istanbul sanayi odası - Çevre Şubesi...hazırlıklarının yapılması, acil durum ortaya...

istanbul Sanayi Odası - Çevre Şubesi

Yayın no: 2002-14Çevre Şubesi yayın no: 2002-2

SANAYİDE

Acil DurumPlanlama ve Kriz Yönetimi

Rehberi

Ekim 2002

İrtibat için:İstanbul Sanayi Odası-Çevre ŞubesiTepebaşı, Meşrutiyet Cad. No. 118, Beyoğlu-İstanbul

Tel: (0212) 252 29 00 (150-154)Fax: (0212) 251 46 37Email: [email protected]

LESis YALKIN MATSAASITel: (0212) 269 64 48 Faks: (0212) 280 99 34

mailto:[email protected]

SUNUŞ

20. yüzyıl, bir yandan bilim ve teknolojidebüyük gelişmelerin yaşandığı bir çağ olarak anılırken, diğeryandan, deprem, su baskını, kasırga, tanker kazaları gibifelaketlerle anılacak bir yüzyılolmuştur. Yağmurormanlarının tahrip edilmesi, sera etkisi yapan gazlarınatmosferde yoğunlaşması sonucu, iklim değişikliği gibiküresel ölçekte yaşanan çevre sorunları, afet olaraknitelenen kazaların ve doğal felaketlerin artmasına nedenolmuştur.

Hayatın her alanında; doğaloluşumlardan vekullanılan teknolojilerden dolayı, değişik ölçeklerdedeprem, yangın, su baskını, kimyasal kazalar gibi riskleryaşamaktayız ve yaşamaya da devam edeceğiz. Büyüyen megakentler, binlerce kişinin çalıştığı dev sanayi tesisleri,petrokimya tesisleri ve tesislerde kullanılan karmaşıkteknolojiler, bu tesislerde çalışanlar ve çevresindeoturanlar için çok yüksek kaza riskleri taşımaktadır.

Dünyanın en büyük metropollerinden birisi olanİstanbul'un, kentin yanısıra sanayi tesislerinin yükünütaşıyor olması, yoğun tanker trafiğinin yaşandığı "İstanbulBoğazı" gibi uluslararası bir su yolunun kentin ortasındangeçmesi ve kentin aynı zamanda deprem riski yüksek birbölgede yerleşmiş olması, deprem ve olası büyük kazalarsonucu ortaya çıkması muhtemel riskleri artırmaktadır.İstanbul Sanayiı:ıOdası üyelerinin Türk ekonomisindeki önemliyeri düşünüldüğünde, İstanbul veya çevresinde meydanagelecek olası bir depremin sonuçlarının ne kadar ağırolacağını tahmin etmek güç değildir. Marmara Bölgesinde 1999yılında yaşanan depremler, on binlerce can kaybına nedenolduğu gibi, büyük ekonomik kayıplara yol açmıştır. Toplumunbütün kesimlerinin, özellikle sanayi sektörünün, olası birdepreme ve afet durumuna karşı gerekli tedbirleri alarnamasıhalinde, çok ağır bedel ödenecektir.

Sanayi işletmeleri için "doğal afet/kaza riski"var olduğuna ve zarar görme ihtimali yüksek olduğuna göre,bu zararı en aza indirmek için yapılacak en akılcı iş "riskiyönetmek" tir. Risk Yönetimi, oluşacak bir zarara, birfelakete, kısaca bir acil durum ve krize karşı alınanönlemler paketidir. Risk yönetiminin acil durumlardakiuygulaması "Acil Durum ve Kriz Yönetimi"dir. Ancak AcilDurum Yönetimi, sadece felaketin oluştuğu andaki yönetimdeğildir. Yönetimin başarılı olabilmesi için, felaketingelmesinden çok önce acil durum ve önlem planlarının ve

SanayideAcil Durum Planlamave Kriz YönetimiRehberi iii

hazırlıklarının yapılması, acil durum ortaya çıktığında daen az zararla atlatılabilmesi için, krizin yönetilmesigerekmektedir.

Sanayi tesislerinde deprem, su baskını gibidoğal afetlerin ve kazaların gerçekleşme ihtimaline karşı,gerekli acil durum ve eylem planları hazırlanıp, risk iyiyönetilmediği takdirde, riskin gerçekleşmesi halinde ortayaçıkan kayıplar ve zararlar felaket boyutlarındaolabilecektir. Sanayi kuruluşları, deprem, yangın veteknolojik kazalara karşı bütün önlemlerini almak ve olasıbir afet veya kaza durumunda, tesisinin ve çevresininkorunması, zararın asgariye indirilmesi için kendi acilönlem ve eylem planlarını yapmak durumundadır.

Üyelerimizin bu tür çalışmaları yapmalarınıkolaylaştırmak üzere "SANAYİDE ACİL DURUM PLANLAMA ve KRİzYÖNETİMİ REHBERİ" hazırlanmıştır.

Odamız Çevre Şubesi tarafından hazırlanan buRehberin tüm üyelerimize ve ilgili kurum ve kuruluşlara acildurum ve kriz yönetim sistemlerini ve acil durum planlarınıhazırlamada yardımcı ve yararlı olacağına inanıyoruz.

Saygılarımızla,

/lıutA-C. Tanı! KÜÇÜKİstanbul Sanayi OdasıYönetim Kurulu Başkanı

iv İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

içiNDEKiLER

Sunuşİçindekiler

iiiv

I. BÖLÜM ......................................1

1. Afetler ve Güvenli Yaşam Kültürü 1

1.1. Afet Kavramı 11.2. Afet Türleri ve Etki Dereceleri 31.2.1.Doğal Afetler 31.2.2.Suni Afetler 41.3. Afet Öncesi, Sırası ve Sonrasında Davranış

Biçimleri ve Önlemler 61.4. Sosyal Yaşamda Kullanılan Tehlikeli Maddeler 9

II.BÖLÜM . 11

1. Acil Durum Yönetim Sisteminin Oluşturulması.. 11

1.1. Acil Durum Kavramı ve Acil Durum YaratanOlaylar 11

1.1.1. Acil Durum Nedir? 111.1.2. Acil Durum Yönetimi Nedir? 121.2. Acil Durum Yönetim Sistemi Oluşturma Aşamaları. 12

2. Politika ve Planlama Takımının Oluşturulması,Mevcut Mevzuatın ve Gönüllü EndüstriGirişimlerinin İncelenmesi 15

2.1.Üst Yönetimin Çalışmayı Başlatmasının Önemi 152.2.Planlama Takımının Oluşturulması 162.3.Mevcut Mevzuat ve Endüstri Gönüllü Girişimleri 172.4.Misyon Oluşturma ve Yetkilendirme 19Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi v

2.4.1. Yetkilerin Belirlenmesi 192.4.2. Acil Durum Yönetiminin Firmanın İş Planında

Yer Alması 192.5. Takvim, Bütçe ve Kaynakların Belirlenmesi 192.5.1. İç Kaynakların Belirlenmesi 202.5.2. Dış Kaynakların Belirlenmesi 212.6. Sigorta Programlarının Gözden Geçirilmesi 21

3. Risk ve Zayıflık Analizleri 22

3.1. Risk, Risk Analizi3.1.1. Tehlikelerin Belirlenmesi3.1.2. Risk Değerlendirmesi3.2. Küçük Ölçekli İşletmeler İçin Basit Risk

Analiz Diyagramları 283.3. Bazı Konularda Örnek Risk Analizleri 303.3.1. Yangın Risk Analizi 313.3.2. Deprem Risk Analizi 353.3.3. Sel Risk Analizi 373.3.4. Tehlikeli Maddeler Risk Analizi 393.3.5. Güvenlik Programı ve Güvenlik Analizi 413.4. çevresel Riskler 423.5. Zemin ve Yapı Risk Analizleri İçin Yardım

Alınacak Kaynaklar 433.6. Risklerin Azaltılması Programının

Oluşturulması ve Takibi 43

222424

4. Acil Durum Planlanması ve Sistemin Tamamlanması 44

4.1. Acil Durum Organizasyonunun Kurulması 444.2. Acil Durum Planlarının Yazılma Esasları

ve Örnek Planlar 454.2.1. Yönetici Özeti 464.2.2. Acil Durum Unsurları 464.2.3. Acil Durum Müdahale

Prosedürleri/Talimatları/Planları 474.2.4. Acil Durumda Destekleyici Dokümanlar 494.3. Örnek Planlar 504.3.1. Yangın 504.3.2. Deprem 514.3.3. Tehlikeli Maddeler 514.3.4. Tahliye ve Toplanma 51

vi İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

4.3.5. İletişim 524.3.6. Sabotaj 524.4. Dış Kurumlarla Koordinasyon 534.5. Eğitim İhtiyaçlarının Belirlenmesi 534.5.1. Eğitimin Planlanması 544.5.2. Eğitim Faaliyetleri 544.5.3. Çalışanların Eğitilmesi 554.6. Planların Kabulü ve Yönetimi 564.6.1. Dağıtım 574.6.2. Eğitim ve Tatbikat 574.6.3. Gözden Geçirme 58

5. Acil Durum ve Kriz Yönetimi 59

5.1. Acil Durum Yönetimi ve Kontrol 595.2. İletişim 605.2.1. Acil Durum Halinde İletişimin Sağlanması 615.2.2. Personelin Ailesi İle İletişimin Sağlanması 615.2.3. Acil Durumun Duyurulması 625.2.4. Uyarı Sistemi 635.3. Can Güvenliğinin Sağlanması 645.3.1. Tahliye Planı 645.3.2. Acil Durum Çıkışlarının Belirlenmesi 645.3.3. Toplanma Alanlarının Belirlenmesi.. .655.3.4. Barınakların Belirlenmesi 655.3.5. Eğitim ve Bilgilendirme 665.3.6. Personelin Ailesinin Hazırlanması .665.4. Mal Güvenliğinin Sağlanması 665.4.1. Korunma Sistemleri 685.4.2. Etkilerin Hafifletilmesi 695.4.3. Faaliyetin Durdurulması / Tesisi

Kapatılması 695.4.4. Önemli Dokümanların Korunması 705.5. Yerel Topluluk ve Yerel Kuruluşlarla

Yardımlaşma 715.5.1. Yöredeki Kurum ve Kuruluşlarla İlişkiler

İçinde Olunması 715.5.2. Karşılıklı Yardımlaşma Anlaşmaları 715.5.3. Çevre Sakinlerine Yapılacak Yardımlar 725.5.4. Halka Bilgi Verilmesi 725.5.5. Medya İle İlişkiler 735.6. Acil Durum Sonrası İçin Tesisin Yeniden

Faaliyete Geçirilmesi 74

Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi vii

5.6.1. Acil Durum Sonrası Tesisin YenidenCanlandırılması 74

5.6.2. Personele Destek Verilmesi 745.6.3. Acil Durum Sonrası Yönetimsel Düzenlemeler 755.6.3.1. Acil Durum ve Kriz Yönetiminin

Sürekliliği 755.6.3.2. İdari Düzenlemeler 755.6.3.3. Lojistik (Destek Hizmetleri) 76

Sigorta İşlemleri 77Acil Durum Sonrası Faaliyetlere YenidenBaşlama 78

5.6.4.5.6.5.

Ek- I.Ek- 2.Ek- 3.Ek- 4.Ek- 5.Ek- 6.

Ek- 7.

Örnek Yerleşim, Tahliye, Müdahale Planları 81Prosedürler, Talimatlar ve Pratik Tavsiyeler 97Tehlikeli Maddeler 127Acil Durum Ekipmanları Listesi 145Genel Afet İstatistikleri 149Acil Durumlarda İstanbul İçin ÖnemliKuruluşlar Listesi 155Acil Durum Konuları İle İlgili MevzuatListesi 159

Yararlanılan Kaynaklar 165

viii İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

BÖLÜM i

1. AFETLER VE GÜVENLi YAŞAM KÜLTÜRÜ

1.1. Afet Kavramı

Afetlerle ilgili olarak, TÜBİTAK'ın Bilim veTeknik Dergisi'nde (Nisan 2002, sayı: 413);"Afet/kaza: İnsan ya da doğal kaynaklı, yaşam,doğal kaynak ya da mülk kaybına yol açan; yolaçtığı zararın azaltılabilmesi ıçın yardımpersoneli gerektiren durumlardır.En önemlisi ise, ne zaman olacağı; nasılolacağıveya gelişeceği; nerede olacağı veya oluşacağı;ne şiddette veya zararlı olacağı; ne kadarkişinin ne kadar zarar göreceği kesin olarakbilinemez; afet ya da kazalar engellenemez"şeklinde bir tanım yapılmaktadır.WHO (Dünya Sağlık Örgütü) 'nun Afrika'dakiafetlere karşı hazırlamış olduğu eğitimprogramında afet için; "Hasar veren, ekolojiktahribata neden olan, insan kaybına, sağlığın vesağlık servisinin, dışarıdan olağanüstü yardımgerektirecek kadar kötüleşmesine neden olan hertürlü oluşumdur" denilmektedir.

Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi 1

Yukarıdaki her iki tanımda en önemli müştereknokta; "olay bölgesine di~er yerlerden,ülkelerden, afet sonuçlarını asgariye indirmekiçin yardım yapılması" gere~idir.2O. yüzyılda, bilim ve teknolojideki gelişmelerve bunların sanayiyeiletişim araçlarındaki

ulaşımyansıması, vehızlı gelişmeler sonucu,

toplumların refah seviyesi hızla yükselirken,aynı zamanda toplumların yaşamında, çok önemligüvenlik sorunları doqmuş , her türlü kaza riskide artmıştır.Hızla büyüyen, gelişen mega kentler, yüzlercekişinin çalıştı~ı büyük sanayi tesisleri, vetesislerde kullanılan karmaşık teknolojiler, butesislerde çalışanlar ve çevresinde oturanlariçin çok yüksek kaza riskleri do~urmuştur.Son 30 yılda hızlı bir kentleşme ve sanayileşmeyaşayan Türkiye'de,yerleşmelerinin belirli

kentsel vebölgelerde,

sanayiözellikle

Marmara Bölgesinde yo~unlaşması, olası kazalarınneden olabilece~i muhtemel zararları, normalölçülerin çok üstüne çıkarmıştır.Türkiye'nin ve dünyanın en büyük metropolkentlerinden birisi olan İstanbul'un çok yoqunbir kentsel ve sanayi yerleşmeleri yükünü taşıyorolması, Bo~az gibi uluslararası bir su yolununkentin ortasından geçmesi ve kentin aynı zamandadeprem riski yüksek bir bölgede yerleşmiş olması,deprem ve olası büyük kazalar sonucu ortayaçıkması muhtemel zarar riskini her alanda çokyükseltmektedir.

2 İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

Gerek İstanbul'da, gerekse bölgemizde ve hayatınher alanında; doğaloluşumlardan ve kullanılanteknoloj ilerden dolayı, değişik ölçeklerdedeprem, yangın, su baskını, kimyasal kazalar gibiriskler vardır ve olmaya da devam edecektir.

1.2. Afet Türleri ve Etki Dereceleri

Afet yaratacak potansiyel tehlikeleri iki anabölüme ayırabiliriz.

ı.Doğal tehlikeler2.Suni / teknolojik tehlikeler

Aşağıdaki tabloda her iki sınıf için örneklerverilmektedir.

• Meteorolojik• Yer Hareketleri

1. Dış hareketler (topografik)2. Iç hareketler (tektonik & tellurik)

• Endüstriyel kazalar• Nükleer kazalar• Kimyasalların karıştığı kazalar• Yangın• Askeri ve sivil savaşlar• Yapısal çökmeler

Tablo 1: Tehlikelerin Sınıflandırılması

Doğal (fiziksel) Suni i Teknolojik

Doğal (biyolojik))1. Salgın hastalıklar2. Istila (haşere, çekirge, vahşi hayvanlar)

1.2.1. Doğal Afetler

Coğrafik konum, doğal afetlerin olasılığınıarttırmaktadır.Meteorolojik afetlerde potansiyel tehlikekaynakları aşağıda verilmektedir.

• Kasırga, fırtına, hortum, tornado• Yoğun yağmur, yıldırım, sel, kar fırtınası• Kuraklık ve açlık


• Sıcak ve soğuk hava dalgalarıYer hareketlerinde;Topografik olarak:

• Toprak kayması,• çığ

Tektonik ve tellurik hareketlerde ise;

• Deprem• Volkanik püskürmeler

tehlike kaynaklarıdır.Biyolojik tehlikelerde;

• Salgın hastalıklara örnek olarak veba,kolera, sarı humma, menenjit

• Çekirge, haşere gibi çok çabuk ve geniş biralana yayılan hem hastalık yayan hem demaddi zararlar veren olaylar istilalaraörnek olarak verilebilir.

1.2.2. Suni Afetler

İnsan eliyle yaratılan suni potansiyel tehlikelerolarak;

• Askeri ve sivil savaşlar,• Endüstriyel kazalar,• Büyük yangın, patlama, v.s.'nin oluştuğu

büyük çaplı felaketler,• Çevrenin kirlenmesi,• Baraj, maden gibi yerlerdeki yapısal

çökmeler.özellikle modern çağda karşımıza çıkmaktadır.


Yukarıdaki potansiyel afet tehlikelerinin etkiderecelerinin diğer faktörlerle olan ilişkileri,Ian Davis'in "Güvensiz Şehirlerde GüvenliKorunaklar; Felakete çağrı ve Hızlı Kentleşme"(Safe Shelter Within Unsafe Cities; DisasterVulnerability and Rapid Urbanisation) isimlieserinde yer verdiği bir tabloda detaylı olarakaçıklanmaktadır. Aşağıda sunulan bu tablodagörüleceği gibi afetlerin sonuçlarını etkileyecekşartlar bize pek de yabancı olmayan unsurlarıiçermektedir (Şekil l)

Şeklll: Potansıyel afet tehlikelerinin etki derecelerinindiğer faktörlerı e olan ilişkileri

Doğal i Suni

~ MeteoroloJik Topografik! Yer BiyoloJika;

Kuraklık! Açlık Hareketleri,!!i ·:c . Askeri/Sivil Savaşlar.. · Kasırga! Seller . Deprem! Volkan " Salgın Büyük Kazaları- Sıcak! Soğuk Hava Toprak Kayması Istila.

" . " Çevre- Dalgaları "~......"ü · Makro ve Mikro Güçlerin " Tehlike Bilincinin>. Zayıf Müdahaleleri . Uygun ya da Yeterli Oluşmaması veGl GüvensizYerleşim~ Fakirlik " Temel Servisin Olmayışı Acil Durum Planlarının" "w Toolum Baskısı Olmavısı-" ~.

Afetin Sonuçlarının Etkilenmesi

-. Hızlı Yerleşim Gerekli Yasa YOkluğu!"· Ormanıarın Yok Olması Kötü Yönetim! " Az veya Plansız, Plansız, Düşünülmeden~ Toprak Azlığı Düşünülmeden Yapılan "ol " Kaynakların Kötü Yapılan Harcamalar..

" Savaşlar Yatırımlarrı> Kullanımı! Sosyal· Cehalet Olmayan Politikalar~

Temel neden GeIl,meml,lik ve Kötü Yönetim

Tablonun "suni ya da insan tarafından yaratılan"afet tehlikeleri bölümünde afetin sonuçlarınıolumsuz yönde etkileyecek şart olarak "tehlikebilincinin oluşmaması ve acil durum planlarının


olmayışı" ifadesi kullanılmıştır. Hazırlanan burehberde, "acil durum yönetimi"nin ana temaolarak seçilmesinin en büyük nedenlerinden biriside bu faktördür. Afet veya kazalarınönlenebilmesi ya da sonuçlarının asgariyeindirilmesi ancak felaketlerin olacağı bilincindeolmak ve bu felaketlere göre, yaşanantecrübelerin ve bilimin ışığında senaryoyaratarak tedbirler almak suretiyle sağlanabilir.

1.3. Afet Öncesi, Sırası ve Sonrasında Davranış Biçimlerive ÖnlemlerAfetin gelişmesini afet öncesi, afet sırası veafet sonrası olarak üç bölüme ayırırsak bunlarıniçinde afet öncesi davranışlar çok önemlidir. Budavranışlar özellikle afetin oluşmasını bazıdurumlarda engelleyebilmekte ve sonuçlarının

imkanınıasgari düzeydesağlayabilmektedir.1.3.1. Afet öncesindeki davranışları aşağıdaki

tutulması

şekilde sıralayabiliriz:alAfet hakkında bilgi sahibi olmamak ya da

bilgi sahibi olup işleri oluruna bırakmak,b)Afet hakkında bilgi sahibi olup gerekli

önlemlerisonuçlarınıdavranmak.

aL Afet hakkında bilgi sahibi olmamak ya dabilgi sahibi olup da tevekkel davranmak ülkemizde

alarak afetin olacağını veöngörmeye çalışarak tedbirli

maalesef"Bilmeyentamlamaları

yıllarca yaşanan birkorkmaz" ya da "Allah

gerçektir.bizi korur"

bu davranış biçimine en uygun6 İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

tanımdır. Ek-5'de verileninsanların geçmişten dersverilerdir. Bu davranışülkemize çok acı tecrübeler

afet istatistiklerialması için yeterlibiçimleri yıllarca

yaşatmıştır.b) Değişik afetlerin oluş nedenleri ve sonuçlarıbizim, afet öncesinde gerekli çalışmalarıyapmamıza ve afete maruz kalacak kişilerinbilinçlendirilmesi ve afet öncesinde alınmasıgerekli tedbirlerin saptanmasına ve dolayısı ilekişilerin afet sırasında davranışlarınınetkilenmesine yarayacak verilerdir. Afet deyinceaklımıza öncelikle deprem gelmektedir. Ancakyukarıda verilen afet türleri, afetin sadecedepremden ibaret olmadığı ve deprem kadar etkiliolabilecek diğer afetlerin de varlığı aslaunutulmamalıdır. Özellikle insan eliyle yaratılansuni afetlerin üstesinden gelmek doğal afetlerenazaran daha kolaydır.

alınacakBu afetlertedbirler,

öncesiafetindavranışlar,

engellenmesine ya datutulmasına yaramaktadır.ilerleyen bölümlerindeanlatılacaktır.

sonuçlarının asgarideBunun yolları, rehberingenel bir yaklaşımla

1.3.2. Afet sırasındaki davranışlar, afet öncesialınan tedbirlerin paralelinde yürümektedir.Genelolarak insanlar afet esnasında paniklerler.Bu paniklerne hasarın artmasına neden olabilir.Paniklemenin önüne geçmenin en etkin yolu, afetesnasındaki yönetim ve afete maruz kalankişilerin bu konuda bilgi ve eğitim almışolmalarıdır. Özellikle suni afetlerde, örneğinyangın, kimyasal maddenin dökülmesi gibi


olaylarda, olaya müdahale edecek kişilerin bukonuda eğitilmiş olması son derece önemlidir.Afet yönetimi, müdahale ekiplerinin eğitilmesi vegerekli teçhizatla donatılması gibi konular ancakafet öncesi hazırlıklarla mümkündür. Afet öncesiyapılacak eğitimler insanların yapay da olsayaratılan afet ortamına alışmasını sağlamakta veafet esnasındaki davranışları etkileyerek,sorumlukları altında olan girişimlere imkanverebilmektedir.ı.3.3. Afet sonrası davranışlar, afet öncesidavranışlarda hazırlanan çerçeve sistemlere bağlıolarak yürütülmelidir.afetlerin genellikle

Yaşananönceden

tecrübeler,hazırlanan

senaryolara dayalı, planlanan şekilde oluşupsonuçlanmasından sapmalar gösterdiğini ortayakoymaktadır. Özellikle doğal afetlerde bu durumdaha fazladır. Bu bakımdan afet sonrası yapılacakkurtarma ve düzeltme çalışmaları için krizyönetimine büyük sorumluluklar düşmektedir. Bölgehakkında bilgi verileri, ulaşım ve haberleşmeiçin son derece önemlidir. Kriz yönetiminin

güçlerin vekaynakların

insan gücüne sahip olması veekipleriyle koordinasyonu,

anında zaten kıt olanbirlikte ve rasyonel bir şekilde

kriz

yeterli ekipman vediğer müdahale

kullanımını sağlayacaktır.Uzmanlara göreafet yaşamış

(www.psikolog.org.tr/deprem) doğalinsanların bir kısmında görülen

temelinde aşağıdakipsikolojik sorunlarınnoktalar yatmaktadır:


• Yaşamınızı tehdit eden ciddi bir tehlikeile karşılaşmış olmanız,

• Ölümle burun buruna gelmeniz, yaralanmanız,ölenleri görmeniz,

• Evinizi, eşyalarınızı, komşularınızı veyakınlarınızı kaybetmeniz,

• Yakınlarınızla haberleşmenizin kesilmesi veonların desteklerini kaybetmeniz,

• Özellikle biri kurtulduğunda izleyenlerinalkışları ve bağırışları gibi yoğuntepkilerle karşılaşmış olmanız,

• Aşırı yorgunluk,yaşamış olmanız,

açlık ya da uykusuzluk

• Tehlike, kayıp, duygusal ve fizikselbaskıya uzun süre maruz kalmanız,

1.4. Sosyal Yaşamda Kullanılan Tehlikeli Maddeler

Evlerimizde yaşam standardını arttıran ya daortamı güzelleştirdiğine inandığımız bir çokmadde kullanmakta veya kullanım amacıylabulundurmaktayız. Aslında, kişilerinalışkanlıkları veya ekonomik durumlarına göredeğişiklik gösterdiğinden, bu maddelere detaylıörnekler vermek çok zordur. Bazılarını aşağıdakiana başlıklar altında toplayabiliriz:

• Isınmak, yemek pişirmek, banyo yapmak için:tüp gaz, doğal gaz v.s.

• Dezenfeksiyon ya da temizlik için: çamaşırsuyu,

• Temizlik için: muhtelif deterjan,diğer temizlik maddeleri,

sabun,


• Haşereler için: haşere ilaçları• Koku gidermek için: muhtelif deodorantlar• Hastalık tedavisi veya korunmak için:

beşeri ilaçlar• Kişisel bakım ve görünümü değiştirmek için:

kozmetik ürünlerBu tür maddeler aslında gerektiği gibikullanıldığında, kullanana zarar verecek maddelerdeğildir. Uygun ambalaj veya ortamda bulunanmaddelerin hiçbir zararı yoktur. Bu maddelerkullanılmaya başlandığı andan itibaren yapısaltehlike özelliklerine dayalı riskleri ortayaçıkmaktadır.Örneğin beşeri ilaçlar tedavi veya hastalıkönleme amacı ile kullanılırken, alınan doz sonderece önemlidir. Paracelsus (1493 -1541İsviçreli hekim) "Dünyada zehirli olmayan hiçbirşey yoktur. Her şey zehirlidir. Zehir ile devaarasındaki fark dozdur" doktrini ile moderntoksikolojinin temelini oluşturmuştur. Gerçektende, alacağınız bir aspirin baş ağrınızıgiderebilir ancak alacağınız 15 aspirinin hayatitehlike yaratma ihtimali büyüktür. Evlerimizdebulundurduğumuz en masum olarak gördüğümüztehlikeli maddelerden beşeri ilaçlarınkullanımında dahi bir risk yönetimi yapmaktayız.Bu tür tehlikeli maddelerin bize getirdiğiriskleri, onları önerildiği şekilde kullanarak enaza indirilebiliriz.


BÖLÜM ii

1. AciL DURUM YÖNETiM SiSTEMiNiN OLUŞTURULMASı

1.1. Acil Durum Kavramı ve Acil Durum Yaratan Olaylar

1.1.1. Acil Durum Nedir?

Acil durum; ölümlere, yaralanmalara, maddikayıplara, çevre tahribatına veya işyerininkapatılmasına yol açabilecek olan, beklenmeyenbir olay veya olaylar zinciridir.Çok sayıda olayacil durumlara neden olabilir.Örnek vermek gerekirse;

• Yangın, patlama• Su baskını, sel• Deprem,• Kimyasal madde kaçağı/yayılımı• Toprak kayması,• Aşırı soğuk, buzlanma, kar,• Haberleşmenin kesilmesi,• Radyolojik kazalar,• Sabotaj,• Yıldırım,• Dış çevre kazaları,

Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi II

• Önemli müşterilerinkaynaklarının kaybı,

• Toplumsal karışıklık vb.

veya hammadde

1.1.2. Acil Durum Yönetimi Nedir?

Acil durum yönetimi, olası acildurumlara önceden hazırlanmak,gerçekleşme ihtimalini azaltmak, karşıtedbir almak ve bu durumlardan en azzararla kurtulmayı başarabilmektir.

Acil durum yönetimi dinamik bir süreçtir.Planlama bu sürecin çok önemli bir halkası ısede, tek başına yeterli değildir. Yerelyönetimlerle ve halkla birlikte, eğitim, araç-gereç temini, faaliyetlerin koordinasyonu vb.diğer önemli görevleriişlevlerdir.Acil durum yönetiminde başarılı olmak için üstdüzey yönetimin desteği şarttır. Acil durumyönetimini oluştururken, ölümler, cezaisorumluluklar gibi olumsuz yanlar üzerindesürekli durmak yerine, acil durumun yaratacağıher türlü koşula hazırlıklı olmak gibi olumluyanlarına ağırlık verilmelidir.

1.2. Acil Durum Yönetim Sistemi Oluşturma Aşamaları

Acil durum planlaması 4 adımdan oluşur:ı.Politika ve planlama takımının

oluşturulması, mevcut mevzuatın ve gönüllüendüstri girişimlerinin incelenmesi

2. Potansiyel risklerin analizi ve olasıetkilerin önlenmesi,


3. Planın hazırlanması4. Planın uygulanması

Acil durum planlaması kuruluşların yapılarınagöre değişmekteyse de genel bir yaklaşıma örnekolarak aşağıdaki akım şeması verilebilir.


Şekil 2: Acil durum planının geliştirilmesindeki adımlar

i Politika i'"i Takım Oluşturulması i O'"i Mevzuat ve Endüstri JGirişimleri

•Li Planlama i e

i

'" '" '"E) i Risk ve Zayıflıklar i Takvim, Kaynaklar Sorumluluklarve

~.

Bütçe J'"i Risk Analizi i i Sigorta Organizasyondaki

'" i Yetki ve

i Tehlikelerin Belirlenmesi i Sorumluluklar

'"i Risk Değerlendirmesi i'" i

i Genel i i Özel

i Yangın i i Beklenmedik Olaylar ii Deprem i

.i Genel Planın

ii Tehlikeli Maddeler i ı Tamamlanması

i Tahliye ve Toplanma i ıi oL Iletişim i Genel Planın

Onaylanması

i iUygulama

Sabotaj Planları

i Dış Koordinasyon ii Eğitim i


o2. POLiTiKA VE PLANLAMA TAKıMıNıNOLUŞTURULMASı, MEVCUT MEVZUATIN VE GÖNÜLLÜENDÜSTRi GiRişiMLERiNiN iNCELENMESi

2.1. Üst Yönetimin Çahşmayı Başlatmasının Önemi vePolitika Oluşturması

Tüm yönetim sistemlerinde olduğu gibi acil durumyönetimlerinde de üst yönetimin mutlaka sistemeinanması gerekmektedir. Üst yönetim konuyainanmaz ve politika oluşturup çalışmalarıdesteklemezse, oluşturulacak olan sisteminançtan, kaynaktan yoksun olacak ve en önemlisiuygulayıcılar tarafından da önemsenmeyen birfaaliyet haline gelecektir. Böyle bir yaklaşımdaiyi sonuç alınmasının beklenmesi hayalden öteyegeçemez.

Girişim

M.C.HG.Müdür

.../•../2002

Şekil 3: Üst Yönetimin Çalışmayı Başlatmasının Önemive Politika Oluşturması Örneğı

ı~-------------------.i XYZ kuruluşu çalışanlarının ve civardaki

halkın sağlığının ve çevrenin korunmasıamacıyla faaliyellerini en üst düzeydekistandartlarda sürdürmeyi taahhüt etmiştir.Acil durum programının bir parçası olarak,bu hallere zamanında ve en iyi şekildemüdahale etmek Için, mevcut yasaldüzenlemelerle uyumlu, XYZçalışanlarınınkatılacağı ve gelişIIreceği bır acıl durumplanı oluşturulacaktır.

Politika

Taahhüt

Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi lS

2.2. Planlama Takımının OluşturulmasıFirma, acil durum planını oluşturmak üzere bir

veya grubu görevlendirmek zorundadır. Buveya grup tarafından, planlama çalışmaları

kişikişiyürütülmelidir.Grubun Oluşturulması: Oluşturulacak grubunbüyüklüğü; firmanın/tesisin gereksinimleri,faaliyetleri ve kaynakları ile bağlantılıdır.Çalışmaların grup halinde yürütülmesi;

• Planın daha fazla ınsan tarafındanbenimsenmesi,

• Grup elemanlarının verebileceği zamanı veenerjiyi artırması,

• Konulara geniş perspektifle bakılması,açılarından yarar sağlayacaktır.Önceliklekimlerin

planlamada kimlerin aktif olarak,danışman olarak görev alabileceği

belirlenmelidir.Birçok uygulamada çalışmaların büyük birçoğunluğunu bir veya iki kişi yapar.Ancak, üst yönetimden; insan kaynakları,işçi sağlığı-iş güvenliği, çevre sağlığıve güvenliği, halkla ilişkiler,pazarlama, muhasebe gibi departmanlardankatkı sağlanması önemlidir.

Grup üyeleri üst yönetim tarafından yazılı olarakatanmalı ve iş tanımları yapılmalıdır.


Şekıı 4: Acıı Durum Planlama Grubu Oluşturma Örneğı

Yerel Yönetim:- Acil Durum Yöneticisi- Itfaiye

Zabıta ldari İşler i Personel:Iletişim: . - Dığer Sorumlu Kuruluşlar Yönetim Kademelerı

Halkla ılışkıler insan Kaynaklan- Basın Sözcüsü Işçi Temsilcisi

i Acil Durum Sorumlusu i Planlama Grubu i,/ <,

Acıl Durum Müdahale: Destek Servisler:Sağlık ve Güvenlik MühendislikTıbbi Müdahale Hukuk

- Çevre Koruma - Satınalma- Finansman- Bakım-Onarım- Bilgi Işlem

2.3. Mevcut Mevzuat ve Endüstri Gönüllü Girişimleri

Ülkelerde yayınlanan mevzuat, muhtemeltehlikeleri ve bu tehlikelerin oluşmaması veyaoluştuğu takdirde sonuçlarının en azaindirgenmesi için gereksinimleri, sorumluluk veyetkileri kapsayan şekilde hazırlanmaktadır.Planlamaya başlamadan önce bu mevzuatındikkatlice incelenmesi gerekmektedir. Faaliyetalanınızla ilgili bir mevzuat cetveli oluşturupgüncelolmasını sağlayın.Yapılacak incelemenin iki faydası olacaktır: i

• Planlamayapılacak,

• Mevcut mevzuat teknik açıdan bir çok konuda

yasal çerçeve içinde kalarak

yardımcı olacaktır.


Acil durumlar ile ilgili mevzuat listesi Ek -7'deverilmektedir. Ayrıca kuruluşların, kimyasanayiinde olduğu gibi insan sağlığı, teknikgüvenlik ve çevrenin korunmasına yönelik "ÜçlüSorumluluk" gibi gönüllü taahhütleri olabilir. Buuygulamalar da planın hazırlanmasında yolgösterici olacaktır.

lS İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

2.4. Misyon Oluşturma ve Yetkilendirme

2.4.1. Yetkileri n BelirlenmesiÜst yönetim, planlama grubunu yönlendirmeli, bugruba planın hazırlanması aşamasında gerekli tümadımları atma yetkisini vermelidir.Planlamanet bir

grubu üyeleri ve grup lideri arasındayetki paylaşımı kurulmalı, fakat bu

durum, fikirlerin serbestçe paylaşımınıengelleyecek ölçüde sıkı olmamalıdır.

2.4.2. Acil Durum Yönetiminin Firmamn iş Plamnda YerAlması

Üst Yönetim, firmanın acil durum hazırlıkları ileilgili taahhüdünü ve desteğini göstermek amacıile bir iş planı duyurusu yapmalı ve duyuru;

• Planın hazırlanmasındaki amacı açıklamalıve bu planın tüm firmayıltesisi kapsadığınıbelirtmeli,

• Planlama grubunun yapısını ve yetkileriniiçermelidir.

2.5. Takvim, Bütçe ve Kaynakların Belirlenmesi

Yapılacak işleridüzenleyen biroluşturulmalıdır

öncelik ve önem sırasına göreiş programı ve zaman çizelgesi(Ek-l.2 Tablo A: İş Programı ve

Zaman Çizelgesi Örneği). Daha sonra araştırma,


eğitim, danışmanlık, kırtasiye gibi giderlerin deyer aldığı bir ilk bütçe hazırlanmalıdır.

2.5.1. iç Kaynakların Belirlenmesi

Firmanın/tesisin sahip olduğu, acil durumkullanılabilecek içesnasında ve sonrasında

kaynaklar tespit edilmelidir. Bu iç kaynaklarıntespiti ile ilgili olarak yapılacaklar arasında;

• Personel ile ilgili olarak: Yangın müdahaleekibi, tehlikeli maddeler müdahale ekibi,ilkyardım ekibi, firma/tesis kriz yönetimmerkezi ekibi, tahliye ekibi, halklailişkiler ekibi vb. çalışma gruplarında yeralan personelin tespiti,

• Ekipman ile ilgili olarak: Yangındankorunma ve müdahale ekipmanları, iletişimekipmanları, ilkyardım malzemeleri,uyarı/alarm sistemleri vb. ekipmanlarınenvanterinin hazırlanması ve buekipmanlarınbelirlenmesi,

destek sistemlerinin

• Sosyal ve yönetsel tesisler/araçlar ileilgili olarak: Kriz Yönetim Merkezi,sığınaklar, ilkyardım merkezleri, sağlıkhizmet birimi vb. birimlerin firma/tesisiçindeki konumlarının ve kapasitelerininbelirlenmesi,

• Tesisteki organizasyon kapasitesinin(eğitim, tahliye planı vb.) belirlenmesi,

verilebilir.


2.5.2. D1Ş Kaynakların Belirlenmesi

Bir acil durum anında ihtiyaç duyulacak birçokdış kaynak olacaktır. Bazı durumlarda aşağıdabelirtilen kurumlarla resmi anlaşmalar yapılmasıgerekebilir:

• Vilayet Afet Yönetim Merkezi,• İlçe Afet Yönetim Merkezi,• İtfaiye,• Parlayıcı, Patlayıcı,

Müdahale Otoriteleri• Hızır Acil Servis• Hastaneler• Emniyet-Zabıta• Yerel Yönetim Hizmet Birimleri

Tehlikeli Madde

• Yöredeki Bakanlıkların, Valilik veKaymakamlıkların İlgili Birimleri

• İnşaat Şirketleri, İş Makine ParkIarı• Acil Durum Ekipmanı Sağlayan Kuruluşlar• Sigorta Şirketleri

2.6. Sigorta Programlarının Gözden Geçirilmesi

Sigortalama işlemi bir bakıma, istenilenseviyelere indirilemeyen riskin belirli birbölümünü, olasılıkları göz önünde bulundurarak,üçüncü şahıslarla paylaşma işlemidir. Aşağıdabelirtilen risk analizleri bu sigortalamaişlemlerinde yol gösterici olacaktır.Daha önce yapılmış olan sigorta poliçeleriyapılan risk analizleri ve düzeltme işlemlerindensonra yeniden değerlendirilmelidir.


3. RisK VE ZAYıFlıK ANALizLERi

3.1. Risk, Risk AnaliziRisk, en basit tarifiyle insana, çevreye, birkuruluşa, bir programa zarar verecek sonuçlardoğuran olayların gerçekleşme olasılığıdır.Faaliyete dayalı kayıp veya zararlarınölçümlemesidir. Ölçümlerne iki elemana dayanarakyapılır:

Risk = gerçekleşme periyodu (olasılık) xsonuçları (zarar derecesi)

Tehlikelerin veya riskin belirlenmesinde veyaanalizinde genellikle aşağıdaki metodlardan biriveya bir kaçı bir arada kullanılmaktadır.

• Tehlikelerin Ön AnaliziHazard Analysis (PHA)

• Tehlike ve Çalışılabilirlik AnaliziHazard and Operability Analysis (HAZOPs)

Preliminary

• Hata Modu ve Etki Analizi - Failure Modesand Effect Analysis (FMEA)

• Ya Olursa Analizi - What If Analysis• Kontrol

Analysis• Hata Ağacı Analizi

Listesi Analizi Checklist

Fault Tree Analysis(FTA) - (riskin nicelendirilmesi)


• Olay Ağacı Analizi Event Tree Analysis(ETA) - (riskin nicelendirilmesi)

• Risk Matriksi Risk MatrixKuruluşunyapısına göre metot seçilmektedir.Risk analizleri, tehlikeye maruz kalacak olanalanlar göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.Bu alanlar;

• Sağlık,• Çevre• Ekipmanlar,• Bina,• Üretim,• diğerleri

olabilir.Risk analizi, acil müdahale planının temelinioluşturur. Bir kuruluşta risk analizi yapılmadanacil durum planı hazırlanınamalıdır.Kuruluşlardaki riskler farklı olduğundan herkuruluş bu analizi kendi bünyesine ve kendirisklerine göre yapmalıdır. Risk analizi içinyukarıda belirtildiği gibi muhtelif metotlarvardır. Aşağıda bu metotlardan birisi genel biryaklaşımla verilmektedir. Bu metot her kuruluşunbünyesine uygun olmayabilir. Bu bakımdankuruluşlar kendi bünyelerine uygun metotlarıseçmelidirler.


3.1.1. Tehlikelerin Belirlenmesi

Risk analizi, kuruluşta ciddi sonuçlara yolaçabilecek tehlikelerin listelenmesiyle başlar.Bu liste doğal ve suni tehlikeleri kapsamalıdır.Aşağıdaki tablo tehlikeler için örnek olarakverilmektedir.

Radyasyon

Tablo 2: Tehlikelerin belirlenmesi

Doğal SuniTornado i Fırtına Yangın KüçükDolu Büyük

Yoğun yağmur i su taşmaları Patlama Küçük

Yıldırım Büyük

Sel (nehir taşması) Kımyasal salınımları

Uzun süreli yüksek sıcaklıklar KimyasaııUzun süreli aşırı soğuklar Kimyasal 2

Donlar i Büyük kar fırtınaları Kimyasal 3

Nehir donması Sabotaj

Toz fırtınaları Bomba

Diğer Soygun

Diğer Uçak düşmesi

Diğer Baraj yıkılmasıFinansal çöküşAna gaz borusu çaııağıAna su borusu çatlağı

DiğerDiğer

3.1.2. Risk Değerlendirmesi

İkinci aşama, öngörülen herrisklerin değerlendirilmesidir.değerlendirilmesi için aşağıdakigerçekleştirilir.

tehlike içinRisklerin

uygulamalar


Tablo 2'de belirlenen her tehlike için;• Tablo 3'den uygun olasılığı seçin,• Tablo 4'den sonuç kategorilerinden birisini

seçin.• Tablo 3 ve Tablo 4'deki verilere dayanarak

Tablo 5'den risk seviyesini seçin.

Kategori Risk Olasılıkları

Tablo 3: Risk olasılıkları

Yüksek Olasılık Tehlikenin gelecek sene (risk analizinin yapıldığı tarihten itibaren 1 takvim yılı) gerçekleşme olasılığı%100.

Orta OlasılıkTehlikenin gelecek sene gerçekleşme olasılığı % 10·100veyaGelecek 10 sene içinde olma olasılığı en az 1.

Az OlasılıkTehlikenin gelecek sene gerçekleşme olasılığı % 1-10veyaGelecek 100 sene içinde olma olasılığı 1.

Çok az Olasılık Tehlikenin gelecek 100 sene içinde olma olasılığı 1'den daha az.

Çalışan, halk, çevre, ekonomi üzerindeki etkilerideğerlendirin. Bu tablodaki değerlendirmeyi enkötü sonuçlara göre yapın. Örneğin "felaket"bölümünde yer alan bir değerlendirmenin diğeretkileri "ihmal edilebilir" olsa dahideğerlendirmeyi "felaket" olarak alın.


Tablo 4: Sonuç kategorileri

Kat~orl a b c d

Etklti~i Felaket Kritik Orta ihmal edilebilir

Sakatlanmaya veyaKalıcı sakatlık, ciddi hayati işlemleri

Ilk yardımla tedaviÇalışanlar Ölüm veya yaralanma yaralanma veya yapmaya engelhastalanma olmayan yaralanma edilebilir

veya hastalanma

Sakatlanmaya veyaDirekt maruz kalma Kalıcı sakatlık, ciddi hayati işlemleri

Halk sonucu ölüm yaralanma veya yapmaya engel Çok küçük hasarhastalanma olmayan yaralanma

veya hastalanma

Kontrol edilemeyen Kontrol edilemeyen Kontrol anında büyük birKontrol altında küçük birbüyük bir kimyasal küçük bir kimyasal kimyasal salınımı,

Çevre salınımı, bölgesel veya salınımı, bölgesel bölgesel organizmaların kimyasal salımı,

toplam alanda biyolojik biyolojik yaşamın zarar kısmen negatif çevreye hasarıyaşamın yok olması görmesi etkilenmesi ölçümlenemez düzeyde

Finansal açıdan Finansal açıdan Finansal açıdanbirikimlerin tam olarak birikimlerin kısmi olarak birikimlerin küçük bir Küçük kayıplar,yok olması, kamunun yok olması, kamunun miktarının kaybı, kamunun acil kurtarma

Ekonomik acil kurtarma ve acil kurtarma ve kamunun acil kurtarma ve düzenleme için 12düzenleme için bir düzenleme için dört ve düzenleme için 24 saatten önce gereklihaftadan önce gerekii günden önce gerekli saatten önce gerekli fonları bulamamasıfonları bulamaması fonları bulamaması fonları bulamaması

Tesis(ler)in tamamen Tesis(ler)in tamamen Tesis(ler)in tamamen Tesis(ler)in tamamen

Kuruluş kapatılması ve kritik kapatılması ve kritik kapatılması ve kritik kapatılması ve kritikservislerin bir aydan servislerin 2 haftadan servislerin bir haftadan servislerin 24 saattenönce verilememesi önce verilememesi önce verilememesi önce verilememesi

Afetin yakınında Afetin yakınında Afetin yakınında Afetin yakınındabulunan maddi bulunan maddi bulunan maddi bulunan maddi

Maddi varlıktar varlıkların %SO'sinden varlıkların % 2S'inden varlıkların % 10' undan varlıkların % 1'indenfazlasının ciddi hasar fazlasının ciddi hasar fazlasının ciddi hasar fazla olmayan kısmınıngörmesi görmesi görmesi ciddi hasar görmesi

Yukarıda belirtildiği olasılıklagibi Riskdasonuçlarınolasılık ve

bir kombinasyonudur. Yukarıdakisonuç kategorilerindeki cevaplarınıza


göreseçin.

aşağıdaki tablodan risk kategorilerini

Tablo 5: Risk seviyeleri

A B

aLFelaket

bL Kritik

cl Orta cD

dl ihmal edilebilir de dO

....... En öncelikli olarak plan yapılır

....... Öncelikli olarak plan yapılır

....... Plan yapılırÇok az ....... Plan yapılmayabilir

Risk değerlendirmesinin sonuçlarını listeleyin

Yüksek Risk

Çok Düşük Risk

3. ı.3. Yukarıda elde edilen risk seviyeleri,da ortayakuruluşun

koymaktadır.zayıf

Bunoktalarını

önceliklere göre acil durumplanları hazırlanır.


3.2. Küçük Ölçekli işletmeler için Basit Risk AnalizDiyagramları

Risk analiz veya değerlendirmesi yapılırken, riskaltındaki alanların belirlenme gereğini dilegetirmiştik. Aşağıda bir proseste riskdeğerlendirmesine örnek olarak akış diyagramısunulmaktadır.


Şekil 5: Proseste risk değerlendırılmesı

Risk tolerans limitlerini belirle:(örn. Risk matriks koordinatları)

Korunacak hedefi belirle:- Personel - Ürün - Çevre - Ekipman - Verimlilik - ...diğer

Sistem kapsamını belirle:a) Fiziksel sınırlar b) Operasyonel etaplar (start-up, shut-down, bakım,emergeney stop v.s.) c) Diğer öngörüler (tasarım. acil müdahale v.s.)

Önlem gelıştır -yeniden değertendir

Alınan önlemler yenıtehlıkeler getırıyor mu?

Önlemler sistemin verimliliğini etkiliyor mu?Eğer etklllyorsa yenı önlemler gelıştır.


3.3. Bazı Konularda Örnek Risk Analizleri

Aşağıdaki paragraflarda bazı önemli konulardarisk analizi için temel öneriler verilmektedir.Ancak bu öneriler tesisin faaliyeti, kullandığıveya bulundurduğu madde ve ekipmanlar, bulunduğuyer gibi özelliklerin hepsine cevap vermeyebilir.Bu bakımdan tesislerin kendi özel durumlarınagöre daha da detaylı bir çalışma yapmalarıgerekebilir. Aşağıdaki risk analizlerindeöncelikle mevcut durumun saptanması ve bu durumagöre tedbirlerin alınması yaklaşımından hareketedilmiştir. Risklerin tespit edilmesinde kontrollisteleri önerilmekte ve bu kontrol listelerindegörülen olumsuzlukların giderilmesi ile risklerinve doğacak menfi sonuçların en aza indirilmesiöngörülmektedir. Kontrol listelerindeki sorularaverilen her olumsuz yanıt, o konuda risktaşıdığımızı göstermektedir. 11.3.6 paragrafındabu risklerin azaltılması ve takip edilmesi ıçınyöntemler önerilmektedir.Bu çalışmalar yapılırken gözden kaçırılmamasıgereken ve son derece önemli olan hususlardanbirisi de "Kazaya Ramak Kala" olaylarıdır. KazayaRamak Kala'yı, "olan, ancak doğuracağı sonucubaşaramayan kaza" şeklinde tanımlayabiliriz.Bir kişinin koşarken bir engele takılarakdengesinin bozulması, ancak dengesini sağlayıpdüşmemesi, yukarıdan düşen ağır bir yükünçalışanın yanından geçerek yere düşmesi ve onazarar vermemesi, ya da "çok ucuz atlatıldı"denilen kazaların oluşması ramak kalaya örnekolarak verilebilir.30 İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

Genelde bu tür olaylar, ya kazaya uğrayan kişinin"işinden olma" korkusuyla bilgi vermemesindendolayı saklı kalır ya da ciddi hasar vermediğiiçin pek önemsenmez. Aslında "Kazaya Ramak Kala"olayları, riskler hakkında çok ciddi ipuçlarıveren olaylardır. İstatistiklere göre 300 ramakkala olayında 1 ciddi hasar oluşmaktadır. AnadoluAjansına göre, Türkiye'de 1998 ile 2000yıllarında 244.691 iş kazası olmuştur. Buna bağlıolarak 300 katı yani 73.407.000 "Ramak Kala"olmuştur diyebiliriz.Olasılıklar bize "ramak kalalfları azalttığımıztakdirde "ciddi sonuç" doğuran kazaların sayısınıazaltabileceğimizi söylemektedir.

3.3.1. Yangın Risk AnaliziYangın risk analizini yapmak için aşağıda birkontrol listesi sunulmaktadır. Bu listede sorulansorular asgari yangın güvenliği göz önündetutularak hazırlanmıştır. Temel amaç, yangınımeydana getirecek;

• Yanıcı ve yakıcı maddeyi,• Enerjiyi

birbirinden uzak tutmak ve kaza olarak bir arayagelse dahi en çabuk ve en iyi şekilde müdahaleedebilme olanaklarını yaratmaktır. Tesislerinyapısına göre bu liste daha da detaylandırılarakuygun kontrol listesi hazırlanmalıdır.


Kontrollistesi -1

Evet Hayır AçıklamalarTehlıkelerTesiste yanıcı maddeler veya parlayıcımaddeler var mı? (kimyasallar, atıklar, yağlıbez veya üslübüler, çöpler vb.)Cev evet ise:• Bu maddeler kaldırılabilir mi?• Bu maddeler azaltılabilir mi?• Bu maddeler yanıcı olmayanlarla değiştirilebilir mi?• Güvenli bir şekilde depolanmışlar mı?

Tutuşturucu Kaynaklar Evet Hayır AçıklamalarYukarıda belirlenen maddeleri tutuşturucukaynaktar var mı? (kıvılcım, ısıi işlemler,kaynak, ısıtma kaynaktarı, aydınlatma, ..)Cev evet ise:• Bu kaynaklar kaldırılabilir mi?• Bu kaynaktar uzaktaştırılabilir mi?• Bu kaynaklar kontrol altına alınabilir mi?Yıldırıma karşı paratoneriniz var mı?Cev evet ise:• Düzenli bakımı yapılıyor mu?

EvetUyarı - Haberleşme Hayır AçıklamalarYangın olması halinde kişileri uyaracak biryönteminiz var mı? (otomatik veya elkumandalı)Cev evet ise:

alı i or mu?• Tesiste her çalışan tarafından görülüyor

veya duyuluyor mu?• Tüm çalışanlar bu uyarının anlamını biliyorlar mı?• Uyarılar düzenli bir şekilde test ediliyor mu?Tesis yakınında itlaiye var mı?Cev evet ise:• Direkt telefonla ulaşılıyor mu?• Başka bir haberleşme yolu var mı?

Evet HayırKaçış Yolları AçıklamalarTOmçalışanlar için yangından kaçmak içinuygun çıkışlar var mı?Cev evet ise:• Bu kaçış yolları açık mı?• Bu yangın kaçışları (kapıları) yangın

bölgesinden dışarıya çıkarıyor mu?• Uygun bir şekilde işaretlenmiş mi?• Bu yollarda uygun aydınlatma var mı?Tahliye Talimatı var mı?Cev evet ise:• Tüm çalışanlar biliyor mu?• Misafir ve özürlüleri de kapsıyor mu?• Ka ıt altında mı?


Yangınla Mücadele Evet Hayır Açıklamalar

Kontrollistesi -1 (devam)

• Yangınla mücadele ekibiniz var mı?• Sayısı yeterli mi?• Uygun şekilde eğitim almışlar mı?• Düzenli tatbikat yapıyorlar mı?Yangınla Mücadele için hazır söndürücüsistemleriniz var mı?Ceva evet ise:• Söndürücü tipi uygun mu?• Yeterli miktarda var mı?• Doğru yerde mi?• Düzenli bakımı yapılıyor mu?• Uygun bir şekilde işaretlenmiş mi?• Çalışanlar kullanmayı biliyorlar mı?Tesis yakınındaki itfaiye yangın tehlikelerinizibiliyor mu?Ceva evet ise:• Kullanılacak söndürücü konusunda işbirliği

tınızmı?• Birlikte tatbikat yaptınız mı?

Bu listede sorulan sorulara verilecek cevaplaryangına karşı mücadelede yapılacak olanhazırlıkların temelini teşkil eder. Verilecekolan her menfi cevap o alanda zayıflık olduğunuve tesisin risk taşıdığını ortaya koyacağındanmutlaka tedbir alınmalıdır.Alınması gerekli tedbirlerle ilgili olarakaşağıda bazı pratik tavsiyeler verilmektedir:

a)Tesis içinde sigaragörülen mahaller çok

içilmesi sakıncalıaçık belirtilmeli ve

buna kesin olarak uyulması sağlanmalıdır.b)Kolay yanabilir kağıt karton gibi atık

ambalaj maddeleri özel ayrılmış bölmelerdebulundurulmalı ve fazla biriktirilmedentesis dışına çıkarılmalıdır.


c)Tesis içinde yapılacak bütün ateşli ve ısılişlemlerde iş emrı ve tedbirleriuygulanmalıdır.

d)Tesis elektrik tesisatı topraklama veparatonerin yıllık kontrolleri uzmankuruluşlara yaptırılmalıdır.

e)Akü şarj odaları, parlayıcı maddelerinişlendiği ve bulunduğu mahallerdekielektrik armatürleri alev geçirmez veyakapalı tip olacaktır.

f)Tesis içinde elektrik mühendisinin izniolmadan elektrikli ısıtıcı ve benzerialetler kullanılmamalıdır.

g)Motorlu yükleyiciler (forkliftleri)özellikle depo içleri ve kolay yanabilirambalaj malzemeleri yakınında çalışırvaziyette bırakılmamalıdır.

h) İşletme içinde yapılan elektrik kaynağıişlerinde kaynak yapılan mahal iletopraklama yapılan yer bir metreden fazlaolmamalıdır.

i)Ofis odaları, depolar, bilgi işlem odaları,arşiv gibi mahallere duman detektörsistemleri monte edilmelidir.

j)LPG kullanım mahalleri ile doğalgazınkullanıldığı kapalı yerlerde, metanakalibre edilmiş gaz detektör sistemlerimonte edilmelidir. LPG detektörleri zemineyakın, doğalgaz detektörleri tavana monteedilmelidir.

k)Doğalgazın kullanıldığı bölümlerdekielektrik açma kapamadışında tutulmalıdır.

düğmeleri bölme


I)Doğalgaz ile ilgili Türk Standartları aynenuygulanmalıdır.

m) Doğalgaz bulunan yerlerdeki havalandırmafanIarı patlamaya karşı güvenli olmalıdır.

n) Doğalgazın kullanımında, gaz kaçağıpatlayıcı alt sınıra ulaşmadan uyaracakalarm sistemi olmalıdır.

önleme veişe girişlerinde yangın

söndürme konularındao) Tüm çalışanlar

eğitilmelidir.

3.3.2. Deprem Risk Analizi

Deprem, ülkemizdeki doğal felaketlerden, can vemala zarar verenlerin en önde gelenidir.Tesisin deprem risk analizi aşağıdaki kontrollistesi ile yapılabilir.


Kontrollistasl·2

Evet HayırTehlikeler AçıklamalarTesis yer hareketleri açısından tehlikeli bir bölgede mi?Cevap hayır ise "yapısal özellik" bölümünden itibarencevaplanacak iCeva evet ise:• Tehlike derecesi biliniyor mu?• Tarihsel gelişim biliniyor mu?• Tehlike derecesi yüksek ise tesisin yer değiştirmesi

mümkün mü?• En son yıkıcı afelin sonuçları biliniyor mu?• Bu yıkıcı sonuçların neden kaynaklandığı

bilini or mu?• Depremin yaralabileceği, toprak kayması veya sel

gibi (örneğin baraj yıkılması) ek tehlikeler var mı?

Yapısal Özellik Evet Hayır Açıklamalar• Tesis proje safhasında ilgili deprem yönetmeliğine

uygun bir şekilde tasarlanmış mı?• Bu proje ilgili merciler tarafından onaylanmış mı?• Tesisin inşaat aşamasında gerekli mühendislik

kontrolleri yapılmış mı?• Ruhsat aşamasında deprem önlemleri de göz

önünde bulundurularak gerekli incelemelerılmı mı?

• Bu incelemelere göre onayalınmış mı?Tesisin inşaatı esnasında yukarıdaki aşamalarda gerekligirişimler yapılmamış ise:• Deprem açısından ilgili, yetkin ve yetkili merciler

tarafından gerekli incelemeler yapılmış mı?• Bu incelemeler sonucu önerilen güçlendirme

çalışmaları yapılmış mı ?• Şayet güçlendirme çalışmaları yapılmamış ise

belli bir çalışma planı içine alınmış mı?

EvetYangın Hayır AçıklamalarYangın risk analizi yapılmış mı ?Ceva evet ise:• Bu risk analizine deprem olasılığı da ilave

edilmi mi?• Sarsıntı esnasında veya sonrasında olabilecek

yangın senaryoları oluşturulmuş mu?• Bu senaryolara göre potansiyel tehlike kaynaklanna

yönelik ek tedbirler alınmış mı?• Depremden kaynaklanabilecek yangınlar için

tatbikat yapılıyor mu?

Ülkemizin hemen her yeri deprem riski altındadır.menfi etkiler bulunulanBu riskin doğuracağı


bölgeye göre değişmektedir. Ancak riskin ortadankaldırılması mümkün olmadığından bu riske göregerekli tedbirleri alarak faaliyetlerimize devametme imkanları da mevcuttur. Bu bakımdan yukarıdaönerilen durum kontrolü listesine (veya tesisinözelliğine göre daha genişletilmiş olan listeye)ve cevaplarına dayanarak gerekli önlemleralınabilir. Ancak bu konuda yetkili merciler veteknik yardım sunabilecek kuruluşlarla birlikteçalışılması önerilmektedir.

3.3.3. Sel Risk Analizi

Sel felaketi, her ne kadar alt yapı eksikliğindendolayı bazı arızi felaketler yaşanmaktaysa da,diğer doğal felaketlerde olduğu gibi genelliklebulunulan coğrafi bölge ile bağlantılıdır.Örneğin Bangladeş'de hemen her sene çok büyüktaşkın ve sel felaketleri yaşanmaktadır. Ayrıcatarihsel gelişim son derece önemlidir. Bazısosyo-ekonomik faktörler sonucu oluşturulanyerleşim yerlerinin tarihsel durumukaçmaktadır. Atalarımızın söylemiş

göz önündenolduğu "dere

yatağını alır" sözü en son Mersin'de yaşanan selfelaketinde bir kere daha gerçekleşmiştir. Selfelaketleri yukarıda deprem örneğinde verildiğigibi kendi etkisinin dışında yan etkileri olarakfelaketin boyutunu büyütme potansiyeline desahiptir.


Kontrollistesi·3

Tehlıkeler Evet Hayır AçıklamalarTesis sel ve su taşkınları açısından tehlikelibir bölgede mi?Cevap evet ise:

· Tehlike derecesi yüksek ise tesisin yerdeğiştirmesi mümkün mü?

· Tarihsel gelişim biliniyor mu?

· Tesis eski bir akarsu yatağındabulunu or mu?

· Tesisin bulunduğu yere yakın bir akarsu var mı?

· Tesisin bulunduğu yere yakın akarsu düzenli birreime sahi mi?

· Tesis bir deniz kıyısına yakın mı?

· Tesisin yakın bulunduğu denizde gel·git hareketlerimevcut mu?

· Tesis bir dağ eteğine mi kurulmuş?

· Yoğun yağışlar sonrasında bu dağdan toprakkaymaları olmuş mu?

· Tesisin bulunduğu yerin meteorolojik şar1an biliniyormu? Takip ediliyor mu?

· Tesisin bulunduğu zemin, yeraltı suyununtaşmasına müsait mi?

· Tesise yakın bir su barajı var mı?

· Selin yaratabileceği toprak kayması gibi ek tehlikelervarmı?

Yapısal Özellik Evet Hayır Açıklamalar

· Tesis proje safhasında, bulunduğu bölgedesel riskine uygun şekilde tasarlanmış ve inşaedilmi mi?

· Bu projeye toprak kayma riskleri de ilaveedilmi mi?

· Tesisin drenaj sistemleri var mı?

· Bu drenaj sistemleri normal uygulamalar dışındasuyu belli bir seviyede tutmaya yeterli mi?

Deprem, toprak kayması, su baskınları ve seldaha detaylı kontrol listesi, 2 Eylül 1997

23098

içintarih

ve sayılı yayınlananResmi Gazetede(02.07.1998 tarih ve 23390 sayılı resmi gazete

"AFET BÖLGELERİNDE YAPILACAKile değişiklik)YAPILAR HAKKINDA YÖNETMELİK" ten faydalanılarakyapılabilir.


3.3.4. Tehlikeli Maddeler Risk Analizi

Tehlikeli kimyasal madde ile çalışankuruluşların, hazırlayacakları acil durumplanlarının içerisine mutlaka bu maddelereyönelik programları da ilave etmelerigerekmektedir. Çünkü bu maddeler diğer biretkiden dolayı tehlike yaratabilir ve kazanınboyutlarını arttırabilir. Bu tür maddelerinetiketlenmesi, depolanması ve taşınmasına yönelikbir çok ulusal veya uluslararası kurallarmevcuttur. Ek-3' te bu uygulamalardan örneklerverilmektedir.


KDntrDllistesi ·4

Evet Hayır AçıklamalarGenelTesiste tehlikeli kimyasal madde var mı?(yanıcı, yakıcı, patlayıcı, toksik vb.)Cev evet ise:• Bu maddelerin yönetimi için bir programınız var mı?• Bu maddelerle çalışırken oluşacak kazalara

müdahale için bir programınız var mı?• Bu maddeler kaldırılabilir mi?• Bu maddeler azaltılabilir mi?• Bu maddeler tehlikeli olmayanlarla değiştirilebilir mi?• Maddeler listelenmiş mi?• Yerleri tespit edilmiş mi?• Etrafta kimyasal madde döküntüsü var mı?• Dökülen maddeleri temizlemek için gerekli

eki man var mı?

Evet Hayır AçıklamalarTehlike BilgilendirilmesiYukarıda belirlenen maddeler hakkındaaşağıdaki konularda çalışma yapılmış mı?• Bu maddelerden sorumlu kişi(ler) belirlenmiş mi?• Maddelerin ambalajları etikelli mi?• Yapılan etiketleme tehlike hakkında bilgi veriyor

mu? Okunaklı mı?• Maddelerin GBF·'leri var mı?• GBF'ler güncel mi?

EvetÇalışanlar Hayır Açıklamalar

• Çalışanlar maddelerin ıehlikelerihakkında bilgilendirilmis mi?

• Bu konuda eğitim almışlar mı?• Bu maddelerle çalışırken kullanmak üzere gerekli

kişisel korunma cihazı var mı?• Çalışanlar kişisel korunma cihazının kullanılması

konusunda eğitilmiş mi?

Depolanması Evet Hayır Açıklamalar• Depolama alanı kimyasalların depolanmasına uygun

mu? Gerekli havalandırma var mı? Isı uygun mu?• Deponun iki ayrı çıkışı var mı?• Bu çıkış yolları açık mı?• Uygun bir şekilde işaretlenmiş mi?• Bu yollarda uygun aydınlatma var mı?• Depolanan kimyasalların ambalajları kapalı mı?• Ambalajları gerektiği şekilde işaretlenmiş mi?• Uyumsuz kimyasallar ayrı ayrı depolanmişlar mı?• Parlayıcı sıvı maddeler için topraklama yapılmış mı?• Süresi geçmiş kimyasallar depolanıyor mu?• Depodaki maddelerin kayıtları var mı? Kayıtlar

üncel mi?


Yangınla MQcadele Evet Hayır Açıklamalar

Kontrol IIstesl- 4 (devam)

• Yangınla mücadele programınız var mı?• Bu programa tehlikeli maddelerin riskleri de dahil

edilmi mi?

• GBF: Güvenlik Bilgi Formu

3.3.5. Güvenlik Programı ve Güvenlik Analizi

Güvenlik analizi,analizlerinin de

tesisin yukarıda verilen riskiçinde bulunduğu, faaliyetine

dayalı ve çalışanlarının sağlık ve güvenliğinihedef olarak ele alan daha da genişletilmiş biranalizdir. Analizin detaylı yapılması son dereceönemlidir. Bu bakımdan sistematik bir şekildeyapılmalıdır.Bu analizin yapılmasında amaçlanan, aşağıdaörnegı verilen bir programın riskli ve zayıfnoktalarını saptamak ve buna göre önlemleralmaktır. Bu program da yukarıda verilen kontrollistelerinde olduğu gibi kuruluşun bünyesine göredeğişmektedir. Kuruluşlar kendi yapılarına göredetaylandırmalıdır.ÖRNEK GÜVENLİK PROGRAMIı. Amaç2. Yönetim Politikasının Belirlenmesi3. Güvenlikten Sorumlu Kişiler4. Güvenlik Komitesi5. Güvenlikİlkeleri

Kuralları ve Güvenli Çalışma


6. Tehlikelerin Saptanması - Kontrol7. İşe Başlama Programı8. Kaza Raporlaması - İncelenmesi9. Güvenlik Hakkında Yönlendirme ve Eğitim10. Tehlike İletişimi11. İşi Bırakma Programı12. Alışkanlık Yaratan Maddeler14. Taşıma-Kaldırma GüvenliğilS. Teneffüs Yollarını Koruma Programı16. Biyolojik Etkilere Karşı Koruma Programı17. Duymayı Koruma Programı18. Kapalı Alanlara Giriş19. Yangına Karşı Korunma ve Müdahale Programı

3.4. çevresel Riskler

Ünlü düşünür Konfiçyüs'ün "siz komşunuz kadargüvenliktesinizN sözü çevreden gelebilecekrisklere tarihsel bir boyut kazandırmaktadır.Gerçekten de yan veya yakın komşulardaki risklerdolaylı olarak kuruluşunuzu da tehlikeyeatmaktadır. Bu bakımdan bu kuruluşlardakirisklerin bilinmesinde yarar vardır. Yakın biraralıkta bulunan kuruluşlar bir araya gelerektaşıdıkları riskleri paylaşmalıdır. Buyaklaşımdan üç yönde fayda doğacaktır:

a)Komşunuzun riskini bilip oradan gelecektehlikelere karşı hazırlanmanızısağlayacak,


blOrtak riskler için birlikte hareket etmeimkanı olacak,

c)Özellikle afetlerdelkazalarda "dominoetkisi" diye tabir edilen etkileşim sonucuolayın boyutunun büyümesini engellemeimkanı doğacaktır. Örneğin yanıcı veyaparlayıcı madde ile iştigal eden iki komşukuruluştan birinde oluşacak bir kazakomşudaki risklerin de etkisi ile çok dahabüyük bir boyuta ulaşabilir.

3.5. Zemin ve Yapı Risk Analizleri için Yardım AhnacakKaynaklar

Zemin ve risk analizleri için 4708 sayılı ve29.06.2001 tarihli "Yapı Denetimi Hakkında Kanun"(Resmi Gazete 13.07.2001, sayı 24461) ve "Zeminve Temel Etüdü Raporunun Hazırlanmasına İlişkinEsaslar" çerçevesinde çalışan "Yapı DenetimKuruluşlarından" yardım alınabilir. Bu alandaÜniversiteler olduğu gibi özel müşavir vemühendislik firmaları da çalışmaktadır.

3.6. Risklerin Azaltılması Programının Oluşturulması veTakibi

Yukarıda analizi yapılan risklerin olasılıklarınıazaltmak ya da menfi sonuçlarını en aza indirmekiçin yapılan çalışmalar bir program dahilindeyürütülmelidir. Bu programı oluşturmak içinöncelikler tespit edilmeli ve bu önceliklere göreaşağıda bir örneği verilen program formatıçerçevesinde çalışmalar yürütülmelidir. Buradabir kez daha bunun bir örnek olduğunu ve


kuruluşların kendi bünyelerine uyan formatlarıyaratmaları gerektiğini vurgulamak isteriz.

Risk Takip Formu

Risk no: Sınıflandırma:Riske verilen özel numara Risk kategorisi

Rapor tarihi:Bu risk formunun hazırlandığı tarih

Tanımlama: Her riski şanar-sonuçar şeklindetanımlayın

Olasılık: Etkı:Riskin problem yaratma olasılığı Risk problem haline geldiğinde ne tür

zarar verebilir?

Riske maruz kalma:Olasılık ve kayıpları çarparak maruzkalınacak riski önqörün(bak.risk tanımı i)

lık Işaretler: Riskin problem haline dönüşeceğini belirten ilk sinyaller nelerdir?

Düzeltme yaklaşımları: Riski azaltmak, oluşmamasınısağlamakveya kontrol edebilmek için yapılanuygulamaları belirtin

Başlama tarıhı: Bltlrme tarıhı: Sorumlu:Riski azaıma çalışmalarının başlama Risk azaltma çalışmalarınınhedeflenen Her riskin azaltılması için bir sorumlutarihi bitirilme tarihi atayın

Mevcut Durum: Bu raporun hazırlandığı tarihteki risk azaltma çalışmalarının durumunu belirtin

Beklenmedik gelişmeler planı: Riskin beklenmeyen bir zamanda oluşması halinde önlem planını açıklayın

Beklenmedik Gelişmeler Planının Uygulanması: Hangi şartlar altında bu planın uygulanacağı belirtin

4. AciL DURUM PLANLANMASı VE SiSTEMiNTAMAMLANMAsı

4.1. Acil Durum Organizasyonunun KurulmasıAcil durum organizasyonu, acil durum planınaparalelolarak yürütülmelidir. Organizasyonkuruluşların yapısına göre çok karmaşık veya çokbasit olabilir.Aşağıda verilen örnekte Acil Durum Yöneticisi(ADY) tesis yöneticisidir. ADY tüm acildurumların yöneticisidir. Diğer acil durumüyeleri aşağıdaki konularda yetki sahibiolabilirler:


• Acil durumun kısa ve uzun vadedekietkilerini incelemek,

• Tahliye veya tesisin durdurulma emirlerinivermek,

• Tesis dışı veya medya ile temasta bulunmak,

Çevre Koordinatörü

Şekıl 6: Örnek acıl durum organizasyonu

Güvenlik Şefi

Emniyet Koordinatörü

Sağlık ve Güvenlik Koordinatörü

Bakım Koordinatörü

Insan Kaynakları Koordinatörü

Planlama ve Lojistik Koordinatörü

Halkla Ilişkiler Koordinatörü

4.2. Acil Durum Planlannın Yazılma Esaslan ve ÖrnekPlanlar

Planın Bileşenleri: Acil durum Planı asgariaşağıdaki konuları içermelidir:


4.2.1. Yönetici Özeti

Yönetici özeti kısmı, yöneticilere plan hakkındaaşağıdaki konularda özet bilgi sağlamalıdır:

• Planın amacıacil• Firmanın/tesisin

politikası• Anahtar personelin

sorumlulukları

durum yönetim

yetki, görev ve

• Muhtemel acil durum türleri• Müdahale edici operasyonların

organize edileceğinerelerde

4.2.2. Acil Durum Unsurlan

Planın bu bölümü, firmanın/tesisin acil durumyönetiminin temel unsurlarına yaklaşımını kısacaaçıklar. Bunlar:

• Yönetim ve kontrol• İç ve dış kaynaklarla iletişimin sağlanması• Can güvenliği• Mal güvenliği• Çevre sakinleri

yardımlaşma• Mevcut durum tespiti

yerel kuruluşlarlave

• Müdahale planları (muhtemel etkilerinönlenmesi, ilk yardım, destek paylaşımı, ...)

• Risk kayıtlarının tutulması• Eski hale getirme• İdari düzenlemeler ve lojistik


4.2.3.Acil Durum Müdahale Prosedürleri / Talimatlan /Planlan

Bu prosedürler/talimatlar/planlar, firmanın/tesisin acil durumlara nasıl müdahale edeceğiile ilgili detaylı bilgiyi içerir. Mümkün olduğuölçüde, üst yönetimin, birim yöneticilerinin vepersonelin kısa sürede değerlendirebileceğikontrol listeleri şeklinde hazırlanmalıdır.Aşağıdaki durumlarda hangiyapılacağı belirlenmelidir:

faaliyetlerin

• İçinde bulunulan durumun değerlendirilmesi,• Özellikle ilk üç gün boyunca çalışanların,

müşterilerin, ziyaretçilerin, ekipmanın,önemli dokümanların ve diğer araç-gerecinkorunması,

• İşin sürdürülmesinin sağlanması.Bir patlama, bombalama veya su baskını gibidurumlarda özel prosedürlerin/talimatlarınhazırlanması gerekebilir. Örnek olarak;

• Çalışanların ve müşterilerin(Ek-2. 2: Acil Durum Uyarı veSistemleri Talimat Örneği),

uyarılmasıİletişim

• PersoneliletişiminUyarı veÖrneği) ,

• Firmadaki/tesisteki insanların tahliyeedilmesi (Ek-2. 3: Acil Durumlarda PersonelTahliyesi Talimat Örneği),

ve diğersağlanması

İletişim

ilgili(Ek-2.2:

kişilerleAcil Durum

TalimatSistemleri


• Müdahale faaliyetlerinin düzenlenmesi (Ek-2.1: Acil Durum Hazırlığı Prosedür Örneği),

• Acil durum Kriz Masası Operasyon ve KontrolMerkezinin kurulması ve işletilmesi, (Ek-ı .1, Şekil A: Acil Durum Kriz MasasıOperasyon ve Kontrol Merkezi OrganizasyonŞeması Örneği)

• Patlamaedilmesi,

• Faaliyetin durdurulması,

esnasında yangına müdahale

• Önemli dokümanların korunması,• Onarım/eski hale getirme faaliyetleri,

konularında hazırlanacak prosedürler verilebilir.Acil durum/kriz yönetimininkolaylaştırmak, alınacak önlemlerin

çalışmasınıetkili ve

sistematik bir şekilde uygulanmasını temin vekontrol etmek amacı ile, muhtemel kriz durumunukarşılamak üzere önceden hazırlanması öngörülenilave planlar ise;

• Deprem Sonrası Müdahale Planı,• İlkyardım Planı,• Basın ve Halkla İlişkiler Planı,• Çevre Koruma Planı,• İnsangücü Temin Planı,• Taşıma Aracı Temin Planı,• Acil Akaryakıt Temin Planı• Acil İçme ve Kullanma Suyu Temin Planı,• Acil İaşe Planı,• Acil Finans Planı,


• Acil Satınalma Planıı• Hammadde Temin Planıı• Sigorta Planı

olabilir.

4.2.4. Acil Durumda Destekleyici Dokümanlar

ı.Acil duruma müdahaleye katılacak personelinişteki ve iş dışındaki 24 saaterişilebilecek telefon numaralarınınlistesi (Ek-2.S: Telefon Listesi Örneği)

2. B'irıa, tesis ve bazı ekipmanların yerleşimplan ve haritaları(Ek-l.l, Şekil D: Yangın Söndürme SistemleriYerleşim Planı Örneği,Şekil E: Acil Durum Toplanma Alanı Örneği,Şekil F: Absorban Malzeme Yerleşim PlanıÖrneği)Bu haritalarda aşağıdaki detayların da yer

almasında yarar vardır:• Su borularıı vanalar• Gaz borularıı vanalar• Elektrik şalterleri• Kanalizasyon sistemi• Her bir binanın konumu (binaların

kullanım özellikleri belirtilmelidir)• Kat planları• Alarm düğmelerinin yeri• Yangın söndürücüler• Yangın kontrol sistemleri• Acil durum çıkışları


• Merdi venler• Kaçış rotaları• Girilmesi sakıncalı bölgeler• Tehlikeli maddeler (temizlik maddeleri

ve kimyasalları içerecek şekilde)• Değeri yüksek malların stok yerleri

3.Malzeme, Araç-Gereç ve Servis KaynaklarınınListesi: Acil durumda ihtiyaç duyulabilecekaraç-gereç, malzemenin listesi ve yerleri;komşu firmalarla ve kamu kuruluşları ileyapılan yardımlaşma anlaşmaları.

4.3. Örnek Planlar

4.3.1. YangınFirmada/tesiste yangın çıkması durumundaöncelikli yapılacaklar (doğalgaz ana vanalarınınkapatılması, elektriğin kesilmesi, mahallinetrafında bulunan yanıcı ve patlayıcımalzemelerin uzaklaştırılması, itfaiyeninçağırılması vb.) , firmanın/tesisin kendiimkanları ile yangına müdahaleyi nasılgerçekleştireceği, firmadakilerin/tesistekilerintahliyesi, iç ve dış iletişimin sağlanması,yaralılara ilkyardım müdahalesinde bulunulmasıhususları hakkında prosedür ve talimatları veyangın söndürücülerin yerleşim planını içerenplandır.(Ek-l.l, Şekil D: Yangın Söndürme SistemleriYerleşim Planı Örneği,

Ek-l.2, Tablo C: Yangın Müdahale Planı Örneği)


4.3.2. Deprem

Deprem hemsarsıntınınverebilir.

kendisiningetireceği

etkisiyle hem deyan etkilerle zarar

(Ek-l.l, Şekil B: Deprem,Müdahale Akış Şeması Örneği)

Sel, Yangın Acil

4.3.3. Tehlikeli Maddeler

Kimyasal maddelerin dökülmesi durumunda ilkmüdahalenin ve kazanın raporlamasının yapılması,dökülmenin gerçekleştiği alanın izole edilmesi,absorban madde kullanılarak temizleme işlemininyapılması hususlarını ve absorban madde yerleşimplanını içeren plandır.(Ek-l.l, Şekil c: Kimyasal Malzeme DökülmelerindeAcil Müdahale Akış Şeması Örneği,

Şekil F: Absorban Malzeme Yerleşim Planı Örneği,

Ek-l.2, Tablo D: Kimyasal Dökülme Müdahale PlanıÖrneği,

Ek-2.4: Kimyasal Malzeme Dökülme ve SızmalarınınKontrolü Talimat Örneği)

4.3.4. Tahliye ve Toplanma

Acil durum anında/sonrasında, firmada/tesistebulunanların tahliyesinde kullanılacak acil durumçıkışları, acil durum uyarı ve iletişimsistemleri, tahliye sonrası toplanılacakyer/yerler gibi hususların yer aldığı plandır.(Ek-l.l,Örneği,

Şekil E: Acil Durum Toplanma Alanı

Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi S1

Ek-2. 2: Acil Durum Uyarı ve İletişim SistemleriTalimat Örneği,

Ek-2.3: Acil DurumlardaTalimat Örneği)

Personel Tahliyesi

4.3.5. iıetişim

Afetler/kazalarda elektrik kaynağından besleneniletişim araçları (telefon, radyo, televizyonv.s.) genellikle ilk etkilenen iletişimsistemleridir. Bu bakımdan iletişim için birkesintisiz güç kaynağı (UPS)'nın kuruluştabulundurulması gerekmektedir. Ayrıca iletişimsistemlerinde aşırı yüklenme sonucu meydanagelebilecek çökmelere karşı uydu telefonları veyabenzer telefonları bulundurmakta yarar vardır.Ayrıca gelişmeleri takip edebilmek içinradyoların pilli veya bataryalı olanları tercihedilmelidir. Ancak bu tür ekipmanlar belirliaralıklarla kontrol edilerek işlevlerini yerinegetirmeleri garanti altına alınmalıdır.

4.3.6. Sabotaj

Kuruluşların hazırlamakla yükümlü oldukları sivilsavunma planları özellikle sabotaj konusunda sonderece yararlıdır. Bu bakımdan bu planlarhazırlanırken bir formaliteyi yerine getirmektenziyade, olası sabotaj risklerini kontrol etmeyeyönelik ciddi anlamda hazırlanan planlarolmalıdırlar.


4.4. D1Ş Kurumlarla Koordinasyon

Kamu kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve komşuözel sektör kuruluşları ile bağlantı kurularak,muhtemel acil durumlarplanları ile ilgilihazırlıklarda işbirliğine

ve mevcut acil durumbilgi alınabilir vegidilebilir.

Bilgi ve yardım alınabilecek kaynaklar arasında;

• Yerel Afet(ilçelbelediye)

• Kaymakamlık/Belediye Başkanlığı

Yönetim Merkezleri

• İtfaiye• Polis• Acil Sağlık Merkezleri• Kızılay• Meteoroloj i• İSKİ• Bölge elektrik idaresi (TEAŞ, TEDAŞ)• Telefon idaresi (TÜRK TELEKOM A.Ş.)• Doğalgaz idaresi (İGDAŞ)• Komşu tesisler, firmalar

sayılabilir.

4.5. Eğitim ihtiyaçlarının Belirlenmesi

Firmadaltesiste çalışan herkesin vefirmayıltesisi ziyaret edenlerin (tesis acildurum çıkışları, toplanma alanları vb. konularda)bir şekilde eğitime ihtiyaçları olacaktır.


4.5.1. Eğitimin PlanlanmasıEğitim planı (programı) hazırlanması için görevtanımı yapılmalıdır. Çalışanların,ziyaretçilerin, taşeronların/tedarikçilerin,yöneticilerin ve acil duruma müdahaledesorumluluk alanların eğitim ve bilgi ihtiyacıbelirlenmeli ve buna göre bir eğitim programıhazırlanmalıdır. 12 aylık bir periyot için;

• Kimlere hangi eğitimlerin verileceği,• Eğitimi kimlerin vereceği,• Hangi eğitim araçlarının kullanılacağı,• Eğitimlerin hangi tarihlerde, nerelerde

yapılacağı,• Eğitimlerin değerlendirilmesi

dokümantasyonun nasıl yapılacağı,belirlenmelidir.

ve

4.5.2. Eğitim Faaliyetleri

Eğitimler birkaç şekilde gerçekleştirilebilir:1.Eğitim Oturumları: Bunlar düzenli olarak

gerçekleştirilen, karşılıklı bilgipaylaşımını, soruların cevaplanmasını veihtiyaçların belirlenmesini hedefleyentartışma toplantılarıdır.

2.Masa Başı Çalışması: Acil durum yönetimgrubu üyelerinin bir araya gelerek,üretilen senaryolar üzerinde çalıştıkları,her birinin acil durum anındakisorumlulukları ve yapmaları gerekenlerüzerine görüştükleri toplantılardır.


3.Tatbikat: Acil durum yönetim grubu vemüdahale ekipleri, kriz anında neleryapacaklarını uygulamalı olarakgösterirler. Özellikle, ilk yardım, alarmve ikaz gibi özel alanlarda, işlevlerintest edilmesi için alıştırma eğitimleridüzenlenir.

4. Tahliye Tatbikatı: Tesis çalışanları,tatbikat sonrası, planda belirtilen tahliyeyolunu kullanırken ne türortaya çıkabileceğini tespitdurum yönetim grubuna bildirir.ışığında plan revize edilir.

5. Gerçeğe Yakın Tatbikat: Gerçeğe yakın biracil durum senaryosu hazırlanır. Bu türtatbikata personel, acil müdahale ekipleri,

tehlikelerinederek acilBu bilgiler

yönetim ve yerel topluluk organizasyonlarıkatılır.

4.5.3. Çalışanların EğitilmesiBütün çalışanlara verilecekaşağıdaki konuları içermelidir:

genel eğitim

• Her birinin rolü ve sorumlulukları• Tehlikeler, zararlar

faaliyetler hakkında bilgi• Uyarı ve iletişim prosedürleri hakkında

bilgi

ve önleyici

• Acil durumda aile üyelerininyerleştirilmesi

• Acil durum müdahale prosedürleri hakkındabilgi


• Tahliye prosedürü hakkında bilgi• Acil durum müdahale ekipmanlarının yerleri

ve kullanımları hakkında bilgi• Acil durumda üretimi durdurma prosedürleri

Acil durum risk analizleri sonucu üretilensenaryolar, eğitimler için temel teşkil edebilir.

4.6. Planların Kabulü ve Yönetimi

Acil Durum Planı yönetim tarafındanonaylanmalıdır.politikasına,

Planın onaylanması için kuruluşunvarsa endüstriyel gönüllü

uygulamasına ve yasalolarak istenen acil durumplanlarına uyumlu olması gerekmektedir. Bu kararıverebilmek için planın, 11.1.2 11.2.3paragraflarında sözü edilen kurallara uymasıgerekmektedir.Kabul edilen ve onaylanan planın yönetimindeaşağıdaki kurallar uygulanır.

Şekil 7: Acil durum planı yönelimi


4.6.1. Dağıtım

Her bir sayfası numaralanan ve ciltlenen planıimza karşılığı dağıtın.Planın hangi bölümlerinin hükümet kurum vekuruluşlarına açık olacağını tespitbölümler özel isimler, telefonlarbilgileri içerebilir).Son şeklini alan planı;

ı.üst düzey yönetime,2.Varsa firma/tesis acil durum müdahale ekibi

edingibi

(bazıgizli

üyelerine,3.Firmanın/tesisin yönetim merkezine,4.İl ve İlçe Afet Yönetim Merkezi'ne

dağıtın.Dağıtılan kişilerin bir listesini yapın.Acil durum anahtar personelinin, planın birkopyasını evinde bulundurmasını sağlayın. Bütünpersoneli plan ve eğitim programı hakkındabilgilendirin.

4.6.2. Eğitim ve Tatbikat

Acil durumlar normalgerçekleşen durumlardır.

olmayan şartlardaBu bakımdan müdahalenin

etkinliği olaya müdahale edecek olan ekiplerineğitim miktarıyla doğru orantılıdır.Bir eğitim programı ve tatbikatlaraşağıdaki bilgilere yönelik olmalıdır.

en az

• Temel bilgi• Plandaki rol ve sorumluluklar


• Politika ve talimatların anlaşılması,• Müdahalede kullanılacak olan ekipman ve

kişisel korunma cihazlarının kullanımındakialışkanlık

Yapılacak olan tatbikatlarda, önceden tespitedilen bir hedefe, bir riske yönelik senaryolaroluşturulmalıdır. Örneğin yangın tatbikatlarındasadece bir tavada yangın oluşturarak onunsöndürülmesi yeterli bir tatbikat olmaz. Yapılanrisk analizinde, yangının muhtemelen oluşacağıbir faktörün ele alınarak bütünüyle tatbikatakonu edilmesi gerekir. Tatbikatların haberli veyahabersiz yapılması gerekir. Özellikle tahliyetatbikatlarında karmaşa yaşanmaması için tesistebulunan her çalışanın planı iyi bilmesi vetatbikatta ona göre davranması gerekir. Tatbikatıyürüten yetkilinin işi ciddiyetle yürütmesi diğerkatılımcıları da etkiler ve tatbikat gerçeğeyakın olarak yapılır.

4.6.3. Gözden Geçirme

Acil durum planlarında bulunan bazı faktörlerdeğişebilir (örneğin telefon numaraları). Ya daeğitim ve tatbikat sırasında görülenaksaklıkların planda değiştirilmesi gerekebilir.Bu nedenlerden dolayı Acil Durum Planları düzenliaralıklarla gözden geçirilmelidir. Yapılandeğişiklikleri içeren yeni kopyalar çıkarılmalıve eski kopyalar geri alınarak değişiklikleriiçeren yeni kopyaların dağıtımı 11.4.6.1 sayılıparagrafta belirtilen şekilde yapılmalıdır.


5. AciL DURUM ve KRiz YÖNETiMi

Bu bölümde, acil durum yönetimitemel

kapsamındagerçekleştirilecekaçıklanacaktır. Bu temel

faaliyetlerfaaliyetleri şu

başlıklar altında sıralayabiliriz:• Yönetim ve kontrol,• İletişimin sağlanması,• Can güvenliğinin sağlanması,• Mal güvenliğinin sağlanması,• Çevre sakinleri ve yerel kuruluşlarla

yardımlaşma,• Eski hale getirme çalışmaları• İdari düzenlemeler ve lojistik

5.1. Acil Durum Yönetimi ve Kontrol

Bu başlık altındabilgilerin analizi ve

kaynakların yönetimi,acil durumda kararların

alınması ele alınacaktır.Kriz anında olaya müdahale edecek gruplarınsayısı ve çeşidi firmanın/tesisin büyüklüğünegöre değişir. Büyük ölçekli firmalar/tesislerkendilerine ait yangın müdahale ekibi, ilkyardımekibi, tehlikeli maddelere müdahale ekibi gibiekiplere sahipken küçük ölçekli firmalar/tesislerkriz anında daha çok dışarıdan destek alıyorolabilirler, ya da endüstri bölgesinde yer alanbir firma/tesis, tüm bölge için hazırlanmış acildurum planının bir parçası olabilir.Firma içinde, acil durum ve kriz yönetimi içinoluşturulabilecek organizasyonlar arasında şunlarSanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi 59

sayılabilir (Ek-l.l, Şekil A: Acil Durum Kriz

Masası Operasyon ve Kontrol Merkezi Organizasyon

Şeması Örneği);

• Kriz Masası Operasyon ve Kontrol Merkezi• Emniyet/Güvenlik Ekibi• Yangın Müdahale/İtfaiye Ekibi• Sosyal Yardım Ekibi• İlkyardım Ekibi• Arama Kurtarma Ekibi• Haberleşme Ekibi• Teknik Bakım Onarım Ekibi

İşleyen bir yönetim ve kontrol sistemioluşturulması için, görev tanımları ve sorumlukişiler belirlenmeli; özellikle ilkyardım,yangına müdahale ve mühendislik işlerine ilişkinprosedürler hazırlanmalı; her bir acil durum içinaraç-gereç ihtiyacı belirlenmelidir. Ayrıca, acildurumda olayın başladığı yerde temel emniyettedbirleri derhal alınmalıdır (kapı vepencerelerin kapanması, engellerin oluşturulmasıgibi) .

5.2. iletişim

Kriz anında haberleşmeninsağlanması çok büyük önem taşır.

sürekliliğininKrizle ilgili

uyarının yapılması, çalışanların ailelerinin veizinli personelin durumdan haberdar edilmesi,dışarıdan müdahale edeceklerin bilgilendirilmesiaksayan bir haberleşme sistemi ile mümkünolmayacaktır.


Beklenmedik olayların planlanması: İletişimkonusunda beklenmedik kısa ve uzun süreliaksamalar önceden dikkate alınmalı ve bu durumdayapılacaklar planlanmalıdır:

• Firmada/tesiste günlük işlerinyürütülmesinde kullanılan iletişim yollarınelerdir?

• İletişim yollarının kullanılamaması işlerinasıl etkiler? Acil duruma müdahaleyi nasıletkiler?

• İletişim öncelikleri nelerdir? Acil durumdazarar gören iletişim yollarından hangisiöncelikli olarak onarılacaktır? (İletişimsistemlerinin onarımıylaprosedür oluşturulmalıdır)

ilgili bir

• Alternatif iletişim araçlarıolabilir? (telsiz,bağlantısı vb.)

çağrı cihazı,neleruydu

5.2.1. Acil Durum Halinde itetişimin Sağlanması

Acil durum halinde acil durum yönetim grubu, acildurum operasyon merkezi, müdahale ekipleri vediğer personel arasındaki iletişimin nasılgerçekleşeceği ve nasıl destekleneceğine dair biriletişim planı hazırlamalıdır (Ek-2.2: Acil DurumUyarı ve İletişim Sistemleri Talimat Örneği) .

5.2.2. Personelin Ailesi ile iıetişimin Sağlanması

Acil durum halinde personel, ailesinin durumununne olduğunu bilmek isteyecektir. Ailelerle


iletişimin nasıl sağlanacağı ile ilgili planyapılmalıdır.Ayrıca çalışanlar acil durum sonrası aileleri iletemasa geçebilmeleri için aşağıdaki yollarabaşvurabilirler;

• Aile bireylerindenyaralanmabağlantı

durumundaayrı kalmabirbirleriyle

ya danasıl

öncedenkuracaklarınıbelirleyebilirler.

• Tüm aile bireyleri, acil durum sonrasışehir dışında yaşayan bir tanıdıklarınıarayarak birbirlerininbilgi alabilirler.

durumu hakkında

• Aile bireyleri acil durum sonrası bir arayagelecekleri bir yeri öncedenbelirleyebilirler.

5.2.3. Acil Durumun DuyurulmasıÇalışanlara yönelik olarak acil durumun raporedilmesi ile ilgili bir prosedür hazırlanmalıdır.Prosedür ve gereklilikleri konusunda tüm personelbilgilendirilmelidir. Her telefonun yanına,firma/tesisanahtar roldahilolmak

içinde acil durumlara müdahaledeoynayan kişilerin telefonları daüzere, acil durumlarda ihtiyaç

duyulabilecek telefon numaralarıyerleştirilmelidir (Ek-2.5: Telefon ListesiÖrneği). Halk sağlığını ve güvenliğini tehditedecek bir durum olması halinde, acil durum vakitkaybetmeden hükümet yetkililerine ve yerelyönetim kuruluşlarına haber verilmelidir.


Acil durumlarda dış dünya ile temasa geçecekhalkla ilişkiler yetkilisinin bu konuda eğitilmişolması çok önemlidir. Kuruluş sözcüsününkullanacağı ifadeler ve tavrı konu hakkında bilgisahibi olmayanları yanıItabilir. Öncelikle bukişi teknik açıdan bilgilendirilmiş olmalıdır.Ancak gene de mümkün olduğu kadar bilgi alanınındışında kalan teknik konularda detaylı açıklamayapmamalıdır. Sakin bir şekilde, inandırıcı veher kesim tarafından anlaşılabilir ifadelerkullanarak kısa ve özlü açıklamalar yapmalıdır.

5.2.4. Uyan Sistemi

Personelin tamamınınedilmesi için birbulunmalıdır.

acil durumdan haberdarsistemiuyarı/alarm

Sistem;• Bütün personel tarafından duyulabilir veya

görülebilir olmalıdır,• Ekstra/yardımcı bir güç kaynağına bağlı

olmalıdır,• Anında fark edilebilir olmalıdır.

Özürlü personeli uyarmak için özel bir düzenlemeyapılmalıdır (örneğin yanan sönen bir ışıkdüzenlemesi) . Firma müşterileri, taşeronları i

ziyaretçileri için de uyarı sistemi hakkındaprosedür hazırlanmalıdır (Ek-2.2: Acil DurumUyarı ve İletişim Sistemleri Talimat Örneği).

Personel, alarmın çalışması durumunda neleryapması gerektiği hakkında bilgilendirilmelidir.Sistem en az ayda bir defa test edilmelidir.


5.3. Can Güvenliğinin Sağlanması

Bir acil durumda, tesisteki bütün insanların cangüvenliği birinci önceliğe sahiptir.

5.3.1. Tahliye Planı

Acil durumlarda en çok başvurulan korunmayollarından biri olay mahallini terk etmektir.Tahliye prosedürü/talimatı (Ek-2.3: AcilDurumlarda Personel Tahliyesi Talimat Örneği)hazırlanırken göz önüne alınacak noktalar:

• Hangi koşullarda çalışanların tahliyesiningerekeceği belirlenmelidir,

• Tahliye emrini vermeye yetkili kişi vetahliyedenbelirlenmelidir,

• Hazırlanan prosedür firmanın/tesisinçeşitli yerlerine afişler şeklinde

sorumlu personel

asılmalıdır,• Özürlüler ve Türkçe bilmeyenler için özel

bir prosedür hazırlanmalıdır,• Tahliye sırasında kritik operasyonları

erdirebilecekyapabilecek veya sonapersonel tayin edilmelidir,

• Yerel Kriz Yönetim Merkezi ile işbirliğiyapılmalıdır.

5.3.2. Acil Durum Çıkışlarının Belirlenmesi

Birinci ve ikinci derecede öncelikli çıkışve bu yollar işaretler ve

fark edilebilir haleyollarda, elektrik kesilmesi

yolları belirlenmelilevhalarla kolaygetirilmelidir. Bu64 İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

ihtimaline karşı, yardımcı güç kaynağını kullananbir ışıklandırma sistemi kurulmalıdır.Tahliye yollarının;

• Tüm personelin zamanında tahliye edilmesinisağlayacak kadar geniş,

• Her an kullanılmaya hazır, temiz ve açık,• Tahliye edilecek personelin zarar görmesine

sebebiyet vermeyecek nitelikte,olması gerekmektedir.

5.3.3. Toplanma Alanlarının Belirlenmesi

Tahliye edilen personel sayısını alabilecekbüyüklükte toplanma alanları belirlenmelidir (Ek-ı .ı, Şekil E: Acil Durum Toplanma Alanı Örneği).Acil duruma neden olan olayın büyümesi veyagenişlemesi halinde personelin bir bölümününbaşka alanlara veya evlerine gönderilmesi içinulaşım imkanları belirlenmelidir.

5.3.4. Barmaklarm Belirlenmesi

Bazı acil durumlarda, en iyi korunma, personelintesis içinde veya dışında bir barınağanakledilmesi ile sağlanabilir. Bu durumda, yerelidarelerle de işbirliği içinde personelinbarınaklara sevki ve acil ihtiyaçlarınınkarşılanması, böyle bir durumu sevk ve idareedecek sorumlu kişi belirlenerek, işlem prosedürebağlanmalıdır.


5.3.5. Eğitim ve BilgilendirmePersonele tahliye, toplanma alanları vebarınaklar hakkında zaman zaman bilgi ve eğitimverilmelidir. Stratejik noktalara tahliyeplanları asılmalıdır. Acil durumda, tahliyehalinde kullanılacak yeni araç-gereç, malzemetanıtılmalıdır. Personel dışında müşteriler,taşeronlar, ziyaretçiler de bilgilendirilmelidir.

5.3.6. Personelin Ailesinin HazırlanmasıPersonelin ailesinin acil durumlara hazırlanmasıkonusunda firmanın/tesisin neler yapabileceğidüşünülmeli, gerekli adımlar atılmalıdır.Ailesinin iyi durumda ve güvenlikte olduğunubilen personel firmadaki/tesistekisorumluluklarınıngetirebilecektir.

gereğini daha iyi yerine

5.4. Mal Güvenliğinin SağlanmasıBir acil durumda firmanın/tesisin araç-gereç vemalzemelerinin, önemli kayıtların korunması; acildurum önlemlerinin alınması ve firmanın/tesisinkısa zamanda eski hale getirilmesi içingereklidir.Aşağıdaki konularda prosedürler hazırlanmalıdır:

• Yangına müdahale (Ek-l.2, Tablo C: YangınMüdahale Planı Örneği)

• Sıvı maddelerin dökülmesi halinde kontroledilmesi ve depolanması


(Ek-l.l, Şekil c: KimyasalMüdahale Akış

MalzemeŞemasıDökülmelerinde Acil

Örneği

Ek-l. 2, Tablo D: Kimyasal Dökülme MüdahalePlanı Örneği,

Ek-2.4: Kimyasal Malzeme Dökülme veSızmalarının Kontrolü Talimatı Örneği)

• Kapıların ve pencerelerin kapatılması,engeller konulması

• Ekipmanların kapatılması• Ekipmanların örtülmesi ve korunması• Ekipmanın güvenli bir yere taşınması

Yedeklenecek araç-gereç ve malzeme ile bütün buprosedürlerin uygulanmasından sorumlu personelbelirlenmelidir. Firmanın/tesisin araç-gereç vemalzemelerinin, önemli kayıtlarının korunması veişi engellemeyecek çalışmanın sağlanması amacıile; başta deprem olmak üzere bazı acil hal/krizdurumlarında kuruluş binasınınkullanılamaz/girilemez hale gelebileceğidüşünülerek, uygun bir yerde bağımsız, prefabrikbir yapıda Kriz Yönetim Merkezi oluşturularak,aşağıdaki malzeme ve doküman ile hizmete hazırtutulması yararlı olabilir.


Satelite telefon PiIIi radyo ve ses kayıt cihazı

Acıl Durum i Krız Yönetim Merkezinde BulunabilecekClhaz ve Malzemeler

Kablolu normal telefonlar Digital kamera ve fotoğraf makinesi

GSM telefonlar Uydu bağlantılı telefonDahili anons sistemi merkezi JeneratörEI telsizleri UPS sistemi

Faks Kırtasiye

Komple bilgisayar (Internet bağlantılı) Ofis mobilyası

Dizüstü bilgisayar

Acil durum i kriz yönetim prosedürleri Planlar

Acıl Durum i Krız Yönetim Merkezinde BulunabilecekDökümanlar

Site ve bölge plan ve haritaları Talimatlar

Önemli telefon numaraları dosyası Kimyasal madde envanteri

M.S.D.S.ler Kurtarma,ilk yardım, yangın söndürme vb.ekipman listesidos ası

Acil durum /kriz yönetimine ilişkin operasyon prosedürleri Güncel personel bilgileri dosyası

Yasalar, yönetmelikler ve diğer ilgili mevzuat Komşu kuruluşlar hk. bilgiler ve yardımlaşma protokollarıdos ası

5.4.1. Korunma Sistemleri

Araç-gereç ve malzemeleri normal dışı durumlardakoruyacak, uyarıda bulunacak detektörsistemler kurulmalıdır. Örneğini

benzeri

• Yangından korunma sistemleri• Yıldırımdan korunma

vb.)sistemleri (paratoner

• Su seviyesi ölçüm sistemleri• Taşkın korunma sistemleri


• Otomatik enerji ve güçkesme (kapatma) sistemleri

• Acil durum güç kaynakları

kaynaklarını

5.4.2. Etkilerin Hafifletilmesi

Oluşacak acil durumların etkilerinin nasılazaltılabileceği düşünülmelidir (firmanın/tesisintaşkın sahalarının ya da deprem kuşaklarınındışına taşınması, proseslerin ve kimyasallarındaha az tehlike arz edenlerle değiştirilmesigibi). Firma/tesis ve kullanılan malzemeler,olası bir deprem veya diğer afet durumlarında enaz zarar görecek şekilde tasarlanmalı, riskiasgariye indirecek tedbirler alınmalıdır.

5.4.3. Faaliyetin Durdurulması i Tesisin Kapatılması

Tesisinolarak

kapatılması genellikledüşünülür. Fakat her

en son seçenekzaman böyle bir

olasılık vardır. Planlanmamış bir kapatma çeşitlisorunlara yol açabilir. Bazı tesisler, ekipmanınfaaliyetinin durdurulması, kapılarınkilitlenmesi, alarm sistemlerinin çalıştırılmasıgibi basit işlemlerle kapatma işleminigerçekleştirebilirken, bazıları karmaşık kapatmaprosedürleri hazırlamak zorundadır.Kapatma prosedürleri hazırlanırken her

ile birliktedepartmanın sorumlularıçalışılmalıdır.Prosedürler hazırlanırkenbulundurulacaklar:

göz önünde

• Kapatmayı gerektirecek durumlar nelerdir?Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi 69

• Kapatma emrini kim verecek?• Kapatma prosedürünü kim uygulayacak?• Firmanın/tesisin

kapatılması diğeretkiler?

bir departmanınındepartmanları nasıl

• Kapatmanın kaldırılması vegeçilmesi için gerekli süre nedir?

Kapatma prosedürleri ile ilgili olarak personele

faaliyete

eğitim verilmelidir ve prosedürler gereklinoktalarda hazır bulundurulmalıdır.

5.4.4. Önemli Dokümanlarm Korunması

Önemli dokümanlardan bazıları şunlar olabilir;

• Muhasebe ve sigorta kayıtları• Mühendislik plan ve projeleri• Personel, müşteri ve

kayıtlar (veri tabanı)• Teknolojik sırlar• Personel dosyaları

taşeronlara ait

Acil durum sonrası, firmanın/tesisinfaaliyetlerine devam edebilmesi açısındanfirma/tesis kayıt ve dokümanlarının korunmasıbüyük önem taşır.Yapılabilecek şeylerden bazıları;

• Önemli dokümanlar etiketlenebilir,• Kayıtların birer kopyası alınabilir,• Bilgilerin bulunduğu disket ve CD' ler çelik

kasa gibi yerlerde tutulabilir,


• Önemli dokümanların birerfirmanın/tesisin diğerbulundurulabilir,

kopyasışubelerinde

• Acil durumda önemlikurtarılmasıhazırlanabilir.

için birdokümanların

prosedür

5.5. Yerel Topluluk ve Yerel Kuruluşlarla Yardımlaşma

Çevre sakinleri ve yerel kuruluşlarlayardımlaşma, personelinizi vefirmanızı/tesisinizi korumanızı ve normal durumageçmenizi kolaylaştıracaktır.

5.5.1. Yöredeki Kurum ve Kuruluşlarla ilişkiler içindeOlunması

Acil durum planları ve alınacak önlemlerle ilgiliolarak, firmanın/tesisin bulunduğu yöredekimerkezi ve yerel yönetim kuruluşları ile(Valilik, Belediye, Kaymakamlık, Muhtarlık, diğerilgili resmi kurumlar, İSKİ, İGDAŞ, İtfaiye,Emniyet, İl ve İlçe Afet Yönetim Merkezleri,Sivil Toplum Örgütleri, komşu firmalar vb.)toplantılar yapılması, firma/tesis içinde ne türhazırlıklar yapıldığının anlatılması, planlailgili görüş alınması ve acil durum halinde netip yardımlar yapabileceğiniz hakkında da bilgiverilmesi faydalı olacaktır.

5.5.2. Karşıhkh Yardımlaşma Anlaşmaları (protokoller)

Acil durum halinde anlaşmazlıkların ve karmaşanınönlenmesi için yerel Afet Yönetim Merkezleri,


acil müdahale ekipleri ve diğer işyerleri ileişbirliği protokolleri yapılmalıdır.Bu anlaşmalar-protokoller;

• Yapılacak yardımın türünü belirtmelidir,• Anlaşmayı uygulayacak emir-komuta zincirini

belirtmelidir,• iletişimle ilgili detayları içermelidir.

5.5.3. Çevre Sakinlerine Yapılacak Yardımlar

Firmanın/tesisin çevresinde yaşayanları daetkileyecek bir acil durum halinde firmanın kendipersonel araç-gereç ve malzemesiyle çevresakinlerine hizmet vermesi gerekebilir. Buhizmetler aşağıdaki gibi tanımlanabilir:

• Personel: Firmada/tesiste görevli acilmüdahale ekiplerinin görevlendirilmesi

• Ekipman: Müdahale ekipmanlarının tahsisi• Barınak: Geçici iskan imkanı sağlanması• Eğitim: Acil durum yönetimi eğitiminin

verilmesi• Depolama: imkan dahilinde depolama hizmeti

sunulması• Yiyecek giyecek yardımı• Finansman yardımı• Taşıma/ulaşım

5.5.4. Halka Bilgi Verilmesi

Firmada/tesiste, sınırlarını aşan, çevresinietkileyen bir acil durum meydana geldiğinde halk,olayın içeriği, kaza şekli, halkın sağlığının ve


güvenliğinin tehlikede olup olmadığı, probleminçözülmesi için ne tip çalışmalar yapıldığı veolay öncesi ne tip önlemler alınmış olduğu,tekrar meydana gelmemesi için ne tür önlemleralındığı/alınacağı ile ilgili bilgi almakisteyecektir. Acil durumdan etkilenebilecektaraflar arasında aşağıdakiler sayılabilir:

• Çevre halkı• Medya• İşçiler• Sendikalar• Taşeronlar/tedarikçiler• Müşteriler• Hissedarlar• Acil müdahale ekipleri• Seçilmiş ve atanmış yerel yöneticiler• Özel ilgi grupları• Çevre sakinleri (komşular)

5.5.5. Medya ile ilişkiler

Acil durum sonrasında kamuoyu ile firmaönemli bağlantı medya olacaktır.arasındaki en

Medya ile ilişkiler sıcak tutulmaya çalışılmalıve acil durum konusunda yapılmakta olançalışmalar ve alınan önlemler ile ilgili bilgiverilmelidir. Acil bir durumda, medya aracılığıile kiminle, ne şekilde iletişim kurulacağı vebunun için personel, uygun araç-gereç ve mekanlarönceden belirlenmelidir.


5.6. Acil Durum Sonrası için Tesisin Yeniden FaaliyeteGeçirilmesi

Acil durum sonrasında, kayıtların korunması,araç-gereç-ekipmanların onarımı ve mühendislikhizmetleri gibi konularda destek hizmetialınabilecek şirketlerle sözleşme yapılmasıdüşünülmelidir.

5.6.1. Acil Durum Sonrası Tesisin Yeniden Canlandırılması

Tesisin eski hale getirilmesi, onarımlarınyapılması konusu önceden sigorta kuruluşu ilegörüşülmelidir.Kritik faaliyetlerin belirlenmesi ve acil durumsonrası aksayan faaliyetlerin nasıl sürdürüleceğikonusunda planlar yapılması faydalı olacaktır.Bu planın içeriğinde;

• Ekipmanların tamiri ya da ikamesi,• Faaliyetlerin başka bir mekana aktarılması,• Geçici bir süre için faaliyetlerin ihale

edilerek yaptırılmasıkonuları yer almalıdır.Firmaya/tesise ait varlıkların fotoğrafı ve videofilmi çekilerek, belgelendirilmeli, bu kayıtlardüzenli olarak güncellenmelidir.

5.6.2. Personele Destek Verilmesi

Acil bir durumda, firma, personeline bir takımhizmet ve kolaylıklar sunmalıdır.Acil durum/kriz sonrası firmanın personeline;


• Esnek çalışma saatleri düzenlemesi,• Yardım malzemeleri temini,• Maddi destek verilmesi,• Krizde danışmanlık sunulması,• Günlük yaşamlarının idamesi,

gibi kolaylıkları sağlaması gereklidir.

5.6.3. Acil Durum Sonrası Yönetimsel Düzenlemeler

Etkili bir acil durum yönetimi ve eski halegetirme sistemi oluşturmak için, sürekli biçimdedoğru kayıtların tutulması sağlanmalıdır. Çünküdoğru tutulmuş kayıtlar, yasal gereklilik vesigorta işlemleri için de çok önemlidir.

5.6.3.1 Acil Durum ve Kriz Yönetiminin Sürekliliği

Acil durum sonrasında, anahtarbulunmama olasılığı

personelindüşünülerekişletmede

yönetimin sürekliliği için, hukuk danışmanının dagörüşü alınarak gerekli düzenlemeler yapılmalı,karar mekanizmasının aksamadan çalışması garantialtına alınmalıdır.Acil durum öncesi idari faaliyetler arasındaaşağıdakiler de yer almaktadır:

5.6.3.2. idari Düzenlemeler

• Acil Durum Planını yazılı hale getirmek,• Eğitim kayıtlarının tutulmasını sağlamak,• Yazılı haberleşmeyi sağlamak,• Yapılan uygulamaların ve bunlara ilişkin

değerlendirmelerin kayıtlarını tutmak,


• Planlama faaliyetlerine, firma/tesisdışından acil durum müdahale ekiplerininkatılımını sağlamak.

Acil durum sırasında veöncelikli görevleri;

sonrasında idarenin

• Telefon kayıtlarının tutulmasını sağlamak,• Olaylar ve gelişmelerle ilgili detaylı

kayıtların tutulmasını sağlamak,• Yaralanmaların ve sonrası çalışmaların

kayıtlarının tutulmasını sağlamak,• Personelin sayımını yapmak,• Aile üyelerinin bilgilendirilmesini

koordine etmek,• Basın bildirilerini yayınlamak,• Alınan numune kayıtlarını tutmak,• Mali işleri yönetmek,• Personel servislerini koordine etmek,• Acil duruma neden olan olayla

haleilgili

getirmesoruşturma ve eskiçalışmalarını belgelendirmek.

5.6.3.3. Lojistik (destek hizmetleri)Acil durum öncesi lojistik hizmetlerden bazılarışunlardır;

• Müdahalesağlanması,

için gerekecek ekipmanın

• Acil durum için ihtiyaç duyulabilecekmalzemenin biriktirilmesi,

• Acil durumda kullanılacak tesislerinbelirlenmesi,


• Eğitim tesislerinin hazırlanması,• Yardımlaşma anlaşmalarının hazırlanması,• Firma/tesis

çıkarılması.Acil durum sırasındakibazıları şunlardır;

kaynak envanterinin

lojistik hizmetlerden

• Acil durum müdahale ekipleri için yararlıharitaların sağlanması,

• Personele araç-gereç-malzeme emniyettalimatlarının temini,

• Yedekleme malzemelerinin gerekli olduğuyere taşınması,

• Yedek parça temini,• Sağlık malzemesi, yiyecek

desteğinin sağlanması,• Barınak yerlerinin hazırlanması,• Yedek güç kaynağı sağlanması,• Yedek haberleşme ekipmanı sağlanması,

ve ulaşım

5.6.4. Sigorta işlemleri

Çok sayıdauğradığı

firma, ancak önemli bir zararazaman, gerektiği şekilde

sigortalanmadığının farkına varmaktadır. Firmaçalıştığı sigorta kuruluşu ile birlikte, tesisaraç-gereç ve malzemelerinin değerlendirilmesi vesigortalanması için bir plan yapmalıdır.


5.6.5. Acil Durum Sonrası Faaliyetlere Yeniden Başlama

Acil durum sonrasıiçin atılacakşunlardır;

faaliyetlere yeniden başlamakadımlarla ilgili öneriler

• Yeniden yapılanma konusunda çalışacak birtakım oluşturulması ve bu yönde yapılacaköncelikli çalışmaların belirlenmesi,

• Tesisteki personelin güvenliğininsağlanmasına devam edilmesi, ortaya çıkanzararların belirlenmesi, acil duruma nedenolan olayın gerçekleştiği yerde emniyettedbirlerinin sürdürülmesi,

• Personelin bilgilendirilmesi,• İşletmenin zararına ve alınan kararlara

yönelik detaylı kayıtların tutulması, zarargörmüş birimlerin fotoğraflarının vefilmlerinin çekilmesi,

• İşletmedeki personelin durumları hakkındaailelerine bilgi verilmesi, •

• Zarar görmüş ve görmemiş ekipmanınbirbirinden ayrılması,

• Zarar görmemiş ekipmanın korumaya alınması,• Zarar gören eşyaların envanterinin ve zarar

maliyetinin çıkarılması,• Suların tahliyesi, enkazların kaldırılması,

malzemelerin nem ve rutubete karşıkorunması, güçyangına karşıonarılması,

kaynaklarınınyağmurlama

korunması,sisteminin


• Müşterilerle ve tedarikçilerle haberleşmeyedevam edilmesi,

• Bakanlık,Karayolları,kuruluşlarınahakkında bilgi

Valilik,Dsİ vb.ve sigortaverilmesi,

Kaymakamlık,merkezi idareşirketine durum

• Sigorta yetkilileriplanının yapılması.

ile birlikte onarım


Ek-1 :

Örnek Yerleşim, Tahliye, Müdahale Planları

Ek-l.l: ŞekillerŞekil A Acil Durum Kriz Masası Operasyon ve

Kontrol Merkezi Organizasyon Şeması ÖrneğiŞekil B: Deprem, Sel, Yangın Acil Müdahale Akış

Şeması ÖrneğiŞekil C: Kimyasal Malzeme Dökülmelerinde Acil

Müdahale Akış Şeması ÖrneğiŞekil D: Yangın Söndürme Sistemleri Yerleşim

Planı ÖrneğiŞekil EŞekil F

Acil Durum Toplanma Alanı ÖrneğiAbsorban Malzeme Yerleşim Planı Örneği

Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi Sl

Şekıl A: Acil durum krız masası operasyon ve kontrolmerkezi organizasyon ıeması örneğı

Acil Durum Danışmanları(Birim Yöneticileri)


Şekıl B: Deprem, ıel, yangın acıl müdahale alaııemaııörnaDI,---,

Tablo E: Deprem MüdahalePlanı Örneği

Tablo C: Yangın MüdahalePlanı ÖrneğiTablo F: Sel MOdahalePlanıÖrneği

EVETAcil DurumKontrol Merkezinin Oluşturulması

Acil Durum Kontrol MerkeziUyarılanna Uygun Hareket


Şekıl C: Kımyasal malzeme dökDlmelerlnde acılmüdahale akıııemaıı öme~1

Kimyasal Dökülme i

~mT . ıR i lık Acil Önlemi AI i

(dökülmelerin durdurulması. raganarın kapatılması)Etkilenen Alandan

Uzaklaş

...~ı: Olayı Tanımla!;.( ....... ....

~ Ne Oldu? Yaralanma varsaNerede Oldu?Kim Bildiriyor? ıIlk Müdahale Yapıldı mı?Yaralanma Var mı? i Sağlık Servisi i

Güvenlik Birimine (Acil Müdahale)HaberVer t... i Iş Kazası iAlanı Izole Et

...:ıs Malzeme Güvenlik

~ Bilgi Formuna Göre.sı Aksiyon Planı Gerıştir2... .....,.::>=-.. Uygun Malzeme Iıe.5.::> Kontrol Altına AI"" Yayıımayı Önle8...:.: ...'E..

Dökülmeyi Temizle i>.::>

" ... Ilgili Dokümanlar:Tablo D: Kimyasal Dökülme Müdahale Planı Örneği

DüzelticiiÖnleyici Şekil F: Absorban Malzeme Yerleşim Planı ÖrneğiFaaliyet Raporu Ek-2.t: Acil Durum Hazırlığı Prosedür Örneği

Hazırla Ek-2.4: Kimyasal Malzeme Dökülme veSızmalarının Kontrolü Talimat Örneği


Şekil D: Yangın söndürme sistemleri yerleşim planıörneğı

Makine Bakım .,+!

-...

-I[~ıı. -![·i·..·········..·· ·· ·..+·l

! Montaj !: :

-. + Laboratuvar

id~+1Boya HazırlamaÜnitesi

l+ !.i-

-T +

Yağ AmbarıMetalışleme

_ Solventler

+-- .._--_.-_-.-.----- ..

+

-i

Ofisler

~ Köpük Dolabı T CO2 6 kg- Hidrant ... CO2 30 kg

+ Makaralı Hortum


Şekıl E: Acıl durum toplanma alanı örneğı

Makine BakımLaboratuvar

Boya HazırlamaÜnitesi

. ................. _------_._-_._-_ .._--_ .._------_.

Solventler

MetalışlemeYağ Ambarı

f------------··-------------·----------------------------Li

: ı:! ii

~ ------_-------- ... --------._-------_.------------- -------------1

Montaj


Şekıl F: Kımyasal dökülmeler ve sızmalarda kullanılacakabsorban malzeme yerleılm planı örneğı

Makine BakımLaboratuvar 2 •

Yağ AmbarıMetal işleme

........................... _ _ .

[i!:······················:::························1

Boya HazırlamaÜnitesi

Ofisler

i1. Makine Bakım2. Laboratuvar3. Boya Hazırlama Ünitesi4. Solvent Deposu5. Yağ Ambarı

Solventler


Ek-l.2 TablolarTablo ATablo B

İş Programı ve Zaman Çizelgesi ÖrneğiFirmanın Uymakla Yükümlü Olduğu Yasal

Düzenlemeleri Gösterir Tablo ÖrneğiTablo C Yangın Müdahale Planı ÖrneğiTablo D Kimyasal Dökülme Müdahale Planı ÖrneğiTablo E Deprem Müdahale Planı ÖrneğiTablo F Sel Müdahale Planı Örneği


Tablo A: I, programı ve zaman çizelgesi örneğı

Ba,langıç BltI,Sorumlu .Tarıhı Tarıhı

, Bina dayanıklılık testinin ve zemin etüdününyapılması

Mevcut Durumun Analizi , Tesis yerleşim plan ve haritalarınınhazırlanması

, Sigorta prim ve teminat poIiçelerinin gözden· geçirilmesi

, Yasal zorunlulukların belirlenmesi

Tahliye planının hazırlanması, acil çıkışlannve toplanma yerlerinin belirlenmesiAcil durum müdahale ekiplerinin

Acil Durum Plan ve Programlarının I.=;ol:::;uş"'tu::_ru"'lmc.:as=-I _Hazırlanması Eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi i eğitim

· programının yapılması

Tatbikat planlarının hazırlanması

Eğitim prosedürünOn hazırlanması

: Yangın acil durum prosedürltalimatlarının· hazırlanması

Sel acil durum prosedürttılimatlarının· hazırlanması· Deprem acil durum prosedürttılimatlarının

hazırlanmasıAcil Durum Prosedür veTalimatlarının Hazırlanması : Kimyasal madde kazası acil durum

· prosedürltalimatlarının hazırlanması

Haberleşme prosedürünün hazırlanması

, Tahliye prosedürünün hazırlanması

Tesis kapatma prosedürünün hazırlanması .

: Acil durum anında ve sonrasında bağlantı; kurulacak ve/veya işbirliği yapılacak, kuruluşlara ait telefon listesinin hazırlarvnasıAcil Durum Telefon Ustelerinin

Hazırlanması : Acil durum planlama grubu ve müdahale· ekiplerindeki personelin adres ve: telefonlarını içeren listenin hazırlanması


Ilgili Yasal DQzenleme YOkümlülükler Mevcut Durum Yapılacaklar

Tablo B: Firmanın uymakla yUkUmlü olduğu yasaldüzenlemeleri gösterır tablo örneğı

Işçi sağlığı-iş güvenliğine yönelik yasal düzenlemeler'

Çevre Mevzuatı'

Afet Yönetmeliği'

Karayolları Trafik Kanunu, Karayollan Trafik Tüzüğü'

Imar Yönetmeliği'

Diğer kuruluşlarla Işbirliği ve koordinasyona yönelik idarikararlar, ikili, üçlü vb. protokoller (Komşu finma/tesisler ileyardımlaşmaya yönelik anlaşmalar)

, T.e. Mevzuat Külliyatından temin edilebilirler. Acildurumlar ile ilgili mevzuat listesi Ek-rde verilmiştir.


Tablo C: Yangın Müdahale Planı örneğı

No Yapılacak Faalıyet Tel KontrolSorumlu

Doğalgaz anavanalarının derhal kapatılması

2 Elekbiğin acil aydınlatma haricinde kesilmesi

3 Yangın mahallinin elektriğinin tamamen kesilmesi

4 Çalışanların binayı terk ederek toplanma mahallineyOnlendirilmeleri

5 Yanan mahalde tespit edilen yaralıların kurtarılması

Acil durumlar için ambülansın mahale yakın ve hazır6 Mulması ve yaralı sayısının durumuna göre ambülans

desteği alınması

7 Yangın mahallinin etrafinda bulunan yanıcı ve paHayıelmalzemelerin uzaklaştırılması

8 OksijenJasetilen santralının devreden çıkarılması

9 Yemekhane bütan gaz tüplerinin kapatılması

10 Tesisin kendi imkanları ile yangına müdahale etmesi,gerekirse; acilen itfaiyenin aranması

11 Mazot ve fuel-oil tankının sızıntı kontrolü, ana beslemevalfinin kapatılması

12 Yangın mahallinin hasar tespiti

13 Üst yönetime haber verilmesi


No Yapılacak Faalıyet Sorumlu Tel Kontrol

Tablo D: Kımyasal Dökülme Müdahale Planı örneaı

Dökülen malzeme tanınıyorsa dökülmenindurdurulması, drenaja akışın engellenmesi

2 Malzeme tanınmıyorsa, olay tanımlanıp etkilenenalandan derhal uzaklaşılması .

3 Güvenliğin bilgilendirilmesi. Yaralı varsa SağlıkServisi'nin aranması

4 Alanın izole edilmesi

5 Malzeme Güvenrık Bilgi Formuna göre aksiyon planınıneli tirilmesi

6 Uygun teçhizat ve malzeme (absorban) ile müdahaleedilmesi

7 Dökülmenin kontrol altına alınması, yayılmanınengellenmesi

8 Dökülmenin temizlenmesi, kirlenmiş malzemelerintehlikeli atık olarak atılması

9 Düzeltici i önleyici faaliyetlerin gerçekleştirilmesi verlanması


Tablo E: Deprem Müdahale Planı örneğı

. Tel Kontrol iNo Yapılacak Faalıyet Sorumlu

Doğalgaz ana vanalarının derhal kapatılması

2 Elektriğin acil aydınlatma haricinde kesilmesi

3 Oksijen i asetilen santralının devreden çıkarılması

4 Yemekhane bütan gaz tüplerinin kapatılması

5 Mazot ve fuel-oil tankının sızıntı kontrolü

6 Kazan dairelerinin kontrolü

7 JeneratMerin kontrolü, gerekirse devreye alınması

8 UPS (kesintisiz güç kaynağı) sisteminin kontrolü

9 Kompresörlerin devre dışı bırakılması

10 Boyahane tesislerinin kontrolü

11 Çalışanların binayı terk ederek toplanma mahallineyönlendirilmeleri


13 Tesis ve binalarda kabaca hasar tespiti


No Yapılacak Faalıyet Sorumlu Tel Kontrol

Tablo F: Sel Müdahale Planı örneaı

Sel sularının diğer mahallere akışını önlemek için kumtorbalarından set yapılması

2 Sel sularından zarar görmemesi için elektronikmalzemelerin kurtarılması yada muhafaza edilmesi

3 Tesisteki ekiplerin, sel baskınına uğramış mahallerdetim kurarak çalışmaları organize etmeleri

4 Tıkalıızgaraların açılarak suyun kanalizasyona giderininsaôlanması

5 Çukur bölgelerde toplanmış sulann dışanya atılmasınındalgıç pompalarla sağlanması

6 Pompaların yetersiz kaldığı tespit edildiğinde; vidanjördesteği alınması

7 Çalışanların sel sularından oluşan göletlerdengeçebilmesi için bas~ köprülerin yapılması


9 Trafoların veya panoların bulunduğu yerler sel altındatehlike arz ediyorsa; o bölgenin elektriklerinin kesilmesi


Ek- 2

Prosedürler, Talimatlar ve Pratik Tavsiyeler

Ek-2.1Ek-2.2

Acil Durum Hazırlığı Prosedür ÖrneğiAcil Durum Uyarı ve İletişim

Sistemleri Talimat ÖrneğiEk-2.3 : Acil Durumlarda Personel Tahliyesi

Talimat ÖrneğiEk-2.4 : Kimyasal Malzeme Dökülme ve

Sızmalarının Kontrolü Talimat ÖrneğiEk-2.5Ek-2.6

Telefon Listesi ÖrneğiPratik tavsiyeler


Ek-2.1: Prosedür Örneği

AciL DURUM HAZIRllGI

ı. DağıtımTüm birimler

2. Amaç(firma adı)

tesislerinde meydana gelebilecek acildurumlara karşı alınacak önlemlerinbelirlenmesi, acil durumsonrasında gerçekleştirilecekusule bağlanması.

3. Uygulama Alanı

sırasında vefaaliyetlerin

tesisleri4. Prosedür

4.1.Acil Durumların Belirlenmesi

adı) tesislerinde oluşabilecekdurumlar aşağıda belirlenmiştir:4.1.1. Prosesten veya yardımcı

tesislerden kaynaklanabilecek acildurumlar aşağıda belirlenmiştir:

(firmaacil

4.1.1.1. Yangın, parlama, patlama


4.1.1.2. Kimyasalsızmaları

dökülme ve

4.1.1.3. Yardımcı tesislerdeki acildurumlar (arıtma tesisi, kazandairesi vb)

4. ı. 2. Doğal Afetler4 .1 .2 .1. Deprem4.1.2 .2. Sel

4. ı. 3.

4.1.4.4. ı. 5.

Yaralanma ve kazalarSabotajSavaş hali, radyoaktif serpinti

5. Acil Durum Öncesi Alınacak Önlemler5.1.Genel Önlemler

5.1.1. Acil durumlar öncesinde çalışanpersonelin ve işyerinin güvenliği veçevre sağlığı için, yasaların ve işgüvenliği kurallarının öngördüğü tümönlemlerin alınması ve uygulanmasıbiriminin sorumluluğundadır.

5.1.2.birimi yangın konusunda aşağıdakiönlemleri almakla yükümlüdür:• Yangın tehlikesi taşıyan bütün

davranışların, hareketlerin vekoşulların önlenmesi,

• Yangınla mücadele için gereken tümmalzemenin çalışır durumdabulunmasının sağlanması,


• Yangın acil müdahale ekiplerininoluşturulması ve teçhizatlarınınsağlanması,

• Yangından korunma el kitabı,malzeme güvenlik bilgi formları,koruma planı ve giriş-çıkışkontrol talimatlarınınhazırlanması, güncelleştirilmesive ilgililere duyurulması.

5. ı.3.birimi tarafından alınması gerekenönlemler:• Acil durumlara karşı dayanıklı

tesisler inşageliştirilmesi,

edilmesi ve

• Makine vegüvenliği

tesisatın genel işve çevre koruma

kurallarına uygun olarak seçilmesive yerleştirilmesi,

• Kurtarma alet ve ekipmanlarınıntemin edilmesi,

• Acil çıkış yollarının "EXIT/ÇIKIŞ"işareti ile belirlenmesi.

5. ı.4. Personelin adreslerininbelirlenerek bir liste halinde

birimigüncel tutulmasındansorumludur.

5. ı.5. Personelin kan gruplarının elaltındadolaplarısedyelerin

bulundurulması, eczave (gerektiğinde)

devamlı kullanılabilirSanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi 101

durumda bulundurulması ve periyodikolarak kontrol edilmesinden

....birimi sorumludur.5.1.6. Acil aydınlatma aparatları

elektrik kesilmesi halinde otomatikolarak devreye girer. Bu sistemayda bir .tarafından test edilir.

birimi

5.1. 7. Çıkış kapıları tesis faaliyetteolduğu sürece açık tutulur.Kilitlenmez. Önlerine çıkışıengelleyecek bir şey konulmaz.

5.2.EğitimlerEğitimlerin genel koordinasyonundan

birimisorumludur.Elemanların kesme, delme, yıkma,kaynatma, kazı, boru ve kablo döşemeişlerinde, bir acil durumun ihtiyaçlarınıkarşılamaları için gerekli eğitime tabitutulması, onlara yol gösterilmesibirimlerinin sorumluluğundadır.Personelin herhangi bir durumda neyapacağı konusunda gerekli eğitimlerialmasının sağlanması ve itfaiyepersonelinin yangın söndürme sistemleri,bunların çalışma şekli, yerleri ve yangınsöndürme cihazlarının kullanımı konusundaeğitilmesisorumluluğundadır.

birimi


r

İlkyardım ve kurtarma konusunda gereklieğitimlerin sağlanmasıbiriminin sorumluluğundadır.Acil durum müdahale ekiplerinin ve acildurum kurtarma timlerinin eğitimlerininsağlanmasısorumluluğundadır.

6. Acil Durum Müdahale Planları

biriminin

Meydana gelme olasılığı bulunan acil durumlariçin alınacak önlemler ve müdahaleler aşağıdabelirtilen şekilde gerçekleştirilir:6.1.Tesiste oluşabilecek yangın, parlama ve

patlamalar için öngörülen önlemler veacil müdahale 'Yangın Acil DurumPlanı'nda öngörülen şekildegerçekleştirilir.

6.2.Tesiste oluşabilecek büyük miktarlardakikimyasal malzeme dökülme ve sızmalarınakarşı önlemler, acil müdahale planı vetatbikatları 'Kimyasal Dökülme Acil DurumPlanı'nda belirtildiği şekildegerçekleştirilir.

6.3.Yardımcı proseslerdeki acil durumlar içinöngörülen önlemler ve acil müdahaleplanları tesislere ait işletme ve/veyabakım talimatlarında belirtilir.

6.4.Doğal afetler olarak belirlenen depremdurumunda 'Deprem Acil Durum Planı', seldurumunda ise 'Sel Acil Durum Planı'uygulanacaktır.


6.S.Tesiste oluşabilecek yaralanmalar ve kazadurumlarında bildirimbirimine yapılır. Geleceğe yönelikönlemlerin alınmasındanbirimi sorumludur.

7. Acil Durum Sırasındaki Genel Uygulamalar7.ı. Kuruluşun tamamını ilgilendiren veya

etkileyen,yüksek olan

cana ve mala zarar olasılığıacil durumlarda 'Acil Durum

Alarmı' devreye sokulur. Acil durumalarmının devreye alınması 'Acil DurumUyarı ve İletişim Sistemleri' talimatındaaktarıldığı şekilde gerçekleştirilir.Acil durumlarda toplanma bölgeleri tesisbazında 'Acil Durum Toplanma Bölgeleri'planında belirlenmiştir.

7.2.Kuruluşun tamamını ilgilendiren veyaetkileyen, cana ve mala zarar olasılığıyüksek olan acil durumlarda yönetim 'AcilDurum Kontrol Merkezinin Oluşturulması,Sorumlular ve Görevleri' talimatındabelirtildiği kapsamda, acil durum kontrolmerkezinden yürütülür.

7.3.Acil durumlardakontrolü 'AcilTahliyesi'yapılacaktır.

8. Acil Durumlarda Dış İletişim

personel tahliyesi veDurumlarda Personel

talimatı gereğince

Tesis acil müdahale ekiplerinin müdahalesiile önlenemeyen bir acil durumda veyagerektiğinde yardım istenir. Yardım


r

istenebilecek resmi mercilerin listesi vetelefon numaraları 'Acil Durum TelefonListesi'nde belirtilir. Bu dokümanlar

birimlerindesürekli ve kolay ulaşılabilir bir alandabulundurulur.

9. Acil Durum TatbikatlarıTesis genelinde acil durum tatbikatlarınınyıldagerçekleştirilmesinin

kezkoordinasyonundan

Bu tatbikatlarbirimleri sorumludur.

gerçekleştirilirken ilgilibirimler önceden verilen planlardoğrultusunda katılımı sağlar. Farklı amaçlıtatbikatlar uygun görüldüğü takdirde birarada yapılabilir.Tatbikatlar sonucunda kayıtların tutulması vedeğerlendirilmesibirimlerinin katılımı ile gerçekleştirilir.Değerlendirme sonuçlarına göre acil durumlarayönelik plan ve talimatlarda değişikliklerilgili birim tarafından yapılır.

ıo.Acil Durum Planlarının Gözden Geçirilmesi

sonuçlarına göreve talimatları tatbikat

değiştirilebilir. BununAcil durum planları

haricinde herhangi bir acil durum sonrasındailgili birim tarafından yaşanan acil durum vemüdahaleler değerlendirilerek rapor halinegetirilir. Düzeltici ve önleyici faaliyetlergerçekleştirilerek kayıtları saklanır.


Ek-2.2: Talimat Örneği

AciL DURUM UYARı VE iLETişiM SiSTEMLERi

1. DağıtımTüm birimler

2. AmaçAcil durumlarda uyarı sistemlerinin kullanımıve iç/dış iletişimin sağlanmasına yönelikhususların usule bağlanması.

3. Uygulama Alanı........tesisleri

4. TanımlarAcil Durum Servis Uzmanları: Acil durumlardagörevalacak uzmanlardır.Acil Durum Müdahale Ekipleri: Acil durumlardagörevalacak ekiplerdir.

5. Yetki ve SorumluluklarAcil durumilgililere

alarmının devreye alınmasından,itfaiye vekurumlarlagüvenlik

irtibatadurumunun

haber verilmesinden,kuvvetleri gibi resmi

geçilmesindentakip

ve genel afetedilmesinden

birimi sorumludur.


r

Yazılı ve/veya görselsağlanmasından Halklayetkili ve sorumludur.

6. Talimat6.1.Kuruluşun tamamını ilgilendiren veya

etkileyen cana ve mala zarar olasılığıyüksek olan acil durumlarda "Acil Durum

basınla iletişiminİlişkiler Müdürü

Alarmı"birimi tarafından devreye sokulur.Alarmın gürültülü bölgelerde anlaşılmamaihtimaline karşı fabrika sırenı 2 dk.süreli olarak çalınır.

6.2 ...tarafından en kısabirimlere haber verir.

6.3.Acil durum alarmı çaldığında personel

süredebirimiilgili

tahliye edilir. Personel tahliyesi ileilgili kurallar "Acil Durumlarda PersonelTahliyesi" talimatında verilmiştir.

6.4.Acil durum alarmının çalınması ileberaber Acil Durum Kontrol Merkezioluşturulur. Acil durum servis uzmanlarıve acil durum müdahale ekipleriçalışmalara başlar.

6.S.Acil durumda, görevlileri taşıyıp,bağlantı sağlamakla görevli araçlarındışında kalan araçlar yolların dışınapark edilerek motorları durdurulur.Şoförler toplanmatalimat bekler.

sahasına gider ve


6.6.Güvenlikteki acil durum telsiz sistemi,devamlı açık bulundurulur. Ayrıca TRT-lveya benzerikanalı açıkbültenleri

ciddi ve güvenilir bir radyobulundurularak ana haber

ve acil durumlarla ilgiligelişmeler izlenir.

6.7.Herhangi bir acililetişimgelebilecekedilir.

6.8.Civar belediyeler, kamu kuruluşları ve

sistemleridurumda,

ileuyarı ve

çevredenhareketuyarılara göre

diğer önemli kuruluşlardaki bir acildurumu haber alma yada bir acil durumu bukurum ve kuruluşlar ile itfaiye vegüvenlik güçlerine bildirmek için "AcilDurum Telefon Listesi" kullanılır. AcilDurum Telefon Listesi'nin hazırlanması,güncellenmesi ve dağıtımından

birimisorumludur.

6.9.Yazılı ve görselgelebilecek grup

basına veya dışarıdanveya kişilere Halkla

İlişkiler Müdürü veya görevlendirilecekbir uzman talep edilen bilgileri verir.



AciL DURUMLARDA PERSONEL TAHLivESi

1. DağıtımTüm birimler

2. AmaçAcil durumlarda tesiste bulunanlarıntahliyesinin sağlanması ve kontrolününgerçekleşmesi ile ilgili hususları usulebağlamak.

3. Uygulama Alanı(firma adı)

tesisleri4. Tanımlar

ADKM: Acil Durum Kriz Merkezi5. Yetki ve Sorumluluklar

Acil durum alarmıherkes toplanmayükümlüdür. Toplanma

sonrası tesistebölgelerine

bölgelerinde

bulunangitmeklebulunan

personel Acil Durum Kontrol Merkezi i ndengelen direktifler doğrultusunda hareket eder.Personelin kontrolünden, tahliye durumununtespitinden ve acil durum kontrol merkezinebildirilmesinden


sorumludur. Farkedilen birmal

birimiuygunsuzluğun,kaybının vb

birimineeleman eksikliğinin,

bildirilmesinden birim yöneticileri veelemanlar sorumludur.

6. Talimat6.1.Personel Tahliyesi

6 . 1 . 1 . Acii durumverildiğinde/duyulduğunda

alarmıaçık ve

kapalı alanlardaki tüm çalışmalardurdurulur. Gerekiyorsa elektrik,gaz veya akaryakıtla çalışan tümmakine ve sistemler kapatılır.

6.1.2. Acil durum alarmı verildiğindepersonel kendisine en yakın çıkışkapısından veya tahliye bölgesine enyakın kapıdan dışarı çıkar vetoplanma bölgesine doğru yolunortasındançalışanlar,bebekler ile

yurur. Tesisteki özürlükreşteki çocuk ve

tahliyesirevirdeki

ilgilihastaların

birimsorumluluğuyöneticilerinin

altındadır.6.1.3. Deprem durumunda, sarsıntı

sonrası (hasar meydana gelmişse) tümpersonel acilbeklemeden enbölgesine gider.

durumyakın

alarmınıtoplanma


6.1. 4. Toplanma bölgelerinde bulunançalışanlar acilgelen bilgi vehareket ederler.

6.1.5. Durumun normale döndüğüne dairbilgi verilinceye kadar, çalışanlaretkilenmiş bölgelere geri dönmez.

durum merkezindentalimatlara göre

6.2. Personel Kontrolü6.2.1. Mesai

acildışında oluşan

sonrasındabirimi

elemanları tesislerin durumunu

içi veyadurum

incelemek ve/veya binalarda mahsurkalmış personelin acil tahliyesininsağlanması amacıkontrol eder.

6 .2.2. Birimpersonellerindekieksiklikleribirimi elemanlarına bildirirler.

ile tesisleri

yöneticileri,tespit ettikleri

6.2.3. Herhangi bir eksiklik, hasar veyakayıp bilgisine sahip çalışanlar bubilgileri en kısa sürede

birimielemanlarınayükümlüdürler.

aktarmakla

6.2.4.birimi kendine ulaşan bilgileri AcilDurum Kriz Merkezine iletir. Gerekliönlem ve müdahaleye ADKM karar verirve uygulatır.



KiMYASAL MALZEME DÖKÜLME VE SIZMALARININKONTROLÜ

ı. DağıtımTüm birimler

2. Amaç(firma adı)

tesislerinde oluşabilecek kimyasal malzemedökülmeleri ve sızmalarının su kanallarına vetoprağa karışarak çevre kirliliğiyaratmasının önlenmesi ve bu gibi acildurumların kontrol altına alınmasınınsağlanması.

3. Uygulama Alanı(firma adı)

tesisleri.4. Tanımlar

Kimyasal Malzeme: İnsan sağlığına ve çevreyezarar verme olasılığı bulunan ve tesisteimalat yada imalat dışı herhangi bir amaçlakullanılan her cins kimyasal madde, bunlarınbileşikleri ve karışımları.Güvenlik Bilgibileşimlerini,

Formuilk

(GBF):yardım

Malzemelerinönlemlerini,


depolama ile ilgili esasları, malzeme ileilgili kaza ve acil durumlarda müdahaleyöntemlerini, malzemenin kimyasal ve fizikselözelliklerini, toksisite derecesini, ekolojiketkisini ve malzemenin bertaraf yöntemini vb.içeren bilgi formu.Absorban Madde: Sıvıları ve/veya kimyasallarıemerek bünyesinde tutan katı malzemeler.

5. Yetki ve SorumluluklarDökülmelerde acil müdahalede bulunacakekiplerin oluşturulmasından, eğitimlerininsağlanmasından ve bu ekiplerin listelerininoluşturulup saklanmasındanbirimi sorumludur. Dökülme ve sızmaya şahitolan tesis çalışanı acil durum telefonundan

birimini vegerekligerekliVerilen

ise sağlık birimini aramaktan vebilgileri

bilgilervermekten sorumludur.

ışığında ilgili birimleriaramaktan, aksiyon planı oluşturmaktan veacil müdahalede bulunmaktanbirimi sorumludur. Acil durum müdahalelerindekullanılacak ekipmanın temini, bakımı vedüzenli olarak tedarik edilmesinden

birimi sorumludur.Olayın bir daha gerçekleşmesinin önlenmesiamacı ile düzeltici ve önleyici faaliyetlerinyürütülmesinden ve acil durum önlemlerialınmasından ilgili birim yöneticisisorumludur.

6. Talimat


6.1.Kimyasal malzeme dökülme ve sızmalarıdurumundaaşağıda

acil müdahaleaçıklandığı

ve önlemlerşekilde

gerçekleştirilir. Bu işlemler 'KimyasalMalzeme Dökülmelerinde Acil Müdahale AkışŞeması'nda özetlenmiştir.

6.2.Dökülme/sızmayı gören şahıs/şahıslar6.2.ı. Dökülen/sızan malzemeyi

olan şekildemüdahaleyi

tanıyorlarsa, mümkünilk acilgerçekleştirirler.

6.2.2. Dökülen/sızan malzemeyikendi

şekildetanımıyorIarsa öncegüvenliklerini sağlayacakolay yerinden uzaklaşırlar.

6.3.0Iaya şahit olan şahıs/şahıslar gördüğünüiyice anlamaya çalışır, tanımlar vegerekiyorsa etiket vs. gibi görülebilenkaynaklarla; "köpürme", "döküldüğü yerdenduman çıkması" gibi özelliklerigözlemler.

6.4.Derhalhaber verilir. (tel:

birimineBu

bildirim sırasındabirimi elemanı aşağıdakileri sormaklayükümlüdür:6.4.ı.6.4.2.6.4.3.6.4.4.

Ne oldu?Nerede oldu?Kim bildiriyor?Yaralanan/olaydan etkilenen var

mı?


6.4.5. Acil bir müdahalede bulunuldu mu?6.5.Zehirlenme, yaralanma vs. olup olmadığı

araştırılır, varsa yaralı uygun birşekilde alandan uzaklaştırılır ve derhalsağlık birimine haber verilir. (tel:

)

6.6.Bildirimden sonra saha kapatılarakbirimi

tarafından belirlenmiş olanmüdahale ekibi tarafından izoleSaha izole edilirken:

dökülme,edilir.

6.6.ı.6.6.2.6.6.3.6.6.4.

ilgisiz kişilerin yaklaşmamasıSigara içilmemesiAçık ateşle yaklaşılmamasıGerekiyorsa havalandırmanın

sağlanmasına,havalandırmanıngösterilir.

gaz çıkışıkapatılmasına

varsaözen

6.7.Malzemeye ait 'Malzeme Güvenlik Bilgimalzemenin

olarakbirimi

ve ilgili birim yöneticisi tarafından bir

Formu' incelenerek,özelliklerine uygun

aksiyon planı geliştirilir.6.8.Gerekli ekipman, teçhizat ve malzeme o

mahalle getirilir. Absorban malzemelerintesis içinde, daha önce belirlenenyerlerde bulundurulmasından ve düzenliolarak yenilenmesindenbirimi sorumludur.


6.9. Dökülme/sızma durdurulur. Dökülmeye sebepolan bir delinme varsa tıkanmayaçalışılır, dökülme kontrol altına alınır.

6.10. Akan malzemenin yayılmaması için engelyapılır, malzemenin su kanalına gitmesiengellenir. Mahalde klima veyahavalandırma varsa kapatılır.

6.11. Dökülenkullanıla:r:ak

madde uygun absorbanKullanılmıştemizlenir.

absorban malzeme tehlikeli atık özelliğitaşıyorsa 'Tehlikeli Atıkların KontrolüYönetmeliği'ne uygun olarakuzaklaştırılır.

6.12. Böyle bir dökülmenin bir daha olmamasıiçin alınacakDüzeltici vegerçekleştirilir

önlemlerönleyici

saptanır.faaliyetler

ve kayıtları tutulur.6.13. Yapılmış olan (ve Acil Durum Planında

yer alan) işlemlerin uygun olup olmadığıtartışılır.

6.14. Tesiste dökülmelere müdahale etmeküzerebirimine bağlı elemanlar belirlenir. Buelemanların belirlenmesinden, gereklieğitimlerin sağlanmasından vetatbikinden, listelerin tutulması vegüncellenmesinden

ve ilk yardımİhtiyaç halinde yangıneğitimi almış diğer

birimi sorumludur.

birimlerin elemanlarından yardım istenir.


6.15. Kimyasal malzeme dökülmelerine yöneliktatbikatlar yılda bir kereden azolmayacak şekilde tekrarlanır.Tatbikatların organizasyonundan vetatbikat sonrası değerlendirmelerinyapılmasındanbirimleri sorumludur. Bu değerlendirmesonucu belirlenen eksiklikleringiderilmesinden ilgilisorumludur.

birimler


Ek-2.S: Telefon Listesi Örneği

Yangın ihbarTel: 110

Hızır AcilTel: 112

Polis imdatTel: 155

. .uuuuu...uu itfaiyesi

u.... Hastanesi

....u Karakolu........Emniyet Müdürlüğü:

Doğal GazTel: 187

JandarmaTel: 156

..........Kaymakamlığı .....u.Sivil SavunmaTel:Tel: .

TrafikTel: 154

uuBelediyesiTel: ...


Ek-2.6: Pratik Tavsiyeler

xclı, DURUMLARA KARŞI AlıNABiLECEK ÖNLEMLER

Aşağıda afetlerle ilgili bazı pratiktavsiyeler sunulmaktadır. Bu tavsiyelersadece yol gösterici amaçla verilmiştir.

1. DepremAşağıda depreme hazırlanına ile ilgili bazıbilgiler verilmiştir;• Tesisinizin depreme karşı dayanıklılığını

araştırın, yetkililerden bulunduğunuz bölgeile ilgili sismik bilgileri/depremharitasını edinin.

• Tesisinizin dayanıklılık testinilzeminetüdünü yaptırın. Gerekiyorsa dayanıklılığıartırıcı çalışmaları başlatın. Bunlardanbazıları şöyle sıralanabilir:• çerçevelere çelik destekleyiciler ilave

ettirmek,• çerçevelere

ettirmek,koruyucu duvarlar ilave

• Bina kalanlarını ve temelinisağlamlaştırmak,

• Tuğla duvarları betonarmeye dönüştürmek,


• Yeni bir bina yapılıyorsa veya mevcutbina yenileniyorsa inşaatı standartlarauygun yaptırmak .

• Havalandırma, haberleşme, çevre kontrolaletleri gibi bina yapısına ait olmayansistemlerin depreme dayanıklılığını kontrolettirin, gerekiyorsa dayanıklılığınıartırın.Tesis içinde, sallanma sırasındadüşebilecek, devrilebilecek, dökülebilecek,kırılabilecek kısacasıher şeyi sabitleyin.

hareketMeydana

edebilecekgelebilecek

zararı azaltmak için bazı önlemleralabilirsiniz:• Ağır eşyaları üst raflardan alt raflara

ve hatta zemine indirin.• Ağır eşyaları insanların bulunmadığı

yerlere asın.• Rafları, dosya dolapIarını, ofis

fotokopieşyayı

ekipmanlarını, bilgisayarları,aletlerini ve hafif sabitemniyete alın.

• Ağır aletlerisabitleyin.

ve teçhizatı tabana

• Asma tavanlarınızı ek desteklerlekuvvetlendirin.

• Gerekli görülen yerlerde normal camlarıkırılmaz cam ile değiştirin.

• Su, gaz, sıvı borularını emniyete alın.• Depremle ilgili güvenlik planlarını ve

çizimlerini emin bir yerde saklayın.120 İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

• Tehlikeli maddelerin dökümünü yapıp,bunların depolandıkları yerleri kontroledin ve birbiri ile bağdaşmayankimyasalları ayrı yerlerde depolayın.

• Sigorta şirketinizle,ve zararın azaltılmasıilgili görüşün.

deprem sigortasıteknikleri ile

• Birtahliyesine gerek olup

insanlarınolmadığını

deprem sonrasında

araştırın.• Binalardan uzak yerlerde personelin

toplanacağı yerleri tespit edin.• Tesis içinde deprem tatbikatları yapın.• Personelinizi şu konularda uyarın:

--Deprem sırasında bir binanın içindeiseniz, sağlam bir mobilya veyatezgah altına saklanın. Bunlar yoksasıkı sıkıya duvara yaklaşıp başınızıve sırtınızı koruyun.

--Bir binanın dışında iseniz,binalardan, elektrik direklerindenveya yere düşmüş elektrikkablolarından uzak durun.

--Binayı terk etmek içindeğil, merdiveni kullanın.

asansörü

2. Yangın

Yangına karşı önlemlerinizi alırken aşağıdakihususları göz önünde bulundurun;• Tesis içinde yangına sebep olabilecek ve

yangın sonrasında çevreye zarar verebilecekproses ve maddelerin tespitini yapın ve


yangına müdahaledeğerlendirin.

• Tesisinizde yangının verebileceğitespitini yapın, yangınla ilgilizorunluluklarınızı öğrenin.

imkanlarınızı

zararyasal

• Sigorta şirketinizle yangına karşıalınabilecek önlemler konusunda görüşün, bukonuda sigorta şirketinden eğitim alıpalamayacağınızı araştırın.

• Personelinize, yangına karşı alınabilecekönlemler, yangını kontrol altına almak içinyapılabilecekler, tesisin nasıl terkedileceği gibi konularda bilgi verin.

• Yangın anında çalışanlarıngerekenlerle ilgili bilgi verinterk etmek için asansörlerin

yapması(binayı

değilmerdivenlerin kullanılması gerektiği,yangının olduğu bölgeden elleri vedizlerinin üzerinde emekleyerek geçmelerigerektiği gibi) .

• Tahliye tatbikatlarıyollarının tesisin

yapın, tahliyegörülebilecek

bölgelerinde yer almasını sağlayın.• Her bir bölge için faaliyeti durdurma ve

tahliye işlemlerini gözlemleyecek birgörevli tayin edin.

• Yanıcı sıvı ve gazların güvenli kullanımıve depolanması konusunda prosedürlerhazırlayın.

• Uygun yerlere yangın söndürücüler koyun.


• Yangın söndürücülerin kullanımı konusundapersoneli eğitin.

• Tesise duman detektörleri yerleştirin veayda bir kontrollerini yapın.

• Personeli yangından haberdar etmek içinuyarılalarm sistemi kurun. Yangın alarmınınitfaiyeye de haber verebilecek bir sistemolması faydalı olacaktır.

• Tesis içinde duşlama sistemi, yangınhortumları, yangına dayanıklı duvar ve kapıkullanımı gibi alternatiflerideğerlendirin.

• Tesiskarşı

içindekigüvenlik

kilit personeli yangınaönlemleri konusunda

bilgilendirin.• Elektrik, su, gaz vanalarını işaretleyin.

Böylece müdahale ekipleri mümkün olan enkısa zamanda kapatma işleminigerçekleştirebileceklerdir.

• Yangın olması durumunda aşağıdakilerdenhangisinin uygulanacağını belirleyin.

Seçenekı: Tüm personel tahliye edilir.Seçenek2: Tüm

söndürücülerinpersonel

kullanımıyangın

konusundaeğitimlidir, önce yangını söndürmeyeçalışırlar, başaramazlarsa yangınalarmı çalar ve herkes tahliyeedilir.

Seçenek3: Personelden bazıları yangınsöndürücüler konusunda eğitimlidir.


Seçenek4: Başlangıç aşamasındaki yangınamüdahale amaçlı olarak bir yangınmüdahale ekibi kurulmuştur.kıyafetleri ya da oksijenyoktur, yangının büyümesiekip tesisi terk eder.

Seçenek5: Koruyucu kıyafetleri ve oksijentüpleri olan ve eğitimli yangınmüdahale ekibi yangına müdahale

Koruyucutüplerihalinde

eder.3. Sel/Su Baskını

Sel ve su baskınına karşı önlemlerinizialırken aşağıdakibulundurun;

hususları göz önünde

• Tesisin bulunduğu yörenin sel havzasındaolup olmadığını öğrenin,

• Bu bölgenin sel tarihçesini öğrenin,• Binaların

yaptırın,• Belediye Sel Acil Durum Planını öğrenin,

sele dayanıklılık etüdlerini

• Böyle bir plan yoksa beraber yapmayıönerin,

• Meteoroloji ve yetkili kuruluşlarla selalarm planı hazırlayın,

• Bir sel baskınında tahliye yollarınıöğrenin,

• Tesis için bir tahliye planı hazırlayın,• Gerekli araçları organize edin,• Sigorta şirketinizle goruşup, sigorta

kapsamında selolup olmadığını öğrenin,


• Eğer sigortanız seli kapsamıyorsa, sigortakapsamını ve miktarını genişletin,

• Tesisin üst tarafında bir baraj varsayıkılması halinde selin etkisinin neolabileceğini araştırın,

• Yörede yüksek sel baskını tehlikesi varsa:• Tesisin su geçirmez hale getirilmesinin

fizibilitesini hesaplatın,• Kapı, pencere gibi yerleri beton bloklar

veya tuğla ile kuvvetlendirin (binalarsele dayanıklı ise),

• Su ve kanalizasyon boruları yoluyla selsularının binalara girmesini önleyin(check valve kullanılabilir),

• Duvarları selin basıncına karşısağlamlaştırın,

• Binaların içindeki suya hassas araç vegereçlerin etrafını su geçirmezduvarlarla çevirin,

• Yeni yapılacak binalara yüksek eşikleryapın,

• Binalarda veya depolarda hazır kumtorbaları bulundurun.

4. Tehlikeli Madde Kazaları• Tesisinizde kullanılan, depolanan tehlikeli

maddeleri ve yerlerini belirleyin veambalajların etiketlenmesini sağlayın,yasal zorunluluklarınızı ve standartlarıöğrenin,


• Tehlikeli maddelerin kullanımı,depolanması, dökülme ve kazaları konusundapersonelinizi eğitin,

• Tehlikeli madde kazalarına karşı birmüdahale planı hazırlayın,

• İtfaiye ile irtibatta olun,• Bulunduğunuz bölgede tehlikeli madde

kullanan diğer tesisleri öğrenin, bir kazayaşanması durumundaetkilenmeyeceğinizi araştırın,

etkilenip

• Tesisinizin yakınında tehlikeli maddetaşımacılığı yapılan yollar var mı, buradameydana gelecek bir kaza tesisinizi etkilermi araştırın,

• Tesisiniz için bir tahliye planıhazırlayın.


Ek- 3

Tehlikeli Maddeler

TEHLiKELi MADDELERiN YÖNETiMi

Kimyasalların Sınıflandırılması, Ambalajlanması,Etiketlenmesi, Taşınması, Depolanması ve iletişimBelgeleri

Kimyasalın uygun kullanılması, insan sağlığına veçevreye olan zararlarının belirtilmesi ve bunagöre tedbirler alarak güvenli kullanımınınsağlanması için ilk aşama, sınıflandırma veetiketlernedir.Ulusal ve Uluslararası sınıflandırma veetiketlernesistemleri mevcuttur:

• Birleşmiş Milletlerin "Recommendations onthe Transport of Dangerous Goods-OrangeBook" adlı, tehlikeli malların taşınmasıylailgili çalışması (uluslararasıtaşımacılıkta, kara, demiryolu, hava ve su


yollarındaIATAIICAO,

taşımacılık -ADR,IMO, ADNR- için temel

RID,olarak

alınan bir çalışmadır),• Avrupa Birliği'nin tehlikeli madde ve

müstahzarlarının, sınıflandırma, etiketlerneve ambalaj1anması ile ilgili direktifleri(67/548/EEC, 99/45/EC) (kullanım),

• Amerika ve Kanada'da DOT (taşıma),• Türkiye'de "Tehlikeli Kimyasallar

Yönetmeliği" (kullanım).Yukarıdaki tüm sistemler yönetimin daha sonrakiaşaması olan bilgi iletişimi için hazırlıkyapmaktadır. Ancak kimyanın dili kendine özeldir.Her kesim tarafından anlaşılamaz. Verilecek olanbilgiler, kullanıcı, müdahale ekipleri, kısacahemen hemen toplumun tüm kesimleri tarafındananlaşılabilir olmalıdır ve genelde bu bilgilergörseldir (Şekil G) .

METANOL

Şekıl G: Sınıflandırma ve eliketlerneye örnek

• Çok parlayıcı• Teneffüs edildiğinde veya yutulduğunda

zehirlidir• Kapağı kapalı muhafaza edin• Isı kaynaklarından uzak tutun• Deriyle temasından sakının

xvı Chemical Tel:


3.1. Kullanım

Ülkemizde, 11.07.1993 tarih ve 21634 sayılı ResmiGazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren "ZararlıKimyasal Madde ve Ürünlerinin KontrolüYönetmeliği"nin ismi, 20.04.2001 tarih ve 24379sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan tebliğ ile"Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği" olarakdeğiştirilmiştir. Avrupa Birliği'nin 67/548/EECile 88/379/EEC son olarak 1999/45/EC sayılıdirektifleri, kimyasal madde ve müstahzarlarınınkullanım aşamasındaki tehlikelerini önlemek içinsistemler getirmiştir.Bu sistemlere göre kimyasal maddelerin vereceğizararlar üç bölüme ayrılmıştır.

• Fiziksel Etkiler• Patlayıcı• Oksitleyici• Parlayıcı

• Sağlığa Olan Etkileri• Toksik• Zararlı• Aşındırıcı (korozif)• Tahriş edici• Kanserojen• Mutajen• Üremeyi zehirleyici• Alerjik

• çevreye Olan Etkileri, N


Kimyasal madde veya müstahzarların içerdiğikimyasal madde konsantrasyonuna göre yukarıdakitehlikelere göre sınıflandırma yapılmaktadır.Bütün sistemlerde kapsam dahilinde olankimyasalları içeren bir kimyasal madde listesivardır. Bu listede kimyasal maddenin ismi, safhaldeyken sınıflandırması ve değişikkonsantrasyonlardaki sınıflandırılmaları (varsa! ) verilmektedir. Ayrıca bu listede kimyasallailgili Tehlike - R ve Güvenlik -8 cümlecikleri deverilmektedir. R ve 8 cümlecikleri özelliklerinegöre numaralandırılmaktadır. Örneğin R 1- Kuruhalde patlayıcıdır, 8 2- Çocukların ulaşabileceğiyerlerden uzak tutun.Ürünün müstahzar olması halinde sınıflandırmaiçin test metodları ya da konvansiyonel hesaplamametodları uygulanmaktadır. Bütün bu uygulamalarsonucu madde veya müstahzarlar aşağıdaki şartlaraltında ambalajlanmakta ve etiketlenmektedirler.Ambalajlar;

• İçinde bulunan ürünü dışarıya kaçırmayacakşekilde tasarlanmalıdır,

• Ambalaj ve kapağı içindeki ürünveya tehlikeli

ilebirreaksiyona girmemeli

madde oluşturmamalıdır,• Ambalaj ve kapatılma tarzı içindeki maddeyi

dışarıya kaçırmayacak şekilde sağlam olmalıve taşıma veya kullanma esnasındaki darbeveya eğilmelere dayanıklı olmalıdır.

• Değişebilirambalajların

kapaklaratasarımları,

sahip olanyeni kapağının


takılması esnasında içindeki maddenindışarıya kaçmasına mani olmalıdır.

• Ambalaj şekilleri veya renkleri çocuklarıçekecek veya tüketicilerin yanlışanlamalarına sebep olacak şekilde veyayiyecek, hayvan yemleri, ilaç veya kozmetikambalajlarını andıracak şeklideolmamalıdır.

• Halka satılacak tehlikeli ürünlerçocukların açamayacağı kapaklara veüzerinde uyarılara sahip olmalıdır.

• Hava, kara, demiryolu, iç sular veyadenizde taşınacak ürünlerin ambalajları busistemlerin şartlarına uymalıdır.

Etikette asgari aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:• Sınıflandırma sonucuna göre gerekli sembol

ve işaretler yer almalı,• Sınıflandırmaya neden olan kimyasal

madde/maddelerin isimleri yazılmalı,• Sınıflandırmayla ilgili R ve S cümlecikleri

yer almalıdır. Burada sadece cümlecikleryazılır. Numaralar yazılmaz.

• Ürünün net miktarı yazılmalıdır.• Üreticinin

almalıdır.adı, adresi, tel vb. yer

• Ayrıca ürünün özelliğine göre gerekiyorsauyarıcı ibareler yer almalıdır. Örneğin"kurşun içerir" ibaresi gibi.

Aşağıdaki şekilde (Şekil H) etiketlerneye örnekverilmektedir.Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi 131

Şekıl H: Tehlikeli kımyasal etiketi örneğı

i Tehlike Sembolü i SıyahTuruncu

• Yanıcllarla temas yangına nedenolabilir (R 8)

• Tuluşlurucu kaynaklardan uzaktutun. Sigara Içmeyin (S 16)

• Patlama ya da yangın halindedumanlarıleneffüs etmeyin (S41)

(R ve S cümlecikieri)

Tüm tehlikelerin sembol ve işaretleri aşağıdaŞekil İ'de verilmektedir.


Şekıı i: Tehlikelerin sembol ve Işaretleri

Fızıksel Etkıler

PaHayıclE

OksilleyiciO

ParlayıcıF

Sağlığa Olan Etkıler

ToksikT

Korazi!C

Tahriş EdiciXi

ZararlıXn

Çevreye Olan Etkıler

çevreye ZararlıN

3.II.Taşımacıhk

Taşımacılıkta etiketlernekullanılan veambalajlama sistemine ait bir örnek aşağıda şekilJ 'de verilmektedir.Hava, kara, demiryolu, iç sular, deniz

sistemler mevcuttur.taşımacılığı için ayrı ayrıAncak genelde BirleşmişKomitesinin yapmış olduğu

milletlerçalışmalar

Daimitüm bu

sistemler temel teşkil etmektedir.


Tehlike Sembolü

Şekıl J: Taıımaçılılıtakl etlkeııeme

Birleşmiş MilletlerTanınma No'su

Tüm sistemlerde tehlike sınıflarına numaraverilmektedir. Örneğin patlayıcılar Sınıf ı,Parlayıcı Sıvılar Sınıf 3, toksikler Sınıf 6 vb.Sistemler sınıflandırma, etiketlerne veambalajlama ve test metodları ile taşımayı yapanaracın denetimi i sürücü eğitimi, yangıntedbirlerini içeren iki ana bölümdenoluşmaktadır. Kullanılan ambalajlar mutlakadenetimden geçip onaylanmış olmalıdır. ŞekilJ' deki "Ambalaj Kodu" bu onaylamayıgöstermektedir. Tehlike için kullanılan semboller


baklava şeklinde olup kullanıma göre daha detaylıve mavi, kırmızı, sarı yeşil gibi çeşitlirenktedir.

Şekıl K: Taıımacılıkta kullanılan bazı tehlike ıembollerl

Taşıma araçlarının da üzerinde tehlikeyi belirtensembol ve tehlike numaraları bulunmaktadır.

Şekıl L: Araçların lşaretlenmesl

3.11ı. DepolamaBu konudaülkelerin

uluslararası bir sistem olmayıpkendilerine göre geliştirdikleri

sistemler vardır. Ancak depolamalarda asgariaşağıdaki şartlara uyulmalıdır:Sanayide Acil Durum Planlama ve Kriz Yönetimi Rehberi 135

• Depolar mümkünse üretim tesislerinden ayrıyerde olmalı veya birbirinden tecritedilmeli ve hatta aralarında yangınpanoları ve/veya duvarları bulunmalıdır.

• Depolardaki mallar mutlaka kayıt altındaolmalı ve depolarda bulunan mallarıntehlikeleri burada çalışanlar tarafındanmutlaka bilinmelidir,

• Depoların aksi istikamette asgari iki girişve çıkışı olmalıdır,

• Depoların girişkolaylıklatasarlanmalıdır,

• Depoya sadeceçıkmalıdır,

• Depolarda kesinlikle sigara

açılacakiçeridenşekilde

ve çıkışları

görevli kişiler girip

içilmemeli,yemek ve içmek yasaklanmalıdır,

• Depolarda uygun havalandırmabulunmalıdır,

sistemleri

• Depolama ortamının kriterleriışık, nem gibi) depolananolmalıdır.

(örneğin ısı,mala uygun

• Depolardaki istiflemeler, bu istiflerinarasındaki geçişe mani olmamalıdır,

• Depolardaki istifleme yüksekliğiaydınlatmaya engelolmamalıdır,

• Aydınlatma sistemi depolanan maddeye uygunolmalıdır. Örneğin elektrik arklarına manisistemler (Elektrik-proof),

• Depolarda uygun yangın söndürme sistemleriveya yangın söndürücüleri bulunmalıdır. Bu


yangın söndürücüler kolaylıklaulaşılabilecek yerlerde olmalıdır,

• Depolama veya istifleme geçiş yollarında,örneğin koridorlarda yapılmamalıdır,

• Birbiriyle uyumsuz maddeler bir aradadepolanmamalıdır,

• Depolarda, depolanan maddelerin güvenlikbilgi formları (GBF) bulunmalı ve depodaçalışan kişiler bu formların nasılkullanılacağı hakkında eğitilmelidir,

• Acil durum planları içinde depolar mutlakayer almalıdır,

• Kullanılan mekanik taşıyıcılar, örneğinforklift'ler ortama uygun olmalıdır.

3.IV. Belgeler

Yazılı belgelere örnek olarak aşağıda birikullanım diğeri ise taşımaya yönelik olan ikibelge verilmektedir.

3.IV.1. Güvenlik Bilgi Formu (Safety Data Sheet- SDS)

Avrupa Birliği'nin 91/1SS/EC Direktifi ile ISO11014-1 Standardı SDS'lerin formatınıoluşturmuştur (ABD ve Kanada'da Malzeme GüvenlikBilgi Formu - MSDS olarak anılmaktadır).Güvenlik Bilgi Formlarıhakkında detaylı bilgiformların üretici veya

(GBF) tehlikeli maddelerveren formlardır. Bu

ithalatçıları tarafındankullanıcılara verilmesi zorunludur. ÇevreBakanlığı tarafından, 11 Mart 2002 tarih ve 24692sayılı Resmi Gazete'de yayınlan "Güvenlik Bilgi


Formlarının Düzenlenmesine İlişkin Usul veEsaslar" tebliğinde GBF'lerin içermesi gerekenbilgiler verilmektedir. Uygulama 5 Kasım 2002tarihinden itibaren zorunlu hale gelecektir.GBF'lerin içerdiği bilgiler 16 başlık altında yeralmaktadır:1- Madde / Müstahzar ve Şirket / İş SahibininTanıtımı,2- Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi,3- Tehlikelerin Tanıtımı,4- İlk Yardım Tedbirleri,5- Yangınla Mücadele Tedbirleri,6- Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler,7- Kullanma ve Depolama,8- Maruz Kalma Kontrolleri / Kişisel Korunma,9- Fiziksel ve Kimyasal Özellikler,lO-Kararlılık ve Tepkime,11-Toksikolojik Bilgi,12-Ekolojik Bilgi,l3-Bertaraf Bilgileri,14-Taşımacılık Bilgisi,l5-Mevzuat Bilgisi,16-Diğer Bilgiler,Bu bilgileri içeren örnek GBF aşağıdasunulmaktadır.


Güvenlik Bilgi Formu(Safety Data Sheet) v

91/1S5/EEC ve Güvennk Bilgiİlişkin

Tanıtımı1.1. Maddenin Tanımı

Kimyasal ismiKimyasal AileCas NoIUPAC İsmiEEC / IDKullanım Alanı

ToluenAromatik Hidrokarbon108-88-3

Formül

Uçak yakıtı ve yüksek oktanlı yakıtkatkısı; boya ve kaplama maddeleri,reçine, kauçuk, yağlar ve vinilorganosoller için çözücü; nitroselülozlakları seyreltici; plastik oyuncaklarve model uçaklarda yapıştırıcı çözgen;kimyasal maddelerin üretiminde (benzoikasit, benzil ve benzoil türevleri,sakkarin, ilaç, boya, parfüm);patlayıcılarda (TNT) , poliüretanreçinelerde, toluen sülfonat üretiminde(deterjanlarda)

: C6H5CH31.2. Firmanın Tanımı

Firma adıAdresiTelefonFaksAcil Telefon (farklı ise)

2- Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi

Toluene

KonsantrasyonAğırlık % Cas No

Tehlikeİşareti,

R cümleciği100 108-88-3 F+, Xn; R11,

R20

TehlikeliMaddeler

3- Tehlikelerin Tanıtımı,


3.1 İnsan SağlığıTeneffüs : Teneffüs edilmesi halinde tahriş

edicidir. Toluen buharına uzun sürelimaruziyet uyku haline ve narkoza nedenolabilir.

Göz ile Temas : Göz ile temasta hafif tahriş edicidir.Deri ile Temas: Deri ile temasta hafif tahriş

edicidir. Uzun süreli ve tekrarlananmaruziyet durumunda yağ çözücü etkisinedeniyle deri yangısına (dermatitis)neden olabilir.

Yu tma : Yutulması zararlıdır. Hastanın kusmasıhalinde köpük haline gelir. Ciğerlereulaşması halinde kimyasal pnömoniye yolaçabilir.

3.2. Ekolojik Tehlike: Uçuculuğu yüksek bir madde olupsuya bırakılması halinde hızlabuharlaşır. Biyolojik olarak hızlıparçalanır ve OECD kılavuz bilgilerinegöre kolay parçalanır. Havada hızlaparçalanır. Bu maddenin atık gidermetesislerinde uzaklaştırılması beklenir.Su canlıları üzerinde uzun süreliolumsuz etkiye neden olması beklenmez.Sürekli maruz kalma durumunda sucanlıları üzerinde olumsuz etkiye nedenolabilir.

4- İlk Yardım TedbirleriDeri İle Temas: Kirli giysileri suyla ıslatın ve sonra

çıkarın. Deriyi su ve sabunla yıkayın.Göz ile Temas : 20 dakika süreyle bol suyla yıkayın.

Tahriş meydana gelirse tıbbi yardımçağırın.

Yu tma : Hastayı KUSTURMAYIN. Dinlenmepozisyonunda tutarak derhal tıbbiyardım çağırın.

5- Yangınla Mücadele TedbirleriUygun Söndürücü :Karbondioksit, Köpük veya tozKullanılmaması gerekenler:Tehlike :Çok yanıcı sıvı. Yanma sonucu karbon

oksitleri çıkar. Depo tankları, boruhatları ve yangına maruz kalmışyüzeyleri su spreyi ile soğutun.Güvenli ise kaçak olan yeri kapatın vetekrar tutuşmaya neden olacakkaynakları uzaklaştırın. Buhar/hava


karışımları patlayarak alevalabilir vekaçak hattı boyunca ilerleyebilir.

6- Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı TedbirlerKişisel Önlemler: Maddeyle temastan ve buharlarını

teneffüs etmekten kaçının. Temizlikpersoneli uygun koruyucu malzemegiymelidir. Tutuşmaya neden olacak tümkaynakları söndürün veya uzaklaştırın.Güvenli ise kaçak noktasını kapatın.Isı, çıplak alev ve kıvılcımdan uzaktutun.

çevresel Önlemler: Maddenin su yolu veya kanalizasyonagirmesine izin vermeyin. Girmesihalinde polise haber verin.

Temizleme önlemleri: Döküntü/sızıntının etrafına kumveya toprakla set yaptıktan sonravidanjörle alın veya uygun bir maddeyeemdirin. Örneğin kuru kum veya toprak.Kullandığınız emici maddeleri dahasonra bertaraf etmek üzere uygun atıkkaplarına koyun.Sahayı su ve deterjanlayıkayın.

7- Kullanma ve Depolama7.1. Kullanım: Maddeyle temastan ve teneffüs etmekten

kaçının.7.2. Depolama: - İyi havalandırmalı bir yerde,

tutuşturucu kaynaklardan,oksitleyicilerden, yiyecek vegiyeceklerden uzak depolayın.- Kullanılmadığı zamanlarda kaplarınağzını kapalı tutun.- Patlayıcı ortam birikimini engellemekiçin yeterli havalandırma sağlayın.- Statik elektrik boşalmasına karşıönlem alın.- Tank ve dramlar dahilolmak üzere tümproses ekipmanını topraklayın.

8- Maruz Kalma Kontrolleri / Kişisel Korunma8.1. Maddeyle Temas: Maddeyle temastan kaçının.8.2. Kişisel Korunma: Solunum sistemi: Buhar veya buğu

konsantrasyonunun maruz kalmalimitlerine erişmesinin beklendiğidurumlarda IlKısa süreli maruziyet için


maske - maruziyetin 10 defadan fazlatekrarlanacak olması halinde havatakviyeli maske 2)Uzun süreli maruzkalma durumunda tüm yüzü kaplayan havatakviyeli maske kullanın.Ellerin Korunması: PVC eldivenGözlerin Korunması: Göz yıkama şişesive gözlük bulundurun.Deri ve Vücudun Korunması: PVC önlük vekolluk veya PVC den mamul komple giysi,PVC veya kauçuk bot kullanın. Emniyetduşu bulundurun.

9- Fiziksel ve Kimyasal ÖzelliklerFiziksel Hali : Renksiz sıvıKokusu : Kuvvetli aromatikPH : UygulanmazParlama Noktası: sgc (C.C. )Erime Noktası : -9SoCSpesifik Yoğunluk : 0,87 (H20=1)Buhar Basıncı : 2,20 mm Hg (1 atmosfer)Suda çözünürlüğü : Çözünmez (2S0C)Alt Patlama Limiti : 1,30 (havada yüzde olarak)Üst Patlama Limiti : 7,00 (havada yüzde olarak)Diğer Özellikleri : Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı:

SSOoC; Buhar yoğunluğu 3.2S (lSOC' de) ,Buharlaşma hızı: 2.31. Uçucular: %100,40oC'de viskozite 0.6cS, 100oC'deviskozite 0.3 cS. Bağıl yoğunluklS+oC'de 0.872 .

10- Kararlılık ve TepkimeNormal şartlarda kararlıdır

11- Toksikolojik Bilgi11.1 Akut

: TWA = 100 ppm, 377 mg/m3Yutulursa: Yutulursa zararlıdır.Teneffüs edilirse: Hafif tahriş ediciGözle temas: Hafif tahriş ediciDeri ile temas: Deri ile temasta hafif

tahriş edicidir.

12- Ekolojik BilgiUçuculuğu yüksek bir madde olup suyabırakılması halinde hızla buharlaşır.


Biyolojik olarak hızlı parçalanır veOECD kılavuz bilgilerine göre kolayparçalanır. Havada hızla parçalanır. Bumaddenin atık giderme tesislerindeuzaklaştırılması beklenir. Su canlılarıüzerinde uzun süreli olumsuz etkiyeneden olması beklenmez. Sürekli maruzkalma durumunda su canlıları üzerindeolumsuz etkiye neden olabilir.

13- Bertaraf Bilgileri (Bertaraf etme)Yerel ve ulusal yönetmeliklere görebertaraf edin. Daha az yanıcı olanuygun bir kimyasal ile karıştırın veyakın.

14- Taşımacılık BilgisiUN No. 1294Class 3Pack Group II

15- Mevzuat BilgisiF+, Xn Rll Çok parlayıcı

R20 80lunduğundaS2 Çocukların ulaşmayacağı yerdebulundurun.S16 Tutuşturucu kaynaklardan uzaktutun.S25 Gözle temas ettirmeyin.829 Kanalizasyona boşaltmayın.S33 Statik elektrik boşalmalarınadikkat edin.

16- Diğer Bilgiler- Madde hakkında daha detaylı bilgi

xyx A.Ş 'den alınabilir.- Bu Güvenlik Bilgi Formu xyxA.Ş 'nin isteği üzerine TürkiyeKimya Sanayicileri Derneği tarafındandünya literatüründen faydalanılarakhazırlanmıştır. Verilen bilgiler herdurumda yeterli olmayabilir.

- Türkiye Zehir Danışma Merkezi aciltelefonu: 08003147900


3.IV.2. Trerneard (Transport Ernergeney Card) - KazaBelgesi

Bir tehlikeli maddenin taşınması esnasında oluşankazaya ilk müdahale için gerekli bilgileriiçermektedir. Uluslararası atandar d bir formatıyoktur. Ancak aşağıdaki başlıklar altındakiaçıklamaları içermelidir:

• Yükün tanımı• Tehlikeleri• Kişisel korunma ci.hazLar ı

• Kaza halinde ilk girişim• Dökülme saçılma halinde önlemler• Yangın halinde önlemler• İlkyardım önlemleri


Ek- 4

Acil Durum Ekipmanlan Listesi

Acil durumlarda kullanılacak ekipman vemalzemeler afetin olası boyutuna bağlı olarak,asgari dışardan yardım gelene kadar müdahaleedebilme imkanı sağlamalıdır. Afet özelliklerindeolduğu gibi iki ana bölüme ayırabiliriz.

ı.Suni Afetlerde kullanılacak olan ekipman vemalzemeler,

ı.Doğal afetlerde kullanılacak olan ekipmanve malzemeler.

ı. Suni afetlerde kullanılacakekipmanların büyük birfaaliyetine bağlı olarak

olan malzeme vebölümü,

yasaltesisin

nedenlerdolayısıyla tesiste bulunması gerekli olanlardır.Bunlara örnek olarak aşağıdakileri verebiliriz:

• Görsel veya sesli uyarı sistemleri,• Yangın söndürme sistemleri,• Kişisel korunma cihaz ve giysileri,• İlk yardım dolabı, çantası,


• Haberleşme araçları• Haberleşme ve aydınlatmada

uygun sürekli güç kaynakları,2. Doğal afetler, afetin cinsine göre ekipman ve

kullanılacak

malzeme gerektirebilir. Ancak bu ekipmanlarınbüyük bölümü arama ve kurtarma faaliyetlerineyöneliktir. Dolayısıyla potansiyel afettehlikesinin yüksek olasılık taşıdığı yerlerde,afet türüne göre (örneğin deprem, sel, çığ)aşağıdaki ekipman ve malzemeleri bulundurmaktayarar vardır:

• seyyar aydınlatma lambası,• j eneratör,• delici ve kırıcı aletler,• hidrolik kriko takımı,• kürek,• çapa,• kazma,• .battaniye,• enkaz eldiveni,• ameliyat eldiveni,• toz maskesi,• lambalı baret,• makara,• emniyet şeridi,• gaz detektörleri,• ikaz yeleği,• katlanabilir sedye,• su bidonu,


• matara• iklim çadırı• şişme bot veya kayık (motorlu)• kızak• mevsimlik giysiler (eldivenı botı elbise)


Ek- 5

Genel Afet istatistikleri

Genel Afet istatistikleri

Afetlkaza istatistikleri afetlkazanın oluşumyerleri, şekilleri, şiddetleri, verdiklerizararlar, oluşumtedbirler açısındanveri tabanlarıdır.

periyotlarıçok önemli

gibi, alınacakipuçları veren

Aşağıda değişik afetler ve sonuçları hakkındatablolar sunulmaktadır.


Tablo G: Dünyada son 10 yılın en büyük depremfelaketleri (1)

Tarih Yer Büyüklük Ölü sayısı2001 Hindistan 7,9 19.7001999 Tayvan 7,6 2.0001999 Türkiye 7,4 17.8001999 Kolombiya 6,3 1.1701998 Papua Yeni Gine 7,1 2.1001998 Afganistan 6,9 4.0001998 Afganistan 6,1 4.5001997 Iran 5,5 1.000

(1)http1/www.ntvmsnbc.comlnewst

Tablo H: Türkiye'de hasar yapan depremler (2)

Ağırhasarlı

010 Yaralı konut

Malazgirt 2.626 4.500 39.10 42.5006.05.1930 7,2 Hakkari Sınırı 2.514 3.000 37.98 44.48 70 X26.12.1939 7,9 Erzincan 32.962 116.720 39.80 39.51 20 x-xı20.12.1942 7,0 Niksar-Erbaa 3.000 6.300 32.000 40.87 36.47 10 iX26.11.1943 7,2 Tosya-L.adik 2.824 25.000 41.05 33.72 10 ıx-x01.02.1944 7,2 Bolu·Gerede 3.959 20.865 41.41 32.69 10 ıx.x19.08.1966 6,9 Varto 2.394 1.489 20.007 39.17 41.56 26 ıx28.03.1970 7,2 Gediz 1.086 1.260 9.452 39.21 29.51 18 iX06.09.1975 6,9 Uce 2.385 3.339 8.149 38.47 40.72 32 Viii24.11.1976 7,2 Caldıran-Muradiye 3.840 497 9.552 39.12 44.16 10 IX30.10.1983 6,8 Erzurum-Kars 1.155 1.142 3.241 40.20 42.10 16 VIII17.08.1999 7,4 Kocaeli 15.000 32.000 50.000 40.70 29.91 20 iX

(2) Kaynak: Bağcı, G., Yatman, A., Özdemir, S., Altın, N., "Türkiye'deHasar Yapan Depremler", Deprem Araştırma Bülteni, Sayı 69,113-126.(Yukarıdaki tabloya 1000 ve üstünde can kaybı olan depremler alınmıştır.)


Tablo i: CISA-lKAR (3) Ülkelerinde Çığ düımesl sonucuvarılan kayıplar (1997 -1998)

Üyeler SKM SHP Sp ALP YOL SÜRÜCÜ TOPLAM KÖPEKCH 7 2 O 2 2 O 13 305F 24 6 O 5 O O 35 130A 6 O 2 O O 11 213i 3 3 O 8 O 14 169D O O O O O O 42LI O O O O O O O 8SLO 1 O O O O O 32CRD O O O O O O O OES O O O O O O O 5AND O O O O O O O 6N 4 O O O O 2 6 96S O O O O O O O 24P O 1 O 1 O O 2 15TCH O O O 2 O O 2 5SLW O O 4 O O 5 16BU 2 O O O O 2 17CAN 6 O 1 O 6 21 34USA 4 1 3 O 18 26 50

Toplam 58 24 O 28 2 26 138 1167% 42,0 17,4 0,0 20,3 1,4 18,8 100,0

(3) Comission International de Sauvetage Alpin (CISA) - Kommissiontür A1pin Rettungwesen (ıKAR).Aşağıda verilen üye ülkelerden oluşan dağ kurtarma Komisyonu. Ilktoplantısı 1948 yılında yaptı ve 1955 yılında organlannı oluşturdu. Halendünyada 30 muhtelij ülkelerdeki kurtarma akiplerinin üye olduğu komisyon.(httpllwwwl.vrz.netlpublicJikar·cisa.nsflDesignIHTMUFrarnesetHomepage)Üyeler: Andorra, Austria, Bosnia/Herzegovina, Bulgaria, Canada, Croatia,France, Germany, Great Britain, Ireland, Italy, Uechtenstein,Miscellaneous, Norway, Poland, Romania, Slovakia, Slovenia, Spain,Sweden, Switzerland, Tschech. Republic, USA


(4) Kaynak: Norveç Kirlilik Kontrolü Otoritesi.

Tablo J: Dünyada denize önemlı miktarda petrolakmasına neden olan kazalar (4)

Vıi Gemıismi Kaza yerı Ton petrol1991 Gulfkrigen Persian Gulf 910.0001979 Ixtoc i Gulf of Mexico 531.0001983 Nowruz Persian Gulf 303.0001979 Mantic Empress Tobago 300.0001983 Castillo de BeIver Güney-Afrika 260.0001978 Amoco Cadiz Fransa 230.0001972 Sea Star Gulfof Oman 115.0001980 lrene's Serenade Yunanistan 102.0001976 Urquiola ispanya 100.0001977 Hawaiian Parrot Honolulu 99.0001979 Independenta Boğaziçi 94.6001993 Braer Shetland Adaları 85.0001975 Jacob Maersk Portekiz 84.0001992 Agean Sea Ispanya Yak. 80.0001995 Sea Empress Galler Yak. 70.0001989 Exxon Valdez Alaska 40.0001967 Torey Canyon English Channel 30.0001977 Bravo Norveç 20.000

15 Kasım 1979ile

tarihinde Romen BandıralıEvriali'ninIndependenta Yunan Bandıralı

çarpışması sonucu oluşan kazada ve kaza sonucuçıkan yangında 41 kişi öldü ve dünyadaki kazasonucu denize akan petrol miktarında 11. sıradayer alan, insan eliyle yaratılmış büyük birfelaket yaşandı. Bu kaza Boğazlarımızın,özellikle çevresinde yaklaşık 10 milyon kişininyaşadığı İstanbul Boğazı' nın ne kadar büyük birtehlike altında olduğunu kanıtlayan felaketlerdenbirisidir.

1S2 İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi

Tablo K: BUyUkIndUılrlyel kazalar (5)

ı Yıl Kazayerı . Açıklaina1948 Almanya-ludwighafen ·dimetil eter patlaması1954 Almanya - Bttburg ·kerosen patlaması1966 Fransa - Feyzin , lPGyangınl1972 ABD - St.louis 'propilen patlaması1973 ABD - Newyoı1l LPGyangını1974 Ingi~ere - Flixborough 'siklohekzan patlaması1976 ~alya - Seveso :dioksin i TCDD kaçağı1977 Kolombiya - Cartagene ;amonyak sızıntısı1978 ABD - Baltimore kükürt diokstt kaçağı1978 ABD - Chicago •hidrojen sOllür kaçağı1978 Meksika - Santa Cruz metan yangını1984 Hindistan - Bhopal ,metilizosiyanat kaçağı1984 Meksika - Mexico Ctty lPGyangınl1987 Fransa ;amonyum nttrat yangını1989 Pakistan - lahore ·kimyasal patlaması1991 Malezya - Kuala Lumpur kimyasal sızıntısı - patlama1991 Cin - Shaxi 'pestisid yangını - taşıma kazası1993 Tayland - Bangkok ·kimyasal patlaması1993 Fransa ' metanol yangını1995 Güney Afrika ·kükOrt yangını1996 Cin - Sichuan •kimyasal yangını

2000 Hollanda - Ensehade ·havai fışek fabrikası, patlama

245 oıa, 3800 yaralı32 ölO, 16 yaralı

,18 ÖLO,90 yaralı230 yaralı4001028 ölO, 89 yaralı30 ölü, 220.000 kişi yer değiştirdi30 ölü, 25 yaralı100 yaralı

,8 öıa, 29 yaralı:52 ölü2000 ölü, 200.000 yaralı650 ölü, 2500 yaralı60.000 kişi yer değiştirdi8 öıa, 27 yaralı24 ölü, 112 yaralı37 ölü, 600 yaralı

·200 ölü, 500 yaralı15 OlA,50 yaralı

·3 ÖLO,100 yaralı, 2500 kişi yer değiştirdi36 ölü, 52 yaralı

·22 kişi öldü, 800 kişi yaralandı, 400 ev,kullanılamaz hale geldi. 1 km alanda 5.300'ki i etkilendi

2000 Romanya - Baia Mare

Yaklaşık 100.000 m3 su, atık barajının,yüksek konsantrasyonda siyanür içeren" yıkılmasıyla zarar ~e ~s kanallarına'barajın yıkılması ,aktı. 31 ocak 2000 deki resmı açıklamaya· göre lapos'daki siyanar konsantrasyonu

19.16 mg/Jseviyesine ulaştı.2001 Fransa - Toulouse ·amonyum nttrat patlaması 29 kişi öldü, civardaki evler hasar gördü.

(5) Kaynak: TÜı1liye Kimya Sanayicileri Derneği.

1976 yılında Seveso-İtalya'da yaşanan kazasonucunda Avrupa Birliği, büyük endüstriyelkazaları önlemek ve zararlarını asgariye indirmekamacıyla 82/501/EEC sayılı, SEVESO adıyla daanılan Direktifi yayınladı _ Ancak 1984 yılındaBhopal ve aynı yıl Mexico City'de yaşanankimyasal salınımı, patlama ve yangınınhasarlarından sonra, Direktif yeniden gözden


geçirildi ve 96/82/EC sayıyla SEVESO II adıylayayınlandı. Endüstriyel kazalar konusu durağanolmayıp dinamiktir. Nitekim Seveso II i den sonraçalışmalar devam etmiş ve Ensehedeı Baia Mare veToulouse kazalarına yönelik olarak yeni birtaslak hazırlanmıştır. 2002 yılının sonundauygulamaya geçmesi beklenmektedir. Türkiye AB i yeuyum çerçevesinde bu Direktifi de uyumlaştırma veuygulama zorunluluğundadır.

Tablo L: Mayıs 2001 . Kasım 2001 arasında Türkiye'dekibazı sellalakatları

KayıplarKaynak Yer

15.05.2001 tarihli HatayHürriyet gazetesi09.05.2001 tarihli BoluSabah gazetesi15.08.2001 tarihli ızmitRadikal gazetesi20.08.2001 tarihli IstanbulRadikal gazetesi21.08.2001 tarihli lımitRadikal Gazetesi06.11.2001 tarihli AntalyaRadikal Gazetesi

Rize26.11.2001 tarihli

NTVMSNBCArtvin

20oo'a yakın ev ve işyeri, 719.000 dönüm ekili alan sular altında. 60'a yakınköprü ve menleı tahrip oldu. Yaklaşık 700 trilyon TL'lik hasar

Depremzede çadırları sular altında

Cadde ve sokaklardaki asfaltlar tahrip oldu. Zarar yaklaşık 20 trilyon Ura.

368 ev ve işyeri sular altında kaldı.

Kanaliıasyon taşmasıyla cadde ve sokaklara lağım pislikleriyle doldu.

Okullar 1.5 gün tatil edildi. 30'a yakın ev işyeri sular altında kaldı.

74 Köy yolu ulaşıma kapandı. Heyelan sonucu 8 kişi öldü. 28 Ev yıkıldı ve hasargördü.

1 kişi öldü.

15.11.2001 tarihliRadikal gazetesi izmir

Doğu Karadeniz Sel ve heyelandan hasar gören 600 köy yolu kapandı

Poligon Deresi ve Melez çayının taşmasıyla çok sayıda konut ve işyeri sularaltında kaldı.

20.11.2001 tarihliNTVMSNBC

Türkiye'deki sel felaketlerinin en önemlinedenlerinin başında plansız yerleşim ve alt yapıyetersizliği gelmektedir.


Ek-6

AciL DURUMLARDA iSTANBUL içiN ÖNEMLi KURULUŞLisTESi

Kuruluş Telefon Fax AdresAfet İşleriGenel Müdürlüğü Eskişehir YoluDeprem 3122872680 3122878924 Üzeri ıı. km.Araştırma Lodumlu/AnkaraDairesi

Tünel, MetroİETT Genel 2122450720 2122430883 HanMüdürlüğü Karaköy /

İstanbulSilahtar, Kazım

İGDAŞ Genel 2126264677 Karabekir Cad.2126276820 No:4Müdürlüğü (3 hat) Alibeyköy /

İstanbulİl Emniyet 155 Vatan Cad.

2126351826 2126351830 Aksaray /Müdürlüğü (8 hat) istanbulİl Jandarma 2122768844 2122851926 Mas1ak /Komutanlığı İstanbul

Peykane Cad.İl Sağlık 2126381366 2126381368 No:10Müdürlüğü 2126383000 2126383018 Çemberlitaş /

İstanbul11 Sivil FiruzköySavunma 2126904309 2124233900 Köyaltı mevkiiMüdürlüğü Avcı1ar /

İstanbulİnkılap Cad.

İSKİ Genel 2125883893 2125883892 No:34Müdürlüğü (4 hat) Aksaray /

İstanbul


İst. Çapa Kan 212 635 29 Millet Cad. No:Merkezi 2125346973 12207İst.

Çapa i İstanbulValiliği 0212 455

Afet Yönetim 0212 455 56 Cağaloğlu i00 56 90

Merkezi (2 hat) İstanbul

İtfaiyeİtfaiye Cad.

110 No:9Müdürlüğü 2126350100 2125328563 Fatih i

İstanbulJandarma Bölge BalmumcuKomutanlığı 2122134444 2122134441 Beşiktaş i

İstanbulKandilli 2163080511- Çengelköy iRasathanesi 14 2163321711 İstanbul

Karayolları ı. 2163665180 2163671244 Küçükyalı iBölge Müdürlüğü 2163665181 2163665234 İstanbul

Karayolları 17. 2122130804 No:56 80600Bölge Müdürlüğü 2122130800 2122130807 Zincirlikuyu i

İstanbul

Kıyı EmniyetiMeclis-i

2122925263 Mebusan Cad.ve Kurtarma İşl 2122925264 2122925265 No:18Genel Müdürlüğü Salıpazarı i

İstanbulNusretiye Cad.

Kızılay İl Deryadil Sok.Müdürlüğü 2122275171 2122275175 No:1

Beşiktaş iİstanbul

Köy Hizmetleri 2163538210Soğanlık, E-5

18. Bölge 2163065942 Karayolu ÜzeriMüdürlüğü 2163536597 Karta1 /

İstanbulÇiftehavuzlar,

Meteoroloji 2163023186 Bağdat Cad.Bölge Müdürlüğü 2163597483 2163681429 Gülden Sok.

No:4 Göztepe iİstanbul

Köy Hizmetleri 2163778292 Soğanlık Sapağıİl Müdürlüğü 2163778384 2163778335 Kartal i

İstanbulOrman Bakanlığı Fatih OrmanıMarmara Bölge 2122627711 2122625179 Kampüsü 80670Müdürlüğü Levent i

İstanbul


Fatih OrmanıOrman Bölge 2122627710 2122621876 Kampüsü 80670Müdürlüğü Levent /

İstanbulValikonağı Cad.

Petrol Ofisi 2122461080 Kocataşı İşhanıBölge Müdürlüğü 2122322800 2122302532 No:26

Nişantaşı /İstanbul

Posta İşı. Baş No:133Müdürlüğü 2164283901 2164284151 Acıbadem /(Anadolu İstanbulYakası)Posta İşı. Baş Sirkeci /Müdürlüğü 2125286861 2125120949 İstanbul(Avrupa Yakas ı)Sağlık Komuta Mecidiyeköy KatMerkezi 5281010 Pbx 2743388 Otoparkı yanı(Ambulans) 2757700 Şişli /

İstanbulSahil GüvenlikMarm. ve Boğ. 2122427303 2122423093 Büyükdere /Bölge İstanbulKomutanlığı

Balmumcu,sivil Savunma Barbaros11 Müdürlüğü 2122746480 2122671562 Bulvarı No:111

Beşiktaş /İstanbulMilli Mebusan

SSK Sağlık İşı. 2122520500 2122522632 Cd. No:107Bölge Müdürlüğü Fındıklı /

İstanbulT.A.E.K. PK. 1 AtatürkNükleer Araş. 2125484050 2125482234 HavalimanıEğ· Merkezi İstanbulMüdürlüğü

Yalı Mah.,Fevzi Çakmak

T.M.O. Bölge 2164413700 2163704754 Cd. ÇayırlarMüdürlüğü Mevki No:29

Maltepe /İstanbul

TCDDY Bölge 2163360226 2163362257 Haydarpaşa /Müdürlüğü İstanbul


YenipostaneTelsiz Bölge Cad. No:9Müdürlüğü 2125119336 2125119722 Mermerhan

Sirkeci /İstanbul

THY A.O. Genel 2126636300 THY Genel Yön.Müdürlüğü 2126636363 2126634744 Binası Yeşilköy

/ İstanbulTRT Haber Cumhuriyet Cad.Merkezi 2122320000 2122258504Müdürlüğü 2122309500 2122258501 No: 32 Harbiye /

İstanbulTRT İstanbul 2122321200 2122258530 Cumhuriyet Cad.Bölge Müdürlüğü 2122258515 2122333805 No: 32 Harbiye /

İstanbul

TRT İstanbulProtokol Yokuşu

Televizyon 2122597275 2122277400 Ahmet Adnan

Müdürlüğü 2122589969 2122276116 Saygun Cad.Ortaköy /İstanbul

TRT Radyoevi 2122301200 Cumhuriyet Cad.Müdürlüğü 2122258517 2122258511 No: 32 Harbiye /

Türk Telekomİstanbul

Anadolu Yakası 216327242481104 Acıbadem

Telefon 2163272421 Üsküdar /

Başmüdürlüğü İstanbulTürk TelekomAvrupa Yakası 2122882100 Gayrettepe /Telefon 2122664646Başmüdürlüğü

İstanbul

Ulaştırma Bölge Rıhtım Cad.Müdürlüğü 2122499832 2122928932 No:49 Karaköy /

İstanbul


Ek-7

AciL DURUM KONULARIYLA iLGiLi MEVZUAT LisTESi

(Alfabetik Sıra)

Mevzuat Konu Resmi GazeteNo02.09.1997,Sayı: 23098(Mükerrer)

Afet Bölgelerinde Yapılacak Değişiklik:Yapılar Hakkında Yönetmelik 02.07.1998

tarih ve 23390sayılı ResmiGazete

88/1277 Afetlere İlişkin Acil Yardım 08.05.1988,7 Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Sayı: 19808Dair Yönetmelik7/6174 Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü 09.04.1973,

Sayı: 14502Asansör Yönetmeliği 20.12.1995,

Sayı: 224992565 Askeri Yasak Bölgeler ve 22.12.1981,

Güvenlik Bölgeleri Kanunu Sayı: 17552


Barut ve Patlayıcı Maddelerle6551 Silah ve Teferruatı ve Av 18.05.1955,

Malzemesinin İnhisardan Sayı: 9009Çıkarılması Hakkında Kanun

14.12.1983,Bayındırlık ve İskan Sayı: 18251

180 Bakanlığının Teşkilat ve Değişiklik:Görevleri Hakkında Kanun 08.06.1984Hükmünde Kararname tarih ve 209

sayılı K.H.K.Bazı Kurum ve Kuruluşların 24.07.1981,2495 Korunması ve GüvenliklerininSağlanması Hakkında Kanun Sayı: 17410

1580 Belediye Kanunu 14.04.1930,Sayı: 147102. lL. 1985,Sayı: 18916

Belediye ve Mücavir Alan (Mükerrer)Sınırları İçinde ve Dışında Değişiklik:Planı Bulunmayan Alanlarda 02.09.1999Uygulanacak İmar Yönetmeliği tarih ve 23804

sayılı ResmiGazete

2960 Boğaziçi Kanunu 22. 11.1983,Sayı: 18229

3030 Büyükşehir Belediyelerinin 09.07.1984,Yönetimi Hakkında Kanun Sayı: 18453

2872 Çevre Kanunu lL. 08.1983,Sayı: 18132

Çevresel Etki Değerlendirmesi 06.06.2002,(ÇED) Yönetmeliği Sayı: 24777

4922 Denizde Can ve Mal Koruma 14.06.1946,Hakkında Kanun Sayı: 6333Denizlerde ve Yurt Düzeyinde

4536 Görülen Patlayıcı Madde ve 27.02.2000,Şüpheli Cisimlere Uygulanacak Sayı: 23977Esaslara İlişkin KanunElektrik İç Tesisleri 04.11.1984,Yönetmeliği Sayı: 18565

4737 Endüstri Bölgeleri Kanunu 19. Ol. 2002,Sayı:24645

Gayri Sıhhi Müesseseler 26.09.1995,Yönetmeliği Sayı: 22416Gebze Organize Sanayi BölgesiYangın ve Doğal Afetlerden 1995Korunma ve Yangın SöndürmeYönergesi


775 Gecekondu Kanunu 30.07.1966,Sayı: 12362

Havagazı İç Tesisat Yönetmeliği 24.03.1953,ve Fenni Şartnamesi Sayı: 8367

3152 İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve 23.02.1985,Görevleri Hakkında Kanun Sayı: 18675

5442 İl İdaresi Kanunu 18.06.1949,Sayı: 7236

3194 İmar Kanunu 09.05.1985,Sayı: 1874902.11.1985,Sayı: 18916

İmar Planı Yapılması (Mükerrer)ve Değişiklik:Değişikliklerine Ait Esaslara 02.09.1999Dair Yönetmelik tarih ve 23804sayılı ResmiGazete

İstanbul Büyükşehir BelediyesiYangından Korunma Yönetmeliği ve 1992Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikelive Zararlı Maddeler Tüzüğü

96/8442 İstanbul Liman Tüzüğü 06.09.1996,Sayı: 22749

1475 İş Kanunu Ol. 09 .1971,Sayı: 13943

7/5734 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği 19.02.1973,Kurulları Hakkında Tüzük Sayı: 14453

7/7583 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği 11.01.1974,Tüzüğü Sayı: 14765İşyeri Açma ve Çalışma

3572 Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde 17.06.1989,Kararnamenin Değiştirilerek Sayı: 20198Kabulüne Dair Kanun

3572 İşyeri Açma ve Çalışma 17.06.1989,Ruhsatlarına Dair Kanun Sayı: 20198İşyeri Açma ve Çalışma 09.03.1989,Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik Sayı: 20103


23.08.1985,Sayı: 18851Değişiklik:

itfaiye Teşkillerinin Kuruluş, 09.02.1986tarih ve 19014Görev, Eğitim ve Denetim sayılıEsaslarına Dair Yönetmelik ve28.06.1995tarih ve 22327sayılı ResmiGazete

95/7477 Kamu Binalarının Yangından 04. ıı. 1995,Korunması Hakkında Yönetmelik Sayı: 22453Karada Çıkabilecek YangınlarlaDeniz, Liman veya Kıyıda ÇıkıpKaraya Ulaşabilecek veYayılabilecek veya Karada Çıkıp 08.09.1975,7/10357 Kıyı Liman ve Denize Sayı: 15350Ulaşabilecek Yangınlara KarşıAlınabilecek Önleme, Söndürme veKurtarma Tedbirleri HakkındaYönetmelik

2918 Karayolları Trafik Kanunu 18.10.1983,Sayı: 18195,

442 Köy Kanunu 07.04.1924,Sayı: 68

618 Limanlar Kanunu 20.04.1925,Sayı: 95

Maden ve taş Ocaklarıişletmelerinde ve Tünel 22.10.1984,84/8428 Yapımında Alınacak işçi Sağlığı Sayı: 18553ve İş Güvenliği Önlemlerineİlişkin Tüzük

83/7405 Nükleer Tesislere Lisans 19.12.1983,Verilmesine İlişkin Tüzük Sayı: 18256

2935 Olağanüstü Hal Kanunu 27.10.1983,Sayı: 18204

6831 Orman Kanunu 08.09.1956,Sayı: 9402

Orman Yangınlarının Önlenmesi ve7/12520 Söndürülmesinde Görevlilerin 9.10.1976,

Görecekleri İşler Hakkında Sayı: 15729YönetmelikParlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli

7/7551 ve Zararlı Maddelerle Çalışılan 24.12.1973,İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Sayı: 14752Tedbirler Hakkında Tüzük


Patlayıcı Maddelerin Yok Edilme 19.09.1989,Usul ve Esaslarına Dair Sayı: 20287Yönetmelik85/9727 Radyasyon Güvenliği Tüzüğü 07.09.1985,

Sayı: 1886188/1354 Sabotajlara Karşı Koruma 28.12.1988,3 Yönetmeliği Sayı: 200337397 Sigorta Şirketlerinin Murakabesi 30.12.1959,

Hakkında Kanun Sayı: 10394Sivil Müdafaa Bakımından Şehir

4/11 715 ve Kasaba Planlarıyla Mühim Bina 06.07.1959,ve Tesislerde Tatbik Olunacak Sayı: 10245Esaslar Hakkında NizamnameSivil Müdafaa Kanunu ile 27.12.1999,

586 Belediye Kanununda Değişiklik Sayı: 23919Yapılmasına Dair K.H.K." (Mükerrer)Sivil Savunma Bakımından HalkTarafından Yapılacak Teşkilat ve 17.06.1966,Alınacak Tedbirler Hakkında Sayı: 12325Yönetmelik

6/3150 Sivil Savunma ile İlgili Teşkil 18.07.1964,ve Tedbirler Tüzüğü Sayı: 11757

7126 Sivil Savunma Kanunu 13.06.1958,Sayı: 993127.08.1995,Sayı: 22387

Tehlikeli Atıkların Kontrolü Değişiklik:Yönetmeliği 25.09.1999

tarih ve 23827sayılı ResmiGazete

Tehlikeli Eşyanın Ticaret 08.10.1952,3/14831 Gemileriyle Taşınması HakkındaTüzük Sayı: 8227

ıı. 07.1993,Sayı: 21634

Tehlikeli Kimyasallar Değişiklik:20.04.2001Yönetmeliği tarih ve 24379sayılı ResmiGazete


Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı 29.09.1987,Maddelerle Av Malzemesi ve Sayı: 19589Benzerlerinin Üretimi, İthali , Değişiklik:

87/1202 Taşınması, Saklanması, 2001/2443 Karar8 Depolanması, Satışı, Sayılı Tüzük

Kullanılması, Yok Edilmesi, 23.5.2001 günDenetlenmesi Usul ve Esaslarına ve 24410 Sayılıİlişkin Tüzük Resmi G.

4691 Teknoloji Bölgeleri Geliştirme 06.07.2001,Kanunu Sayı: 24454

3/7040 Ticaret Gemilerinin Teknik 15.4.1948,Durumları Hakkında Tüzük Sayı: 6884

2000/76 Turizm Tesisleri Yönetmeliği 06.07.2000,O Sayı: 2410198/1186 Türk Boğazları Deniz Trafik 06. ıı. 1998,O Düzeni Tüzüğü Sayı: 23515

(Mükerrer)765 Türk Ceza Kanunu 13.03.1926,

Sayı: 3206762 Türk Ticaret Kanunu 09.07.1956,

Sayı: 93533348 Ulaştırma Bakanlığının Teşkilat 17.04.1987,

ve Görevleri Hakkında Kanun Sayı: 19434umumi Hayata Müessir Afetler 25.5.1959,7269 Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Sayı: 10213Yapılacak Yardımlara Dair Kanun

595 Yapı Denetimi Hakkında K.H.K. 10.04.2000,Sayı: 24016

4708 Yapı Denetimi Hakkında Kanun 13.07.2001,Sayı:24461

Yapı Denetimi Uygulama Usul ve 12.08.2001,Esasları Yönetmeliği Sayı: 24491

7/8602 Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve 12.09.1974,İş Güvenliği Tüzüğü Sayı: 15004Zorunlu Deprem Sigortasına Dair 27.12.1999,

587 Kanun Hükmünde Kararname Sayı: 23999(Mükerrer)


~ -- --------- ----

Yararlanılan Kaynaklar

FEMA (Federal Emergency Management Ageney) .Emergency Management Guide For Business andIndustry.

B.E. Goldberg, K. Everhart, R. Stevens, N.Babbitt III, P. Clemens, and L. Stout.System Engineering Toolbox for Design-Oriented Engineers. NASA ReferencePublication 1358, December 1994.

Çevre Bakanlığı. Tehlikeli KimyasallarYönetmeliği. R.G.11.07.1993, Sayı: 21634.

Birleşmiş Milletler, Economic Commission ForEurope, Inland Transport Committee. ADR,ISBN 92-1-139069-9.

Mustafa Bağan. "Çevre ve İnsan", ders notları.Kocaeli Üniv. Hereke İsmet Uzunyol MeslekYüksek Okulu, Kozmetik Teknolojileri, Mart2000.

TÜBİTAK. Bilim ve Teknik. Nisan 2002, Sayı: 413.WHO/EHA. Emergency Health Training Programme for

Africa. Addis Ababa: Panafrican EmergencyTraining Centre, July 1998.

http://www.psikolog.org.tr/deprem/http://www.aym.org.tr/

Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği GenelSekreteri Mustafa BAGAN'a

rehber hakkındaki görüş ve önerileri içinteşekkür ederiz.


http://www.psikolog.org.tr/deprem/

http://www.aym.org.tr/

istanbul sanayi odası - Çevre Şubesi...hazırlıklarının yapılması, acil durum ortaya...

Documents