znacze-niu, a waniejsz wydaje si waciwy nadzr i fundamenty makroekonomicz-ne. Po pite wreszcie, raczej pozytywnie wypada ocena wpywu czonkostwa

w stree na szybszy wzrost gospodarczy i zwikszenie zatrudnienia.Wydaje si, e wrd polskich ekonomistw panuje konsensus co do tego,

e po pierwsze, przystpienie do strefy wymaga spenienia znacznie wicejni tylko kryteriw z Maastricht w tym funkcjonowania odpowiedniegonadzoru makro (kwestia doprecyzowania zakresu obowizkw KNF i NBP)oraz elastycznych rynkw pracy i produktw (sdy), a po drugie obecno

w eurostree musi by oceniania w kategoriach dugoterminowych, tj. zdol-noci do osigania korzyci, wzrostu gospodarczego itp. w dugim okresie, cojest lekcj wycignit z przypadku PIIGS.

Rozwizania oprcz kwestii ekonomicznych, tak w zakresie nominalnejkonwergencji, jak i zmian strukturalnych (zmniejszenie relacji dugu pu-blicznego do PKB, decyt na poziomie celu redniookresowego, czyli 1% PKB,uelastycznianie rynku pracy, na co zwraca uwag KE, wskazujc m.in. na tzw.umowy mieciowe) i politycznych (zmiana konstytucji), wymagaj te sprawy

czysto techniczne. Dlatego w opinii L. Koteckiego, Polska bdzie gotowa doprzyjcia euro najwczeniej w 2016 r.59

Dla Polski cenne powinny by dowiadczenia krajw regionu. Pierwszympostkomunistycznym krajem, ktry przyj wspln walut w 2007 r., byaSowenia. We wszystkich pastwach regionu, ktre wprowadziy euro, nieuza-sadnione okazay si obawy o wzrost inacji. Jak pokazuje przykad Sowenii,do dzi znajdujcej si w recesji, wikszym problemem okaza si mog nie-dopasowania strukturalne. Sowacja przyja euro w 2009 r. przy wysokim nie-

59

DGP 25.02.2013, wywiad z L. Koteckim, gwnym ekonomist Ministerstwa Finansw.


32/110


Marta Gtz

korzystnym kursie korony, ale przeprowadzone reformy pozwoliy odbudowakonkurencyjno, a samo euro okazao si tarcz, ktra ochronia kraj przedgwatownymi wahaniami kursu waluty, od ktrych ucierpiay inne kraje Europy

rodkowej pod koniec 2008. Estonia wesza do strefy euro w 2011 r., doprowa-dzajc do nau swoj wieloletni polityk zwizania kursu korony ze wsplnwalut. Reim izby walutowej oznacza, e i tak nie prowadzia ona wasnejpolityki pieninej. Cho take bugarski lew powizany jest z euro sztywnymkursem, kraj nie zamierza w najbliszej przyszoci przystpowa do eurostrefy.Patrzc jednak wycznie przez pryzmat ekonomii, dla Polski najbardziej poucza-jce s rozbiene dowiadczenia Sowacji i Sowenii, uwaa Peter A. Montalto zbanku Nomura, akcentujc znaczenie nie tylko kursu wymiany w momencieprzystpowania, ale przede wszystkim podobiestwo strukturalne gospodarki.

Dobrze byoby, eby dyskusja nad przystpieniem Polski do eurolandu miaamerytoryczny charakter. Biorc pod uwag, e liczba czonkw UE nie nalecychdo strefy euro systematycznie spada, a formua funkcjonowania Wielkiej Brytanii

w UE moe ulec zmianie w latach 2015-2019, warto przygotowa w Polsce raportna wzr szwedzkiego raportu Calmforsa, podejmujcy w sposb kompleksowykwestie kosztw i korzyci pyncych z przyjcia euro60. Dokument taki mgbytake przyczyni si do poprawy jakoci obecnej debaty.

Na razie jednak w eurostree jest zbyt wiele niewiadomych, a zdania eko-nomistw s podzielone. Coraz wyraniejszy jest jednak gos o potrzebie fak-tycznego dugotrwaego osignicia kryteriw konwergencji, w tym zwaszczakonwergencji realnej, czyli dopasowania szeroko rozumianej struktury gospo-darki Polski do tej strefy euro pod wzgldem demograi, imigracji, rolnictwa,skonnoci do oszczdzania czy poziomu innowacji. Nie wystarczy, ot tak poprostu, obniy decyt budetowy, inacj, stopy procentowe i ju.Gospo-darka musi by wczeniej odpowiednio przygotowana strukturalnie, ponadto

warunkiem osignicia stabilnoci jest te uzyskanie wyszego poziomu PKBna gow mieszkaca61.

Podsumowujc, polscy ekonomici podkrelaj potrzeb rozszerzenia listytradycyjnych kryteriw konwergencji, postuluj modykacj istniejcych(ERM2), a take widz konieczno doprecyzowania wartoci referencyjnychbranych pod uwag przy ocenie krajw62.

60P. T o k a r s k i, E. W i k l u n d, Dziesi lat po szwedzkim nej dla euro: wnioski dla Polski,Biuletyn PISM nr 78 (1054), 29.07.2013.

61Belka: Polska skorzysta na wejciu do strefy euro, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Belka-nie-dam-sie-namowic-na-wskazywanie-dat-wejscia-do-eurostrefy-2760192.html (14.02.2013).

62Por. R. V e t t e r,Polen und der (fehlende) EU-Diskurs, Deutsches-Polen Institute. Polen Analyse

Nr. 130, 3.09.2013, s. 4.


33/110



akcentuje zasadno uczestnictwa w nowo tworzonejarchitekturze unijnej, cho nie bez zastrzee...

Europejski system zarzdzania tworz rnorodne normy prawne i instytu-cje63. W niektrych z nich Polska uczestniczy od pocztku, w innych stara siuzyska miejsce i prawo gosu. Wola przyjcia euro oznacza, e obowizuj nasokrelone procedury podlegamy ocenom w ramach procedur nadmiernegodecytu i nadmiernej nierwnowagi, koordynujemy z KE plany i programy

wedug harmonogramu Europejskiego Semestru. Jednoczenie Warszawa starasi wsptworzy nowe struktury unijne/strefy euro, jeli to moliwe, lub conajmniej zapobiega marginalizacji naszego kraju, gdy inni prowadz prace

w tym zakresie.

Polska uczestniczy w Europejskim Semestrze, co oznacza okresowe konsul-tacje i koordynacje, za ktre odpowiada Ministerstwo Gospodarki. Zobowi-zana jest do systematycznego przedkadania KE aktualizacji programu kon-

wergencji i programu reform. Przekazane uwagi i wytyczne KE/RUE powinnyby dalej uwzgldnianie w planach budetowych krajw czonkowskich, takaby usprawni koordynacj wewntrz UE. Wskazwki uzyskane przez stronPolsk w tej procedurze obejmoway midzy innymi dziaania w obrbie ryn-ku pracy aktywizacja kobiet czy zatrudnienie dla osb modych. Najnowsza

aktualizacja Programu Konwergencji, ktr Polska przesaa w kwietniu doBrukseli64, zakada w 2014 r. wzrost PKB na poziomie 2,5%, obnienie de-cytu sektora nansw publicznych do 3,3% PKB, a relacj dugu publicznegodo PKB wyznaczan wedug metody unijnej na 55,7%. Wedug aktualizacjiProgramu Konwergencji do 2016 r. wcznie oczekiwane jest utrzymanie sitendencji do umacniania kursu zotego. Dokument przewiduje take, e inacjabdzie pozostawa na niskim poziomie, co powinno znale odzwierciedlenie

w polityce monetarnej. W 2014 r. wzrost cen towarw i usug konsumpcyj-nych ma wynie 2,4%, by w latach 2015-2016 ustabilizowa si na poziomie

2,5%. Decyt na rachunku biecym bilansu patniczego bdzie si pogbiai wyniesie odpowiednio 3,3% w 2014 r., 3,9% w 2015 r. oraz 4,5% w 2016 r.Resort nansw oczekuje, e w horyzoncie prognozy, czyli do 2016 r., decytten bdzie w wikszoci nansowany napywem kapitau dugookresowego, tj.

63Eksperci wyraaj wtpliwoci, czy nowa architektura, w tym Pakt Fiskalny faktycznie rozwizujproblemy koordynacji wewntrz strefy euro, por. J. M o r t e n s e n, The EUs Economic Policy

Architecture after the Ratication of the Fiscal Treaty, CASE Network E-briefs No. 02/2013,http://www.case-research.eu/sites/default/les/publications/2013_02_J.Mortensen.pdf.

64 http://wyborcza.biz/Waluty/1,111132,13825099,Rzad__W_2014_r__wzrost_PKB_nam_przy-

spieszy__decyt.html#ixzz2Rq3W3L6f (29.04.2013).


34/110


Marta Gtz

zagranicznymi inwestycjami bezporednimi i rodkami klasykowanymi narachunku kapitaowym, gwnie europejskimi funduszami strukturalnymi(co wydaje si sytuacj korzystniejsz w porwnaniu z nansowaniem kapi-

taem krtkoterminowym). Zgodnie z wytycznymi Rady UE zamiarem rzdus dziaania majce na celu aktywizacj na rynku pracy, popraw zarzdzaniaaktywami Skarbu Pastwa oraz procesu prywatyzacji i zapewnienie korzyst-niejszych warunkw dla prowadzenia dziaalnoci gospodarczej.

Najnowsze zalecenia pod adresem Polski formuowane przez Rad ECOFINw ramach Semestru Europejskiego (country-specic recommendations), kt-rych wdroenie przyczynia si bdzie do realizacji celw strategii Europa2020, dotycz65 m.in.: dalszych wysikw na rzecz konsolidacji skalnej;dziaa poprawiajcych sytuacj osb modych na rynku pracy; dziaa

wspierajcych zwikszanie udziau kobiet na rynku pracy, zwaszcza poprzezinwestowanie w system opieki nad dziemi; zmian w systemach emerytalnychi dziaa zwikszajcych szanse na zatrudnienie osb starszych; dalszychdziaa sucych zapewnieniu sprzyjajcego innowacjom otoczenia biznesu;

wprowadzenia deregulacji zawodw; ograniczenia obcie administracyjnych;realizacji inwestycji infrastrukturalnych w dziedzinie energetyki, transportukolejowego, dostpu do szerokopasmowego Internetu, gospodarki odpadamioraz gospodarki wodnej. Postpy z wdraania tych zalece maj by przedsta-

wione w przyszorocznej aktualizacji Krajowego Programu Reform na rzeczrealizacji strategii Europa 2020 i Programie Konwergencji.

Wielu ekonomistw niepokoi jednak nadmierny i nieuzasadniony optymizmstrony polskiej: Prognozy Ministerstwa Finansw oraz Komisji Europejskiej

wskazuj, e coraz bardziej rnimy si w ocenie perspektyw rozwojowychPolski66. Ministerstwo w swych optymistycznych ocenach utrzymuje, etempo wzrostu PKB Polski bdzie wysze ni u naszych zachodnich ssiadwczy rednia w UE; jest to zaoenie suszne, z tym e rnica ta systematycz-nie maleje. Krytykowany jest take brak pomysu na pobudzenie wzrostu,

a jedynie mechaniczne uzalenianie tempa rozwoju polskiej gospodarki od tego,co dzieje si w Europie. Padaj nawet opinie, e ten optymizm wynika z faktu,e Program Konwergencji (i jego aktualizacje) traktowany jest jako dokumentnie tylko prognostyczny, ale rwnie propagandowy. Nie mona jednak niedostrzega wysikw majcych na celu popraw bilansu strukturalnego orazzapowiadanych reform podniesienie stawki podatku akcyzowego na papierosy,

65Nowe zalecenia Rady UE dla Polski, http://www.mg.gov.pl/node/18884 (12.08.2013).66W. G a d o m s k i, Wolniejszy wzrost gospodarczy pogarsza stan nansw Polski, Obserwator

Finansowy 8.05.2013.


35/110



objcie akcyz gazu ziemnego do celw opaowych, podniesienie stawki VATdo 23% na wyroby sztuki ludowej oraz rkodziea ludowego i artystycznego,zmiany w zakresie moliwoci odliczania podatku naliczonego przy zakupie

samochodw z tzw. kratk, brak waloryzacji progw przy podatku dochodowym,ograniczenie ulgi w PIT z tytuu uytkowania Internetu. Rzd planuje te wzrostwydatkw w tempie rwnym inacji poprzez utrzymanie reguy wydatkoweji nieprzyjmowanie projektw zwikszajcych decyt67, a take zamroenie

wynagrodze w podsektorze centralnym i podsektorze ubezpiecze spoecz-nych. Dug liczony wedug metodologii unijnej ESA 95 ju dawno przekroczyprg 55% PKB przewidziany konstytucj, jednak dla wdraania odpowiednichmechanizmw liczy si przekroczenie progu wyznaczonego wedug metodo-logii krajowej68. Gdyby do tego doszo, wprowadzenie przewidzianych ustaw

dziaa zakaz wzrostu wynagrodze, cenowa waloryzacja rent i emerytur przypominaoby politycznie amerykaski klif skalny. Dziaanie pierwszegoz progw na poziomie 50% PKB zostao zawieszone (dos. zwolniono hamu-lec dugu) w poowie 2013 r. w zwizku z koniecznoci nowelizacji budetui zwikszeniem decytu o 16 mld zotych (antycykliczne posunicie zapobie-gajce dalszemu sabniciu gospodarki)69.

Polska jako sygnatariusz Szeciopaku objta jest procedur wczesnegoostrzegania i ewentualnych rekomendacji, czyli ramieniem prewencyjnymi korekcyjnym Procedury Nierwnowagi Makroekonomicznej (MIP). Ostatnieoceny w ramach tablicy wynikw MIP, mimo przekroczenia progw, nie uza-sadniaj objcia Polski cilejszym monitoringiem. Polska przekracza jedyniedozwolone progi w zakresie sytuacji zewntrznej, a wic pozycji inwestycyjnejnetto oraz zmian decytu na rachunku obrotw biecych. Zastrzee niebudz za to inne wskaniki dotyczce konkurencyjnoci, a wic ksztatowaniasi jednostkowych pac, realnego kursu wymiany czy sytuacji wewntrznej

zaduenia prywatnego czy publicznego, a take stopy bezrobocia. Jednocze-nie te lekko przekroczone wartoci wskanikw wyszy decyt obrotw

67Por. przyp. 53 moliwo zawieszenia tej reguy w obliczu koniecznoci nowelizacji budetu.68Krajowa metodologia liczenia dugu publicznego z roku na rok coraz wyraniej odbiega od me-

todologii ESA 95. W 2012 r. rnica midzy obu metodologiami wyniosa 2,9 pkt. proc.69Decyzja ta spotkaa si raczej ze zrozumieniem wrd ekonomistw, nie wyraano obaw nawet

o moliwo zawieszania tzw. kotwicy dugu, zakadajcej wzrost wydatkw elastycznych o 1 pktproc. powyej inacji. Zdaniem ekspertw skala ubytkw w dochodach zmusza do dziaaniai stanowi mniejsze zo wobec alternatywy kreatywnej ksigowoci i upychania dugu w r-nego rodzaju funduszach itp. Std decyzja o zwikszeniu decytu o 16 mld z i zaoszczdzaniupozostaych 8 mld. Oczywicie krok ten wyduy i utrudni zabiegi o zaprzestanie obejmowaniaPolski procedur nadmiernego decytu przez Komisj Europejsk, zob. Nowelizacja budetu2013: Polska moe mie najwysz kwot decytu w historii, Forsal 17.07.2013; A. C i e l a k-

-W r b l e w s k a, Rzd zwalnia hamulec dla dugu, Rzeczpospolita 17.07.2013.


36/110


Marta Gtz

biecych, nisza pozycja inwestycyjna netto, skala deprecjacji waluty czy skalazmian w zakresie prywatnego dugu tumaczone s na nasz korzy. Uwag

w tym kontekcie naley zwrci na negatywne oceny Penomocnika Rzdu

ds. Wprowadzenia Euro w Polsce dotyczce przyszych ocen w ramach MIP powprowadzeniu euro, ktre mogyby stawia nas w bardzo niekorzystnej sytuacji.Progi s bowiem bardziej restrykcyjne dla czonkw UGW, a Polska, cho musijeszcze dogania, nie bdzie moga mie wyszych wartoci realnego efektyw-nego kursu wymiany (REEF) czy wzrostu jednostkowego kosztu pracy (ULC).MIPmonitoruje nierwnowagi, ale ich prardem wydaje si wadliwa, tj. niedostosowana do potrzeb gospodarek poszczeglnych krajw, polityka EBC70.

Polska od lat podlega monitoringowi pod ktem speniania kryteriwskalnych w ramach Procedury Nadmiernych Nierwnowag przewidzianej

Paktem Stabilnoci i Wzrostu. Zajmuje si tym Ministerstwo Finansw. Wy-czenie spod procedury, o ktre zabiega Polska, a ktre jest warunkiem dlaprzyjcia euro, daoby pole manewru np. do obnienia VAT71. Niestety, po

wiosennej prognozie KE z 2013 r., zakadajcej decyt w okolicach 4%, nie mana to szans w najbliszym czasie. Wedug zapowiedzi Ministerstwa Finansw,po zaprzestaniu obejmowania Polski procedur nadmiernego decytu, chceono wprowadzi trwa stabilizujc regu wydatkow, ktra zastpiabydotychczas obowizujc tymczasow regu. Ma ona przyczyni si do usta-bilizowania wyniku sektora instytucji rzdowych i samorzdowych w rednimokresie na poziomie -1% PKB (redniookresowy cel budetowy Polski MTO).Jak zapisano w aktualizacji Programu Konwergencji, nowa regua wydatkowaoznacza, e dynamika limitu wydatkw, powizana z PKB, bdzie stanowiailoczyn czci realnej (redniookresowe realne tempo wzrostu PKB) oraz czcinominalnej (np. prognozowana inacja)72. W szczeglnych sytuacjach, gdyprzekroczony jest konstytucyjny prg dugu 55% lub wynikajcy z podlega-nia Procedurze Nadmiernego Decytu, limit wzrostu wydatkw mgby byzwikszony do 2%.

70Majca na celu utrzymanie niskiej inacji w caym obszarze, a odwoujca si do dwch larw poziomu cen oraz wartoci agregatu M3.

71(...) zachowanie procedury EDP ley w interesie ministra nansw. Zgodnie z ustaw o nansachpublicznych, dopki procedura obowizuje, rzd nie powinien przedstawia ustaw powodujcych

wzrost decytu. Dziki EDP minister nansw ma silniejsz pozycj przetargow wobec innychministrw oraz Sejmu i Senatu, za: Obserwator Finanasowy 8.05.2013.

72W. G a d o m s k i, Wolniejszy wzrost gospodarczy pogarsza stan nansw Polski, Obserwator

Finansowy 8.05.2013.


37/110



Schemat 1Najwaniejsze zasady nowej reguy wydatkowej

Regua stabilizujca / antycykliczne mechanizmy

1% PKB redniookresowy cel budetowy (MTO)Decyt strukturalny (nie nominalny, ten maksymalnie 3%PKB)

Sektor publiczny rzdowy i samorzdowy (gwarancje konstytucyjne)

Odniesienie do redniookresowego tempa zmian PKB (osiem lat)= dane z okresu: t-6, t, t+1

Chwalony przez cz rodowisk projekt nowej regulacji jest jednak, w opiniiwielu ekonomistw, prb obejcia ryzyka przekroczenia progu ostronociowe-

go dugu 55% PKB, co w roku wyborczym zmuszaoby rzdzcych do podjcianiepopularnych decyzji. Niepokj wzbudza zwaszcza fakt, e wprowadzenienowej reguy wizaoby si z likwidacj pierwszego progu ostronociowego50% PKB, co jak si okazao, nastpio w poowie 2013 r. w zwizku z noweli-zacj budetu. Ostatecznie powodzenie tej reguy zalee bdzie od wiarygod-noci i konsekwencji jej stosowania zamiast dokonywania doranych zmian

w zalenoci od biecej sytuacji73.Strona polska, starajc si zapobiega powstawaniu Europy dwch prdkoci,

zgasza akces do nowo tworzonych instytucji unijnych, podpisujc zwizane

z tym umowy. Przykadem takich dziaa moe by ratykacja Paktu Fiskalnego,ocjalnie Traktatu o stabilnoci, zarzdzaniu i koordynacji74, stanowicegozaostrzenie postanowie zawartych w Pakcie Stabilnoci i Wzrostu. Przewi-duje on tzw. zot regu, wedug ktrej roczny decyt strukturalny nie moeprzekroczy 0,5% nominalnego PKB. Kraje bd zobowizane implementowaj do prawa narodowego, najlepiej konstytucji. Komisja Europejska bdzie kon-trolowa wprowadzanie nowych zasad skalnych, a Trybuna SprawiedliwociUE (TSUE) ma orzeka kary nansowe dla pastw, ktre nie wdro reguywydatkowej. Kary w wysokoci do 0,1% PKB kraju zasil przyszy funduszratunkowy ESM. Pakt przewiduje spotkania szefw rzdw strefy euro dwa

73 Niejednoznacznie oceniana jest propozycja z sierpnia 2013 r. dajca NBP moliwo bezpo -redniego skupu obligacji pastwowych, przez jednych traktowana jako jedynie techniczneuregulowanie skupu poza cyklicznymi operacjami otwartego rynku, przez innych jako faktycznydodruk pienidza, por. P. M a c i e j e w i c z, Bank centralny dostanie nowe narzdzia do walki zkryzysem, http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,14473848,Bank_centralny_dostanie_nowe_na-rzedzia_do_walki_z.html#ixzz2cgQEVbjdhttp://wyborcza.biz/biznes/1,100896,14473848,Bank_centralny_dostanie_nowe_narzedzia_do_walki_z.html (21.08.2013).

74Rada Europejska Konkluzje, Bruksela, 1-2 marca 2012 r., http://europa.eu/rapid/pressRele-asesAction.do?reference=DOC/12/4&format=HTML&aged=0&language=PL&guiLangu-

age=en.


38/110


Marta Gtz

razy do roku. Dla jego wejcia w ycie wymagana jest w cigu 5 lat ratykacjaprzez co najmniej 12 krajw (z czasem ma sta si czci prawa europejskiego,co wynika z tzw. klauzuli zachodzcego soca). Przystpienie do Paktu jest

warunkiem koniecznym ubiegania si o pomoc z mechanizmu ratunkowegoESM. Ekonomici s jednak sceptyczni wobec wielu jego zapisw. Wtpliwewydaje si skadanie skarg, poniewa tylko kraje czonkowskie mog je wnosi(kto si odway?). Zastrzeenia budzi sama denicja decytu strukturalnego.Natomiast rozstrzyganie sporw przez TSUE, jak wskazuje praktyka, wymagabardzo duo czasu. W wtpliwo podawana jest te sensowno kar pieni-nych dla krajw ju przeywajcych trudnoci skalne. Dla Polski jako kraju

pre-ins przystpienie do Paktu ma charakter treningowy, gdy obowizujeon w peni jedynie czonkw strefy. Szerzej, w kontekcie konserwatyzmu skal-

nego warto zauway, e wrd ekonomistw polskich nie brak przeciwnikwpolityki cicia wydatkw, ktrzy w doktrynie oywienia przez zaciskanie(expansionary scal contraction) widz jedynie grob pogbienia kryzysu,a w programach konsolidacji upatruj wyzwalacza dla spirali deacyjno-rece-syjnej75. L. Balcerowicz uwaa, e konstytucyjne ograniczenie dugu publicz-nego w stosunku do PKB i inne regulacje skalne s niezbdne. Inicjatywyzapobiegajce kryzysom skalno-nansowym wprowadzone w UE, takie jakSemestr Europejski, Pakt Fiskalny czy Szeciopak, id w dobrym kierunku,ale pamita naley, e rozstrzygajca dla skutecznoci tych postanowie jest

wola polityczna ich przestrzegania76.Pakt Fiskalny oraz ratykowany przez Polsk Pakt Euro Plus krytykowane

s przez opozycj jako wyraz zrzekania si czci suwerennoci czy rezygnacjiz konkurencyjnoci, dokument wtpliwy pod wzgldem prawnym i prowadzcydo dezintegracji UE. Abstrahujc od jakoci prawnej tych porozumie, trudnonie odnie wraenia, e polskie w nich uczestnictwo odzwierciedla intensywnedenia majce na celu niedopuszczenie do marginalizacji Polski w procesachdecyzyjnych przeksztacajcej si UE. rodowiska prorzdowe akcentuj dobro-

wolny charakter tych porozumie i fakt, e bd one obowizywa dopiero wrazz zamian zotego na euro (w przypadku Paktu Fiskalnego), oraz rzeczywistespenianie wielu z tych zapisw przez Polsk de factoju wczeniej (w przypad-ku Paktu Euro Plus wyduenie wieku emerytalnego, prg dugu itp.).

Polska wyraa gotowo uczestnictwa w tworzonej unii bankowej. Jednakbudzi ona kontrowersje nawet wrd obecnych czonkw strefy. Dla pastw

75K. a s k i, J. O s i a t y s k i, Konsolidacja nansw publicznych a kryzys strefy euro, Eko-nomista nr 1/2013, s. 9.

76

L. B a l c e r o w i c z, O zapobieganiu kryzysom w stree euro..., s. 145-154.


39/110



pre-ins oznacza to dodatkowe wtpliwoci co do prawa gosu w Radzie EBCczy dostpu (lub jego braku) do rodkw ESM itp. Na razie unia bankowaprzechodzi przez etap testowy, a jak si sprawdzi, pozostaje kwesti czasu.

Opinie co do zasadnoci wstpowanie do niej s jednak podzielone.Za czonkostwem w unii bankowej przemawia fakt, e jej pierwszy larw formie SSM(Single Supervisory Mechanism) i tak funkcjonowaby w Polscez racji dominacji bankw zagranicznych w naszym kraju77. Zatem wiadomeprzystpienie do unii bankowej dawaoby Polsce szanse penoprawnego decy-dowania i uczestniczenia w myl zasady nic o nas bez nas. Zalet byobyte uproszczenie procedur nadzorczych, atwo komunikowania si z jed-nym podmiotem SSM, zlokalizowanym we Frankfurcie n.M. Na niekorzynatomiast przemawia fakt, e jest to jednak forma unii politycznej, a podjte

w jej ramach decyzje nie zawsze musz odpowiada naszym potrzebom. Podda-nie si wsplnemu nadzorowi moe nie ze sob konsekwencje pienine.Decyzja nadzorcy moe bowiem oznacza konieczno np. odpowiedniej rekapi-talizacji czy restrukturyzacji banku. Kraje nalece do strefy euro bd w takiejsytuacji miay do dyspozycji rodki ESM, a co w takiej sytuacji zrobi Polska?Std propozycja autorstwa midzy innymi europosanki D. Hbner utworzeniaze skadek pastw czonkowskich czego na wzr funduszu ubezpieczajcegona wypadek takiej koniecznoci. W kwietniu 2013 r. Europarlament zapropo-nowa, by krajom spoza strefy euro umoliwi uzyskanie pomocy nansowejUE na dokapitalizowanie zagroonych bankructwem bankw. Polska wyraziagotowo przystpienia do unii bankowej i pierwszego jej laru SSM, ale chcia-aby te mc korzysta ze wsparcia z funduszu ratunkowego dla eurolandu

EMS. Wedug propozycji Europarlamentu pastwa takie jak Polska mogybykorzysta z poyczek na rekapitalizacj swoich bankw tak jak czonkowiestrefy wsplnej waluty jednak musiayby wwczas wpaca skadki do EMS,ale tylko na cz przeznaczon na dokapitalizowanie bankw. Polska wedugtego pomysu uczestniczy miaaby tylko w jednym z instrumentw ESM

dotyczcym pomocy na rekapitalizacj bankw.W opinii prounijnego instytutu Bruegla, krajom spoza eurostrefy opaca si,mimo obiektywnych niejasnoci co do przyszego ksztatu caej unii bankowej

77SSMobejmie nadzorem transgraniczne grupy bankowe, a wic sprawowa bdzie skonsolidowanynadzr nad grupami bdcymi wacicielami polskich bankw. Wedug szacunkw Fitch, jelinawet Polska nie przystpi do SSM, to porednio bdzie on nadzorowa okoo 55-60% aktywwpolskiego sektora bankowego. Przedstawiciele rzdu zapowiadaj, i Polska podejmie decyzj oprzystpieniu do SSMna zasadzie bliskiej wsppracy (co moliwe jest przed wejciem do strefyeuro) w sytuacji, gdy bdzie znany ksztat wszystkich larw unii bankowej, co oznacza jeszczesystem uporzdkowanej likwidacji i up

iz pp 12.2013. polacy i niemcy w ue

Documents